BAZY DANYCH NA CD-ROM: ŚWIAT A PDLSKA
Transkrypt
BAZY DANYCH NA CD-ROM: ŚWIAT A PDLSKA
HANNA POPOWSKA Instytut Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej BAZY DANYCH NA CD-ROM: ŚWIAT A PDLSKA Światowy rynek baz danych CD-ROM - dynamika ro z woju. Wykorz ys ta ni e w Polsce z a gr an ic zn yc h baz danych. Wykorzystanie w Polsce z a gr an ic zn yc h baz danych jest p o w s z e c h nie oceniane jako niedostateczne. w naszym kraju zasobami informacyjnymi kosztv zauważyć użytkowania znaczny Od pewnego czasu daje się jednak wzrost za in teresowania zgromadzonymi online poziom usług w dziedzinie baz w bazach danvch łączności i światowymi danych. nadal Wysokie niezadowalający stanowią barierę u n i e m o ż l i w i a jącą licznym polskim pote nc ja ln ym u ż yt ko wn ik om tych baz korzystanie z usług serwisów informacyjnych online. i cywilizacyjne lat nawet się bazy w krajach danvch Oczywiście, istnieją nie na zresztą Trzeciego zawsze baza wystarcza. Wydaje wielu Świata ko mpaktowych źródłem zaspokojenia potrzeb całkowicie w Podobne warunki ekonomiczne dużą dyskach danych krajach. na więc, od kilku popu la rn oś ci ą cieszą optycznych tvpu CD-RDM /II/. CD-ROM informacyjnych, się Jednak że jest najlepszym ale w wielu wypadkach dzięki bazom danych "Zagadnienia Informacji Naukowej" 1992 nr 2(60) 165 na CD-ROM możliwa jest znaczna poprawa naszej sytuacji w dziedzi nie korzystania ze światowych zasobów informacyjnych. ŚWIATOWY RYNEK BAZ DANYCH NA CD-ROM Dferta światowego rynku baz danych jest bogata i z r óż ni co wa na. Bazy danych nych, należą których do rola tych dziedzin i znaczenie produktów i usług informacyj stale wzrasta, a wszystko wskazuje na to, że w przyszłości ta tendencja się utrzyma. Niżej przytoczymy kilka danych liczbowych ilustrujących rozwój światowego rynku baz danych, a zwłaszcza baz danych na CD-RDM. Bazy danych są powszechnie dostępne od połowy lat sześćdziesią tych, w 1965 r. na święcie udostępniano kilkanaście (12-20) baz danych. Początkowo bazy danych byłv wykorzystywane pośr ed ni m (wsadowym, do u t rz ym uj ąc eg o bazę danych, ośrodka nie, a następnie offline}: wyniki użytkownicy tylko w przesyłali trybie pytania gdzie realizowano w y sz uk iw a przekazywano użytkownikom. Dczywiście. w trybie po średnim dokonywano wówczas zarówno RWI (retrospektywnego wyszukiwania informacji), informacji). Przy był możliwości proces długo nia Stosunkowo i SDI wcześnie użytkownik natychmiastowego ujemnie Stanowiło baz danych: (selektywnej wyszukiwaniu (co wpływało czekać na odpowiedź. (wówczas i bezpośredniego, wość wykorzystania nowym wsadowym wyszukiwania offline. jak na pozbawiony ingerowania jego jakość) w i musiał to podstawowe wady wy szukiwa wprowadzono użytkownik także i drugą m o ż l i otrzymywał od dysponenta zazwyczaj o d producenta) bazy jej kopię na nośniku ma sz y przetwarzał ją na własnym komputerze. baz danych wy ko rzystywano taśmy magnetyczne. 166 dystrybucji Do dystrybucji is miarę zachodziły któifc; upływu liczne wywarły czasu w zmianv, istotny informacji, zarówno wpływ na inf orir.atvce ilościowe, rvnek baz jak i i danych. Łączności jakościowe, Dwie z nich zdecydowanie zmieniły sytuację w dziedzinie baz danych: w w USA początkach komercyjne (online), w lat siedem dz ie si ąt yc h ud ostępnianie połowie 1st baz danych w trybie si ed em dz ie si ąt yc h sposób użytkowania baz danych (1972 (lata r.) rozpoczęto be zp oś re dn im 1974/75) ten stał się dostępny także użytkownikom w Europie Zachodniej, w t‘dz 1985 danych CD-RDM na r. zapoczątkowano dvskach udostępniono w ko me rc yj ne ro zp ow sz ec hn ia ni e optycznych'‘tvpu CD-ROM. USA, samvm ale w tvm Pi erwsze roku bazv można na było z ■uch korzystać w Europie Zachodniej. Przypomnijmy, 3ą to że dyski kompaktowe umożliwiającą dyski tylko CD-ROM (Compact Disk Read Dnly Memory) optyczne, odczyt stanowiące utrwaleń i tzw. informacji. pamięć Zaletą stałą, pamięci lypu CD-ROM jest duża pojemność (duża gęstość zapisu w przeliczeniu na jednostkę trwałością cechv i powierzchni nośnika). odpornością na powodująj że bazy na Dyski czynniki CD-ROM są CD-ROM odznaczają zewnętrzne. dużą Wszystkie wygo dn ie js ze się te w rozpow szechnianiu niż bazy na innych nośnikach. W 1985 dwie na r.: bazv CD-ROM, r. na w udostępniano CD-RDM, 1987 3699 baz online prawie 2500 baz danych online w następnym r.: 3370 i 328 na baz roku: 2900 online CD-RDM. l baz 135 w 1989 online na r.: i tylko i o k . 50 CD-ROM, w 1988 4062 bazv online i 753 na CD-ROM /6/. Na początku 1992 r. można już. było korzystać z ponad 2200 baz danych na CD-ROM - w siódmvm wydaniu katalogu TFPL "The CD-ROM 167 Directory 19 92” porównania danvch. - w / 2/ uwzględniono 2212 tvm samym udostępniano czasie baz na tym nośniku. online Z 2212 baz danych omówionych w katalogu TFPL: dukowano w USA, Kanadzie i Ameryce Łacińskiej, Dla 5403 bazy 61,5% w y p r o 31,5% w Europie, 6,6% w Azji. Przewiduje będzie się, że udos tę pn ia ny ch w połowie tego komercyjnie na ich liczba zwiększy się do ok. 6440. zy w (opracowane 1993 r. przez więcej Optical baz roku CD-ROM, 4000 a pod baz danych koniec roku Jeżeli sprawdzą się te pr og no Publishing danych ok. będzie Association), dostępnych na to juz CD-ROM niż online /6/. Światowy oc eniano na opracowane nego 58 kome rc yj ny 440 przez - European min ECU ECU, Ośrodek na Japonię, baz danych na na na drugim miejscu zajmują procent (0,7 %) przypada wana tej jest zaledwie roku szacuje pięciu lat pół kraje /1 00. Z tej kwotv Ws pólnotv Europejskiej, Tak więc, przodują mniej pozostałe 1,4 min 22,2 min baz się na 1,7 mld USD /4,5/. liczba sprzedawanych (20,45%), niż kraje jeden świata. egzemplarzy 245 min USD. Na rok baz 1996 p r og no zo danych, a wartość Tak więc, rocznie min Zjednoczone Japonia a 90 w prenumeracie Stany się (13,18%), ponad ok. (dane Observatory, wszvstkie sprzedaż USD Informacyj na USA. sprzedano miliarda Rynku EWG na już w 1989r. Eu ropejskiego uplasowała ogółem za ok. natomiast sprzedaży ECU ponad zdecydowanie miejsce danych na CD-RDM, na kraje a 289 min CD-RDM ub iegłym czyli danych na CD-RDM Badawczv trzecie W baz Information Market przypadało ECU (65,68%), min rynek baz w ciągu danych na C D-RDM powinna wzrosnąć prawie s z e s n a s t o k r o t m e . W tym samym o k r e sie zwiększy 168 wartość rocznej sprzedaży się prawie siedmiokrotnie. Tabe la 1 Roczna sprzedaż (w min egzemplarzy, okres oprać, na podst. 1991 r. czytniki CD-ROM 0,35 bazy danych na CD-ROM 1,4 /k,5/) 1996 r. 5,4 22,2 Podobnie przedstawia się sytuacja w dziedzinie odtwarzaczy (czy tników, napędów, stacji dysków) CD-RDM: ocenia się, że przez pięć lat (1991-1996) liczba sprzedawanych rocznie odtwarzaczy CD-RDM wzrośnie ponad piętnastokrotnie (z 350 tys. do 5,4 min sztuk), a wartość rocz nej sprzedazv czytników zwiększy się prawie si ed miokrotnie (z 217 min USD do 1,45 mld USD). Tabela 2 Roczna sprzedaż (w min USD, oprać, na podstawie / 4 , 5 / ^ 1991r . okres czytniki CD-ROM - bazy danych nd CD-ROM 1996 r . 217 1450 245 1700 - ...... .. ........... Podsumowując, przewiduje się, że w 1996 r. łączne zakupv baz danvch na CD-ROM i cz ytników CD-ROM zamkną się kwotą 3,15 mld USD. Ponadto z przytoczonych danych wynika, że w ciągu bieżącej pięcio- 169 łatki znacznie zmniejszą się cenv zarówno baz danych na CD-ROM, jak i odtwarzaczy C D - R O M ^ . Na zakończenie warto poświęcić trochę uwagi charakterystyce ja kościowej światowego rynku baz danych na CD-ROM. Z analizy uwzględm a j ą c e j 1951 baz danych udostępnianych na CD-RDM w 1991 r. /6/ nika, że jedną trzecią wszystkich tytułów stanowią bazv biznesu, prawa i medycyny. Podział baz danych wedł-ug 2/ wv- z dziedzin dziedzin w 1991 r. przedstawiał się następująco /6/: - nauki społeczne (w tym biznes i prawo): 43% - nauki ścisłe, technika: 35% - sztuka, nauki humanistyczne: - pozostałe dziedziny i wielcdziedzinowe bazy danych: 8% 13% W 1991 r. wśród baz danych na CD-RDM najwięcej bvłc baz źród łowych (42%), drugie miejsce przypadło bazom informatcrowym, czyli skierowującym (37%),a trzecie bazom bibliograficznym (21%) /6/. P o równanie udziału baz poszczególnych typów w ofercie światowego ryn ku baz danych na CD-RDM w latach 1987-1991 pozwala stwierdzić, że stopniowo zmniejsza się udział baz bibliograficznych na korzyść baz źródłowych i in fo rm at or cw yc h. Warto uzupełnić, że obie tabele i komentarz dc nich przvgctowano na podstawie notatek prasowych /t,5/ o najnowszym raporcie opraco wanym przez renomowaną firmę konsultingową Frost and Sullivan. Dmawiane sprawozdanie, zatytułowane "The U.5. market for CD-RDM pla yers and pre-recorded media", zawiera ocenę rynku CD-RDM w 1991 r. oraz prognozę na 1996 r. Gwoli ścisłości wypada jednak zaznaczyć, że w notatkach tych . ' nie sprecyzowano, czy przedstawione dane licz bowe dotvczą całego świata, czy też oonoszą się tvlko dc USA. Z tytułu raportu firmy Frost and Sullivan wynika, że opracowanie to poświęcono analizie sytuacji w USA, jednak może ono, oczywiście, zawierać także informacje o całym święcie. Warto jednak przytoczyć te dane, istotne jest bowiem to, iż ocena sytuacji w 1991 r. i pro gnoza na 1996 r. dotvczą tego samego obszaru, a więc porównanie obu wielkości obrazuje tendencje rozwoju rvnku baz danych na CD-RON Z innych publikacji wynika zresztą, że omawiane dane liczbowe cha rakteryzują rynek baz danvch na CD-ROM w USA. 2/ P. Nicholls i T. Sutherland zebrali informacje o bazach na CD-RDM z trzech katalogów: /1,3,7/. 170 Tabela 3 Bazy danych na CD--RDM według typów / 6/ Udział baz danych poszczególnych typów: Rok bibliograficzne źródłowe informatorowe 1987 4B% 28% 24% 1986 39% 33% 28% 1989 31% 45% 24% 1990 26% 46% 28% 1991 21% 42% 37% Przypuszcza się, że w ciągu najbliższych lat na rynku baz da nych na CD-ROM utrzyma się następująca zależność: ok. 20% baz bi bliograficznych i po o k . 40% baz źródłowych i informatorowych /6/. WYKORZYSTANIE W POLSCE ZAGRANICZNYCH BAZ DANYCH światowy rynek baz danvch dwukrotnie przeżvwał znaczny skok ilościowy (aktvwizacj a , gwałtowne przyspieszenie): - po raz pierwszy w początkach lat osiemdziesiątych - za sprawą te chnologii online, - po raz drugi w początkach lat dziewięćdziesiątych - za sprawą te chnologii CD-ROM. Interesujące jest dla nas: czy, w jakim stopniu i po jakim c z a sie znalazło to odbicie w Polsce. W naszym kraju wykorzystywanie baz danych rozpoczęło się w 1974r. za sprawą trzech bibliotek: Biblioteki Głównej i OINT Politechniki Wrocławskiej, Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej i Gł ów nej ßiblioteki Lekarskiej. Biblioteki obu politechnik sprowadzały bazv (CAC i INSPEC) na taśmach magnetycznych, a GBL korzystała on171 line z bazy MEDLINE. polski użytkownik danych Ci to Tak mógł przede więc, w korzystać wszystkim połowie z z lat trzech SDI), siedemdziesiątych bibliograficznych a w Europie baz Zachodniej udostępniano w tym czasie ok. 300 baz, nie tvlkc bibliograficznych. Na święcie coraz częściej wyszukiwano online, w Polsce wyszukiwa nie online ograniczało się do jednej bazy. Po lat upływie osiemdziesiątych lepsze; można na taśmach było w serwisu online w online na British Instytucje a tym czasiL zajmujące funduszy danych, a dalszemu na więc i swiecie (w w a od 1981 usług DIALDG. Jednak się obsługą polskich odpowiedniego sprzętu niekorzyść porównaniu z służyły użytkowników jako główne danvch /B/. ok. naszego okresem dostęp j ograniczonv magnetycznych na nadal największego taśmach online na r. British na już się danych, zbiurokratyzowany udostępniano połowie zmieniła 9 baz z serwisu więc ze światowej oferty baz dysproporcja zwiększeniu był bazy przyczyny nikłego korzystania W korzystanie z a trochę sprowadzano tj. Council do brak Polsce lat, z bazy MEDLINE, święcie, finansowymi, wskazywały w umożliwiał limitami SDI. dziesięciu magnetycznych Warszawie serwisu więcej sytuacja korzystać Council do mniej 3000 kraju sprzed baz uległa dziesięciu lat). Obecnie można wykorzvstania ubiegłvm roku Ekonomicznej polskich i na w Polsce w Z instytucji nośnikach pewnej poprawie zachodnich Instytucie /9/. umożliwiających 172 mówić- o Informacji pilotażowego korzysta maszynowych. wyszukiwanie baz z sondażu baz danvch wvmka, Technicznej że coraz zarówno się nadal Próbę oceny przeprowadzono Naukowej, danvch, Zwiększyła Online, sytuacji. liczba sprowaaza w i więcej online, jat- instytucji się kilka oaz d a n vch wszystkim na taśmach trzeba magnetycznych odnotować i na znaczną (jak baz danych prenumerowanych na CD-ROM. dyskietkach, na Na przykład, w 1989 r. pośredniczył^ w pozyskaniu-kilku w 1990 r. sDTOv-jadzils listopada) 84 danych CD-ROM na bazy, do a w Polski nasze roku zaprenumerowanych przede warunki) liczbę firma STRATUS'^ baz danych kilkanaście bieżącym ale baz, liczba poprzez w ns CD-ROM, r. (da egzemplarzy baz firmę 1991 STRATUS już przekroczyła 150. Badaniami biblioteki przedstawionymi naukowe i ośrodki w /9/ objęto informacji, przede więc otrzymane wszystkim rezultaty wskazują na korzystanie głównie z baz danych na CD-ROM dotyczących nauki o i techniki. zagadnieniach Nie rozporządzamy gospodarczych żadnymi danymi na ale sądzić i politycznych, że i one są juz prenumerowane w Polsce, temat baz należy, lecz znajdują się w insty tucjach, które nie bvłv objęte naszvm badaniem. Wvniki ankietv i informacje z firmv STRATUS świadczą o zn ac z nym "rozrzucie geograficznym" prenumeratorów baz danych na CD-ROM na terenie kraju, co dowodzi wvraźnie postępującej decentralizacji tej formy usług in fo rm ac vj nv ch. Liczba osób korzystających z baz danych jest - jak na warunki polskie - duża i wszystko wskazuje na Lo, że będzie wzrastać, wiele ankietowanych instytucji planuje bowiem prenumeratę dalszych tytułów. Warto danych na pozvskano podkreślić, CD-ROM, legalnie: o że wszystkie którvch są to użytkowane informacje albo udało prenumeraty albo w się Polsce nam darv. bazy uzvskac, Tak więc, Poznańska firma STRATUS we wrześniu 1990 r. wyodrębniła się z firniv ATOMICA, która w 1988 r. zainicjowała obsługę polskich uż ytkow ników w prenumeracie baz danych na CD-RDM. 173 polski rynek zagranicznych baz danych na CD-ROM wolny jest od zjawiska "piractwa", co trzeba ocenić bardzo pozytywnie. Wśród CD-ROM przyczyn na utrudniających pierwszym respondenci miejscu wskazywali prenumeratę wymieniano także na brak brak baz danych funduszy. informacji o na Niektórzy bazach danych i na konieczność zakupu lepszego sprzętu. WNIOSKI * W naszym bów kraju informacyjnych dotychczasowe (a zwłaszcza korzystanie ze światowych z -baz danych) zaso jest ciągle jeszcze zbyt małe w stosunku do istniejących potrzeb. Po części wynika, to z ograniczeń finansowych, użytkowników zachodnich ale na pewno wielu polskich potencjalnych baz danych ma niedostateczne rozeznanie w możliwościach zachodniego rynku informacyjnego. * Dotychczas nie online z baz poziom łączności duże koszty rezygnuje jest w - po części winę naszym kraju, ale danvch w łączności. więc z Polsce Wielu wyszukiwania własnego przetwarzania. nośnikiem maszynowym, CD-ROM więc rozpowszechnione za stan główną polskich online rzeczv przyczyną użytkowników à jest większość ten korzystanie woli są bardzo informacji sprowadzać obecnie ponosi bazy do najpopularniejszym baz prenumerowanych w Polsce to bazy na CD-ROM. * Nie jest są jej najlepszym prenumerata na i będą udostępniane tym i nieregularnym nuje płacić 174 zawsze jedynie za jej CD-ROM, aktualizacjom. korzystania zresztą tylko online. sporadyczne roczną sposobem istnieją bazv danvch bazv. które Są to bazy podlegające częs Także w>szukiwanie prenumeratę. z w użytkownik, danej Natomiast który bazie^ nie użytkownik pla będzie zamierza- jącv bardzo zbyt częstej często korzvstac aktualizacji, z bazv powinien danych, pozyskać która nie tę bazę podlega do własnego przetwarzania. * Korzystanie i sprzętu bazy w w pełni bazy. baz danvch wymaga odpowiedniej klasv. Niekiedy gorszych warunkach skorzystać ze Wiele polskich cji właściwej me stanowi obroty więc z do można przyjąć, możliwe î n f o rm at yc zn yc n, ale wszystkich korzystania IBM jest możliwości oprogramowania nie użytkowanie można oferowanych wtedv dla tej instytucji ma już mikrokomputery w konfigura wielkiego sprzętem określonego z problemu w że a zakup finansowego. Polsce w CD-ROM, szacowane wielu Zresztą są polskich czytnika na 45 CD-ROM ubiegłoroczne min instytucjach USD. Tak stworzono warunki informatyczne umożliwiające korzystanie z CD-ROM. Litera tura 1. The CD-ROM Directory 1991. Mitchell J. (ed.) 5th ed. London: TFPL Publishing 1990. 2. The CD-RDM Directory 1992. 7th ed. London: TFPL Publishing 1992. 3. CD-ROMs in Print 1991: An International Guide. Desmarais N. (ed.) Westport, CT: Meckler 1991. 4. NEW study sees Î3.1 billion CD-ROM market by 1996. CD-ROM P r of es sional 1992 nr 2 s. 106. 5. NEW study sees $3.1 billion CD-ROM market by 1996. Database 1992 nr 2 s. 72-73. 6 . NICHOLLS P., SUTHERLAND T.: CD-ROM databases: a survey of co m mercial publishing activity. Database 1992 nr 1 s. 36-41. 7. OPTICAL Publishing Directory: 1991-1992 Edition. Shelton J. H., Webb J.A. (eds.) Medford, NJ: Learned Information 1991. 175 8 . POROWSKA H.: Zachodnie bazv danych w Polsce. Aktual. Probl. Inf. Dok. 1987 nr 1 s. 11-22. 9. POPOWSKA H., STEFANIAK B., WYSOCKI A.: Wykorzystanie zachodnich baz danych w Polsce. Warszawa: IINTE 1991 (maszynopis). 10. WESTHOFF 3.: The el ec tr on ic information services market. Bull. ASIS 1992 nr 2 s. 24-25. 11. WHITE W.O.: CD-ROM in developing countries. CO-ROM Professional 1992 nr 3 s. 32-35. 25.05.1992 DA TABASES ON CD-ROM: THE WORLD AND POLANO Summary The world market of data ba se s passed through the violent fluctuations twice: technology, quantitative for the first time owing to the online and for the second - to the CD-ROM t e c h n o l o g y . The high costs of the use of online databases, non-satisfactorv level of te lecomm un ic at io n services and the state of the computer equipment at that time caused that Poland did not join these countries in which online searching became popularized in the beginning of eighties. At present databases are made available more and more commonlv on CD-ROM and presumably in the beginning of the next vear tne num ber of databases on CD-ROM tabases. For the will come up to the number of online da moment the United States, Japan and countries the European Communities are leading in the subscription to of da t a bases on Cn -R0M, while to other countries (Poland among them) falls 17é less than 1 % of subscriDers, but the facility Df the use of da ta bases on CD-ROM and the great number of computers in Poland should enable us in the near future the use of databases on CD-ROM accor ding to our information needs. The presages of the positive changes are noticeable already. There are cited m the article rich data illustrating the world market of databases on CD-RDM. E A 3H flA H H H X HA KOHTTAKTHŁDC O IIT H H E C K H X HHP P M h p oboh p b iH O K 6a3 KOJiHMecTBeHHbiH nptixoK THITA CD - ROM : A nOJlblKA 3 io naHHMX m e (E H ) nB yxK paT H O n p o * H B a jj 6 o jifc m o H nepBUH p a3 6naponapH TexHonorHH n ocT yna b HHTepaKTHBHOH pexHMe, a BTopoH - CJiaronapH TexHOjiomu noCTyna Ha KOMnaKTHHX : e KHCKAX onTHMbckhx nHCKax (KOfl) . EojiŁmaH CTOHMOCTb ynoT- pe^jieHHH Bfl b pewiHe Hiiajiora, HeynoBjjeTBopHKtniiH yp oseH b oCcJiyxH- BaKiiH b oCJiacTM CBH3H u TornanHee coctorh h è oCopynoBaHHfl sbm npHMHHHJlHCŁ K TOHy, HTO IlOJlLHia He npHCOenHHMJiaCb K ?THM CTpaHSM, b KOTopbix b Havane BOCbHHnecHTLix jie i iiohck b pestHMe jmajiora CTan oyeHb nonyjiHpHMH, B HacToHmee Bneun ece mupe Bfl neJiaefcn nocTynn™ Ha KOfi, a b Havane Cynymepo rona vhcjio EH Ha KOfl cpaBHHTca c mhcjjom Efl n o c - TynHLiit b pexuMe nwajiopa. nona b rronnHCKe Bfl Ha KOfl Benyr 177 C oertH H ëH H u e niTaTH A n e p n i i n , flnoH H H h T B a, b a ocT a iiŁ H N M n oa n u cM H K û B , 3BM b nonbm e H C n û flb so a â H H E cT p âH au BR Ha K O S- 178 T en C T p aH ti E B p o n e ü c K o r o m nonbm e) nojiatH ti a Bfl H a K ö fl MHOPHe &JiH*aHme apenn cooC uec- n p H X on iiT C H M e H e e My Jier’ K O CTb y n o T p e 6 j i e n M ï i Efl Ha KOfl h p e Ô H ocT S M . npen aecT H M K H n p H B e a e tn j ( c n e jia T b 6oJi£»m oe h ji h n a c l X t « i c J io b o 3 m o x h b im c û ô T s e T C T B e H H o HamHM HH$opMannOHHNM n o T n o J ie a H u x ^ H C J ioa tie H 3 H eH eH n ii y * e naH H ue anrtHHbie . x a p a K T e p H a y io n m e B C T a tb e m hpoboh p łih o k