Wspólność majątku spadkowego i jego dział

Wspólność majątku spadkowego i jego dział

Prawo cywilne – ćwiczenia; 2014/2015
dr Anna Rachwał, dr Michał Kućka
PRAWO SPADKOWE: (41) Wspólność majątku spadkowego i jego dział1.
1. Do spadku należy m.in. wierzytelność o zapłatę 90 000 zł. Jest trzech spadkobierców: Jerzy – w 2/3, Tomasz
i Anna – po 1/6.
Kto i w jakiej części może żądać od dłużnika zapłaty? Czy w razie przyjęcia całego świadczenia przez jednego
ze spadkobierców pozostałym przysługuje roszczenie zwrotne?
Por. postanowienia SN z dnia 7 listopada 1967 r., I CZ 97/67, OSN 1968, nr 8–9, poz. 145 i z dnia 7 marca
2013 r., II CZ 177/12, LEX nr 1314403.
2. Spadkobiercami Kamila byli w częściach równych: Paulina, Mariusz i Dorota. Do spadku wchodziła własność
nieruchomości. Spadkobiercy, uzyskawszy stwierdzenie nabycia spadku, zostali ujawnieni w księdze wieczystej
jako współwłaściciele (każdy w 1/3). W rubryce „Podstawa wpisu” podano jedynie sygnaturę postanowienia
o stwierdzeniu nabycia spadku. Paulina za zgodą Mariusza sprzedała swój udział Władysławowi.
Jakie skutki wywołuje sprzedaż udziału? Czy dział spadku może mieć wpływ na tę umowę?
3. Spadek po Władysławie przypadł z ustawy żonie, Barbarze oraz ojcu, Sebastianowi. Aktywa spadkowe mają
wartość 50 000 zł, zaś długi – 10 000 zł. Sebastian otrzymał od syna w drodze darowizny mieszkanie o wartości
120 000 zł. Natomiast Barbara w trakcie trzydziestu lat małżeństwa otrzymała od Władysława na urodziny,
imieniny i z okazji kolejnych rocznic ślubu biżuterię o łącznej wartości 10 000 zł. Jeszcze przed zawarciem
małżeństwa Władysław sfinansował dwuletnie studia Barbary w Stanach Zjednoczonych, wydając na ten cel
20 000 USD.
Jaki wpływ mogą mieć wspomniane darowizny na zakres praw i obowiązków spadkobierców? Czy kwestia
ta przedstawiałaby się inaczej, gdyby Sebastian był synem Władysława?
Zob. orzeczenie SN z dnia 14 czerwca 1977 r., III CZP 42/77, OSN 1977, nr 12, poz. 234.
4. Antoni podarował za życia swojej córce, Janinie serwis z porcelany miśnieńskiej składający się z 50 elementów.
Żona Antoniego, Halina dostała od niego mieszkanie w centrum Warszawy. Z kolei Tomasz, brat Antoniego został
obdarowany motocyklem firmy Harley Davidson. Po śmierci Antoniego znaleziono testament holograficzny,
w którym do połowy spadku został powołany Tomasz. Antoni nałożył w testamencie obowiązek zaliczenia przez
spadkobiercę testamentowego otrzymanych darowizn na schedę spadkową. W dokumentach zmarłego było także
napisane na komputerze i własnoręcznie przez niego podpisane oświadczenie, w którym zwalniał on Janinę
od obowiązku zaliczenia na schedę spadkową darowizny serwisu. Wobec braku porozumienia spadkobierców
co do sposobu działu spadku, sprawa trafiła do sądu. Aktywa spadku mają wartość 800 000 zł. Serwis Janiny
po kilku latach używania liczy obecnie jedynie 30 elementów i jest wart 60 000 zł. Mieszkanie, które otrzymała
Halina ma wartość 500 000 zł, ponieważ od czasu zawarcia umowy ceny nieruchomości w tej części miasta
wzrosły o 25%. Motocykl wyceniono na 100 000 zł.
W jaki sposób powinien zostać przeprowadzony dział spadku? Jak spadkobiercy będą odpowiadali za długi
spadkowe po przeprowadzeniu działu?
1
Autorem kazusów jest dr hab. Bartłomiej Swaczyna. Wyjątek stanowi kazus 6 – zob. H. Nowara–Bacz, W. Kaliński, A.
Matlak, J. Pisuliński, P. Podrecki, F. Zoll, Zbiór kazusów z prawa cywilnego, Kraków 1993, s. 103, kazus 50.
1
5. Spadkobiercami Lucyny zostali jej dwaj synowie: Kamil i Paweł. Spadek obejmuje gospodarstwo rolne,
w którego skład wchodzi m.in. dzierżawa nieruchomości rolnych oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
w Warszawie. Kamil jest na trzecim roku studiów na SGGW. Bracia postanowili umownie podzielić spadek w ten
sposób, że Kamilowi przypadnie gospodarstwo rolne, a Paweł otrzyma mieszkanie. Kamil nie jest jednak jeszcze
pewien, czy będzie kontynuował studia i w konsekwencji – czy będzie zajmował się rolnictwem. Spadkobiercy
ostatecznie postanowili więc zawrzeć umowę o dział spadku z zastrzeżeniem, że będzie ona skuteczna, o ile Kamil
skończy studia rolnicze.
W jakiej formie powinna zostać zawarta umowa? Czy zawarcie umowy takiej treści jest dopuszczalne?
6. W skład spadku po Grażynie wchodziły: nieruchomość o wartości 500 000 zł, dwa samochody o wartości
30 000 zł i 40 000 zł oraz szereg ruchomości o wartości 250 000 zł. Spadek ten przypadł na mocy ustawy trzem
synom spadkodawczyni: Bronisławowi, Marianowi i Aleksandrowi. Po wydaniu przez sąd postanowienia
o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy w drodze ustnej umowy uzgodnili, że z nieruchomości korzystać
będą wspólnie, samochód o wartości 30 000 zł przypadnie Marianowi, Aleksander otrzyma drugi z samochodów,
natomiast ruchomości zostaną podzielone w ten sposób, aby każdy ze spadkobierców otrzymał równowartość 1/3
spadku.
Czy przeprowadzony w opisany wyżej sposób dział spadku wywoła skutki prawne?
7. Spadkobierczynie Franciszka – Hanna i Janina – zawarły w formie aktu notarialnego umowę o dział spadku,
w której m.in. postanowiono, że Hannie przypadnie nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym. Dom –
uszkodzony w następstwie ubiegłorocznej powodzi – był w bardzo złym stanie technicznym i nadawał się do
generalnego remontu. Janina wiedziała o tym, ponieważ mieszkała w tej samej miejscowości. Natomiast Hanna
spędziła w tym domu dwa lata temu wakacje i zapamiętała z tego pobytu dom jako okazałą willę. Nie wiedziała
o powodzi. Kiedy po zawarciu umowy udała się na ową nieruchomość poczuła się oszukana przez
współspadkobierczynię. Postanowiła wycofać się z zawartej umowy i przeprowadzić dział spadku przed sądem.
Czy i ewentualnie w jaki sposób zamiar Hanny może być zrealizowany?
2
Prawo cywilne – ćwiczenia; 2014/2015
dr Anna Rachwał, dr Michał Kućka
PRAWO SPADKOWE: (41) Wspólność majątku spadkowego i jego dział1.
1. Do spadku należy m.in. wierzytelność o zapłatę 90 000 zł. Jest trzech spadkobierców: Jerzy – w 2/3, Tomasz
i Anna – po 1/6.
Kto i w jakiej części może żądać od dłużnika zapłaty? Czy w razie przyjęcia całego świadczenia przez jednego
ze spadkobierców pozostałym przysługuje roszczenie zwrotne?
Por. postanowienia SN z dnia 7 listopada 1967 r., I CZ 97/67, OSN 1968, nr 8–9, poz. 145 i z dnia 7 marca
2013 r., II CZ 177/12, LEX nr 1314403.
2. Spadkobiercami Kamila byli w częściach równych: Paulina, Mariusz i Dorota. Do spadku wchodziła własność
nieruchomości. Spadkobiercy, uzyskawszy stwierdzenie nabycia spadku, zostali ujawnieni w księdze wieczystej
jako współwłaściciele (każdy w 1/3). W rubryce „Podstawa wpisu” podano jedynie sygnaturę postanowienia
o stwierdzeniu nabycia spadku. Paulina za zgodą Mariusza sprzedała swój udział Władysławowi.
Jakie skutki wywołuje sprzedaż udziału? Czy dział spadku może mieć wpływ na tę umowę?
3. Spadek po Władysławie przypadł z ustawy żonie, Barbarze oraz ojcu, Sebastianowi. Aktywa spadkowe mają
wartość 50 000 zł, zaś długi – 10 000 zł. Sebastian otrzymał od syna w drodze darowizny mieszkanie o wartości
120 000 zł. Natomiast Barbara w trakcie trzydziestu lat małżeństwa otrzymała od Władysława na urodziny,
imieniny i z okazji kolejnych rocznic ślubu biżuterię o łącznej wartości 10 000 zł. Jeszcze przed zawarciem
małżeństwa Władysław sfinansował dwuletnie studia Barbary w Stanach Zjednoczonych, wydając na ten cel
20 000 USD.
Jaki wpływ mogą mieć wspomniane darowizny na zakres praw i obowiązków spadkobierców? Czy kwestia
ta przedstawiałaby się inaczej, gdyby Sebastian był synem Władysława?
Zob. orzeczenie SN z dnia 14 czerwca 1977 r., III CZP 42/77, OSN 1977, nr 12, poz. 234.
4. Antoni podarował za życia swojej córce, Janinie serwis z porcelany miśnieńskiej składający się z 50 elementów.
Żona Antoniego, Halina dostała od niego mieszkanie w centrum Warszawy. Z kolei Tomasz, brat Antoniego został
obdarowany motocyklem firmy Harley Davidson. Po śmierci Antoniego znaleziono testament holograficzny,
w którym do połowy spadku został powołany Tomasz. Antoni nałożył w testamencie obowiązek zaliczenia przez
spadkobiercę testamentowego otrzymanych darowizn na schedę spadkową. W dokumentach zmarłego było także
napisane na komputerze i własnoręcznie przez niego podpisane oświadczenie, w którym zwalniał on Janinę
od obowiązku zaliczenia na schedę spadkową darowizny serwisu. Wobec braku porozumienia spadkobierców
co do sposobu działu spadku, sprawa trafiła do sądu. Aktywa spadku mają wartość 800 000 zł. Serwis Janiny
po kilku latach używania liczy obecnie jedynie 30 elementów i jest wart 60 000 zł. Mieszkanie, które otrzymała
Halina ma wartość 500 000 zł, ponieważ od czasu zawarcia umowy ceny nieruchomości w tej części miasta
wzrosły o 25%. Motocykl wyceniono na 100 000 zł.
W jaki sposób powinien zostać przeprowadzony dział spadku? Jak spadkobiercy będą odpowiadali za długi
spadkowe po przeprowadzeniu działu?
1
Autorem kazusów jest dr hab. Bartłomiej Swaczyna. Wyjątek stanowi kazus 6 – zob. H. Nowara–Bacz, W. Kaliński, A.
Matlak, J. Pisuliński, P. Podrecki, F. Zoll, Zbiór kazusów z prawa cywilnego, Kraków 1993, s. 103, kazus 50.
1
5. Spadkobiercami Lucyny zostali jej dwaj synowie: Kamil i Paweł. Spadek obejmuje gospodarstwo rolne,
w którego skład wchodzi m.in. dzierżawa nieruchomości rolnych oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
w Warszawie. Kamil jest na trzecim roku studiów na SGGW. Bracia postanowili umownie podzielić spadek w ten
sposób, że Kamilowi przypadnie gospodarstwo rolne, a Paweł otrzyma mieszkanie. Kamil nie jest jednak jeszcze
pewien, czy będzie kontynuował studia i w konsekwencji – czy będzie zajmował się rolnictwem. Spadkobiercy
ostatecznie postanowili więc zawrzeć umowę o dział spadku z zastrzeżeniem, że będzie ona skuteczna, o ile Kamil
skończy studia rolnicze.
W jakiej formie powinna zostać zawarta umowa? Czy zawarcie umowy takiej treści jest dopuszczalne?
6. W skład spadku po Grażynie wchodziły: nieruchomość o wartości 500 000 zł, dwa samochody o wartości
30 000 zł i 40 000 zł oraz szereg ruchomości o wartości 250 000 zł. Spadek ten przypadł na mocy ustawy trzem
synom spadkodawczyni: Bronisławowi, Marianowi i Aleksandrowi. Po wydaniu przez sąd postanowienia
o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy w drodze ustnej umowy uzgodnili, że z nieruchomości korzystać
będą wspólnie, samochód o wartości 30 000 zł przypadnie Marianowi, Aleksander otrzyma drugi z samochodów,
natomiast ruchomości zostaną podzielone w ten sposób, aby każdy ze spadkobierców otrzymał równowartość 1/3
spadku.
Czy przeprowadzony w opisany wyżej sposób dział spadku wywoła skutki prawne?
7. Spadkobierczynie Franciszka – Hanna i Janina – zawarły w formie aktu notarialnego umowę o dział spadku,
w której m.in. postanowiono, że Hannie przypadnie nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym. Dom –
uszkodzony w następstwie ubiegłorocznej powodzi – był w bardzo złym stanie technicznym i nadawał się do
generalnego remontu. Janina wiedziała o tym, ponieważ mieszkała w tej samej miejscowości. Natomiast Hanna
spędziła w tym domu dwa lata temu wakacje i zapamiętała z tego pobytu dom jako okazałą willę. Nie wiedziała
o powodzi. Kiedy po zawarciu umowy udała się na ową nieruchomość poczuła się oszukana przez
współspadkobierczynię. Postanowiła wycofać się z zawartej umowy i przeprowadzić dział spadku przed sądem.
Czy i ewentualnie w jaki sposób zamiar Hanny może być zrealizowany?
2