hiszpańskiego z Ameryki Łacińskiej

Użycie takiego terminu jest zasadne, gdyż istnieją
wspólne dla całego regionu cechy, niezależnie od różnic,
które dzielą poszczególne państwa i regiony.
Wspólne cechy to:
-iberyjskie dziedzictwo i procesy z nim związane
-katolicka wspólnota religijna
-procesy metysażu czyli mieszania się ras
Przyczyny:
-napływ ludności europejskiej do Nowego Świata
-mała liczba europejskich kobiet w koloniach = główna
przyczyna popularności tak zwanych związków mieszanych
Wraz z przybyciem do Ameryki
ludności afrykańskiej, ilość kombinacji
rasowych także wzrosła:
Metys – syn Hiszpana i Indianki
Mulat – syn Hiszpana i Afroamerykanki
Zumbo – dziecko pary Indoafrykańskiej
-poczucie więzi regionu, ukształtowane poprzez
doświadczenie kolonializmu
-walki o niepodległość i utworzenie państw narodowych
-uwalnianie się od neokolonializmu – wpływa na powstanie
charakterystycznych postaw wobec państwa i jego
instytucji
Wraz z rozwojem procesów demokratyzacji (lata 80-te
XX wieku) można mówić o odrodzeniu kultury
politycznej w Ameryce Łacińskiej, która manifestuje
się dążeniem do ustanowienia kultury
obywatelskiej.
Kultura polityczna Ameryki Łacińskiej jest zatem
syntezą historii, tradycji i doświadczenia
współczesności.
Jako kulturę polityczną należy rozumieć postawy
społeczne obywateli w stosunku do polityki i porządku
politycznego.
Zbieżność i różnorodność czynników, które kształtowały
rozwój instytucji państwowych oraz kulturę polityczną
Ameryki Łacińskiej wpłynęła na hybrydalny charakter
współczesnych systemów politycznych państw
latynoamerykańskich.
Są to demokracje nieskonsolidowane często stanowiące
syntezę demokracji i autorytaryzmu czyli tzw. „demokracje
limitowane” lub „semidemokracje”.
Nie istnieje uniwersalny model demokracji, stąd państwa
rozwijające się, do których należą kraje Ameryki Łacińskiej,
wykształciły swoje własne modele różne od modeli
znanych na zachodzie.
Dziedzictwo iberoamerykańskie
-są to wpływy iberoamerykańskiego dziedzictwa kulturowego
-duży wpływ Kościoła katolickiego
-z Europy pojawia się wpływ Oświecenia i Rewolucji Francuskiej (poprzez
Hiszpanię)
Czynniki, które wpłynęły na rozwój kultury politycznej w Ameryce
Łacińskiej:
-brak doświadczenia epoki feudalnej
-brak wolności religijnej i katolicki absolutyzm
-brak doświadczenia rewolucji przemysłowej
-brak zjawisk społecznych, polityki i ideologii, które wpłynęłyby radykalnie
na transformację państw i społeczeństw (w Europie- Rewolucja Francuska).
Kolonie hiszpańskie (a także portugalskie) były
jedynie biernymi konsumentami idei, które
powstawały w Europie, importowały je i adaptowały,
nie posiadając jednak tych samych doświadczeń i
zaplecza technologicznego.
Zdobycie niepodległości i uwolnienie się spod
panowania systemu kolonialnego na początku XIX
wieku wiązało się z koniecznością ustanowienia
nowej struktury władzy.
Odbywało się to pod wpływem europejskiej idei republiki,
demokracji, liberalizmu gospodarczego i politycznego. Ale
w Ameryce Łacińskiej brak było odpowiedniej
infrastruktury – stąd liczne konflikty, kryzysy demokracji,
brak spójnej koncepcji, itp.
W XIX wieku, w związku z niemożnością wykształcenia
spójnego systemu demokracji, pojawiają się „caudillos”.
Nazwa tej tendencji dominującej w
Ameryce Łacińskiej pochodzi od
Caudillo, jest to hiszpański
termin oznaczający przywódcę
politycznego (z reguły
wojskowego), używany w
Hiszpanii i krajach Ameryki
Południowej.
Słowo ma pejoratywny wydźwięk i
najczęściej oznacza dyktatora,
kacyka sprawującego autorytarne
rządy po uprzednim obaleniu
władzy najczęściej po dokonaniu
zamachu stanu.
Fenomen caudillismo narodził się w pierwszej połowie XIX
wieku, wkrótce po wyzwoleniu się Ameryki Południowej spod
hiszpańskiej dominacji.
To właśnie wojny o niepodległość stworzyły odpowiednią
atmosferę do pojawienia się caudillos, którzy swoją charyzmą,
populizmem i demagogią pociągali tłumy.
Jednakże, gdy tylko caudillo zdobył upragnioną władzę,
zmieniał się w dyktatora, który zapominał natychmiast o
społeczeństwie, rozwoju socjoekonomicznym i modernizacji.
Dlatego, mimo że nowe kraje były w zasadzie republikami,
konstytucje stanowiły jedynie stertą papieru, a uchwały
konstytucji, idealistyczne w swej formie, prawie nigdy nie były
wprowadzane w życie.
Kulturę polityczną i mentalność latynoamerykańskich
elit, warstwy urzędniczej i innych sektorów społecznych
ukształtowały:
-doświadczenie historyczne (3 wieki kolonizacji)
-mieszanie się kultur i tradycji
-specyficzne stosunki klasowe(wysoka pozycja oligarchii
ziemskiej, wojska i duchownych)
-system edukacji i wychowania
-propaganda
Od trzech dekad w Ameryce Łacińskiej dominuje
tendencja przechodzenia od autorytaryzmu do
demokracji, lecz równocześnie można
zaobserwować regres demokracji do form
hybrydalnych.
Proces ten wskazuje na oryginalną
latynoamerykańską tendencję, zmierzającą do
poszukiwania nowych, własnych rozwiązań.
Latynoamerykańska kultura obywatelska
-ukształtowała się w systemie rządów autorytarnych
-kontrola państwa nad wyborami i udziałem w polityce
-mimo to demokracja uznawana jest za najlepszą formę rządów
-większość mieszkańców Ameryki Łacińskiej rozumie
demokracje jako sprawowanie silnych rządów
-podstawowym wyznacznikiem społeczeństwa obywatelskiego
jest udział w głosowaniu
Formalnie demokracja latynoamerykańska nie odbiega od
standardów europejskich, różnica pojawia się na poziomie
funkcjonalnym.
Nowa Romania
Terminem Nowa Romania (Romania Nova) określa się w
językoznawstwie tereny, na których jeden z języków
romańskich pojawił się jako efekt kolonizacji.
Ameryka Łacińska zasługuje na miano Nowej Romanii, w
której dominuje język hiszpański.
Niemniej jednak języki nie istnieją w próżni, a ich
charakter i kształt ma swoje uzasadnienie w
okolicznościach historycznych, politycznych, językowych i
społecznych.
Elementy indiańskie
-języki tubylcze miały wpływ na kształtowanie się
hiszpańskiego w Ameryce Łacińskiej
-dwa z nich to języki ko oficjalne: quechua w Peru i
guaraní w Paragwaju
-na terenie Meksyku kultywowane są także języki tubylcze
jak maya-quiché lub náhuatl
-ich wpływy widoczne są w sposobie wymowy oraz w
słownictwie – zapożyczenia jak canoa, tabaco, casique,
cacao, chocolate, etc.
Ameryka hiszpańskojęzyczna
-mimo że istnieje termin „hiszpański Ameryki”,
trudno go zdefiniować
-istnieją natomiast odmiany hiszpańskiego z różnych
krajów (mniej lub bardziej zbieżne z normą RAE)
-niektórzy językoznawcy mówią jednak, iż między
odmianami hiszpańskiego z Ameryki istnieją
mniejsze różnice niż między dialektami na Półwyspie
Iberyjskim (teza dyskusyjna, gdyż bogactwo
leksykalne Ameryki jest nieporównywalnie większe
niż w Hiszpanii)
Cechy „wspólne” hiszpańskiego z Ameryki Łacińskiej:
-wymowa /s/ jak na południu Hiszpanii
-wymowa z, ce, ci jak /s/, /se/, /si/ czyli seseo
-różna wymowa ll jak /j/ czyli yeísmo – w Argentynie jak /ź/
-w przeciwieństwie do portugalskiego w ortografii praktycznie nie ma
różnic
-morfologicznie – nieużywanie 2 osoby liczby mnogiej
-voseo w Argentynie, Urugwaju, Paragwaju i Ameryce Środkowej
-częstsze użycie pretérito indefinido (amé, fui) zamiat pretérito perfecto
(he amado, he ido).
Zróżnicowanie leksykalne – wielość przykładów
(pierwszy wyraz pochodzi z hiszpańskiego z
Hiszpanii, drugi, to jego odpowiednik z
hiszpańskiego z Ameryki):
pequeño – chico
estrecgho – angosto
gripe – gripa
ordenador – computadora
floristería – florería
Czasami te same wyrazy mają różne
znaczenia:
tinto – w Hiszpanii - czerwone wino, w
Kolumbii - kawa bez mleka
tortilla – w Hiszpanii – omlet z
ziemniakami, w Meksyku placek z mąki
kukurydzianej
manteca – w Hiszpanii – smalec lub
margaryna, w Argentynie – masło
Znaczenie może ulec zmianie w zależności od kraju Ameryki Łacińskiej:
morocho - w Argentynie to biały o ciemnych włosach i oczach, w Wenezueli – bliźniak
joto – w Kolimbii oznacza pakunek, a w Meksyku homoseksualistę
-w Hiszpanii na bliżej nieokreśloną osobę powiemy fulano, w Kolumbii to pisco, w
Argentynie na taką osobę mówi się tipo
-policjant w Kolumbii to aguacate, w Argentynie cana
-na samochód powiemy w Hiszpanii coche, w Argentynie auto, a w innych państwach
latynoskich carro
-wenezuelskie i kolumbijskie chévere, będące pozytywnym określeniem osoby czy
sytuacji odpowiada argentyńskiemu bárbaro czy macanudo.
-podnosząc słuchawkę w Hiszpanii powiemy diga, podobnie w Peru, Panamie i na Kubie,
ale w Argentynie i Urugwaju będzie to hola, a w Ameryce Środkowej i Kolumbii aló
Rubén Darío
(1868-1916, Nicaragua)
Vicente Huidobro
(1883-1948, Chile)
Cesar Vallejo
(1892-1932, poeta peruano)
Pablo Neruda
(1904-1973, Chile) Premio Nobel 1971
Nicolás Guillén
(1902-1989, Cuba)
Jorge Luis Borges
(1899-1986, Argentina)
Gabriel García Marquez
(1927, Colombia) Premio Nobel
1982
Reinaldo Arenas
(1943-90, Cuba)
Octavio Paz
(1914-48, Mexico) – Premio Nobel 1990
Julio Cortázar
(1914-84, Argentina)
Carlos Fuentes
(1928, mexicano)
Isabel Allende
(1942 - Chile)