Kryzys schyłku średniowiecza

Kryzys schyłku średniowiecza
1. „Czarna śmierć”







Epidemia dżumy przybywa w 1347r., rozprzestrzenia
się od 1348
Z Azji Środkowej kupcy przytargali ją do Azji
Wschodniej i Południowej, Bliski Wschód i Afryki
Podczas ataku na Kaffę Tatarzy użyli „broni
biologicznej”
Uciekinierzy z Kaffy dotarli do Messyny w Europie
Pandemia trwała od 1348-1352
Śmierć ok. 25 000 000 ludzi; 1/3 populacji Europy
W niektórych miejscach zmarło nawet ok. 50%

Nie znano takich chorób, nie potrafiono sobie z nią
radzić; uciekano ze wsi do miast i z miast do wsi,
nie myto się, pozbywano się wszystkiego co
nieładnie pachniało, palno wszystko co należało do
chorych

„Morowe powietrze” - „miazmaty”; zatrute
powietrze powstałe z powodu czarów lub działania ciał
niebieskich

Polskę oszczędziło…
2. Kryzys gospodarczy




Spustoszone i opuszczone obszary Europy
Nie ma komu uprawiać roli = mniej żywności
By nie złapać choroby nie sprzedawano towarów na
rynku obcym/nieznanym = upadek handlu
Upadek handlu przez prześladowania Żydów





Słaba technika uprawy; nie stosowano nowych metod,
jedynie zwiększano tereny pod uprawę
„mała epoka lodowcowa” od pocz. XIV w = klęski
nieurodzaju (1315, 1317)
Zanikanie osad
Kryzys agrarny i spadek populacji powoduje
spadek cen produktów rolnych = to powoduje
zmniejszenie dochodów właścicieli ziemskich =
chęć podniesienia obciążeń feudalnych = bunty
społeczne w Europie Zachodniej
XIV w. psucie monety
Próbowano sobie radzić z kryzysem;
 W rolnictwie zaczęto się specjalizować, nastawiano się
na uprawy przemysłowe i pastewne, rozwój
pastwisk i hodowli
 W produkcji miejskiej system nakładczy; pracownicy
wykonywali produkty lub ich część u siebie w domu z
materiałów dostarczonych przez „szefa”
3. Prześladowanie Żydów



Od XII w. w Europie pojawiły się oskarżenia Żydów o
dokonywanie mordów rytualnych.
Pierwszy znany przykład odnotowano w Anglii; związany
był z historią dwunastoletniego Wiliama, który
rzekomo miał zostać uprowadzony przez nieznanego
mężczyznę, a następnie w okrutny sposób zamordowany
poprzez ukrzyżowanie. O dokonanie zbrodni fałszywie
oskarżono Żydów, którzy – według podania – w tej
sposób mieli uczcić święto Pesach.
Pogłoski wywołały zamieszki wśród miejscowej ludności
skierowane przeciwko Żydom. W niedługim czasie
pojawiły się jeszcze w Anglii dwa oskarżenia o dokonanie
mordu rytualnego.




We Francji, w 1171 roku, Żydzi z Blois zostali oskarżeni o
ukrzyżowanie chrześcijańskiego dziecka i wrzucenie
go do rzeki; w wyniku tych oskarżeń doszło do zamieszek i
zgładzenia całej społeczności żydowskiej z tego miasteczka.
Podobne wydarzenia miały miejsca w latach: 1179, 1191 i 1247.
W Niemczech podobne pogłoski pojawiły się w 1147 roku, ale
najbardziej krwawe wydarzenie miało miejsce w 1235 roku w
Fuldzie, kiedy krzyżowcy zamordowali 34 Żydów,
podejrzanych o zabicie pięciu młodych chłopców, w
celu wytoczenia z nich krwi.
Po tych wydarzeniach papiestwo zareagowało stanowczo,
wydając w 1253 roku oświadczenie, że zabrania się pomawiać
Żydów o używanie ludzkiej krwi.


Oprócz oskarżeń o dokonywanie mordów rytualnych, zdarzało
się, że pomawiano Żydów o profanację hostii. Pierwsza
tego typu sprawa miała miejsce w 1298 roku w Rottingen.
Spowodowała zajścia, w wyniku których w całych
Niemczech życie straciło prawie sto tysięcy Żydów.
Równie tragiczne w skutkach było rozsiewanie pogłoski o
zatruwaniu przez Żydów studni i źródeł. Tak stało się np.
w 1321 r. w Akwitanii. Zarzuty te okazały się dla Żydów
szczególnie groźne w okresie „czarnej śmierci”. Wtedy
powszechnie uznawano ich za sprawców epidemii.
Oświadczenia papieża, że Żydzi umierają tak samo jak
chrześcijanie, nie powstrzymały tłumów. Zamieszki
zakończyły się śmiercią kilku tysięcy Żydów.
4. Bunty społeczne

Czarna śmierć, wojna stuletnia, kryzys
gospodarczy powoduje radykalizację nastojów
społecznych

Flandria 1323-1328; hrabia żąda podatków, chłopi
odmawiają; rabunki, grabieże, podpalenia – stłumiono
przy pomocy Francji
Francja 1358 „żakeria”; czarna śmierć, porażki
Francji w wojnie z Anglią, nałożenie nowych
podatków, by wykupić króla Jana Dobrego; rabunki,
grabieże, podpalenia – stłumione





Anglia 1381 „powstanie Wata Tylera”; podnoszenie
podatków na wojnę z Francją; rabunki, grabieże,
podpalenia; oprócz chłopów udział wzięli także
ubodzy księża ludowi, rzemieślnicy;
pojawiły się także hasła żądające zniesienie
poddaństwa, zmniejszenia danin;
udało się zdobyć i splądrować Londyn – król obiecał
zrealizować program powstańców
Zaproszono Tylera na negocjacje, by go tam
odesłać w zaświaty; powstańcy nie mając lidera kończą
bunt
5. Niewola awiniońska papieży 1307-1377







W XIII w. to papiestwo dominowało nad cesarzem, ale w XIV król
Francji Filip Piękny się stawia
1302 r. papież Bonifacy VIII wydał bullę Unam sanctum, która
mówi, że podporządkowanie się papieżowi jest potrzebne do
zbawienia
W odpowiedzi Filip oświadczył, że wybór Bonifacego jest
nieważny (przy okazji oskarżył go o morderstwa, cudzołóstwo,
pedofilię, konszachty z szatanem itd..) i kazał go aresztować
Coraz większa rola Francji; kolegium kardynalskie głównie z
Francji, papieże z Francji
Siedziba papiestwa została w 1309 r. przeniesiona do Awinionu
we …Francji – od tego czasu tzw. niewola awiniońska papieży
Papieże zależni do władców Francji
Kościół znów w kryzysie duchowym
6. Wielka Schizma Zachodnia 1378-1417
1378 r. na papieża wybrano Grzegorza XI, który
powraca do Rzymu, ale po roku umiera
 Wybrano Włocha, Urbana VI
 Części (głównie francuskiej) to się nie podoba i w 1378 r.
wybierają nowego papieża Klemensa VII
 Urban VI nie rezygnuje i mamy dwóch papieży:
Papież obediencji rzymskiej – Urban VI; poparcie
Anglików, Niemców, Włochów
Papież obediencji rzymskiej – Klemens VII; poparcie
Francji, Szkocji



Aby zakończyć spór powołano w 1409 r. sobór w
Pizie; chciano wybrać trzeciego, który pogodzi dwie
grupy
Skutek: mamy 3 papieży
7. Sobór w Konstancji 1414-1418

Koncyliaryzm – zasada ustalono na soborze mówiąca o tym,
że sobór powszechny jest reprezentacją całego Kościoła i
najważniejszą władzą (podlega mu też papież)

W końcu zakończono spór; papieżem został Marcin V, który nie
uznał zasad koncyliaryzmu
Kurializm uznawał wyższość papieża nad soborem


Zwoływano dodatkowe sobory; m.in. w Bazylei w 1431r.
(rozbity przez zwolenników papieża)

1439 r. we Florencji tzw. unia florencka; unia między
kościołem prawosławnym i katolickim – nie weszła w życie
8. Ruchy reformatorskie w Kościele




Jan Wiklef; angielski teolog i profesor Oxfordu uważał,
że Kościół nie powinien być hierarchiczny, ale
powinien być mistyczną wspólnotą ludzi wybranych
przez Boga do zbawienia,
prawdziwy kościół nie jest instytucją widzialną,
neguje też osobę papieża,
Potępiał odpusty i był za sekularyzacją
(zeświecczeniem) dóbr kościelnych
Pismo Św. powinno się czytać i rozumieć bez
tłumaczeń i komentarzy

Kościołowi nie spodobały się takie poglądy; oskarżono o
herezję, podżeganie do bunty Wata Tylera,
inspirację dla ruchu lollardów (ubogich księży i
wiernych, głoszących życie w duchu Ewangelii i
będących przeciw hierarchii)

Wiklef był inspiratorem Jana Husa (temat 7); Wiklefowi
się udało, jego kości zostały wyciągnięte z grobu, spalone i
wrzucone do rzeki
Hus miał mniej szczęścia; w 1415 roku na soborze w
Konstancji został spalony na stosie
