Otwórz plik PDF

REPREZENTACJA INFORMACJI W KOMPUTERZE ....................................................................................... 1
ARCHITEKTURA SYSTEMU KOMPUTEROWEGO .......................................................................................... 2
SYSTEMY OPERACYJNE ........................................................................................................................................ 4
SIECI KOMPUTEROWE........................................................................................................................................... 7
ARKUSZE KALKULACYJNE.................................................................................................................................. 9
WPROWADZENIE DO BAZY DANYCH.............................................................................................................. 11
SYSTEMY WSPOMAGAJĄCE ZARZĄDZANIE ................................................................................................ 15
Reprezentacja informacji w komputerze
Czym jest informacja?
Czym jest wiedza?
Wiedza - sposobność uczenia się systemu, przez człowieka
- systemy ekspertowe
Czym są dane?
Dane - konkretna reprezentacja informacji
Systemy liczenia
Systemy liczenia - sposób tworzenia liczb ze znaków cyfrowych oraz zbiór reguł umożliwiających
wykonywanie operacji arytmetycznych na liczbach.
Dla dowolnego systemu liczenia istnieje zbiór cyfr, z których tworzy się liczby.
Ilość różnych cyfr systemu nazywa się jego podstawą.
Systemy liczenia dzielą się na:
- pozycyjne
- wartość liczbowa cyfry zależy od jej umiejscowienia (pozycji) w liczbie
- niepozycyjne - poszczególne cyfry zachowują swą wartość liczbową bez względu na miejsce, jakie
zajmują w liczbie.
System dziesiętny - cyfry od 0 do 9 - biorąc od prawej oznaczają wartość liczby reprezentowanej przez
cyfrę pomnożoną przez potęgę dziesiątki począwszy od zerowej. Suma wyników daje liczbę.
System binarny (dwójkowy), składa się tylko z dwóch cyfr: 0 (zero) i 1 (jeden). Ten system jest
powszechnie stosowany w komputerach, ponieważ cyfry 0 i 1 łatwo jest realizować technicznie:
- w przewodniku płynie prąd (cyfra 1), nie płynie (cyfra 0).
Typy danych i rodzaje operacjj
-Dane numeryczne
- typ całkowity ze znakiem lub bez znaku różnej długości
- typ zmiennopozycyjny
można wykonywać operacje arytmetyczne: dodawać, mnożyć, odejmować ...
Dane alfanumeryczne (tekstowe + numeryczne) - ASCII, UNICODE - można wykonywać operacje:
Łączenia, porównania, operacje klasyfikacji, uporządkowania, wyszukiwania informacji (data mining)
Dane logiczne
Dane graficzne (wizualne, CAD, GIS)
Dane muzyczne (dzwiękowe, mp3)
Dane multimedialne (filmy, prezentacje)
Typy danych
Wszystkie wykonywane przez komputer czynności składają się z tych trzech podstawowych operacji:
arytmetycznych, porównania i przesunięcia.
Plik - fizyczne przechowywanie informacji na przykład tekst listu lub zbiór liczb
Wstęp do Informatyki
1
Tworzenie, kasowanie (usuwanie), przesunięcie z jednego miejsca na drugie
Rekord - dane o ustalonej strukturze (ang. Record)
Lista
Zbiór
Złożone struktury danych
– Wektory
– Mapa bitowa
– Macierze
– Wielowymiarowe Tablice
Wielkość danych
BIT - binary unit, jednostka dwójkowa. . Jest to najmniejsza jednostka informacji, pozwalającą odróżnić 2
sytuacje: tak lub nie, "jest" lub "nie ma”.
Słowo - liczby bitów, na których komputer może dokonać jednocześnie podstawowych operacji.
CPU 8, 16, 32, 64 bitowy procesor.
1 KB (kilobajt) = 210 = 1024 B (bajty)
1 MB (megabajt) = 220 = 1024 * 1024 = 1 048 576 B = 1024 KB
1 GB (gigabajt) = 230 = 1024 MB
System kodowania
Dla użytkownika końcowego (business users) nie jest istotne jak w komputerze są kodowane dane (jak są
reprezentowane). Dla zwykłego użytkownika mikrokomputera istotne są możliwości reprezentacji typów
danych, które są dla niego niezbędne i języki, których używa .
Standardy kodowania
ASCII (American Standard Code for Information Exchange - Amerykański Kod Standardowy dla Wymiany
Informacji). Standard ASCII ma obecnie największe rozpowszechnienie, ponieważ jest stosowany w
mikrokomputerach i serwerach. Standard ASCII dotyczy podstawowych znaków alfanumerycznych i
ustala tylko pierwsze 128 znaków. Pierwsze 32 znaki standardu ASCII zarezerwowano dla celów
specjalnych, reprezentuja one kody kontrolne dla drukarek i ekranu.
Strony kodowe - wariant rozszerzonego standardu ASCII, w których mniej potrzebne znaki (o numerach
powyżej 127) są zastąpione znakami specjalnymi - narodowymi. Znaki polskie znalazły się na stronie
kodowej określanej nazwą “Latin 2”, razem z innymi znakami narodowymi krajów Europy Centralnej.
Standard Unicode - Najnowszym standardem kodowania znaków, ustalonym w 1992 roku, jest Unicode.
System ten używa dwubajtowej reprezentacji znaków (16 bitowy system kodowania). W ten sposób mamy
do dyspozycji nie 256, a 2do potęgi 16 = 256 potęga 2=65536 znaków, w tym około 3000 znaków
definiowalnych przez użytkownika.
Teksty pisane w językach europejskich zajmują przy takiej reprezentacji dwa razy więcej pamięci (2 bajty
zamiast 1 przy ASCII. Możliwie jest kodowanie tekstów w prawie wszystkich językach świata.
Najnowsze systemy operacyjne i bazy danych używają Unicode3 - Windows NT, Windows 2000,
Windows XP, Linux Red Hat, baza danych Oracle 10g.
Architektura systemu komputerowego
Architektura systemu komputerowego obejmuje te jego elementy, które są istotne dla programisty
(wpływają bezpośrednio na logiczne wykonywanie programu i tym samym sposób jego konstrukcji), np.
lista instrukcji, typy danych, sposób adresowania pamięci itp.
Organizacja systemu komputerowego obejmuje powiązania jednostek funkcjonalnych, które mogą
wpływać na sposób wykonania instrukcji, ale nie mają bezpośredniego wpływu na logikę działania
programu lub wynik jego działania, np. technologia wykonania, częstotliwość pracy procesora itp.
Składowe Systemu Komputerowego
- Sprzęt (ang. hardware) – dostarcza podstawowe zasoby systemu komputerowego:
Wstęp do Informatyki
2
- procesor (jednostka centralna) (ang. central processing unit – CPU),
- pamięć opearacyjna,
- urządzenia wejścia-wyjścia
- pamięć masowa (twardy dysk)
- System operacyjny – nadzoruje i koordynuje posługiwanie się sprzętem przez różne programy
aplikacyjne (użytkowe) (Ms DOS, Ms Windows, Unix, Linux)
- Programy aplikacyjne (programy biurowe, systemy baz danych, programy ERP)
- Użytkownicy (ludzie, inne komputery).
Prawo Moore'a (1965)
Gordon Moore - założyciel i wiceprezydent firmy Intel
W 1965 roku Gordon Moore zauważył, że wykres wzrostu wydajności obwodów scalonych pamięci
komputerowych widać, że każda nowa kość zawiera około dwa razy więcej elementów niż poprzednia a
przerwa pomiędzy kolejnymi generacjami wynosi 18-24 miesięcy.
Prawo Machrone'a
"Gordon Moore miał rację, ale maszyna warta kupienia zawsze kosztuje $5,000."
Bill Machrone
Prawo Rock'a
Architektura Systemu Komputerowego
– Jednostka centralna (CPU)
– Sterownik pamięci operacyjnej
– Pamięć operacyjna
– Sterownik dysku
– Sterownik drukarki
– Karta graficzna
– Płyta główna - Szyna systemowa
– Zasilanie, UPS
- Pamięć operacyjna (ang. main memory) – jedyny wielki obszar pamięci dostępny bezpośrednio
procesorowi (za pośrednictwem szyny pamięci);
- Dysk magnetyczny – metalowa lub szklana płyta pokryta materiałem magnetycznym; powierzchnia
logicznie podzielona na ścieżki (ang. tracks), a te z kolei na sektory (ang. sectors).
Rodzaje pamięci półprzewodnikowych
RAM (Random Access Memory) pamięć o dostępie swobodnym - odczyt-zapis,
wymazywanie/zapisywanie elektryczne na poziomie bajta
ROM (Read-Only Memory) pamięć stała - tylko odczyt, zapisywanie w trakcie wytwarzania
EPROM (Erasable and Programmable ROM) wymazywalna i programowalna pamięć stała
Uniwersalna szyna szeregowa (USB, Universal Serial Bus)
standard szyny zewnętrznej do podłączania do komputera do 127 urządzeń peryferyjnych,
szybkość: 480 Mb/s (USB 2.0)
USB łączy drukarki, skanery, kamery wideo, dyski, stacje dyskietek, klawiatury, myszy, joysticki, telefony,
modemy, napędy CD-ROM, napędy taśmowe, urządzenia wideo MPEG-2
Twardy Dysk
Pojemność
– 20-300 GB (w 2004 r)
Interfejs
– ATA, S-ATA, SCSI
Szybkość obrotowa – prędkość z jaką obracają się talerze pod głowicami 7200 obr/min IDE, ATA, S-ATA
(15000 SCSI)
Szybkość transferu danych (transfer rate):
Szybkość odczytu danych – szybkość z którą dane są transferowane z twardego dysku do pamięci [24
MB/s - 50 MB/s]
Szybkość zapisu danych – szybkość z którą dane są transferowane z pamięci do twardego dysku [8
MB/s - 40 MB/s]
Wstęp do Informatyki
3
Średni czas dostępu – średni czas wyszukiwania danych na talerzu 50 ms stare, obecnie 5-15 ms,
superkontrolery < 1 ms [6 ms]
Pamięć cache twardego dysku – Pamięć RAM twardego dysku [8MB]
MTBF (Mean Time Before Failure), czas między naprawami.
Chipset
Chipset: układy wspomagające, integrujące cały system, decydują o szybkości magistrali;
Nowsze chipsety serii 8xx (np. 845), magistrale od 133 MHz do 533 i 800 MHz, szybszy dostęp do RAM,
dysków i grafiki (AGP 8x).
Intel 875P, najlepszy chipset (2003) dla Pentium 4: 800MHz FSB, dual-channel DDR400, Hyper
Threading, USB 2.0, RAID, zintegrowane PAT (Performance Acceleration Technology).
Karty Graficzne
24 bity - kolor wierny, 16.7 milionów barw (true color)
32 bity - tylko w profesjonalnych zastosowaniach graficznych, 16.7 mln barw + przezroczystość
Fotorealizm wymaga około 4000x4000 punktów i 16.7 mln kolorów
Ważne: częstości odświeżania ekranu.
Wideo RAM:
4 MB dla SXGA na 24-bitowy kolor, lub przy wykorzystaniu funkcji 3D
8-128 MB w kartach Direct3D lub OpenGL (pamięć tekstur, efekty przydatne w grach).
Monitory
Najważniejsze parametry monitorów
- Rozmiary ekranu (przekątna w calach): małe 14' -15', często 17' (zalecane).
- Wielkość pikseli ekranu wynosi 0.25-0.42 mm. Im mniejsze tym ostrzejszy obraz na ekranie, podobnie
jak w gazetach drukujących zdjęcia techniką rastrową.
KLASTER - Połączenie dwóch lub więcej komputerów tak, aby działały jak jeden. Klaster ma na celu
połączenia mocy, dostępności, niezawodności komputerów (serwerów). Ponadto, stosunkowo łatwo jest w
tym przypadku dodać kolejne procesory. Wystarczy włączyć nowy komputer (serwer) do sieci.
NAS (Netwrok Attached Storage) - Podłączone przez sieć urządzenie pamięci masowej (Network –
Attached Storage), czyli serwer dedykowany jedynie do współużytkowania plików.
SAN (Storage Area Network) - Sieć pamięci masowej jest częścią sieci, składająca się z
współużytkowanych urządzeń pamięci masowych. SAN udostępnia dyski dla wszystkich serwerów w LAN
lub WAN. Przy potrzebie dodania dysków do przechowywania w narastającym woluminie danych, dyski
nie są dodawane do serwerów a do SAN.
Systemy operacyjne
System - Pewien zbiór obiektów oraz relacje między tymi obiektami i ich właściwościami
komputerowy
- Sprzęt (ang. Hardware) - zasoby o specyficznej architekturze oraz organizacji zarządzane przez system
operacyjny
- Oprogramowanie (ang. Software)
- Użytkownicy
– ludzie
– systemy komputerowe
Oprogramowanie aplikacyjne — zbiór programów do przetwarzania danych
Oprogramowanie użytkowe — zbiór programów ułatwiających pracę i poruszanie się użytkownika w
systemie komputerowym (edytory, eksploratory, kompilatory, debuggery,profileryitp.)
Wstęp do Informatyki
4
Oprogramowanie systemowe — zbiór narzędzi do automatycznego lub „ręcznego” zarządzania
(nadzoruje i koordynuje) zasobami systemu komputerowego (np. system operacyjny)
Co to Jest System Operacyjny? - System operacyjny jest warstwą oprogramowania operującą
bezpośrednio na sprzęcie, której celem jest zarządzanie zasobami systemu komputerowego i stworzenie
użytkownikowi środowiska łatwiejszego do zrozumienia i wykorzystania.
Andrew Tanenbaum
Zadania systemu operacyjnego
- Zarządzanie (dystrybucja (ang. Resource manager)) zasobami komputera: procesory, pamięć,
urządzenia wejścia-wyjścia, porty komunikacyjne itd.
- Ukrywanie szczegółów sprzętowych przez tworzenie abstrakcyjnych obiektów (maszyn wirtualnych).
- Tworzenie środowiska, w którym użytkownik może wydajnie i wygodnie wykonywać programy.
- Nadzór nad wykonywaniem programów użytkowych oraz operacji wejścia/wyjścia, kontrola błędów.
Niezbędne cechy systemu operacyjnego:
• Szeregowanie zadań – decydowanie, które zadania z puli zadań mają być załadowane do pamięci
operacyjnej.
• Zarządzanie pamięcią – system musi alokować pamięć dla wielu zadań.
• Planowanie przydziału procesora (CPU scheduling) – system musi wybrać do uruchomienia jedno
spośród wielu zadań w pamięci. Algorytmy planowania
• Ochrona zadań na wszystkich etapach pobytu w systemie.
• Alokowanie urządzeń, dostarczanie procedur WE/WY.
Systemy Operacyjne Komputerów Osobistych (ang. Personal Computers – PC)
Początkowo:
PC – systemy komputerowe dedykowane dla pojedynczego użytkownika.
Brak potrzeby maksymalizowania wykorzystania CPU i urządzeń zewnętrznych.
Mniej istotna ochrona plików, pamięci.
Systemy MS-DOS, wczesne Microsoft Windows, Apple Macintosh.
Później:
Sieci komputerowe - zmiana podejścia do kwestii ochrony i bezpieczeństwa.
Szybkie mikroprocesory, duża pamięć – możliwość zaadaptowania cech systemów dużych komputerów
(wielozadaniowość itd.).
Nowa generacja systemów dla PC: Microsoft Windows NT, IBM OS/2, Linux.
MS-DOS Główne Idee - system 16-o bitowy dla procesorów 8086/8088;
- tekstowy interfejs użytkownika
- brak mechanizmów ochrony pamięci i plików
- hierarchiczna struktura danych, katalogów i podkatalogów,
- system jednozadaniowy, możliwość przetwarzania potokowego.
Rozwój Ms Windows
Personalne - MS-Windows 3.0 (1990), Windows 95, Windows 98, Windows ME
Profesionalne - Windows NT, Windows 2000 (NT 5) (2000), Windows XP (2001), Windows 2003 (2003)
Windows CE - subnotebookach, notesach, sprzęcie audio-wideo
Windows 2000
Oparty na Active Directory - usługa katalogowa, która jest w stanie zamapować nazwy obiektów do
informacji o tych obiektach,
każda aplikacja jest traktowana jako proces
systemowa ochrona programów i danych
wielozadaniowość (planista: wielozadaniowość z wywłaszczaniem)
możliwość tworzenia sieci komputerowej dla kilkuset użytkowników
NTFS 5.0 - nowa wersja systemu plików zawiera wbudowany system szyfrowania zapisywanych plików
Plug-and-Play - w pełni automatyczne wykrywanie oraz konfigurowanie urządzeń peryferyjnych i instalacja
odpowiednich sterowników bez restartu systemu.
Wstęp do Informatyki
5
Windows Update - zautomatyzowany dostęp do aktualizacji systemu za pośrednictwem Internetu, nie ma
konieczności reinstalacji Service Packów po dodaniu nowych komponentów systemu..
Zarządzanie energią - realizacja standardu ACPI (Advanced System Power Interface)
Windows Installer Service - systemowy mechanizm zapewniający kontrolę nad wersjami komponentów
systemowych instalowanych przez aplikacje.
Windows Scripting Host - mechanizm zapewniający współpracę systemu z językami skryptowymi,
standardowo są to VB Script oraz Jscript
System File Protection - chroni przed skasowaniem lub podmianą pliku istotne dla funkcjonowania
systemu, a więc biblioteki, drivery etc.
Windows XP
Windows XP, czyli eXPerience, od jesieni 2001;
Windows XP - zalety
Przywracanie systemu umożliwia przywrócenie w razie problemu poprzedniej konfiguracji bez utraty
plików osobistych - działa lepiej niż w Win-ME.
XP Pro ma wbudowanego klienta firewall;
Aktualizacje sprawdzane w czasie instalacji bezpośrednio w Internecie.
Dla języka angielskiego dodano moduł rozpoznawania pisma ręcznego.
Moduł rozpoznawania i syntezy mowy pozwalają na wprowadzanie tekstu i danych za pomocą głosu i
odczytywanie tekstu. Niestety nie działa w wersji polskiej.
Windows XP - wady
Duże wymagania sprzętowe, zalecane 256 MB.
Większe zmiany konfiguracji mogą wymagać rejestracji telefonicznej lub przez Internet
Wady: szybkość działania, konieczna duża moc obliczeniowa procesora, pamięć RAM ??? MB, duże
dyski, wolny druk
Unix
Rozwijany od 1970 roku, laboratoria Bella firmy AT&T.
Główne zalety (cechy):
- Hierarchiczny system i ścieżki dostępu do plików.
- Ochrona dostępu do katalogów i plików.
- Wieloprogramowość i wielodostęp.
- Praca w sieci.
- większe możliwości pracy wielozadaniowej i wielodostępnej niż w innych systemach
- Lepsze skalowanie,
Wady:
- orientacja tekstowa, każde polecenie ma wielu parametrów
- nie dla amatorów - wymaga administratora systemu.
Linux
Darmowy Unix, dzieło Linusa Torvalda z Finlandii, Obecnie najbardziej popularna wersja Unixa
Wersje Linuxa (wersja jądra)
Niezależny od architektury (x86, SPARC, AMD64, Itanium, DEC, IBM s390)
wieloprocesowość i wieloprocesorowość, wielodostępny, wielozadaniowy,
centralna część systemu jest jądro (kernel)
systemowa ochrona programów i danych, hierarchiczna struktura plików
zawiera sieciowe systemy operacyjne SMB (Samba), TCP/IP (NFS)
na PC może współpracować z innymi SO (Windows 98, Windows 2000, Windows XP ??????)
Możliwości uruchomiania programów dla Windows - za pomocą emulacji lub programów typu Wine
Linux Dystrybucje - Red Hat 8, 9, Fedora Core 1, 2, 3; Suse Linux; Mandrakelinux; Debian; Aurox
Jaki system wybrać
Do jakich celów?
Wydajność, Skalowalność, Wieloprocesorowość, Stabilność, Niezawodność, Bezpieczeństwo
dostępne w systemie aplikacje: środowisko graficzne, przeglądarki internetowe, aplikacje typu office
wsparcie - znalezienie partnerów gotowych wspierać, serwisować SO
Wstęp do Informatyki
6
wiedza użytkowników i administratorów - edukacja, kursy
Sieci Komputerowe
Podejście
Podejście - sieć - część infrastruktury IT (podejście do sieci jak do usługi, elektrownia dostarcza prąd umowa ....) --> ROI
Sieć - Elementy, które umożliwiają dwom lub większej liczbie komputerów komunikowanie się ze sobą,
współdzielenie zasobów (informacje, aplikacje, foldery, pliki, drukarki, pamięci masowe, dostęp do
Internetu), - Grupa (system) połączonych lub powiązanych komputerów, - Zbiór hostów, które są w
stanie komunikować się ze sobą, często za pośrednictwem pewnych wybranych spośród nich hostów,
które rozsyłają dane pomiędzy uczestników.
Protokoł - zestaw reguł i uzgodnień określających, jak elementy sieci współdziałają ze sobą;
opisuje sposób przesyłania informacji w sieci, język komunikacji w sieciach komputerowych – zasady
wymiany komunikatów pomiędzy dwoma lub więcej hostami.
Rodzaje sieci
- Sieci lokalne - LAN (Local Area Network) używane są do łączenia urządzeń, które znajdują się w bliskiej
odległości.
- Sieci rozległe - WAN (Wide Area Network) służą do łączenia sieci na znaczne odległości.
- Sieci miejskie MAN (Metropolitan Area Network). (siec Astra w Warszawie – telewizja kablowa i Internet)
Typ sieci - sposób, w jaki przyłączone do sieci zasoby są udostępniane (serwery, drukarki, pamięci
masowe, pliki, dostęp do Internetu itd.):
Typy sieci
- Sieci równorzędne (równorzędny partnerzy)
- Sieci oparte na serwerach- dedykowany serwer - jeden lub więcej komputerów spełnia rolę serwera i nie
wykonuje innych zadań.
- Sieci mieszane- połączenie sieci równorzędnych i serwerowych.
Sieci typu Klient – Serwer - Wydajne, mogą łączyć wiele różnych komputerów działających pod kontrolą
różnych systemów operacyjnych, Skalowalne - w miarę wzrostu zapotrzebowania na zasoby można
rozszerzać system włączająć do niego kolejne serwery.
Elementy sieci
Sprzęt
Serwer – urządzenie lub oprogramowanie świadczące usługi sieciowe - Serwer wydruków, Serwer poczty,
Serwer bazy danych
Karta Sieciowa – urządzenie pozwałające na przyłączenie komputera do sieci
Oprogramowanie - sieciowy system operacyjny
Protokoły - określające sposoby komunikowania się urządzeń i regulujące je,
Media – warstwa fizyczna łącząca stacje robocze i serwery
Funkcjonalne komponenty sieci
STACJA ROBOCZA - (ang. Workstation). Komputer, który jest wyposażony w kartę sieciową i może
korzystać z zasobów sieci.
TERMINAL - (ang. Terminal). Stacja sieciowa, która bez działającego serwera sieci nie może wykonywać
żadnych programów,i zadań. (wykorzystywane w sieciach Unix).
SERWER PLIKÓW - (ang. File Server ) - główna funkcja to udostępnianie plików na zasadzie wspól
użytkowania, może udostępniać również inne zasoby.
Wstęp do Informatyki
7
SERWER WYDRUKU - (ang. Print Server) - obsługuje zlecenia drukowania w sieci, kolejkowanie zadań
drukowania, obsługa drukarek lokalnych i zdalnych.
SERWER BAZY DANYCH - (ang. Database Server) - obsługa bazy danych w modelu Klient – Serwer
Urządzenia sieciowe -techniczne komponenty sieci
Wzmacniacz (ang. repeater) - urządzenie wzmacniające sygnał - odbiera przesyłane sygnały, wzmacnia
je i wysyła z powrotem do sieci.
Modem – konwertuje informację z postaci cyfrowej, używana przez komputer do postaci umożliwiającej
transmisję za pośrednictwem łączy telefonicznych.
Przepustowość sieci – pasmo – szybkość z jaką kabel może przesyłać informacje.
10BaseT (Jest stosowana skrętka, a sygnały są nadawane w paśmie podstawowym wąskopasmowo
(ang. Baseband) z szybkością 10 megabitów na sekundę (10Mb/s). Szybkość przesyłania danych w sieci
jest uzależniona od szybkości transmisji najwolniejszego elementu sieci.
Media – nośniki transmisji - warstwa fizyczna łącząca stacje robocze i serwery
Nośnikami transmisji w sieciach są:
- kable miedziane (niską oporność, co sprawia, że sygnał może dotrzeć dalej),
- światłowody,
- fale radiowe,
- mikrofale,
- podczerwień,
- światło laserowe.
W konwencjonalnych sieciach kable (skrętka) są podstawowym medium łączącym komputery ze względu
na ich niską cenę i łatwość instalowania.
Karta sieciowa - NIC (ang. Network Interface Card, Network Adapter) – interfejs sieciowy, urządzenie
odpowiedzialne za wysyłanie i odbieranie danych w sieciach LAN (formatowanie danych, umieszczanie w
sieci tak sformatowanych danych, odbieranie danych do nich zaadresowanych).
Bob Metcalfe - Massachusetts Institute of Technology (MIT) – Xerox PARC (Palo Alto Research Centre)
wynalazca Ethernetu, zalożyciel firmy 3Com (Computer, Communication Compatibility) – promuje ideę
standardu Ethernet, pierwsza książka na temat zakresu zastosowań Internetu w praktyce.
Prawo Metcalfe’a
“Wartość sieci jest kwadratem jej wielkości”.
“Wartość sieci komunikacyjnej jest kwadratem liczby jej abonentów”.
Sieciowe protokoły
Jakiego protokołu potrzebujemy? W przypadku systemów operacynych Windows jest możliwe
zainstalowanie trzech protokołów sieciowych:
NetBEUI - używany w aplikacjach Microsoftu, używany do dzielenia plików i drukarek w małych sieciach
MS Networking;
IPX/SPX – używany w sieciach opartych na systemie Novell Netware
TCP/IP - determinuje sposób komunikowania się komputerów za pośrednictwem sieci rozległych
(Internet) oraz w systemie Novell Netware 5.
TCP - Transmission Control Protocol; IP
- Internet Protocol (sposób trasowania pakietów)
Instalowanie wszystkich protokołów powoduje spadek wydajności sieci.
Instaluje się jeden, lub tam gdzie jest to konieczne, co najwyżej dwa protokoły.
Adresy IP (Internet Protocol Adres)
Główną zaletą IP jest to, że przekształca on fizycznie różne od siebie sieci w jedną, homogeniczną sieć
IP wymaga niezależnego od sprzętu schematu adresowania.
- unikalny adres komputera (identyfikacja komputera w sieci),
Wstęp do Informatyki
8
DNS - System Nazw Domen - Serwer DNS zawiera informacje o adresach komputerów i odpowiadającym
im nazwom.
Funkcje systemu DNS
- Przeszukiwanie domen w celu konwersji nazwy na adres IP
- Konwersja adresów IP na nazwy komputerów - odwrotny DNS (ang. Reverse DNS)
DNS – rozszerzenia domen
org
dla organizacji typu non-profit, organizacje nie komercyjne
com
dla firm, edu edukacja
gov
instytucje rządowe, stanowe, lokalne rządy, samorządy.
pl
domena dla Polski
Wirtualne Sieci Prywatne (ang. Virtual Private network) VPN – sposób przesyłania poufnej informacji
łączami publicznego Internetu. VPN likwiduje główną barierę wykorzystania Internetu do celów
komunikacji biznesowej.
Analiza Potrzeb
Potrzeby użytkownika
Produktywność
Posiadanie kontroli
Prostota użytkowania
Praca samodzielna
Dostęp do informacji zawsze
Dostęp do informacji wszędzie
Prosta publikacja dokumentów
Możliwość komunikacji
Potrzeby firmy
Skalowanie
Niezawodność
Integracja
Wsółpraca
TCO (ang. Total Cost of Ownership)
Współpraca
Scentralizowane zarządzanie, Uproszczenie administracji
Niezawodność
Łatwa instalacja, konfiguracja i aktualizacja oprogramowania
Cechy przetwarzania rozproszonego
Niezależność od platformy.
Konsolidacja serwerów.
Ekspansja Internetu i WWW.
Rozwiązania sprzętowo-programowe niezależne od producenta.
Alternatywa wobec robienia wszystkiego na własnym komputerze.
Projektowanie Sieci – rola planowania
Potrzeby BIZNESOWE klienta
Jakie aplikacje przewidujemy obsługiwać?
Jakie są wymagania tych aplikacji wobec sieci?
Jakie planujemy natężenia ruchu sieciowego?
Jaka przepustowość sieci?
Jakie wymagania wobec archiwizacji i odtwarzania danych?
Jaki czas niedostępności sieci możemy tolerować?
Ile kosztuje 1 min, 1 g., 1 dzień niedostępności sieci – ile przychodu, zysku stracimy wskutek braku sieci
Jakie są koszty wdrożenia różnych rozwiązań?
Jakie systemy operacyjne? Jakie protokoły stosować?
Outsourcing – firma zewnętrzna
Administracja sieci – bezpieczeństwo, autoryzacja użytkowników.
Arkusze Kalkulacyjne
Podstawowym zadaniem programu typu arkusz kalkulacyjny jest:
– przechowywanie danych
– przetwarzanie danych
– manipulacja danymi ujętymi w tabele
– automatyczne ich przeliczanie
– tworzenie wykresów
– prezentacja informacji z możliwością jej dalszej analizy (grupowanie, przeliczenie)
Wstęp do Informatyki
9
Zastosowania - cele do jakich jest używany arkusz kalkulacyjny
Prowadzenie rachunkowości, rachunek zysków i strat, zestawienia bilansowe, szacunki inwentaryzacyjne
analiza sprawozdań, analiza wskaźników, Przygotowywanie listy wypłat, Cykl budżetowy i planowania
Prognozy i przewidywania finansowe, Kontrola jakości, Analiza efektywności inwestycji
Adresowanie względne i bezwzględne
Adresy komórek i specyfikacje zakresów we wzorach możemy wpisać posługując się symbolami
oznaczającymi kolumny i wiersze. Arkusz kalkulacyjny na tej podstawie może określić położenie, jakie
zajmują komórki wykorzystane w danym wzorze względem komórki ten wzór zawierającej.
Adresowanie względne - poprzez przepisywanie w inne miejsce
zakres komórek wypełnionych wzorami uzyskujemy w nowym miejscu komplet wzorów o identycznej
strukturze, ale o odpowiednio przesuniętych adresach.
To rozwiązanie ułatwia wypełnianie tabel powtarzającymi się wzorami.
Adresowanie bezwzględne - jeżeli chcemy, aby po skopiowaniu dany adres nie uległ automatycznej
zmianie (pozostał ten sam). Możliwe jest zablokowanie tylko kolumny lub tylko wiersza lub zablokowanie
komórki. Przed kolumnę i wierszem, które chcemy zablokować wstawiamy symbol $.
Nazwy
Dlaczego stosujemy nazwy zamiast adres komórki?
Arkusze kalkulacyjne są narzędziem do wymiany informacji i pracy grupowej. Informacja w adresie
komórki, która jest klarowna dla nas, może nie być jasna dla naszych współpracowników lub dla nas po
roku.
Prawidłowa dokumentacja arkusza, czytelność arkusza
nagłówki - dokładny opis kolumn
nazwy zamiast adresów komórek
Formuły mogą się odwoływać do:
- komórki w danym arkuszu
- komórki w danym skoroszycie
- komórki w innych skoroszytach
- bazy danych
Domyślnie zawsze gdy zmienia się komórka do której odwołuje się formuła, to zależna komórka również
się zmienia. Komórka zawierająca formuły jest nazywana komórka zależna.
Formuła zawsze rozpoczyna się od znaku =. Znak = informuje arkusz, że następne znaki tworzą formułę.
Jeżeli mamy tekst rozpoczynający się znakiem = i nie chcemy że by był traktowany jako formuła należy
wstawić przed nim znak ‘.
Adresowanie mieszane
Stosowanie adresowania bezwzględnego i względnego
Przykład A$2, $B1
Funkcje
Funkcja, tak jak formuła rozpoczyna się znakiem =
Nazwa funkcji opisuje jakie zadania ma funkcja do wykonania.
Argument - wartość liczbowa; adres komórki; zakres danych; inna funkcja.
Argumenty funkcje są umieszczane w (....) i poszczególne argumenty są oddzielane ;
Ogólna prezentacja funkcji
=NAZWA_FUNKCJI(argument_1; argument_2;.........)
Funkcje wyszukiwania i odwołania - używamy tych funkcji wtedy, kiedy chcemy znaleźć wartości na
listach, w tabelach, odwołanie do komórki, wstawić odpowiadające wartości z jednego arkusza do
drugiego, znaleźć adres komórki, która zawiera określoną wartość (tekst).
Wstęp do Informatyki
10
Listy – używanie - Korzyści z używania list w arkuszach kalkulacyjnych – możemy nie wprowadzać
danych często używanych nazw miast, pracowników, oddziałów....
Pamiętać
[ALT] i U - €
Sumy Pośrednie
JEŻELI
Wyszukaj.Pionowo
Powinniśmy wiedzieć, co zrobić - jaka jest nazwa funkcji, gdzie uzyskać informacje, pomoc
Typowy użytkownik używa 20 - 30% funkcji i możliwości, które oferuje arkusz kalkulacyjny
Długość nazwy pliku skoroszytu - do 256 symboli.
Listy
Arkusze - narzędzie analityczne
Łatwe w użytkowaniu i nauczaniu obsługi - intuicyjny interfejs
Narzędzia analityczne - akceptowana cena
Arkusz Kalkulacyjny - narzędzie analityczne dla pojedynczej osoby w MSP
Część pakietów biurowych - Ms Office, Star Office - Open Office, Koffice
Podstawą analiz w MSP jest analiza finansowa
Arkusz kalkulacyjny pozwała wizualizować, manipulować, publikować, współużytkować (????) informację
w formie tabelarycznej i graficznej
Real-Time Data (Dane w czasie rzeczywistym) - giełda - kursy surowców, akcji ....
Arkusz Kalkulacyjny - narzędzie analityczne dla pojedynczej osoby w MSP - typowe decyzje
Co się wydarzy (jakie będę skutki) jeżeli
What-If Analysis (Analiza co jeżeli):
zwiększymy ceny sprzedaży wszystkich produktów o ...%
obniżymy wydatki operacyjne o ...%
otrzymamy od głównego dostawcy wydłużenie terminu płatności o .... X dni lub rabat ....z %
termin (data) ważności ...% asortymentu upływa za ...n miesięcy
zlikwidujemy ...% nierentownych sklepów, oddziałów, business units (jednostki biznesowe, centrów zysku)
Kupić czy wynająć (maszyny, urządzenia, sieć sprzedaży, samochód)?
Produkować czy kupować?
Jakie maksymalne ceny surowców możemy zaakceptować, nie podnosząc naszych cen i uniknąć
ujemnego zysku?
Wprowadzenie do bazy danych
Bazy danych - podstawa współczesnych systemów informatycznych.
Inteligentny użytkownik – partnerem w rozmowach z projektantem, programistom, deweloperem, lepiej
może wyrazić swoje potrzeby i zrozumie język używany przez kadry IT, jest w stanie opisać model i
procesy biznesowe stosowane w przedsiębiorstwie w sposób ułatwiający tworzenie i rozwój aplikacji.
Czym jest Baza Danych
System bazy danych zawiera:
- zbiór danych zapamiętanych w pamięciach masowych (dysk twardy, CD-ROM, DVD);
- system zarządzania bazą danych (program)
- użytkownicy bazy danych (business user, business analyst)
- administrator (ang. DataBase administrator DBA)
- projektant
Dane powinny służyć możliwie wielu zastosowaniom
Baza danych
- zbiór nie powtarzających się danych elementarnych
- Baza danych jest zbiorem informacji (danych) dotyczących określonego tematu
- Baza danych (ang. Data Base) - zbiór wystąpień różnych typów rekordów oraz opisów powiązań między
rekordami i danymi elementarnymi
- zbiór wzajemne powiązanych danych pamiętanych bez zbędnej redundacji, służących jednemu lub wielu
zastosowaniom w sposób optymalny,
Wstęp do Informatyki
11
- dane są niezależne od programów, które z nich korzystają
- przy dołączaniu (dodawaniu) i modyfikacji oraz wyszukiwaniu danych stosuje się wspólną metodę
umożliwiającą sprawdzanie poprawności wykonywanych operacji.
- eliminuje Redundacji - nadmiarowość - powtórzenie tej samej informacji
Celem redundacji informacji w bazach danych jest zabezpieczenie i wyszukiwanie informacji.
Operacje na danych – Wyszukiwanie; - Aktualizacja; - Wprowadzanie; - Przechowywanie informacji
zgodnie z wymaganiami ustawowymi; - Usuwanie
Przykłady zastosowań bazy danych - GIS, ZUS, LEX - krajowy system informacji prawnej, SAPARD
Relacyjny model jest najczęściej używanym obecnie modelem bazy danych.
Łatwo można zmieniać strukturę bazy danych. Użytkownicy widzą logiczny sposób przechowywania
danych i nie muszą znać ani rozumieć fizycznego sposobu ich przechowywania.
Koncepcje relacyjnego modelu według E.F. Codda
Wszystkie informacje w relacyjnej bazie danych (łącznie z nazwami tabel i kolumn) są reprezentowane
bezpośrednio, jako wartości przechowywane w tabelach.
Każda wartość w relacyjnej bazie danych musi być dostępna poprzez określenie nazwy tabeli, wartości
klucza podstawowego i nazwy kolumny. Oznacza to, że nie trzeba znać fizycznej lokalizacji danych i że
można w sposób niezależny bezpośrednio odczytywać dowolne rekordy znajdujące się w tabelach bazy
danych.
DBMS musi pozwalać na odczytywanie, wstawianie, aktualizację i usuwanie danych na poziomie zbiorów.
Zmiana metod dostępu lub struktur przechowujących dane na poziomie fizycznym nie może wpływać
logicznie na napisane aplikacje i zapytania.
Zmiany w strukturze tabel mają mieć jak najmniejszy wpływ na napisane aplikacje i zapytania.
Język bazy danych musi umożliwiać definiowanie reguł integralności chroniących dane. Reguły te muszą
być przechowywane w dostępnym na bieżąco katalogu i nie może istnieć możliwość ich pominięcia
podczas modyfikacji danych.
Fizyczne rozmieszczanie i przemieszczanie danych nie może mieć wpływu na napisane aplikacje i
zapytania.
Typy bazy danych - relacyjny model - wymagania wobec użytkownika
Użytkownicy muszą się nauczyć języka SQL.
Użytkownicy muszą wiedzieć, jakie są relacje pomiędzy tabelami i kto jest ich właścicielem.
W celu odczytania danych zawartych w pojedynczej tabeli należy znać jej właściciela, struktury tabeli i
mieć uprawnienia do jej odczytania.
Typy bazy danych - obiektowe bazy danych
Obiektowa baza danych (ang. object-oriented database) to taka baza, w której dane można
przechowywać, definiować i korzystać z nich za pośrednictwem języków programowania obiektowego.
Obiekty mogą dziedziczyć właściwości od innych obiektów. W przypadku bazy obiektowej język
programowania obiektowego służy zarówno do definiowania struktury bazy danych, jak i do tworzenia
aplikacji będącej interfejsem tej bazy.
Typy bazy danych - obiektowe - relacyjne bazy danych (ang. object-relational) - łączący w sobie
koncepcje relacyjnego modelu bazy danych z obiektowym stylem programowania.
Model ten ma stanowić połączenie najlepszych właściwości modelu obiektowego i relacyjnego.
Użytkownik musi rozumieć zarówno koncepcje obiektowe, jak i relacyjne.
Typy bazach danych - zastosowanie
OLTP (On Line Transaction Processing) - systemy transakcyjne. Transakcja - system rezerwacji i
sprzedaży biletów, finansowo – księgowy, obsługi tranaskacji bankowych
DSS (Decision Support Systems) - Systemy wspomagające podejmowania decyzji.
Terminologia
Wstęp do Informatyki
12
- Banki danych - bazy danych w których przechowuje się informacje historyczne.
- Hurtownie danych (data warehouse): zweryfikowane dane z różnych baz, przydatne do analiz i
podejmowania strategicznych decyzji.
- ODBC (Open DataBase Connectivity), otwarta komunikacja pomiędzy bazami danych, standard
wymiany danych pomiędzy bazami danych różnych producentów.
- Replikacja - proces powielania informacji, całej bazy, jej fragmentów lub elementów (np. indeksów).
Baza - podstawowa - produkcyjna i baza zapasowa (ang. stendbay) lub do hurtowni danych (ang. data
warehouse)
- OLAP - On-Line Analytical Processing, czyli proces podsumowania dużych ilości informacji na bieżąco.
- Data Mining, albo Knowledge Discovery in Databases (KDD) - narzędzia do odkrywania wiedzy w
bazach danych.
- Projektowanie - proces odzwierciedlenia modelu biznesowego w bazie danych. Znajomość modelu
stosowanego w bazach danych - relacyjny, obiektowy
- Opis logiczny danych - opis danych oraz powiązań między danymi przedstawiane programiście lub
użytkownikowi
- Opis fizyczny - jak dane są przechowywane na dysku
Tabela (ang. table) - podstawowym elementem relacyjnych baz danych jest tabela. Tabela jest
zbudowana z kolumn i zawiera rekordy - wiersze.
Perspektywa – widok (ang. view) - wirtualna tabela, wygląda i zachowuje się jak tabela. Z powodu
bezpieczeństwa, zamiast do tabeli użytkownicy zwykłe mają dostęp do perspektywy.
Ograniczenie (ang. constraint) - obiekt służący do określania reguł dotyczących danych. Ograniczenia
kontrolują poprawność danych umieszczanych w kolumnach. Są one również wykorzystywane do
utrzymywania integralności powiązań w relacjach nadrzędny-podrzędny.
Indeks (ang. index) - obiekt służący do przyśpieszenia procesu odczytywania danych z tabeli.
Procedura (ang. procedure) - program składowany w bazie danych. Procedury wykonywane są na
poziomie bazy danych i służą przede wszystkim do wsadowego przetwarzania danych.
Pole - dana elementarna - najmniejsza jednostka danych mająca nazwę, która informuje jakie dane są
przechowywane. Kolumna zawiera wartości danego pola dla wszystkich rekordów.
Rekordy - wiersze składają się z określonej liczby pól – kolumn, nazwany zestaw danych elementarnych.
Może zawierać informacje dotyczące jednej faktury, jednego kontrahenta ....
Identyfikator obiektu - jeden z atrybutów obiektu, pełni rolę identyfikatora obiektu. Identyfikator obiektu
musi być jednoznaczny - żaden inny obiekt nie może mieć tej samej wartości danego wyróżnionego
atrybutu.
Identyfikator rekordu - może składać się z kilku identyfikatorów (identyfikatorów kilku obiektów)
Relacje między tabelami i modelowanie związków encji
Encja - logiczne obiekty w bazie danych odpowiadające rzeczywistym obiektom (rzeczy, osoby). Encje
reprezentują dane przedsiębiorstwa. Każda encja musi posiadać nazwę. Encja może posiadać także
synonim - inna nazwa, pod jaką jest znana.
Encje posiadają atrybuty dla każdego interesującego nas funkcjonalnego elementu obiektu rzeczywistego.
Encje są przekształcane w tabele, a atrybuty w kolumny. W złożonych systemach 1 encja może być
modelowana w kilku tabelach. Możliwe jest też modelowanie kilku encji w jednej tabeli.
Encje - klucze
Encje są powiązane pomiędzy sobą związkami (relacjami). Związek posiada dwa końce po jednym dla
każdej encji które łączy. Relacje mogą być stałe /musi/ (wymagane) lub opcjonalne /może/.
Wstęp do Informatyki
13
W bazie danych mogą się znajdować tabele, których rekordy można tworzyć tylko pod warunkiem
istnienia odpowiedniego rekordu w innej tabeli. Tabele mogą być powiązane wzajemnie za pośrednictwem
wspólnych wartości kolumn noszących nazwę kluczy. Związki pomiędzy encjami są mapowane jako więzy
kluczy obcych(#).
Można tworzyć następujące typy relacji pomiędzy (encjami) tabelami:
jeden - do - jednego
jeden - do - wielu
wiele - do - jednego
wiele - do - wielu”.
Między tabelami może istnieć związek tabela nadrzędna / tabela podrzędna.
Tabela nadrzędna może posiadać wiele tabel podrzędnych.
Tabela podrzędna może być zależna od wielu tabel nadrzędnych.
Mechanizm sprawdzania integralności odwołań zarządza relacjami pomiędzy tabelami nadrzędnymi i
podrzędnymi, kontrolując dane wprowadzane do tabel.
Jak projektować encje?
Wywiady z użytkownikami
Analiza wymagań
Reingenering (gruntowna modyfikacja, przebudowa) istniejącego systemu?
Jakich raportów potrzebują użytkownicy?
Jak powiązane są ze sobą encje?
Należy unikać przechowywania danych nadmiarowych.
Wprowadzenie encji łączącej mającej na celu wyeliminowanie relacji wiele-do-wielu powoduje powstanie
dwóch relacji jeden-do-wielu. Dwie oryginalne encje przestają być powiązane bezpośrednio.
Normalizacja danych
Procedura normalizacji danych wymusza standardy dla modelu danych, zapobiega nadmiarowi
zbytecznych danych, podstawa do integralności bazy danych. Normalizacja oznacza teoretycznie
poprawę wydajności. Denormalizacja danych w celu wydajności i szybkości wyszukiwania informacji przy
mniejszych tabelach. Pięć postaci normalnych. Większość projektów spełnia przynajmniej trzecią postać
normalną.
Bazy danych - producenci komercyjnych baz danych
Oracle Corporation około 50% rynku, IBM - DB2 (Informix), Microsofcie - SQL Server, Sybase ....
Bazy danych Open Source - Ingres - Computer Associates, mySQL, PostgresSQL.
Formularz - używany jest do wprowadzenia danych w bazie danych
Przykład formularza jest okno na ekranie, które zawiera pola, w które można wprowadzić właściwe dane.
Zapytania – kwerendy są używane do wyszukiwania, analizowania, przetwarzania danych.
Raport jest używany do generacji przygotowywania raportu (wydruku) z bazy danych.
Formaty w których mogą być generowane raporty - Ms Excel – XLS, Ms Word – RTF, Adobe
- PDF
Język zapytań SQL- język relacyjnych baz danych
SQL (Structured Query Language), czyli Strukturalny Język Zapytań.
SQL jest standardowym językiem do kierowania poleceń do relacyjnej bazy danych i komunikacji z bazą.
Za pomocą języka SQL można wprowadzać dane do bazy, odczytywać, modyfikować, usuwać.
Ponieważ SQL jest standardowym językiem wykorzystywanym we wszystkich relacyjnych bazach danych,
użytkownik znający ten język może pracować z dowolną relacyjną bazą danych.
Wariacje SQL w zależności od producenta bazy danych - Oracle, IBM, Sybase, Microsoft, mySQL
SQL - 99 - SQL 3 wzbogacony o rozszerzenia obiektowe
Język SQL składa się z trzech języków podrzędnych, pozwalających wykonywać praktycznie dowolne
operacje w relacyjnej bazie danych
Wstęp do Informatyki
14
Do projektowania, definiowania logicznej struktury danych używany jest język definicji danych (ang. DDL Data Definition Language) - do tworzenia tabel, usuwania ich, definiowania perspektyw, indeksów,
ograniczeń itd
Do modyfikowania danych w systemie służy język manipulacji danymi (ang. DML - Data Manipulation
Language).
Język zapytań o dane (odczytywać dane) (ang. DQL - Data Query Language)
Wybór systemu do zarządzania bazy danych
Jakie są wymagania aplikacji w stosunku do systemu zarządzania bazą danych?
Jaki zostanie wybrany model bazy danych?
TCO - total cost of ownership - całkowite koszty posiadania
Na jakim systemie operacyjnym chcemy stosować bazy danych?
Jak długo będzie funkcjonowała tworzona baza danych?
Jakie są wymagania wobec dostępności, odporności na awarie?
Jaka jest skala danych?
Jakiego wsparcia technicznego potrzebujemy?
Ile możemy zapłacić za 1 licencję użytkownika?
Wprowadzanie informacji (danych) do bazy danych
- Bezpośrednio (ręczne) wprowadzanie
- Bezpośrednio do tabeli
- Z użyciem formularza
- Z używaniem ODBC (Open DataBase Connector) – pobieranie danych z innej bazy danych
- Pobieranie danych zawartych w arkuszu kalkulacyjnym (Ms Excel, Open Office)
- Pobieranie danych zawartych w bazie danych typu dbase (II, III, IV, 5)
- Wprowadzenie danych zawartych w pliku tekstowym (plaski plik)
Tworzenie tabeli
Jak tabela ma być powiązana z istniejącymi (innymi) tabelami?
Pola łączące tabele
Klucze obce - pole wskazujące na klucz podstawowy w innej tabeli. Typy danych i rozmiar pola klucza
obcego powinien być taki sam jak typ danych i rozmiar pola klucza podstawowego.
Klucz podstawowy - pole, które jednoznacznie identyfikuje rekordy w tabeli.
Czy tabela będzie nadrzędna / podrzędna (słownikowa)?
Które pola w której tabeli - normalizacja danych
Jaka relacja między polami - jeden do jednego ; - jeden do wielu
Wybrać nazwę dla tabeli, mówiącą o przeznaczeniu tabeli, typ przechowywanej informacji, opisowa
nazwa, jak najprostsza. Nadając tabelom proste, opisowe, logiczne nazwy autor aplikacji daje możliwość
użytkownikom łatwiej poznać strukturę aplikacji, model danych.
Wybrać nazwy pól (kolumny) - nazwy opisowe szczególnie istotne, po czasie będzie łatwo czytać model
danych i konstruować zapytania, nazwa pól (kolumn) które reprezentują te same pola w bazie danych
powinny być takie same (ta sama nazwa) we wszystkich tabelach gdzie występują
Wybrać typ danych
Systemy wspomagające zarządzanie
System produkcyjny (usługowy) przekształca za pomocą procesów produkcyjnych surowce, energię,
materiały w produkty końcowe (usługi).
System zarządzania steruje procesami w firmie. System zarządzania wyznacza cele, kontroluje ich
realizację i steruje strukturę produkcyjną.
System Informacyjny
System informacyjny - uporządkowany układ odpowiednich elementów, charakteryzujących się pewnymi
właściwościami i połączonych wzajemnie określonymi relacjami
Część każdej organizacji gospodarczej, firmy,określa narzędzie zarządzania firmy
Wstęp do Informatyki
15
Elementy systemu informacyjnego
– nadawcy i odbiorcy informacji - fizyczne (ludzie i systemy komputerowe), organizacyjne (komórki
obiektu gospodarczego) i prawne (obiekty jako jednostki formalne, traktowane jako wyodrębnione
całości) podmioty informacyjne uczestniczące w przekazie i wymianie informacji;
– zbiory informacji - zestawy wiadomości o charakterze ekonomicznym (w różnej postaci) generowane
przez nadawców w określonym porządku przestrzennym i czasowym; dzielimy je:
– kanały informacyjne - sformalizowane i nie sformalizowane drogi przepływów informacyjnych,
– metody i techniki przetwarzania informacji - zlogorytmizowane procedury automatycznej i
nieautomatycznej obróbki zbiorów informacji.
Wymagania wobec informacji gospodarczej
- rzetelność - informacje muszą wiernie opisywać operacje gospodarcze i stany;
- selektywność - informacje powinny być dobrane pod kątem charakterystyk opisywanego problemu czy
stosowanej metody;
- adresowalność - zakres przedmiotowy, dokładność i aktualność informacji muszą być dostosowane do
indywidualnych potrzeb określonego odbiorcy, wyznaczanych przez charakter wykonywanych przez niego
działań;
- odpowiedniość - zgodność z konkretnym zapotrzebowaniem na informacje;
- terminowość - dostarczanie informacji we właściwym czasie;
- wymagana postać - sposób prezentacji, szczegółowość i rodzaj nośnika zgodny z wymaganiami
odbiorcy;
System Informatyczny - cześć systemu informacyjnego firmy, oparta na technologii informatycznej
aplikacja, program, który rozwiązuje określone problemy biznesowe.
Rozwój systemów informatycznych
Rozwój firmy - sprostać wymaganiom rynku i konkurencji, osiągnięcie przewagi konkurencyjnej
Rozwój otoczenia - wymogi prawne Basel II, SOX, ZUS, Fundusze Emerytalne
Rozwój systemu zarządzania jako teoria i praktyka gospodarcza
- zarządzanie przez cele; - planowanie strategiczne; - zarządzanie strategiczne;
- centra zysku (business units), spinn -off, entreprenuership; - ABC (Activity Based Costing - rachunek
kosztów działań; - BSC (Balanced Scorecard - zrównoważona karta wyników; - outsourcing
Typologia zintegrowanych systemów informatycznych
Stosowane systemy komputerowe wspomagające zarządzanie procesów produkcyjnych można
podzielić na następujące kategorie
BI
– Business Intelligence
– Inteligencja biznesowa
CAP
– Computer Aided Planning
– System wspomagania planowania
CIM
– Computer Integrated Manufacturing
– Zintegrowany system zarządzania produkcji
CRM
– Customer Relationships Management – System zarządzania relacjami z klientami
EIS
– Executive Information Systems
– Systemy informowania kierownictwa (SIK)
ERP
– Enterprise Resource Planning
– Systemy wspomagania zarządzania produkcją
ESS
– Executive Support Systems
– Systemy wspomagające kierownictwo
ES
– Expert Systems
– Systemy ekspertowe (SE).
DSS
– Decision Support Systems
– Systemy wspomagania decyzji (SWD)
MIS
– Management Information Systems () – Systemy informatyczne zarządzania (SIZ)
SCM
– Supply Chain Management
– System zarządzania łańcuchem dostaw
SFA
– Sales Force Automation
– Systemy automatyzacji pracy handlowców
SRM
– Supplier Relationship Management
– System zarządzania relacjami z dostawcami
Klasyfikacja decyzji
– Operacyjne i strategiczne - ze względu na ich wpływ na działalność organizacji.
– Definiowalne i trudno definiowalne - ze względu na ich strukturę.
– Zależne i niezależne - ze względu na ich odniesienie do pozostałych decyzji w organizacji.
– Twórcze i standardowe (przewidywalne)
Wstęp do Informatyki
16
Systemy finansowo-księgowe wymagane funkcje
– Operacje w różnych walutach
– Możliwość prowadzenia księgowości przy stosowaniu kilku standardów rachunkowości
– Współpraca z systemami homebankingowymi.
– Współpraca z innymi systemami
– Zamykanie okresów
Systemy sprzedaży i obsługi magazynów
– Pojedynczy klient może należeć do wielu grup klasyfikacji klienta.
– System zarządzania, kontrolowania i raportowania promocji (ilościowe, wartościowe progi, łączony
zakup, gratisy, upusty, terminy płatności, kwotowo, procentowo).
– Prognozowanie sprzedaży wg różnych metod, porównanie prognoz z realnej sprzedaży
– definicja i zarządzanie progów kredytowych, generacja ostrzeżeń i uniemożliwianie sprzedaży
– Minimalizacji kosztów magazynowania przy zachowaniu Współczynnika Obsługi Klienta dla danego
klienta na założonym poziomie/
– Stan i wartość zapasów na dany dzień
– Operacje w różnych walutach
– Współpraca z systemami homebankingowymi.
– Współpraca z innymi systemami (CRM)
– Zamykanie okresów
– Obsługa kodów kreskowych
– Rezerwacja towarów
– Obsługa inwentaryzacji okresowej i ciągłej
– Tworzenie Raportu Braków na podstawie niezrealizowanych pozycji zamówień, z którego w sposób
automatyczny można wygenerować zamówienia do dostawców.
– Definiowalna wg indywidualnych algorytmów Optymalna (ekonomiczna) Wartość Dostawy.
CRM - zarządzanie relacjami z klientem
Cel:
– baza danych o klientach - przechowywanie informacji o klientach, kontaktach z nimi, częstotliwości i
rodzaju zakupionych produktów, płatności w integralną, jednolitą bazę informacji o klientach...
– kompleksowe zarządzanie relacjami z klientem - pozyskiwanie, zatrzymywanie, rozwój relacji z
klientami
– zarządzanie zyskowności klienta - jakość obsługi w zależności od wartości klienta dla firmy
– dostosowywanie oferty do segmentów klientów, indywidualizacja obsługi masowego klienta,
minimalizacja kosztów obsługi klienta
Szczególny typ CRM jest zarządzanie relacjami z dostawcami.
SCM – zarządzanie łańcuchem dostaw
Zarządzanie łańcuchem dostaw jest integracją procesów biznesowych obejmujące cały łańcuch
logistyczny – od dostawy materiałów i /lub usługi /do ostatecznego odbiorcy. SCM jest powiązanie,
integracją procesów w firmie z procesami poza firmą - dostawcy, dystrybutorzy, odbiorcy finalni.
Korzyści - lepsze zaspokojenie rynku, minimalizacja kosztów logistycznych, minimalizacja zapasów,
lepsza koordynacja dostaw surowców i materiałów z procesem produkcyjno-dystrybucyjnym
Problemy - integracja systemów w celu zapewniania automatycznego przepływu informacji i ostrzeżeń
(wymiany między systemami) bez ich ręcznego wprowadzania (elektroniczny transfer dokumentów EDI).
Systemy ekspertowe – w nich jest zaimplementowany model podejmowania decyzji stosowany przez
osoby - ekspertów w danej dziedzinie. Systemy ekspertowe potrafią uzasadnić dlaczego proponują dane
rozwiązania i jak system doszedł do tego wniosku – jakiej drogi rozumowania (jakie reguły) zostały
zastosowane.
Zastosowanie SE w zarządzaniu i bankowości - ocena ryzyka kredytobiorcy, płynności finansowej.
System Informowania Kierownictwa (SIK) (ang. MIS - Management Information System, EIS - Executive
Information System ) ma na celu dostarczanie kadrze kierowniczej firmy informacji pozwalającej na
Wstęp do Informatyki
17
bieżące monitorowanie kluczowych wskaźników kondycji firmy (Key Performance Indicators – KPI).
Czasami te informacje są umieszczone na tablicy rozdzielczej (kokpit) (ang. dashboard).
Które obszary są kluczowe lub krytyczne dla firmy?
Jakie procesy są związane z krytycznymi obszarami?
Jakie wskaźniki mogą być stosowane do ich monitorowania, oceny? (Raporty ukierunkowane na
monitorowanie, ocena jednostek organizacyjnych, a nie procesów?)
Jak mają powiązania logiczne, hierarchiczne (wg szczebla zarządzania)?
Systemy wspomagania decyzji (SWD) (ang. DSS) to interaktywny system informatyczny, który dostarcza
informacji przy wykorzystaniu analitycznych modeli i narzędzi decyzyjnych z dostępem do bazy danych
(hurtowni danych) w celu wspomagania decydentów w rozwiązywaniu kompleksowych i źle
ustrukturyzowanych problemów.
Problemy
– Jakość podejmowanych decyzji zależy od jakości posiadanych w systemie danych.
– GI-GO (garbage in – garbage out) Śmieci na wejściu - Śmieci na wyjściu
– Jakość danych. Czyszczenie danych. ETL
– Duża różnorodność systemów informatycznych - sprzedaż, dystrybucja, gospodarka materiałowa,
rachunkowość, finanse i kontroling, CRM
Systemy pracy grupowej
Pozwalają na pracę grupową nad dokumentami ludzi z określonej komórki organizacyjnej lub całej firmy.
Zapewniają autoryzowany dostęp do dokumentów.
Pozwalają na przeprowadzenie krokowego procesu akceptacji procesów (dokumentów) - workflow.
System planowania i rozliczenia delegacji i środków transportowych...
Lotus Notes, Oracle Collaboration Suite, Microsoft Exchange
Strona firmowa (portal ) WWW
WWW - medium do wymiany informacji i współpracy
Intranet - wewnętrzny serwis firmowy
Dashboard - deska rozdzielcza z kluczowymi wskaźnikami opisującymi stan firmy
Ekstranet
Modele produkcji i dystrybucji
Tradycyjny model dystrybucji
Producent -> Dystrybutor -> Sklep -> Klient
Producent ---------------------> Sklep -> Klient
Internetowy model dystrybucji
Producent ----------------------------------> Klient
Tradycyjny model produkcji
Produkować wg potrzeb rynku i magazynować
Internetowy model produkcji
Produkować według indywidualnych zamówień klienta
assembly-to-order (Dell, HP, IBM konfigurator serwera - klient wybiera co ma wchodzić w skład jego
produktu, jakie cechy powinien mieć)
make-to-order
Wymagania wobec strony firmowej (portalu) WWW
– Mała wielkość strony (bez Flasha) - szybkie ładowanie (www.yahoo.com, www.oracle.com)
– Funkcjonalna i prosta nawigacja
– Możliwość wyszukiwania informacji zawartej w serwisie w przypadku portali
– Możliwość Interakcji z klientami poprzez e-mail lub call-center
– Możliwość wejścia do intranetu jeżeli istnieje
– dynamiczna - zawartość strony jest generowana z bazy danych
– Content management - zarządzanie zawartości portala
– wireless - obsługa urządzeń bezprzewodowych
– zamówienia i sprzedaż - (technologia SSL), koordynacja przedstawicieli handlowych (SFA)
Wstęp do Informatyki
18
Systemy typu ERP
Planowanie potrzeb materiałowych (MRP – Material Requirements Planning). System typu MRP na
podstawie danych o sytuacji rynkowej (zamówienia na wyroby) i stanu magazynu tworzy plan produkcji i
zaopatrzenia, terminarz produkcji.
Planowanie zasobów produkcyjnych (MRP II – Manufacturing Resorce Planning). Rozszerzenie systemu
MRP o takie sfery jak: planowanie nowych wyrobów, algorytmów i procedur służących zwiększeniu
integracji informacji i optymalizacji decyzji w firmie, wykorzystanie danych historycznych jako podstawy do
planowania stanów przyszłych.
Planowanie zasobów przedsiębiorstwa (ERP – Enterprise Resorce Planning – MRP III). Rozszerzenie
systemu MRP II o funkcje analityczne (symulacja co jeżeli), modeli optymalizacji i planowania, dalsza
integracja informacji w firmie poprzez rachunkowość zarządczą (budżetowanie i kontroling) i EDI w
ramach SCM.
Głównym celem ERP (Money Resource Planning - Planowanie Zasobów Finansowych) jest integracja
wszystkich procesów operacyjnego zarządzania w firmie w jednym systemie.
Moduły systemu ERP
W zależności od Typu firmy – produkcyjna, handlowa, instytucja finansowa / banki, firmy
ubezpieczeniowe, firmy leasingowe/
Sektory - ochrony zdrowia, publiczny,
Modele działalności - Business to Business (B2B), Business to Consumer (B2C) - Dell
Systemu typu ERP SAP R/3, mySAP.com, Oracle E-business Suite, Oracle E-Business Suite Special
Edition, J.D.Edwards, IFS, BAAN
Polskie systemy typu ERP -Teta 2000, CDN XL, Safo.biz, Simple, Softlab SQL, WA-PRO.
Przed wdrożeniem
– Jakie specyficzne strategiczne biznes cele chcemy osiągnąć poprzez ERP?
– Jakie specyficzne biznes cele możemy osiągnąć poprzez ERP?
– Jakie korzyści będziemy mieli z ERP?
– Jakiej informacji kierownictwo firmy nie może wydobyć z istniejących systemów?
– Dlaczego ta informacja nie może być wydobyta z istniejących systemów?
– Jaka jest ważność brakującej informacji dla podejmowania strategicznych decyzji?
– Jakie są bieżące cele strategiczne firmy i jak wdrożenie systemu ERP ułatwi ich osiągnięcie?
– Reorganizacja, zmiana struktury firmy...
Powody wdrożenia nowego SIZ
– Integracja istniejących różnorodnych systemów w jednym zintegrowanym systemie
– Optymalizacja procesów biznesowych w firmie i między firmą a jej dostawcami i klientami
– wzrost efektywności i elastyczności w sferze produkcji, dystrybucji, windykacji
– możliwość prowadzenia wielokierunkowych analiz
– usprawnienia obsługi klienta i relacjami z dostawcami
Wymagania wobec systemu informatycznego
– Analiza eksploatowanego obecnie systemu informatycznego pod kątem kompletności i spełnienia
potrzeb oraz oczekiwań rozwojowych firmy
– Do czego jest nam potrzebny system informatyczny?
– Kto będzie korzystał z systemu informatycznego?
– Wywiad z użytkownikami - ich oczekiwania i uwagi do systemu.
– łatwy, szybki dostęp do informacji najlepiej przez przeglądarkę internetową
– informacja zagregowana i szczegółowa - łatwe przejścia z jednego poziomu do drugiego
– możliwość tworzenia alertów (ostrzeżeń)
– informacja w wielu przekrojach
– Adaptacja systemu do potrzeb firmy aby zapewnić unikalność i rozwijać know-how firmy i zapewnić
przewagę konkurencyjną w stosunku do innych firm, nawet jeżeli stosują ten sam system.
– Obsługa urządzeń mobilnych i bezprzewodowych
Wstęp do Informatyki
19
–
–
–
Elektroniczna wymiana dokumentów, współpraca z zewnętrznymi systemami, homebanking
składanie zamówień przez Internet śledzenie stanu ich realizacji
Zarządzanie polityką cenową (różne modele i scenariusze cenowe, rabaty, dopłaty dla różnych grup
kontrahentów w zależności od ich obrotów
Kryteria przy wyborze pakietu ERP
- usługi konsultacyjne,
- usługi szkoleniowe
- usługi integracyjne
- Ilość jednocześnie korzystających z systemu użytkowników
- platforma sprzętowa, system operacyjny i system do zarządzania bazy danych
- Niskie koszty w przeliczeniu na jednego użytkownika zakupu, wdrożenia i eksploatacji (administracji),
aktualizacji i rozwoju
Finansowanie projektu informatycznego
- Własne środki - Kredyt – Leasing - Fundusze UE.
Opłacalność projektu ERP (ROI)
Czynniki wpływające na efektywność wdrażania
Jaki efekt przyniesie wdrożenie SI?
Czy kadra kierownicza chce i jest gotowa do zmian?
Jaki jest stopień zaangażowania kadry kierowniczej?
Czy kadra kierownicza potrafiła i przekazała jakie ma potrzeby i wymagania?
Czy jest przedstawiciel kadry kierowniczej, któremu zależy na sukcesie przy wdrożeniu?
Doświadczenia wdrażających w adaptacji programu do wymagań firmy
Możliwości parametryzacji systemu do potrzeb firmy
prawidłowe oszacowanie i kontrola kosztów projektu
Użytkownicy biznesowi potrafią posługiwać się i wykorzystać informację znajdującej się w systemie!
Czy firma jako struktura organizacyjna, ludzie, procesy jest w stanie dopasować swoją organizację pracy,
technologii i procesów do wdrożonego nowego systemu?
Opłacalność projektu ERP (ROI - Return of Investment)
Jak oszacować okres zwrotu?
Liczenia kosztów = sprzęt (hardware) + licencje (software) + szkolenia administratorów, użytkowników +
administracja + aktualizacja + wsparcie (support)
Liczenie korzyści - Jakie korzyści i gdzie w jakich działach, procesach, osiągniemy poprzez wdrażanie SI?
(zmiany w czasu obsługi procesów, ekonomia środków, pracy...)?
Zdefiniować -> Zmierzyć (ocenić) -> Zsumować
Opłacalność projektu ERP (ROI)
Jak oszacować okres zwrotu?
Jaka kwota (minimalne, średnio, maksymalne) możemy przeznaczyć na inwestycje IT?
Jaki zwrot z inwestycji chcemy (zakładamy) że musimy osiągnąć (minimalny, średnio, maksymalny)?
Miejsce systemów IT w firmie
System informatyczny w zależności od jego roli w wypracowaniu zysku może pełnić rolę
podtrzymująca
główna (Banki, Instytucje ubezpieczeniowe, sklepy internetowe i projekty e-commerce)
Dostawca usług aplikacyjnych - Application Service Provider (ASP) - Przykład - serwis księgowy
Korzyści z outsourcingu procesów IT - wyniesienie obsługi informatycznej organizacji do zewnętrznej
wyspecjalizowanej firmy
- administracja i aktualizacja aplikacji
- administracja infrastruktury IT
obniżenie kosztów (wydajność specjalizowanej firmy, zatrudnienie specjalistów, niezawodność sprzętu,
zapewnienie zapasowych serwerów, jakość obsługi)
Wstęp do Informatyki
20