Tenis stołowy
Transkrypt
Tenis stołowy
sprawność, zdrowie, uroda Tenis stołowy – walory zdrowotne i rekreacyjne Uprawianie tenisa stołowego na każdym poziomie zaawansowania sportowego niesie za sobą wiele korzyści zdrowotnych i wszechstronnie rozwija organizm młodego człowieka. PAULINA PIOTROWSKA Uprawianie każdego sportu na poziomie amatorskim sprzyja prawidłowemu rozwojowi człowieka, poprawia jego stan zdrowia, sylwetkę i samopoczucie. Biegać, skakać czy pływać każdy może już od najmłodszych lat. Niemal każde dziecko marzy o karierze sportowca – często piłkarza lub siatkarza. Niestety, profesjonalne szczyty są dla większości niemożliwe do osiągnięcia. Sportem zawodowym pasjonuje się cały świat. Rywalizacja wkracza na nowy, nieznany dotąd poziom. Sport stał się narodową pasją i dumą w wielu regionach naszego globu. Wszystkich sportowców, oprócz talentu i ciężkiej pracy na treningach, łączy jeszcze jedna wspólna cecha. Każdy z nich zaczął swoją przygodę ze aktywnością ruchową we wczesnych latach swojego dzieciństwa – zwykle na lekcjach wychowania fizycznego w szkole. Każdy wie, że dla dobra dziecka warto zaproponować mu uprawianie jakiegoś sportu. Sport kształtuje pozytywne postawy, uczy odpowiedzialności, systematyczności, poszanowania przepisów i drugiego człowieka. Wychowanie fizyczne może dać dzieciom i młodzieży solidne fundamenty zdrowia, rozwoju fizycznego i sprawności motorycznej, a także przyjemność i radość z regularnej aktywności ruchowej1. Dyscypliny popularnych gier zespołowych mają zdecydowanie najwięcej zwolenników, a istnieje przecież tak wiele możliwości realizacji w innych dyscyplinach sportu. Jedną z takich niszowych, często zaniedbywanych dyscyplin sportowych, która odgrywa niekwestionowaną rolę lidera gier jest tenis stołowy. Dlatego też spróbujemy się przyjrzeć tej niezwykłej dyscyplinie sportu nieco bliżej. Tenis stołowy jest dyscypliną wszystkim dobrze znaną, bardzo popularną, a na poziomie wyczynowym, niezwykle efektywną. Zdecydowały o tym niezaprzeczalne walory zdrowotne, brak ograniczeń wieku, a także fakt, iż jego uprawianie nie wiąże się z dużymi nakładami finansowymi. Tenis stołowy zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród dzieci i młodzieży. Jest sportem zdrowym, stosunkowo mało kontuzjogennym, uprawiany nawet na najwyższym poziomie wyczynowym. Jest znakomitym środkiem rozwoju psychofizycznego dziecka, młodzieńca, osoby dorosłej czy osoby starszej. Mogą go uprawiać osoby na wózku inwalidzkim, czy osoby niepełnosprawne fizycznie, czego doskonałym przykładem jest Natalia Partyka, która mimo swojej niepełnosprawności rywalizuje w zawodach zarówno z zawodniczkami pełnosprawnymi i niepełnosprawnym. Tenis może być uprawiany jako gra rekreacyjna, sport wyczynowy czy zawodowy. Jest to sport olimpijski i paraolimpijski, umożliwiający osiąganie sukcesów przez osoby o różnorodnej strukturze sprawności fizycznej, technicznej, taktycznej i psychicznej. Dobrze przygotowany program szkolenia w tenisie stołowym może przynieść wiele korzyści zdrowotnych2. Tenis stołowy zaliczany jest do grupy sportów najbardziej zaawansowanych technicznie3. Celem gry, która W. Pańczyk, K. Warchoł, Nowe – bliższe zdrowiu wychowaniu fizyczne, Rzeszów 2011. R. Kulczycki, Tenis stołowy bez tajemnic, Gorzów Wielkopolski 2002. 3 W. Starosta, Globalna i lokalna koordynacja ruchowa, Warszawa 2006. 1 2 22 Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne sprawność, zdrowie, uroda toczy się pośrednio bez fizycznego kontaktu z przeciwnikiem, jest doprowadzenie do błędu zawodnika po drugiej stronie stołu i zdobycie punktu. Kluczowym elementem w tenisie stołowym jest rotacja piłeczki. Umiejętność jej nadawania, z jednej strony oraz właściwego jej odczytywania z drugiej strony, określają podstawowe wymagania stawiane tenisistom stołowym i pozwalają bardzo szybko odróżnić amatora od wyczynowca. Podczas walki gracze wykonują czynności arytmiczne, asymetryczne i acykliczne w warunkach ciągłej reakcji organizmu na zmieniające się bodźce zewnętrzne (lot piłeczki, ruchy przeciwnika). Podczas gry zawodnikcy wykonują rozmaite uderzenia rakietką w celuloidową piłkę nadającą jej określony kierunek, prędkość i rotację. Istnieje wiele podziałów i klasyfikacji uderzeń w tenisie stołowym. Należą do nich m.in.: uderzenia forhendowe i bekhendowe, uderzenia szybkie i wolne, uderzenia z górną, dolną lub bez rotacji, oraz top spin. Najczęściej jednak stosowaną w tenisie stołowym klasyfikacją uderzeń jest ich podział na atakujące i obronne. Wśród atakujących wymienia się: szybki atak i jego odmiany, topspin (sidespin, slowspin, fastspin, kontratopspin) oraz zbicie loba (smecz). Do uderzeń obronnych zalicza się: obrona podcięciem, uderzenia blokujące, obrona lobem. Wyróżnia się także uderzenia pośrednie, do których należy: przebicie, dropszot, flip oraz serwis). Do działań dodatkowych tenisisty stołowego zalicza się sposób poruszanie się przy stole (krok boczny, krok skrzyżny, krok biegowy, skoki, wypady w przód oraz wypad w bok)4. Tenis stołowy zaliczany jest do dyscyplin o charakterze wytrzymałościowo-szybkościowym. Intensywność pracy w tenisie stołowym szybko zmienia się. Fazy pracy o intensywności maksymalnej i submaksymalnej przeplatane są pracą o intensywności umiarkowanej. Poziom pochłaniania tlenu VO2max sięga 70 ml/min/kg, a zużycie tlenu wynosi od 3,6 do 5 l/min5. Walka toczy się bardzo szybko, czas między uderzeniami wynosi 0,3–0,5 sekundy. Piłka po mocnym uderzeniu leci z prędkością około 140 km/h, po czym odbierana jest na przestrzeni 2–6 metrów. Przez ciągłą zienność sytuacji, gra jest niezwykle ciekawa i widowiskowa. Zagrana rotacyjnie – mała, lekka piłeczka celuloidowa może obracać się nawet 150 razy na sekundę, co stwarza wysokie wymagania dla zawodnika w zakresie precyzji ruchu i kontaktu piłki z rakietą. Technika gry w tej dyscyplinie jest złożona. Można stosować bardzo dużo uderzeń w nieskończonej niemal ilości odmian. Każde uderzenie to konieczność trafienia piłki z żądaną siłą, prędkością oraz kątem pochylenia rakietki. Dodatkowo trafić trzeba w określone miejsce i w określonym czasie. Umiejętności techniczno-taktyczne sportowca są nierozerwalnie związane z wykonywaniem poszczególnych działań w warunkach gry właściwej. Szeroki zakres umiejętności motorycznych, stabilność techniki, ale i jej plastyczność – to elementy, które są bardzo ważne dla sprawności gracza. Wymagania jakie stawia przed zawodnikiem tenis stołowy to przede wszystkim: odpowiedni poziom nawyków czuciowo-ruchowych w zakresie właściwej postawy adekwatnej do stylu gry, pracy nóg, uderzeń technicznych i całego ciała. Podczas gry wymagane są wysokie umiejętności antycypacji, wyczucia czasu, koncentracji, kontroli emocjonalnej, nieustępliwości itp. Antycypacja, o której mowa, ma dwa podłoża. Jednym nich jest ocena sytuacji, przewidzenie ruchu przeciwnika i lotu piłeczki, a drugie to doświadczenie, na podstawie którego można przewidzieć, co w następnym ruchu zrobi przeciwnik6. Tenisiści startujący w zawodach na wysokim poziomie sportowym charakteryzują się doskonałą koordynacją ruchową i zwinnością. Istnieje konieczność szybkiego reagowania, zmiany kierunku przemieszczania się na dosyć małej przestrzeni, różnicowanie i adekwatne dozowanie siły. Zawodnik powinien wykazać się znaczną R. Kulczycki, Tenis..., dz. cyt. J. Kusiński, Tenis stołowy, w: pod red. H. Sozańskiego, D. Śledziewskiego, Obciążenia treningowe dokumentowanie i opracowywanie danych, Warszawa 1995. 6 R. Hudetz, Tenis stołowy 2000, Łódź 2005. 4 5 nr 5 maj 2013 23 sprawność, zdrowie, uroda orientacją w przestrzeni w stosunku do piłki i stołu oraz dużą szybkością pojedynczych ruchów, gdyż w tenisie stołowym należy opanować około kilkudziesięciu uderzeń (podań, bloków, przebić, ataków, topspinów i podcięć) z różną szybkością, rotacją i miejscem upadku, w różnych kombinacjach. Wydaje się zatem, że takie zdolności koordynacyjne jak szybkie reagowanie, różnicowanie kinestetyczne, orientacja przestrzenna i dostosowanie motoryczne – mogą być najbardziej istotne dla skuteczności tenisisty stołowego7. Praktyka sportowa potwierdza, że najlepsze wyniki mogą osiągać w tenisie stołowym tylko tacy zawodnicy, którzy przyswoją sobie najkorzystniejsze i najbardziej efektywne uderzenia techniczne, taktykę gry, oraz w pełni wykorzystają swoje możliwości w zakresie: zdolności motorycznych i funkcji fizjologicznych oraz cechy moralno-wolicjonalnych. Charakterystyczną cechą dzisiejszego tenisa stołowego jest atakujący styl gry z zastosowaniem nowych elementów w technice uderzeń i poruszaniu się wokół stołu. Jak już zostało to wcześniej opisane, tenis stołowy to dyscyplina bardzo złożona. Osiąganie sukcesów na arenach międzynarodowych wymaga od zawodnika wiele godzin pracy treningowej, która głównie polega na wielokrotnym powtarzaniu różnych, bardziej lub mniej skomplikowanych rodzajów zagrań. To sprawia, że poza dobrą somatyką, czy motoryką zawodnik musi pracować również nad sferą psychiczna – kontrolowanie emocji, koncentracja uwagi, antycypacja, procesy myślowe, motywacja, sprawność intelektualna. Ze względu na silne współzawodnictwo, zmienność, złożoność i obciążenie jakie występuje na treningach oraz podczas zawodów, dyscyplina ta wymaga szerokiego przygotowania psychoruchowego. Wszystkie wyżej wymienione czynniki wymagają wysokiego poziomu odporności psychicznej oraz dojrzałości emocjonalnej8. Podsumowując tenis stołowy jest dyscypliną niezwykle popularną i lubianą wśród dzieci i młodzieży. W związku z tym istnieje duży wachlarz możliwości wprowadzenia tenisa stołowego jako elementu lekcji wychowania fizycznego w szkołach. Niestety, niewielka ilość dostępnej, fachowej literatury na temat tenisa stołowego wydaje się być granicą trudną do pokonania dla nauczycieli, którzy często nie doceniają rangi i wagi tej dyscypliny sportu. Z racji małej przestrzeni potrzebnej do gry oraz jasnych zasad, zajęcia są często prowadzone niejako „w zastępstwie” z braku wolnego miejsca czy innych przeszkód organizacyjno-technicznych. Zmniejsza to zdecydowanie atrakcyjność tenisa stołowego, oraz powoduje przyswajanie złych nawyków wśród młodych adeptów tego sportu. To nauczyciele wychowania fizycznego mogą promować tak uwielbianą lecz niedocenianą dyscyplinę sportu, jaką jest tenis stołowy. Dzieci do sportu zazwyczaj namawiać nie trzeba – wystarczy odpowiednie zaangażowanie nauczyciela w początkowych etapach szkolenia. Jest to idealna dyscyplina do nauczania dzieci organizacji gier, systemów rozgrywek i pełnienia roli sędziego. Uprawianie tenisa stołowego na każdym poziomie zaawansowania niesie ze sobą wiele korzyści zdrowotnych i bardzo wszechstronnie rozwija młodego człowieka. Poprawia zdolności motoryczne i koordynacyjne oraz ogólnie wpływa pozytywnie na rozwój psychofizyczny, a także zapobiega wielu chorobom układu krążeniowo-oddechowego. Jako sport wytrzymałościowy angażuje duże grupy mięśniowe i usprawnia procesy metaboliczne9. Ponadto kształtuje szeroko pojętą inteligencję zawodnika – kładąc nacisk na szybkość i trafność postrzegania oraz antycypację. Wprowadzając do szkół w atrakcyjny sposób elementy tenisa stołowego, możemy przyczynić się do wspaniałego rozwoju tej dyscypliny i kto wie, może za jakiś czas tacy sportowcy jak Lucjan Błaszczyk, Natalia Partyka, Natalia Bąk czy Leszek Kucharski znajdą swoich wielkich następców. mgr Piotrowska Paulina studia doktoranckie Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Zdjęcia Fotolia W. Starosta, Globalna..., dz. cyt. Z. Bańkosz, W. Błach, Zdolność różnicowania kinestetycznego, a dokładność gry zawodników tenisa stołowego, Medycyna Sportowa, 2007, Vol. 23. 9 H. Kuński, M. Janiszewski, Medycyna aktywności ruchowej dla pedagogów, Łódź 1999 7 8 24 Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne