prognoza oddziaływania na środowisko dla rejonu lotniska w
Transkrypt
prognoza oddziaływania na środowisko dla rejonu lotniska w
58-500 JELENIA GÓRA ul. WOLNOŚCI 150. tel/fax. 0-75 64 32 099; tel. 502 641 541; e-mail: [email protected] Opracowanie ekofizjograficzne oraz prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla rejonu lotniska w Jeleniej Górze maj 2003 rok Autor: Andrzej Kurpiewski Zatwierdził: Mariusz Szalej Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Spis treści 1. 2. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM. ....................................................................................4 INFORMACJE WSTĘPNE...................................................................................................................................4 CZĘŚĆ I. 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.5.1 1.5.2 1.6 1.6.1 1.6.2 1.6.3 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 2. 3. 4. 6. 7. 8. PołoŜenie obszaru objętego opracowaniem oraz stan zainwestowania terenu. ..... 10 Przyrodnicze powiązania terenu opracowania z otoczeniem. ............................... 13 Powierzchnia ziemi i walory krajobrazowe. .......................................................... 13 Budowa geologiczna .............................................................................................. 15 Warunki wodne. .................................................................................................... 15 Warunki hydrogeologiczne i wody podziemne.................................................................................15 Wody powierzchniowe..........................................................................................................................16 Warunki klimatyczne ............................................................................................ 17 Mezoklimat..............................................................................................................................................17 Klimat lokalny i warunki bioklimatyczne...........................................................................................18 Ocena stanu czystości powietrza..........................................................................................................19 Gleby i uprawy. ..................................................................................................... 21 Szata roślinna i świat zwierzęcy ........................................................................... 22 Klimat akustyczny................................................................................................. 23 Promieniowanie niejonizujące............................................................................... 26 Promieniowanie jonizujące.................................................................................... 26 Ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii.................................................................... 27 Dobra kultury. ....................................................................................................... 28 ROZPOZNANIE I OCENA PRZYRODNICZYCH JEDNOSTEK PRZESTRZENNYCH NA TERENIE OPRACOWANIA..............................................................................................................................................29 OCENA WRAśLIWOŚCI ELEMENTÓW STRUKTURY EKOLOGICZNEJ NA ANTROPOPRESJĘ.....................31 OCENA ZASIEGU I RANGI BARIER FIZJOGRAFICZNYCH I PRAWNYCH......................................................33 4.1 4.2 5. EKOFIZJOGRAFIA .................................................................................................. 10 CHARAKTERYSTYKA STANU I FUNKCJONOWANIA ORAZ OCENA JAKOŚCI ŚRODOWISKA NA OBSZARZE OBJĘTYM OPRACOWANIEM.......................................................................................................10 Bariery fizjograficzne i sozologiczne. .................................................................... 33 Bariery prawne. ..................................................................................................... 33 AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA NA OBSZARZE OPRACOWANIA I MOśLIWOŚCI ICH OGRANICZENIA..............................................................................................................................................37 OCENA RELACJI POMIĘDZY ELEMENTAMI UKŁADU PRZESTRZENNEGO................................................38 WSTĘPNA PROGNOZA KIERUNKÓW I INTENSYWNOŚCI NIEPOśĄDANYCH PRZEKSZTAŁCEŃ ŚRODOWISKA. ................................................................................................................................................39 WSKAZANIA PLANISTYCZNE........................................................................................................................40 CZĘŚĆ II. P R O G N O Z A ..................................................................................................... 42 1. 2. 3. 4. 5. 6. CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ PROJEKTU PLANU.....................................................................................42 IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ I OCENA SKUTKÓW REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ŚRODOWISKA..........................................................................................45 ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO..................48 OCENA RELACJI POMIĘDZY ELEMENTAMI UKŁADU PRZESTRZENNEGO................................................48 OCENA USTALEŃ PROJEKTU PLANU W KONTEKSCIE WARUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA WYNIKAJĄCYCH Z INNYCH DOKUMENTÓW. ..............................................................................................49 SYNTETYCZNA OCENA WYNIKÓW PROGNOZY SKUTKÓW REALIZACJI ZMIAN USTALEŃ PLANU NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA.................................................................................................49 Materiały graficzne: Nr 1 - Mapa uwarunkowań przyrodniczych rozwoju przestrzennego na terenie objętym opracowaniem. Skala 1:5000. Strona: 2 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Nr 2 - Synteza wyników prognozy oddziaływania na środowisko. Skala 1:2000. Strona: 3 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 1. S t r e s zc ze n i e w j ę z y k u n i e s p e c j a l i s t yc z n y m . Niniejszy dokument dotyczy projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla rejonu lotniska w Jeleniej Górze. W części ekofizjograficznej zawiera on opis i ocenę istniejącego stanu środowiska przyrodniczego na terenie opracowania. W drugiej, prognostycznej części tego dokumentu zostały scharakteryzowane główne zagroŜenia dla środowiska związane z realizacją ustaleń przedmiotowego projektu planu. ChociaŜ obszar opracowania nie wyróŜnia się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, to jednak warto jest tutaj zwrócić uwagę i podjąć starania o ochronę i szersze udostępnianie wyjątkowych walorów krajobrazowych i panoram, które roztaczają się znad Bobru. Docenić tu naleŜy takŜe wartości hydrologiczne, botaniczne i kulturowe, jako Ŝe okolice te, naleŜące do najwcześniej zasiedlonych regionów Kotliny Jeleniogórskiej, owocują licznymi śladami kultury z minionych epok. Do większych problemów w zakresie ochrony środowiska na terenie objętym opracowaniem naleŜy zagroŜenie powodzią, które wyklucza rozwój zabudowy w dolinie Bobru. PowaŜny problem ekologiczny stanowi takŜe ulica Wincentego Pola. Wśród zagroŜeń powodowanych tą drogą wymienić naleŜy przede wszystkim hałas, wibracje, zanieczyszczenie atmosfery i wód gruntowych. Na hałas przekraczający normy naraŜeni są mieszkańcy 15 budynków zlokalizowanych przy tej ulicy. Uregulowania wymaga sprawa formalno- prawnego umocowania stref ochronny sanitarnej dla ujęcia wody „Grabarów”. Dotychczas obowiązująca decyzja utraciła waŜność z końcem 2002 roku. Wspomnieć tu teŜ naleŜy od masowym i nielegalnym wysypywaniu gruzu i śmieci na nadbobrzańskich łąkach, a takŜe niekontrolowanej wycince drzew na cele opałowe. Omawiany projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego moŜna ocenić ogólnie jako przyjazny środowisku. W maksymalnym stopniu zapewnia on zachowanie walorów środowiskowych uwzględniając jednocześnie zasadę zrównowaŜonego rozwoju. Do korzystnych konsekwencji projektu planu zaliczyć naleŜy ustalenia sprzyjające poprawie walorów estetycznych, uczytelnienie układu funkcjonalnego terenu, poprzez wyburzenie części budynków mieszkalnych i przemysłowych, co takŜe łagodzi zaistniałe tu kolizje funkcjonalne. Ustalenia planu rozwiązują podstawowe problemy ochrony środowiska na terenie objętym opracowaniem poprzez przyjęcie rozbudowy sieci kanalizacyjnej, eliminują uciąŜliwości akustyczne poprzez wyburzenie budynków zagroŜonych hałasem drogowym lub zmiany w układzie komunikacyjnym, przełoŜenie ulicy Dębowej, konfliktowej w stosunku do ujęć wody, Strona: 4 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL zaproponowanie strefy ochrony sanitarnej tych ujęć oraz wskazanie wolnej od zabudowy, czynnej przyrodniczo strefy zalewowej. Pewne niekorzystne dla środowiska ustalenia projektu planu wiąŜą się z rozbudową lotniska oraz budową nowych odcinków dróg. W przypadku lotniska spodziewać się moŜna wzrostu emisji hałasu od statków powietrznych, jednak w stopniu nie powodującym przekroczenie norm akustycznych na sąsiednich terenach chronionych, niewielkiego wzrostu emisji zanieczyszczeń, ryzyka zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych oraz zmniejszenia powierzchni biologicznie czynnej (betonowy pas startowy), co odbić się moŜe niekorzystnie na zasilaniu wód podziemnych i zmniejszeniu wydajności ujęcia wody w Grabarowie. Budowa obwodnicy południowej rozwiąŜe wiele problemów z zakresu ochrony środowiska i komunikacyjnych nie tylko na terenie objętym opracowaniem. Ale oprócz tego wymagać będzie znacznego przekształcenia rzeźby terenu tam, gdzie zostanie ona wytyczona zupełnie nowym szlakiem, zuboŜenia areału uŜytków rolnych i zielonych z glebami klas IV i V oraz likwidacji szaty roślinnej na tym terenie. Aby zapobiec temu ostatniemu, to jest likwidacji wielogatunkowej alei stuletnich drzew liściastych, w ustaleniach planu zdecydowano się na przełoŜenie ulicy Łomnickiej. Spowoduje to takŜe oddalenie tej ulicy od osiedla mieszkaniowego przy ul. Koziej, a tym samym poprawę warunków Ŝycia jego mieszkańców. Ustalenia planu mogą wywołać konflikty społeczne wynikające z potrzeby wyburzenia wielu budynków na terenach przewidzianych pod budowę obwodnicy i rozbudowę lotniska. Konflikty mogą się takŜe pojawić na styku planowanej rozbudowy lotniska i konieczności zajęcia na ten cel części terenów ujęcia wody oraz w związku z przesunięciem ulicy Łomnickiej na tereny kolejowe. Realizacja ustaleń projektu planu nie niesie powaŜnego pogorszenia stanu środowiska na obszarze objętym opracowaniem. 2. ryzyka I n fo r m a c j e w s t ę p n e . Podstawa formalna opracowania: zlecenie Pracowni Urbanistycznej „Dom” w Jeleniej Górze, ul. Bankowa 22. Aspekty prawne sporządzania prognoz. Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko, która jest jednym z elementów procesu planowania przestrzennego, wynika z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska. (Dz.U. Nr 62, poz. 627). Wymagania, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymienia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2002 roku w sprawie szczegółowych warunków, Strona: 5 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. 2002,197,1667). Podstawą merytoryczną, a zarazem treścią początkowego etapu prac nad prognozą jest dokumentacja zwana opracowaniem ekofizjograficznym♦. Artykuł 72 ust. 4 ustawy. „Prawo ochrony środowiska” powołuje bowiem normę postępowania nakazującą, aby wymagania zapewniające realizację zasady zrównowaŜonego rozwoju w planowaniu przestrzennym formułować na podstawie informacji o środowisku zawartych w takich opracowaniach. Z tego powodu opracowanie ekofizjograficzne sporządza się przed podjęciem prac nad projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Ma ono na celu ustalenie wartości terenu dla konkretnych form oraz sposobów zagospodarowania oraz stwierdzenie, czy uwarunkowania przyrodnicze pozwalają na wprowadzenie poŜądanego zagospodarowania. Osiągniecie tego celu wymaga rozpoznania stanu środowiska przyrodniczego, mechanizmów jego funkcjonowania oraz określenia stopnia wraŜliwości na oddziaływania zewnętrzne. Analiza uzyskanych informacji pozwoli na wskazanie obszarów przyrodniczo cennych, których uŜytkowanie powinno być podporządkowane potrzebom zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania róŜnorodności biologicznej oraz określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub teŜ z powodu występowania uciąŜliwości i zagroŜeń środowiska. Z kolei, prace nad prognozą prowadzone były równolegle z pracami nad projektem planu w ścisłej współpracy z projektantem, co pozwoliło na optymalizację zapisów planu z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia ludzi. Dokument prognozy, opracowany jako wynik końcowy procesu planistycznego, słuŜy do umoŜliwienia, w ramach procedury wyłoŜenia projektu, publicznej dyskusji nad projektem planu w kontekście mogących pojawić się konfliktów i uciąŜliwości dla mieszkańców oraz powinien być pomocny przy podjęciu przez Radę Miasta ostatecznej decyzji o uchwaleniu planu. Dostarcza on bowiem informacji niezbędnych do uświadomienia i rozwaŜenia, czy wynikające z wdroŜenia ustaleń planu korzyści ekonomiczne i społeczne nie zostaną osiągnięte kosztem nieodwracalnej utraty walorów środowiska. Wykorzystane dokumenty i materiały. Opracowanie ekofizjograficzne oraz prognozę oddziaływania na środowisko dotyczące projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla rejonu lotniska w Jeleniej Górze sporządzono w oparciu o następujące mapy, dokumentacje i opracowania: 1] ♦ Projekt uchwały w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego rejonu lotniska w Jeleniej Górze. Rodzaj i zakres opracowań ekofizjograficznych został określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku (Dz.U. 2002,155,1298). Strona: 6 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 2] Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Jelenia Góra uchwalony dnia 28 listopada 1991 roku uchwałą nr XXII/181/91 Rady Miejskiej w Jeleniej Górze. 3] Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Jelenia Góra, zatwierdzony Uchwałą nr 482/XXXVII/2001 Rady Miasta Jeleniej Góry z dnia 22 maja 2001 roku. 4] Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 sierpnia 2002r. [Dz. Urz. 2003, 4,100]. 5] Mapa topograficzna terenu opracowania w skali 1:2000. 6] Mapa ewidencyjna z bonitacją gruntów, skala 1:2000. 7] Sawicki L. Mapa geologiczna regionu dolnośląskiego z przyległymi obszarami Czech i Niemiec. 1:100 000. PIG Warszawa 1997r. 8] Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 2 0000. Arkusz 53 Jelenia Góra. Wydawnictwa Geologiczne 1983r. 9] Mapa rozmieszczenia uranu w masywie granitowym Karkonoszy wg. Jelińskiego. Skala 1:50 000. 10] Radiologiczny atlas Polski. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1998r. 11] Przebieg powodzi w lipcu 1997 roku w zlewni rzeki Bóbr i mniejszych dopływów. Hydroprojekt, Wrocław 1998 rok. 12] Gmina Jelenia Góra. Opracowanie Faunistyczne. "Fulica" Jankowski Wojciech, Wrocław 1993r. 13] W. Berdowski. Wykaz stanowisk roślin chronionych na terenie gminy Jelenia Góra. Wrocław 1993r. 14] Raporty i opracowania oraz informacje prezentowane na stronach www. jgora.pios.gov.pl o stanie środowiska w regionie jeleniogórskim. WIOŚ Wrocław, Delegatura w Jeleniej Górze. 15] Koncepcja lotniska w Jeleniej Górze. Biuro Studiów i Projektów Lotniskowych „Polconsult” Warszawa 2001r. 16] Kondracki J. Geografia regionalna Polski. PWN 1998r. 17] Koncepcja krajowej sieci ekologicznej Econet – Polska. Fundacja IUCN, Warszawa 1995r. 18] Bogdanowski J. Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno - krajobrazowych (JARK - WAK) w studiach i projektowaniu, Politechnika Krakowska, 1990r. 19] Walczak W. Sudety. PWN 1968r. Strona: 7 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 20] M. Staffa (red). Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 4. Kotlina Jeleniogórska. M. Wydawnictwo I-Bis, Wrocław 1999r 21] D. Sołowiej. Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. UAM, Poznań 1992r. 22] Kistowski M. Zarys koncepcji sporządzania opracowań ekofizjograficznych. Problemy Ocen Środowiskowych nr 4/2001 i nr 1/2002r. Metody gromadzenia i prezentacji danych. Środowisko zostało tutaj opisane przy wykorzystaniu informacji archiwalnych, głównie wyników monitoringu poszczególnych komponentów środowiska publikowanych w komunikatach i raportach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz na bazie inwentaryzacji, opisów i map walorów i zasobów fizycznych wymienionych w wykazie literatury. Wykorzystano tu teŜ informacje własne uzyskane podczas wizji terenowej połączonej z inwentaryzacją cech przyrodniczo- krajobrazowych oraz z badaniami terenowymi. Ta ostatnia metoda dotyczy szczególnie pomiarów hałasu wykonanych na terenie objętym opracowaniem w celu oceny aktualnych warunków akustycznych. Zebrane informacje ekofizjograficzne są prezentowane na dwa sposoby: w ujęciu komponentowym oraz kompleksowym. Ujęcie komponentowe polega na odrębnym rozpatrywaniu poszczególnych komponentów środowiska (krajobraz, klimat, gleby, wody, powietrze, przyroda itd.) – tzw. ekokomponentów. Opis dotyczy podstawowych elementów i cech ekokomponentów, ich zasobów, funkcjonowania, zmian w czasie oraz układu w przestrzeni. Omówiono takŜe skutki antropogenicznego oddziaływania na poszczególne ekokomponenty, formy ochrony oraz dokonano oceny jakości w odniesieniu do norm. Wyniki drugiego etapu realizacji opracowania ekofizjograficzego – oceny fizjograficznej, wygodniej jest zaprezentować w ujęciu kompleksowym. Ujęcie kompleksowe sprowadza się do wyodrębnienia jednostek krajobrazowych (geokompleksów) charakteryzujących się w miarę jednorodnym zestawem cech środowiska. Dla kaŜdego z wyodrębnionych geokompleksów oceniano jego walory przyrodnicze, odporność na antropopresję i zdolność do regeneracji. W dalszej części opracowania, analizując budowę i funkcjonowanie środowiska zwrócono uwagę na cechy przyrodnicze uniemoŜliwiające lub utrudniające działalność człowieka, czyli tzw. bariery fizjograficzne i prawne, co dalej pozwoliło na ocenę zgodności aktualnego uŜytkowania i zagospodarowania z uwarunkowaniami przyrodniczymi oraz wskazanie potencjalnych i rzeczywistych konfliktów funkcjonalnych. Ostatni etap ekofizjografii – wskazania planistyczne, jest syntezą poprzednich faz i stanowią podstawową część tego opracowania wykorzystywaną przy konstruowaniu planu zagospodarowania przestrzennego. Obejmuje on wskazania terenów przydatnych do pełnienia róŜnych funkcji społeczno-gospodarczych oraz terenów, które w strukturze funkcjonalno przestrzennej obszaru powinny pełnić Strona: 8 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL funkcje przyrodnicze. W opracowaniu ekofizjograficznym dokonano syntetycznej waloryzacji aktualnego stanu środowiska na obszarach objętych opracowaniem. Wyniki tej oceny przedstawiono w formie macierzy, zwanej od nazwiska twórcy macierzą Leopolda. Kolumnom macierzy przyporządkowano wydzielone wcześniej geokompleksy natomiast wierszom poszczególne elementy środowiska przyrodniczego. Kryteria oceny sformułowano w ten sposób, Ŝe najwyŜszym wartościom przyrodniczym przyporządkowano 3 punkty. Zero punktów odpowiada róŜnym formom degradacji środowiska. Przyjęte zasady waloryzacji pozwalają obiektywnie ocenić przyrodniczą wartość terenów objętych opracowaniem, bowiem za kryteria oceny przyjęto obiektywne wskaźniki i jednoznacznie dające się ocenić wartości. Bonitacja środowiska sporządzona w wyŜej opisany sposób stała się materiałem wyjściowym dla syntetycznej oceny przyszłych potencjalnych zmian środowiska spowodowanych realizacją ustaleń przedmiotowego projektu planu. Stosując bowiem identyczne kryteria, dokonano oceny prognozowanego stanu poszczególnych komponentów środowiska po wprowadzeniu w Ŝycie ustaleń rozwaŜanego projektu planu zagospodarowania przestrzennego. Prawdopodobne oddziaływanie na środowisko planowanych funkcji terenu określono stosując tzw. prognozowanie eksperckie, oparte na wiedzy i doświadczeniu autorów prognozy. Polega ono takŜe na zbieraniu opinii wielu specjalistów na konkretny temat, na podstawie których ocenia się, w jaki sposób środowisko zareaguje na konkretne wpływy i jaka będzie wielkość i znaczenie skutków. Wykorzystywano przy tym materiały zawarte w części ekofizjograficznej opracowania, a szczególnie w jego drugiej części dotyczącej oceny środowiska (ocena wraŜliwości na działania antropogeniczne) oraz w części czwartej – wskazania planistyczne. Syntezę prognozy skonstruowano bazując na porównaniu ocen jakości środowiska w obrębie przestrzeni objętej opracowaniem dla stanu aktualnego oraz prognozowanego. Podstawowym sposobem wizualizacji informacji jest rysunek prognozy sporządzony na rysunku projektu planu zagospodarowania przestrzennego, na którym przedstawiono wyniki prognozy wpływu skutków przedsięwzięć, które mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu. Strona: 9 Część I. Ekofizjografia 1 . C h a r a k t e r y s t y k a s t a n u i f u n k c j o n owa n i a o r a z o c e n a j a ko ś c i ś r o d o w i s k a n a o b s z a r z e o b j ę t y m o p r a c o w a n i e m . 1.1 PołoŜenie obszaru objętego opracowaniem oraz stan zainwestowania terenu. Niniejsze opracowanie dotyczy obszaru o powierzchni około 170ha połoŜonego w rejonie lotniska sportowego we wschodniej części miasta Jelenia Góra (w obrębie jednostki strukturalnej „Łomnicka”), który został objęty projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Od południa granicę terenu określa linia kolejowa nr 274 o znaczeniu państwowym, relacji Jelenia Góra – Wrocław. TakŜe i od strony północnej, północnowschodniej i północno- zachodniej teren ten ma czytelnie wyznaczoną granicę w postaci rzeki Bóbr. Od wschodu granica terenu jest toŜsama z granicą pomiędzy miastem Jelenia Góra i gminą Mysłakowice (wieś Dąbrowica). Jedynie od strony zachodniej granica obszaru opracowania nie jest poprowadzona wzdłuŜ tak widocznych cech terenowych. Jej przebieg określają w przybliŜeniu ulice Podgórna oraz Halerczyków. PrzewaŜającą część terenu objętego opracowaniem stanowią łąki i uŜytki orne połoŜone w dolinie Bobru. Około 25% powierzchni przedmiotowego terenu zajmuje trawiaste lotnisko Aeroklubu Jeleniogórskiego. Tylko 10% powierzchni tego obszaru zajmują tereny zurbanizowane. Obsługa komunikacyjna. Teren opracowania obsługują ulice Wincentego Pola oraz Łomnicka, które w układzie komunikacyjnym miasta pełnią funkcje ulic zbiorczych. Ulica W. Pola stanowi alternatywny dojazd z centrum miasta do trasy nr 3 w Maciejowej, ulica Łomnicka zapewnia natomiast dojazd do miejscowości połoŜonych w Rudawach Janowickich. Prowadzi tędy droga powiatowa nr 12 117 z Jeleniej Góry do Karpnik. Ulica ta, której szerokość w liniach rozgraniczających wynosi zaledwie 7m nie jest zdolna bezkolizyjnie obsłuŜyć ruch rzędu 250 poj/h z 13% udziałem pojazdów cięŜkich. Poszczególne gniazda osiedleńcze obsługują ulice lokalne i dojazdowe, to jest ulice Podgórna i Kozia oraz Chłopska i Lotnictwa. Do wsi Dąbrowica prowadzi ulica Dębowa (trasa nr 12 198), która zapewnia takŜe dojazd do ujęcia wody „Grabarów”. Ulica ta prowadzi przez tereny bezpośredniej ochrony ujęcia wody. Na terenie opracowania zlokalizowane jest lotnisko, którego zarządcą jest Aeroklub Jeleniogórski. UŜytkownikiem lotniska, oprócz aeroklubu jest takŜe Wyczynowy Ośrodek Szkolenia Szybowcowego. Teren lotniska, którego powierzchnia wynosi 41,3ha, posiada nawierzchnię darniową przystosowaną do startów i lądowań samolotów i szybowców. Dojazd do lotniska zapewnia ulica Łomnicka. Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Zaopatrzenie w wodę. Tereny zainwestowane na obszarze objętym opracowanie w całości zaopatrywane są w wodę z miejskiej sieci wodociągowej. Przepustowość sieci jest tu w zasadzie zadawalająca, natomiast wiele do Ŝyczenia pozostawia jej stan techniczny. Woda czerpana jest tutaj z ujęcia „Grabarów”, które zlokalizowane jest w południowo- wschodniej części obszaru opracowania. Składa się ono z 9 stawów zasilanych w wodę infiltrującą z Bobru oraz dziesięciu studni o średnicy 3m, połączonych rurociągiem lewarowym. Woda ze studni kierowana jest do stacji uzdatniania, gdzie poddawana jest filtracji i chlorowaniu. Wydajność tego ujęcia wynikająca z pozwolenia wodno-prawnego wynosi 26,8m3 na dobę. Pozwolenie wydane zostało decyzją Wojewody Jeleniogórskiego z dnia 10 marca 1992 roku. Decyzją Wojewody Dolnośląskiego z dnia 24 maja 2001 roku przedłuŜono waŜność tego pozwolenia do 31 grudnia 2002 roku oraz zobowiązano zarządcę sieci, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji „Wodnik” w Jeleniej Górze, do wykonania w terminie do 30 czerwca 2002 roku operatu wodno- prawnego i wystąpienia z nowym wnioskiem o weryfikację decyzji ustalającej strefy ochronne dla ujęcia. Czynności powyŜsze nie zostały dotychczas wykonane, zatem dotychczasowe zakazy i nakazy oraz granice stref ochronnych dla ujęcia „Grabarów” nie mają umocowania prawnego. Gospodarka ściekowa. Tereny zainwestowane połoŜone wzdłuŜ ulicy Wincentego Pola, jako jedna z nielicznych dzielnic Jeleniej Góry są pozbawione sieci kanalizacyjnej. NajbliŜszy kolektor sanitarny prowadzi wzdłuŜ ulicy Powstańców Śląskich, to jest około 900m od zachodniej granicy opracowania. Sieć kanalizacyjna Jeleniej Góry zakończona jest mechaniczno-biologiczną oczyszczalnią ścieków o przepustowości 25000 m3/d (Qśr = 13000 m3/d) zlokalizowaną przy ulicy Lwóweckiej. Oczyszczalnia ta nie zapewnia usuwania związków biogennych. Przewiduje się modernizację i rozbudowę oczyszczalni. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Bóbr poniŜej terenu objętego opracowaniem. Gospodarka odpadami. Odpady komunalne z terenu miasta Jelenia Góra składowane są na wysypisku komunalnym w Siedlęcinie gmina JeŜów Sudecki - eksploatowanym od 1987 roku przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Jeleniej Górze. Wysypisko w Siedlęcinie znajduje się w odległości ok. 7 km na północny zachód od Jeleniej Góry i w odległości ok. 1 km od miejscowości Siedlęcin w wyrobiskach Ŝwiru i piasku. Wysypisko zajmuje powierzchnię 9,54 ha. Pojemność całkowita 4857 m3 , a wysokość docelowa składowania odpadów wynosi 15-20 m. Wysypisko dostosowane jest do wymogów ochrony środowiska. Posiada zabezpieczenie wód gruntowych i powierzchniowych przed wpływem składowanych odpadów tj. posiada uszczelnienie i drenaŜ odcieków z odprowadzeniem do pięciu stawów osadowych, skąd odcieki wywoŜone są na oczyszczalnię ścieków w Jeleniej Górze. Wysypisko wyposaŜone jest w kompaktor do zagęszczania odpadów. Stan formalnoStrona: 11 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL prawny eksploatowanego wysypiska jest uregulowany. Na wysypisku w Siedlęcine składowane są teŜ odpady przemysłowe, z których najwięcej stanowią popioły lotne i ŜuŜle z elektrociepłowni i kotłowni, odpady z odsiarczania spalin oraz gruz z rozbiórki budynków. Przewiduje się okres eksploatacji wysypiska w Siedlęcinie do 2006 roku. Po tym terminie śmiecie będą prawdopodobnie wywoŜone na składowisko w Kostrzycy, które jest aktualnie rozbudowywane i modernizowane zgodnie z europejskimi standardami. Zakład ten wyposaŜony jest m.in. w trzy nowoczesne linie do sortowania, prasowania i belowania odpadów oraz do przygotowania biofrakcji. Na terenie miasta wdraŜany jest program segregacji odpadów. Polega on na ustawianiu tzw. gniazd róŜnokolorowych pojemników przeznaczonych zaleŜnie od koloru na plastyki, szkło białe, szkło kolorowe i makulaturę. Pojemniki opróŜnia specjalistyczny samochód, a zebrane odpady wstępnie posortowane przez ludność są doczyszczane i prasowane w Zakładzie w Kostrzycy. Elektroenergetyka. Eksploatacją sieci i urządzeń energetycznych oraz dostawą energii elektrycznej na terenie gminy zajmuje się Zakład Energetyczny „Jelenia Góra” SA. Energia elektryczna jest dostarczana na potrzeby miasta i jego okolic poprzez stację 220/110kV Cieplice do czterech GPZ (Głównych Punktów Zasilania, stacji 110/20kV): Wiskoza, Zabobrze, Piechowice i Hallerczyków. Ta ostatnia zlokalizowana jest bezpośrednio przy zachodniej granicy terenu objętego opracowaniem. Zaopatrzenie w gaz. Dystrybutorem gazu sieciowego na terenie Jeleniej Góry jest firma Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, Zakład Gazowniczy w Zgorzelcu. W systemie przesyłu gazu szczególne znaczenie ma stacja redukcyjna w Dziwiszowie, stanowiąca główny punkt zasilania miasta i części jego okolic. Do stacji dochodzą dwa magistralne gazociągi wysokiego ciśnienia: z Jawora (Dn 400; 6,3MPa) oraz z Jeleniowa (Dn 250; 1,6MPa). Ze stacji wyprowadzony jest natomiast gazociąg Dn 300; 1,6MPa, który w rejonie Zabobrza rozdziela się na dwie nitki Dn 250 do Ścięgien. Jedna z tych nitek przechodzi przez zachodnią część terenów objętych projektem planu, ale sam teren objęty opracowaniem nie posiada zaopatrującej odbiorców sieci gazowej niskiego ciśnienia. Gospodarka cieplna. Teren opracowania nie jest włączony do sieci ciepłowniczej miasta, chociaŜ mogłaby go obsłuŜyć posiadająca nadwyŜkę mocy ciepłownia zakładów Jelfa. Odbiorcy indywidualni na terenie opracowania korzystają z róŜnorodnych nośników energii takich jak: węgiel kamienny i brunatny, koks i drewno, olej opałowy czy z energii elektrycznej. Większe obiekty takie jak lotnisko, Zakład Uzdatniania Wody, Zakład Energetyczny posiadają własne, niewielkie kotłownie węglowe lub olejowe. Strona: 12 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 1.2 Przyrodnicze powiązania terenu opracowania z otoczeniem. Według koncepcji krajowej sieci ekologicznej Econet-Pl. [17] teren opracowania leŜy w obrębie ciągu ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym biegnącego od Międzylesia i łączący obszary węzłowe Masywu ŚnieŜnika (obszar węzłowy nr 39M), Gór Stołowych (nr 37M), obszar karkonosko- izerski ( nr 35M) oraz Gór i Pogórza Kaczawskiego (nr 36 M) i dalej na północ korytarzami doliny Kwisy i Bobru do obszaru Borów Dolnośląskich (nr 09K). Jednym z elementów tego systemu jest Korytarz Ekologiczny Doliny Górnego Bobru (67k), który obejmuje takŜe tereny otwarte znajdujące się na obszarze opracowania. Obszar objęty projektem planu połoŜony jest w sąsiedztwie Rudawskiego Parku Krajobrazowego, w ten sposób, Ŝe poprowadzona tutaj wzdłuŜ Bobru granica otuliny tego parku pokrywa się z północno- wschodnią granicą terenu objętego niniejszą ekofizjografią. 1.3 Powierzchnia ziemi i walory krajobrazowe. W podziale regionalnym teren opracowania połoŜony jest w obrębie ObniŜenia Jeleniej Góry, na skraju Wzgórz Dziwiszowskich. Mikroregion ten przynaleŜy do mezoregionu Kotliny Jeleniogórskiej. Pełna klasyfikacja fizycznogeograficzna dla tego rejonu przedstawiona przez Kondrackiego [16] wygląda następująco: • • • • • Prowincja 33: Masyw Czeski; Podprowincja 332: Sudety i Przedgórze Sudeckie; Makroregion 332.3: Sudety Zachodnie; Mezoregion 332.36: Kotlina Jeleniogórska; Mikroregion 332.361: ObniŜenie Jeleniej Góry. Obszar opracowania jest terenem płaskim o rzędnych wysokościowych zmieniających się w granicach od 335 do 345m n.p.m. Średnie nachylenie terenu równe jest 0,6%, co kwalifikuje go do obszarów nie zagroŜonych erozją. Miejscami wyraźnie uwydatniają się krawędzie erozyjne oddzielającą terasę holoceńską (zalewową) Bobru od plejstoceńskiej. Terasa holoceńska Bobru jest tu bardzo rozległa, zajęta przez uŜytki rolne oraz nieuŜytkowane łąki. Formy antropogenne w obrębie obszaru opracowania obejmują nasypy związane z prowadzeniem szlaków komunikacyjnych (ul. W. Pola na wschód od Chłopskiej), a takŜe ślady grobli nieuŜytkowanych stawów w południowo wschodniej części terenu opracowania. Charakterystycznymi elementami rzeźby terenu w zachodniej części opracowania są zlokalizowane wzdłuŜ Bobru trawiaste kopce studni ujęcia wody „Grabarów”, wystające około 5m ponad płaską powierzchnię doliny. Krajobraz. Tereny w rejonie ulicy Koziej i Podgórnej pod względem krajobrazowym kwalifikują się do strefy krajobrazu obszarów zurbanizowanych o charakterze przemysłowym, jakkolwiek nie jest to przyporządkowanie ściśle jednoznaczne z Strona: 13 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL uwagi na panujące tu ogromne przemieszanie funkcji. Obok obiektów przemysłowych, magazynowych i usługowych obserwuje się tutaj takŜe zabudowania mieszkalne typu willowego. Jest to obszar o ogromnej złoŜoności strukturalnej, będącej wynikiem przypadkowego zestawienia wielkogabarytowych elementów stwarzających wraŜenie nieuporządkowania i akompozycji. W panoramie zaznaczają się one horyzontalnymi bryłami hal, które z reguły stanowią zespoły wnętrz obiektywnych. Inny charakter ma osiedle zabudowy jednorodzinnej w rejonie ulic Chłopskiej i Lotnictwa. Stopień uporządkowania kompozycji jest tutaj znacznie większy. Odznacza się zabudową głównie niską, rozrzedzoną z enklawami zieleni uprawowej (ogrody przydomowe). Willowy charakter tego osiedla zakłócają hale stacji obsługi pojazdów, zlokalizowane przy ulicy Wincentego Pola, które odróŜniają się nie tylko formą i gabarytami, ale takŜe odcinają się kolorystycznie na tle otoczenia. Pozostałe tereny noszą znamiona krajobrazu kulturowego terenów otwartych, odznaczających się szerokim, naturalnym widnokręgiem, w którego obrębie dominują formy wprawdzie w większości wprowadzone przez człowieka (uprawy rolne, antropogeniczne łąki), ale naturalne w swym tworzywie. Płaską powierzchnię urozmaicają nieliczne grupy zadrzewień wzdłuŜ rowów melioracyjnych oraz rzeki Bóbr. Naturalną granicę zamykającą tą jednostkę krajobrazową od wschodu, północy i południa są Wzgórza Dziwiszowskie oraz zabudowa miejska od zachodu. Niestety, te łatwo dostępne tereny stały się dla miejscowych wysypiskiem śmieci, gruzu i niepotrzebnego sprzętu, co znacznie obniŜa ich walory estetyczne. Analiza powiązań zewnętrznych. Dominujące tutaj tereny otwarte stwarzają wspaniałe moŜliwości widokowe praktycznie z kaŜdego niezasłoniętego miejsca. KaŜda z dróŜek i ścieŜek spacerowych wyznaczonych w pobliŜu Bobru stanowi wyśmienity ciąg widokowy. Doskonale widoczne są stąd góry otaczające Kotlinę Jeleniogórską, ale szczególnie atrakcyjnie prezentują się stąd Karkonosze, zarówno wschodnie z Kowarskim Grzbietem, ŚnieŜką i Smogornią, jak i zachodnie z Kotłami ŚnieŜnymi i Szrenicą. Jedynie Przełęcz Karkonoska skrywa się za rozczłonkowanym, wielowierzchołkowym masywem Zamkowej Góry (449 m npm.). W kierunku wschodnim zwracają natomiast uwagę dwie charakterystyczne formy KrzyŜnej Góry i Sokolika rysujące się na tle odległego, sinozielonego pasma Rudaw Janowickich. Interesującym ciągiem widokowym jest takŜe ulica Wincentego Pola. Jadąc w kierunku Wrocławia obserwuje się wyrastające ponad płaskie dno doliny Bobru Wzniesienia Dziwiszowskie z masywem Kozińca (462 m npm. Najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu jest tutaj wyrastający ponad zabudowę Grabarowa i dolinę Radomierki Jeleniec z okazałą grzędą skalną o długości blisko 100m, zwaną Jelenią Skałą. Patrząc w lewo obserwuje się wzniesienia Małego Grzbietu Gór Kaczawskich z wyróŜniającą się Górą Szybowcową (561 m npm.), po prawej zaś stronie drogi widnieją w oddali jasne wierzchołki Karkonoszy, na których tle odcinają się ciemne od świerkowego boru zbocza Zamkowej Góry (449 m npm). Szerokie panoramy z wyraźnie zaakcentowanym układem osiedla Zabobrze, a na dalszym planie z Przedgórzem Izerskim rozciągają się równieŜ w kierunku północno-zachodnim. Strona: 14 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Płaski i otwarty teren doliny Bobru, bez jakichkolwiek wyróŜniających się elementów krajobrazowych stanowi doskonałe przedpole widokowe. 1.4 Budowa geologiczna Przedmiotowy obszar znajduje się w północnej części Kotliny Jeleniogórskiej, której podłoŜe stanowią granity naleŜące do masywu granitowego Karkonoszy chociaŜ gdzieś niedaleko ku północy znajduje się uskok śródsudecki o przebiegu równoleŜnikowym, oddzielający masyw Karkonoszy od struktury kaczawskiej. Generalnie mamy tu do czynienia z dwoma kompleksami skalnymi, to jest z granitami karkonoskimi wieku karbonu górnego oraz pokrywającymi je osadami czwartorzędu. Granity te stanowią północno- wschodni fragment intruzji granitowej Karkonoszy. Granitowy masyw Karkonoszy powstał w czasie hercyńskich ruchów górotwórczych. Obejmuje on swym zasięgiem główne pasmo Karkonoszy, Kotlinę Jeleniogórską oraz zachodnią część Rudaw Janowickich. Mimo dość stałego składu chemicznego plutonu karkonoskiego wyróŜniono w jego obrębie kilka odmian granitu. Pomiędzy nimi istnieje szereg odmian pośrednich. Na terenie opracowania najbardziej rozpowszechniony jest jasno- szaro- róŜowy granit porfirowaty o duŜych ziarnach skalenia potasowego, o długościach od 2 do 7 cm. Spękania i szczeliny mogą być wypełnione ilastą brekcją tektoniczną. W obrębie granitów widoczne są równieŜ liczne Ŝyły aplitów, mikrogranitów, lamprofirów i kwarcu. Granitowe dno Kotliny Jeleniogórskiej pokrywają utwory czwartorzędowe reprezentowane przez gliny, piaski i Ŝwiry o zmiennej miąŜszości, od 5 do 30m. Wraz ze wzrostem głębokości zauwaŜa się wzrost średnicy ziarna i pojawianie się frakcji kamienistej. W ich składzie dominuje materiał miejscowy w postaci okruchów granitów karkonoskich i gnejsów. Pośród utworów sypkich opisanych powyŜej występują nieregularne soczewki gruntów spoistych o stosunkowo niewielkiej miąŜszości, rzędu 0,5 do 2,0 m. Są to głównie piaski gliniaste, gliny i gliny piaszczyste, lokalnie występują równieŜ gliny pylaste i iły zastoiskowej genezy. 1.5 Warunki wodne. 1.5.1 Warunki hydrogeologiczne i wody podziemne. Jelenia Góra naleŜy do sudeckiego regionu hydrogeologicznego, a w jego ramach do podregionu izersko- karkonoskiego. Występują tu wody podziemne, szczelinowe w utworach krystalicznych oraz wody porowe w luźnych osadach czwartorzędowych. W utworach krystalicznych wody podziemne występują zazwyczaj na głębokości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Płytsze tworzą zazwyczaj zwierciadło typu swobodnego, natomiast występujące głębiej – zwierciadło typu naporowego. Wydajności ujęć czerpiących wody szczelinowe nie przekraczają zwykle kilku m3/h. Wody porowe uŜytkowych poziomów czwartorzędowych występują przede wszystkim w obrębie dolin rzecznych, gdzie zalegają na głębokości od kilku do kilkunastu metrów. Zazwyczaj formują one zwierciadło typu swobodnego i zasilane Strona: 15 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL są infiltracyjnie. Wody w rejonie opracowania gromadzą się w Ŝwirach gliniastych oraz utworach kumulacyjnych doliny Bobru. Strop utworu wodonośnego, którym jest skała granitowa o niewielkich moŜliwościach gromadzenia wody, występuje na głębokości około 27m. Zwierciadło wody ustala się na głębokości około 6m. Zbiornik wód czwartorzędowych jest dobrze izolowany warstwą glin i iłów (współczynnik przepuszczalności rzędu 10-7). Na terenie miasta Jelenia Góra monitoring wód podziemnych w sieci krajowej został wprowadzony w 1991 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, a w sieci regionalnej w 1995 roku przez były WIOŚ w Jeleniej Górze. Na podstawie krajowego i regionalnego monitoringu wód podziemnych prowadzonego w latach 1995-2000 [14] stwierdzić naleŜy, iŜ na terenie miasta nie zarejestrowano wód najwyŜszej jakości (klasa Ia). W roku 2000 wody w jeleniogórskim czwartorzędowym zbiorniku wód podziemnych badane na ujęciu w Grabarowie charakteryzowały się wysoką jakością i zaliczono je do klasy Ib. Jedynie mętność jest tu wskaźnikiem fizyczno-chemicznym, który niespełnia normy. 1.5.2 Wody powierzchniowe. Teren opracowania przylega do lewego brzegu rzeki Bóbr, która przepływa wzdłuŜ jego północnej i wschodniej granicy. Na terenie opracowania występują liczne rowy melioracyjne okresowo lub stale prowadzące wody do Bobru. Szczególnie gęsta sieć rowów, którymi stale płynie sporo wody znajduje się północno- zachodniej części terenu opracowania. O wysokim poziomie wód gruntowych świadczą tutaj duŜe połacie roślin higrofilnych oraz niewielkie, zarastające oczka wodne. W rejonie opracowania do Bobru uchodzą takŜe dwa prawobrzeŜne, niewielkie dopływy. Jest to rzeka Radomierka oraz potok Złotucha. Badania czystości wód Bobru prowadzi Jeleniogórska Delegatura Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu [14]. Punkt poboru wody zlokalizowany jest na km 212+700 w Grabarowie, powyŜej ujścia Radomierki. Stan czystości wód rzeki Bóbr według danych z 2001 roku, w odniesieniu do charakterystycznych grup zanieczyszczeń przedstawiał się następująco: • Według wskaźników fizyczno-chemicznych wody Bobru wpływające na teren Jeleniej Góry w rejonie Grabarowa odpowiadały III klasie czystości z uwagi na zwiększone stęŜenia azotu azotynowego. • Ocena jakości wód rzeki Bóbr według wskaźników hydrobiologicznych wykazała, Ŝe w 1997 roku w rejonie Jeleniej Góry wody odpowiadały III klasie czystości, a od 1998 ich stan uległ poprawie i utrzymywał się w granicach II klasy. Woda rzeki Bóbr w rejonie Grabarowa wykazuje znaczne ilości bakterii grupy coli typu fekalnego nie odpowiadające normom. Strona: 16 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 1.6 Warunki klimatyczne 1.6.1 Mezoklimat. Kotlina Jeleniogórska naleŜy do wydzielonego przez A. Schmucka klimatycznego regionu jeleniogórskiego, mającego pięć pięter wysokościowych. Teren opracowania leŜy w obrębie pietra najniŜszego, które obejmuje dno Kotliny Jeleniogórskiej i sięga do wysokości 450m npm. Średnia roczna temperatura powietrza waha się tu wokół +7OC, a średnia temperatura okresu wegetacyjnego wynosi 12 ÷ 14 OC. Okres gospodarczy, z temperaturami powyŜej 0OC zaczyna się w końcu drugiej dekady marca, okres wegetacyjny w pierwszej dekadzie kwietnia. Wiosna w Kotlinie Jeleniogórskiej jest zazwyczaj chłodna, zwłaszcza w początkowym okresie, po czym w kwietniu i maju zaczyna się szybki wzrost temperatur dobowych. Lato jest umiarkowanie ciepłe, ale temperatury powyŜej 16OC występują tu tylko w lipcu. Po długiej, dość ciepłej jesieni nadchodzi łagodna zazwyczaj zima, podczas której średnia temperatura dobowa nie spada na ogół poniŜej -3OC, choć zdarzają się okresy w których temperatura spada do - 30OC. W osłoniętej górami kotlinie często dochodzi do inwersji termicznej, zwłaszcza w okresie cyrkulacji wyŜowej. Inwersje występują najczęściej od sierpnia do października. Wówczas to cięŜkie i zimne masy powietrza pozostające w bezruchu sprzyjają koncentracji zanieczyszczeń atmosfery i stwarzają niekorzystne warunki bioklimatyczne. Z zaleganiem zimnych mas powietrza wiąŜą się przymrozki, które pojawiają się tutaj juŜ w sierpniu. Okres bezprzymrozkowy w Jelenie Górze jest stosunkowo krótki i trwa średnio 91 dni w roku. Opady atmosferyczne w kotlinie wykazują się zmiennością sum opadowych w tych samych miesiącach, ale w róŜnych latach. W pewnym uproszczeniu moŜna przyjąć, Ŝe na dnie kotliny opady kształtują się w przedziale 600 ÷800mm rocznie. Maksimum opadowe występuje w lipcu (około 122mm), minimum w lutym lub marcu, czasami w styczniu. W Jeleniej Górze deszcz pada przeciętnie przez 150 dni w roku. Ulewne deszcze padają tu zwykle w lipcu lub sierpniu powodując niekiedy groźne wylewy rzek i powodzie. Maksymalna częstość opadów śnieŜnych przypada na styczeń, a okres zalegania pokrywy śnieŜnej w kotlinie wynosi 50 dni. Częstym zjawiskiem są tutaj mgły i zamglenia, które występują przeciętnie przez 73 dni w roku, najczęściej w październiku i w listopadzie, rzadko między majem a lipcem. Zachmurzenie w skali roku nie wykazuje specjalnego zróŜnicowania. Na ogół jest większe późną jesienią i zimą. Najbardziej pogodnym okresem jest sierpień i wrzesień. W Kotlinie Jeleniogórskiej najczęściej wieją wiatry z kierunku zachodniego (18,3%) i północno zachodniego (15,5%), najrzadziej natomiast - z kierunku południowego (4,2%) i północnego (4,4 %). Cisze występują przez 24,1% roku. Strona: 17 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL N NW NE W Rysunek 1. RóŜa wiatrów na terenie Jeleniej Góry na podstawie danych meteorologicznych z lat 1971 ÷ 1980. E SW SE S NajwyŜszy udział posiadają wiatry o prędkości do 1,0 m/s - 42,69 %, w przedziale prędkości 1 ÷ 3 m/s ich udział wynosi 26,46 %, natomiast w przedziale 3 ÷ 5 m/s - 15,48 %. Największą prędkość osiągają wiatry zachodnie - 4,54 m/s i południowo-zachodnie - 4,10 m/s, zaś najniŜszą - wiatry północne - 1,76 m/s. Średnioroczna prędkość wiatru wynosi 2,94 m/s. Częstym zjawiskiem jest wiatr fenowy powodujący wzrost temperatury powietrza i spadek wilgotności. W zimie powoduje on szybkie topnienie śniegu, w lecie jego osuszające działanie hamuje wegetacje roślin. NajwyŜszy udział stanów równowagi atmosfery w Jeleniej Górze wykazuje równowaga obojętna - 47,75 % i lekko chwiejna - 22,23 %, najmniejszy zaś równowaga silnie chwiejna - 0,73 %. Omówione powyŜej dane meteorologiczne pochodzą ze stacji w Jeleniej Górze, z okresu 1951 ÷ 1980. Stacja ta znajduje się na terenie objętym opracowaniem, przy ulicy Lotnictwa. 1.6.2 Klimat lokalny i warunki bioklimatyczne. Teren opracowania leŜy w obrębie korytarza klimatycznego, którego oś pokrywa się z osią doliny Bobru (kierunek wschód- zachód). Odgrywa on istotną rolę w kształtowaniu warunków klimatycznych kotliny, a przede wszystkim powoduje jej przewietrzanie. Poświadcza to znacznie niŜsze stęŜenia zanieczyszczeń powietrza w rejonie Zabobrza niŜ w Cieplicach i w centrum miasta [14]. Dolinna część terenu opracowania charakteryzuje się niekorzystnymi stosunkami termiczno- wilgotnościowymi. Strefa ta, zwłaszcza terasa zalewowa połoŜone są w zasięgu inwersji termicznej. Kumulują się tu masy chłodnego i wilgotnego powietrza. Jest to obszar o zwiększonej częstotliwości tworzenia się mgieł przygruntowych. Pozostałe, pozadolinne tereny opracowania połoŜone są w rejonie o obniŜonych warunkach termiczno - wilgotnościowych. Szczególnie w godzinach wieczornych i nocnych zaznacza się tu spadek temperatur ekstremalnych i wzrost wilgotności względnej powietrza. Warunki bioklimatyczne są tu pogorszone, ale nie tak złe jak w dolinie Bobru. Brak przeciwwskazań do lokalizacji budownictwa mieszkaniowego. Strona: 18 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 1.6.3 Ocena stanu czystości powietrza. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do atmosfery w rejonie opracowania są: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Jeleniej Górze - Ciepłownia „Zabobrze” w Jeleniej Górze o łącznej wydajności 81,4 MW, posiadająca instalację oczyszczania (odsiarczanie i odpylanie) spalin z 7 kotłów WR-10. Teren ciepłowni znajduje się około 2,7km na zachód od granicy terenu objętego ustaleniami projektu planu, a więc na najczęstszym kierunku wiatrów. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne „Jelfa” w Jeleniej Górze - Kotłownia technologiczno-grzewcza o łącznej mocy 27.17 MW, posiadająca instalację oczyszczania spalin z trzech kotłów OKR-5. Kotłownia ta oddalona jest 1,2km na zachód od terenu opracowania. ulice Wincentego Pola oraz Łomnicka, którymi prowadzi dość ruchliwe szlaki komunikacyjne; moŜna się spodziewać, Ŝe w niektórych okresach mogą tu wystąpić podwyŜszone stęŜenia zanieczyszczeń komunikacyjnych, a zwłaszcza tlenku węgla oraz węglowodorów aromatycznych i alifatycznych w sezonie grzewczym moŜna się tu spodziewać zwiększonego stęŜenia zanieczyszczeń energetycznych, takich jak pył, tlenki azotu i dwutlenek siarki, z uwagi na emisję z tzw. niskich emitorów związanych z domowymi systemami ogrzewania mieszkań oraz z lokalnymi kotłowniami zlokalizowanymi na terenie opracowania lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska od wielu lat prowadzi monitoring jakości powietrza atmosferycznego na obszarze Jeleniej Góry w dwóch punktach, z których jeden zlokalizowany jest na Zabobrzu, w odległości około 1,0km na zachód od obszaru opracowania (na terenie szpitala przy ulicy Ogińskiego) Na podstawie pomiarów prowadzonych na stacji monitoringu na Zabobrzu stwierdzono w ostatnich dwóch latach stosunkowo niski poziom zanieczyszczenia powietrza, znacznie poniŜej średniorocznych i dobowych norm ustalonych dla obszarów ochrony uzdrowiskowej. Nowa ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., obowiązująca od 1 października 2001 r., przeniosła do polskiego systemu prawnego przepisy dyrektyw Unii Europejskiej. Dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone zostały przez Ministra Środowiska w rozporządzeniu wykonawczym do tej ustawy, z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz.796). Jednak, ocenę stanu czystości powietrza w Jeleniej Górze, wykonaną na podstawie pomiarów prowadzonych w 2001 roku, przeprowadzono w oparciu obowiązujące wówczas normy określone przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w rozporządzeniu z dnia 28 kwietnia 1998 r. w sprawie dopuszczalnych wartości stęŜeń substancji zanieczyszczających w powietrzu (Dz. U. Nr 55, poz. 355). Strona: 19 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Tabela 1. Wyniki pomiarów stęŜenia zanieczyszczeń powietrza na stacji monitoringu „Zabobrze” w Jeleniej Górze w 1999 roku i w 2001r. Pył zawieszony ogółem 1999r 2001r 11 14 38 48 52 86 50 125 Sa [ug/m3] S 98 [ug/m3] Smax [ug/m3] Da [ug/m3] D24 [ug/m3] dwutlenek siarki 1999r 2001r 7 4 24 23 115 46 30 125 dwutlenek azotu 1999r 2001r 12 12 30 32 58 61 25 100 Sa - stęŜenie średnioroczne. S 98 - 98 percentyl stęŜeń. Smax - stęŜenie maksymalne ze średniodobowych Da - dopuszczalne stęŜenie średnioroczne dla obszarów ochrony uzdrowiskowej D24 - dopuszczalne stęŜenie średniodobowe dla obszarów ochrony uzdrowiskowej Wyniki monitoringu powietrza na Zabobrzu w latach dziewięćdziesiątych przedstawiono na załączonych wykresach. Wykazują one znaczne obniŜenie poziomu zanieczyszczenia powietrza w porównaniu z początkiem lat dziewięćdziesiątych. 90 80 70 56 [µg/m3] 60 51 50 44 48 41 40 30 30 19 20 11 12 14 1999 2000 2001 10 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Rys. 2. Zmiany średniorocznych stęŜeń pyłu zawieszonego w latach 1992-2001 na stacji pomiarowej Zabobrze (norma średnioroczna dla obszaru ochrony uzdrowiskowej - 50 µg/m3) 80 70 65 [µg/m3] 60 45 50 40 28 30 22 19 20 18 11 10 7 4 4 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Rys. 3. Zmiany średniorocznych stęŜeń dwutlenku siarki w latach 1992 -2001 na stacji monitoringu Zabobrze (norma średnioroczna dla obszaru ochrony uzdrowiskowej - 30 µg/m3 ) Strona: 20 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 40 30 27 [µg/m3] 24 21 20 17 20 14 13 12 13 12 1997 1998 1999 2000 2001 10 0 1992 1993 1994 1995 1996 Rys. 4. Zmiany średniorocznych stęŜeń dwutlenku azotu w latach 1992-2001 na stacji monitoringu Zabobrze (norma średnioroczna dla obszaru ochrony uzdrowiskowej - 25 µg/m3 ) . W okresie ostatnich dziesięciu lat wyniki monitoringu powietrza ze stacji na Zabobrzu wykazują znaczne obniŜenie średniorocznych stęŜeń zanieczyszczeń takich jak dwutlenek siarki, pył zawieszony i dwutlenek azotu. NajniŜsze stęŜenia odnotowano w 2000 roku w przypadku w dwutlenku siarki, którego średnioroczne stęŜenie na Zabobrzu wynosiło 4 µgSO2/m3. Wartość ta została potwierdzona w roku 2001. Jeszcze niŜsze stęŜenia wykazują miesięczne raporty WIOŚ [14] w 2002 roku. Tak więc, w ostatnich latach notuje się tu stosunkowo niski poziom zanieczyszczenia powietrza, znacznie poniŜej średniorocznych i dobowych norm ustalonych dla obszarów ochrony uzdrowiskowej. Pomimo tak znacznych obniŜeń stęŜeń zanieczyszczeń powietrza na największym osiedlu mieszkaniowym Zabobrze (a takŜe w Parku Zdrojowym w Cieplicach), pomiary prowadzone przy pomocy ruchomych stacji monitoringu w centralnej części Jeleniej Góry i wzdłuŜ tras komunikacyjnych wykazywały wyŜsze poziomy stęŜeń (a czasami przekroczenia norm chwilowych i dobowych) zwłaszcza w okresie zimowym w czasie sytuacji inwersyjnych występujących w Kotlinie Jeleniogórskiej. 1.7 Gleby i uprawy. Pod względem regionalizacji glebowo –rolniczej okolice Jeleniej Góry zalicza się do regionu kotlin górskich z przewagą uŜytków zielonych średnich lub słabych oraz gleb ornych kompleksów pszennego górskiego i zboŜowego górskiego wytworzonych z gleb morenowych i deluwialnych. Na terenie opracowania przewaŜają uŜytki orne kwalifikowane do IVb klasy bonitacyjnej oraz pastwiska i łąki IV klasy [6]. Bielicom terenów górzystych niepodzielnie towarzyszą tutaj gleby brunatne typu górskiego, często jako tzw. gleby bielicowo – brunatne. Miejscami, bliŜej koryta Bobru występują mady rzeczne z duŜym udziałem Ŝwirów i głazów nagromadzonych przez wody z pobliskich gleb. Odpowiadają im gleby III klasy bonitacyjnej, które zajmują nie więcej niŜ 5% powierzchni uŜytków rolnych. Gleby klasy V stanowią około 40% powierzchni uŜytków rolnych. Aktualnie są one w większości pozostawione ugorem, podobnie zresztą jak i gleby klasy III. Uprawiana jest jedynie około 1/3 przydatnych do tego celu obszarów w północnowschodniej części terenu opracowania, w widłach Bobru i ulicy Wincentego Pola. Strona: 21 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Generalnie, warunki do prowadzenia produkcji rolnej na omawianym terenie nie są korzystne. Przede wszystkim, walory glebowe są tu poniŜej przeciętnych dla kraju. Mało korzystny jest teŜ klimat Kotliny Jeleniogórskiej, charakteryzujący się zwiększoną częstotliwością i wydłuŜonym okresem występowania przymrozków. 1.8 Szata roślinna i świat zwierzęcy Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona w 1993 roku przez firmę FULICA [13] nie wykazała na terenie objętym projektem planu Ŝadnych stanowisk roślin chronionych. Nie stwierdzono ich równieŜ podczas wizji lokalnej przeprowadzonej przez autora prognozy (marzec). Szata roślinna na terenie opracowania jest całkowicie ukształtowana przez człowieka. Zbiorowiska łąkowe w dolinie Bobru (tam gdzie nie są prowadzone uprawy rolne) mają przewaŜnie charakter skąpogatunkowych zbiorowisk wtórnych, rozwiniętych na powierzchniach utrzymywanych wcześniej przez koszenie. Na znacznych obszarach rozprzestrzeniła się tutaj nawłoć olbrzymia inicjując kierunek przemian polegający na wkraczaniu gatunków obcych i prowadząc do zuboŜenia róŜnorodności gatunków flory rodzimej. Dość częste są zbiorowiska chwastów pól uprawnych wykształcone na pozostawionych ugorem terenach ornych. W sąsiedztwie rowów melioracyjnych i w lokalnych obniŜeniach terenu, gdzie siedlisko jest przynajmniej okresowo podmokłe obserwuje się duŜe połacie zbiorowisk szuwarowych klasy Phragmitetea, a konkretnie szuwaru trzcinowego – Phragmitetum australis, z dominacją trzciny pospolitej. Obudowę biologiczną rzeki Bóbr w rejonie opracowania stanowi pojedynczy, rzadkich pas zarośli łęgowych oraz wierzb o niewielkich obwodach pni. Nad Bobrem, juŜ na granicy terenu opracowania rośnie pochylony nad lustrem wody okazały dąb szypułkowy. Obwód tego drzewa wynosi 440cm. O wiele większy dąb rośnie sto metrów dalej, przy moście na ulicy Dębowej w Dąbrowicy. Obwód tego drzewa ochrzczonego imieniem „Sędziwy” wynosi 600cm. Generalnie jednak teren opracowania jest ubogi w zieleń wysoką. RównieŜ i skład gatunkowy drzew tutaj występujących nie jest urozmaicony. Na terenie opracowania wyróŜnić moŜna następujące enklawy zieleni wysokiej: gęsta aleja drzew wzdłuŜ ulicy Łomnickiej; przewaŜają tutaj dęby, jesiony i jawory o pierśnicach do 210cm; wiele drzew jest chorych, uszkodzonych przez pojazdy; mały park przy Zespole Szkół Elektronicznych – ul. Podgórna; stanowią go klony (około 25 drzew) o obwodach w pierśnicy 250 do 290cm; przy samej ulicy rośnie lipa o pierśnicy 230cm; drzewa są w dobrym stanie zdrowotnym; skupisko drzew porastających nieregularne nasypy i wyrobiska w rejonie ulicy Lotnictwa; formy te porastają juŜ dość wiekowe drzewa: brzozy, dęby, klony i wierzby o obwodach przekraczających 200cm, a niekiedy nawet o rozmiarach pomnikowych (wierzba 370cm, klon – 307cm); w rejonie tym zwraca teŜ uwagę okazały jesion (obwód 305cm) rosnący przy ogródku meteorologicznym, niestety drzewo ma wypróchniały pień; nieregularny szpaler drzew porastających skarpę ulicy Wincentego Pola; są to z reguły młode samosiejki brzozy, dębów i klonów; wśród tej roślinności Strona: 22 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL wyróŜniają się drzewa rosnące w pobliŜu budynku W. Pola nr 69; wśród dębów i buków o pierśnicach do 250cm na uwagę zasługuje godny ochrony klon (polny?) o obwodzie 355cm. Fauna na omawianym terenie najliczniej reprezentowana jest przez ptaki związane z systemami agralnymi oraz terenem osiedleńczym. Dogodne warunki bytowania ptaków nadwodnych stwarza rzeka Bóbr. DuŜa liczba gryzoni i rozległe, otwarte tereny sprzyjają równieŜ bytowaniu ptaków drapieŜnych, jakkolwiek nie ma tutaj wielu miejsc dogodnych dla ich gniazdowania. Opracowanie faunistyczne wykonane przez firmę „Fulica” [12] nie wskazuje tutaj rzadkich i zagroŜonych gatunków ptaków. Rozległe i podmokłe nadbobrzańskie łąki stanowią takŜe dogodne siedlisko dla drobnych ssaków i gryzoni. Podczas wizji terenowej zaobserwowano tutaj gronostaja. Występujące na terenie opracowania niewielkie oczka wodne oraz stare zbiorniki infiltracyjne ujęcia wody „Grabarów”, niektóre z łagodnymi brzegami, bogatą florą wodną i nadwodną oraz względnie czystą wodą stanowią doskonałe środowisko dla rozrodu płazów, a nawet ptactwa wodnego (zaobserwowano kaczki krzyŜówki). Większość z nich wymaga uprzątnięcia śmieci, plastykowych butelek i starych opon samochodowych. W rzece Bóbr obserwuje się występowanie strzebli potokowej. Ta objęta ochroną gatunkową ryba szczególnie licznie występuje w potoku Złotucha i w Radomierce. W Bobrze spotyka się ją w mniejszych ilościach (5÷10 osobników na ar) u ujścia tych dopływów. Ponadto, w Bobrze spotyka się pstrąga potokowego, który jednak nie jest tu gatunkiem zbyt licznym. 1.9 Klimat akustyczny Na mocy Art. 4 pkt. 2a Ustawy o wprowadzeniu prawa ochrony środowiska (Dz.U.2001,100,1085 + zm. Dz.U.2003,7,78), aktualnie obowiązującym aktem prawnym normującym dopuszczalne poziomy hałasu na terenach chronionych jest nadal rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku (Dz. U. Nr 66, poz. 436, 1-06-1998r). Rozporządzenie to ustala dopuszczalne wartości poziomu hałasu w zaleŜności od przeznaczenia terenu i rodzaju źródeł hałasu. Wartości poziomów dopuszczalnych są zaleŜne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla terenów wymagających intensywnej ochrony przed hałasem określane są najniŜsze poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów gdzie ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem krytycznym poziomy dopuszczalne są najwyŜsze. Wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku podano w tabeli 2. Ochronie akustycznej podlegają tutaj tereny zabudowy mieszkaniowej zlokalizowane wzdłuŜ ulicy Wincentego Pola, a takŜe w rejonie ulicy Koziej i Chłopskiej. Tereny te kwalifikuje się do III klasy standardu akustycznego. Ostrzejszym wymaganiom podlegają tereny szkół: Zespół Szkół Elektronicznych przy ul. Podgórnej 9 oraz Szkoła Podstawowa nr 5 przy ulicy Lotnictwa. Kwalifikują się one do klasy IIc standardu akustycznego. Strona: 23 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Tabela 2. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Klasa standardu akustycz. I II III IV V Dopuszczalny poziom hałasu wyraŜony równowaŜnym poziomem A hałasu w dB Drogi lub linie kolejowe Inne źródła hałasu 16 h dla dnia 8 h dla nocy 8h dla dnia 1h dla nocy Przeznaczenie terenu A. Obszary A ochrony uzdrowiskowej B. Tereny szpitali poza miastem A. Tereny wypoczynkowo- rekreacyjne poza miastem B. Tereny zabudowy mieszkaniowej, jednorodzinnej C. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieŜy D. Tereny domów opieki E. Tereny szpitali w miastach A. Tereny zabudowy mieszkaniowej, wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego B. Tereny zabudowy mieszkaniowej z usługami rzemieślniczymi C. Tereny zabudowy zagrodowej 50 40 40 35 55 45 45 40 60 50 50 40 A. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyŜej 100 tys mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Tereny nie wymagające ochrony akustycznej, np. tereny komunikacyjne, przemysłowe, sportowe, upraw rolnych... 65 55 55 45 b.o b.o b.o b.o Klimat akustyczny na terenie objętym opracowaniem kształtują głównie źródła komunikacyjne, mianowicie ulice Wincentego Pola i Łomnicka oraz linia kolejowa Jelenia Góra - Wrocław. W tabeli 3 przytoczono wyniki badań akustycznych przeprowadzonych w 2002 roku przez Jeleniogórską Delegaturę WIOŚ we Wrocławiu (punkty nr 1 i 2) oraz badania własne, przeprowadzone w ramach niniejszej ekofizjografii (punkt nr 3). Punkt zlokalizowany przy budynku W. Pola nr 35 znajduje się poza terenem objętym projektem planu, przed skrzyŜowaniem z ulicą Łomnicką. Badania hałasu wykonywano w porze dziennej, w punktach zlokalizowanych w odległości 1m od krawędzi jezdni. Tabela 3.Wyniki badań hałasu drogowego na terenie objętym opracowaniem na podstawie badań przeprowadzonych w 2002 roku przez Jeleniogórską Delegaturę WIOŚ we Wrocławiu [10] oraz badania własne. Numer punktu Lokalizacja punktu 2 1 1 W. Pola 35 (koło Waryńskiego) 2 W Pola 67 3 Łomnicka (przy posesji Kozia 2) NatęŜenie ruchu [poj/h] lekkie cięŜkie 3 578 552 216 4 49 36 33 LAeq [dB] Zasięg oddziaływania hałasu > 60dB 5 6 72,1 70,2 72,1 34 m 22 m 34 m Strona: 24 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 76,0 75,0 74,0 73,0 72,0 71,0 70,0 69,0 68,0 700 600 75,2 500 400 300 72,2 71,9 71,4 70,5 1980 1986 1993 1998 200 Q [poj/h] Leq [dB] Ulice Wincentego Pola oraz Łomnicka powodują przekroczenie dziennej normy akustycznej dla terenów III klasy (60dB) w pasie o szerokości 22 ÷ 34m licząc od krawędzi jezdni. 100 2002 0 Rok badań Rys.5. Zmiany równowaŜnego poziomu hałasu i natęŜenia ruchu pojazdów przy ulicy Wincentego Pola (w punkcie W. Pola 35, przed skrzyŜowaniem z ul. Łomnicką). W tabeli 4 wymieniono budynki mieszkalne zlokalizowane w strefie zagroŜonej ponadnormatywnym hałasem od ulicy W. Pola. Do obliczeń zasięgu zastosowano prosty model propagacji fal akustyczny na terenach otwartych. Zasięg tych oddziaływań zaznaczono równieŜ na mapie uwarunkowań (załącznik nr 1). Budynki mieszkalne wymienione w tabeli winny być chronione przed hałasem za pomocą rozwiązań technicznych lub urbanistycznych (zmiana funkcji na nie wymagająca ochrony akustycznej). Tabela 4. Wykaz obiektów chronionych akustycznie zlokalizowanych w obrębie stref zagroŜonych ponadnormatywnym hałasem drogowym. lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Obiekt W. Pola 53 W. Pola 55 W. Pola 59 W. Pola 63 Podgórna 1 W. Pola 61 W. Pola 18 W. Pola 26 W. Pola 16 W. Pola 69 W. Pola 65 W. Pola 24 W. Pola 67 W. Pola 20/22 Kozia 2 d [m.] 1,2 2,2 2,3 2,4 2,7 3,6 4,1 4,3 4,4 4,5 8,9 11 11,7 12 20 Lokale 4 6 4 2 6 2 1 2 1 5 1 1 5 2 2 mieszkańcy 12 17 12 6 17 6 3 6 3 15 3 3 15 6 7 Lx [dB] 69,9 68,6 68,5 68,4 68,1 67,2 66,8 66,7 66,6 66,5 64,0 63,2 62,9 62,8 60,9 Linia kolejowa prowadząca wzdłuŜ południowej granicy terenu objętego opracowaniem na niewielkim nasypie jest w znacznym stopniu obciąŜona ruchem pasaŜerskim (lokalnym i dalekobieŜnym) oraz towarowym. W ciągu doby notuje się Strona: 25 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL tutaj 41 składy, z czego 11 w porze nocnej. Stosując modele cyfrowe, moŜna oszacować równowaŜny poziom hałasu kolejowego w odległości 10m od skrajnej szyny. Dla 16 godzin pory dziennej wynosi on 64dB, natomiast w nocy – 62dB. Korzystając z tego samego modelu oszacowano prawdopodobny zasięg oddziaływania ponadnormatywnego hałasu kolejowego, przyjmując wartości dopuszczalne takie, jak dla III klasy standardu akustycznego terenów (60 i 50dB odpowiednio w dzień i w nocy). Wynosi on 26m w porze dziennej i 35m w nocy (w godzinach od 22 do 6). Podane tutaj zasięgi oddziaływania hałasu wymagają sprawdzenia poprzez pomiary. Hałas kolejowy nie powoduje przekroczeń norm akustycznych na terenach zabudowanych w rejonie ulicy Koziej. UciąŜliwości akustyczne mogą powodować takŜe obiekty przemysłowe i usługowe zlokalizowane kolizyjnie w stosunku do obszarów chronionych. Szczególnie warto tu zwrócić uwagę na składnicę złomu (praca sprzętu cięŜkiego, hałasy impulsowe) oraz Galwanizernię przy ulicy Podgórnej (wentylatory). 1.10 Promieniowanie niejonizujące. Zgodnie z rozporządzeniem MOŚZNiL z dnia 11 sierpnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska (...) [Dz.U.1998,107,676] na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których zlokalizowane są zwłaszcza szpitale, Ŝłobki, przedszkola, internaty - składowa elektryczna elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego o częstotliwości 50Hz nie moŜe przekraczać wartości 1kV/m. W innych miejscach dostępnych dla czasowego przebywania ludzi, natęŜenie pola elektrycznego nie moŜe przekraczać wartości granicznej 10kV/m, a magnetycznej składowej pola – 80 A/m. Normy powyŜsze nie dotyczą miejsc niedostępnych dla ludzi. Źródłami takiego promieniowania mogą być jedynie linie przesyłowe oraz stacje elektroenergetyczne dla napięć co najmniej 110 kV. Tymczasem, na terenie opracowania zaopatrzenie odbiorców w energię elektryczną odbywa się liniami 20kV. Sąsiadująca z terenem opracowania stacja transformatorowa R-345 110/20kV „Halerczyków” nie powoduje zagroŜenia polem elektromagnetycznym na terenie objętym projektem planu. ZagroŜenia promieniowaniem niejonizującym nie mogą tu powodować równieŜ urządzenia radiokomunikacyjne (radiolinie, urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne) czy retransmisyjne (nadajniki radiowe i telewizyjne), które wytwarzają pola elektromagnetyczne w zakresie częstotliwości od 0,001 do 300 000 MHz, poniewaŜ nie występują one w rejonie objętym opracowaniem. 1.11 Promieniowanie jonizujące. W rejonie Jeleniej Góry zauwaŜa się wyraźną, dodatnią anomalię geochemiczną zawartości w podłoŜu naturalnych pierwiastków radioaktywnych – zwłaszcza uranu. Według Jelińskiego [9] granit występujący w rejonie opracowania zawiera około 0,0012 do 0,0018% rudy uranowej. Związana jest ona głównie z czarnymi, maficznymi minerałami, z których ten granit jest zbudowany. Strona: 26 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Z występowaniem ilości radionuklidów związane jest podwyŜszone promieniowanie naturalne podłoŜa. Moc dawki promieniowania gamma na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej [10] dochodzi nawet do 86 nGy/h, podczas gdy wartość średnia wyznaczona dla obszaru Polski wynosi 47,4 nGy/h. Innym zagroŜeniem związanym z występowaniem uranu i produktów jego rozpadu jest emanacja radonu. PoniewaŜ w rejonie opracowania skała ta przykryta jest wprawdzie dość grubą, ale łatwo przepuszczalną dla gazów warstwą zwietrzeliny moŜna się tu spodziewać podwyŜszonej emanacji radonu z gruntu, co stwarza ryzyko koncentrowania się tego promieniotwórczego gazu w pomieszczeniach budynków mieszkalnych w stopniu stwarzającym zagroŜenie dla zdrowia. Radon jest gazem promieniotwórczym, powstałym w wyniku rozpadu atomów radu (pochodnej uranu). Przenika do atmosfery i moŜe gromadzić się w zamkniętych, niewietrzonych dostatecznie pomieszczeniach, jako Ŝe jest znacznie cięŜszy od powietrza. Radon rozpada się z czasem połowicznego rozpadu równym ok. 4 dni. Powstają wówczas nowe, juŜ nie gazowe pierwiastki promieniotwórcze (polon, bizmut, ołów), które osiadają na unoszących się w powietrzu pyłkach. Mogą one dostawać się do naszych płuc, gdzie się osadzają. Tu teŜ następuje dalszy proces ich rozpadu, podczas którego emitowane są aktywne biologicznie cząstki alfa. To właśnie one mogą powodować zaburzenia w tkance płucnej, które niekiedy, po latach objawiają się w formie raka. 1.12 Ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii. Prawo ochrony środowiska definiuje powaŜną awarię (dawniej nadzwyczajne zagroŜenie środowiska) jako: ... zdarzenie, w szczególności emisję, poŜar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej substancji niebezpiecznych, prowadzące do natychmiastowego powstania zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagroŜenia z opóźnieniem. Na terenie Jeleniej Góry wyznaczona została trasa transportu materiałów niebezpiecznych wzdłuŜ drogi krajowej nr 3. Z ruchu tego zostały wyłączone wszystkie ulice prowadzące przez tereny zabudowane. Sprawę przewozu drogowego benzyn oraz skroplonych mieszanin węglowodorów gazowych w cysternach o pojemności powyŜej 7000 litrów dokonywanego w celu zaopatrzenia stacji paliw, reguluje Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Jeleniogórskiego z dnia 8 lipca 1998r (Dz. U. Woj. Jeleniogórskiego nr 32/98). Na terenie opracowania oraz w jego bliskim otoczeniu moŜna wymienić następujące obiekty, które w przypadku powaŜnej awarii mogące być przyczyną zagroŜeń w środowisku: Magazyn paliw na terenie lotniska, który składa się z 6 podziemnych zbiorników o pojemności 140m3 oraz posiada 4 punkty wydawcze o wydajności po 50m3 na minutę. Z uwagi na duŜą ilość zgromadzonych tutaj paliw płynnych ( olej napędowy i etyliny ) oraz ich dystrybucję mogą stanowić potencjalną przyczynę wystąpienia nadzwyczajnego zagroŜenia środowiska. Stacje paliw są zawsze wyposaŜone w urządzenia zabezpieczające środowisko przed zanieczyszczeniem; Strona: 27 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL zabezpieczenia te oraz opracowane instrukcje postępowania załogi na wypadek awarii z udziałem paliw dają moŜliwość przeciwdziałania powstawania i rozprzestrzeniania się zagroŜeń. Przez wschodnią część obszaru objętego planem prowadzi gazociąg wysokiego ciśnienia Dn 250/ 1,6 MPa. W trakcie normalnej eksploatacji gazociągu nie występują skutki ujemne dla środowiska i zdrowia człowieka.. Zdarzenie awaryjne moŜe jednak spowodować gwałtowną ucieczkę lub powolne ulatnianie się gazu do atmosfery, w wyniku czego moŜe nastąpić wybuch lub poŜar ze skutkami odczuwalnymi w znacznej odległości. Z analiz statystycznych wynika, Ŝe prawdopodobieństwo awarii gazociągu jest znikome. Poziom ryzyka dla gazociągów wysokiego ciśnienia wynosi 0,26 zdarzeń na 1000km/rok. Linia kolejowa Jelenia Góra - Wrocław, jest waŜnym szlakiem przewozowym materiałów niebezpiecznych. Linia ta stanowi południowej granicę terenu opracowania. W przypadku wystąpienia katastrofy kolejowej mogą tu wystąpić nadzwyczajne zagroŜenia środowiska, które spowodować mogą powaŜne w skutkach zanieczyszczenie wód i gleby oraz stanowić zagroŜenie dla zdrowia i Ŝycia mieszkańców istniejących osiedli. Jeleniogórskie Zakłady Farmaceutyczne “Jelfa” w Jeleniej Górze ul. W. Pola 21, oddalone około 1,2km od zachodniej granicy terenu opracowania, z uwagi na magazynowanie półproduktów agresywnych dla środowiska. 1.13 Dobra kultury. Ochronie prawnej, jako dobro kultury podlegają w myśl ustawy o dobrach kultury, wszelkie dzieła budownictwa, urbanistyki, architektury, parki, ogrody, cmentarze, obiekty etnograficzne, pola bitew, obiekty archeologiczne, rzadkie okazy przyrody Ŝywej i martwej oraz wszelkie pamiątki historyczne wpisane do rejestru zabytków. Okolice terenu objętego niniejszym planem zagospodarowania przestrzennego naleŜą do najwcześniej zasiedlonych regionów Kotliny Jeleniogórskiej. Na Grodzisku, górze zlokalizowanej około 1,5km na północ od terenu opracowania zachowało się grodzisko wczesnośredniowieczne, na którym odkryto teŜ cmentarzysko kultury łuŜyckiej. Grodzisko ma wymiar 45x25m. Składa się z częściowo zachowanego wału obwodowego o wysokości kilku metrów. RównieŜ pod wierzchołkiem Kozińca miał się podobno znajdować gródek wczesnosłowiański, ale nie zostało to potwierdzone badaniami archeologicznymi. Podobno na jego miejscu w końcu XII wieku, ksiąŜę śląski Bolesław I Wysoki wzniósł tutaj zamek. Według innych źródeł, zamek ten miał powstać w miejscu pogańskiego miejsca kultowego. Dzieje zamku są krótkie, poniewaŜ w 1429 roku został on zniszczony przez husytów. Nie odbudowany popadł w ruinę, ale jeszcze na początku XIX stulecia stały jego znaczne fragmenty. Początkowo zamek ten nosił nazwę Bolken haus – od imienia załoŜyciela. Ruiny te przyciągały wielu turystów, toteŜ dla podniesienia atrakcyjności widokowych tego miejsca, na szczycie wzniesiono w 1880 roku wieŜę widokową. Obecnie zachowały się jedynie nikłe ruiny zamku, z fragmentem XIVw murów kamiennych i pozostałości piwnic. Strona: 28 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Ponad to, w rejonie Grabarowa i Maciejowej zidentyfikowano jeszcze inne liczne ślady dawnych kultur. Na terenie opracowania zlokalizowano dwa stanowiska archeologiczne, znajdujące się w wykazie Konserwatora pod numerami 57 i 105, a według archeologicznego zdjęcia Polski oznaczone symbolami 38/3 i 39/20 jako osady średniowieczne. W rejonie tych stanowisk wyznaczono strefy obserwacji archeologicznej, w obrębie których zabronione są wszelkie prace ziemne bez wcześniejszego uzgodnienia z Jeleniogórską Delegaturę Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków we Wrocławiu 2. Ro z p o z n a n i e i o c e n a p r z y r o d n i c z ych j e d n o s t e k p r ze s t r ze n n ych n a t e r e n i e o p r a c owa n i a . Rozpoznanie przyrodniczych jednostek przestrzennych na terenie opracowania, tzw. geokompleksów, polega na wyznaczeniu obszarów o podobnych walorach przyrodniczych. Dokonano tego poprzez nałoŜenie na siebie cech fizjonomicznych, wynikających zarówno z ukształtowania terenu, jego pokrycia jak i sposobu zagospodarowania. W wyniku takiej analizy wyodrębniono następujące, jednorodne moduły krajobrazowe przestrzeni objętej opracowaniem: 1. Łąki i pastwiska pomiędzy Bobrem a ulicą Wincentego Pola, we wschodniej części terenu objętego opracowaniem. Występują tu zarówno gleby III, IV i V klasy bonitacyjnej (tych ostatnich jest najwięcej), jak i nieuŜytki. Teren nie jest uŜytkowany rolniczo. Niewielkie, bogate florystycznie oczka wodne oraz otoczone szuwarem trzcinowym rowy melioracyjne stanowią dogodne siedliska dla płazów, ptaków i drobnych ssaków. Interesujące punkty i ciągi widokowe. Liczne wysypiska gruzu i śmieci. 2. UŜytki orne w widłach Bobru i ulicy Wincentego Pola na glebach IVb klasy bonitacyjnej. 3. Tereny ujęć wody pomiędzy Bobrem i ulicą Lotnictwa. W większości są to nieuŜytki i zuboŜone florystycznie łąki zarastające inwazyjnymi gatunkami roślin. Stare zbiorniki wody, częściowo juŜ zarastające roślinnością. Liczne wysypiska gruzu i śmieci. Interesujące ciągi widokowe. Teren objęty bezpośrednią ochroną sanitarną ujęcia wody „Grabarów”. 4. Teren lotniska sportowego z trzema, trawiastymi pasami startowymi oraz z infrastrukturą. 5. Osiedle mieszkaniowe w rejonie ulicy Chłopskiej. Zabudowa typu willowego, szkoła podstawowa, wodociąg, brak kanalizacji. 6. Tereny zabudowy przemysłowej, usługowej i mieszkaniowej w rejonie ulic Koziej i Podgórnej, a takŜe zabudowa przyległa do ulicy Wincentego Pola. W tabeli 5 dokonano syntetycznej oceny jakości poszczególnych komponentów środowiska. Kryteria oceny sformułowano w ten sposób, Ŝe najwyŜszym wartościom przyrodniczym przyporządkowano 3 punkty. Zero punktów odpowiada róŜnym formom degradacji środowiska. Strona: 29 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Tabela 5. Waloryzacja zasobów przyrodniczych środowiska. Wartości przestrzeni Numer jednostki inne Powierzchnia biologiczne klimatyczne hydrologiczne wizualne . 1 2 3 4 5 6 Ekspozycja 3 3 3 3 2 1 Harmonia 0 1 0 2 2 0 Estetyka 0 2 0 2 2 0 Zdolność zasilania 3 3 3 3 2 1 Zrzuty ścieków 3 2 3 3 1 1 Jakość wód powierzchniowych 2 2 2 Jakość wód podziemnych 2 2 3 Produkcja tlenu 2 1 2 2 0 0 Biotopoklimat 1 1 1 2 2 2 Czystość powietrza 3 3 3 3 2 2 Szata roślinna 1 1 1 1 1 1 Fauna 2 2 2 1 1 1 Bariery 3 2 3 1 0 0 ZagroŜenie erozją 3 3 3 3 3 3 Powierzchnia biologicznie czynna 3 3 3 3 2 1 Gleby 2 2 1 1 Klimat akustyczny 3 3 3 2 3 2 Struktury przyrodnicze 2 1 1 0 0 0 Konflikty 2 2 0 1 2 0 Inne zagroŜenia 3 3 2 2 3 2 2,2 2,1 2,0 1,9 1,6 0,9 Wartość średnia 0 Przyjęte zasady waloryzacji pozwalają obiektywnie ocenić przyrodniczą wartość terenów objętych opracowaniem. Za kryteria oceny przyjęto bowiem takie wskaźniki, jak: liczba punktów widokowych, wskaźnik zabudowy terenu, klasa bonitacyjna gleb, klasy czystości wód, przekroczenia norm czystości powietrza oraz norm akustycznych, stanowiska roślin chronionych, miejsce terenu w systemie przyrodniczym miasta i podobne jednoznacznie dające się ocenić wartości. Jak wynika z tabeli 5, dość wysoko ocenione zostały geokompleksy wydzielone wzdłuŜ Bobru Docenione tu zostały przede wszystkim ich wartości hydrologiczne i botaniczne oraz dobra jakość wszystkich komponentów środowiska. Dodatnio punktują tu takŜe walory widokowe, ujemnie na ocenę tego terenu wpływa stan uporządkowania terenu oraz jego walory estetyczne. NajniŜsza ocena przypadła terenom zainwestowanych połoŜonym Strona: 30 w Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL rozwidleniu ulic W. Pola i Łomnickiej. Na terenie tym obserwuje się lokalizacje wielu, konfliktowych względem siebie sposobów zagospodarowania (przemysł, hurtownie, komunikacja, mieszkalnictwo, szkoła). 3. O c e n a w r a Ŝ l i w o ś c i e l e m e n t ó w s t r u k t u r y e ko l o g i c z n e j na antropopresję. WraŜliwość (antonim odporności) środowiska na danym obszarze na określone bodźce powodowane róŜnymi typami działania człowieka oceniano biorąc pod uwagę takie własności terenu jak wilgotność siedliska, róŜnorodność gatunkową, udział gatunków wieloletnich, typ gleby, ukształtowanie terenu, walory widokowe oraz sposób jego zagospodarowania. Wyniki analizy przedstawiono w tabeli 6. Tabela 6. Ocena wraŜliwości środowiska przyrodniczego terenów objętych opracowaniem na antropopresję. Elementy struktury ekologicznej Przejawy antropopresji: Likwidacja lub zubaŜanie roślinności Wprowadzanie nowych gatunków roślinności Zabiegi agrotechniczne Przekształcanie składu chemicznego lub struktury gleb Działania przejawiające się zmianą rzeźby terenu Zmiana stosunków wodnych w glebie Regulacja koryt cieków wodnych Wprowadzanie związków chemicznych do atmosfery Wprowadzanie związków chemicznych do obiegu wodnego Gromadzenie odpadów stałych Emisja hałasu Generowanie wibracji Wprowadzanie nowych, antropogenicznych elementów krajobrazu Zmiana warunków przewietrzania terenu. 1 2 3 4 5 6 + + + 2 0 0 + 2 + + 2 3 + 2 + 2 2 + + 0 2 + + 0 2 2 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 3 0 0 2 0 0 0 3 0 0 0 3 3 3 3 3 3 3 3 0 0 2 3 0 0 2 3 0 0 2 2 0 0 0 2 3 3 2 2 2 2 + 3 3 3 2 2 0 Skala wraŜliwości na róŜne formy antropopresji: 3 - wysoko (bardzo) wraŜliwe = niedopuszczalne zmiany, 2 - średnio wraŜliwe = dopuszcza się zmiany pod ściśle określonymi warunkami, 1 - mało wraŜliwe = kompozycja jest przydatna do przekształceń, 0 - niewraŜliwe = zainwestowanie nie zaszkodzi istniejącym formom, + - wskazane zmiany w celu poprawy walorów środowiska. Obszar opracowania nie jest jednorodny pod względem wraŜliwości na zmiany antropogeniczne. Tereny zabudowane są podatne na przekształcenia, które nie zaszkodzą istniejącym formom, a nawet mogą je uatrakcyjnić. Dobrze ukierunkowane oddziaływania antropogeniczne powinny tu mieć charakter wzbogacający i porządkujący istniejące struktury, lecz nie mogą one wprowadzać Strona: 31 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL takich uciąŜliwości jak hałas i wibracje oraz nie powinny przyczyniać się do wzrostu zanieczyszczenia powietrza. Szczególnej ochrony wymagają tereny objęte strefą ochrony sanitarnej dla ujęcia wody „Grabarów”. Niedopuszczalne są tutaj wszelkie działania mogące spowodować pogorszenie jakości ujmowanych wód lub zmniejszenie wydajności ujęć. Obszary rolne wykazują większą odporność na przekształcenia ze względu na ubogą biocenozę, cechującą się cykliczną degradacją (zbiór plonów) i odnawianiem. Z uwagi na ochronę ujęcia wody nie powinno się tu prowadzić intensywnego nawoŜenia i gnojowicowania. W szczególności, na terenie objętym opracowaniem wykluczyć naleŜy następujące formy działalności: Działania powodujące przerwanie istotnych połączeń przyrodniczych i zaburzeń w funkcjonowaniu lokalnych i ponadlokalnych układów ekologicznych właściwych dla obszaru opracowania, a w szczególności zabudowywania doliny Bobru. Działania powodujące utrudnienie dostępu do dróg publicznych, pozbawienie moŜliwości korzystania z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz ze środków łączności, dopływu światła dziennego do pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Z uwagi na wymaganą ochronę ujęcia wód podziemnych, wszelka działalność człowieka prowadząca do zanieczyszczenia środowiska wodnego w strefach ochrony tego ujęcia jest niedopuszczalna. W szczególności zabrania się tutaj odprowadzania ścieków bezpośrednio do ziemi, nawoŜenia gleby gnojowicą, lokalizacji magazynów substancji chemicznych, lokalizowania wysypisk i wylewisk odpadów. Nie dopuszcza się tutaj Ŝadnych działań mogących powodować hałas, wibracje i zanieczyszczenie powietrza na przyległych do obszaru opracowania terenach zabudowanych. Wysoka atrakcyjność krajobrazowa regionu wymaga duŜej dbałości w architektonicznym kształtowaniu zabudowy oraz ochronę głównych ciągów i osi widokowych. Z uwagi na ochronę dóbr kultury z działalności inwestycyjnej naleŜy wyłączyć tereny wskazane na mapie uwarunkowań jako stanowiska archeologiczne. Ewentualne podjęcie na tym terenie prac ziemnych wymaga uzgodnienia z Jeleniogórską Delegaturą Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków we Wrocławiu. Strona: 32 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 4. O c e n a z a s i e g u i r a n g i b a r i e r f i z j o g r a f i c z n ych i p r a w n ych . 4.1 Bariery fizjograficzne i sozologiczne. Analizując budowę i funkcjonowanie środowiska na terenie opracowania, zwrócono uwagę na cechy przyrodnicze uniemoŜliwiające lub bardzo silnie utrudniające działalność człowieka. Są to mianowicie: ZagroŜenie erozją. Na terenie opracowania praktycznie nie istnieje zagroŜenie erozją, poza skarpą terasy nadzalewowej. Ochrona przeciwerozyjna jest tutaj niezwykle istotna, poniewaŜ na krawędzi skarpy prowadzi ulica Wincentego Pola oraz zlokalizowane są budynki mieszkalne. Bariera ta ma charakter względny, gdyŜ moŜliwość jej przekroczenia uzaleŜniona jest od nakładów finansowych. Tereny podmokłe. W obrębie doliny Bobru występują miejscami grząskie, nienośne grunty, które uniemoŜliwiają tu lokalizacje obiektów kubaturowych. Istnieje tu teŜ moŜliwość okresowego zalewania wodą podczas obfitych opadów deszczu lub gwałtownych roztopów. Tereny zagroŜone powodziami. ZagroŜenie powodziowe na terenie opracowania moŜna ocenić na podstawie skutków powodzi, jaka wystąpiła w lipcu 1997 roku. Jej przebieg i skutki w zlewni Bobru oraz jego dopływów przedstawione zostały w opracowaniu Hydroprojektu [11] oraz uwzględnione w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Jelenia Góra [3]. Na rysunku uwarunkowań zaznaczono tereny zalane w tym okresie przez wody Bobru. Zajmują one pas gruntów pomiędzy rzeką a skarpą terasy nadzalewowej, wzdłuŜ której prowadzi ulica W. Pola. Na obszarze tym pod wodą znalazł się wówczas jeden budynek, Wincentego Pola nr 57. We wschodniej części terenu objętego opracowaniem, wody powodziowe rzeki Bóbr nie napotykają tak wyraźnej bariery, jaką jest skarpa terasy. Ponadto, ich naturalny odpływ przegradza nasyp ulicy W. Pola. Dlatego rozlewają się one tutaj szeroko, obejmując teren ujęcia wody oraz niŜej połoŜone zabudowania w rejonie ulicy Chłopskiej. Tereny zagroŜone hałasem, wzdłuŜ ulic Wincentego Pola oraz Łomnickiej, a takŜe w pobliŜu linii kolejowej. Chrobrego. Zasięg ponadnormatywnego oddziaływania hałasu od tych ulic wynosi odpowiednio 22 do 34m. Ograniczenia w zainwestowaniu na terenach o przekroczonych standardach akustycznych polegają na zakazie lokalizacji obiektów mieszkalnych lub innych wymagających ochrony przed hałasem, jeśli wcześniej nie zostaną podjęte środki ograniczające emisję fal dźwiękowych do środowiska. 4.2 Bariery prawne. PoniŜej omówiono uwarunkowania prawne dotyczące sposobu zagospodarowania terenu opracowania, które wynikają z dokumentów i przepisów szczególnych. Strona: 33 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Strefa ochrony Uzdrowiska Cieplice. Utworzona na mocy uchwały nr VI/41/70 WRN we Wrocławiu w 1970r o ustanowieniu statutu uzdrowiska Cieplice Śląskie Zdrój [1]. Obejmuje obszar miasta Jelenia Góra, część gminy Piechowice oraz południową część gminy Stara Kamienica (na południe od drogi krajowej nr 3). Utworzono ją w celu ochrony warunków naturalnych niezbędnych do prowadzenia i rozwijania lecznictwa uzdrowiskowego dla uzdrowiska Cieplice Zdrój. W rejonie opracowania granica strefy prowadzi wzdłuŜ granicy administracyjnej miasta Jeleniej Góry. Na obszarze strefy ochronnej uzdrowiska obwiązują ostrzejsze wartości dopuszczalne stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu. Strefy ochronne ujęć wody. Strefy ochronne ustanawia się ze względu na ochronę zasobów wodnych, a w szczególności w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia lub zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości. Podstawą prawną do ustanawiania stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych jest art. 51 ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku „Prawo wodne”. Strefy ochronne dla infiltracyjnego ujęcia wody z rzeki Bóbr w Grabarowie ustanowiono decyzją Wojewody Jeleniogórskiego OS-6210/108/91/92 z dnia 10 marca 1992 roku wydanej na podstawie nie obowiązującej juŜ ustawy z 1974 roku. Granice strefy ochrony bezpośredniej ujęcia pokazano na rysunku uwarunkowań (załącznik nr 1). Wojewoda Dolnośląski decyzją z dnia 24 maja 2001 roku ustalił okres obowiązywania decyzji z 1992 r. do dnia 31 grudnia 2002 roku, tak więc strefy ochrony sanitarnej ujęcia „Grabarów” nie mają juŜ prawnego umocowania. Nie zmienia to faktu, Ŝe zgodnie z artykułami 54 obowiązującej ustawy „Prawo wodne”, na terenie stref ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody zabrania się wykonywania wszelkich robót i czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęć. W obrębie strefy ochrony ujęć wody w Grabarowie nieaktualna juŜ decyzja wprowadzała następujące ograniczenia: wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, rolnicze wykorzystanie ścieków, stosowanie nawozów oraz środków ochrony roślin, lokalizowanie wodochłonnych zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt, lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a takŜe rurociągów do ich transportu, lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych, urządzanie parkingów, obozowisk oraz kąpielisk, lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych. wydobywanie kamienia, Ŝwiru, piasku oraz innych materiałów, a takŜe wycinanie roślin z wód lub brzegu, pojenie oraz wypasanie zwierząt, Strona: 34 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Ochrona przeciwpowodziowa. Ustawa „ Prawo wodne” spośród obszarów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi wyodrębnia obszary bezpośredniego i potencjalnego zagroŜenia powodzią. Do tych pierwszych, oprócz terenów międzywali, wlicza się równieŜ naraŜone na niebezpieczeństwo powodzi tereny nieobwałowane, których granice winny być wskazane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, na podstawie studium sporządzonym przez regionalny zarząd gospodarki wodnej. Dla terenów o szczególnym znaczeniu gospodarczym, społecznym lub kulturowym, przy sporządzaniu miejscowego plany zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się poziom wód maksymalnych o prawdopodobieństwie występowania raz na 100 lat (Art. 84 ust. 2). Na obszarach bezpośredniego zagroŜenia powodzią zabrania się wykonywania robót, które mogą utrudniać ochronę przed powodzią, a w szczególności wznoszenia obiektów budowlanych, sadzenia drzew lub krzewów (za wyjątkiem upraw wikliny oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych) oraz zmiany ukształtowania terenów. Ponad to, w art. 40 ust. 3 ustawy zabrania się lokalizowania na obszarach bezpośredniego zagroŜenia powodzią inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a takŜe innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególności ich składowania. Od zakazów tych moŜe zwolnić decyzja dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej jeśli wystąpi istotna potrzeba ekonomiczna lub społeczna, a zwolnienie to nie spowoduje zagroŜenia dla jakości wód w przypadku wystąpienia powodzi. Rzeka Bóbr na odcinku objętym opracowaniem nie jest obwałowana. Nie ma tu teŜ Ŝadnych innych zabezpieczeń przeciwpowodziowych. Zalew wód powodziowych jest tu więc ograniczany jedynie naturalnymi lub antropogenicznymi elementami rzeźby terenu. Na mapie uwarunkowań w załączniku nr 1 zaznaczono tereny zalane przez wody Bobru podczas największej udokumentowanej tu dotychczas powodzi, jaka wystąpiła w lipcu 1997 roku Kompleksy gleb chronionych. Stosownie do ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.95,16,78 z p. zm.) ochronie takiej podlegają kompleksy uŜytków rolnych z glebami zaliczanymi do wysokich klas bonitacyjnych. Grunty te mogą być przeznaczone na cele inwestycyjne tylko w wyjątkowych przypadkach. Przeznaczenie na cele nieleśne i nierolne gruntów rolnych stanowiących uŜytki rolne klas I - III, jeśli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5ha wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej. UŜytki rolne klasy IV o powierzchni większej niŜ 1ha mogą być wykorzystane na cele nierolne i nieleśne tylko za zgodą wojewody. Wyłączenie z produkcji gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody Ministra Środowiska. Strona: 35 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Zwarte kompleksy gleb chronionych (mady i gleby brunatne III i IV klasy bonitacyjnej znajdują się na terenie pomiędzy rzeka Bóbr i ulicą W. Pola. Zostały one zaznaczone na mapie uwarunkowań przyrodniczych w załączniku nr 1. Strefy kontrolowane wzdłuŜ gazociągów. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe podaje szerokości tzw. stref kontrolowanych wyznaczone po obu stronach osi gazociągu, w obrębie których nie naleŜy wznosić budynków, urządzać stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz podejmować czynności mających negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację gazociągu. Szerokość stref kontrolowanych, których linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu wysokiego ciśnienia (od 1,6 do 10MPa włącznie) o średnicy nominalnej DN 150 ÷ 300mm włącznie powinna wynosić 6m. Strefy ochrony konserwatorskiej. Ochronie prawnej na podstawie przepisów szczególnych podlegają obiekty wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Na terenie objętym opracowaniem znajduje się sześć budynków mieszkalnych z przełomu wieków, które są wpisane do takiego rejestru oraz dwa stanowiska archeologiczne. Wyznaczono tutaj teŜ dwie strefy obserwacji archeologicznej. Wszystkie te obiekty zaznaczone są na rysunku planu. Odnośnie ograniczeń na tych terenach odwołuje się ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury Art.21: wszelkie prace i roboty przy zabytkach oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe wolno prowadzić tylko za zezwoleniem właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków(...), oraz Art 27 1. Bez zezwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków nie wolno zabytków przerabiać, odnawiać, rekonstruować, konserwować, zabudowywać, odbudowywać, zdobić, uzupełniać, rozkopywać ani dokonywać w nim Ŝadnych zmian(...). Wszelkie działanie podejmowane na tych terenach wymagają więc zezwolenia Jeleniogórskiej Delegatury Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków we Wrocławiu. Prace ziemne muszą być poprzedzone badaniami archeologicznymi wykonanymi na koszt inwestora. Strefy ochrony konserwatorskiej, zróŜnicowanie zarówno pod względem przedmiotu jak i reŜimu ochrony ustalają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Odległości obiektów budowlanych od linii kolejowych. Lokalizacja przyszłych inwestycji w sąsiedztwie terenów PKP musi zapewniać sprawny i bezpieczny ruch pociągów oraz modernizację linii. Problem ten został uwzględniony w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maja 2000 roku, zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony Strona: 36 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL akustycznej, wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieŜnych i pasów przeciwpoŜarowych (DzU.2000.52.627). Tak więc, budynki i budowle mogą być usytuowane w odległości nie mniejszej niŜ 10 m od granicy obszaru kolejowego, z tym Ŝe odległość ta od osi skrajnego toru nie moŜe być mniejsza niŜ 20 m, z zastrzeŜeniem, Ŝe budynki wymagające ochrony akustycznej powinny być usytuowane w odległości zapewniającej zachowanie dopuszczalnego natęŜenia określonego w przepisach ochrony środowiska. Obszary ograniczonego uŜytkowania. Obszar ograniczonego uŜytkowania w rozumieniu Art. 135 Prawa Ochrony Środowiska jest obszarem tworzonym w drodze aktu prawa miejscowego (rozporządzenie wojewody lub uchwała rady powiatu), na którym dopuszcza się przekroczenie standardów jakości środowiska. Mogą być one tworzone wyłącznie wokół oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów komunalnych, kompostowni, tras komunikacyjnych (linie kolejowe i drogi), lotnisk, linii i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Utworzenie takiego obszaru jest obligatoryjne, jeśli z postępowania OOŚ, analizy porealizacyjnej lub przeglądu ekologicznego wynika, Ŝe mimo zastosowania dostępnych rozwiązań nie mogą być dotrzymane normy środowiskowe poza terenem wymienionych wyŜej obiektów. Zgodnie z Art. 73 ust.1 pkt 2 powołanej wcześniej ustawy, ograniczenia wynikające z utworzenia obszarów ograniczonego uŜytkowania uwzględnia się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Na terenie będącym przedmiotem niniejszego opracowania nie utworzono dotychczas obszarów ograniczonego opracowania, chociaŜ warunki konieczne do podjęcia stosownej uchwały przez Radę Powiatu wyczerpuje lotnisko Aeroklubu Jeleniogórskiego. Natomiast decyzję o ustanowieniu obszarów ograniczonego uŜytkowania dla linii kolejowej nr 274 (jest to linia o znaczeniu państwowym, w rozumieniu ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 1997 r. Nr 96, poz. 591)) powinien podjąć Wojewoda. 5. A k t u a l n e p r o b l e m y o ch r o n y ś r o d ow i s k a n a o b s z a r ze o p r a c owa n i a i m o Ŝ l i wo ś c i i ch o g r a n i c ze n i a . Do problemów ochrony środowiska na terenie objętym opracowaniem naleŜą: Brak jednorodnego zbiorczego systemu gospodarki ściekowej. W kierunkach rozwoju Jeleniej Góry przewiduje się podłączenie tego terenu do sieci miejskiej z oczyszczalnią ścieków przy ulicy Lwóweckiej. PowaŜny problem ekologiczny dla zabudowy mieszkaniowej istniejącej na terenie objętym opracowanie stanowi ulica Wincentego Pola. Wśród zagroŜeń powodowanych tą drogą wymienić naleŜy przede wszystkim hałas, wibracje, Strona: 37 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL zanieczyszczenie atmosfery i wód gruntowych. Na drodze mogą się równieŜ zdarzyć kolizje powodujące nadzwyczajne zagroŜenia dla środowiska, zdrowia lub Ŝycia ludzi. Problem ten moŜe być rozwiązany jedynie poprzez budowę obwodnicy południowej lub likwidację zabudowy mieszkaniowej przyległej do tej ulicy. Mimo zrealizowania wielu inwestycji mających na celu poprawę stanu czystości rzeki Bóbr stan czystości jej wód nie jest zadowalający. Wskaźnikami, które decydują o przekroczeniu dopuszczalnych norm zanieczyszczeń tych rzek są azot azotynowy oraz wskaźnik miano coli typu fekalnego. Poprawę stanu czystości wody moŜna osiągnąć poprzez uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w górnej części zlewni Bobru, a w szczególności przez całkowite skanalizowanie miejscowości posiadających juŜ wysokosprawne urządzenia do oczyszczania ścieków oraz poprzez likwidację na terenach wiejskich mało sprawnych przydomowych urządzeń do gromadzenia i podczyszczania ścieków i skierowanie ich w miarę moŜliwości do istniejących oczyszczalni lub zastąpienie wysokosprawnymi indywidualnymi urządzeniami ochrony wód. PodwyŜszone stęŜenie naturalnych pierwiastków promieniotwórczych w podłoŜu skalnym, co skutkuje duŜą emanacją i gromadzeniem się radonu w pomieszczeniach mieszkalnych, w stopniu mogącym przekraczać dopuszczalne normy. Nielegalne składowiska gruzu i odpadów, które powstają na skutek niekonsekwentnej realizacji przepisu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zobowiązującego właściciela nieruchomości do posiadania urządzeń słuŜących do gromadzenia odpadów komunalnych oraz udokumentowania korzystania z usług jednostek upowaŜnionych do usuwania tych odpadów. ZagroŜenie powodziowe. Wymagana jest: rozbudowa systemu zabezpieczeń przeciw-powodziowych na terenach zainwestowanych, związanych ze stałym lub wielogodzinnym pobytem ludzi, lub tam, gdzie nie jest moŜliwe wyeliminowanie zagroŜenia – sukcesywna likwidacja funkcji wraŜliwych na zalewanie. stworzenie odpowiednich warunków do przywracania naturalnego stanu cieków po powodzi. wyznaczenie terenów, które mogą słuŜyć jako poldery zalewowe i ochrona ich przez zabudową. Nieuregulowana sprawa formalno- prawnego umocowania stref ochronny sanitarnej dla ujęcia wody „Grabarów”. Dotychczas obowiązująca decyzja utraciła waŜność z końcem 2002 roku. 6. Ocena relacji pomiędzy elementami układu p r ze s t r ze n n e g o. W obrębie ujętym ulicami Łmonicką, W. Pola i Podgórną obserwuje się duŜe przemieszanie elementów układu przestrzennego doprowadzając do licznych kolizji Strona: 38 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL funkcjonalno- przestrzennych na styku zabudowa mieszkaniowa – obiekty przemysłowe i usługowe oraz zabudowa mieszkaniowa – elementy układu komunikacyjnego. Konflikty pojawiają się na tle konieczności obsługi komunikacyjnej istniejących obiektów usługowych i hurtowni drogami nieprzystosowanymi do ruchu cięŜkiego i prowadzącymi przez tereny zabudowy jednorodzinnej. Powodem konfliktów funkcjonalno- przestrzennych jest takŜe: lokalizacja zabudowy na terenach podtapianych przez wody powodziowe Bobru; ulica W. Pola, którą prowadzi dość ruchliwy szlak komunikacyjny; fakt, Ŝe przebiega ona w pobliŜu budynków mieszkalnych powoduje niebezpieczeństwo wypadków, naraŜenie na nadmierny hałas, drgania i zanieczyszczenie powietrza spalinami; ulica Dębowa, która przecina strefę bezpośredniej ochrony sanitarnej ujęcia wody „Grabarów”. 7. Wstępna prognoza kier unków i intensywności n i e p o Ŝ ą d a n ych p r ze k s z t a ł c e ń ś r o d ow i s k a . Działki połoŜone wzdłuŜ ulicy Wincentego Pola, z uwagi na bardzo dobrą obsługę komunikacyjną to dogodne tereny pod lokalizacje ponadlokalnych funkcji usługowych i przemysłu. PoniewaŜ z uwagi na ukształtowanie terenu oraz zagroŜenie powodzią niewiele jest tutaj miejsca pod nowe lokalizacje, rozbudowa usług odbywać się będzie kosztem funkcji mieszkaniowej. Będzie to zjawisko korzystne z uwagi na fakt, Ŝe są to tereny leŜące w strefie niekorzystnego oddziaływania ulicy W. Pola. Znaczne uaktywnienie rozwoju w tym kierunku nastąpi po wybudowaniu przewidzianego tutaj w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego [4] odcinka południowej obwodnicy Jeleniej Góry. Wymienione działania spowodują zwiększenie ruchu samochodowego w tym rejonie, co zwiększy emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych. Tereny połoŜone na północ od ulicy W. Pola, a potem od obwodnicy, skutecznie opierać się będą zabudowie z uwagi na zagroŜenie powodziowe. Najprawdopodobniej, z powodu likwidacji zabudowy zagrodowej zagroŜonej powodzią, zaprzestanie się tutaj rolnego uŜytkowania terenów. Nastąpi samoistne przekształcanie się tych uŜytków we wtórne zbiorowiska łąkowe. Regres obserwowany w gospodarce rolnej, a szczególnie w hodowli bydła spowoduje dalsze zmiany w pokrywie roślinnej łąk i pastwisk na terenie objętym opracowaniem. W wyniku zaniechania uŜytkowania rolnego nastąpi bowiem sukcesja wtórna powodująca zarastanie łąk inwazyjnymi gatunkami roślin (nawłoć, wrotycz) oraz samosiejkami drzew. Istnieje obawa, Ŝe niewystarczająco zagospodarowane tereny zalewowe będą traktowane jako „bezpańskie”, a zatem mogą być zaśmiecane oraz nasili się niekontrolowana wycinka drzew na cele opałowe. Strona: 39 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 8. W s k a z a n i a p l a n i s t yc z n e . Wskazań terenów przydatnych do pełnienia róŜnych funkcji społecznogospodarczych dokonano poprzez zawęŜane pól potencjalnych moŜliwości wykorzystania terenu przez stosowanie kolejnych kryteriów: Bariery prawne i fizjograficzne; obszary, które ze względu na niską przydatność, występowanie róŜnych ograniczeń lub teŜ o bardzo wysokich wartościach przyrodniczych nie zostaną wskazane do realizacji Ŝadnych funkcji społecznogospodarczych, wchodzą w skład systemu terenów otwartych i pełnia przede wszystkim funkcje regulacyjne w stosunku do procesów zachodzących w środowisku; funkcje przyrodnicze pełnią przede wszystkim obszary od duŜej wraŜliwości na działalność antropogeniczną. Odporność środowiska na oddziaływania wynikające z poszczególnych funkcji, jeśli jest ona niska – funkcję naleŜy wykluczyć lub ograniczyć intensywność jej realizacji. Konfrontacja funkcji z jakością środowiska, w przypadku, gdy przekroczone są normy środowiskowe, odstąpiono od wskazywania tej funkcji lub podano precyzyjne zalecenia dotyczące ograniczenia uciąŜliwości. W wyniku przeprowadzenia opisanej wyŜej procedury, po przeanalizowaniu istniejących konfliktów lub moŜliwości powstawania konfliktów potencjalnych, dla kaŜdego z wyodrębnionych wcześniej typów geokompleksów wskazano do realizacji te funkcje, które są najbardziej uzasadnione z uwagi na warunki przyrodnicze oraz ze społeczno- ekonomicznego punktu widzenia: 1. Łąki i pastwiska pomiędzy Bobrem a ulicą Wincentego Pola, we wschodniej części terenu objętego opracowaniem. Tereny te powinny pozostać jako tereny otwarte, pełniące funkcje przeciwpowodziowe. Dopuszcza się ekstensywną gospodarkę rolną (wypasanie bydła, wykaszanie przynajmniej raz w roku) w celu zapobiegania wtórnej sukcesji i zarastania łąk, inwestycje słuŜące ochronie środowiska oraz udostępnieniu walorów krajobrazowych (tarasy widokowe, mała architektura, obiekty rekreacyjne). Z uwagi ochronę archeologiczną, wszelkie działanie podejmowane na tym terenie wymagają zezwolenia Jeleniogórskiej Delegatury Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków we Wrocławiu. Wskazane działania porządkujące teren. 2. UŜytki orne w widłach Bobru i ulicy Wincentego Pola. Tereny te równieŜ powinny pozostać jako tereny otwarte, pełniące funkcje przeciwpowodziowe. NaleŜy pozostawić tutaj wykorzystanie rolnicze: uprawy orne, sady, ogrody działkowe. 3. Tereny ujęć wody pomiędzy Bobrem i ulicą Lotnictwa. W obrębie strefy ochronnych ujęć wody naleŜy wykluczyć zainwestowanie mogące spowodować zanieczyszczenie wody lub zmniejszenie wydajności studni. Wskazane działania porządkujące teren. 4. Teren lotniska uŜytkowania. sportowego. Zalecane zachowanie obecnego sposobu Strona: 40 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL 5. Osiedle mieszkaniowe w rejonie ulicy Chłopskiej. Wskazane zachowanie istniejącej funkcji z moŜliwością lokalizacji nowych budynków mieszkalno – usługowych. Wcześniej jednak naleŜy uporać się z zagroŜeniem powodziowym na terenie osiedla. Zaleca się ochronę istniejącej szaty roślinnej oraz wprowadzenie nowych form zieleni. Ochronie wymaga udokumentowane tutaj stanowisko archeologiczne. 6. Tereny zabudowy przemysłowej, usługowej i mieszkaniowej w rejonie ulic Koziej i Podgórnej. Wyraźny konflikt funkcyjny przemysłu, usług, mieszkaniówki i układów komunikacyjnych. Z uwagi na istniejące zainwestowanie funkcje te wymagają zachowania ze wskazaniem likwidacji budynków mieszkalnych w rejonie ulicy Podgórnej i Wincentego Pola. Ustalenia planu winny dąŜyć do złagodzenie konfliktów pomiędzy funkcją przemysłową a terenami mieszkalnymi przy ulicy Koziej poprzez nakaz ograniczania uciąŜliwości powodowanych działalnością gospodarczą do granicy własności oraz wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej. NaleŜy ograniczyć ruch cięŜki po ulicy Koziej. Strona: 41 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Część II. P r o g n o z a 1. Charakter ystyka ustaleń projektu planu. W omawianym projekcie planu zagospodarowania przestrzennego, który przede wszystkim podporządkowano koncepcji rozbudowy lotniska w Jeleniej Górze [15], zakłada się prowadzenie działalności lotniczej nie tylko dla potrzeb lotnictwa sportowego, szkoleniowego i sanitarnego, jak to jest obecnie, lecz takŜe wprowadzenie komunikacji lotniczej na liniach krótkiego zasięgu, lotnictwa gospodarczo- usługowego oraz dyspozycyjnego. Według koncepcji modelu transportu lotniczego w Polsce stosowanego w resorcie transportu, lotnisko jeleniogórskie po rozbudowie naleŜeć będzie do tzw. „trzeciego poziomu”. Realizowane tu będą przewozy na liniach o małych potokach ruchu, na liniach krótkiego zasięgu dla obsługi mniejszych rejonów zurbanizowanych, małego przemysłu, ruchu turystycznego, centrów handlowych przy zastosowaniu małych samolotów o pojemności do 40 miejsc. Drogę startową usytuowano na kierunku 130O-310O w środkowej części lotniska. Podzieli ona lotnisko na dwa obszary: północny i południowy z zabudową portową. Główny, betonowy pas startowy o wymiarach 1260x150m usytuowany będzie równoległe do drogi startowej. Planuje się teŜ dwa trawiaste pasy startowe: w części północnej lotniska 600x80m na azymucie 124O-304O oraz w części południowej 560x80m na azymucie 139O-319O. Zabudowa portowa zajmie teren w południowo- zachodniej części lotniska o powierzchni około 3,6ha. Obejmie ona dworzec lotniczy, podjazdy, parkingi, zabudowę dla słuŜb utrzymania i ochrony lotniska (wieŜa portu lotniczego, straŜ poŜarna, punkt zaopatrzenia w paliwo, zabudowa dla potrzeb garaŜowania i obsługi technicznej samolotów) oraz dla potrzeb Aeroklubu. Przewozy pasaŜerko- towarowe będą realizowane przez statki powietrzne do 20 miejsc pasaŜerskich (np. Turbolet L-140), natomiast operacje lotnicze lotnictwa pozakomunikacyjnego przez samoloty typu AN-2 „Antek” lub podobne. Prognozuje się, Ŝe łączna ilość operacji lotniczych w 20-tym roku eksploatacji zmodernizowanego lotniska w porze dziennej (w nocy ruch lotniczy będzie sporadyczny) wyniesie 54 oper. /16h, z czego 20 operacji dotyczyć będzie obsługi ruchu pasaŜerko- towarowego, a 34 operacji pozakomunikacyjnych. W związku z planowaną rozbudową lotniska w Jeleniej Górze i powiększeniem jego powierzchni z 41,3 ha do 56,9 ha przedmiotowy projekt planu zagospodarowania przestrzennego zmienia przeznaczenie terenów mieszkaniowych przy ul. W. Pola (3,16ha), przejmuje pod lotnisko tereny Zakładu Produkcji Wody „Grabarów” o powierzchni 5,5ha oraz włącza w obręb lotniska tereny, dotychczas niezainwestowane o łącznej powierzchni 6,93ha. Rozbudowa portu lotniczego wymaga takŜe przełoŜenia ulicy Dębowej tak, Ŝeby nie kolidowała ona z urządzeniami lotniska. W ten sposób zaŜegnany zostanie równieŜ aktualny konflikt lokalizacji tej drogi w obrębie bezpośredniej strefy ochrony sanitarnej ujęcia. Rozszerzenie terenu lotniska wymaga wyburzenia siedmiu budynków mieszkalnych przy ulicy W. Pola oraz towarzyszącej im zabudowy gospodarczej. Strona: 42 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Kolejną konsekwencją rozbudowy lotniska jest zapewnienie dogodnego dojazdu do portu. Wymaga to przebudowy ulicy Łomnickiej, która z uwagi na niewielką szerokość nie będzie w stanie bezkolizyjnie obsłuŜyć przyszłego portu. Z uwagi na ochronę zadrzewień przydroŜnych oraz wymagane złagodzenie łuków, autorzy projektu planu zaproponowali inny przebieg tej ulicy, przez tereny kolejowe. Aktualną trasą ulicy Łomnickiej zostanie poprowadzona ścieŜka pieszo- rowerowa. Przedmiotowy projekt planu zagospodarowania przestrzennego ma równieŜ za zadanie wyznaczenie terenu, określone wcześniej w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, pod budowę odcinka południowej obwodnicy Jeleniej Góry. Północna część tej obwodnicy zostanie poprowadzona przez tereny zalewowe, równolegle do Ulicy Wincentego Pola, która z uwagi na rozbudowę lotniska zostanie zamknięta dla ruchu tranzytowego. Będzie to droga główna o przekroju dwujezdniowym, o szerokości w liniach rozgraniczających nie mniejszej niŜ 35m. Budowa obwodnicy wymagać będzie wyburzenia kolejnych ośmiu budynków mieszkalnych oraz substandardowej zabudowy gospodarczej i przemysłowej (galwanizernia). Projekt planu wskazuje wolne od zabudowy tereny zalewowe, których powierzchnia zostanie nieznacznie zmniejszona i ograniczona do nasypu projektowanej obwodnicy południowej. Przewiduje się likwidację połoŜonego w obrębie terenów zalewowych budynku W. Pola 57, który z uwagi na budowę obwodnicy, byłby dodatkowo pozbawiony obsługi komunikacyjnej. Omawiany dokument zakłada utrzymanie i adaptację istniejących terenów zainwestowanych: zabudowy mieszkaniowej i usług publicznych w rejonie ulicy Chłopskiej, bez moŜliwości rozbudowy z uwagi na zagroŜenie wodami powodziowymi oraz terenów usług publicznych, działalności gospodarczej i terenów mieszkaniowych w rejonie ulic Koziej i Podgórnej. W zapisach planu wiele miejsca poświęcono szczególnym warunkom zagospodarowania terenu wynikających z potrzeb ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. I tak projekt planu: wskazuje obiekty figurujące w spisie konserwatorskim, stanowiska archeologiczne oraz granice stref obserwacji archeologicznych; wszelkie działania inwestycyjne w obrębie tych terenów naleŜy poprzedzić badaniami ratowniczymi i opracowaniem pełnej dokumentacji archeologicznej; przewiduje likwidację zabudowy wzdłuŜ ulicy Wincentego Pola, która znajdowała się w strefie jej uciąŜliwości akustycznej, oraz budynku W. Pola 57 zlokalizowanego na terenach zagroŜonych powodzią; nie przewiduje lokalizacji nowej zabudowy ani innych terenów wymagających ochrony akustycznej w strefie uciąŜliwości projektowanej obwodnicy południowej ani teŜ w prognozowanej strefie akustycznej uciąŜliwości lotniska; wzdłuŜ projektowanych odcinków dróg sąsiadujących z terenami zabudowy mieszkaniowej, projekt planu wymaga, jeśli zaistnieje taka potrzeba, zastosowania elementów czynnej ochrony akustycznej (ekranów akustycznych); Strona: 43 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL projekt planu uczytelnia układ funkcjonalny terenu, poprzez wyburzenie części budynków mieszkalnych i przemysłowych łagodzi kolizje funkcjonalne; w przypadku rozbudowy, przebudowy lub adaptacji obiektów istniejących wymaga nawiązania do cech kulturowych zabudowy sąsiedniej; ustala wymagany minimalny udział terenów zielonych w zagospodarowaniu działek budowlanych na poziomie 25% ich powierzchni; ustala wskaźnik zabudowy na terenach zabudowy mieszkalnej nieprzekraczający 20%, a na terenach działalności gospodarczej U,DG – 40%.; M, ewentualna uciąŜliwość wynikająca z działalności lotniska nie moŜe powodować pogorszenia stanu środowiska w obrębie terenów sąsiednich, które powodowałoby ograniczenia w ich uŜytkowaniu; na terenie lotniska zabrania się składowania odpadów przemysłowych oraz wprowadza się rygor oczyszczania wód deszczowych spływających z powierzchni utwardzonych z zanieczyszczeń ropopochodnych; magazyn produktów ropopochodnych powinien być zlokalizowany w maksymalnym oddaleniu od ujęcia wód „Grabarów” oraz wyposaŜony w najlepsze systemy zabezpieczeń przed zanieczyszczeniem gleby i wód gruntowych; oprócz lotniska i nowych odcinków dróg, projekt planu wprowadza zakaz wprowadzania działalności gospodarczej i usług mogących znacząco oddziaływać na środowisko; wyznacza granice terenu bezpośrednio zagroŜonego powodzią oraz granice terenów potencjalnego zagroŜenia powodzią, w miejscach podtopionych przez wody powodziowe, które przelały się lub uszkodziły istniejące zabezpieczenia przeciwpowodziowe; w obrębie tych terenów wyklucza się działania inwestycyjne nie uzgodnione wcześnie z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej; wskazuje projektowane przebiegi granic stref bezpośredniej i pośredniej ochrony ujęć wody; ustala ogrzewanie budynków w oparciu o rozwiązania indywidualne wykorzystujące proekologiczne źródła energii; wskazuje konieczność sukcesywnej eliminacji systemów grzewczych bazujących na paliwach węglowych; ustala zaopatrzenie w wodę z istniejącej sieci miejskiej bazującej na ujęciu wody „Grabarów”; zakłada odprowadzanie ścieków sanitarnych do oczyszczalni miejskiej poprzez system projektowanej kanalizacji sanitarnej powiązanej z kolektorem rejonowym w ulicy Powstańców Śląskich; do czasu realizacji planowanej sieci kanalizacyjnej dopuszcza stosowanie systemów indywidualnych; przewiduje odprowadzenie wód opadowych do rzeki Bóbr przez projektowane systemy kanalizacji deszczowej; wzdłuŜ modernizowanej drogi zbiorczej (ul. Łomnicka) wyznacza ciągi pieszojezdne ze i ścieŜkami rowerowymi; Strona: 44 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL stwarza warunki do zachowania i percepcji walorów krajobrazowych poprzez zachowanie terenów otwartych zieleni niskiej w dolinie Bobru oraz niezabudowanej, stanowiącej przedpole widokowe dla rozległych panoram płyty lotniska; określa standard akustyczny terenów. 2. Identyfikacja zagroŜeń i ocena skutków realizacji u s t a l e ń p r o j e k t u p l a n u n a p o s z c z e g ó l n e ko m p o n e n t y ś r o d ow i s k a . Lotnisko. W przypadku lotnisk zasadniczą uciąŜliwość dla środowiska, zwłaszcza na terenach zabudowanych, stanowią hałasy lotnicze emitowane przez statki powietrzne podczas realizacji procedury startu i lądowania. Hałasem tym mogą być objęte znaczne powierzchnie terenów nie tylko połoŜonych w granicach lotniska, ale takŜe poza jego granicami, na terenach, nad którymi odbywa się ruch lotniczy. Mniej groźnymi dla środowiska są samoloty kołujące ze stanowisk postoju. Oprócz wymienionych ruchomych źródeł hałasu, zagroŜeniem dla środowiska mogą być takŜe źródła stacjonarne – statki powietrzne na stanowiskach postoju podczas rozruchu zespołu napędowego. W ocenie oddziaływania lotniska na środowisko, która jest częścią opracowania [15] wykazano, Ŝe zakładany w 20 roku eksploatacji lotniska ruch lotniczy, komunikacyjny i pozakomunikacyjny nie będzie akustycznie uciąŜliwy dla terenów wymagających ochrony akustycznej. Na rysunku prognozy zaznaczono prognozowany zasięg ponadnormatywnego hałasu, wyraŜony izolinią średniego poziomu A dla długotrwałego przedziału czasu Leq = 60dB dla terenów mieszkalnych i 55dB dla szkół. Spośród potencjalnych źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego spotykanych na lotniskach naleŜy wyróŜnić: silniki statków powietrznych, pojazdy samochodowe oraz inne maszyny o napędzie spalinowym słuŜące obsłudze portu, a takŜe lokalna kotłownię. Emisje z tych źródeł mogą spowodować wzrost zanieczyszczenia powietrza w dolnych warstwach atmosfery. Statki powietrzne małego lotnictwa korzystają z benzyny lotniczej, która jako produkty spalania oddaje składniki zaliczane do zanieczyszczających powietrze: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, dwutlenek siarki, cząsteczki sadzy i szereg innych powstających w nieznacznych ilościach z domieszek do paliwa. Lotniska o małej intensywności ruchu lotniczego, jakim będzie lotnisko jeleniogórskie, nie stanowią znaczącego źródła zanieczyszczeń powietrza [15]. Wynika to przede wszystkim z bardzo dobrego przewietrzania lotniska w ciągu całego roku oraz z faktu, Ŝe główne elementy pola manewrowego usytuowane są w kierunku dominujących wiatrów. W oparciu o koncepcję funkcjonowania lotniska w 20-stym roku eksploatacji, moŜna stwierdzić, Ŝe silniki statków powietrznych będą pracowały na pełnej mocy (start) zaledwie przez 19 minut dziennie, na 85% mocy (wznoszenie) przez godzinę dziennie oraz na 30% mocy (lądowanie) przez dwie godziny dziennie. Z przeliczeń wykonanych w pracy [15] wynika, Ŝe przy uwzględnieniu wyŜej przytoczonych parametrów oraz mając na uwadze warunki Strona: 45 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL przestrzenne w rejonie lotniska, obiekt ten nie spowoduje przekroczenia norm zanieczyszczenia powietrza. Zanieczyszczanie powierzchni ziemi będzie zachodziło pod wpływem osiadania zanieczyszczeń z powietrza w postaci suchych opadów pochwyconych przez spadające krople mgły, deszczu czy teŜ przez śnieg. Najbardziej toksycznym związkiem zanieczyszczającym glebę będzie tutaj ołów, który pochodzi z gazów spalinowych silników lotniczych. Badania zanieczyszczeń gleb wokół lotniska na Okęciu wykazały, Ŝe lotnisko to nie jest mierzalnym źródłem zanieczyszczeń metalami cięŜkimi, siarką i azotem azotanowym, oraz Ŝe gleby lotniska i jego obrzeŜa nie są zanieczyszczone wyŜej wymienionymi pierwiastkami. Tym bardziej zagroŜenie takie nie jest moŜliwe w otoczeniu rozbudowanego lotniska w Jeleniej Górze. Innym źródłem zanieczyszczeń gleby będą substancje ropopochodne (paliwo, oleje, smary) wyciekające z zespołów napędowych i innych elementów konstrukcyjnych, podczas obsługi technicznej oraz tankowania samolotów i samochodów. Podczas opadów deszczu oraz roztopów resztki paliwa oraz innych zanieczyszczeń wraz z wodami roztopowymi będą spływały z utwardzonych nawierzchni lotniska (pas startowy, droga kołowania, droga startowa, parkingi, drogi dojazdowe). Zgodnie z wymogami projektu planu, wody te winny być zbierane z tych powierzchni przez system odwodnień liniowych, i po oczyszczeniu w separatorach oleju kierowane do kanalizacji deszczowej. W przeciwnym wypadku mogą one spowodować zanieczyszczenie ujęć wody „Grabarów”, jako Ŝe kierunek spływu wód gruntowych z lotniska przebiega ku rzece Bóbr i ujęciu wody. W kwestii powyŜszej nasuwa się teŜ pytanie, czy utwardzenie powierzchni około 22ha pod budowę pasa startowego oraz infrastruktury lotniska moŜe spowodować obniŜenie poziomu wód gruntowych na skutek zmniejszenia powierzchni infiltracyjnej i w konsekwencji zmniejszenie wydajności ujęcia wody w Grabarowie? Odprowadzanie wód opadowych do kanalizacji deszczowej zamiast do gruntu z tak duŜej powierzchni nie będzie obojętne dla zasobności zbiornika wód gruntowych w rejonie lotniska i wpłynie w pewnym stopniu na wydajność ujęcia. Wpływ ten nie będzie jednak istotny z dwóch powodów: po pierwsze zasilanie ujęć wody dokonuje się tutaj głównie od strony rzeki Bóbr, po drugie ujęcie w Grabarowie wykorzystuje zaledwie 70% zasobów wynikających z pozwolenia wodno- prawnego (16 ÷ 18 tys. m3 wody na dobę przy zasobach dających moŜliwość eksploatacji 26,8m3 na dobę). Odcinek obwodnicy południowej. Budowa obwodnicy przynosi znaczne korzyści ekonomiczne i społeczne, a w wielu przypadkach takŜe korzystne wpływy na środowisko. Z drugiej strony, budowa nowej drogi i odbywający się na niej ruch mogą powodować istotne negatywne oddziaływania na środowisko oraz na zdrowie i warunki Ŝycia ludności. Tak więc, budowa nowego odcinka drogi o długości około 1,7km spowoduje fizyczną degradację warstwy glebowej w pasie drogowym, przy czym na trwale - w obrębie jezdni i ciągów pieszych. Z upraw rolnych będą musiały być dodatkowo Strona: 46 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL wyeliminowane gleb IV i V klasy bonitacyjnej o powierzchni około 4ha. Projekt planu minimalizuje ten wpływ poprzez poprowadzenie połowy długości planowanej obwodnicy śladem istniejących juŜ ulic Wincentego Pola i Podgórnej. Nowa droga spowoduje takŜe wzrost zanieczyszczenia gleby środkami chemicznymi, która znajdzie się w otoczeniu jezdni (solanka, metale cięŜkie, pył gumowy, azbestowy, węglowodory). Skalę i zasięg potencjalnego skaŜenia gleb zanieczyszczeniami motoryzacyjnymi moŜna oszacować na podstawie danych literaturowych. Przy przewidywanym natęŜeniu ruchu rzędu 800 poj/h i podobnych warunkach morfologicznych zagroŜenie dla upraw występuje w odległości 15 -20m. od krawędzi jezdni. Zasięg ten zmniejsza się istotnie przy zastosowaniu pasów gęstej zieleni izolacyjnej. Gleby w rejonie projektowanego odcinka obwodnicy mogą być takŜe odwadniane przez przydroŜne rowy i dreny lub zawilgacane przez wody spływające z nasypów lub z ich powodu nie mające odpływu. DuŜe zagroŜenie dla upraw mogą stanowić zanieczyszczenia związane z wystąpieniem kolizji pojazdów przewoŜących substancje niebezpieczne. Wpływ na roślinność ze strony planowanej obwodnicy drogowej związana jest głównie z zajęciem niezbyt cennych zbiorowisk łąkowych oraz upraw rolnych. Kwestia wycinki drzew pojawi się na odcinku planowanej obwodnicy pokrywającym się z ulica Wincentego Pola. Likwidacji będzie musiał ulec pas zadrzewień porastających skarpę nasypu drogowego, oraz część drzew w rejonie budynku nr 69. Wśród tych ostatnich zagroŜony moŜe być godny ochrony pomnikowej klon o obwodzie 355cm. Oddziaływanie drogi na jakość wód powierzchniowych i podziemnych odbywa się częściowo pośrednio drogą powietrzną, lecz głównie przez niekontrolowane spływy do gruntu i wód powierzchniowych ładunków zanieczyszczeń zawartych w spływach deszczowych i roztopowych z nawierzchni dróg. Czynnikami zanieczyszczającymi spływy wód opadowych są zawiesiny, metale cięŜkie, substancje toksyczne, związki biogenne, chlorki oraz substancje ropopochodne. Projekt planu minimalizuje ten wpływ poprzez obowiązek kontrolowanego odprowadzenia spływów wód oraz ich oczyszczenia w odpowiednich urządzeniach infiltracyjnych lub retencyjno - sedymentacyjnych. Hałas drogowy jest jednym z najbardziej niepoŜądanych zjawisk związanych z ruchem drogowym. Planowana obwodnica jest elementem sieci komunikacyjnej miasta, który ma poprawić warunki akustyczne w jego centralnych, najgęściej zabudowanych częściach. RównieŜ budowa tej drogi wpłynie na poprawę warunków akustycznych na terenach mieszkalnych znajdujących się w obrębie opracowania. Część budynków mieszkalnych zlokalizowanych w strefie akustycznej uciąŜliwości ulicy W. Pola zostanie wyburzona z uwagi na rozbudowę lotniska, pozostałe znajdą się poza strefą akustycznego oddziaływania planowanych dróg (obwodnicy oraz zmodernizowanej ulicy Łomnickiej) lub ekranowane zgodnie z ustaleniami projektu planu. Przy szacunkowym natęŜeniu ruchu na projektowanej obwodnicy rzędu 800 poj/h w porze dziennej i niewielkim ruchu w nocy, prognostyczny poziom hałasu przy krawędzi jezdni wyniesie 71dB, a zasięg oddziaływania ponadnormatywnego hałasu (wyŜszego niŜ 60dB) ograniczy się do pasa o szerokości około 30m po obu Strona: 47 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL stronach drogi. W strefie uciąŜliwości tego hałasu mogą znaleźć się 4 budynki (aktualnie jest ich 14), mianowicie W. Pola nr 9 i nr 55, Chłopska 1 oraz Podgórna 7. W zakresie ochrony dóbr kultury: planowana obwodnica przecina obszar obserwacji archeologicznej, i w wyniku realizacji prac c ziemnych koniecznych przy realizacji inwestycji moŜe zostać zniszczone udokumentowane tu stanowisko archeologiczne. Zapisy projektu planu wymagają poprzedzenia inwestycji drogowej badaniami ratowniczymi i opracowaniem pełnej dokumentacji archeologicznej; Inwestycje przewidziane rozwaŜanym projektem planu zagospodarowania przestrzennego słuŜą przede wszystkim poprawie warunków Ŝycia mieszkańców Jeleniej Góry oraz ułatwieniom w podróŜowaniu. Ustalenia projektu planu zagospodarowania miasta nie spowodują powstania oddziaływań transgranicznych. 3. A n a l i z a i o c e n a p r ze w i d y wa n ych z n a c z ą cych o d d z i a ł y w a ń n a ś r o d o w i s ko . Na terenach objętych opracowaniem, projekt planu dopuszcza sposoby zagospodarowania terenów, które mogą spowodować znaczące skutki dla środowiska. W myśl rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko (Dz.U. 02.179.1490) do ustaleń takich naleŜą: lotniska o podstawowej długości pasa startowego nie przekraczającej 2000m albo lądowiska helikopterów(§3, pkt.11 lit.f); drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej o długości nie mniejszej niŜ 1km (§3, pkt.11 lit.g); Dla wymienionych inwestycji moŜe być wymagane sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko w zakresie uzgodnionym ze starostą oraz z powiatowym inspektorem sanitarnym i określonym w postanowieniu prezydenta miasta 4. Ocena relacji pomiędzy elementami układu p r ze s t r ze n n e g o. Nowe konflikty funkcjonalno- przestrzenne wprowadzane przez zapisy projektu planu pojawią się na styku planowanej rozbudowy lotniska oraz konieczności zajęcia na ten cel części terenów ujęcia wody oraz terenów mieszkalnych w rejonie skrzyŜowania ulic W.Pola, Koziej i Podgórnej. Same lotnisko z uwagi na planowane niewielkie jego obciąŜenie nie powinno być uciąŜliwe dla terenów sąsiednich. Wynika to ze wstępnej oceny oddziaływania tego przedsięwzięcia przeprowadzonej w pracy [15]. W wyniku realizacji ustaleń projektu planu zostanie zmieniony przebieg ulicy Łomnickiej, w ten sposób, Ŝe oddalona ona zostanie od zabudowy mieszkaniowej. Strona: 48 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Z drugiej strony, przybliŜy się ona do terenów kolejowych, co moŜe budzić protest PKP oraz aktualnych dzierŜawców terenu planowanego pod tą drogę. Plan zmienia takŜe przebieg ulicy Dębowej, tak aby nie przecinała ona strefy bezpośredniej ochrony sanitarnej ujęcia wody w Grabarowie. W ten sposób eliminuje się jeden z istotnych konfliktów na terenie objętym opracowaniem. Za łagodzące konflikty naleŜy uznać takŜe ustalenia planu dotyczące terenów zalewowych. Na terenach tych projekt planu wyklucza lokalizacją zabudowy, a budynki juŜ tutaj istniejące (W. Pola 57) przeznacza do likwidacji. 5. O c e n a u s t a l e ń p r o j e k t u p l a n u w ko n t e k s c i e wa r u n k ó w z a g o s p o d a r owa n i a w y n i k a j ą cych z i n n ych d o k u m e n t ó w. Ustalenia dotyczące projektowanego uŜytkowania i zagospodarowania terenów są generalnie zgodne ze wskazaniami planistycznymi określonymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Jelenia Góra [3]. Realizują one ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego [4], który przewiduje między innymi: powiązanie sieci lotnisk ze strefami aktywno ci gospodarczej i atrakcyjnymi rejonami województwa; wykorzystanie istniejącej sieci lotnisk lokalnych pod lotniska sportowe, sportowo-usługowe, sanitarne i lotniska cargo; wykorzystanie sieci lotnisk sportowo-usługowych i sanitarnych dla aktywizacji terenów przyległych, lotów czarterowych i specjalizowanych (np. sanitarnoratowniczych) zapewnienie moŜliwości komunikacji lotniczej z większymi ośrodkami Dolnego Śląska oraz regionami o funkcji turystycznej i wypoczynkowej budowę obwodnicy Jeleniej Góry w ciągu drogi krajowej nr 3. Ustalenia projektu planu są takŜe zgodne z przepisami prawa dotyczącymi ochrony środowiska. W maksymalnym stopniu zapewniają one zachowanie walorów środowiskowych oraz uwzględnia zasadę zrównowaŜonego rozwoju. 6. S y n t e t yc z n a o c e n a w y n i k ó w p r o g n o z y s k u t k ó w r ealizacji zmian ustaleń planu na poszcze gólne e l e m e n t y ś r o d ow i s k a . W tabeli 5 przedstawiono waloryzację aktualnego stanu środowiska na obszarach objętych opracowaniem. Stosując identyczne kryteria dokonano waloryzacji prognozowanego stanu poszczególnych komponentów środowiska po wprowadzeniu w Ŝycie ustaleń rozwaŜanego projektu planu zagospodarowania przestrzennego. Wyniki tej waloryzacji przedstawiono w tabeli 7, która podaje róŜnice pomiędzy obiema omawianymi ocenami. Strona: 49 Karkonoskie Centrum Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze. Zakład DECYBEL Tabela 7. Syntetyczna ocena wpływu ustaleń projektu planu na poszczególne komponenty środowiska. Numery jednostek jak w opracowaniu ekofizjograficznym. Komponenty środowiska przyrodniczego Numer jednostki 1 2 3 4 5 6 Struktury przyrodnicze 0 0 0 0 0 0 Powierzchnia ziemi, gleba 0 0 0 -1 0 0 Wody 0 0 0 -2 1 1 Klimat, powietrze 0 0 0 -1 0 0 Hałas i drgania 0 0 0 0 0 0 Przyroda 0 0 0 0 0 0 Walory wizualne 1 0 1 0 0 1 Inne zagroŜenia 0 0 0 0 0 0 Konflikty Odniesienie do wskazań ekofizjografii 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 OCENA KOŃCOWA 1 0 2 -4 1 3 Kryteria oceny ustaleń projektu planu: >0 korzystnie wpływające na środowisko (0,-2) nie spowodują istotnych zmian w środowisku; (-3 ,-10) spowodują niewielkie skutki w środowisku; (-11, -20) mogą spowodować znaczące negatywne skutki dla niektórych komponentów środowiska <-20 stwarzają zagroŜenie pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach Generalnie, z ustaleń planu wynikają więc korzystne konsekwencje dla środowiska, za wyjątkiem rozbudowy lotniska, które moŜe przynieść niewielkie niekorzystne skutki w środowisku. MoŜna się tutaj spodziewać wzrostu emisji hałasu od statków powietrznych, jednak w stopniu nie powodującym przekroczenie norm akustycznych na sąsiednich terenach chronionych, niewielkiego wzrostu emisji zanieczyszczeń, ryzyka zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych oraz zmniejszenia powierzchni biologicznie czynnej (betonowy pas startowy). Ponad to, budowa obwodnicy południowej wymagać będzie znacznego przekształcenia rzeźby terenu tam, gdzie zostanie ona wytyczona zupełnie nowym szlakiem, zuboŜenia areału uŜytków rolnych i zielonych z glebami klas IV i V oraz likwidacji szaty roślinnej na tym terenie. Strona: 50