Patrycja Boczar-Pelczar
Transkrypt
Patrycja Boczar-Pelczar
Numer 2/2016 (7) Patrycja Boczar-Pelczar Uniwersytet Rzeszowski Spożywanie i nadużywanie alkoholu przez współczesną młodzież na podstawie wyników wybranych badań STRESZCZENIE Artykuł koncentruje się na problemie występowania zjawiska alkoholizmu wśród członków współczesnego społeczeństwa polskiego. Do zobrazowania ilościowego poziomu zjawiska posłużono się danymi pochodzącymi z badań Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Centrum Badania Opinii Społecznej oraz z Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD. Problematyka alkoholizmu obsadzona została w szerszym kontekście, w powiązaniu z innymi problemami dotykającymi współczesne społeczeństwo polskie. Jednym z szerzej omówionych zagadnień ścisłe powiązanych z alkoholizmem jest problem przemocy, który niejednokrotnie jest ściśle związany z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Autorka skupiła się również na znaczeniu profilaktyki i realizowanych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych kampanii profilaktycznoedukacyjnych, mówiących o skutkach nadużywania alkoholu i problemów z społecznych z tym związanych. Słowo klucz: alkoholizm, przemoc, profilaktyka, uzależnienie Keyword: alcoholism, violence, prevention, addiction SUMMARY The article is concentrating on the problem of appearing of the phenomenon of alcoholism among members of the contemporary Polish people. For depicting the quantitative level of the phenomenon they used data coming from examinations of the State Agency of the problem solving Alcoholic, Centre of examining the public opinion and from the European Program of the questionnaire survey at ESPAD Schools. Issues of alcoholism were filled in the wider context, in connecting with other problems touching the contemporary Polish people upon. With one of more widely discussed issues dense connected with alcoholism there is a problem of the violence which many times is closely associated with abusing psychedelic substances. The author also concentrated on the significance of the prevention of both campaigns carried out by the State Agency of solving drink problems preventive-educational, talking about effects of the dipsomania and problems from social associated with it. str. 1 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Alkohol od lat jest najpowszechniejszą substancją psychoaktywną spożywaną przez ludzi w każdym wieku na całym świecie. Największą popularnością cieszy się piwo, później wódka i inne mocne alkohole. Jeśli poddamy analizie spożycie alkoholu przez młodych ludzi, to częściej alkohol piją chłopcy, jednak zainteresowanie procentami wśród dziewcząt stopniowo wzrasta (CBOS „Młodzież 2013”, 2014). Prawdopodobnie wpływ ma na to fakt ciągłego dążenia młodzieży do równouprawnienia w każdym aspekcie życia. Dziewczęta chcąc dorównać swoim kolegom, starają się również wzmocnić swoją pozycję towarzyską, spożywając większe ilości alkoholu. Młodym ludziom często wydaje się że spożycie większej ilości alkoholu jest „modne” i wzmacnia ich obraz w oczach rówieśników. Obserwowany jest jednak wyraźny spadek dostępności napojów alkoholowych dla osób niepełnoletnich, co ma utrudnić i z czasem uniemożliwić dzieciom i młodzieży jego spożywanie. Niebagatelny wpływ na ograniczoną dostępność alkoholu dla ludzi poniżej 18 roku życia mają kampania antyalkoholowe, które zostaną omówione w późniejszej części artykułu. Niepokojący jest fakt iż młodzież, a nierzadko nawet osoby dorosłe uważają piwo za napój na tyle lekki i niegroźny, że spokojnie można je pić w dużych ilościach. Jest ono spożywane często by pozornie ugasić pragnienie, albo jako napój towarzyszący gdy oglądamy programy telewizyjne. Piwo nie jest więc kojarzone z ważnymi uroczystościami co wpływa na jego postrzeganie jako napoju niezagrażającego uzależnieniem i postrzeganego na co dzień za taki, jakby nie zawiera alkoholu. Wychodząc „na piwo” nie jesteśmy postrzegani przez naszych odbiorców jako osoby nie stroniące od alkoholu, tak jak miałoby to miejsce gdybyśmy użyli w miejsce piwo, słów wódka czy wino. Zwrot „idę na piwo” jest niejednokrotnie wręcz skrótem myślowym czy zamiennikiem od „idę spotkać się ze znajomymi”. Jest to zwrot charakterystyczny dla ludzi w każdym wieku i nie jest gorszący, co błędnie utwierdza społeczeństwo w braku zagrożenia w spożywaniu tego rodzaju alkoholu. Jednak jak pokazują dostępne badania i analizy jest to złudne przeświadczenie, gdyż piwo jest tak samo niebezpieczne jak wódka i wino. W dodatku zagrożenie istnieje niezależnie od tego, czy dana osoba jest uzależniona od alkoholu czy nie. 1. ANALIZA PROBLEMU SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ NA PRZESTRZENI LAT 1999-2014 Wiek inicjacji alkoholowej, obniżył się w Polsce do 10-11 roku życia. Bardzo niepokojące zjawisko obserwujemy w wieku gimnazjalnym (13-15 rok życia), kiedy to spożycie alkoholu wzrasta bardzo szybko. Zaledwie 8-10 proc. badanych gimnazjalistów stwierdziło, że nie pije alkoholu wcale. Próby picia ma za sobą 87,3% gimnazjalistów z klas trzecich i 95,2% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (ESPAD „Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną”, 2011 ). Z badań przeprowadzonych przez CBOS wynika iż nastolatki częściej niż narkotyki czy papierosy, wybierają alkohol. 72 proc. z nich przyznało, że pije piwo, a 68 proc. nie kryło, że pije wódkę i inne mocne alkohole. Na przestrzeni lat spożycie alkoholu mocno wzrosło. Jak wskazują raporty w 1992 roku częste picie piwa deklarowało 49proc. badanych młodych ludzi, natomiast w kolejnych latach przyznawało się ich do tego coraz więcej, by w 2013 roku ich liczba sięgnęła aż 81proc (Ibidem). Warto zauważyć, że odsetek konsumentów alkoholu, definiowanych jako osoby, które piły jakikolwiek napój alkoholowy w czasie ostatnich 12 str. 2 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) miesięcy przed badaniem, w przypadku uczniów młodszych nie odbiegają znacznie od odsetka konsumentów w badaniach na populacji osób dorosłych. W 2000 roku pierwszy raz w Polsce przeprowadzone zostały badania dotyczące spożywania alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych wśród studentów. Badania zrealizowane i opracowane zostały przez Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. W badaniach udział wzięło blisko 10 tys. studentów z 40 uczelni między innymi z Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Warszawy i Wrocławia. Do badań wybrano studentów studiów dziennych uniwersytetów, politechnik, akademii medycznych, wyższych szkół ekonomicznych i artystycznych oraz wyższych szkół rolniczych i wychowania fizycznego. Koncepcję i narzędzia badań opracowano we współpracy z przedstawicielami National Institiute of Alcoholism and Alcohol Abuse oraz Harvard School of Public Health. Placówka ta prowadzi od wielu lat badania nad konsumpcją alkoholu i używaniem narkotyków przez amerykańskich studentów (PARPA „Studenci 2000”, 2000). W badaniach ankietowych dotyczących używania alkoholu przyjęto, że wskaźnikiem względnie częstego używania jest picie w czasie 30 dni poprzedzających badanie. Dane uzyskane podczas badań przestawia niżej zamieszczona tabela. Tabela 1. Upijanie się badanych w ciągu 30 dni przed badaniem Częstość picia Procent badanych Ogółem Mężczyźni Kobiety Ani razu 25,00 18,85 30,75 1 - 2 razy więcej 30,61 26,10 34,69 3 lub więcej razy 44,04 54,87 34,20 Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000” Z badań wynika iż 75 proc. respondentów spożywało co najmniej raz alkohol w przeciągu miesiąca poprzedzającego czas przeprowadzanych badań. 44 proc. badanych piło trzy lub więcej razy, czyli średnio co dziesięć dni. W badaniach zadano również pytanie o to, jak często doszło w minionym miesiącu do przekroczenia przez badanego progu nietrzeźwości. Chodziło tu o zbadanie subiektywnego poczucia upicia się, bez odwoływania się do obiektywnych miar nietrzeźwości, jakimi mogą być ilość lub częstość wypijanego alkoholu. Około 25 proc. badanych przynajmniej raz upiło się w ciągu 30 dni przed badaniem, w tym ok 7 proc. trzy lub więcej razy (Ibidem). Tabela 2. Jak ważne są dla Ciebie następujące motywy picia? - ogół badanych str. 3 Ważne lub bardzo ważne Mało ważne W ogóle nieważne Alkohol jest ucieczką od problemów i trosk 23,15 28,23 46,97 Możliwość upicia się 17,88 30,91 49,01 Picie dla towarzystwa 46,56 30,89 20,22 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Alkohol dodaje pewności siebie, gdy jestem w towarzystwie osób przeciwnej płci 23,2 34,60 39,99 Alkohol jest nagrodą za ciężką pracę 12,93 25,49 59,24 Wszyscy inni piją 9,49 29,61 57,95 Alkohol rozluźnia i poprawia samopoczucie 48,37 26,78 22,46 Alkohol mi smakuje 47,06 24,48 26,24 Alkohol dodaje odwagi 23,6 35,25 38,66 Uczczenie okazji 69,61 16,91 11,38 ważnych Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000” Otrzymane wyniki wskazały iż picie dla „uczczenia ważnych okazji” jest najczęstszym powodem dla którego badani studenci piją alkohol (69 proc.). Picie dla dotrzymania towarzystwa, rozluźnienia i poprawy samopoczucia oraz ze względu na gust smakowy, jako bardzo ważny powód podało ponad 45% badanych. Ponad 50 proc. respondentów uznało że mało ważnym powodem jest picie jako nagroda za ciężką pracę oraz to że „wszyscy inni piją”. Mówiąc o alkoholu należy zaznaczyć, że mało kto wie, czym alkoholizm różni się od zwykłego pijaństwa, a także, że uzależnić się od alkoholu można nie będąc nigdy pijanym i nie przekroczywszy 15 roku życia. Dlatego też fakt że większość badanych pije alkohol dla „uczczenia ważnych okazji” w żadnym stopniu nie eliminuje tego, że są oni narażeni na uzależnienie. Pijące alkohol nastolatki nawet tylko „przy okazjach”, łatwiej popadają w alkoholizm niż dorośli, gdyż alkohol gwarantuje im osiągnięcie wspaniałego pozornie samopoczucia, zatracenia w zabawie i niezależnie od motywów picia, daje pozorne poczucie szczęścia, łatwiejsze znoszenie cierpienia przy minimalnym wysiłku. A uzależnienie następuje tym łatwiej, im młodszy jest pijący. Do lat osiemdziesiątych stosunkowo niewiele dzieci przed jedenastym rokiem życia piło alkohol regularnie. Jednak z obserwacji wynika, że alkohol skutecznie torpeduje proces dojrzewania. Jeśli nawet dziecko nie popadnie w alkoholizm, nie będzie rozwijać się normalnie. Wkraczając w wiek młodzieńczy, zwiększa spożycie alkoholu do niebezpiecznego poziomu, ponadto używa innych narkotyków, często się od nich uzależniając. Typowe są zachowania dewiacyjne czy wprost kryminalne, a funkcjonowanie w środowisku szkolnym i domowym pozostawia wiele do życzenia. 2. POSTAWY MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ I STUDENTÓW WOBEC ALKOHOLU Badania przeprowadzone przez ESPAD objęły te same roczniki osób, które uczestniczyły w 1995 roku w badaniach uczniów szkół średnich. Można więc założyć, że przeprowadzone obecnie badania objęły w przybliżeniu tę samą populację badanych co w 1995 roku. Dzięki temu możliwe jest dokonanie porównań w zmianach używania środków psychoaktywnych przez młodzież. Dokonując tych porównań założono, że osoby, które w 1995 str. 4 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) roku były w pierwszej klasie obecnie są na pierwszym roku studiów, a osoby, które były w trzeciej klasie obecnie są na trzecim roku studiów (ESPAD, „Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną”). Badania ESPAD dotyczące używania środków psychoaktywnych przez uczniów szkół średnich były prowadzone także na jesieni 1999 roku. Ponieważ badania "Studenci 2000" przeprowadzono na wiosnę 2000 roku, z pewnym przybliżeniem, można dokonać porównania picia alkoholu przez studentów i młodzież uczącą się. W tabeli 3 zebrano dane dotyczące picia alkoholu w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie, a w tabeli 4 - dane dotyczące upijania się w tym okresie. Tabela 3. Porównanie picia alkoholu w ciągu 30 ostatnich dni uczniów klas pierwszych i trzecich, oraz studentów pierwszego i trzeciego roku. Pierwsze klasy 1999 Trzecie klasy 1999 Pierwszy rok studiów 2000 Trzeci rok studiów 2000 61,1 78,1 75,0 75,7 Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000” Z danych uzyskanych podczas badań można jednoznacznie odczytać iż młodzież klas trzecich dużo częściej w porównaniu ze studentami sięga po alkohol. Pomimo przepisów prawnych jasno zabraniających spożywania alkoholu przez osoby niepełnoletnie, gimnazjaliści częściej niż studenci korzystają z tego typu substancji. Spowodowane jest to zapewne czynnikami psychospołecznymi. Gimnazjaliści będący w wieku dojrzewania, często chcą udowodnić swoją „dorosłość” pijąc. „Definicje nadużywania i uzależnienia od alkoholu w odniesieniu do osób dorosłych zawiera DSM, jednak wyniki badań sugerują, że w przypadku młodzieży może być konieczne określenie odrębnych kryteriów diagnostycznych.” (Martin, 1996, 549-558). Można więc domniemywać iż zachowania i postawy wobec alkoholu: rodziców, środowiska, rówieśników w wieku gimnazjalnym młodzież najczęściej postrzega i interpretuje „wygodnie” dla siebie. Młodzież, którą rodzice przestrzegali przed piciem alkoholu oraz dzieci mocno związane ze swoimi rodzicami rzadziej sięgają po alkohol. Uboga komunikacja oraz brak wsparcia wśród najbliższych jest mocno związana z częstotliwością picia i upijaniem się wśród młodzieży gimnazjalnej. Te problemy nie dotyczą już studentów, gdyż są oni bardziej samodzielni, nie są już tak związani ze swoimi rodzicami a jednocześnie mają już za sobą wiek gimnazjalny i incydenty dla niego typowe. Wydaje się więc, że bardzo ważnym elementem generującym niejako upijanie się gimnazjalistów są wpływy zarówno rówieśników, jak i rodziców, nie jest jednak jasne, które z nich mają większą siłę i znaczenie. 3. SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZ DOROSŁYCH Od alkoholu nie stroni ponad trzy czwarte dorosłych Polaków przy czym 65 proc. twierdzi, że pije czasami, a 11 proc. – że często. Ponad jedna piąta badanych deklaruje abstynencję. W ciągu ostatnich trzynastu lat zwiększyła się o 6 punktów procentowych grupa str. 5 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) abstynentów, zmalał zaś o 4 punkty odsetek tych, którzy rzadko piją alkohol. (CBOS, 2010, „Postawy wobec alkoholu”). Mniej więcej co trzynasty respondent niestroniący od alkoholu przynajmniej raz w miesiącu się upija. Co prawda znikomy odsetek osób spożywających alkohol przyznaje, że pije za dużo, jednak u co dziesiątego pojawiają się symptomy uzależnienia. Niemal jedna dziesiąta dorosłych (przeważnie kobiet) deklaruje, że osoba z najbliższej zamieszkującej razem rodziny nadużywa alkoholu (Ibidem). Przeprowadzono Badania sondażowe mające na celu ocenienie postaw osób pełnoletnich wobec alkoholu oraz kulturę jego spożywania. Przede wszystkim pytania dotyczyły stylów picia, częstotliwości oraz okoliczności w jakich sięgają po alkohol. Istotne są też okoliczności spożywania alkoholu, motywy oraz osoby z którymi badani piją najczęściej. (CBOS, 2010, „Aktualne problemy i wydarzenia”). Wyniki badań przedstawiają niżej prezentowane wykresy. Wykres 1. Wykres 1. Z kim zazwyczaj spożywa Pan/Pani alkohol? Z nieznajomymi; 0% Z rodziną; 47% Ze znajomymi; 51% Sam; 2% Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010 Miejsce spożywania napojów alkoholowych najbardziej zależy od wieku badanych. Im młodsi, tym częściej spożywają alkohol poza domem – w pubach, restauracjach i na wolnym powietrzu. Ci, którzy deklarują, że piją alkohol, spożywają go przeważnie ze znajomymi (51 proc.) nieznacznie rzadziej zaś z rodziną 47proc.). Nieliczni wskazują, że zazwyczaj piją sami (2 proc.). W samotności relatywnie częściej niż inni piją alkohol najstarsi badani. Wraz z wiekiem wzrasta również popularność jego spożywania w gronie rodziny. Im młodsi respondenci, tym częściej piją alkohol przy okazji spotkań ze znajomymi (Ibidem). Często zadawanym pytaniem zarówno w gronie najbliższych, jak i w grupach terapeutycznych jest pytanie o koszty związane z piciem. Uświadomienie ich osobom nadużywającym niekiedy pomaga w procesie terapeutycznym, a młodzieży pokazuje jak wiele innych rzeczy za te pieniądze mogliby zrobić. str. 6 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Wykres 2. Wykres 2. Ile przeciętnie w ciągu miesiąca wydaje Pan/Pani na alkohol? 60% 50% 50% 40% 30% 20% 12% 16% 18% 23% 20% 14% 10% 10% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010 Wykres przedstawia wyniki badań w zakresie kosztów ponoszonych przez osoby pijące. 50proc. badanych miesięcznie na alkohol przeznacza pomiędzy kwotę pomiędzy 100 a 200 złotych. Brak takich kosztów oraz koszty do 10 złotych łącznie potwierdziło 28proc. badanych. Powyżej 200 złotych zadeklarowało 20 proc respondentów. Więcej niż inne grupy wiekowe wydają na alkohol osoby mające od 25 do 44 lat, natomiast mniej – starsi badani. Wydatki najmłodszych respondentów nie różnią się od średniej dla ogółu. Wg badań CBOS, miesięcznie więcej wydają na alkohol osoby źle oceniające własną sytuację materialną niż dobrze sytuowane (Ibidem). Wykres 3. Wykres 3. Kiedy najczęsciej spożywa Pan/Pani alkohol? W dni powszednie i weekendy; 25% W dni powszednie ; 2% W weekendy; 73% Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010 str. 7 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Respondenci biorący udział w badaniu w znacznej większości odpowiedzieli iż najczęściej spożywają alkohol w weekend i dni wolne od pracy. Takiej odpowiedzi udzieliło aż 73 proc. badanych. W dni powszednie alkohol spożywa jedynie 2 proc osób, natomiast ci którzy piją niezależnie od dnia stanowią jedną czwartą spośród badanych. Wydaje się iż badania przeprowadzone przez CBOS “Postawy wobec alkoholu” w 2010 nie odzwierciedlają rzeczywistej ilości spożywanego alkoholu, ponieważ konsumpcja napojów alkoholowych jest znacznie niższa niż wynika to z danych dotyczących sprzedaży alkoholu, jednak badania te pozwoliły poznać wzory, opinie i postawy wobec alkoholu. Alkohol z reguły pijemy w towarzystwie najbliższych – rodziny i przyjaciół. Preferowanym czasem jest weekend i dni wolne od pracy, jednak aż jedna czwarta spośród badanych nie zwraca uwagi planując spożycie alkoholu jaki jest dzień, co jest niepokojące. 4. PRZEMOC POD WPŁYWEM ALKOHOLU – WYNIKI BADAŃ W ankietach dotyczących spożywania napojów alkoholowych stworzonych na potrzebę badań „Studenci 2000” organizowanych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, znalazły się też pytania dotyczące zjawiska przemocy. Tabela 4. "Czy w Pani/Pana rodzinie w związku z piciem alkoholu zdarzały się takie przykre sytuacje, o których trudno Pani/Panu zapomnieć?". Ogół badanych Mężczyźni Kobiety Tak, zdarzyły się takie sytuacje 27,13 26,18 29,46 Nie, nie zdarzały się takie sytuacje 70,37 73,82 70,54 Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000” Przykrych doświadczeń, które respondenci kojarzą z nadużyciem alkoholu, doświadczyło ponad 27%. Tabela 5. Związek przemocy z alkoholem: „Czy doświadczył Pan/Pani przemocy która miała miejsce po spożyciu alkoholu przez sprawcę?” Przemoc psychiczna Przemoc fizyczna Ogół Ogół Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety badanych badanych Tak, doświadczyłam/łem 13,56 13,63 16,18 15,34 16,46 17,86 Nie doświadczyłam/łem 68,34 75,74 74,60 69,41 78,49 76,52 Czasami doświadczałam/łem 9,00 10,63 9,21 5,05 5,62 Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000” str. 8 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Jak widać z przeprowadzonych badań, przemoc psychiczna oraz fizyczna wynikająca z nadużywania alkoholu pojawia się wśród odpowiedzi w około 23 proc. Nie jest to zjawisko nagminne, gdyż dotyczy jednej czwartej badanych. Związek pomiędzy nadużywaniem napojów alkoholowych a stosowaniem przemocy nie ma charakteru przyczynowo - skutkowego. Na podstawie wyników badań które zostały przedstawione w niniejszym artykule, można wnioskować jedynie o ich współwystępowaniu. Choroba alkoholowa w rodzinie czy w najbliższym otoczeniu powinna być traktowana jako czynnik ryzyka pojawienia się przemocy. Różnego rodzaju dysfunkcje rodziny, konflikty i zachowania patologiczne, których świadkami są dzieci rzutują na całe ich życie dorosłe. 5. PROFILAKTYKA ALKOHOLOWA - KAMPANIE EDUKACYJNE ORGANIZWOANE PRZEZ PAŃSTWOWĄ AGENCJĘ ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH Tworzonych jest wiele kampanii edukacyjnych i profilaktycznych na temat szkodliwości alkoholu, jednak spoglądając na wyniki badań, można zauważyć, że nie przynoszą one zamierzonych efektów. Kampanie antyalkoholowe, połączone są często z profilaktyką w zakresie narkomani, lekomanii i nikotynizmu. Przykładem takich działań jest między innymi kampania „Nie truj się”, organizowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2001 roku. Jej głównym celem było przekonanie jej odbiorców - młodych ludzi, że alkohol, narkotyki, dopalacze i tytoń, które tak często kojarzone są przez nich z radością i zabawą, mogą być również źródłem osobistych dramatów i rodzinnych tragedii. Adresatami kampanii byli uczniowie gimnazjów w całym kraju. Należy zastanowić się, czy jak wysoka jest skuteczność owych kampanii i w jaki sposób wpływa ona szczególnie na młodych ludzi, którzy z racji wieku robią zazwyczaj przeciwne rzeczy niż są im narzucane. Tak więc bombardowanie ich informacjami o szkodliwości alkoholu oraz zachęcanie do życia w trzeźwości, skłania ich do odwrotnych działań. Stąd wzrost liczby młodych osób które nadużywają alkoholu. Takie zjawisko prawdopodobnie ma miejsce z powodu reakcji obronnej mózgu na narzucanie im rozwiązań niezgodnych z ich własnymi przekonaniami. Innym przykładem kampanii profilaktyczno-edukacyjnej była zorganizowania przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych kampania "Alkohol kradnie wolność" . Twórcami i głównymi wykonawcami byli: ambasadorzy - czyli ponad 600 przeszkolonych przez PARPA osób, których zadaniem było zorganizowanie sieci animatorów, animatorzy - osoby, które zorganizują i przeprowadzą choć jedno spotkanie z klasą szkolną, gronem pedagogicznym, grupą rodziców lub radą gminy dziennikarze i osoby znaczące - część edukacyjna kampanii opiera się na mediach i świadectwach osób znaczących i poważanych w społeczeństwie w sprawie problemów związanych z alkoholem - specyficznie w życiu młodych ludzi.” str. 9 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Kampania została przewidziana jako interaktywne przedsięwzięcie ogólnopolskie (PARPA, 2010, „Kampanie profilaktyczno-edukacyjne”). Trzecia z kampanii zrealizowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych była Kampania „Radość bez alkoholu – wakacje bez ryzyka”. Najważniejszym i prawdopodobnie najbardziej efektywnym działaniem tej kampanii było podjęcie decyzji o zaostrzeniu kontroli w miejscach sprzedaży alkoholu, a także bardzo restrykcyjne podejście do przestrzegania zasad i karanie osób dorosłych (opiekunów wycieczek, kolonii, wyjazdów młodzieżowych), które spożywają alkohol podczas sprawowania opieki nad małoletnimi. Ważnym elementem tej kampanii było stworzenie kontrpropozycji dla imprez sponsorowanych przez producentów napojów alkoholowych. Zakaz sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia, który jest głównym elementem tej kampanii. Jego celem nie jest refleksja, a brak dostępności szkodliwego napoju, co jest dużo skuteczniejsze. Jest to działanie bezpośrednie. Wartość tego działania byłaby jednak jeszcze większa, gdyby wszystkie punkty sprzedaży, przestrzegały tych zasad i nie patrząc na brak własnego zysku, odmawiały sprzedaży napojów alkoholowych niepełnoletnim. Twórcy kampanii oraz różnego rodzaju reklam zakładają, że jeśli przestraszą, to osiągną swój zamierzony cel. Jednak jeśli mowa o odbiorcach wśród młodzieży skutek jest zupełnie odwrotny od zamierzonego. Gdyby Kampanie antyalkoholowe przynosiły oczekiwane efekty, liczba osób pijących zmniejszałaby się. Z badań wynika, że liczba ta wręcz rośnie na przestrzeni kilkunastu lat, a kampanii jest coraz więcej. Podobnie jest w wykorzystywaniu w kampaniach informacji o pianych kierowcach. Element ten ma działać jako przestroga, ma przestraszyć i skłonić do refleksji. Badania i codzienna obserwacja jednak dowodzą, że liczba pijanych kierowców wcale nie maleje, a kolejne statystyki pokazują coraz to trudniejszą sytuację w tym obszarze. PODSUMOWANIE Większość dorosłych Polaków spożywa alkohol, jednak tym co różni naszych rodaków jest ilość i częstotliwość jego spożywania. Abstynentami są nieliczni, jednak w ciągu ostatnich lat ich liczba nieznacznie wzrasta. Według dostępnych i przywołanych w artykule badań, najpopularniejszym napojem alkoholowym jest piwo, spada natomiast popularność i częstotliwość spożywania wódki. wódki. (CBOS, 2010, „Postawy wobec alkoholu” 2010). Samo spożywanie alkoholu, częstotliwość oraz jego rodzaj zależy w znacznym stopniu od płci oraz wieku. Polacy najczęściej piją alkohol w towarzystwie, przy okazjach i uroczystościach rodzinnych. Traktują go także jako pewnego rodzaju formę relaksacji, a także jako środek „rozładowujący” napięcie i łagodzący trudną atmosferę podczas tych spotkań. Zdecydowanie rzadziej alkohol podawany jest do codziennego posiłku –obiadu lub kolacji. Z analizowanych badań wynika iż Polacy spożywają alkohol przede wszystkim w domach – własnych lub u kogoś. Alkohol jest środkiem który pojawia się praktycznie na każdym spotkaniu towarzyskim, a wybór picia pozostawiany jest obecnym gościom czy uczestnikom spotkań. Przyczyną coraz większego alkoholizowania się społeczeństwa polskiego w każdym wieku, jest pewnego rodzaju „moda”, która dociera do nas z Zachodu, ale także niezwykle str. 10 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) szybko liberalizuje się nasz stosunek do życia i do szukania przyjemności. Coraz więcej osób lekceważy wartości, relatywizujemy wszystko, nie tylko normy społeczne, ale też rodzinne. Wiele opisów dotyczących nadużywania alkoholu oraz ostrzeżeń w związku z nim, dostrzec możemy już w księgach Starego Testamentu. A sam zwyczaj używania alkoholu w rozpowszechnił się bardzo szybko i dotknął niemal wszystkich warstw społecznych. Należy więc zastanowić się, czy i jak duży tak naprawdę był nasz własny wkład w ukształtowanie tego rodzaju rzeczywistości społecznej. Opisując problemy alkoholowe trzeba także rozróżnić pijaństwo i alkoholizm. Alkoholizm jest chorobą i tak samo jak pijaństwo ma negatywny wpływ na organizm człowieka. Mało kto wie iż od alkoholu można uzależnić się nie będąc pijanym i nie przekraczając nawet 15 roku życia. str. 11 ISSN 2353-6950 Numer 2/2016 (7) Literatura: Martin, C.S. (1996). et al. Staging in the onset of DSM-IV alcohol symptoms in adolescents: Survival/hazard analyses. Journal of Studies on Alcohol 57 Badanie CBOS (2010). „Aktualne problemy i wydarzenia” przeprowadzono w dniach 8 – 14 lipca 2010 roku Komunikat z badań CBOS BS/111/216 (2010). „Postawy wobec alkoholu” Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych http://www.parpa.pl/index.php/profilaktyka-system-rekomendacji/kampanie-profilaktycznoedukacyjne Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, (2000). „Studenci 2000” http://www.parpa.pl/index.php/art/858-wyniki-badan-studenci-2000, wyniki badań. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych, (2014). „Młodzież 2013”, Fundacja Badania Opinii Społecznej CBOS, Raport z ogólnopolskich badań ankietowych (2011). „Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną” Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD str. 12 ISSN 2353-6950