Zasoby cyfrowe - wykład 2

Transkrypt

Uniwersytet Jagielloński
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
W. M. Kolasa
Zasoby cyfrowe
1. Dokument elektroniczny (DE)
2. Publikacja elektroniczna (PE)
Dokument elektroniczny
1. Definicje,
2. Cechy,
3. Struktura fizyczna,
4. Struktura logiczna.
W. M. Kolasa
DE a prawo (Records Management)
Międzynarodowe: ISO 15489
EU: Model of Requirements for Records Management
USA: Sarbanes-Oxley Act
Polska:
- PN-ISO 15489-1:2006
Informacja i dokumentacja Zarządzanie dokumentami
- Ustawa o informatyzacji ...
(Dz.U. 2005 nr 64, poz. 565),
- Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną
(Dz.U. 2002 nr 144, poz. 1204)
- Ustawa o podpisie elektronicznym
(Dz.U. 2001 nr 130, poz. 1450)
W. M. Kolasa
Definicje DE (1)
DE (komputerowy, cyfrowy) - dokument z sygnałem
utrwalonym na nośniku elektronicznym. Mogą to być
komunikaty różnych języków naturalnych w subkodach
akustycznych i graficznych, inne komunikaty graficzne
jak obrazy, wykresy, animacje, filmy, komunikaty
dźwiękowe, np. muzyka
(Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów... Warszawa 2002)
DE - zbiór danych wprowadzonych lub przechowywanych
na dowolnym nośniku przez system informatyczny lub
podobny układ, które mogą być odczytane lub
wyświetlone przez osobę lub przez tego rodzaju system
lub układ, a także wszelkiego rodzaju prezentacja i
wszelkiego rodzaju przedstawienie tych danych w formie
drukowanej lub innej (Decyzja KE, 2004/563/WE)
W. M. Kolasa
Definicje DE (2)
DE - „dokument istniejący w postaci elektronicznej,
dostępny za pośrednictwem techniki komputerowej”
(PN-ISO 690-2)
DE - „stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór
danych uporządkowanych w określonej strukturze
wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku
danych
(Ustawa o informatyzacji... 2005)
DE - „każdy przedmiot lub zapis na komputerowym
nośniku informacji, z którym jest wiązane określone
prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść
stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub
okoliczności mającej znaczenie prawne”
(Kodeks Karny)
W. M. Kolasa
Wnioski
DE są dane zapisane na materialnym nośniku, w tym
przechowywane za pomocą środków elektronicznych lub
podobnych, które można odtworzyć w umożliwiającej ich
percepcję formie.
DE są informacje przekazywane lub przechowywane za
pomocą elektronicznych nośników informatycznych,
pozwalające na ich utrwalenie – trwałość jest więc
warunkiem uznania pakietu danych za dokument.
Nie ma zatem znaczenia sam elektroniczny nośnik
informacji np. pendrive, twardy dysk, serwer, istotny
jest jedynie fakt, aby dane mogły zostać wielokrotnie
odtworzone np. na ekranie monitora.
W. M. Kolasa
Treść i metadane
Dokumenty elektroniczne zapisuje się w strukturze
umożliwiającej wyodrębnienie treści dokumentu
oraz metadanych.
(Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym...
Dz.U. 2002 Nr 171, poz. 1396)
W. M. Kolasa
Metadane
Metadane - zestaw logicznie powiązanych z DE
usystematyzowanych informacji opisujących ten
dokument i umożliwiających jego wyszukiwanie,
kontrolę, zrozumienie i długotrwałe przechowanie
oraz zarządzanie.
Wymóg zapisywania metadanych ma na celu
wyeliminowanie konieczności ich ręcznego przetwarzania.
W ten sposób wartości metadanych będą mogły być
przejmowanie bezpośrednio przez system informatyczny,
co nie tylko zmniejszy koszty zarządzania informacją, ale
także zminimalizuje ryzyko wystąpienia błędu.
(Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym... Dz.U. 2002 Nr 171, poz. 1396
Więcej – wykład 9
W. M. Kolasa
Metadane (Adobe Acrobat)
Cechy DE
1. Zawartość – tekst, hipertekst, obraz, dźwięk i in.;
2. Struktura logiczna, która nie musi być tożsama ze
strukturą fizyczną, gdyż może być zawarta bezpośrednio
w dokumencie, w bazie danych, pliku DTD itp.
(czyli dołączona do treści);
3. Kontekst, czyli metadane techniczne określające w
jakiej postaci dokument będzie prezentowany.
(H. Niestrój)
W. M. Kolasa
Struktura DE
Struktura logiczna dokumentu elektronicznego - sposób
ułożenia informacji w dokumencie elektronicznym
zdefiniowany poprzez określenie elementów
informacyjnych oraz powiązań między nimi;
Struktura fizyczna dokumentu elektronicznego – wynik
przetworzenia, w tym kodowania i szyfrowania,
informacji zawartych w dokumencie elektronicznym
na dane w układzie bitowym (czyli format danych);
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 września 2005 r. w
sprawie warunków organizacyjno-technicznych doręczania dokumentów
elektronicznych podmiotom publicznym (Dz.U. 2005, Nr 200, poz. 1651)
W. M. Kolasa
Struktura logiczna
Kodowanie struktury logicznej dokumentu umożliwiają specjalne
języki strukturalne, np. SGML (XML, RDF).
Dokument w formacie strukturalnym znakomicie nadają się do
przetwarzania, indeksowania, klasyfikowania, umieszczania w
bazach danych.
Format strukturalny nie określa ani cech fizycznych dokumentu,
ani atrybutów typograficznych (formatowanie, czcionka).
Tworzenie bardzo uproszczonej struktury logicznej umożliwiają
także popularne edytory dzięki mechanizmowi „styl”.
Dokumenty poprawnie zapisane w formacie strukturalnym można
łatwo i automatycznie przetransformować do formatu
prezencyjnego. Operacja odwrotna nie jest możliwa.
W. M. Kolasa
Dokument w strukturze XML
W. M. Kolasa
Dokument w XML - nagłówek
<article>
<artheader>
<title>Biblioteki cyfrowe <comment> wykład z dn.
7.03.2007 </comment></title>
<author>
<honorific>Dr</honorific>
<firstname>Władysław Marek</firstname>
<surname>Kolasa</surname>
<authorblurb>
<para>[email protected]</para>
</authorblurb>
</author>
</artheader>
...
W. M. Kolasa
XML Notepad (bezpłatny)
Definiowane struktury (Word)
W. M. Kolasa
Struktura fizyczna
Struktura fizyczna dokumentu jest najczęściej
utożsamiana z formatem prezencyjnym dokumentu.
Przykładami takich formatów są dokumenty zakodowane
w specjalnym języku, np. PostScript, PDF, DJVu, RTF
czy HTML.
Format fizyczny określa m.in.:
- atrybuty fizyczne (np. algorytmy kompresji i kodowanie) oraz
- atrybuty typograficzne (formatowanie, czcionka).
Formaty fizyczne to języki wysokiego poziomu.
Dokumenty te można edytować wyłącznie za pomocą
aplikacji macierzystych.
W. M. Kolasa
Struktura fizyczna (HTML)
<body>
Podróże kształcą
Podróże kształcą
Podróże kształcą Podróże kształcą
Podróże kształcą
Podróże kształcą 
</body>
W. M. Kolasa
Publikacja elektroniczna (PE)
1. Definicja;
2. Cechy,
3. Typologia,
4. Ewolucja PE i idei PE
W. M. Kolasa
Definicja PE
PE – to publikacja mająca wszystkie atrybuty
dokumentu elektronicznego.
W. M. Kolasa
Cechy PE (1)
Informacja w formie elektronicznej (najczęściej
zarządzania systemem bazy danych) może być stale:
• uzupełniana,
• aktualizowana i poprawiana,
• dostępna z chwilą opublikowania,
• dostępna nieograniczonej liczbie użytkowników.
• PE może być bezstratnie powielana
• PE nie ulega fizycznemu starzeniu (zaczytaniu).
W. M. Kolasa
Cechy PE (2)
Cechy przekazu PE:
asynchroniczny - PE, D, N;
multimedialny (dźwięk, film) – PE, TV, R, N.
interaktywny – PE.
Możliwości tworzenia własnych profili, skrótów,
wariantów, wersji językowych itp.
Możliwość łączenia źródeł i odwoływania się do innych
dokumentów lub ich fragmentów (mechanizm hiperłączy)
* Telewizja (TV); Radio (R), Druk (D), Nagrania (N)
W. M. Kolasa
Przyszłość PE
Typy publikacje, których przyszłość należy wiązać z
formą elektroniczną:

serwisy informacyjne,
zbiory „selektywnej informacji” (słowniki,bibliografie),
krótkie teksty edukacyjne,
niskonakładowe czasopisma,
zbiory informacji prawnej, urzędowej itp.,
klasyka,
źródła wąskospecjalistyczne (w tym podręczniki),
dokumenty archiwalne.
W. M. Kolasa
DE - pokonywanie barier
Miejsca (nieograniczony zasięg dystrybucji);
Czasu (szybki proces przykazu);
Nakładu (dostęp przez Internet tworzy w praktyce
nielimitowane audytorium);
Skutki:

Umożliwiają indywidualizację tempa lektury, nauki...;
W zasadzie są odporne na „cenzurę”;
Są spontanicznym nośnikiem kultury w SI;
Sprzyjają globalizacji...
W. M. Kolasa
Typologia PE
Publikacje elektroniczne można systematyzować wg tych
samych kryteriów, co publikacje tradycyjne (drukowane),
np.: książki, czasopisma, artykuły...
Można także zastosować inne (dodatkowe) schematy
podziału, które akcentują specyfikę PE.
W. M. Kolasa
Definicja e-książki
eKsiążka to tekst lub hipertekst (który może być
wzbogacony o obraz statyczny lub ruchomy oraz dźwięk,
wyszukiwarkę czy unikatowy system nawigacyjny);
wprowadzany bezpośrednio do pamięci komputera lub
przetwarzany na zapis cyfrowy (np. poprzez skanowanie)
zapisany w odpowiednim formacie pliku, dystrybuowany
za pomocą dysków optycznych lub sieci, odtwarzany na
ekranie monitora tradycyjnego komputera PC lub
specjalistycznego urządzenia, a także nawiązujący w
różnym stopniu do tradycyjnego pojęcia książki.
(M. Góralska ....)
W. M. Kolasa
Typologia PE (1)
Książka multimedialna (e-książka, której przekaz został
wzbogacony o elementy multimedialne);
Książka on-line, książka internetowa (e-książka dostępna
przez Internet);
Hiperksiążka, hiper-książka (e-książka, w której
konstrukcja przekazu została oparta na hipertekście);
Książka wizualna (e-książka reprezentująca na ekranie
obraz książki drukowanej, powstały w wyniku
zeskanowania tradycyjnych książek lub innych zabiegów
technicznych);
...
W. M. Kolasa
Typologia PE (2)
...
„Żywa" książka (e-książka zawierająca ilustracje, które
użytkownik może zdynamizować),
Książka interaktywana lub multiksiążka (e-książka, której
tekst jest tworzony przez grupę autorów, nadzorowanych
przez moderatora)
(M. Góralska)
W. M. Kolasa
eKsiążki a praca autora/dziennikarza
Zasady redagowania e-tekstów nie różnią się
zasadniczo od tych, które panują w publikacjach
tradycyjnych;
Powstają jednak nowe możliwości:
9 Brak istotnych ograniczeń objętości materiału;
9 Możliwość tworzenia powiązań (link);
9 Możliwość umieszczania multimediów
(dźwięk, filmy, animacje, sekwencje interaktywne);
9 Możliwość cytowania z archiwum
(podobne teksty wydane wcześniej).
Wybrane cechy PE i tradycyjnej
Postać fizyczna:
kodeks (książka tradycyjna);
brak jednolitej postaci fizycznej (e-książka);
Konstrukcja przekazu:
przekaz linearny (książka tradycyjna);
przekaz nielinearny [hipertekst] (e-książka);
Przekaz:
tekst (książka tradycyjna);
tekst, multimedia, el. nawigacyjne (e-książka).
Nowe gatunki wypowiedzi, np. blog ...
W. M. Kolasa
PE a publikacja drukowana
Koszt nośnika (1 DVD = 1500 000 stron tekstu)
Wyszukiwanie pełnotekstowe (tylko PE)
Łatwość replikowania, kopiowania
Trwałość? (trwałość on-line?)
Statystyka lektury, dostępu (tylko PE)
Koszt utrzymania (serwer a magazyn)
Koszt dystrybucji.
W. M. Kolasa
Idea i ewolucja PE (1)
1937 r. – Herbert George Wells (esej: Word Brain) – idea
„Permanent World Encyclopaedia” (ogólnoświatowe
archiwum dokumentów oparte na mikrofilmach);
1945 r. – Vannevar Bush (artykuł: As We May Think) –
koncepcja urządzenia Memex (biurko-biblioteka, idea
tworzenia powiązań pomiędzy publikacjami);
Lata 60. – Douglas Engelbart w Stanford zbudował
prototyp urządzenia On-Line System (Augment). System
umożliwiał gromadzenie i przetwarzanie informacji.
W 1968 r. odbyła się pierwsza publiczna prezentacja
systemu.
W. M. Kolasa
Vannevar
Bush
W latach 1923-1938 profesor
Massachusetts Institute of
Technology w Cambridge w
USA. Konstruktor
analogowych maszyn
liczących, zaprojektował
maszynę do wyszukiwania i
przechowywania powiązanych
między sobą informacji.
Uważany za twórcę idei sieci
komputerowych oraz
hipertekstu.
Douglas Engelbart
Znany powszechnie jako
wynalazca myszy
komputerowej (wspólnie z
Billem Englishem), pionier
interfejsów użytkownika,
współtwórca hipertekstu,
komputerów sieciowych.
1965 r. - Theodor Holm Nelson – autor pojęcia
„hipertekst”. Autor projektu Xanadu – pomysłodawca idei
maszyny gromadzącej inf. tekstową i multimedialną.
1968 r. - Nelson wspólnie z A. Van Damem prezentuje
publicznie HES (Hypertext Editing System). Van Dam
używa pojęcia e–Book.
1971 r. – Michael Hart rozpoczyna prace nad
projektem Gutenberg.
Lata 70. – rozwój edytorów tekstów i programów DTP.
Lata 80. – kariera PC i CD-ROM;
W. M. Kolasa
Ted Nelson (1937-)
Twórca terminu "hipertekst"
(1965, w rzeczywistości Nelson
mówił już o hipermediach) i
pionier technik informacyjnych.
1982 r. – powstaje PostScript;
1984 r. – StorySpace -system do tworzenia hipertesktu
1986 r. – pierwszy elektroniczny czytnik Spelling Ace;
1986 r. – Intermedia -system do tworzenia hipertekstu
1986 – W firmie Eastegate System uruchomiono
system publikacji dokumentów hipertekstowych (Mark
Bernstein);
1986 r. – standard SGML unormowany jako ISO
W. M. Kolasa
1990 r. – Powstaje HTML (Tim Barners-Lee);
1991 r. – W Adobe powstaje standard PDF;
1991 r. – Sony wprowadza na rynek urządzenie
Data Discman Electronic Book Player);
1993 r. – Przeglądarka Mosaic;
1994 r. – Przeglądarka Natscape Navigator;
1995 r. – Powstaje Amazon.com;
1998 r. – Czytniki: Rocket eBook i SoftBook;
Połowa lat 90. – elektroniczny papier J. Jacobsona;
1999 r. – elektroniczny papier e-Ink;
W. M. Kolasa
Sir Timothy Berners-Lee
Twórca i jeden z pionierów
usługi WWW. Od roku 1994
jest przewodniczącym
Konsorcjum W3C.
Elektroniczny papier E-Ink
W. M. Kolasa
eAutorzy, eWydawcy (1)
USA:
2000 r. - Stephen King – opowiadanie Riding a bullet
wydane przez Simon&Schuster. W ciągu pierwszych 48
godzin dystrybucji sprzedano 500 000 po 2,5$ (do końca
2000 r. zysk wyniósł 450 tys. $). Wydając tradycyjnie
King zarobiłby nie więcej niż 10 tys. $.
Polska:
sierpień 2000 r. - Olga Tokarczuk – Dom dzienny, dom
nocny (Bertelsmann) – strona istniała 2 miesiące;
październik 2000 r. - K. Kofta – Krótka historia Iwony
Tramp (w odcinkach) – do X 2001 (wyd. wersję druk.);
W. M. Kolasa
eAutorzy, eWydawcy (2)
...
czerwiec 2001 – Rok bez siedmiu minut (Jerzy Pilch –
autor i moderator) – http://czytelnia.onet.pl
Janusz L. Wiśniewski – „Martyna” (korba.pl)
Inne: Arena.pl (2000 r.); Literatura.net.pl i in.
Wniosek:
Dominuje traktowanie wyd. elektronicznego wyłącznie
jako formy promocji wydawnictwa, które docelowo będzie
drukowane w formie tradycyjnej.
W. M. Kolasa
eWydawcy
Stan aktualny:
Liczne portale oferujące stale lub czasowo
elektroniczne wersje wydawnictw.
Np. http://www.e-books.com.pl/
Skromna oferta eKsiążek u wydawców profesjonalnych
np. WAM http://ksiazki.wydawnictwowam.pl
W. M. Kolasa
Literatura.net.pl
Tekst
W. M. Kolasa
eBooks
Tekst
W. M. Kolasa
eWAM
Tekst
W. M. Kolasa
Archiwizacja i rejestracja PE
Stan aktualny:
Systematyczna archiwizacja publikacji on-line jest w
powijakach. Istnieje kilka poważnych projektów zagr.:
USA: NARA, Internet Archive
narodowe: australia, Niemcy, Finlandia, Szwecja.
W Polsce – brak systemowych rozwiązań.
Systematyczna rejestracja BN obejmuje w zasadzie tylko
PE w formie CD-ROM. Publikacje on-line nie są nigdzie
rejestrowane.
W. M. Kolasa
www.archive.org
Tekst
W. M. Kolasa
Rejestracja DE w BN (1)
Pierwsze dokumenty elektroniczne o charakterze
samoistnym, jakie wpłynęły do Biblioteki Narodowej,
zostały opublikowane w 1996 r.
Do rozwiązania problemów związanych z ich
gromadzeniem, przechowywaniem i udostępnianiem,
została powołana w 1998 r. Pracownia Dokumentów
Elektronicznych, której zadaniem jest prowadzenie
działalności badawczej, informacyjnej i organizacyjnej w
zakresie dokumentów elektronicznych gromadzonych w
BN.
W. M. Kolasa
Dokumenty elektroniczne wpływają do BN przede
wszystkim jako egzemplarz obowiązkowy.
Ustawa z 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych
egzemplarzach bibliotecznych oraz Rozporządzenie
Ministra Kultury i Sztuki z 6 marca 1997 r. nakładają na
wydawców obowiązek przekazywania, obok innych
publikacji, także dokumentów na nośniku elektronicznym
wydanych na terenie kraju oraz wyprodukowanych w
Polsce dla wydawcy zagranicznego.
W. M. Kolasa
Do końca 2004 roku w zbiorach BN zgromadzono 6656
dokumentów elektronicznych samoistnych.
Dominują: encyklopedie, słowniki językowe, podręczniki,
opracowania literatury pięknej, materiały do nauczania
języków obcych, publikacje prawnicze, poradniki, gry.
Większość zebranych materiałów stanowią wydawnictwa
polskie gromadzone w dwóch egzemplarzach.
W. M. Kolasa
Począwszy do 2001 r. w cyklu półrocznym ukazuje się
„Bibliografia Dokumentów Elektronicznych” - bieżąca
bibliografia polskich wydawnictw elektronicznych jako
wkładka do „Przewodnika Bibliograficznego”.
Opisy sporządzane są w formacie MARC 21 w systemie
INNOPAC, zgodnie z normą PN-N-01152-13 Opis
bibliograficzny - Dokumenty elektroniczne.
Do końca 2006 r. w „Bibliografii Dokumentów
Elektronicznych” zarejestrowano 608 dokumentów.
W. M. Kolasa
DE w bazach BN
Wybrane zagadnienia dot. DE
Przesłanki do digitalizacji
Format archiwalny a prezencyjny
Dokumenty wtóre a prymarne
Identyfikacja i wiarygodność DE
Mechanizmy kontroli dostępu
Autentyczność DE
W. M. Kolasa
Przesłanki do digitalizacji
1. Archiwizacja i ochrona zbiorów:
• przez degradacją nośnika „kwaśny papier”;
• przed kradzieżami, uszkodzeniami, klęskami ...;
2. Udostępnienie kopii zbiorów rzadkich;
3. Szerokie udostępnienie klasycznych publikacji z
domeny publicznej (zb. edukacyjne);
4. Szerokie udostępnienie publikacji regionalnych
(dominuje funkcja promocyjna);
5. Względy komercyjne (nie biblioteki!).
Każdej z tych przesłanek towarzyszy f. prestiżowa
W. M. Kolasa
Formaty archiwalne i prezencyjne
Biblioteki, repozytoria i archiwa cyfrowe winny gromadzić
DE w dwu formatach: archiwalnym i prezencyjnym.
F. archiwalny – to najczęściej TIF lub BMP.
F. Prezencyjny – to zwykle: HTML, tekst ASCI, PDF, DJVu
W szczególnych przypadkach istnieją przesłanki, aby
gromadzić także formaty „pośrednie” (np. teksty
edytowalne RTF lub pliki z aplikacji macierzystych
AutoCad, pliki programów DTP i in.).
Warto podkreślić, że w trakcie procesu redakcyjnego (a
szczególnie podczas pracy grupowej) DE mogą mieć wiele
wersji – stad niezwykle ważne są sprawne mechanizmy
zarządzania wersjonowaniem i system ich sygnowania.
W. M. Kolasa
Format archiwalny (1)
Zasady tworzenia dokumentów w formacie archiwalnym:
1) należy skanować z najwyższą rozdzielczością optyczną
mając na uwadze aktualne i przyszłe potrzeby
użytkownika;
2) należy przyjąć zasadę tworzenia skanów wzorcowych
w kolorze o głębi minimum 36 bitów, a dokumentów
cennych 48 bitów;
W. M. Kolasa
3) skany wzorcowe należy zapisywać w formacie
bezstratnym, bez kompresji, tj. w formacie TIFF;
4) skanów wzorcowych nie należy poddawać żadnemu
procesowi obróbki graficznej;
5) proces skanowania należy dokonywać przy
wykorzystaniu właściwie skalibrowanego i wyposażonego
w profil barwy sprzętu;
W. M. Kolasa
6) należy tworzyć stosowne zabezpieczenia plików
wzorcowych, tj. skan wzorcowy powinien być zapisany
minimum w 2 egz. (kopia matka i kopia matryca);
7) do wykonywania kopii archiwalnych należy używać
profesjonalnych skanerów oraz profesjonalnego sprzętu
fotograficznego; podczas tworzenia kopii należy zadbać o
właściwe oświetlenie oraz ułożenie dokumentu;
8) w przypadku wykonywania cyfrowej kopii wzorcowej
dokumentów, które już wcześniej zostały
zmikrofilmowane, należy wykonywać ją z oryginału –
nie z mikrofilmu. Kopię wzorcową z mikrofilmu wykonuje
się jedynie w sytuacji, gdy brak jest oryginału;
** zob. TP, ZL i DP
W. M. Kolasa
9) w przypadku skanowania dokumentu o charakterze
niejednorodnym, np. dokumentu tekstowego z fotografią,
skanowanie całego dokumentu należy przeprowadzać
przy zastosowaniu parametrów podwyższonych - w tym
wypadku jak dla fotografii. Można też fotografię tę
zeskanować oddzielnie w odpowiedniej rozdzielczości.
* por. AAPC Arte2
Na podst. Decyzji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych nr 25/2005
W. M. Kolasa
Formaty prezencyjne
Formaty prezencyjne służą wyłącznie do udostępniania
publikacji lokalnie i w sieci. Z praktycznych względów
format prezencyjny winien cechować się małymi
rozmiarami plików. Formaty tej grupy wykorzystują
zwykle jeden lub kilka algorytmów kompresji stratnej.
Rodzaje formatów:
- tekstowe, np.: tekst ASCI, RTF i in.
- graficzne, np.: JPG, PNG i in.
- hybrydowe, np.: PDF, DJVu, DVI, PostScript i in.
Szczegóły – wykł. 5
W. M. Kolasa
DJVu
DJVU - grafika
PE - wtórne i prymarne
PE mogą powstawać jako:
1. Elektroniczny wariant edycji drukowanej (powstają
najczęściej poprzez skanowanie oryginału lub
mikrofilmu). DE tego typu w praktyce bibliotecznej są
zaliczane do dokumentów wtórnych (pochodnych).
2. Publikacja wydana wyłącznie w wersji elektronicznej,
która nie ma odpowiednika drukowanego. DE tego
typu w praktyce bibliotecznej są zaliczane do
dokumentów pierwotnych.
Podział ów pociąga za sobą liczne skutki, np. podczas
katalogowania
Problematyczna jednak wydaje się kwalifikacja DE
tworzonych ex post z plików DTP.
W. M. Kolasa
Identyfikacja i dostęp do PE
Identyfikatory zasobu: URI (URL lub URN), DOI i in.
Autoryzacja – to proces sprawdzający czy podmiot (o
ustalonej tożsamości) ma prawo dostępu do zasobów, o
które prosi;
Identyfikacja proces sprawdzający, czy przedstawiająca
się osoba (komputer, urządzenie lub usługa) jest tą za
którą się podaje;
Autentykacja – czyli uwierzytelnianie - jest dwuetapowym
procesem, który łączy autoryzację z identyfikacją, a
zatem procesem, w którym sprawdza się czy dany
podmiot jest naprawdę tym, za kogo się podaje
(identyfikacja) i jakie ma uprawnienia (autoryzacja).
W. M. Kolasa
URL
OAI PMH
Metody kontroli dostępu w praktyce
IP (dla subskrybentów)
login i hasło (dostęp stały)
kod dostępu (dostęp doraźny)
wysyłka e-mail (dostęp stały lub doraźny)
dostęp FTP (dostęp stały lub doraźny)
Zabezpieczenia przed kopiowaniem, drukowaniem,
modyfikacją
W. M. Kolasa
Autentyczność DE
Techniki:
depozyty zestawów rek., ident. i in.
znaki wodne;
stenanografia (osadzanie elementów ukrytych);
osadzanie czynników aktywnych;
podpis cyfrowy;
certyfikaty i łącza szyfrowane;
inne.
Szerzej: Nahotko (2004)
W. M. Kolasa
Cyfrowa adnotacja z MBC
W. M. Kolasa
Znak wodny
W. M. Kolasa
Podpis elektroniczny
1. Jest przyporządkowany wyłącznie do osoby
składającej ten podpis;
2. Jest sporządzany za pomocą urządzeń podlegających
wyłącznej kontroli osoby składającej i danych
służących do składania podpisu elektronicznego;
3. Jest powiązany z danymi, do których został dołączony,
i jakakolwiek zmiana tych danych jest rozpoznawalna.
4. Bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany jest za
pomocą kwalifikowanego certyfikatu;
5. Problemy: trwałość sygnatury elektronicznej, której
okres ważności określano na 5 lat.
(Ustawa o podpisie elektr. Dz.U. 2001 nr 130, poz.1450)
W. M. Kolasa
Klucz, podpis, certyfikat
Podpis elektroniczny a DE
W świetle prawa e-dokument bez ważnej sygnatury
elektronicznej jest w Polsce nieważny, nie może być
dowodem w postępowaniu sądowym, nie można go
również uznać za oryginalny w praktyce archiwalnej.
Podpis elektroniczny (kod algorytmu) można dołączyć
do dowolnego obiektu cyfrowego.
W ten sposób można sygnować pocztę e-mail lub inne
dokumenty wirtualne. W takim obrocie każda, nawet
przypadkowa, zmiana w treści przesyłki jest
sygnalizowana przez komputer odbiorcy.
W. M. Kolasa
Dziękuję

Zasoby cyfrowe - wykład 2

Transkrypt

Podobne dokumenty

Public relations. Biblioteki, wydawnictwa, informacja naukowa

MEDIA/FILM Konferencja odbywa się na ul. Gołębiej

Nowa Biblioteka nr 1 (16), 2015 Beata Urszula Przewoźnik Instytut

rokgazeta - Zespół Szkół im. Jadwigi i Władysława Zamoyskich w

Dorota Barańska