This copy is for personal use only - distribution prohibited
Transkrypt
This copy is for personal use only - distribution prohibited
This copy is for person ibu tio np roh on ly - Elżbieta Pogodzińska-Mizdrak Wprowadzenie se is c op y is for pe rso na lu Sfera współczesnej działalności gospodarczej jest postrzegana nie tylko jako zbiór różnorodnych podmiotów gospodarczych nastawionych na maksymalną efektywność ekonomiczną, lecz również budujących swój wizerunek w społeczeństwie poprzez odpowiedzialne działania będące wyrazem uznawania wyższych wartości. Przedsiębiorstwa, również w Polsce, próbują więc stopniowo poszerzać swoje dotychczasowe, głównie ekonomiczne, cele działalności o wartości etyczne, ekologiczne i społeczne. Wśród różnych koncepcji postulujących uzupełnienie dotychczasowego wymiaru działalności gospodarczej (instytucjonalnego, komercyjnego i politycznego) o wymiar misyjny, na czoło wysuwają się koncepcje Corporate Social Responsibility (CSR), Environment Social Governance ( ESG) oraz Social Responsibility Investment (SRI). Dynamicznie zmieniające się otoczenie oraz znaczny wzrost świadomości społecznej nieuchronnie prowadzą do zmian nie tylko w zakresie celów i stylów zarządzania jednostkami gospodarczymi lecz również w systemach mu służących, do których należy system rachunkowości. Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na wielowymiarowość i wieloaspektowość tytułowych idei, których rozwinięcie w teorii i praktyce może nadać nowy wymiar ekonomii stosowanej, a także podkreślenie udziału systemu informacyjno-kontrolnego rachunkowości w systemie informacyjnym zarządzania. Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - dis tr Koncepcje społecznie odpowiedzialnego gospodarowania i inwestowania szansą rozwoju rachunkowości - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 56 (112), Warszawa 2010 Dr Elżbieta Pogodzińska-Mizdrak, Katedra Rachunkowości Finansowej, Wydział Finansów, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. 175 ibu tio np roh This copy is for person - is c op y is for pe rso na lu se on ly - dis tr Idea społecznej odpowiedzialności biznesu Corporate Social Responsibility, zwana skrótowo CSR, jest w swojej treści dość rozległa i ma charakter interdyscyplinarny, bowiem jest objaśniana przez szereg bardziej szczegółowych i konkretnych dziedzin nauki i praktyki społecznej, takich jak: – filozofia i etyka biznesu, – ekologia, – teoria zarządzania, – teorie pomiaru i sprawozdawczości w rachunkowości. Każda z wymienionych dziedzin rozważa problemy społecznie odpowiedzialnego gospodarowania pod specyficznym kątem i w nurcie zagadnień odpowiednich dla obranego kierunku badawczego. Aktualna idea społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw opiera się na tezie, że można połączyć zyskowność z tą odpowiedzialnością. Muszą być wówczas zredefiniowane cele jednostek gospodarczych oraz zintensyfikowane procesy poszukiwania zgodności między działaniami stricte ekonomicznymi i finansową premią z działalności gospodarczej a korzyściami z bycia społecznie odpowiedzialnym. W ten sposób można stopniowo zbudować nowy moralny kontrakt między współczesnymi przedsiębiorstwami a społeczeństwem. Wymagają również doprecyzowania naczelne i cząstkowe idee CSR, zarówno w teorii, jak i praktyce. Ciągle poszukuje się odpowiedzi na fundamentalne pytania w skali makro i mikro: – czy społeczna odpowiedzialność to poprawianie reguł gry rynkowej, – czy CSR jest jedną z form łagodzenia kapitalistycznego rynku, – czy idee różnorodnej odpowiedzialności biznesu przed społeczeństwem stanowią ograniczenie wolnego rynku i hamulec dla pomnażania kapitałów, – czy materializacja idei etycznych nie jest zbyt kosztowna, – czy uda się znaleźć stosowne i efektywne miary oraz sposoby komunikowania o poziomie CSR w przedsiębiorstwach, bankach, w towarzystwach ubezpieczeniowych, funduszach inwestycyjnych, na giełdzie, – czy przystąpienie do „elitarnego klubu CSR” stanowi element konkurencji? Odpowiedzi na te pytania nie mogą być natychmiastowe. Dość oczywista jest natomiast teza, że CSR jako nowa umowa społeczna stawia obydwu stronom: kreatorom i realizatorom, oraz także uczestnikom i odbiorcom, wiele nowych jakościowo wymagań. Koncepcja CSR, aczkolwiek istniejąca na świecie od dwustu lat, z rożnych powodów bardzo wolno przenikała do świadomości ludzi świata biznesu. Jej szerszy rozwój, również w postaci koncepcji cząstkowych lub uzupełniających, takich jak: strategia ładu korporacyjnego, strategia personalna, marketingowa czy strategia komunikacyjna, stanowią dorobek teorii i praktyki ostatnich trzydziestu lat (Pogodzińska-Mizdrak, 2008, s. 155). Idea społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw jest również coraz bardziej nagłaśniana i popu- Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - 1. Koncepcje CSR, ESG i SRI w teorii i praktyce 176 ibu tio np roh dis tr on ly - se lu na rso pe for y is op is c 1 W polskich warunkach inwestorzy poszukują konkretnych informacji o podmiotach poprzez firmy ratingowe, opublikowane sprawozdania finansowe lub sprawozdawczość w zakresie zrównoważonego rozwoju. Odczuwany jest brak substron internetowych, które publikowałyby informacje o przestrzeganiu szeroko rozumianych zasad CSR; również nie ma polskiego forum Corporate Goverment na wzór krajów zachodnich. Dlatego sektor RSI w Polsce jest rynkiem niszowym. Również niskie dochody ludności per capita powodują, że krajowi inwestorzy biorą pod uwagę głównie wskaźniki finansowe i stopę zwrotu marginalizując tzw. wartości wyższe. Podobnie polskie fundusze inwestycyjne, na skutek znacznej liberalizacji kryteriów doboru spółek, jeszcze są stosunkowo bierne w etycznej polityce inwestycyjnej. Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - larna w Polsce, przy czym funkcjonuje raczej w rozważaniach teoretycznych niż w praktyce. Należy podkreślić, że ogólna idea CSR już nie jest monolitem. Jej szeroka formuła stopniowo rozszczepia się na kilka, bardziej specjalizowanych płaszczyzn, np. na ESG –Environment Social Governance, czyli zarządzanie (władanie) w zgodzie z otoczeniem naturalnym i społecznym, oraz SRI-Social Responsibility Investment, czyli społecznie odpowiedzialne inwestowanie. Koncepcja ESG, w zasadzie będąca pochodną fundamentalnej idei CSR, kładzie główny nacisk na środowisko naturalne, jego ochronę lub proekologiczne projekty, działania prewencyjne i bieżące, które służą społeczeństwu dziś lub będą procentować w przyszłości. Wyraża się w decyzjach, których celem jest zważanie na ekologię, redukcję negatywnych skutków bieżącej działalności na środowisko naturalne oraz na bliższe i dalsze otoczenie społeczne. W wielu wypadkach są to projekty i działania wymuszone, podejmowane pod presją pracowników lub opinii publicznej. Dotychczasowe obserwacje, a szczególnie na gruncie krajowym, wskazują, że część menedżerów, będących dysponentami powierzonych im funduszy finansowych, pod silnym naciskiem społecznym uprawia swoistą grę pozorów, deklaratywnie przystępując do programów prospołecznych, sygnując kodeksy etyczne dobrych praktyk biznesu, odpowiednio nagłaśniając swoje pojedyncze akcje proetyczne czy proekologiczne. W rzeczywistości tworzy atrakcyjną fasadę bez treści, pozytywną opinię i status o charakterze wirtualnym, budując jedynie korzystny wizerunek organizacji bez jakichkolwiek realnych konsekwencji (Pogodzińska-Mizdrak, 2009, s. 329). Paradoksalnie rosną budżety przeznaczone na działania prospołeczne, ale zarazem przeznacza się coraz więcej środków na budowanie marki i wizerunku firmy odpowiedzialnej społecznie. W rezultacie hipokryzja zderza się ze światem realnych wyzwań i potrzeb. Wobec takich zjawisk intensyfikują się apele o stworzenie integralnego systemu informacji, kontroli i nadzoru pod kątem ESG weryfikujących deklaracje, procesy i działania1. Ignorowanie oczekiwań społecznych może prowadzić do poważnego zachwiania równowagi podmiotu gospodarczego narażając go na wiele poważnych konsekwencji teraz i w przyszłości. Koncepcja zaś Social Responsibility Investment jest w istocie nowym spojrzeniem na inwestycje i ważnym postulatem o odpowiedzialne społecznie in- 177 ibu tio np roh dis tr on ly - se lu na rso pe for y is op is c Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - westowanie. SRI polega głównie na odpowiednim ukierunkowaniu inwestycji pod względem ich przedmiotu, okresu inwestowania i udziału procentowego lub pułapu wartościowego inwestycji określanych jako społecznie odpowiedzialne w ogólnej sumie zaangażowanego kapitału. Innymi słowy, inwestor zawsze stoi przed wyborem, w jaką dziedzinę zainwestować, a które kierunki wykluczyć, jaki okres inwestycyjny przyniesie oczekiwaną stopę zwrotu oraz jak zdywersyfikować portfel stosownie do celów inwestowania. Co do sektora i przedmiotu inwestowania – inwestorzy zazwyczaj opierają się na liście podmiotów gospodarczych i funduszach inwestycyjnych potencjalnie gwarantujących otrzymanie prognozowanej stopy zwrotu. Jednakże na pewnym poziomie oceny atrakcyjności spółek – wezmą pod uwagę także cele SRI. W tym przypadku staje się realistyczny wybór między kilkoma spółkami o podobnym poziomie rentowności – tych, które mają w swoich strategiach i programach realizację zasad CSR. Inny hipotetyczny wybór inwestorów polega na klasyfikacji negatywnej (negative screening), czyli wykluczeniu niektórych sektorów i branż (np. militarnej, alkoholowej, tytoniowej, hazardowej), albo na klasyfikacji pozytywnej (positive screening), czyli wolnym i świadomym wyborze etycznego przedmiotu inwestowania. Dobrym podejściem inwestycyjnym, zgodnym z głównymi ideami CSR, może być również przeznaczenie z góry danej kwoty, albo wyznaczenie udziału procentowego dla inwestycji określanych jako etyczne, społecznie odpowiedzialne2. Istotnym problemem w procesie inwestowania jest również horyzont czasowy. Zazwyczaj inwestowanie na okres poniżej jednego roku, np. kwartał, z jednocześnie wysoką stopą zwrotu, jest uważane praktycznie za spekulację. Jako społecznie odpowiedzialne inwestowanie kwalifikuje się inwestycje długoterminowe, tj. do dziesięciu lat. Z projektów długofalowych można uzyskać dużo ilościowych i jakościowych korzyści. Przejawem troski o korzyści ekonomiczne i społeczne z inwestycji jest także odpowiedzialne podejście do kwestii zachowania założonego pułapu wartości inwestycji prospołecznych (values investing), bądź utrzymania stałego procentu inwestycji w spółkach wysoko notowanych pod względem etycznym (ethical investing). Koncepcja odpowiedzialnego inwestowania, jako jeden z elementów realizacji idei CSR, aczkolwiek nie może być utożsamiana z działalnością charytatywną lub filantropijną, uwzględnia zawsze aspekty związane ze środowiskiem, ładem korporacyjnym i poziomem oraz jakością życia społeczeństwa, przyczyniając się zarazem do rozwoju danego regionu. 2 Wiele firm deklaruje ukierunkowanie na inwestycje mieszczące się w formule społecznej odpowiedzialności, jednak szacuje się, że w Polsce tylko 1% aktywów jest tak zainwestowane (wobec ok. 20% w bardziej rozwiniętych cywilizacyjnie i ekonomicznie krajach, głównie w USA i Europie Zachodniej). 178 ibu tio np roh is c op y is for pe rso na lu se on ly - dis tr Rachunkowość nieustannie ewoluuje. Wraz z upływem czasu, zmianami gospodarczymi i społecznymi następują przede wszystkim procesy znacznego poszerzenia jej zakresu przedmiotowego w skali makro- i mikroekonomicznej, a następnie modyfikacji jej zasad, metod pomiaru i sprawozdawczości. Jednym z przejawów rozwoju teorii i praktyki rachunkowości w kierunku realizacji paradygmatów społecznej odpowiedzialności biznesu jest rachunkowość społeczna (social accounting) lub rachunkowość społecznie odpowiedzialna (RSO), a w szczególności jej aspekt etyczny i ekologiczny. Aczkolwiek myśl teoretyczna w tym zakresie pojawiła się w naszym kraju na początku okresu transformacji gospodarczej, tj. w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku (Jarugowa, 1991; Burzym, 1993), jej rozwój przebiegał sinusoidalnie. Pod koniec ubiegłego wieku rachunkowość społeczna została zdominowana przez inne problemy, takie jak: rozwój wewnętrznej rachunkowości zarządczej, harmonizację i standaryzację rachunkowości finansowej, poszukiwanie modelu i jakości sprawozdań finansowych w kierunku ich międzynarodowej porównywalności oraz zapewnienia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez doskonalenie rewizji finansowej. Dziś, w kontekście kryzysu gospodarczego i wzmożonych wymagań co do rzetelności, przejrzystości i wiarygodności, a zarazem podkreślania współzależności gospodarczej, środowiskowej i społecznej podmiotów – rachunkowość społeczna znajduje się w fazie odrodzenia. Stępień (2009, s. 355) uważa, że: „(...) Rola rachunkowości w realizacji społecznej odpowiedzialności wynika z istoty tego systemu informacyjno-kontrolnego, który wskazuje nie tylko możliwości pomiaru wartościowego i ilościowego czynników kształtujących elementy odpowiedzialności, ale także stanowi instrument kontroli jej realizacji, czyli pozwala rozliczyć jednostkę gospodarczą z odpowiedzialności społecznej na podstawie odpowiednio skonstruowanego sprawozdania (raportu). Na tej podstawie możliwe jest wyciągnięcie konsekwencji prawnych i społecznych, a także rynkowych, wobec podmiotów odpowiedzialnych za niewłaściwe prowadzenie działalności”. Rachunkowość społecznej odpowiedzialności stanowi konglomerat pewnych elementów i zadań rachunkowości zarządczej oraz finansowej. Oscyluje zatem między zadaniami, ale też problemami obu tych nurtów, mieszczących się w strukturze współczesnej rachunkowości. Coraz bardziej skomplikowana staje się więc realizacja jej podstawowych funkcji, stanowiących bazę dla równie złożonego systemu zarządzania, który funkcjonuje, z jednej strony, pod ogromną presją inwestorów na wyniki ekonomiczne, a z drugiej – kategorycz- Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - 2. Rachunkowość społecznej odpowiedzialności (RSO) jako jeden z czynników doskonalenia praktyk społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw 179 ibu tio np roh dis tr on ly - se lu na rso pe for y is op is c 3 Wymieniona kategoria inżynierii polega na konstruowaniu wyjaśnień zjawisk w taki sposób, aby mniej zorientowane osoby zaakceptowały poziom ryzyka jako bezpieczny, podczas gdy w rzeczywistości z góry wiadomo, że warunki, na jakich ewentualna umowa została zawarta, faworyzują jedną ze stron (Surdykowska, 2009, s. 113). Należy się w pełni zgodzić z wyartykułowanymi przez autorkę przyczynami podwyższonego ryzyka, lecz wydaje się, że określenie tego typu działań „agresywną inżynierią intelektualną” jest zbyt eleganckie. Bardziej adekwatne byłoby nazwanie tego zjawiska manipulacją personalną w celu wprowadzenia strony w błąd i osiągnięcia nienależnych korzyści materialnych. Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - nego imperatywu odpowiedzialności społecznej. RSO współcześnie musi sprostać zadaniom rachunku odpowiedzialności, który rozciąga się na efektywność, jakość oraz skuteczność zarządzania strategicznego i operacyjnego, co oznacza konieczność jej ukierunkowania nie tylko na działania przeszłe i bieżące, ale także zamierzone. Powodzenie strategii społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw zależy więc od wielu czynników, jednym z nich jest system rachunkowości z wypracowanymi metodami pomiaru, a szczególnie wyceny bilansowej, interpretacji i ewidencji zdarzeń gospodarczych oraz sprawozdawczości, ze szczególnym podkreśleniem ryzyk, związanych z informacjami generowanymi w wymienionych obszarach. W tej kwestii Surdykowska (2009, s. 13) stawia tezę, że: jednym z podstawowych ryzyk, mającym swe źródło w rachunkowości, jest ryzyko błędnej wyceny bilansowej, negatywnie wpływając na jakość informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych; przy czym rośnie ono znacznie szybciej, niż pozostałe rodzaje ryzyk związanych ze sporządzaniem sprawozdań finansowych. Bezpośrednią przyczyną tego problemu jest: – dynamiczny rozwój innowacyjnych technik agresywnej inżynierii finansowej, – agresywna inżynieria księgowa, – agresywna inżynieria intelektualna3. Istotą agresywnej inżynierii finansowej i księgowej jest świadome lub przypadkowe, trudne do udowodnienia, wykorzystanie asymetrii wiedzy i informacji między stronami rynku do „rozproszenia” ryzyka faworyzującego jedną ze stron transakcji, nierzadko za pomocą instrumentów, których zrozumienie wymaga specjalistycznej wiedzy, np. modeli matematycznych. Rachunkowość, jak każdy system, nie jest doskonała, lecz nieustannie rozwija się, adaptując swoje rozwiązania do dynamicznych zmian i stopnia złożoności procesów zarządzania jednostkami. Jako kluczowy system informacyjny służący każdej jednostce, również realnie i potencjalnie rozwija się wraz z poszerzeniem zadań i instrumentów zarządzania o nowe idee i wyzwania. Jak uważa E. Burzym (2008, s. 83), rachunkowość stymuluje gospodarność i zachowania etyczne, stwarza bowiem udokumentowaną podstawę rozrachunku z tytułu odpowiedzialności podmiotu gospodarczego za efektywność i społeczno-ekonomiczną racjonalność gospodarowania. Jest zatem instrumentem kształtowania oraz utrzymania ładu ekonomicznego i finansowego. 180 ibu tio np roh dis tr on ly - Zakończenie is c op y is for pe rso na lu se Zderzenie dziewiętnastowiecznego modelu kapitalizmu, kiedy liczył się tylko zysk i jego maksymalizacja, charakteryzującego się ponadto różnymi postaciami wyzysku człowieka, z modelem ideologicznego komunizmu, głoszącego egalitaryzm bez prawa własności, niejako wymusiło poszukiwanie trzeciej drogi, gdzie interesy kapitalistów muszą uwzględniać potrzeby ochrony środowiska naturalnego, pracowników i społeczeństwa4. Pojawienie się i stopniowy rozwój odpowiedzialności przedsiębiorstw przed społeczeństwem jest wyrazem kontestacji dotychczasowego modelu rozwoju gospodarczego z jednoczesną propozycją jego modyfikacji. Przypomnienie i nagłośnienie słusznych założeń samej idei, jak również ponaglenia do jej realizacji pojawiły się wraz z pogłębiającym się zjawiskiem polaryzacji materialnej i społecznej ludności, narastającymi objawami światowego kryzysu gospodarczego w latach 2007–2009 oraz lawinowo spadającym poziomem zaufania do instytucji i przedsiębiorstw o przestrzeganiu podstawowych zasad etycznych. Nawet najlepsze kodeksy etyczne banków i korporacji i ich popularyzacja nie zadowalają społeczeństwa. Głośniejsze i coraz bardziej natarczywe są postulaty realnego wdrażania zasad odpowiedzialnego biznesu zarówno wewnątrz, jak i zewnątrz danej organizacji, przejawiające się w rzetelnym przestrzeganiu zasad etyki, rzeczywistego poszanowania dla środowiska naturalnego, uczciwego rozliczenia się z otoczeniem społecznym itp. Wydaje się, że swoista „przebiegłość” przedsiębiorców i menedżerów powinna kazać im zainteresować się sferą ewentualnego zapobiegania kryzysom nie tylko ekonomicznym, ale również społecznym, w bliższym i dalszym otoczeniu. Jeśli chodzi o rachunkowość stosowaną w praktyce, wobec narastającej potrzeby rozliczania się podmiotów gospodarczych z tytułu odpowiedzialności, coraz bardziej znaczące stało się tworzenie i udoskonalanie liczbowych podstaw i odpowiednich algorytmów do tego typu rozrachunku. Nie wystarczają Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - Warto podkreślić, że aktualnie, wobec wyzwań nowoczesnego zarządzania i rysujących się w najbliższym czasie rewolucyjnych zmian w sprawozdawczości finansowej, należałoby zwiększyć intensywność badań na rzecz progresywnego rozwoju rachunkowości, także tej, zwanej społeczną, która może odpowiedzieć na potrzeby pomiaru, ewidencji, przetwarzania i sprawozdawania w sferze społecznej odpowiedzialności biznesu, odpowiedzialności korporacji za środowisko naturalne oraz społecznie odpowiedzialnego inwestowania. 4 Powyższa teza przystaje zwłaszcza do krajów, zwanych postkomunistycznymi, a w szczególności tych, które weszły na ścieżkę intensywnego rozwoju i znajdują się w grupie państw „Nowej Europy” w Unii Europejskiej. 181 ibu tio np roh dis tr on ly - se lu na rso pe for y is op is c Th This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. już finansowe analizy i raporty ilościowo-wartościowe informujące o stanie majątku i kapitałów oraz o sytuacji finansowej i rezultatach gospodarowania. Społeczeństwo domaga się analiz i sprawozdań jakościowych, zarówno retrospektywnych, jak i prospektywnych, a także dostarczenia materiałów do analizy procesów i możliwości pomiaru zasobów niematerialnych. A ponieważ czynniki jakościowe są trudne do skwantyfikowania i ujęcia w jeden zunifikowany system – wyzwaniem dla świata nauki jest znalezienie miar i metod pozwalających na ewaluację poziomu uspołecznienia przedsiębiorstw w sferze inwestycyjnej, finansowej i operacyjnej. Również w obszarze sprawozdawczości nie wystarczy określenie cech jakościowych sprawozdań i postulaty ich osiągania. Odbiorcy sprawozdań oczekują jasnych reguł ich sporządzania, klarownej i zrozumiałej formy, jak również indywidualnej odpowiedzialności i ewentualnych sankcji za każdą nieścisłość, manipulację danymi lub celową dezinformację. Raporty społeczne, stanowiące przejaw dobrych praktyk w spółkach, w odróżnieniu od dotychczasowych rocznych raportów finansowych, są fakultatywne zarówno co do formy, miejsca, jak i zakresu ujawnianych informacji. W Polsce, informacje o dokonaniach jednostki w płaszczyźnie pozafinansowej, są zamieszczane przez kierownictwo spółek zazwyczaj w sprawozdaniu z działalności w dowolnej formie (narracyjnej, albo wskaźnikowo-opisowej). Nowe uregulowania MSSF w odniesieniu do sprawozdań finansowych wskazują, że forma i zasady ich prezentacji są wtórne wobec stosowanych zasad pomiaru rachunkowego. Najistotniejsze jest, aby kategorie finansowe były zmierzone w ten sam sposób. To, czy zostaną ujawnione w bilansie, rachunku zysków i strat, czy w informacji dodatkowej, zależy od jednostek (Walińska, 2007, s. 344). Wobec nadchodzących zmian dotyczących formy i miejsca prezentacji informacji sprawozdawczych, pochodzących z systemu rachunkowości finansowej, również mniej istotne stają się wymogi formalne w stosunku do nieobligatoryjnych sprawozdań społecznych. W tym kontekście godny podkreślenia zdaje się postulat, aby treść tych raportów była merytorycznie integralna z raportami finansowymi, wiernie odzwierciedlając rzeczywistość. Poza odpowiedzialnością społeczną w nurcie etycznym, ekologicznym czy ekonomicznym, istnieje potrzeba wzmożonych działań w kierunku wzmocnienia nurtu prawnego w tym zakresie. Działania określane jako społecznie odpowiedzialne powinny stać się niejako koniecznością, a nie kwestią li tylko wolnego wyboru i fakultatywnych strategii poszczególnych jednostek. Duże znaczenie ma również współdziałanie, stworzenie silnej wspólnoty podmiotów, które nie stosują dychotomicznego podziału: „ekonomiczny” czy „społeczny”. Konieczne jest budowanie przekonania, że realizowanie celów społecznych służy ekonomii, a korzyści materialne mogą towarzyszyć korzyściom społecznym. 182 ibu tio np roh This copy is for person Burzym E. (1993), Społeczny i ekologiczny aspekt współczesnej ewolucji rachunkowości, „Zeszyty Naukowe AE w Krakowie”, nr 401, Kraków. dis tr Burzym E. (2008), Społeczna funkcja rachunkowości, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, tom 45 (101) Rada Naukowa SKWP, Warszawa. Holme R., Watts P. (2000), Corporate Social responsibility: Making a Good Business Sense, World Business Council for Sustainable Development, Genewa. on ly - Jarugowa A. red. (1991), Współczesne problemy rachunkowości, PWE, Warszawa. Karmańska A. (2010), Rachunkowość, a zmiany w zarządzaniu, [w:] Zagrożenia w działalności gospodarczej a prawo bilansowe, red. E. Mączyńska, Z. Messner, PTE, SKwP, Warszawa. Kutera M., Surdykowska S.T., (2009), Kryzysy gospodarcze a wiarygodność sprawozdań finansowych, Difin, Warszawa. Walińska E. (2007), Sprawozdawczość finansowa XXI wieku – bez granic? [w:] Rachunkowość wczoraj, dziś i jutro, red. T. Cebrowska, A. Kowalik, R. Stępień, SKwP, Warszawa. - lu Pogodzińska-Mizdrak E. (2008), Ekonomia społeczna a ewolucja rachunkowości odpowiedzialności społecznej, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 44(100), Warszawa. rso na Pogodzińska-Mizdrak E. (2009), Refleksje o etyce w realiach kryzysu ekonomicznego, [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa wobec kryzysu ekonomicznego, red. B. Micherda i M. Stępień, UEK w Krakowie i SKWP O/Kraków, Kraków. Rok B. (2004), Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa. Streszczenie is c op y is for pe Stępień M. (2009), Społeczna odpowiedzialność jednostek gospodarczych przedmiotem rewizji finansowej, [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa wobec kryzysu ekonomicznego, red. B. Micherda i M. Stępień, UEK w Krakowie i SKWP O/Kraków, Kraków. Społeczna odpowiedzialność biznesu stanowi szeroką koncepcję uwzględniania przez podmioty gospodarcze wymogów etyki, potrzeb społecznych i ekologicznych. Z idei odpowiedzialności przedsiębiorstw przed społeczeństwem wykształciły się idee pochodne, tj. zarządzanie zgodne z otoczeniem naturalnym i społecznym, określane skrótem ESG (Environment Social Gowernance) oraz społecznie odpowiedzialne inwestowanie (Social Responsibility Investment), określane skrótem SRI, które bar- Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. se This copy is for personal use only - distribution prohibited. Borkowski R. (2001), Cywilizacja Technika Ekologia, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne, AE Kraków. - - Literatura 183 ibu tio np roh dis tr on ly - Corporate Social Responsibility, Environmental Social Governance and Social Responsibility Investment as a chance for accounting pe rso na lu se Corporate Social Responsibility (CSR) is a general idea according to which businesses should comply with the requirements of ethics, social needs and ecology. The idea that businesses are answerable to society gave rise to the ancillary concepts of Environmental Social Governance (ESG) and Social Responsibility Investment (SRI), which provide a more concrete specification of the tasks of businesspeople, managers and investors who declare themselves socially responsible to large groups of stakeholders. Accounting, being a comprehensive system of economic measurement, information, control and reporting, provides a well-documented basis for internal and external accountability of businesses in respect of the effectiveness and socialeconomic rationality of their business activities. for This copy is for person This copy is for personal use only - distribution prohibited. - Summary - Th is c op y is This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. dziej szczegółowo i konkretnie definiują zadania stojące przed przedsiębiorcami, menedżerami i inwestorami deklarującymi się jako jednostki społecznie odpowiedzialne wobec szerokiego grona interesariuszy. Rachunkowość jako rozbudowany system pomiaru ekonomicznego, a zarazem system informacyjno-kontrolny i sprawozdawczy, stwarza udokumentowaną podstawę rozrachunku (wewnętrznego i zewnętrznego) z tytułu odpowiedzialności podmiotów gospodarczych za efektywność i społeczno-ekonomiczną racjonalność gospodarowania. 184