Funkcjonowanie poznawcze pacjentów ambulatoryjnej

Transkrypt

artykuł redakcyjny / leading article
81
Funkcjonowanie poznawcze pacjentów ambulatoryjnej opieki
psychiatrycznej
The cognitive functioning of psychiatric outpatients
Katarzyna Malcher, Joanna Rymaszewska1
Streszczenie
Cel: Celem badań było porównanie funkcjonowania poznawczego osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi oraz
wyszczególnienie jego predyktorów.
Metoda: Badania prowadzone były wśród pacjentów ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej w woj. dolnośląskim.
Grupa badana (n=151) obejmowała osoby w wieku 18–54 lat, czynne zawodowo lub bezrobotne, z rozpoznaniem:
schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe (F2), zaburzenia afektywne (F3), zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (F4), zaburzenia odżywiania (F5) lub zaburzenia osobowości (F6) (kryteria
diagnostyczne międzynarodowej klasyfikacji ICD-10). W badaniach wykorzystano następujące metody diagnostyczne: Krótka Psychiatryczna Skala Oceny (BPRS), Test 15 Słów Rey’a (RAVLT), Test Matryc Raven’a (TMS), Test Pamięci
Wzrokowej Bentona (BVRT), Test Łączenia Punktów (TMT), Skala Inteligencji Wechslera (WAIS-R) – subtest Symbole
Cyfr (Digit Symbol).
Wyniki: Badani z zaburzeniami odżywiania uzyskali wyższe wyniki w teście RAVLT w porównaniu z badanymi z grupy
zaburzeń schizofrenicznych i nerwicowych. Badani z zaburzeniami osobowości uzyskali istotnie wyższe, w porównaniu z badanymi z zaburzeniami afektywnymi, wyniki w teście TMT.
Wnioski: Czynnikami istotnie powiązanymi z funkcjonowaniem poznawczym były: wiek, wykształcenie, status zawodowy, nasilenie objawów psychopatologicznych i diagnoza kliniczna. Psychopatologia okazała się bardziej istotna niż
postawiona diagnoza kliniczna.
Słowa kluczowe: funkcjonowanie poznawcze, zaburzenia psychiczne, neuropsychologia
Summary
Aim: The aim of this study was to compare the neuropsychological performance of psychiatric outpatients as well as
to detail the predictors of cognitive functioning.
Method: The study included 151 psychiatric outpatients from Lower Silesia Province, aged 18–54 (mean 35,3), who
were workers, students or unemployed. The patients with F2 (schizophrenia, schizotypal and delusional disorders),
F3 (affective disorders), F4 (neurotic, stress-related and somatoform disorders), F5 (eating disorders) and F6 (personality disorders) diagnosis were examined (according to ICD-10 classification). The following tests: Brief Psychiatric
Rating Scale (BPRS), Rey Auditory Verbal Learning Test (RAVLT), Benton Visual Retention Test (BVRT), Trail Making
Test (TMT), Digit Symbol subtest (DS) of Wechsler Adult Intelligence Scale-Revised (WAIS-R) and Raven Standard
Progressive Matrices Test (RSPM) were used.
Results: Patients with eating disorders achieved significantly higher level of performance in RAVLT test than those
with schizophrenia, schizotypal disorders and neurotic disorders. Personality disorders group achieved significantly
higher than affective disorders group level in TMT test.
Conclusions: Association of the cognitive functioning results was observed with age, education, professional status,
psychopathology and diagnoses. The level of psychopathology was more important for cognitive performance than
the diagnosis.
Key words: cognitive functioning, mental disorders, neuropsychology
Wstęp
Patogeneza nieorganicznych zaburzeń psychicznych
wiązana jest z funkcjonalnymi zmianami w centralnym układzie nerwowym [1]. Zaburzenia funkcji mózgu ujawniają się w postaci deficytów poznawczych
obejmujących elementarne lub złożone procesy poznawcze. W ostatnich latach zauważyć można wzrost
zainteresowań funkcjonowaniem poznawczym osób
z zaburzeniami psychicznymi. Problematyka ta była
dość szeroko omawiana w literaturze polskiej i zagranicznej [2, 3, 4]. Opisywano funkcjonowanie poznawcze u osób chorych na schizofrenię [5], zaburzenia
afektywne [6], zaburzenia nerwicowe [7], zaburzenia
odżywiania [8] czy zaburzenia osobowości [9, 10].
W badaniach tych dowiedziono, że zaburzenia psychiczne istotnie wiążą się z jakością funkcjonowania
poznawczego osób na nie cierpiących [11, 12]. Celem
W iadomo ś c i P s ychiat r yc zne, tom 13, nr 2, k wiec ie ń – c zer wiec 2010
Wiadomości
Psychiatryczne;
13(2): 81–86
Samodzielny Publiczny
Szpital Kliniczny Nr 1
we Wrocławiu
1
Katedra i Klinika
Psychiatrii AM
we Wrocławiu
Konflikt interesu/
Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają
konfliktu interesów
Adres do korespondencji/
Address for
correspondence:
mgr Katarzyna Malcher
Samodzielny Publiczny
Szpital Kliniczny Nr 1
Klinika Psychiatrii we
Wrocławiu
ul. Pasteura 10
50-367 Wrocław
tel. (071) 784 16 20/00
e-mail:
[email protected]
Projekt badawczy realizowany w ramach grantu
uczelnianego Akademii
Medycznej we Wrocławiu
pt: Ocena funkcji poznawczych osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi
a zdolność do pracy
82
bezpośrednim przeprowadzonych badań było porównanie funkcjonowania poznawczego osób, u których
rozpoznano różne zaburzenia psychiczne oraz określenie czynników mających istotny wpływ na poziom
tegoż funkcjonowania. Cel odległy stanowi próba wyszczególnienia „uniwersalnych” dla wszystkich przebadanych grup klinicznych czynników, wpływających
na pogorszenie funkcjonowania zawodowego.
Materiał i Metody
Badania prowadzono w latach 2006–2009 wśród
pacjentów objętych ambulatoryjną opieką psychiatryczną w czterech poradniach zdrowia psychicznego
w woj. dolnośląskim. Grupa badana (n=151) obejmowała osoby w wieku 18–54 lat, z rozpoznaniem (zgodnie z klasyfikacją ICD-10) z grup diagnostycznych
F2 (schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe), F3 (zaburzenia afektywne), F4 (zaburzenia
nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną), F5 (zaburzenia odżywiania) oraz F6 (zaburzenia osobowości), aktywne lub potencjalnie aktywne
zawodowo (pracujący, uczący się, bezrobotni) i wyrażające zgodę na badanie. Kryteriami wyłączającymi
były: wiek poniżej 18 i powyżej 54 roku życia, rozpoznania z grupy F0 (zaburzenia psychiczne organiczne), F1 (zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych), F7 (upośledzenie umysłowe),
orzeczenie o niezdolności do pracy zawodowej, poważne i przewlekłe choroby somatyczne, brak zgody na
udział w badaniach.
W badaniu posłużono się krótką psychiatryczną skalą oceny – wersja czwarta (Brief Psychiatric
Rating Scale, v 4.0 – BPRS) (13) oraz metodami diagnozy neuropsychologicznej: Test 15 Słów Rey’a (Rey
Auditory Verbal Learning Test, RAVLT) (14, 15), Test
Pamięci Wzrokowej Bentona (Benton Visual Retention
Test, BVRT) (16), Test Łączenia Punktów (Trail Making
Test, TMT) (14), Skala Inteligencji Wechslera (Wechsler
Adult Intelligence Scale-Revised, WAIS-R) (17) – podtest Symbole Cyfr (Digit Symbol, DS) oraz Test Matryc
Raven’a w wersji Standard (TMS) (Raven Standard
Progressive Matrices Test) (18). Testy były wykonywane w tej samej kolejności, indywidualnie dla każdej
z osób badanych. Czas badania całą baterią testów
wahał się od 60 do 90 minut. W celu przekształcenia
wyników surowych na przeliczone oszacowano przedchorobowy poziom sprawności umysłowej badanych
w oparciu o ich poziom wykształcenia (14).
Do analiz statystycznych wykorzystano pakiet
statystyczny R (The R Project for Statistical Computing)
w wersji 2.6.0. Zmienną zależną stanowiły wyniki
w testach neuropsychologicznych. Zmiennymi niezależnymi były dane socjodemograficzne (wiek, płeć,
stan cywilny, wykształcenie, status zawodowy) oraz
parametry kliniczne (diagnoza kliniczna, nasilenie
objawów psychopatologicznych). Różnice jakościowe
pomiędzy parametrami klinicznymi dla zmiennych
kategorycznych określono za pomocą testu chi2 Pearsona. Różnice średnich wartości dla poszczególnych grup klinicznych w skalach psychopatologii
oraz w testach neuropsychologicznych określano za
pomocą testu jednokierunkowej analizy wariancji.
Celem określenia wpływu zmiennych niezależnych
na funkcjonowanie poznawcze badanych (wyniki testów neuropsychologicznych) posłużono się modelem
wielokrotnej regresji liniowej. Jako poziom istotności
przyjęto p < 0,05.
Wyniki
W każdej z grup klinicznych F2–F5 przeważały kobiety. Większość badanych z rozpoznaniem z grupy
zaburzeń schizofrenicznych, zaburzeń odżywiania
i zaburzeń osobowości była stanu wolnego, natomiast
w grupach zaburzeń afektywnych i zaburzeń nerwicowych przeważały osoby pozostające w stałym, sformalizowanym związku.
Psychopatologia
Badani ze schizofrenią lub zaburzeniami schizotypowymi uzyskali wynik ogólny BPRS istotnie wyższy od badanych z zaburzeniami nerwicowymi, a w podskalach
BPRS-N (objawy negatywne) i BPRS-P (objawy pozytywne) wyniki istotnie wyższe od pozostałych grup. Ponadto
w podskali BPRS-M/P (mania – pobudzenie) badani z tej
grupy uzyskali wyższy wynik od badanych z zaburzeniami nerwicowymi, jak również z zaburzeniami odżywiania i zaburzeniami osobowości. W podskali BPRSD/L (depresja – lęk) badani z zaburzeniami afektywnymi
i z zaburzeniami odżywiania uzyskali wynik istotnie
wyższy od badanych z grupy zaburzeń schizofrenicznych oraz nerwicowych, natomiast badani z zaburzeniami osobowości wynik istotnie wyższy od badanych
ze schizofrenią i zaburzeniami schizotypowymi.
Funkcjonowanie poznawcze
Badani z zaburzeniami odżywiania uzyskali istotnie
wyższy w porównaniu z badanymi z zaburzeniami
nerwicowymi i zaburzeniami schizofrenicznymi wynik w skali RAVLT-O (odroczenie) (tab. III). W teście
TMT-B badani z zaburzeniami osobowości uzyskali
wynik wyższy od badanych z zaburzeniami nastroju. Wykazano różnice w grupach zbliżone do istotnych
w testach RAVLT-D (dystrakcja), RAVLT-S (suma powtórzeń w pięciu próbach) i DS.
Czynniki predykcyjne funkcjonowania poznawczego
Dwa parametry (stan cywilny oraz wynik ogólny
BPRS) okazały się nieistotne dla funkcjonowania poznawczego badanych. Pozostałe zmienne były istotne
statystycznie (tabela IV).
83
Tabela I. Charakterystyka socjodemograficzna badanych z grup klinicznych F2-F6 (*p<0,05, ***p<0,001)
F2
(n=23)
F3
(n=38)
F4
(n=47)
F5
(n=13)
F6
(n=30)
Ogółem
F2-F6
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
p
M (SD)
31,8 (9,7)
38,4 (10,5)
48,8 (11,0)
24,8 (4,5)
33,0 (10,3)
***
35,3 (10,9)
%
%
%
%
%
61/ 39
79/ 21
79/ 21
100/ 0
60/ 40
*
74/26
60,9/ 21,7/
8,7/ 8,7/ 0
18,4/ 50/
18,4/ 7,9/
5,3
17/ 55,3/
17/ 8,5/ 2,1
76,9/ 7,7/
0/ 15,4/ 0
46,7/ 33,3/
20/ 0/ 0
***
35,1/ 40,4/
15,2/ 7,3/ 2
0/ 17,4/
56,5/ 26,1
7,9/ 15,8/
55,3/ 21,1
10,6/ 19,1/
53,2/ 17
7,7/ 7,7/
53,8/ 30,8
10/ 6,7/
53,3/ 30
ns
8/ 15/ 54/
23
Kategoria zawodowa
(F/U)
35/ 65
37/ 63
38/ 62
15/ 85
27/ 73
ns
33/ 67
Aktywność zawodowa
(P/B)
57/ 43
76/ 24
70/ 30
85/ 15
67/ 33
ns
70,2/ 29,8
Wiek
Płeć (K/M)
Stan cywilny
(W/F/NF/R/O)
Wykształcenie
(P/Z/Ś/W)
%
Stan cywilny: W – wolny, F – w związku formalnym, NF – w związku nieformalnym, R – rozwiedziony, O – owdowiały
Wykształcenie: P – podstawowe, Z – zawodowe, Ś – średnie, W – wyższe
Kategoria zawodowa: F – pracownik fizyczny, U – pracownik umysłowy
Aktywność zawodowa: P – pracujący, uczący się, B – bezrobotny
Tabela II. Wyniki w skali BPRS dla poszczególnych grup klinicznych (*p<0,05, ***p<0,001)
F2
F3
F4
F5
F6
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
BPRS
1,77 (0,5)
1,65 (0,4)
1,45 (0,3)
1,63 (0,2)
BPRS-N
2,13 (0,8)
1,53 (0,7)
1,29 (0,5)
1,19 (0,2)
BPRS-P
1,84 (0,8)
1,27 (0,5)
1,09 (0,2)
BPRS-D/L
1,94 (0,8)
2,85 (1,2)
BPRS-M/P
1,39 (0,4)
1,2 (0,3)
Psychopatologia
ogółem
p
M (SD)
1,58 (0,3)
*
1,59 (0,4)
1,33 (0,6)
***
1,48 (0,7)
1,19 (0,3)
1,16 (0,3)
***
1,27 (0,5)
2,29 (0,7)
3,23 (0,9)
2,69 (1,0)
***
2,54 (1,0)
1,06 (0,1)
1,05 (0,1)
1,13 (0,2)
***
1,16 (0,3)
BPRS-N: objawy negatywne; BPRS-P: objawy pozytywne; BPRS-D/L: depresja/lęk; BPRS-M/P: mania/pobudzenie
Wiek i wykształcenie
Wzrost wieku powodował istotny spadek wyników
w trzech z pięciu testów – RAVLT, TMT-A i BVRT-P
(poprawne). Niższe wykształcenie (podstawowe) wpływało na istotnie niższe wyniki w testach RAVLT-S,
RAVLT-O i TMS. Dla pozostałych testów poziom wykształcenia był nieistotny.
Kategoria i aktywność zawodowa. Kategoria zawodowa była istotnym czynnikiem dla testu DS. Badani (pracownicy umysłowi) uzyskiwali wyższe wyniki w tym teście. Aktywność zawodowa wiązała się
wyższym wynikiem w teście TMT-A.
Psychopatologia
Wynik ogólny BPRS nie był istotny dla funkcji poznawczych, jego podskale natomiast tak. Wynik
w skali BPRS-N korelował ujemnie z testami RAVLT-S i DS, a w skali BPRS-P z testem RAVLT–D.
Dodatnie korelacje dotyczyły skali BPRS–D/L
i testu RAVLT-D oraz skali BPRS-M/P i testu
BVRT-P (ta druga korelowała ujemnie z testem
BVRT-B).
Grupa kliniczna
Badani z zaburzeniami afektywnymi, nerwicowymi
i zaburzeniami odżywiania uzyskali wyższe wyniki
w teście RAVLT-O od badanych ze schizofrenią i zaburzeniami typu schizofrenii. W teście TMT-B korelacja z grupą kliniczną była zbliżona do istotnej.
Dyskusja
W badaniach porównano funkcjonowanie poznawcze
(pamięć słuchowo-werbalną, wzrokową i operacyjną,
uczenie się, procesy uwagi, szybkość psychomotoryczną, koordynację wzrokowo-motoryczną, funkcje
wykonawcze i myślenie) pacjentów ambulatoryjnej
opieki psychiatrycznej z rozpoznaniami: zaburzeń
schizofrenicznych, afektywnych, nerwicowych i zwią-
84
Tabela III. Wyniki w testach neuropsychologicznych (^p<0,1, *p<0,05)
F2
F3
F4
F5
F6
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
M (SD)
p
RAVLT-S
46,7(9,0)
49,0(8,6)
47,1(8,5)
54,7(10)
49,4(10,7)
^
RAVLT-D
8,3 (3,0)
8,8 (2,7)
8,5 (3,1)
11,0(3,1)
9,7 (3,4)
^
RAVLT-O
8,8 (3,0)
10,3(2,6)
9,6 (3,0)
12,1(2,1)
9,7 (3,6)
*
BVRT-P
-0,5(1,2)
-1,4 (1,3)
-0,9 (1,6)
-0,3 (1,2)
-1,2 (1,3)
ns
BVRT-B
1,2 (2,0)
2,5 (1,9)
2,1 (2,9)
1,1 (2,0)
2,5 (2,4)
ns
DS
9,0 (2,9)
10,6(3,2)
10,6(2,9)
11,5(3,4)
11,2 (3,4)
^
TMT-A
8,9 (1,4)
9 (1,7)
8,9 (1,8)
9,6 (0,8)
9,4 (1,3)
ns
5 (2,5)
4,6 (2,8)
5,4 (2,4)
6,7 (3,2)
6,5 (2,5)
*
55,8(31,5)
59,5(24,4)
53,6(29,5)
58,8(26,5)
59,8(31,1)
ns
Pamięć i uczenie
Uwaga
F. wykonawcze
TMT-B
Myślenie
TMS
RAVLT-S: suma I-V; RAVLT-D: dystrakcja; RAVLT-O: odroczenie; BVRT-P: oczekiwane poprawne; BVRT-B: dopuszczalne błędy
Tabela IV. Powiązania pomiędzy funkcjami poznawczymi a czynnikami socjodemograficznymi, klinicznymi i psychopatologią (–ns, ^p<0,1, *p<0,05, **p<0,01, ***p<0,001)
Predyktory
BVRT-P
BVRT-B
TMT-A
TMT-B
DS
TMS
–0,2***
–0,06**
–0,08***
–0,03***
0,07***
–0,02*
–0,03^
–
–
Płeć (M)
–
–
–
–
–
–
–
–0,9^
9,2^
St. cywilny
–
–
–
–
–
–
–
–
–
5,9*
–
1,7^
–
–
–
–
–
20,0*
Wiek
RAVLT-S
RAVLT-D RAVLT-O
Wykszt. (P)
Zawodowe
Średnie
8,3***
–
2,3**
–
–
–
–
–
21,3*
Wyższe
13,1***
–
3,8***
–
–
–
–
–
30,1**
–
–
–
–
–
–
–
2,1***
–
Kat. zaw (U)
Akt. zaw.
–
–
–
–
–
–0,6*
–
–
–
BPRS
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–2,5**
–
–
–
–
–
–
–0,9**
–
BPRS-N
BPRS-P
–
–1,2**
–
–
–
–
–
–
–
BPRS-D/L
–
0,5*
–
–
–
–
–
–
–
BPRS-M/P
–
–
–
1,2**
–1,9**
–
–
–
–
F3
–
–
2,2**
–
–
–
–
–
–
F4
–
–
1,8**
–
–
–
–
–
–
Dgn (F2)
F5
–
–
2,7**
–
–
–
–
–
–
F6
–
–
–
–
–
–
1,3^
–
–
28
14,6
23,1
17,7
16,3
7,7
12,8
20,1
17,4
R2 (%)
zanych ze stresem, zaburzeń odżywiania się oraz
zaburzeń osobowości. Badani z zaburzeniami odżywiania się funkcjonowali istotnie lepiej w zakresie od-
roczonej pamięci słuchowo-werbalnej w porównaniu
z badanymi z grupy zaburzeń schizofrenicznych oraz
nerwicowych. Badani z zaburzeniami osobowości
uzyskali istotnie wyższe od badanych z zaburzeniami
nastroju wyniki w zakresie wzrokowo-przestrzennej
pamięci operacyjnej oraz funkcji wykonawczych. Nie
stwierdzono istotnych różnic między grupami w zakresie pamięci wzrokowej, szybkości psychomotorycznej i myślenia. Na funkcjonowanie poznawcze istotny
wpływ miały: wiek, wykształcenie, status zawodowy,
nasilenie objawów psychopatologicznych i rozpoznanie. Udział tych czynników wahał się między 7,79 %
a 28,03%. Dość słaby związek uwzględnionych w badaniu zmiennych z funkcjami poznawczymi wskazuje na istnienie ważniejszych, nie uwzględnionych
w modelu, predyktorów. W badaniach z tego obszaru
uwzględnia się wiek, płeć, lata edukacji [4, 12], poziom
przedchorobowej sprawności intelektualnej, początek
i czas trwania choroby, liczbę jej epizodów, leczenie
farmakologiczne, leczenie psychoterapeutyczne [20,
21] bądź wczesny wiek zachorowania [22].
Nasilenie symptomów psychopatologicznych okazało się bardziej znaczące dla poziomu funkcjonowania poznawczego badanych niż postawiona diagnoza
kliniczna. Psychopatologia (podskalne BPRS) była
istotnie powiązana z pamięcią słuchowo-werbalną
i wzrokową, uczeniem się, procesami uwagi. Diagnoza kliniczna wiązała się istotnie z odroczoną pamięcią
słuchowo-werbalną. W badaniach Stordal i wsp. [4]
czynnikami istotnie związanymi z badanymi funkcjami wykonawczymi były objawy psychopatologiczne
i postawiona diagnoza, przy czym czynnik psychopatologii również miał większe znaczenie.
Założenia dotyczące oceny funkcjonowania poznawczego osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi,
zgodnie z wiedzą autorów, pozwalają po raz pierwszy
porównać funkcjonowanie poznawcze jednocześnie
w kilku różnych grupach diagnostycznych. Skutkują
jednak pojawieniem się słabych stron badania. Jedną
z nich stanowi nierówna liczebność badanych grup
klinicznych. Wynika ona jednak z naturalnego doboru
pacjentów zgłaszających się do leczenia w trybie ambulatoryjnym i stanowi pewną charakterystykę populacji
osób najczęściej korzystających z takiej formy pomocy.
Kolejną kwestią jest nieuwzględnienie zaburzeń współwystępujących u osób badanych. Jednakże pierwotnie
przyjętym założeniem badań było klasyfikowanie osób
badanych do grup klinicznych zgodnie z rozpoznaniem
głównym, z powodu którego objęte one były leczeniem
psychiatrycznym. Informacje o dodatkowym rozpoznaniu były ewidencjonowane, ale ilość osób z dwoma lub
więcej rozpoznaniami psychiatrycznymi była znikoma.
Zaprezentowane wyniki mogą stanowić punkt wyjściowy dla dalszych, pogłębionych badań w tym obszarze.
status zawodowy, psychopatologia oraz kategoria
diagnostyczna.
2. Nasilenie objawów psychopatologicznych było
bardziej znaczące dla poziomu funkcjonowania
poznawczego badanych niż rozpoznanie.
3. Wskazane byłoby pogłębienie prac badawczych
dotyczących identyfikacji czynników związanych
z deterioracją poznawczą pacjentów z różnymi
zaburzeniami psychicznymi, poszerzonych o inne
niż uwzględnione w przedstawionym modelu.
Piśmiennictwo
1. Jaracz J. Neuroanatomia depresji w świetle czynnościowych
badań neuroobrazowych. Psychiatria 2004; 1: 73–79.
2. Hintze B, Wciórka J, Borkowska A. Zaburzenia pamięci
operacyjnej i funkcji wykonawczych u chorych na schizofrenię w okresie częściowej remisji objawów psychopatologicznych. Psychiatria 2007; 4: 45–52.
3. Borkowska A, Pamięć operacyjna i jej zaburzenia w chorobach psychicznych. Przew Lek 2003; 6: 86–91.
4. Stordal KI, Mykletun A, Asbjornsen A, et al. General psychopathology is more important for executive functioning
than diagnosis. Acta Psychiatr Scan 2005; 111: 22–28.
5. Sanfilipo M, Lafargne T, Rusinek H, et al. Cognitive performance in schizophrenia: relationship to regional brain
volumes and psychiatric symptoms. Psychiatry Res 2002;
116: 1–23
6. Malhi GS, Ivanovski B, Hadzi-Pavlovic D. Neuropsychological deficits and functional impairment in bipolar depression, hypomania and euthymia. Bipolar Disorders 2007; 9:
114–125.
7. Schmidtke K, Schorb A, Winkelmann G. Cognitive Frontal
Lobe Dysfunction in Obsessive-Compulsive Disorder. Biol
Psychiatry 1998; 43: 666–673.
8. Lena SM, Fiocco AJ, Leyenaar JK. The Role of Cognitive
Deficits in the Development of Eating Disorders. Neuropsychol Rev 2004; 14; 2: 99–113.
9. Dinn WM, Harris CL, Aycicegi A. Neurocognitive function
in borderline personality disorder. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2004; 28: 329–341.
10. Fitzgerald KL, Demakis G. The Neuropsychology of Antisocial Personality Disorder. Dis Mon 2007; 53: 177–183.
11. Boldrini M, Del Pace L, Placidi GPA. Selective cognitive deficits in obsessive-compulsive disorder compared to panic
disorder with agoraphobia. Acta Psychiatr Scan 2005; 11:
150–158.
12. Kitis A, Akdede BBK, Alptekin K. Cognitive dysfunctions
in patients with obsessive-compulsive disorder compared
to the patients with schizophrenia: Relation to overvalued
ideas. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2007;
31: 254–261.
13.Ventura J, Nuechterlein KH, Subotnik KL. Symptom
Wnioski
dimensions in recent -onset schizophrenia and mania:
1. Czynniki istotne dla funkcjonowania poznawczego badanych stanowiły: wiek, wykształcenie,
Psychiatric Rating Scale. Psychiatry Res 2000; 97: 129–
a principal components analysis of the 24-item Brief
135.
85
86
14. Lezak M.D, Howieson D.B, Loring D.W. Neuropsychological assessment. 4th ed. Oxford University Press; 2004.
15. Choynowski M, Kostro B. Podręcznik do Testu Piętnastu
19. Murphy M, Nutzinger D.O, Paul T, Leplow B. Conditional
-Associative Learning in Eating Disorders: A Comparision
With OCD. J Clin Exp Neuropsychol 2004; 26: 190–199.
Słów A. Reya. W: Choynowski M red. Testy psychologicz-
20. Purcell R, Maruff P, Kyrios M, Pantelis Ch. Neuropsycholo-
ne w poradnictwie wychowawczo-zawodowym. Warszawa:
gical Deficits in Obsessive-compulsive Disorder. A Compa-
PWN; 1980. 101–146.
rison With Unipolar Depression, Panic Disorder, and Nor-
16. Benton S.A. Test Pamięci Wzrokowej Bentona. Podręcznik.
Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego; 1996.
mal Controls. Arch Gen Psychiatry 1998; 55: 415–423.
21. Torrent C, Martinez – Aran A, Daban C, Sanchez-Moreno
J, Comes M, Goikolea JM, Salamero M, Vieta E. Cognitive
17. Brzeziński J, Gaul M, Hornowska E. Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych. Wersja zrewidowana. Podręcznik.
impairment in bipolar II disorder. Br J Psychiatry 2006;
189: 254–259.
22. Bellino S, Rocca P, Patria L, Marchiaro L, Rasetti R, Di Lorenzo R, Paradiso E, Bogetto F. Relationships of age at on-
18. Jaworowska A, Szutrowa T. Podręcznik do Testu Matryc
set with clinical features and cognitive functions in a sam-
Ravena. Wersja Standard. Polska standaryzacja 1989.
ple of schizophrenia patients. J Clin Psychiatry 2004; 65:
908–914.

Funkcjonowanie poznawcze pacjentów ambulatoryjnej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Porada miesiąca Co znaczy w praktyce „dostosować wymagania

Stop izolacji – tak tolerancji

OGŁOSZENIE O NABORZE NA STANOWISKO OPIEKUNA DO

Analiza satysfakcji ze studiów na kierunku Psychologia, absolwenci