Chopiniana 2016

Chopiniana 2016
1-09-2016r.
CHOPINIANA – 14. Dni Fryderyka Chopina
2 – 11 września 2016
ETIUDA
Kolejna edycja festiwalu Chopiniana będzie poświęcona etiudzie. Etiuda jest gatunkiem ambiwalentnym. Każdy adept
pianistyki pamięta swoje zmagania z etiudami Cramera, Clementiego i przede wszystkim Czernego, których metodyczność
zwykle idzie w parze z brakiem większej wartości artystycznej. Ale z drugiej strony etiudy Chopina, Liszta, Rachmaninowa,
Skriabina, Schumana i Szymanowskiego stanowią nie tylko okazję do wirtuozowskiego popisu ale też i wspaniałe arcydzieła
sztuki kompozytorskiej.
Trudno nie docenić roli jaką w historii etiudy odegrał Chopin. Nikt przed nim nie tworzył takich etiud. Tak trudnych ale i
tak doskonałych artystycznie. Szok jaki dla ówczesnych pianistów musiały stanowić kompozycje op. 10 najlepiej oddaje
recenzja berlińskiego krytyka Ludwiga Rellstaba, który pisze: „kto ma proste [palce], nie powinien ich grać, w każdym
razie nie wtedy, kiedy w pobliżu nie ma chirurga”. Sam Chopin pisał o swoich etiudach w listach do Tytusa
Woyciechowskiego bardzo lakonicznie: „Skomponowałem nowy exercice, duży en forme, w zupełnie moim stylu” Etiudy
Chopina op. 10 skomponowane w latach 1830-32 a wydane drukiem w 1833 stanowiły przełom. Zaraz potem ukazały się
etiudy Schumanna a niedługo potem Liszta. Etiuda stała się utworem artystycznym, zaczęły też wzorem Chopina
powstawać zbiory etiud. Sam Chopin po 12 Etiudach op. 10 napisał 12 Etiud op. 25. Podobnie List po skomponowaniu 6
etiud według Paganiniego napisał 12 Etiud Transcendentalnych. Schumann napisał 2 zbiory Kaprysów według Paganiniego
i 12 Etiud symfonicznych.
Festiwal zaczniemy od poprzedników Chopina. Gradus ad Parnassum - a więc poprzez kolejne stopnie wtajemniczenia do
doskonałości. Począwszy od powstałej jeszcze przed narodzeniem się fortepianu Toccaty Picchiego, pochodzącej ze
słynnego zbioru wirginalistów angielskich, poprzez fragment I Partity Bacha (Partity tworzyły wszak pierwszy tom
Klavierübungen – ćwiczeń klawiaturowych Jana Sebastiana), etiudy Cramera, Clementiego, Czernego, zawadzając nawet o
Debussy'ego z jego lekko kpiarskim Gradus ad Parnassum dojdziemy do najmniej znanych etiud Chopina, pochodzących ze
zbioru Methodes des methodes. Różnorodność tego otwierającego festiwal programu (3 września) wzmocni jeszcze
mozaikowość użytych instrumentów: od wirginału poprzez pianoforte Steina po kopię Pleyela z czasów Chopina. Na pokaz
tych fortepianów zapraszamy dzień wcześniej – 2 września o godzinie 17.00.
Drugi koncert (4 września) poświęcony będzie głównie Paganiniemu. Chopin z pewnością słyszał raz Paganiniego, kiedy ten
odwiedził Warszawę w 1829 roku. Niestety nie zachowała się relacja Fryderyka o wrażeniach z tego koncertu, choć
pośrednio możemy podejrzewać, iż włoski wirtuoz zrobił na Chopinie wielkie wrażenie. I choć w odróżnieniu od swoich
rówieśników: Liszta i Schumanna Chopin nie inspirował się bezpośrednio Kaprysami Paganiniego, kto wie czy etiudy
Chopina nie są właśnie doskonałą próbą rywalizacji z dokonaniami diabolicznego Włocha. Ten koncert wypełnią więc
głównie wybrane kaprysy Paganiniego zarówno w oryginalnej wersji jak i w opracowaniach Karola Szymanowskiego i
Maciejewskiego.
Od etiudy technicznej do etiudy poematu – taki rozwój można prześledzić na przykładzie etiud Chopina, Liszta i
Rachmaninowa. Etiudy obrazy – taki tytuł przyjął dla sowich kompozycji op. 33 i op. 39 Sergiusz Rachmaninow. Ale czy nie
są obrazami niektóre etiudy Liszta – chociażby Feux follet (Błędne ogniki) czy Chopina. Zestaw etiud obrazów przygotował
dla Państwa Szymon Nehring – laureat ostatniego Konkursu Chopinowskiego.
Bardzo ciekawie zapowiada się koncert 10 września: wyjątkowa okazja posłuchania całego cyklu etiud Debussy'ego, etiud
dedykowanych pamięci Chopina. W bardzo współczesnym języku rozwiązane są tu podobne problemy jak w etiudach
romantycznych, nie brak jednak i nowych pomysłów brzmieniowych (etiuda w kwartach) czy kolorystycznych (etiuda na
przeciwstawne brzmienia). Wykonawcą tego koncertu jest laureat I miejsca na Amerykańskim Konkursie Pianistycznym im.
I.J. Paderewskiego w Los Angeles Piotr Kosiński.
I na zakończenie recital Clare Hammond, angielskiej pianistki chętnie sięgającej o polski repertuar. Artystka nagrała
niedawno właśnie CD zatytułowaną Etude. Pianistka zacznie od Chopina, ale wykona też jedną z mało znanych a bardzo
interesujących etiud Liapunowa, fragmenty cyklów etiudowych Szymanowskiego i Panufnika a także etiudy najnowsze: trzy
etiudy nagrodzonej nagrodą kompozytorską Grawemeyer’a Unsuk Chin z niedokończonego cyklu 12 Etiud oraz efektowne
etiudy niezwykle płodnego kompozytora rosyjskiego Nikolaia Kapustina.
PROGRAM
Źródło: www.chopiniana.pl