docMiernik rozwoju trwa³ego i zrównowazonego
download 
Reklamacja Transkrypt
Miernik rozwoju trwa³ego i zrównowazonego
Mierniki rozwoju trwałego i zrównoważonego Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Barbara Jaros Katowice, 20 marzec 2008 Zrównoważony rozwój w Konstytucji RP jako jedna z zasad ustrojowych Art. 5: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. 2 Tłumaczenie terminu sustainable sustainable pochodzi od łac. słowa sustenso, co oznacza zdolność podtrzymania na przykład sprawy, życia, utrzymanie, wytrzymanie, trwanie bez poddawania się. 3 Tłumaczenie terminu sustainable development Sustainable development tłumaczony jest na język polski jako rozwój stały, stabilny, trwały, zrównoważony, trwały i zrównoważony, trwale zrównoważony, harmonijny, samopodtrzymujący się, podtrzymywalny, permanentny, sustensywny, ekorozwój. 4 Zrównoważony rozwój w raporcie komisji Brundtland Jest to rozwój, który zaspokaja potrzeby* obecnego pokolenia bez ograniczania możliwości zaspokojenia potrzeb przez przyszłe pokolenia. *w szczególności podstawowe potrzeby biednych, które winny być nadrzędnym priorytetem. 5 Dwie interpretacje zrównoważonego rozwoju Wąskie rozumienie zrównoważonego rozwoju – pochodzące od ekorozwoju, tu: zrównoważony rozwój = ochrona środowiska, Szerokie rozumienie zrównoważonego rozwoju tu: zrównoważony rozwój = poprawa jakości życia, ład zintegrowany. 6 Zrównoważony rozwój jako poprawa jakości życia Jakość życia to wielowymiarowa ocena obecnego życia jednostki w kontekście kulturowym, który ją otacza i wartości, które wyznaje. Jakość życia jest przede wszystkim subiektywnym poczuciem dobrobytu w jego fizycznych, psychicznych, społecznych i duchowych aspektach. 7 Zrównoważony rozwój jako ład zintegrowany Ład zintegrowany to stan równowagi pomiędzy trzema obszarami życia człowieka: - sferą ekonomiczną (rozwój gospodarczy), - sferą społeczną (rozwój społeczny), - środowiskiem naturalnym (ochrona środowiska naturalnego). 8 Sprawiedliwość międzypokoleniowa Oznacza konieczność zachowania odpowiedniej jakości środowiska dla przyszłych generacji oraz konieczność zabezpieczenia zasobów podstawowych surowców, w tym zwłaszcza nośników energii, dla potrzeb wzrostu gospodarczego w przyszłości. 9 Sprawiedliwość wewnątrzpokoleniowa Oznacza poczucie łączności ze współcześnie nam żyjącymi, akcentuje społeczny aspekt zrównoważonego rozwoju, dotyczy między innymi zmniejszenia dysproporcji pomiędzy krajami bogatej Północy, a krajami biednego Południa. 10 Współzależność i równoważność rozwoju gospodarczego, ochrony środowiska oraz rozwoju społecznego Cel społeczny Cel gospodarczy Cel ekologiczny Rozwój zrównoważony ideał 11 Miernik – definicja pojęcia Miara, wskaźnik określający wielkość, jakość lub wartość czegoś, Kryterium oceny jakiegoś zjawiska, To, co ukazuje, ujawnia coś. Miernik = wskaźnik Mierniki to podstawowe narzędzia monitoringu zrównoważonego rozwoju. 12 Mierniki rozwoju i dobrobytu Mierniki przekrojowe D-P-S-I-R Mierniki dla społeczności lokalnych Mierniki agregatowe Mierniki dobrobytu ekonomicznego Mierniki niepieniężne: TMR, ecological rucksack, ecological footprint Mierniki dobrobytu społecznego: HDI, HPI, GDI, HNA Mierniki pieniężne Tradycyjne mierniki działalności gospodarczej: PNB, PNN, PKB, PKN „Zielone” mierniki dobrobytu ekonomicznego:ISEW, GPI 13 Mierniki przekrojowe D-P-S-I-R Wskaźniki czynników sprawczych (Driving Forces) Pokazują kto(co) spowodował(o) problem Wskaźniki presji (Pressure) Wskazują problemy i zagrożenia środowiskowe Wskaźniki stanu (State) Mierzą jakość środowiska Wskaźniki oceny wpływu (Impact) Obrazują wpływ problemu na gospodarkę, środowisko, społeczeństwo Wskaźniki reakcji (Response) Pokazują działania podejmowane w celu rozwiązania problemu 14 Tradycyjne mierniki działalności gospodarczej Produkt narodowy brutto (PNB) Jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w określonym czasie (uwzględnia dochody netto z tyt. pracy lub własności za granicą) Produkt narodowy netto (PNN) To PNB pomniejszony o wartość amortyzacji środków trwałych Produkt krajowy brutto Jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych (PKB) na terenie danego kraju Produkt krajowy netto (PKN) To PKB pomniejszony o wartość amortyzacji środków trwałych 15 Krytyka tradycyjnych mierników działalności gospodarczej Poziom rzeczywistego dobrobytu zależy w głównej mierze od czynników pozaekonomicznych Mierniki te wykazują dochody wynikające z niewłaściwego gospodarowania zasobami środowiska Mierniki te nie uwzględniają tej części produkcji, która nie przechodzi przez rynek Mierniki te wliczają wszystkie dobra i usługi, choć niektóre z nich nie świadczą o wzroście dobrobytu społecznego (np. wydatki na zbrojenia, koszty dojazdów do pracy, koszty alarmów domowych) 16 „Zielone” mierniki dobrobytu ekonomicznego Wskaźnik Trwałego Dobrobytu Ekonomicznego (ISEW) „minus” „plus” + usługi z pracy w gospodarstwie domowym, + usługi z dóbr trwałego użytku, + wydatki publiczne związane z edukacją i służbą zdrowia. - - - wydatki indywidualne zw. z edukacją, służbą zdrowia, dojazdami do pracy, wydatki zw. z reklamą, wypadkami drogowymi, zanieczyszczeniami środowiska, wydatki na dobra trwałego użytku, koszty związane z ubytkiem zasobów naturalnych, straty związane z efektem cieplarnianym, ubytkiem warstwy ozonowej. 17 „Zielone” mierniki dobrobytu ekonomicznego Wskaźnik Rzeczywistego Postępu (GPI) ↑ Uwzględnianie sprawiedliwego rozłożenia dochodów, Prace domowe, wolontariat, wyższa edukacja, Czas wolny, Wartość usług dostarczanych przez dobra. ↓ Przestępczość, Ubytek zasobów naturalnych, Zanieczyszczenie środowiska, Długoterminowa degradacja środowiska, Wydatki defensywne, Koszt zakupu dóbr konsumpcyjnych. 18 Niepieniężne mierniki dobrobytu ekonomicznego Ślad ekologiczny (ecological footprint) określa średnią powierzchnię gruntów uprawnych i wód przybrzeżnych zawłaszczoną przez jedną osobę jako źródło pożywienia, wody, energii, a także jako przestrzeń mieszkalną, handlową, transportową i przestrzeń konieczną do składowania wytworzonych odpadów. 19 Ślad ekologiczny w 2003 roku Państwo Ludność Ślad Pojemność ekologiczny środowiska (mln) (gha/os.) (gha/os.) ŚWIAT 6 301,5 2,23 1,78 -0,45 Kraje bogate 955,6 6,4 3,3 -3,12 Kraje-klasa średnia 3 011,7 1,9 2,1 0,18 Kraje biedne 2 303,1 0,8 0,7 -0,09 Unia Europejska 454,4 4,8 2,2 -2,6 Polska 38,6 3,3 1,8 -1,4 Ekologiczna nadwyżka lub deficyt 20 Ecological Footprint Quiz http://www.myfootprint.org/ 21 Niepieniężne mierniki dobrobytu ekonomicznego Całkowite nakłady materialne (TMR) – jest to wskaźnik w skali makro, który określa całkowitą presję wywieraną przez działalność gospodarczą w trakcie pozyskiwania i przetwarzania surowców oraz w czasie produkcji. 22 Niepieniężne mierniki dobrobytu ekonomicznego Plecak ekologiczny (ecological rucksack) – jest to całkowita ilość materiałów (kg) włączonych bezpośrednio i pośrednio do wytworzenia określonego produktu (od kołyski do momentu, kiedy produkt jest gotowy do użytku) po odjęciu wagi samego produktu. Przykład: złota obrączka ślubna „posiada” plecak o wadze trzech ton, 1 litr soku pomarańczowego „posiada” plecak 10-kilogramowy. 23 Mierniki dobrobytu społecznego - Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) składa się z: wskaźnika przeciętnej długości życia, wskaźnika alfabetyzmu, wskaźnika skolaryzacji, wskaźnika dochodu przypadającego na jednego mieszkańca (PKB per capita). W 2002 roku Polska zajmowała 37 miejsce (na 55 krajów znajdujących się w grupie najbardziej rozwiniętych) wśród 175 krajów świata. 24 Mierniki dobrobytu społecznego Wskaźnik ubóstwa (HPI) - w krajach trzeciego świata: odsetek mieszkańców, którzy nie dożyją 40 roku życia, proporcja ludzi dorosłych nie umiejących czytać i pisać, odsetek ludności bez dostępu do czystej wody i służby zdrowia, dzieci do lat pięciu z niedowagą, - w krajach rozwiniętych: odsetek mieszkańców, którzy nie dożyją 60 roku życia, proporcja ludzi dorosłych nie umiejących w dostatecznym stopniu posługiwać się słowem pisanym, liczba ludzi osiągających dochód niższy niż 50% średnich dochodów w danym kraju, odsetek ludzi pozostających bez pracy ponad rok. 25 Mierniki dobrobytu społecznego Wskaźnik rozwoju społecznego z uwzględnieniem płci (GDI) – wyznacza się, z zachowaniem proporcji według płci, na podstawie takich samych danych co HDI w celu ukazania różnicy pomiędzy tempem rozwoju kobiet i mężczyzn w danym kraju Polska: kobiety mają przewagę w dwóch wskaźnikach: długości życia oraz skolaryzacji, tracą przy osiąganiu wskaźnika materialnego. 26 Mierniki dobrobytu społecznego Szacunek Potrzeb Człowieka (HNA) to miernik w którym za podstawę obliczania dobrobytu przyjmuje się stopień zaspokojenia podstawowych potrzeb. Są to potrzeby: egzystencji, ochrony, uczucia, rozumienia, uczestnictwa, bezczynności, tworzenia, tożsamości, wolności. 27 Mierniki dla społeczności lokalnych Nie ma jednej uniwersalnej listy lokalnych wskaźników zrównoważonego rozwoju Ich zadaniem jest zobrazowanie postępów na drodze do zrównoważonego rozwoju Przykładowe mierniki: - ilość dni w roku, w których są przekraczane dopuszczalne wielkości stężeń zanieczyszczeń – jako wskaźnik stanu środowiska, - liczba mieszkańców usatysfakcjonowanych jakością życia – jako wskaźnik dobrobytu, - liczba organizacji pozarządowych i osób w nich działających – jako wskaźnik aktywności społecznej. 28 Mierniki a realizacja celów zrównoważonego rozwoju Mierniki Cele rozwoju zrównoważonego Rozwój Ochrona Rozwój gospodarczy środowiska społeczny Mierniki przekrojowe + + + Trad. Mierniki dział. Gosp. (PKB, PNB) + - +/- „Zielone” mierniki (ISEW, GPI) + + +/- Ślad ekologiczny, TMR, plecak ekologiczny - + - HDI, HPI, GDI + - - + + Miernik dobrobytu społecznego HNA Dziękuję za uwagę. 30
