Lukasz Antos, Rzeczowe aktywa trwale w swietle obowiazujacego

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 19, Nr 2/2015
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i logistyka
Łukasz Antos1
RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE
W ŚWIETLE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA
Wstęp
Środki trwałe są najistotniejszym elementem grupy rzeczowych aktywów trwałych większości podmiotów gospodarczych. Cechą wyróżniającą środki trwałe jest
długi okres ich ekonomicznej użyteczności w czasie którego zostaje przenoszona
ich wartość na poszczególne wyroby lub usługi w trakcie całego okresu ich użyteczności. Przedsiębiorcom prowadzącym ewidencję środków trwałych przysługuje prawo do dokonania umorzenia wartości początkowej środka trwałego do wartości netto poprzez odpisy amortyzacyjne. Celem tej pracy jest przybliżenie tematyki środków trwałych według UoR, MSR, MSSF. Zrozumienie tematyki rzeczowych aktywów trwałych następuje poprzez ich zdefiniowanie, następnie należy je
sklasyfikować i wycenić, ustalić metodę i stawkę amortyzacji oraz dokonać ewidencji środka trwałego. Metodą badawczą jest metoda analizy, studia literatury.
1. Klasyfikacja i wycena środków trwałych
Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga posiadania przez jednostki gospodarcze, zasobów gospodarczych bez względu na rodzaj prowadzonej działalności. Dysponowanie zasobami gospodarczymi pozwoli jednostce na realizację podstawowych zadań2.
1
2
Mgr Łukasz Antos, asystent, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
H. Soczówka, Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału [w:] Podstawy Rachunkowości
Aspekty teoretyczne i praktyczne, B. Micherda (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005, s. 79.
161
Wyposażenie jednostki gospodarczej w odpowiednie środki trwałe jest podstawą jej działalności. Środki te stanowią zasadniczą część składników rzeczowych
aktywów trwałych3.
Zgodnie z UoR aktywami są kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe
o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które
spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych4.
Jednostka kontroluje aktywa w celu utrzymania, zabezpieczenia dopływu korzyści ekonomicznych wynikających z posiadania określonych zasobów majątkowych5.
Rzeczowe składniki majątku trwałego są to w szczególności6:
1. Środki trwałe,
2. Środki trwałe w budowie.
Ustawa o rachunkowości definiuje środki trwałe jako rzeczowe aktywa trwałe
i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki,
w skład których należą7:
– Nieruchomości,
– Maszyny, urządzania, środki transportu i inne rzeczy,
– Ulepszenia w obcych środkach trwałych,
– Inwentarz żywy.
Środki trwałe
Nieruchomości
Maszyny, urządzenia,
środki transportu i inne
rzeczy
Ulepszenia
w obcych
środkach
Inwentarz
żywy
Rysunek 1. Skład środków trwałych.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U.
z 2013 poz. 330.
Jednostka ma również prawo do uznania za środki trwałe takie, które zostały
oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy, lub innej umowy
o podobnym charakterze np. leasing operacyjny. Również do tej kategorii zostają
3
4
5
6
7
E. Nowak, Rachunkowość kurs podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2008, s.100.
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,Dz.U. z 2013 poz. 330.
A.Kuczyńska- Cesarz, Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003, s. 59.
I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001, s. 198.
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. z 2013 poz. 330.
162
zaliczone środki trwałe, jeżeli jednostka korzystająca z nich ma prawo do dokonywania od tych środków trwałych odpisów amortyzacyjnych8.
Środki trwałe, które nie będą używane przez jednostkę do realizacji jej podstawowych zadań określonych w statucie, lecz zostały nabyte, wytworzone w celu
osiągnięcia korzyści ekonomicznych związanych z uzyskaniem przychodu, przyrostu ich wartości lub innych pożytków zostają sklasyfikowane jako inwestycje
długoterminowe9.
Dla celów ewidencyjnych, ustalania stawek amortyzacyjnych, jak i badań statystycznych wprowadzono uszeregowany zbiór środków trwałych, który nazwano
Klasyfikacją Środków Trwałych. Klasyfikacja ta zawiera następujące grupy środków trwałych10: przedstawione w tabeli 1.
Tabela 1. Klasyfikacja Środków Trwałych.
1
Lp.
0
Wyszczególnienie
Grunty
2
1
Budynki i lokale
3
2
Obiekty inżynierii
lądowej i wodnej
4
3
5
4
6
5
7
6
Kotły i maszyny
energetyczne
Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
Specjalistyczne
maszyny, urządzenia
i aparaty
Urządzenia techniczne
8
7
Środki transportu
9
8
10
9
Narzędzia, przyrządy, ruchomości
i wyposażenie
Inwentarz żywy
Opis
do gruntów zaliczane są między innymi użytki rolne, grunty leśne,
plantacje, drzewostany, grunty zabudowane, użytki ekologiczne.
Obejmują budynki wraz ze znajdującymi się w nich lokalami
z wyłączeniem obiektów o charakterze prowizorycznym, przenośnym, tymczasowym.
Stanowią je kompleksowe budowle na terenach przemysłowych,
rurociągi, linie energetyczne, telekomunikacyjne, infrastruktura
transportu naziemna i podziemna.
to np. kotły grzejne i parowe, maszyny elektryczne wirujące,
agregaty elektryczne wytwórcze i przetwórcze.
obejmują, obrabiarki, maszyny, urządzenia i aparaty używane
w przemyśle rolnym, spożywczym.
Obejmują maszyny, urządzenia i aparaty dostosowane do technologii wytwarzania w poszczególnych działach wytwórczych.
to przykładowo zbiorniki naziemne wewnątrz budynków i budowli, urządzenia telewizyjne i radiotechniczne nadawcze i odbiorcze,
urządzenia telefoniczne, urządzenia klimatyczne.
obejmują między innymi: kolejowy tabor szynowy naziemny
i podziemny, pojazdy mechaniczne, tabor pływający i lotniczy.
to pojedyncze narzędzia, aparaty, przyrządy kontrolno- pomiarowe, wyposażenie i sprzęt specjalistyczny.
Stanowią go zwierzęta handlowe, gospodarcze, w ogrodach zoologicznych.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: K. Czubakowska, Rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości
niematerialne i prawne [w:] Podstawy rachunkowości K. Winiarska (red.), wydawnictwo Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001, s.174., A. Kuczyńska-Cesarz Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003, s. 62.
8
9
10
K. Czubakowska, Rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne i prawne [w:] Podstawy
rachunkowości, K. Winiarska (red.), wydawnictwo Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001,
s.174.
A. Kuczyńska-Cesarz, Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003, s. 62.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie Klasyfikacji Środków
Trwałych (KŚT) Dz.U. 2010 nr 242 poz. 1622.
163
Środki trwałe stanowiące podstawowy element rzeczowego majątku trwałego
w momencie przyjęcia ich do używania zostają wycenione według ich wartości
początkowej. Wartością tą jest cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego. Zarówno cena nabycia jak i koszt wytworzenia środków trwałych obejmuje
wszystkie koszty poniesione przez jednostkę, za okres budowy, montażu, ulepszenia, i przystosowania, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania. Cena nabycia i koszt wytworzenia zawierają również nie podlegający odliczeniu podatek
VAT i podatek akcyzowy. Ponadto powiększamy cenę nabycia i koszt wytworzenia o koszt zaciągniętych zobowiązań. Zarówno cenę nabycia jak i koszt wytworzenia możemy również powiększyć o różnice kursowe od przedpłat i zobowiązań
służących sfinansowaniu zakupu jaki i budowy, montażu oraz ulepszenia środków
trwałych11.
Środki trwałe, które wprowadzane są do ewidencji księgowej przyjmuje się
według wartości początkowej. Na dzień bilansowy należy dokonać wyceny środków trwałych, pomniejszając ich wartość o dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe), by otrzymać wartość netto środka trwałego12.
Tabela 2. Okreslenie wartości początkowj środka trwałego
Lp.
1
Wyszczególnienie
Cena nabycia
2
Koszt wytworzenia
3
Cena sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu
Opis
Jest to cena zakupu środka trwałego powiększona o koszty
bezpośrednio związane z zakupem, lub koszty związane
z przystosowaniem środków trwałych do stanu zdatnego
użytkowania. Cenę nabycia powiększa się również o obciążenia mające charakter publicznoprawny.
Ustala się go dla środków trwałych wyprodukowanych we
własnym zakresie, obejmuje on koszty pozostające
w bezpośrednim związku z produkcją danego środka trwałego oraz uzasadnianą część kosztów pośrednio związanych z jego wywożeniem.
Ustalana jest jeżeli nie ma możliwości określenia wartości
początkowej środków trwałych według ceny nabycia lub
kosztu wytworzenia. Cenę tę ustala się na podstawie takiego samego środka trwałego.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Czubakowska, Środki trwałe [w:] Rachunkowość Przedsiębiorstw K., Czybakowska (red.), Difin, Warszawa s.133-134.
2. Metody amortyzacji środków trwałych
Szczególną kategorią finansową jest amortyzacja, jej specyfika polega na tym,
że jest ona jednocześnie kosztem i przychodem, który nie jest przychodem13.
Zdaniem Z. Fedorowicza „amortyzacja jest kosztem a nie wydatkiem14.
11
12
13
14
I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001, s. 199.
A. Kuczyńska-Cesarz, Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003, s. 62.
Z. Czerwiński, Dylematy ekonomiczne, PWE, Warszawa 1992, s. 78.
Z. Fedorowicz, Finanse przedsiębiorstwa, Poltex, Warszawa 1993, s. 17.
164
Amortyzacja jest to proces rozłożenia w czasie obciążenia finansowego, aż do
momentu jego całkowitego zniknięcia. Cała istota amortyzacji oraz jej funkcje
pozostają niezmienne we wszystkich systemach zarządzania gospodarką. Zmianie
ulegają tylko uregulowania prawnofinansowe, które stanowią o sile jej funkcji
i znaczeniu dla jednostek gospodarczych15.
Amortyzacja została również zdefiniowana w Międzynarodowym Standardzie
Rachunkowości nr 16, według którego amortyzacja to systematyczne rozłożenie
wartości składników majątkowych w kresie ich użytkowania16.
Tabela 3. Metody amortyzacji środków trwałych stosowane w praktyce gospodarczej.
Lp.
Środki trwałe
1
Metody amortyzacji
Równomierna (liniowa)
3
Degresywna
Nowe
4
5
6
Ulepszone
7
Używane
8
Inwestycje w
obcym środku
trwałym
Nierównomierne
2
Progresywna
Naturalna
Jednorazowa
Indywidualna
Odpis amortyzacji
Stawki określone w wykazie
Stawki
określone
w wykazie
Współczynniki
podwyższające
Współczynniki
obniżające
Stawki wynikające z naturalnych jednostek pracy
Do 50 000 euro dla rozpoczynających
działalność gospodarczą i małych podatników.
Stawki wynikające z minimalnych
okresów amortyzacji
Źródło: J. Aleszczyk, Rachunkowość finansowa od podstaw, Zysk i s- ka, Poznań, 2011 s. 150.
3. Ewidencja zmian w stanie środków trwałych
Podstawą ewidencji środków trwałych i zachodzących w nich zmianach są następujące dokumenty17:
– OT- przyjęcie środka trwałego,
– LT- likwidacja środka trwałego.
Przyjęcie oraz likwidację środków trwałych zapisujemy na kontach18:
– 010- Środki trwałe,
15
16
17
18
J. Irwin, Z. Niedzielski, Rzeczowy majątek trwały Amortyzacja i inwestycje rzeczowe w finansach
przedsiębiorstw Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 96.
Międzynarodowe standardy Rachunkowości, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
1994, s. 269-289.
A. Kuczyńska-Cesarz, Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003, s. 62.
I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001, s. 214.
165
– 070 - Umorzenie środków trwałych,
– 080 - środki trwałe w budowie.
Konto 010 „Środki trwałe” służy do ewidencji środków trwałych. Ewidencja
dokonywana jest za pomocą metody brutto. Zużycie środków trwałych odzwierciedlone w kwocie umorzenia, zostaje zaewidencjonowane na odrębnym koncie
070 „Umorzenie środków trwałych”. Konto to spełnia funkcję korygującą do konta 010 „Środki trwałe”. W celu ułatwienia prowadzenia ewidencji umożliwiającej
identyfikację każdego środka trwałego oraz kontrolę ich stanu prowadzona jest
ewidencja analityczna do konta syntetycznego 010 „Środki trwałe” w postaci:
Tabela 4. Ewidencja analityczna środków trwałych.
Nazwa
Książka inwentarzowa
Szczegółowe karty
środków trwałych
Tabele amortyzacyjne
Opis
Wpisywane są w niej chronologicznie wszystkie przyjmowane do użytku
środki trwałe oraz podstawowe dla nich informacje.
Zawierają nazwę i cechy charakterystyczne każdego środka trwałego,
wartość brutto i ich umorzenie, datę przyjęcia do eksploatacji, itp.
Wykorzystywane są do ustalenia wartości umorzenia (amortyzacji) środków trwałych.
Źródło: I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001, s.216.
Wnioski
Rozpoznanie i ujęcie środków trwałych w ewidencji pozwoli przedsiębiorcy na
dokonanie odpisów amortyzacyjnych, umorzeniowych w związku z eksploatacją
i zużywaniem się środków trwałych w toku produkcji lub świadczenia usług. Dokonanie takich odpisów pozwala na wykazywanie w księgach rachunkowych
środków trwałych w ich wartości netto (skorygowanej o dotychczasowe umorzenia) oraz daje możliwość zwiększania kosztów okresu. Zrozumienie istoty rzeczowych środków trwałych jest jednym z ważnych elementów funkcjonującego
przedsiębiorstwa. Istotnym utrudnieniem wpływającym na zrozumienie tego obszaru rachunkowości jest rozbieżność prawa bilansowego i podatkowego oraz
liczne zmiany w tym zakresie.
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
166
Aleszczyk J., Rachunkowość finansowa od podstaw, Zysk i s- ka, Poznań, 2011.
Czerwiński Z., Dylematy ekonomiczne, PWE, Warszawa 1992.
Czubakowska K., Rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne i prawne [w:]
Podstawy rachunkowości, K. Winiarska (red.), wydawnictwo Dom Wydawniczy
ABC, Warszawa 2001.
Fedorowicz Z., Finanse przedsiębiorstwa, Poltex, Warszawa 1993.
Irwin J., Niedzielski J., Rzeczowy majątek trwały Amortyzacja i inwestycje rzeczowe
w finansach przedsiębiorstw Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Kuczyńska-Cesarz A., Rachunkowość, Difin, Warszawa 2003.
Międzynarodowe standardy Rachunkowości, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce,
Warszawa 1994.
8.
Nowak E., Rachunkowość kurs podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2008.
9. Olchowicz I., Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 2001.
10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie Klasyfikacji
Środków Trwałych (KŚT) Dz.U. 2010 nr 242 poz. 1622.
11. Soczówka H., Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału [w:] Podstawy
Rachunkowości Aspekty teoretyczne i praktyczne, B., Micherda (red.), Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2005.
12. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. z 2013 poz. 330.
Abstrakt:
Przyjęcie środka trwałego do ewidencji w przedsiębiorstwie zaczyna się do jego sklasyfikowania i ustalenia wartości początkowej na podstawie: ceny nabycia,
kosztu wytworzenia, lub ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Następnie dokonuje się wyboru metody oraz stawki amortyzacji, dokonanie
takiego wyboru jest ściśle związane z określeniem czy ten środek trwały jest nowy, używany, ulepszony, następnie dokonuje się wyboru amortyzacji metodą
równomierną lub nierównomierną. Po dokonaniu klasyfikacji i wyceny środka
trwałego, wybraniu metody amortyzacji, należy wprowadzić taki przedmiot do
ewidencji na podstawie odpowiednich dokumentów oraz dokonywać wszelkich
zapisów dotyczących zmian w stanie posiadanych środków trwałych.
Tangible assets by applicable law
The process in which an asset becomes recorded as company property starts
with classification and determination of the initial value based on the purchase
price, cost of production, and/or sales price of the same or similar objects. The
depreciation method, either uniform or non-uniform, should then be determined
based on whether the asset is new, used, or refurbished. After the classification,
value, and depreciation method of a particular asset have been determined, records
should be created with supporting documents showing relevant information, which
is to be up dated should any changes become apparent in the state of owned assets.
MBA Łukasz Antos, junior lecturer, Jan Kochanowski University in Kielce.
167