Pobierz abstrakty

1
ABSTRAKTY WYSTĄPIEŃ
Mgr Hadrian Ciechanowski
Projekt „Źródła genealogiczne mieszkańców województwa kujawsko – pomorskiego” jako przykład
innowacyjnego wykorzystania środków unijnych przez archiwa państwowe w celu upowszechniania
dostępu do materiałów archiwalnych
Celem referatu będzie przedstawienie innowacyjnego w skali kraju projektu digitalizacyjnego podjętego przez
Archiwum Państwowe w Toruniu oraz Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Projekt zakładał wykonanie cyfrowych kopii
ksiąg metrykalnych i rejestrów USC przechowywanych w obu archiwach państwowych, w celu upowszechnienia
dostępu do nich oraz promocji badań genealogicznych w społeczeństwie. Podjęty przez oba archiwa projekt miał
pionierski charakter ze względu na wykorzystanie środków unijnych, wielkość digitalizowanego zasobu oraz stworzenie
innowacyjnego portalu umożliwiającego intuicyjny i niemal nieograniczony dostęp do udostępnionych materiałów.
Projekt „Źródła genealogiczne mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego” ma również zasadnicze znaczenie
dla przyszłych działań podejmowanych przez archiwa (i nie tylko) jako przykład niespotykanego w Polsce w tak wielkiej
skali, włączenia środowiska genealogów we współpracę nad projektem.
Mgr Joanna M. Dziewulska
PAUart Katalog zbiorów artystycznych i naukowych Polskiej Akademii Umiejętności
Założenia i realizacja I i II edycji (2014-2015) projektu „PAUart Katalog zbiorów artystycznych i naukowych Polskiej
Akademii Umiejętności” jako przykładu naukowego podejścia do katalogowania zasobów polskiego i światowego
dziedzictwa kulturowego. Uwzględniona zostanie budowa programu bazodanowego Collectio i aplikacji Navigart,
metodologia opracowania, zastosowanie słowników słów kluczowych (tagów) i tezaurusa Iconclass. W oparciu o
politykę otwartości omówione zostaną zasady udostępniania zbiorów szerokiemu gronu użytkowników Internetu.
Poruszone zostaną także wybrane zagadnienia ze strategii promocji projektu w mediach społecznościowych.
Dr Mariusz Dzięglewski, Dr Aldona Guzik
Digitalizacja i upowszechnianie zasobów kultury w doświadczeniu twórców wybranych portali
internetowych w Polsce
Głównym celem referatu jest prezentacja wyników badań zrealizowanych w ramach projektu „Cyfrowe praktyki
odbioru i udostępniania dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014” (II moduł). Badania miały na celu opis
praktyk i strategii stosowanych w instytucjach publicznych (instytucje odgórne) oraz w działalności grup nieformalnych
i podmiotów komercyjnych oraz osób fizycznych (inicjatywy oddolne) związanych z digitalizacją, udostępnianiem i
upowszechniania zasobów na portalach internetowych oraz opis zmian jakim te procesy ulegają w ostatnich 10 latach.
W badaniach zastosowano metodę etnograficzną, w ramach której przeprowadzono analizę zawartości i analizę treści
wybranych portali internetowych (studium przypadku, n=11) oraz wywiady pogłębione z twórcami repozytoriów
cyfrowych (n=19). Analiza uzyskanych danych pozwala na określenie dominujących tendencji w architekturze portali
(zasoby, narracje, interfejs) oraz opis praktyk związanych z działalnością twórców portali takich, jak: rozumienie
pojęcia dziedzictwa kulturowego, proces pozyskiwania zasobów i przebieg digitalizacji, udostępnianie i
upowszechnianie zasobów, odbiorcy, etapy i punkty zwrotne w działalności digitalizacyjnej i upowszechniającej.
Efektem badań jest prezentacja szans i zagrożeń związanych z praktykami i strategiami digitalizacyjnymi oraz
rekomendacje dla instytucji publicznych oraz inicjatyw oddolnych obejmujące swoim zakresem organizację procesu
digitalizacji, formuły finansowania, rozwiązań prawnych, problemów związanych z technologią oraz zagadnienia
społeczno-kulturowe.
2
Dr Bartosz Drzewiecki
Digitalizacja i udostępnianie zdigitalizowanych materiałów archiwalnych w polskich archiwach
państwowych – ewolucja polityki i przepisów prawa
Polskie archiwa państwowe są, z zasady, instytucjami konserwatywnymi, sceptycznie nastawionymi do nowych
trendów i nowinek technologicznych. Wziąwszy pod uwagę charakter, unikatowość przechowywanego zasobu oraz
tradycyjny, powiązany z nauką, model użytkownika, taka postawa wydawała się uzasadniona. Do dziś jednak
podstawowym, na co dzień udostępnianym, rodzajem kopii najcenniejszych materiałów archiwalnych jest mikrofilm, co
w znaczący sposób zawęża krąg użytkowników. Polityka archiwów w zakresie digitalizacji archiwaliów zmieniła się
jednak kilka lat temu, na skutek odgórnych zaleceń. Opracowana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych
Strategia archiwów państwowych na lata 2010–2020 wymogła na omawianych instytucjach otwarcie się na potrzeby
informacyjne obywateli, odejście od modelu instytucji stricte naukowej, hermetycznej i archaicznej, a jedn ą z dróg ku
tej przemianie ma być udostępnianie zasobu on-line. Wytyczne te przewidują stały, coroczny przyrost skanów, ale
również wskazują charakter (proweniencję) digitalizowanych w pierwszej kolejności zespołów archiwalnych, wychodząc
w ten sposób naprzeciw najliczniejszym grupom użytkowników.
Dr Izabela Franckiewicz-Olczak
Nowe media w muzeum. Multimedialne i interaktywne sposoby organizowania wystaw
W muzealnictwie na całym świecie coraz częściej sięga się po nowe media. Trend ten coraz bardziej widoczny jest
również w Polsce. Powstają centra naukowo - edukacyjne, których funkcjonowanie zasadza się na
nowych
multimedialnych i interaktywnych technologiach, produkowane są wystawy multimedialne, wykorzystuje się
rozwiązania technologiczne do uatrakcyjnienia odbioru tradycyjnych wystaw (audioprzewodniki, kody QR). Referat jest
próbą zdiagnozowana na ile nowe technologie w muzealnictwie są formą demokratyzowania kultury i dedystancjacji
(obie kategorie używam w znaczeniu nadanym przez Mannheima), skutecznym środkiem upowszechniania dziedzictwa
kulturowego.
Michal Hyjek
Otwarty dostęp do informacji cyfrowych w przestrzeni publicznej jako kolejny etap digitalizacji
zbiorów dzieł sztuki. Nowoczesne sposoby dystrybucji cyfrowych danych za pomocą fizycznych łączników
oraz energooszczędnych prywatnych mikroserwerów
1. Geneza i poprzednicy
Opisanie genezy oraz nakreślenie środowiska, w którym zrodził się model interaktywności bazujący na otwartym
dostępie do danych cyfrowych wiąże się także z historią nadawania informacji drogą radiową począwszy od lat 60 tych
ubiegłego stulecia i pierwszymi pirackimi rozgłośniami radiowymi po technologię dostępu DNFC
Najważniejsze zagadnienia w tej części wystąpienia: Od radia pirackiego w Wielkiej Brytanii do Wardrivingu.
Radia internetowe. Piratebay. Spotify
2. Sieci danych cyfrowych i interaktywne łączniki
W Galerii, muzeum, na La Defense stojąc naprzeciwko rzeźby Igora Mitoraja użytkownik wyciąga smartphone
aby dowiedzieć się więcej. I co dalej? Aktualne możliwości dostępu do danych cyfrowych dzielą się na 2 grupy. Jedna
to sieć globalna do której można się podłączyć za pomocą komputerów lub urządzeń mobilnych poprzez połączenie
skonstruowane na bazie komutacji pakietów opartej na IP / „łączu stałym” wykorzystując infrastrukturę EURODOSICS
lub SDI, DSL. Druga to sieci lokalne tzw. „darknety”, sieci niezależne od globalnej sieci, choć mogące być do niej
podłączone. Są one budowane na infrastrukturze przewodowej lub bezprzewodowej.
Najważniejsze zagadnienia w tej części wystąpienia: Wpływ przemian w globalnej sieci danych na otwarty
dostęp do danych. Aktualny przegląd łączników fizycznych do świata wirtualnego. Przyszłe systemy dystrybucji danych
cyfrowych w muzeach i szkołach.
3
Dr Łucja Kapralska
Digitalizacja przeszłości i dziedzictwa kulturowego w społecznościach lokalnych – znaczenie i
funkcje
Współcześnie zainteresowanie przeszłością i należącymi do niej dobrami kultury stało się powszechnym
zjawiskiem. Odbywa się ono na wielu poziomach - jednostkowym i grupowym, instytucjonalnym, lokalnym i
globalnym. Przyjmuje różne postaci, od oddolnych działań pasjonatów po zorganizowane prace organizacji i
instytucji. Celem niniejszego wystąpienia jest dokonanie analizy tego zjawiska na poziomie działań lokalnych
społeczności. Renesans lokalności obserwowany w ostatnich latach wiąże się z licznymi praktykami podejmowanymi
przez działaczy mających na celu ocalenie pamięci o przeszłości, promowanie lokalnych zasobów kulturowych,
Jednym z jej wymiarów jest digitalizacja wspomnianych wyżej zasobów elementów lokalnego dziedzictwa
kulturowego. Artykuł na wybranych przykładach chce odpowiedzieć na pytanie kim są animatorzy takich działań,
jakie kierunki przyjmuje oddolna digitalizacja a przede wszystkim jakie pe łni funkcje tak dla społeczności jak i dla
kultury.
Mgr Kinga Kołodziejska
Wirtualne Muzea Małopolski – od digitalizacji do upowszechniania
Czy cyfrowe repozytoria zasobów kultury i portale je upowszechniające tworzą nowe konteksty dla rozumienia i
interpretacji naszego dziedzictwa? Czy coraz powszechniejsza digitalizacja tworzy nowe formy uczestnictwa w
kulturze? Wystąpienie będzie próbą odpowiedzi na te pytania w oparciu o doświadczenie tworzenia portalu Wirtualne
Muzea Małopolski prezentującego i interpretującego zdigitalizowane zasoby z 39 małopolskich muzeów.
Mgr Natalia Kowalska
Stare wspomnienia, nowe możliwości
Artykuł skupia się wokół hipertekstowego projektu pt. The Shoebox, którego autorką jest Australijka Janet Marles.
Autorka przedstawia historię rodzinną, której punktem wyjścia jest pudełko pełne dokumentów. Dzieło to jest pracą
internetową opartą na hipertekście – odbiorca decyduje, w jakiej kolejności odkryje poszczególne elementy opowieści;
punktem wyjścia dla niego jest fotografia i poszczególne jej elementy, których odnalezienie konieczne jest do
odtworzenia fragmentów audialnych i audiowizualnych. Narracja w dziele nie jest linearna, chronologia zostaje
zaburzona. Nowa forma, którą posłużyła się Marles, czerpie z dorobku z oral history i dokumentów radiowych. Tekst
skupia się wokół technik użytych przez autorkę, sposobu prowadzenia narracji oraz roli poszczególnych elementów
dzieła dla jego odbiorcy.
Mgr Agata Krawczyk
Digitalizacja i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego – działalność MKiDN
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2007 r. pełni aktywną rolą w finansowaniu procesów digitalizacji
zasobów dziedzictwa kulturowego, m. in. w polskich muzeach, archiwach i bibliotekach, a także w organizacjach
pozarządowych. Dzięki wdrażaniu rozwiązań systemowych, takich jak np. realizowany w latach 2011-2015 priorytet
„Digitalizacja” Programu Wieloletniego Kultura+, w całej Polsce powstały pracownie digitalizacyjne, zdigitalizowano i
udostępniono w internecie znaczącą ilość cyfrowych zasobów kultury różnego rodzaju (były to zarówno zadania
związane z filmem, prasą, fotografią i książkami, jak i z obiektami przestrzennymi), a ponadto zainicjowano działalność
4
instytucji eksperckich w zakresie digitalizacji – tzw. Centrów Kompetencji. Równolegle, w ramach wspó łpracy
europejskiej, MKiDN wspierało udostępnianie polskich zasobów w portalu Europeana. Dynamiczny rozwój technologii
informacyjno-komunikacyjnych i masowa digitalizacja zbiorów stawiają przed polskimi instytucjami kultury wyzwania
związane zarówno z odpowiednim przechowywaniem i zabezpieczaniem cyfrowych zasobów, ale również z ich
atrakcyjnym upowszechnianiem i ponownym wykorzystywaniem. Obecnie MKiDN prowadzi dalsze prace zmierzające do
digitalizacji i udostępniania zasobów kultury, a także popularyzacji wykorzystywania zasobów repozytoriów cyfrowych
wśród różnych grup użytkowników.
Dr hab. Justyna Łukaszewska-Haberkowa
Dziedzictwo kulturowe dostępne w Internecie. Perspektywa akademicka
Wystąpienie ma charakter opisowy i wynika z praktyki. Chciałabym, jako nauczyciel przedmiotu, przedstawić to,
jaka jest świadomość dotycząca zasobów Internetu związanych z dziedzictwem kulturowym u studentów studiów
wyższych. Zamierzam wskazać, jak praktycznie nabywają umiejętność szukania tych zasobów oraz w jaki sposób
wykorzystują te zasoby w swojej pracy. Jednocześnie zamierzam przedstawić także drugą stronę katedry i to, w jaki
sposób nauczyciele akademiccy wykorzystują zasoby dotyczące dziedzictwa kulturowego w Internecie, a także czy i w
jaki sposób przyczyniają się do gromadzenia zasobów np. przez tworzenie repozytoriów.
Mgr Łukasz Matoga
Muzea uczelniane w Polsce w obliczu wyzwań współczesności. Nowe trendy, nowe technologie, nowe
możliwości
Uczelnie wyższe to nie tylko placówki dydaktyczne i naukowo-badawcze, ale także ważny element
europejskiej kultury i tożsamości. Muzea uczelniane, które znajdują w strukturach instytucji szkolnictwa wyższego,
gromadzą cenne zbiory związane z ich profilem kształcenia oraz osiągnięciami naukowymi pracowników i studentów.
Oferta muzeów uczelnianych w Polsce jest szeroka i zróżnicowana pod względem tematycznym, ale wciąż zbyt mało
rozpowszechniona. Współczesne procesy związane z rozwojem nowych form uczestnictwa w kulturze i turystyce
stwarzają konieczność zmiany lub modyfikacji ich podejścia do prezentacji i udostępniania zasobów dziedzictwa
kulturowego. Dlatego też, celem referatu jest przedstawienie stanu obecnego i współczesnych kierunków rozwoju
muzeów uczelnianych w Polsce. Szczególna uwaga zwrócona zostanie na wykorzystanie narzędzi cyfrowych w
udostępnianiu zbiorów i organizacji ekspozycji, działania w zakresie rozwoju oferty edukacyjnej dla różnych grup
zwiedzających oraz współpracę z innymi instytucjami kultury tego rodzaju. Współczesnym muzeom uczelnianym
potrzebne są innowacyjne formy mówienia o zgromadzonym dziedzictwie. Muzea te starają się wyjść naprzeciw
aktualnym potrzebom i oczekiwaniom turystów. Duże znaczenie w ich rozwoju mają fundusze europejskie, a także
współpraca w ramach krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń będących platformą umożliwiającą inicjowanie i
organizowanie wspólnych wydarzeń kulturalnych oraz efektywne pozyskiwane środków finansowych na nowe
technologie i tworzenie innowacyjnych programów edukacyjnych.
Mgr Łukasz Maźnica
Upowszechnianie cyfrowego dziedzictwa kulturowego jako narzędzie rozwoju instytucji kultury
Wystąpienie „Upowszechnianie cyfrowego dziedzictwa kulturowego jako narzędzie rozwoju instytucji kultury” będzie się
koncentrować na ukazaniu potencjałów, jakie – w kontekście wzmacniania procesów rozwojowych w instytucjach
kultury – posiada upowszechnianie zdigitalizowanego dziedzictwa kulturowego. Przy czym, należy tu podkreślić, że
rozwój instytucji kultury będzie w wystąpieniu opisywany - zgodnie z paradygmatem new public management - jako
względna poprawa szeroko rozumianej pozycji konkurencyjnej danej jednostki względem jej konkurentów, odniesiona
na skutek działań związanych z upowszechnianiem digitalizacji dziedzictwa kulturowego. Wystąpienie – w części
empirycznej – oparte będzie o wyniki badań przeprowadzonych w 2015 roku przez zespół badawczy realizujący projekt
„Cyfrowa kultura dla obywateli – ekultura.org”. W oparciu o wyniki prac badawczych ukazana zostanie skala procesów
digitalizacyjnych realizowanych w Polsce oraz poziom – związanej z nimi – społecznej świadomości. Wskazane dane
ilościowe będą stanowić podstawę do zasadniczej części prezentacji, w której omówione zostaną studia przypadków
polskich i światowych inicjatyw, ukazujących potencjał tkwiący w upowszechnianiu cyfrowych zasobów dziedzictwa
kulturowego, przy właściwym wdrożeniu tego rodzaju działań przez instytucje kultury.
5
Dr hab. Ewa Młynarczyk
Założenia projektu badań nad dziedzictwem kulturowym utrwalonym w zasobach frazeologicznych i
paremiologicznych
Celem referatu jest przybliżenie podstawowych założeń projektu porównawczych badań zasobów frazeologicznych
i paremiologicznych będących językowym świadectwem dawnej kultury. Badania tego rodzaju stwarzają możliwości
poszukiwania w ramach szeroko pojętej metodologii lingwistyki kulturowej tak wspólnych, jak i swoistych cech oraz
doświadczeń poszczególnych języków słowiańskich w obszarach tożsamych bądź pokrewnych dziedzin życia, sfer
poznawania i opisu rzeczywistości. Projekt skupiony jest na kilku domenach tematycznych, w których dokonuj ą się
daleko idące procesy regresywne z uwagi na postępujące współcześnie zjawiska zaniku wielu tradycyjnych dziedzin
aktywności człowieka, obyczajów, zachowań oraz wytworów kultury.
Prof. Marian Niezgoda, mgr Ewa Niezgoda
Nowe media jako kanał promocji kultury narodowej. Przykład Narodowego Instytutu Fryderyka
Chopina
Wydaje się, że media elektroniczne, szczególnie w wersji Web 2.0 stanowią dla kultury narodowej rodzaj
zagrożenia. Są bowiem kanałem transmisji wartości i wytworów innych kultur lub inaczej kultury zuniwersalizowanej i
zglobalizowanej kultury popularnej. Sprzyjają np. temu portale wymiany plików muzycznych, filmowych itp. Media
interaktywne stwarzają także możliwości zamieszczania własnych utworów (filmów, utworów literackich, muzycznych),
które mają szanse zostać zauważonym. Jednak Internet jako nowa przestrzeń komunikacyjna stwarza także
możliwości upowszechniania nie tylko utworów kultury popularnej, ale najważniejszych osiągnięć kultury światowej i
kultur narodowych. Temu służą wirtualne galerie malarstwa, muzea czy transmisje via Sieć wydarzeń muzycznych z
najważniejszych scen operowych i sal koncertowych. Dobrym przykładem wykorzystywania nowych mediów, który
zostanie przeanalizowany jest działalność w Sieci Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. Nie chodzi tu jedynie o
analizę strony internetowej Instytutu, ale także obecność Instytutu na Facebooku czy transmisje via YouTube
przesłuchań z XVII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego Fryderyka Chopina. Uważamy, że jest to pokazanie
możliwości, jakie dają nowe media w promocji i upowszechnianiu kultury narodowej.
Dr Anna Olszewska
Wizualny eksperyment: cyfrowa analiza obrazu we współczesnych praktykach wykorzystania zasobów
kulturowych
Cyfrowa analiza kształtu oraz wyszukiwanie obrazem (CBIR, QBIC) systematycznie zyskują na znaczeniu jako
czynniki kształtujące współczesny obieg komunikacji wizualnej. Metody coraz częściej uwzględniane będą procesie
planowania digitalizacji zbiorów muzealnych. Mogą się one stać również ważnym elementem warsztatu badań nad
kulturą wizualną. Historia zrealizowanych projektów odsłania twórczy potencjał tych rozwiązań, niekiedy zaskakujący.
Proponowana prezentacja zwraca uwagę na pierwsze efekty włączenia technik wyszukiwania wizualnego do pracy nad
zasobami kultury. Odwołuje się do przykładów realizacji skoncentrowanych kolekcjach muzealnych i bibliotecznych,
projektów takich jak: Artisan 1 i 2 (Northumbria University), Bernstein Memory of Paper, czy University of Oxford
Ballads Online oraz do prac własnych, prowadzonych w zawiązku z badaniami zbiorów graficznych Gabinetu Rycin PAU
w Krakowie.
6
Dr Adrianna Paroń
Przestrzeń obywatelska a zachowanie dziedzictwa kulturowego na przykładzie Województwa
Opolskiego
Dziedzictwo kulturowe dzięki przestrzeni obywatelskiej nabiera nowego wymiaru. W artykule poddano analizie
nowe możliwości jakie rodzi dostęp do Internetu, a w tym możliwość tworzenia stron www i dostęp do mediów
społecznościowych. Przedmiotem badania były trzy strony: samorządowa i jej jednostki kultury oraz obywatele
zaangażowani w trzecim sektorze czy tzw. pasjonaci. Zakłada się, że nie wszystkie samorządy korzystają z takiej
możliwości a oddolna inicjatywa jest skuteczniejsza. Skuteczność ta, przejawia się nie tylko ze względu na
zaangażowanie, ale odpowiedni kanał przekazu i język komunikacji. Organizacje pozarządowe i ciała kolegialne jak
Rady Dzielnic realizują statutowe zadania w dostępny sposób (np. przez ustawowe dotacje czy Budżet Obywatelski), a
efekty ich działań służyć będą, w przestrzeni obywatelskiej, także za pieniądze publiczne.
Mgr Aneta Pawłowska
W jaki sposób muzea i zwiedzający wykorzystują nowe technologie? Wyniki badań przeprowadzonych
w województwie małopolskim.
Współczesne muzea umożliwiają poznawanie dziedzictwa kulturowego w innowacyjnej formie poprzez
wykorzystanie różnorodnych narzędzi z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych. W referacie przedstawiono
wyniki badań przeprowadzonych w województwie małopolskim. Dotyczyły one wykorzystania nowych technologii w
sektorze turystyki i kultury. Badanie ankietowe z turystami na temat wykorzystania nowych technologii, równie ż czasie
zwiedzania muzeów, pozwoliło na poznanie ich potrzeb oraz postaw wobec multimedialnych narzędzi. Natomiast na
podstawie badania terenowego i analizy zawartości źródeł internetowych określono poziom i sposób wykorzystania
nowych technologii przez muzea i instytucje paramuzealne w organizacji i udostępnianiu zgromadzonych zbiorów.
Prof. dr hab. Piotr Wierzchoń, dr Filip Graliński, mgr Daniel Dzienisiewicz
U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka: cyfrowe zasoby kultury jako
źródło mas danych językowych
Obecnie coraz większa ilość materiałów historycznych, takich jak gazety, książki i dokumenty archiwalne
poddawana jest procesowi digitalizacji, a następnie udostępniana w formie cyfrowej w Internecie. Federacja Bibliotek
Cyfrowych (FBC), gromadząca, przetwarzająca i udostępniająca informacje o internetowych zbiorach polskich instytucji
nauki i kultury liczy 114 źródeł danych, w skład których wchodzą biblioteki cyfrowe, archiwa, repozytoria i inne.
Spośród istniejących polskich bibliotek cyfrowych wyodrębnić możemy m. in. Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową,
Małopolską Bibliotekę Cyfrową, e-bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońską Bibliotekę Cyfrową. Zbiory
udostępniane przez ww. biblioteki, a także te zawarte w pozostałych źródłach, stanowią bogate źródło wiedzy
historycznej, socjologicznej, kulturologicznej i lingwistycznej. Dodatkową zaletą zdigitalizowanych tekstów jest fakt, iż
są one opatrzone informacją na temat roku (a także miesiąca i dnia) publikacji, autora, klasyfikacji tematycznej i
miejsca wydania. Dzięki otwartemu dostępowi do stale powiększających się e-kolekcji bibliotecznych przed badaczami
otwiera się możliwość prowadzenia szybkich i efektywnych analiz na obfitym materiale empirycznym na niespotykaną
dotąd skalę. Biblioteki cyfrowe wielokrotnie służyły jako źródło materiału do badań lingwistycznych, wykorzystujących
jako swą osnowę teorię lingwochronologizacji (tj. (re)datację jednostek języka na podstawie ich najwcześniejszej
lokalizacji w zbiorach tekstów) oraz fotodokumentację (tj. prezentację wyników badań (re)datacyjnych w postaci
skanów-fotografii) (por. np. Wierzchoń 2008, 2009). Ekstrakcja tekstu ze zdjęcia dokumentu (proces OCR ‒ Optical
Character Reading) oraz wykorzystanie wyszukiwarek wyrazów i fraz umożliwiają bowiem lokalizację badanych
jednostek języka w gigantycznych pokładach tekstów bez konieczności każdorazowego czytania dokumentów. Ponadto
pojawiły się postulaty zastosowania teorii lingwochronologizacji jako wsparcia dla słowotwórstwa gniazdowego
(Wierzchoń 2010). W odróżnieniu od opisów synchronicznych ustalenie czasu wystąpienia leksemów w tekstach
mogłoby posłużyć do konstruowania gniazd słowotwórczych z uwzględnieniem kolejności pojawiania się w języku
poszczególnych derywatów. Podejmowane są także próby wykorzystania kolekcji bibliotek cyfrowych do datacji
7
słownictwa według kryterium tematycznego, co może zaowocować dogłębnym opisem rozwoju badanej dziedziny, np.
motoryzacji czy kulinariów. Przedstawione powyżej badania leżą u podstaw projektu Odkrywka, realizowanego przez
pracowników Instytutu Językoznawstwa i Pracowni Systemów Informacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu. Projekt ów ma na celu wykorzystanie bazy zdigitalizowanych tekstów polskich do prowadzenia możliwie
zautomatyzowanych, szybkich i efektywnych interdyscyplinarnych badań nad językiem, kulturą i historią Polski. W
przedsięwzięciu w charakterze ogromnego korpusu diachronicznego, liczącego setki tysięcy polskich tekstów XIX i XX
wieku, wykorzystywane są kolekcje upublicznione przez biblioteki cyfrowe oraz inne źródła internetowe. Podczas
prelekcji przybliżone zostaną najważniejsze wiadomości dotyczące projektu, zaprezentowane zostaną narzędzia
wyszukiwania leksemów i fraz oraz automatycznie tworzone wykresy częstości, a także zarysowane zostaną
perspektywy rozwoju. Poruszone zostanie także zagadnienie aktualnych badań oraz perspektywicznych analiz
prowadzonych w oparciu o stworzony system. Całość wystąpienia pozwoli z jednej strony wskazać obszary
funkcjonowania instytucji kultury, które w sposób szczególny mogą skorzystać na popularyzacji działań
digitalizacyjnych i upowszechnieniowych. Z drugiej natomiast, umożliwi rozróżnienie pomiędzy udostępnianiem i
upowszechnianiem cyfrowego dziedzictwa kulturowego i pozwoli wskazać, elementy determinujące sukces
przedsięwzięć zmierzających do upowszechniania zdigitalizowanego dziedzictwa.
Mgr Marcin Wilkowski
Media społecznościowe jako dziedzictwo kulturowe: problemy techniczne i systemowe w badaniach
historycznych na Facebooku
Media społecznościowe to dziś cyfrowa przestrzeń publiczna (Mejias, 2013), nie powinno więc dziwić
zainteresowanie nią archiwistów i historyków dziejów najnowszych. Wydany w ramach Digital Preservation Coalition
raport Preserving Social Media (Thompson, 2016) wskazał na znaczenie archiwistyki mediów społecznościowych oraz
jej poważne ograniczenia w porównaniu z tradycyjną archiwistyką Webu. W swoim wystąpieniu omówię wyzwania
techniczne i systemowe w archiwizacji i badaniu historycznym zasobów Facebooka odwołując się m.in. do standardu
WARC (Web ARChive), oznaczeń temporalnych w semantycznym kodzie HTML5 oraz idei otwartych danych
publicznych.
Dr Rafał Zapłata
Digitalizacja dziedzictwa kulturowego – dyskurs digitalny. Kształtowanie wizerunku ICT w działaniach
na rzecz dóbr kultury
Wystąpienie ma na celu zabranie głosu w dyskusji nad digitalizacją dziedzictwa kulturowego, widzianą z
perspektywy tzw. dyskursu digitalnego. Prowadzone badania i obserwacje wyraźnie wskazują, że określone praktyki
promocyjno-reklamowe, a także wypowiedzi specjalistów, jak również liczne publikacje kształtowały i kształtują
określone wyobrażenia na temat digitalizacji w środowiskach związanych z ochroną i badaniem oraz zwiedzaniem
zabytków. Często jednak upowszechniane opinie na temat nowych technologii, to niczym nie poparte slogany, za
którymi kryje się wiele niewiadomych. Jednym z elementów nakłaniających do sięgania po nowe technologie są swego
rodzaju wyobrażenia (kształtowane przez producentów czy dystrybutorów technologii) związane np. z modernizacją
prac czy polepszaniem poznawania rzeczywistości. Analiza wybranych przykładów digitalizacji, jak i obcowania z
obiektami cyfrowymi (np. w polskich realiach) wskazują wyraźnie, że efekty i skutki są zaskakujące i często odmienne
od oczekiwań oraz zapowiedzi. Prezentacja skupia się wokół kilku kluczowych zagadnień, takich jak: digitalizacja
dziedzictwa kulturowego, tzw. dyskurs digitalny, wykluczenie cyfrowe, obcowanie z repliką cyfrową, nowe media a
doświadczanie zabytków. Prezentacja składa się części wprowadzającej, części zasadniczej oraz zamykającej, w której
prezentowane są wnioski oraz postulaty badawcze.
8
Mgr Joanna Zętar mgr Łukasz Kowalski
Cyfrowo o mieście i miasteczku - od digitalizacji do opowieści
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest samorządową instytucją kultury działającą w Lublinie. W realizowanych
programach nawiązuje do symbolicznego i historycznego znaczenia swojej siedziby - Bramy Grodzkiej, która była
dawniej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim. Ośrodek buduje krajobraz kulturowy Lublina i
Lubelszczyzny w autorski sposób opowiadając o dziedzictwie kulturowym i historycznym.
Instytucja od 2001 roku buduje repozytorium cyfrowe w postaci Biblioteki Multimedialnej, w której gromadzone są
fotografie, dokumenty, relacje świadków historii, opracowania naukowo-historyczne. Digitalizacja nie jest jednak dla
Ośrodka celem samym w sobie. Jest to jedynie metoda gromadzenia i udostępniania zasobów dziedzictwa
kulturowego.
Głównym celem działań jest wykorzystanie zgromadzonych zasobów do stworzenia multimedialnych narracji
koncentrujących się przede wszystkim na Lublinie i miasteczkach Lubelszczyzny. Zrealizowane przez Ośrodek projekty:
"Leksykon. Lublin", "Lublin 2.0" i "Drewniany Skarb" są przykładami jak z wykorzystaniem technologii takich jak
makiety 3D i poszerzona rzeczywistość można tworzyć cyfrowe narracje pozwalające na upowszechnianie dziedzictwa
kulturowego.