(praktyka uzgodniona). - Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i

128
Milcząca akceptacja oferty cenowej jako uzgodnienie
(praktyka uzgodniona).
Wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z dnia 18 marca 2013 r.
(XVII AmA 40/10 i XVII AmA 41/10)
1.Jeśli strony porozumienia pozostawały w stałych stosunkach gospodarczych w duchu art. 682 k.c., właściwe jest przyjęcie, że brak negatywnej reakcji dystrybutorów
na ofertę cenową producenta oznacza akceptację zaproponowanych warunków
umowy, a tym samym zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję w formie, o której mowa w art. 4 pkt 5 lit. b) ustawy.
2.Dla kwalifikowania określonych działań faktycznych jako porozumienia w postaci
uzgodnienia (art. 4 pkt 5 lit. b) ustawy) nie ma znaczenia okoliczność, że przedsiębiorcy, którzy otrzymali pismo producenta o zasadach polityki cenowej, nie zajęli
stanowiska wobec jego treści. Skoro bowiem dostosowali oni do niego swoje
zachowanie, to miała miejsce koordynacja uchylająca niepewność gospodarczą
funkcjonowania na rynku.
3.Wniesienie odwołania zawierającego braki formalne skutkuje jedynie tym, że SOKiK
wzywa stronę do ich uzupełnienia. Jeśli zatem sama strona uzupełniła braki bez wezwania, bo jeszcze przed przekazaniem odwołania i akt administracyjnych Sądowi,
to logicznym jest, że także takie uzupełnienie należy uznać za złożone w terminie,
o ile odwołanie dotknięte brakami zostało złożone w ustawowym terminie.
Wyroki SOKiK o sygnaturze XVII AmA 40/10 i XVII AmA 41/101 zostały wydane wskutek
odwołania od decyzji Prezesa UOKiK z dnia 15 grudnia 2009 r. (RPZ 27/2009), uznającej za
praktykę ograniczającą konkurencję porozumienie zawarte przez Knott Sp. z o.o. (dalej: Knott),
producenta akcesoriów do przyczep, i licznych dystrybutorów tychże akcesoriów. Porozumienie
na krajowym rynku hurtowej sprzedaży akcesoriów do przyczep, ustalające ceny minimalne, przyjęło formę uzgodnienia w rozumieniu art. 4 pkt 5 lit b) ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów.
W początku 2008 r. część dystrybutorów firmy Knott zwróciła się do niej z apelem o kontrolowanie polityki cenowej i przeciwstawianie się zjawisku „psucia rynku” – działanie zostało wywołane
obserwacją, że w sklepach internetowych akcesoria do przyczep, którymi obracali dystrybutorzy,
oferowane były w cenach detalicznych nawet 25% niższych niż te stosowane przez dystrybutorów. Apel do producenta został wystosowany za wiedzą wielu dystrybutorów (wymienionych
w przesłanym piśmie), w tym również przedsiębiorcę A.S.O. Ilona i Krzysztof Nachtman (dalej:
A.S.O.), którego odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK doprowadziło do wydania omawianego
wyroku.
1 Analogiczny charakter wyroków wynika z faktu, że odwołania zostały złożone odrębnie przez małżonków prowadzących wspólnie działalność gospodarczą.
www.ikar.wz.uw.edu.pl internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2013, nr 3(2)
129
Agata Jurkowska-Gomułka Milcząca akceptacja oferty cenowej jako uzgodnienie...
W następstwie przesłanego pisma producent podjął z dystrybutorami rozmowy, w efekcie
czego w dniu 16 stycznia 2009 r. rozesłał do dystrybutorów wiadomość e-mail zatytułowaną
„Cennik cen minimalnych”, natomiast w dniu 5 lutego 2009 r. – wiadomość pt. „Ceny minimalne
ciąg dalszy”. Przesłane dystrybutorom pisma zawierały ustalenia Knott co do polityki cenowej,
która miała przeciwstawiać się sprzedaży wyrobów „po cenach nie znajdujących żadnego racjonalnego uzasadnienia”, poprzez „sporządzenie wykazu cen minimalnych i przedstawienie go
partnerom”. Pismo sugerowało jednocześnie, że stosowanie cen niższych niż wskazane ceny
minimalne będzie traktowane jako sprzedaż towarów wątpliwego pochodzenia (z nielegalnych
źródeł). Wiadomość dotarła także do firmy A.S.O., która – podobnie jak inni dystrybutorzy – rzeczywiście w zasadzie nie sprzedawała w późniejszym okresie towarów po cenach niższych niż
wskazane przez producenta (niższe ceny były stosowane jedynie sporadycznie). Odwołując się
od wskazanej decyzji organu antymonopolowego, firma A.S.O. zarzuciła Prezesowi UOKiK, że
ten nie dowiódł należycie jej uczestnictwa w zmowie cenowej.
Rozpatrując odwołanie, SOKiK przedstawił w pierwszej kolejności swoje rozważania nad
istotą konkurencji i ograniczeń cenowych. Definiując mechanizm konkurencji, sąd stwierdził, że
„Konkurencja jest procesem rynkowym, który prowadzi do polepszania jakości towarów, zachowania
cen na odpowiednim poziomie, usuwania z rynku podmiotów nieefektywnych, przyczyniając się do
zapewnienia optymalnej alokacji dóbr w społeczeństwie. Beneficjentami prawidłowo funkcjonującego mechanizmu konkurencji są zarówno konsumenci, jak i działający na rynku przedsiębiorcy”.
Sąd podkreślił, że cena stanowi „zasadniczy parametr przy wyborze oferty przez konsumenta,
jak i między przedsiębiorcami w warunkach rywalizacji konkurencyjnej. Uzgadnianie cen na rynku powoduje, że odbiorcy towarów zmuszeni są ponosić wyższe koszty zakupów, a niepewność
przedsiębiorców co do warunków działania konkurentów zostaje częściowo wyeliminowana. W rezultacie, mechanizm konkurencji zostaje pozbawiony przymiotu efektywności, a stosunki między
przedsiębiorcami zostają zafałszowane”.
Najbardziej wartościową częścią omawianego wyroku, istotną dla przyszłego orzecznictwa
i praktyki decyzyjnej, jest stanowisko SOKiK co do definiowania uzgodnień w rozumieniu art. 4
pkt 5 lit. b) uokik. Sąd nie miał wątpliwości, że z uzgodnieniem mamy do czynienia w sytuacji, gdy
producent przedstawił dystrybutorom ofertę cenową, która została przez nich milcząco zaakceptowana (zastosowana w praktyce). Zdaniem SOKiK ze względu na stałe stosunki gospodarcze
łączące producenta i dystrybutorów, w analizowanym stanie faktycznym zastosowanie znajduje
art. 682 k.c., zezwalający na milczące przyjęcie oferty. Sąd podkreślił, że uzgodnienie może polegać na przystąpieniu do realizacji określonej strategii rynkowej.
Sąd wskazał, że wskutek działań faktycznych (w tym milczącej akceptacji dystrybutorów dla
skierowanej do nich oferty) doszło do koordynacji zachowań, przesądzającej ostatecznie o istnieniu
porozumienia w postaci uzgodnienia. Ze strony producenta mieliśmy do czynienia z „wyraźnym
wytyczeniem kontrahentom pożądanej polityki cenowej”, prowadzącym do „eliminacji niepewności
między kontrahentami w zakresie stosowanych przez nich cen minimalnych (...), a tym samym
warunków konkurowania na rynku”. Po stronie dystrybutorów skoordynowane zachowania rynkowe, które można prawnie kwalifikować jako zawarcie porozumienia w rozumieniu art. 4 pkt 5
uokik, wynikały z „samej świadomość poniżej jakich minimalnych cen nie będzie przy sprzedaży
towarów schodzić konkurencja” i z „wzajemnej wiedzy o podobnych praktykach konkurentów”.
www.ikar.wz.uw.edu.pl internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2013, nr 3(2)
130
Agata Jurkowska-Gomułka Milcząca akceptacja oferty cenowej jako uzgodnienie...
Sąd przypomniał również, że brak jakichkolwiek sankcji za niestosowanie cennika wskazanego przez producenta, nie pozbawia porozumienia jego zakazanego charakteru.
Na uwagę zasługuje również stanowisko SOKiK zajęte wobec zarzutu procesowego Prezesa
UOKiK. Organ zarzucił bowiem stronie powodowej, że ta wniosła w terminie jedynie część odwołania, a następnie – dopiero po terminie – je uzupełniła. Sąd uznał, że uzupełnienie przez stronę
braków formalnych odwołania bez wezwania SOKiK (jeszcze przed przekazaniem odwołania i akt
administracyjnych Sądowi) należy traktować jako uzupełnienie złożone w terminie, jeśli samo
odwołanie dotknięte brakami zostało złożone w ustawowym terminie.
Odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK zostało ostatecznie przez SOKiK oddalone.
Dr Agata Jurkowska-Gomułka
Adiunkt w Zakładzie Europejskiego Prawa Gospodarczego
Wydział Zarządzania UW
E-mail: [email protected]
www.ikar.wz.uw.edu.pl internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2013, nr 3(2)