Wprowadzenie do ekonomi i gospodarki

TABLICA PRZEPŁYWÓW MIĘDZYGAŁĘZIOWYCH
LEONTIEWA
rolnictwo
przemysł
wydobywczy
przemysł
przetwórczy
budownictwo
usługi
Nakłady
Wartość dodana
Produkcja globalna
produkcja
globalna
produkcja
finalna
 1-5
Przepływy
międzygałęzio
we
usługi .
budownictwo
przemysł
przetwórczy
rolnictwo
Dział
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO,
DOCHÓD NARODOWY,
PRODUKT SPOŁECZNY
przemysł
wydobywczy
GOSPODARKA
35
8
2
2
20
35
11
2
2
3
70
50
100
80
170
130
50
45
220
130
35
480
420
900
10
10
113
57
170
15
5
69
61
130
38
70
383
517
900
2
15
160
40
200
15
20
75
325
400
80
120
800
-
120
280
1.000
-
200
400
1.800
DEFINICJE
 Produkcja globalna - wartość całej produkcji
n
…
…
…
…
+ x1n
+ x2n
prod. finalna
xi
+ x1
+ x2
…
Xn =
xi – produkcja finalna
przepływy międzygałęziowe
2
3
…
+ x12
+ x13
+…
+ x22
+ x23
+…
…
…
Xi – produkcja globalna
prod. globalna
Xi
1
X1 =
x11
X2 =
x21
xn1
+ xn2
+ xn3
+…
+ xnn
+ xn
n
X i   xij  xi (i = 1, 2, 3, …, n) postać ogólna dla każdej gałęzi
j 1
xij – jaka część produktu gałęzi i-tej jest przekazywana do gałęzi j-tej
DEFINICJE
wytworzonej w danej gospodarce na ogół w ciągu
roku.
 Zużycie pośrednie (wartość przeniesiona,
przepływ międzygałęziowy) – wartość nabytych
przez
przedsiębiorstwa
od
kontrahentów
materiałów, surowców i półproduktów, które w
kolejnych procesach produkcji stanowią nakład
(materiałowy).
PRODUKCJA FINALNA
 Wartość dodana – suma nowopowstałych
wartości w procesie produkcji
 Wartość dodana brutto – wartość dodana
powiększona o wartość amortyzacji (zużycia
środków trwałych).
 Produkcja finalna – wartość produktów, które są
technicznie ukończone i nie podlegają dalszej
obróbce technicznej (wszystkie dobra
konsumpcyjne).
Produkcja finalna = Produkcja
globalna – zużycie pośrednie
1
DLA CAŁEJ GOSPODARKI:
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
 PKB = wartość produkcji finalnej wytworzonej w
WARTOŚĆ DODANA = PRODUKCJA
FINALNA
PKB w cenach bieżących
danym roku z czynników produkcji na terenie danego
kraju bez względu na to, kto jest właścicielem
zasobów (suma wydatków poniesionych na zakup
produktów finalnych)
 obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i
przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np.
produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na
własne potrzeby w gospodarstwie domowym, jak
również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej
strefy)
PRODUKT NARODOWY BRUTTO
 PNB = dochód narodowy brutto
 PNB = miara dochodów otrzymanych przez
obywateli danego kraju powiększonych o dochody
netto z tyt. własności zasobów za granicą.
1) PKB = PNB
dochody netto = 0
2) PKB > PNB
dochody netto <0
3) PKB < PNB
dochody netto >0
Według metodologii GUS: PKB to wartość dodana + VAT – dotacje do produktów
Polski PKB a PNB
DOCHÓD NARODOWY
NETTO
 produkt narodowy netto wytworzony w
gospodarce,
 ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na
dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości
pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji
i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na
dotychczasowym poziomie.
Źródło: GUS
2
WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb)
SPOSOBY LICZENIA PKB
 PKB to suma wartości dodanej.
Wartość dodana
Koszty rzeczowe (mąka)
 W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa
sumie wartości dodanej.
 Koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr
Wartość dodana
Koszty rzeczowe (zboże)
pośrednich kolejnych rzędów.
 Gdy schodzimy „w głąb”, w końcu okazuje się, że
Koszty rzeczowe = 0
wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie
powoduje powstania kosztów rzeczowych.
Wartość dodana
WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb)
SPOSOBY LICZENIA PKB
 PKB to suma wynagrodzeń czynników
Płaca
Koszty rzeczowe (mąka)
Zysk
Płaca
Koszty rzeczowe (zboże)
Zysk
produkcji.
 W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa
sumie dochodów właścicieli czynników produkcji.
 Gdy schodzimy „w głąb” procesów produkcji
dóbr, których wartość wlicza się do PKB, w końcu
okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich
kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów
rzeczowych.
Koszty rzeczowe = 0
Płaca
Zysk
SPOSOBY LICZENIA PKB
SPOSOBY LICZENIA PKB
 suma wydatków na dobra finalne (PKB = wartość wytworzonych
 wartość dóbr finalnych = suma wartości
dóbr finalnych).
 W celu obliczenia w ten sposób PKB, należy dodać do siebie:
wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C),
 wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I),
 wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G),
 wydatki netto zagranicy (X – M).
PKB = Y = C + I + G + X – M
 Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (Z). Zmianę
zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub
wyodrębnić jako dodatkową pozycję (Z) w równaniu PKB, które
przyjęłoby wówczas następującą postać:
 PKB = Y = C + I + DZ + G + X – M

dodanej = suma dochodów właścicieli
czynników produkcji = PKB
3
TWORZENIE I PODZIAŁ PKB
PKB
PKN
DN CW
O DL
-Tb
-Tp
-Am
DDL
Tb
Nz
Bt
IN WESTYCJE
PRZEDSIĘBIO RSTWA
PAŃ STWO
GO SPO DARSTWA
DO MO WE
STRUKTURA POWSTAWANIA PRODUKTU
(DOCHODU NARODOWEGO)
 PNB – Am = PNN - produkt narodowy netto
Amortyzacja - zużycia środków trwałych
 PNN - Tp = DNCW
Tp = podatki pośrednie (VAT i akcyza)
 DNCW = dochód narodowy w cenach czynników
wytwórczych
WYDATKI RZĄDO WE
O SZCZĘDN O SCI LUDN O SCI
KO N SUMPCJA
STRUKTURA POWSTAWANIA PRODUKTU
(DOCHODU NARODOWEGO)
STRUKTURA POWSTAWANIA PRODUKTU
(DOCHODU NARODOWEGO)
 DNCW = suma z dochodów właścicieli zasobów
 DNCW = Wp + R + Z + Dw = PNN - Tp
w kraju z tyt. usług świadczonych przez te zasoby
 DNCW = Wp + R + Z + Dw
Wp = wynagrodzenie z pracy
R = renty dzierżawne i czynsze
Z = zyski z kapitału
Dw = dochód z samozatrudnienia
 DNCW - Nz - Tbc + Bt = ODL
STRUKTURA POWSTAWANIA PRODUKTU
(DOCHODU NARODOWEGO)
ODL = osobiste dochody ludności
Nz = nierozdzielone zyski przedsiębiorstw
Tbc = podatki dochodowe płacone przez korporacje
Bt = transfery budżetowe (bezpośrednie)
STRUKTURA POWSTAWANIA PRODUKTU
(DOCHODU NARODOWEGO)
 ODL – Tb = DDL
DDL = dochody dyspozycyjne ludności
Tb = podatek od osób fiz.
 DDL = K + Ol
K+G+I=PKB
K = konsumpcja bieżąca
Ol = oszczędności ludności
4
RODZAJ E PKB
WADY PKB
 PKB potencjalny – PKB wytworzony przy wykorzystaniu
 nieuwzględnianie produkcji nierejestrowanej w gospodarce




wszystkich zasobów
PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości
pieniądza tj. w cenach rynkowych
PKB realny oblicza się według realnej wartości pieniądza,
a więc uwzględniając inflację. Mierzy się go w cenach
stałych z roku bazowego
Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego
przez indeks cen (deflator).
W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej
przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku
bazowego.
PKB per capita w EU
(tzw. "szarej strefy" oraz produkcji gospodarstw domowych na
własne potrzeby - np. praca gospodyń domowych),
 nierejestrowanie tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np.
skutki zanieczyszczenia środowiska),
 nieujmowanie wartości czasu wolnego,
 nieujmowanie skutków różnic cen w poszczególnych krajach
(problem dotyczy szczególnie porównań międzynarodowych),
 nieuwzględnianie zróżnicowania dochodów w społeczeństwie
(możliwe duże dysproporcje w podziale dochodu narodowego),
 nieuwzględnianie liczebności społeczeństwa (czynnik ten może
być uwzględniony poprzez zastosowanie wskaźnika "PKB per
capita", czyli wielkości PKB przypadającej na jedną osobę).
PKB według Parytet Siły
Nabywczej (PSN)
Country
2009
2010
2011
106550,82
108831,70
120059,68
Qatar
59989,82
76167,85
109881,45
Norway
78182,77
84443,63
96810,94
Switzerland
63535,94
67246,00
75835,97
United Arab
Emirates
55081,05
59716,85
69872,44
Australia
44999,38
55589,55
64351,18
Denmark
56051,56
56147,14
60961,98
Sweden
43403,92
48874,61
58228,06
Canada
39682,89
46214,91
50264,96
Netherlands
48188,41
47172,14
49949,57
United States
45934,47
47283,63
48665,81
Austria
45685,88
44986,58
48350,26
Finland
44555,81
44488,64
48188,11
Ireland
49863,42
45688,76
47750,85
Luxembourg
Źródło: GUS
MIERNIK DOBROBYTU
EKONOMICZNEGO (MED)
MIERNIK KRAJOWEGO DOBROBYTU
NETTO (NNW)
Etap I:
 Podział PNB na :
Produkt Narodowy Brutto
 (+) konsumpcja rządowa,
 (+) konsumpcja prywatna sensu stricte
 (+) usługi kapitału dóbr konsumpcyjnych
 (+) wartość czasu wolnego
 (+) efekty działalności w gospodarstwach domowych
 (-) nakłady na ochronę środowiska
 (-) Straty z tytułu zanieczyszczenia środowiska
 (-) straty z tytułu urbanizacji



wydatki konsumpcyjne,
wydatki inwestycyjne,
wydatki instrumentalne
Etap II:
 (+) Korzyści z majątku, czasu wolnego, dodatnich efektów
zewnętrznych
 (-) Nieuniknione straty, wydatki instrumentalne
 = PNN+(czas wolny + produkcja nie rejestrowana +
infrastruktura publiczna + prywatne dobra trwałego
użytku) - (zanieczyszczenie środowiska + obrona
narodowa + dojazdy do pracy)
5
MIERNIK EKONOMICZNYCH
ASPEKTÓW DOBROBYTU EAW
HUMAN DEVELOPMENT
INDEX
Indywidualna konsumpcja
 (+) wartość budynków publicznych
 (+) Wartość konsumpcyjnych dóbr trwałego użytku
 (+) wartość pracy w gospodarstwie domowym
 (+) wartość czasu wolnego
 (+) wydatki na służbę zdrowia
 (+) wydatki edukacyjne
 (-) wydatki ochronne
 (-) koszty zanieczyszczenia środowiska
 (-) ubytek zasobów naturalnych
 HDI - stworzony w 1990 r. przez ONZ
HUMAN DEVELOPMENT
INDEX
 opiera się na skali 0-1.
 państwa bardzo wysoko rozwinięte - pierwsze 42,
 państwa wysoko rozwinięte - miejsca 43-85,
 państwa średnio rozwinięte - miejsca 86-127,
 państwa słabo rozwinięte - miejsca 128-169
 Obejmuje:
liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać
liczbę lat nauki
 średnią długość życia
 poziom dochodów


INNE MIERNIKI
Poziom życia - stan zaspokojenia potrzeb materialnych
(zaspokajanych przy użyciu dóbr)
Jakość życia to różnica między poziomem aspiracji a
postrzeganą rzeczywistością
Niedawno opublikowany został ranking "zadowolenia z
życia", w którym zwyciężyli Kostarykańczycy
WSKAŹNIK JAKOŚCI ŻYCIA
 Sytuacja materialna - PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu
parytetu siły nabywczej.
 Zdrowie - oczekiwana długość życia
 Stabilność polityczna i bezpieczeństwo - ocena stabilności politycznej i
bezpieczeństwa.
 Życie rodzinne - wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców),
 Życie wspólnotowe - zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma




wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w
związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero.
Klimat i geografia - szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między
klimatami gorącym i zimnym.
Bezpieczeństwo zatrudnienia - stopa bezrobocia, w procentach.
Wolność polityczna - przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw
obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności).
Równość płci
6