Zapraszamy do gminy Bochnia

GMINA BOCHNIA
Zapraszamy do gminy Bochnia
Baczków - położony jest w północnej części gminy, na skraju Puszczy
Niepołomickiej. Nieopodal znajduje się zbiorowa mogiła około 500 Żydów,
rozstrzelanych w ramach likwidacji bocheńskiego getta 25 sierpnia 1942
roku. W Baczkowie urodził się Jan Czubek (1849-1932), wybitny historyk
literatury, tłumacz klasyki greckiej i rzymskiej, m.in. „Iliady”. W tej
miejscowości odbywają się Galicyjskie Koncerty Orkiestr Dętych (funkcjonuje
tu jedna z najlepszych amatorskich orkiestr dętych w Małopolsce).
- jedna z większych miejscowości gminy, a do 1975 roku siedziba gminy Bogucice. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1325 roku.
Znajduje się tu cmentarz z I wojny światowej.
Bogucice
Brzeźnica – to jedna z najstarszych miejscowości w okolicach Bochni (wzmianka pisana z 1242 roku). Od 1282 roku
przez kilkadziesiąt lat była miastem. Legenda głosi, że Stanisław ze Szczepanowa, który jako biskup krakowski,
prześladowany przez króla Bolesława Śmiałego, uchodził z Krakowa, lecz tutejsi mieszkańcy odmówili mu wody i
noclegu. Po nocy spędzonej na wzgórzu w kopie siana pomodlił się i uderzył laską w ziemię. Od tej pory w tym miejscu wypływa krystalicznie czysta woda, uważana przez miejscowych za cudowną. Znajdujące się tu ogromne złoża
wód geotermalnych i solankowych czekają na inwestorów.
Buczyna - wieś położona na wzgórzu Borek w południowej części gminy. Niepowtarzalne krajobrazy, a także
ekologiczne rolnictwo stanowią o atrakcji turystycznej tej miejscowości.
Cerekiew - najbardziej na północ wysunięta miejscowość bocheńskiej gminy, a także siedzibą parafii od 1470 roku.
Według legendy w tym rejonie osiedlili się wojownicy tatarscy, którzy byli uczestnikami najazdów chana na ziemie
polskie w XIII wieku. Drewniany kościół św. Wawrzyńca został rozebrany i przeniesiony w 1977 r. do Sądeckiego Parku
Etnograficznego. W nowym kościele podziwiać można renesansowy obraz „Chrystusa depczącego grzech” oraz obraz
„Matki Bożej z Dzieciątkiem” (przełom XVII i XVIII w.). Ciekawostką jest zawieszony na dzwonnicy dzwon odlany w
1642 r. w Gdańsku przez Gerhardta Benningka.
Chełm - położony jest na Wzgórzu Chełm w zakolu Raby przy trasie K94 (30
km od Krakowa). Prehistoryczna osada pogańska na Grodzisku (271 m
n.p.m.) z fantastycznymi widokami na Tatry i Pieniny oraz przełom Raby i
Puszczę Niepołomicką. Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z 1198 r. Patriarcha jerozolimski Monachus ogłosił, że: możnowładca Mikora z rodu
Gryfitów ofiarował Zakonowi Bożogrobców z Miechowa wieś Chełm z
kościołem, dziesięcinami, targiem a nawet karczmę. Miejscowość położona
przy Szlaku Bursztynowym, zwanym później Królewskim (obecnie trasa
turystyczna Via Regia Antiqua). Istniejący kościół parafialny pw. Narodzenia Jana Chrzciciela został wzniesiony w
latach 1738-1749. Najstarszym elementem wystroju jest kamienna chrzcielnica z przełomu XVI i XVII w. Ołtarz główny
z 1749 roku autorstwa Piotra Korneckiego zachwyca swym pięknem. Niezwykle charakterystyczne podwójne krzyże
stanowią o dawnych właścicielach – Bożogrobcach. Od 1999 roku funkcjonuje tu Muzeum Parafialne Zakonu Stróżów
Bożego Grobu, którego założycielem i kustoszem jest ks. Antoni Tworek. Najcenniejsze eksponaty to ornaty
wyszywane złotą i srebrną nicią z XVII do XIX w., monstrancja i puszka z XVII
i XVIII w. Część ekspozycji znajduje się w dzwonnicy. Od 2004 roku w
budynku starej szkoły działa Wiejska Galeria Sztuki „Chełm”. Na Chełmie i
pobliskim Siedlcu odbywają się co roku Wianki Świętojańskie nad Rabą –
wielka impreza plenerowa, łącząca elementy tradycji pogańskich z
chrześcijańskim świętem św. Jana oraz Średniowieczne Spotkania u
Bożogrobców – rekonstrukcje rycerskie i warsztaty historyczne.
Cikowice - wieś podbocheńska, która położona jest nad Rabą (1356 r.). Od 1919 r. siedziba parafii. Przez wieś
przebiega linia kolejowa Kraków – Przemyśl. Występują tu duże pokłady wód geotermalnych.
1
GMINA BOCHNIA
Damienice - miejscowość pięknie położona nad Rabą, w pobliżu Puszczy
Niepołomickiej, jest związana z pobytem w Bochni i jej okolicach Joachima
Wadiana (1484-1551), profesora i rektora uniwersytetu wiedeńskiego, który
bawiąc w 1517 r. w Krakowie zwiedził także kopalnię soli w Bochni. Został tu
przyjęty na zamku żupnym przez Jana Oleśnickiego, który zabrał go potem
do swojej wsi Damienice. Po przyjemnym spacerze w tym lesie, ponownie
uraczył nas niezwykle wytwornym obiadem, godnym niemal Saliów – pisał
zachwycony pobytem w Damienicach Wadian. Jest to najstarsza pisemna
reklama turystycznych walorów Bocheńszczyzny.
Dąbrowica - niewielka wieś położona w południowej części gminy, na skraju Lasu Kolanowskiego – raju dla grzybiarzy.
Przez przysiółek Żelazowiec biegnie malownicza trasa rowerowa Berdychów-Czyżyczka (Via Panoramica Nova).
Gawłów - znajduje się tu zbudowany w 1809 r. drewniany dawny zbór ewangelicki – katolicki kościół parafialny pw.
św. Andrzeja Boboli (po akcji kolonizacyjnej przeprowadzanej na tych terenach po I rozbiorze Rzeczypospolitej w XIX
w., w 1945 r. ludność pochodzenia niemieckiego opuściła Gawłów po blisko 150-letnim okresie zgodnego
zamieszkiwania z Polakami). Obok skromnej w formie, drewnianej świątyni, o konstrukcji zrębowej, z wieżą, zwiedzić
można pozostałości przykościelnego cmentarza ewangelickiego z kilkoma interesującymi nagrobkami rodzin
niemieckich. Od 2003 roku przy miejscowej szkole działa Obserwatorium Astronomiczne.
Gierczyce - wieś położona przy trasie Bochnia-Myślenice. Zobaczyć tu można jedną z najstarszych w okolicach
Bochni figur św. Jana Nepomucena, (przy drodze Gierczyce-Zawada) z 1749 r. Obok znajdują się fragmenty
zabudowań dworskich. Na początku XX w. dwór należał do profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Antoniego
Górskiego (1862-1928) – znanego prawnika i ekonomisty, członka Akademii Umiejętności w Krakowie. W centrum wsi
eksponowana jest zabytkowa konna sikawka strażacka z 1912 roku. Ze szczytu wzniesienia Patria (364 m n.p.m.) ciągną się przepiękne widoki na Beskid Wyspowy, pasmo Babiej Góry, Pieniny i Tatry. Na szczycie cmentarz z I wojny
światowej. Grzbietem wzniesienia wiedzie turystyczna trasa rowerowo-piesza Czyżyczka-Berdychów z panoramą na
Las Kolanowski i drogę Via Regia Antiqua. Przy trasie stoi dąb – pomnik przyrody, liczący około 300 lat. W 2014 roku
wybudowano tu największą w Polsce elektrownię słoneczną (fotowoltaiczną).
Gorzków - enklawa gminy na wschód od Bochni, miejsce urodzin dwóch wybitnych biblistów: rektora Akademii
Teologii Katolickiej w Warszawie ks. prof. Jana Łacha (1927-2013) oraz rektora KUL w Lublinie ks. prof. Stanisława
Łacha (1906-1983). Obejrzeć można tu wspaniałe wąwozy lessowe.
Grabina - wieś położona na południowych wzgórzach, z rozwiniętą infrastrukturą agroturystyczną. W styczniu 1945
roku na dzień przed wyzwoleniem, w odwecie za atak partyzancki wieś wraz z sąsiednią Buczyną została
spacyfikowana. Większość zabudowań spalono a mieszkańców (w tym kobiety i dzieci) wymordował oddział
Wermachtu. Upamiętnia to pomnik odsłonięty w 2005 roku.
Krzyżanowice - miejscowość zlokalizowana jest na prawym brzegu Raby. Jako wieś występuje w dokumentach od
1286 roku. Od 1312 r. jest siedzibą parafii. Obecny kościół zbudowany został w 1746 r. w Bochni jako kościół
klasztorny tamtejszego zakonu bernardynów. Po kasacie klasztoru w 1783 r. został zakupiony przez magistrat Bochni i
następnie dokładnie odtworzony w Krzyżanowicach. Drewniana budowla o konstrukcji zrębowej. Wystrój wnętrza
barokowo-klasycystyczny (ołtarze, ambona, chór muzyczny). Warto obejrzeć chrzcielnicę kamienną, gotycką z XVI w.
Stojąca obok drewniana dzwonnica z XVIII w., konstrukcji słupowej, z dachem namiotowym, na której zawieszone są
dwa osiemnastowieczne dzwony (jeden z 1772r.) dodaje temu miejscu wiele uroku.
Łapczyca - najstarsza wieś ziemi bocheńskiej, zaliczana do najstarszych
miejscowości w Polsce południowej i głównych centrów osadniczych regionu
bocheńskiego. Znajdują się tu ślady rozkopanego, średniowiecznego
grodziska, którego świetność przypadła na czas od IX do XI w. Łapczyca (jako
Labscicia et cum sale) wymieniona jest w bulli kardynała Idziego z 1105 roku
jako część własności klasztoru benedyktynów z Tyńca. Rozwój tych ziem
wiązał się z przebiegającym przez nie Szlakiem Bursztynowym zwanym
później Królewskim.
2
GMINA BOCHNIA
Sól – wielkie bogactwo naturalne ziemi bocheńskiej była tu wydobywana już 1000 lat temu w formie solanki i stała się
głównym czynnikiem rozwoju a w efekcie – doprowadziła do powstania Bochni, miasta funkcjonującego na prawie
magdeburskim od 1253 roku. Dzisiaj w Łapczycy znajduje się czynny otwór solankowy i działa warzelnia soli.
Największą atrakcją turystyczną miejscowości jest położony przy
historycznym szlaku Via Regia Antiqua, kościół gotycki z 1340 roku,
ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego – jak głosi legenda – jako
pokuta za miłosne związki z Esterką, śliczną Żydówką z Kazimierza. Od 1849
roku corocznie z Bochni do łapczyckiego kościółka wędrują pielgrzymi na
pamiątkę cudownego ocalenia miasta od epidemii cholery. Na dole przy
trasie E-4 znajduje się pomnik Józefa Chwałkowskiego, ochotnika, uczestnika
powstania styczniowego, który poległ za ojczyznę.
Majkowice - miejscowość zamieszkiwana do 1945 roku przez dawnych kolonistów niemieckich i ich potomków,
osiadłych w czasach kolonizacji józefińskiej po I rozbiorze Polski. Do II wojny światowej działała tu niemiecka szkoła.
Na uwagę zasługuje fakt, że społeczność niemiecka i polska egzystowały tu przez półtora wieku w pełnej harmonii i
szacunku.
Moszczenica - wieś położona malowniczo nad Rabą. przy szlaku Via Regia Antiqua, u stóp wzgórza Winnica, które od
średniowiecza do końca XIX wieku było miejscem uprawy winogron. Istniał tu szyb wentylacyjny byłej kopalni
Siedlec-Moszczenica.
Nieprześnia - pierwsze wzmianki o tej wsi pochodzą z 1229 roku. Zobaczyć
tu można dwór wraz z kompleksem parkowym wybudowany w okresie
międzywojennym przez rodzinę Sękowskich. W pobliżu, u podnóża Łysej Góry
są stawy hodowlano-rekreacyjne. Przy drodze stoi figura św. Izydora –
patrona rolników. W Nieprześni znajduje się cmentarz wojskowy z I wojny
światowej.
Nieszkowice Małe - Są jedną z najstarszych miejscowości (1198 r.) należąca kiedyś do Zakonu Bożogrobców,
wymieniana w bulli patriarchy jerozolimskiego jako Nescouiche (oprócz Chełmu, Bochni i Targowiska), położona w
dolinie Raby i Stradomki.
Nieszkowice Wielkie - z miejscowością tą, położoną przy drogach
Bochnia-Łapanów oraz Zawada-Nowy Wiśnicz, łączy się dramatyczne
wydarzenie z czasów II wojny światowej. W nocy 15 sierpnia 1944 roku
samolot Liberator KG 890 dowodzony przez kpt. Zbigniewa Szostaka, który
wystartował z włoskiego Brindisi, a następnie – po dokonaniu zrzutu dla walczących powstańców warszawskich – został strącony przez artylerię
niemiecką i runął na pola Nieszkowic Wielkich. Zginęła cała siedmioosobowa
załoga: mjr naw. Stanisław Daniel, kpt. pil. Zbigniew Szostak (dowódca), plut.
pil. Józef Bielicki, sierż. strz. Stanisław Malczyk, sierż. strz. Józef Witek, plut.
mech. Wincenty Rutkowski, plut. Tadeusz Dubowski. Pogrzeb lotników na cmentarzu parafialnym w Pogwizdowie stał
się patriotyczną manifestacją miejscowej ludności, mimo grożących ze strony Niemców represji. Wydarzenie to
upamiętnia Pomnik Lotników Polskich. W 2004 roku miejscowa szkoła otrzymała imię Lotników Polskich.
Ostrów Szlachecki - wieś w północnej części gminy, kiedyś siedziba rolniczego zakładu doświadczalnego, który
istniał w zabudowaniach podworskich, rodziny Rostworowskich. Miejscowa kaplica należy do parafii Gawłów.
Pogwizdów - jedna z najpiękniej położonych wsi na południu gminy. Siedziba parafii (1335 r.). Od 1596 roku przy
kościele istniała już szkoła, a w XVIII wieku – szpital. Drewniany kościół parafialny pw. św. Szymona i Judy Tadeusza z
przełomu XV i XVI w., został przebudowany w latach 1896-1913 r. Barokowy wystrój wnętrz kryje obraz Matki Boskiej
Częstochowskiej z XVI wieku. Na miejscowym cmentarzu m.in. grób rodziny Niwickich zasłużonych dla rozwoju ziemi
bocheńskiej. W górnej (północnej) części wsi prześlicznie położona droga (trasa turystyczna Via Panoramica Nova)
prowadząca z przysiółka Berdychów do Czyżyczki (górna część Gierczyc). Można z niej podziwiać panoramę Beskidu
3
GMINA BOCHNIA
Wyspowego, Tatry i Pieniny, a także drogę Via Regia Antiqua.
Proszówki - to podbocheńska miejscowość, która została utrwalona w
literaturze przez Walerego Wielogłowskiego (1805-1865) przebywającego
tutaj do 1814 r. Tematem jego opowiadań sprzed dwóch wieków, jest rzeka
Raba nazywana rozmaicie, choć zawsze serdecznie – raz „rozkosznicą”,
innym znów razem „rzeką czarów”. Z Proszówek tylko krok do rezerwatu
„Dębina”, położonego na skraju Puszczy Niepołomickiej. Utworzony został w
1957 r. Na terenie o powierzchni 13,14 ha rosną wspaniałe, dwustuletnie
dęby szypułkowe o obwodach pni przekraczających nierzadko 300 cm.
Znajduje się tutaj nowy kompleks szkolno-sportowy, w skład którego wchodzą: szkoła (podstawowa i gimnazjum), Kryta Pływalnia ogrzewana kolektorami słonecznymi (jedyny tego typu obiekt
w Małopolsce) oraz Sztuczne Lodowisko, „zielona” siłownia, skatepark i zespół boisk. Komunikacja autobusami RPK z
centrum Bochni.
Siedlec - wieś królewska z 1388 roku. Położona jest na prawym brzegu
Raby. Kultywuje się tu rodzimą kulturę i tradycję. Od 1911 r. istniała tutaj
orkiestra dęta, a od 1948 r działa znakomity Zespół Folklorystyczny Pieśni i
Tańca „Siedlecanie”, założony przez nauczycieli Zofię i Ludwika Zacharów,
rozsławiający region Przyrabia w kraju i zagranicą. W 1995 roku przy
świetlicy wiejskiej założono Izbę Regionalną, w której można oglądać
zabytkowe przedmioty gospodarstwa domowego i narzędzia używane przez
miejscową ludność, a także stare fotografie, książki, stroje ludowe sprzed
dwóch stuleci. Najstarszy eksponat pochodzi z 1880 roku. Corocznie organizowana jest tu Biesiada Agroturystyczna –
jedna z największych imprez folklory stycznych w Małopolsce, w trakcie której odbywają się spotkania z kulturą
ludową, rzemieślnikami i twórcami ludowymi oraz ich dziełami.
Słomka - miejscowość leżąca na północnych peryferiach miasta Bochnia, na prawym brzegu Raby. Na tzw. Starym
Rabisku spotkać można unikatowe gatunki fauny i flory. Organizowane jest tutaj Święto Latawca.
Stanisławice - jedna z największych wsi w gminie, po 28-letniej przerwie
włączona w granice administracyjne gminy Bochnia 1 stycznia 2004 r. Położona w bezpośrednim sąsiedztwie Puszczy Niepołomickiej, przy drodze
Bochnia – Niepołomice – Kraków. Pierwsza informacja o puszczy pochodzi z
dokumentu z 1242 r., kiedy to nazywano ją „Las Kłaj”. W 1393 r. występuje
już pod nazwą „Las Niepołomicki”, a w 1441 r. użyto po raz pierwszy nazwy
„Puszcza Niepołomicka”. Przez cały okres dziejów Polski puszcza była
własnością państwa – najpierw królów Polski (XIII-XVIII w.), a po rozbiorach
przeszła na własność Skarbu Państwa. Długie wieki puszcza była znakomitym terenem łowieckim, z którego korzystali
królowie polscy. Drogą zwaną „Królewską” udawali się na polowania w głąb puszczy m.in. królowie: Kazimierz Wielki,
Władysław Jagiełło, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Stefan Batory, August II Sas. Polowano wtedy na grubą
zwierzynę: niedźwiedzie, dziki, tury, łosie, jelenie, żubry, wilki. Obecnie w Puszczy znajduje się gęsta sieć asfaltowych
ścieżek rowerowych, które cieszą się ogromną popularnością wśród turystów. W Puszczy nieopodal uroczyska
„Osikówka” znajduje się zbiorowa mogiła polskich żołnierzy z Armii Kraków, poległych w leśnej bitwie we wrześniu
1939 r. Stanisławice są siedzibą nowoczesnej drukarni opakowań. Obok znajduje się nowoczesny kompleks
szkolno-sportowy.
Stradomka - to miejscowość położona w dolinie rzeki Stradomki. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1308 roku, wówczas
wieś należała do parafii chełmskiej prowadzonej przez Zakon Bożogrobców. Jej dziedzicami byli bracia Piotr, Jan i Andrzej Stradomscy, którzy posiadali tam niewielki folwark. Przed dwoma wiekami działał tu browar. Od lat góra Borek
stanowi raj dla lotniarzy. Miejscowość ulubiona jest również przez wędkarzy, ze względu na dużą ilość ryb w
krystalicznych wodach Stradomki i okolicznych potoków.
Wola Nieszkowska - najbardziej na południe wysunięta wieś bocheńskiej gminy, położona malowniczo na wzgórzach
Pogórza Wielickiego. Na Wichraczu (Wichrazie) znajdują się dwa cmentarze wojenne, gdzie pochowani są Austriacy i
4
GMINA BOCHNIA
Rosjanie, polegli w walkach w grudniu 1914 roku.
Zatoka - niewielka miejscowość w północno- -wschodniej części gminy. Teren łąk, szuwarów, gdzie spotkać jeszcze
można ginące gatunki dzikiego ptactwa. Działa tu stadnina koni.
Zawada - położona jest na południu bocheńskiej gminy, kiedyś siedziba gromady. Na rozstajach dróg do Łapanowa i
Wiśnicza stoi piękny dwór (z dachem łamanym polskim i gankiem na dwóch kolumnach od zajazdu). Został niezwykle
starannie odtworzony w 1999 roku. Wybudowany został w 1831 roku i pierwotnie obiekt należał w XIX w. do Teodora
Niwickiego. Przy dworze znakomicie utrzymany park z kilkudziesięcioma zabytkowymi drzewami – pomnikami
przyrody.
5