strategia rozwiązywania problemów społecznych w gminie kłaj na
Transkrypt
strategia rozwiązywania problemów społecznych w gminie kłaj na
Projekt STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE I. UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII 1. PODSTAWY PRAWNE 2. UWARUNKOWANIA STRATEGICZNE I PROGRAMOWE II. PROCES WYPRACOWANIA STRATEGII 1. PRZEBIEG PROCESU WYPRACOWANIA STRATEGII III. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ W GMINIE KŁAJ 1. DANE PODSTAWOWE O GMINIE 2. DEMOGRAFIA 3. UŻYTKOWANIE TERENÓW I ROLNICTWO 4.GOSPODARKA 5. RYNEK PRACY 6. ZASOBY MIESZKANIOWE 7. EDUKACJA I WYCHOWANIE 8. KULTURA 9. SPORT I REKREACJA 10. SŁUŻBA ZDROWIA 11. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ 12. UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE 13. PRZESTĘPCZOŚĆ 2 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 14. POMOC SPOŁECZNA 15. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE 16. WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH „PROBLEMY SPOŁECZNE W ŚRODOWISKU LOKALNYM” 17. ANALIZA SWOT 18. PODSUMOWANIE DIAGNOZY IV. MISJA, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ V. PROGRAMY I PROJEKTY VI. WDROŻENIE, RAMY FINANSOWE I MONITOROWANIE STRATEGII 3 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 WPROWADZENIE Polityka społeczna oznacza racjonalną działalność państwa i innych podmiotów zmierzającą do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, pożądanych struktur społecznych i stosunków społeczno- kulturowych, służących efektywnemu i sprawiedliwemu zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa. Na poziomie lokalnym jednym z podstawowych narzędzi służących jej realizacji jest strategia rozwiązywania problemów społecznych. Dobrem społecznych nadrzędnym jest Człowiek strategii rozwiązywania – jego potrzeby zarówno problemów w kontekście indywidualnym, jak i społecznym. Strategia jest dokumentem opisującym, analizującym i wartościującym zjawiska w tym obszarze rzeczywistości, od którego zależy stworzenie wizji godnego życia zarówno jednostki, jak też grupy społecznej jako całości. Określając misję oraz wyznaczając cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno przyczynić się do rozwiązania występujących problemów społecznych oraz zminimalizowania ich skutków społecznych, strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej. Tym samym stanowi podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, służących poprawie warunków życia mieszkańców i prowadzących do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Kłaju. Jest dokumentem uspołecznionym, w pracach nad nim uczestniczyli bowiem przedstawiciele samorządu lokalnego, w tym sektora pomocy społecznej, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, policji, organizacji pozarządowych, lokalnych przedsiębiorców oraz mieszkańcy gminy. Strategia ma charakter wieloletni, została opracowana na lata 20162025. Jest zgodna z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych z zakresu polityki społecznej przygotowanych 4 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym. Dokument umożliwia ubieganie strukturalnych Unii się o środki Europejskiej, zewnętrzne, i stanowi m. in. materiał z funduszy wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej . Strategia składa się z sześciu części. W pierwszej z nich zostały przedstawione podstawy prawne tworzenia dokumentu oraz jego uwarunkowania strategiczne i programowe. W drugiej części omówiono skład zespołu powołanego na potrzeby opracowania Strategii oraz zadania, jakie były przez niego podejmowane. Trzecia część strategii obejmuje podstawowe informacje na temat gminy oraz diagnozę sytuacji społecznej w gminie, która została przygotowana w oparciu o dane pozyskane z instytucji i organizacji działających na terenie gminy bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców oraz na podstawie analizy wyników badania ankietowanego przeprowadzonego wśród mieszkańców gminy, w tym przedstawicieli samorządu lokalnego. Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach : Demografia, Gospodarka, Rynek pracy, Zasoby mieszkaniowe, Oświata, Kultura, Sport i rekreacja, Zdrowie, Niepełnosprawność, Uzależnienia i przemoc w rodzinie; Przestępczość, Pomoc społeczna i Organizacje pozarządowe. Czwarta część określa misje, cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki działań niezbędnych do podjęcia w okresie programowania dokumentu. Zostali również wskazani realizatorzy strategii, przedstawione źródła finansowania dokumentu i czas realizacji wyznaczonych kierunków, ramy finansowe strategii oraz prognoza zmian. W piątej części dokumentu wskazane programy oraz przedstawiona jest informacja na temat projektów mogących służyć realizacji strategii Szósta część strategii zawiera informacje na temat sposobu realizacji dokumentu źródeł jego finansowania oraz prowadzenia jego monitoringu. 5 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 I. UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII 1. PODSTAWY PRAWNE Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kłaj na lata 2016-2025 wynika z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2015 r., poz. 163), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje „opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Ponadto art. 16b ust 2 w/w ustawy wskazuje elementy, jakie powinna zawierać strategia, tj. diagnoza sytuacji społecznej, prognoza zmian w zakresie objętym strategią, cele strategiczne projektowanych zmian, kierunki niezbędnych działań, sposób realizacji strategii oraz jej ramy finansowe, wskaźniki realizacji działań. Do aktów prawnych regulujących treść strategii oraz wpływających na jej realizację należą również m. in.: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. 2013 r. poz. 594 ze zm.), ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 1356 ze zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tj. Dz. U. z 2013 r. poz.135 ze zm.), 6 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 114), ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 859), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2005 r. Nr 180, poz. 1493 ze zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.), ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz. U. z 2014 r. poz. 1877), ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 ze zm.), ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.), ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 966 ze zm.), ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 ze zm.). ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2015, poz. 357) 2. UWARUNKOWANIA STRATEGICZNE I PROGRAMOWE Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kłaj na lata 2016-2025 pozostaje w zgodności z dokumentami strategicznymi i programowymi, które opracowano na szczeblu europejskim, krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. 2.1 Zgodność z prawem wspólnotowym 7 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Prawo wspólnotowe (acquis communautaire) nie ingeruje w systemowe rozwiązania w zakresie pomocy społecznej obowiązujące w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Funkcjonuje jednak polityka społeczna Unii koordynująca narodowe polityki społeczne w zakresie koniecznym z punktu widzenia funkcjonowania wspólnoty. 2.2 Zgodność ze strategiami europejskimi Jednym z wiodących celów Unii Europejskiej jest wyrównywanie poziomu rozwoju krajów i regionów. Polska uczestniczy w polityce społeczno – gospodarczej Unii, co oznacza między innymi korzystanie z funduszy unijnych. W obszarze polityki społecznej jest to: Europejski Fundusz Społeczny (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1784/1999/WE) jest głównym instrumentem wspierającym działania podejmowane w ramach: Europejskiej Strategii Zatrudnienia; zawarte w filarze Równość Szans: aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, wykluczeniu społecznemu, promowanie równych szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, aktywizacja zawodowa kobiet oraz rozwój powszechnego kształcenia. Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL; zawarte zwłaszcza w działaniach: promowanie rynku pracy otwartego dla wszystkich poprzez ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom, które doświadczają dyskryminacji, wzmocnienie krajowej Strategii gospodarki społecznej poprzez podnoszenie jakości zatrudnienia w sektorze usług oraz rozwój zatrudnienia socjalnego, godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja zawodowa kobiet i mężczyzn poprzez rozwój i promocję elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy. 8 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 Głównym celem Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego jest rozwijanie kapitału ludzkiego poprzez wydobywanie potencjałów osób w taki sposób, by mogły one w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym na wszystkich etapach życia. Poza celem głównym w Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego wyznaczono pięć celów szczegółowych: wzrost zatrudnienia; wydłużenie aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej jakości funkcjonowania osób starszych; poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym; poprawa zdrowia obywateli oraz podniesienie efektywności opieki zdrowotnej; podniesienie poziomu kompetencji oraz kwalifikacji obywateli. 2.3 Zgodność z dokumentami krajowymi Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030, której celem głównym jest poprawa jakości życia Polaków. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, która za jeden z celów stawia rozwój kapitału ludzkiego. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, która jako strategiczny cel polityki regionalnej wskazuje efektywne wykorzystywanie specyficznych 9 regionalnych i innych STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności. Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2011 – 2015, który zawiera następujące cele strategiczne: 1) Ograniczenie szkód zdrowotnych wynikających ze spożywania alkoholu. 2) Zmniejszenie dostępności i zmiana struktury spożywanego alkoholu. 3) Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego, w tym szkód zdrowotnych i rozwojowych dzieci z rodzin z problemem alkoholowym. 4) Ograniczenie zjawiska picia alkoholu przez dzieci i młodzież. 5) Ograniczenie zjawiska przemocy w rodzinie oraz zwiększenie skuteczności pomocy rodzinom. 6) Poprawa jakości działań podejmowanych przez Gminy w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz ograniczenie wydatkowania środków na zadania niezwiązane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych. 7) Ograniczenie przypadków naruszeń prawa w związku z alkoholem. 8) Oszacowanie strat ekonomicznych związanych z alkoholem. Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016, którego cel główny brzmi: „ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych”. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007 – 2015 – działania przedstawione w Strategii są zgodne z założeniami zawartymi w w/w Programie, szczególnie zaś z celem operacyjnym zakładającym zmniejszenie i zmianę struktury spożycia alkoholu oraz spowodowanych alkoholem. 10 zmniejszenie szkód zdrowotnych STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 2.4 Zgodność z regionalnymi i wojewódzkimi dokumentami strategicznymi Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Wielickim na lata 2014-2020; w szczególności z następującymi celami strategicznymi: dobra kondycja zdrowotna mieszkańców powiatu; wyrównane szanse osób niepełnosprawnych i zmniejszone zagrożenie patologiami; wysoki poziom bezpieczeństwa w powiecie; zrównoważony rynek pracy; przyjazna i sprawna administracja publiczna; społeczeństwo informacyjne. Ponadto lokalnymi dokumentami o istotnym znaczeniu dla rozwiązania problemów społecznych są: Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020; Małopolski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 20112015; Wojewódzki Program Dotyczący Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych i Przeciwdziałania Ich Wykluczeniu Społecznemu oraz Pomocy w Realizacji Zadań na Rzecz Zatrudniania Osób Niepełnosprawnych w Województwie Małopolskim na lata 2014 – 2020; Małopolski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Alkoholowych na lata 2014-2020; Strategia Rozwoju Małopolski na lata 2011-2020. 11 Problemów STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 II. PROCES WYPRACOWANIA STRATEGII Do prac nad wypracowaniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kłaj na lata 2016-2025 zaproszeni zostali przedstawiciele instytucji publicznych i organizacji społecznych z terenu gminy, tworząc Zespół Roboczy ds. Opracowania i Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kłaj, w następującym składzie: 1. Bogdan Czyż – przewodniczący Zespołu - Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju 2. Katarzyna Szeląg – koordynator Zespołu – Inspektor sekcji Świadczeń Rodzinnych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju 3. Marcin Kowalczyk - członek Zespołu - Rada Gminy Kłaj 4. Elżbieta Baja – członek Zespołu - Rada Gminy Kłaj 5. Krzysztof Balik – członek Zespołu - Rada Gminy Kłaj, Harcerstwo, Straż Pożarna, Stowarzyszenie Rozwoju Kłaja 6. Alicja Wójtowicz – członek Zespołu - Sołtys miejscowości Szarów 7. Kazimierz Sroka – członek Zespołu – Dyrektor GZEAS w Kłaju 8. Lucyna Dudziak - członek Zespołu – Dyrektor ZSO w Kłaju 9. Małgorzata Sobkiewicz - członek Zespołu – Dyrektor ZSO w Brzeziu 10. Dorota Chudecka – członek zespołu - nauczyciel ZSO w Szarowie, Stowarzyszenie „Femina” - nowoczesna kobieta na wsi 11. Mirosław Jurkowski - członek Zespołu – Dyrektor NZOZ w Kłaju 12. Urszula Matura – członek Zespołu - Dyrektor NCPL w Niepołomicach i Łężkowicach 13. Michał Matura – członek Zespołu - NCPL w Łężkowicach 14. Tomasz Joniec – członek Zespołu – Komendant Komisariatu Policji w Niepołomicach 15. Marcin Matus – członek Zespołu – Dzielnicowy 16. Leszek Makowiecki – członek Zespołu - Prezes Gminnej Spółki Komunalnej 17. Justyna Waligóra – członek Zespołu – Urząd Gminy w Kłaju 18. Ewelina Makowiecka Sieńko – członek Zespołu - Kierownik Środowiskowego Domu Samopomocy w Brzeziu 19. Magdalena Baster – członek Zespołu – starszy pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju 20. Ewelina Gaj – członek Zespołu - pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju 12 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 21. Monika Ruchlewicz – Stowarzyszenie Rodziców Dzieci Niepełnosprawnych „Dobro Dziecka” 22. Magdalena Sala – członek Zespołu – „Klub Mam” w Targowisku 1. Przebieg procesu wypracowania strategii Proces przygotowania dokumentu składał się z następujących etapów: organizacja procesu planowania strategicznego, diagnoza sytuacji społecznej gminy, planowanie działań, opracowanie dokumentu W celu zastosowania partycypacyjnego modelu opracowania strategii przeprowadzono spotkanie warsztatowe, w których uczestniczyli członkowie zespołu zadaniowego oraz zaproszeni goście. Celem spotkania była: diagnoza sytuacji społecznej w gminie, w tym: analiza sytuacji społecznej w gminie w oparciu o dane statystyczne oraz opinie środowisk społecznych i przedstawicieli instytucji społecznych, analiza doświadczeń w rozwiązywaniu problemów społecznych, dotychczasowa współpraca instytucji i organizacji społecznych w na rzecz społeczności lokalnej, formułowanie wizji rozwoju społecznego gminy (analiza SWOT). analiza problemów społecznych oraz zasobów społecznych w gminie, w tym: identyfikacja i kategoryzacja problemów społecznych w gminie, analiza przyczyn zjawisk społecznych, wzajemnych korelacji, określanie zasobów społecznych gminy, 13 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 badanie potrzeb społecznych oraz zakresu ich zaspokojenia, ocena poziomu integracji społecznej. formułowanie założeń strategii rozwiązywania problemów społecznych w oparciu o partycypację społeczną i zasady rozwoju społecznego, w tym: analiza zasad rozwoju społecznego, formułowanie misji rozwoju społecznego w korelacji z wizją rozwoju gminy, formułowanie celów strategicznych, określanie celów oraz kierunków działań w gminie, określanie sposobu zarządzania realizacją strategii, określenie działań zespołu wdrożeniowego, ustalenie zasad monitoringu, opracowanie procedur ewaluacji. Bazą do opracowania diagnozy społecznej zawartej w strategii były materiały i analizy statystyczne gromadzone przez instytucje takie, jak: Urząd Gminy w Kłaju, baza danych regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, Powiatowy Urząd Pracy w Wieliczce, Komisariat Policji w Niepołomicach, Niepubliczny Zakłady Opieki Zdrowotnej w Kłaju, placówki oświatowe, kulturalne oraz wyniki anonimowych ankiet na temat występujących w gminie problemów i oczekiwań. Elementem uspołecznienia procesu budowy Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych było przeprowadzenie badania ankietowego na terenie gminy. Ankietę skierowano do osób zainteresowanych uczestnictwem w życiu społecznym gminy. Badaniu ankietowemu poddano pracowników instytucji funkcjonujących mieszkańców. 14 na terenie gminy oraz STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 15 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 III. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ W GMINIE KŁAJ 1. DANE PODSTAWOWE O GMINIE Gmina Kłaj jest gminą wiejską położoną w południowej części Polski w powiecie wielickim, w pobliżu aglomeracji krakowskiej. Administracyjnie należy do Województwa Małopolskiego. Zajmuje powierzchnię 8262 ha z czego 4340 ha stanowią lasy Puszczy Niepołomickiej. Pozostałą część stanowią: grunty orne - 2198 ha łąki - 685 ha pastwiska - 181 ha tereny zabudowy - 279 ha inne - 579 ha. Rysunek 1 Umiejscowienie Gminy Kłaj w powiecie wielickim 1 www.wieliczka.pl 16 1 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Siedzibą władz gminy jest miejscowość Kłaj. W obrębie administracyjnym gminy znajduje się 9 sołectw: Brzezie, Dąbrowa, Grodkowice Gruszki, Kłaj, Łężkowice, Łysokanie, Szarów, Targowisko. Pod względem geograficznym gmina położona jest w zachodnim krańcu Kotliny Sandomierskiej, na jej południowym obrzeżu, w mezoregionie Doliny Raby. Obszar wysunięty najbardziej na zachód (przy granicy z Szarowem) sięga wzniesień mezoregionu Przykarpackich – Wysoczyzny Wielicko - Gdowskiej. Wysoczyzn 600 m południowej granicy Kłaja stanowi rzeka Raba, reszta przypada na Targowisko. Północną granicę wsi stanowi linia południowego skraju głównego kompleksu Puszczy Niepołomickiej. W rzeczywistości granica Kłaja wbiega głęboko w leśne ostępy, obejmuje środkową część Puszczy, północno-wschodnie obrzeże torfowiska Błoto oraz uroczyska takie jak: Grójec, Gibiel, Kowalina, Kozi Las, Lipowiec, Na Poszynie, Poszynka, Wielki Pagórek, Wilczy Las, Załęcze, Zamłynie i Żółty Pagórek. Większa część wsi oraz należące do niej uroczyska zostały środkowopolskiego ukształtowane i bałtyckiego, jako w okresie stożek zlodowacenia napływowy Raby. Osobliwością geologiczną Kłaja, a właściwie jego puszczańskiej części, jest wzniesienie Kobyła Głowa, położone około 3 km na północ od stacji kolejowej. Wzniesienie to ma charakter ostańca, pagórka morenowego z okresu pierwszego zlodowacenia krakowskiego, które ocalało w trakcie późniejszej erozji. Na południe od przysiółka Goły Brzeg i w bezpośrednim 17 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 jego sąsiedztwie, rozlewa się jedno z najdłuższych i najbardziej okazałych rabisk, czyli starorzeczy Raby. Gmina Kłaj graniczy terytorialnie z gminami: Niepołomice, Drwinia, Gdów i Bochnia. Ze względu na położenie i ukształtowanie gmina zaliczana jest do najmniej skażonych w województwie małopolskim, znalazła się w czołówce gmin polskich szczególnie dbających o ochronę środowiska przyrodniczego. 2. DEMOGRAFIA Na dzień 30-06-2015 r. gmina Kłaj liczyła ogółem 10360 mieszkańców (w tym 5295 kobiet i 5065 mężczyzn). W ciągu ostatnich lat na terenie gminy notowany jest stabilny, dodatni przyrost liczby ludności (10255 w 2012 r., 10299 w 2013 r., 10329 w 2014 r.) Wzrasta zarówno liczba kobiet, jak i mężczyzn. Jednak na koniec poszczególnych lat większość wśród ogółu ludności gminy stanowiły kobiety (5254, tj. 51,23 % w 2012 r., 5277, tj. 51,24.% w 2013 r., 5282, tj. 51,14 % w 2014r.). W 2014 r. gęstość zaludnienia na terenie gminy wyniosła 124,3 os/km². Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe wykresy. Liczba mieszkańców 18 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Liczba mieszkańców Gminy Kłaj na dzień 30 czerwca 2015 r. 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 10360 5295 Liczba mieszkańców ogółem 5065 Liczba kobiet Liczba mężczyzn Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju Liczba mieszkańców Gminy Kłaj w latach 2012-2014 12000 10000 8000 Liczba mieszkańców 6000 Liczba kobiet 4000 Liczba mężczyzn 2000 0 2012 2013 2014 Rok Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju Ruch naturalny ludności Utrzymująca się na podobnym poziomie liczba mieszkańców gminy Kłaj w analizowanym okresie była efektem korzystnego dodatniego przyrostu naturalnego (+26 w 2012 r., +14 w 2013 r., +20 w 2014 r.). 19 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Taka sytuacja powoduje, że społeczność mieszkańców Gminy Kłaj posiada korzystną strukturę wiekową, co stanowi o stabilnym potencjale rozwoju gospodarczego. Ruch naturalny ludności w Gminie Kłaj w latach 2012-2014 104 2014 124 Zgony 93 2013 Urodzenia 107 108 2012 0 50 100 134 150 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju Między rokiem 2012 a 2014 w Gminie Kłaj corocznie notowane było dodatnie saldo migracji. Na przestrzeni tych 3 lat wyniosło ono + 74. Struktura wieku W analizowanym okresie zmniejszała się liczba osób w wieku produkcyjnym, natomiast liczba osób w wieku emerytalnym systematycznie wzrastała. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. 20 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Struktura wieku Gminy Kłaj w latach 2012-2014 7000 6000 6594 6602 5000 6552 Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 4000 Liczba osób w wieku produkcyjnym 3000 2000 1000 1634 1570 2083 0 2077 2071 2012 Liczba osób w wieku emerytalnym 1700 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju Zgodnie z powyższym wykresem na koniec 2014 r. ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 63,42% ogółu mieszkańców gminy. Kobiety stanowiły 47,77% ludności w wieku aktywności zawodowej, mężczyźni zaś 52,23%. Gmina Kłaj posiada więc duży kapitał w postaci dużej liczby mieszkańców zdolnych podjąć pracę, co przy rozwiniętym rynku pracy stanowi o wysokim potencjale rozwoju gospodarczego gminy. W tymże przedziale wiekowym wyraźną przewagę mają mężczyźni (3422 mężczyzn i 3130 kobiet). Dokonując demograficznych, analizy należy zachodzących podkreślić, iż w mimo gminie Kłaj dodatniego zmian przyrostu naturalnego i wysokiego odsetka dzieci i młodzieży w ogóle mieszkańców są one coraz mniej korzystne z powodu systematycznego wzrostu udziału osób starszych w populacji gminy. Tendencja ta powoduje postępujący proces starzenia się społeczności lokalnej, co w perspektywie najbliższych 21 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 lat będzie m.in. wymagało dostosowania w szerszym zakresie niż dotychczas wachlarza usług społecznych do potrzeb seniorów. 3. UŻYTKOWANIE TERENÓW I ROLNICTWO Pod względem struktury użytkowania gruntów w gminie Kłaj przeważają grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione – 48,1%, użytki rolne zajmują 41,8%. Wśród użytków rolnych największy odsetek stanowią grunty orne – 27,7% oraz łąki trwałe – 7,8%. Strukturę gruntów przedstawia tabela poniżej: Tabel nr 1. Grunty w gminie Kłaj Lp. Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] Udział [%] Powierzchnia ogólna 6498 1. Użytki rolne, w tym: 2 718 41,8 1.1 grunty orne 1801 27,7 1.2 sady 80 1,2 1.3 łąki trwałe 506 7,8 1.4 pastwiska trwałe 200 3,1 1.5 grunty rolne zabudowane 107 1,6 1.6 grunty pod rowami 24 0,4 2. Grunty leśne zakrzewione 2.1 lasy 2.2 grunty zadrzewione zakrzewione 3. Grunty zabudowane i zurbanizowane 602 9,3 3.1 tereny mieszkalne 158 2,4 3.2 tereny przemysłowe 14 0,2 3.3 inne tereny zabudowane 59 0,9 oraz 3127 48,1 3075 47,3 i 52 22 0,8 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 3.4 zurbanizowane tereny niezabudowane 2 0,03 3.5 tereny wypoczynkowe rekreacyjno- 5 0,08 3.6 tereny komunikacyjne-drogi 3.7 tereny komunikacyjne tereny kolejowe 3.8 293 4,5 – 44 0,7 użytki kopalne 27 0,4 4. Grunty pod wodami 17 0,3 4.1 powierzchniowymi płynącymi 13 0,2 4.2 powierzchniowymi stojącymi 4 0,06 5. Nieużytki 32 0,5 6. Tereny różne 2 0,03 Źródło: Rejestr gruntów dla Gminy Kłaj Według przeprowadzonego w 2010 r. Narodowego Spisu Rolnego ilość indywidualnych gospodarstw rolnych na terenie gminy Kłaj wynosiła 2124. W gminie Kłaj cechą zdecydowanie niekorzystną jest zbyt mały areał większości indywidualnych gospodarstw rolnych - ponad 3/4 istniejących gospodarstw rolnych posiada powierzchnię poniżej 1 hektara, tylko 1,5 % gospodarstw przekracza powierzchnią 5 hektarów. Taka struktura wskazuje na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, co w dużym stopniu wpływa na wielkość produkcji rolnej, ale też na jej przeznaczenie, gdyż znacząca część istniejących w Gminie gospodarstw nie produkuje w celach rynkowych. W strukturze zasiewów największy udział posiada pszenica ozima – 36,6 % oraz ziemniaki – 13 % i niektóre zboża: jęczmień jary – 9,1 %, owies – 6,6 %. Pozostałe ze zbóż oraz uprawy w warzywnikach i sadach odgrywają niewielką, uzupełniającą rolę. Gmina posiada dogodne warunki glebowe, a warunki klimatyczne są sprzyjające dla upraw rolnych. 23 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 W strukturze gruntów ornych przeważają gleby wytworzone z lessów. Występują tu cztery typy gleb: gleby brunatne (ok. 50% powierzchni), pseudobielicowe (ok. 20%), mady (ok.20%) i gleby czarnoziemne (ok. 10%).W gruntach ornych poważny odsetek stanowią grunty bardzo dobre klasy I i II, łącznie 21% powierzchni. Najwięcej jest gruntów dobrych i średnio dobrych - klas IIIa i IIIb - 52%. Grunty średniej jakości - klas IVa i IVb zajmują nieco ponad 20%. Grunty słabe - klasa V – zajmują niespełna 7%. Wśród użytków zielonych, użytki dobre (klasa II) zajmują ponad 7% powierzchni użytków zielonych, a przeważają łąki i pastwiska średnie, zaliczone do klas III i IV. Użytki zielone słabe - klas V i VI zajmują niespełna 25%. Wysoka jakość produkcyjnej przestrzeni rolnej na dużym obszarze gminy, znaczny odsetek (blisko 10% ludności gminy) pracujących wyłącznie w swoim gospodarstwie rolnym, świadczy o utrzymaniu się znaczącej pozycji gospodarki rolnej jako źródła utrzymania dużej części ludności gminy, mimo rozdrobnienia własnościowego i pogarszającej się koniunktury gospodarczej rolnictwa. Rozkład przestrzenny poszczególnych typów gospodarstw rolnych wewnątrz gminy przedstawia się następująco: w środkowym pasie obszaru gminy (Dąbrowa, Szarów, Kłaj), na słabszych kompleksach glebowych dominują najmniejsze gospodarstwa, produkujące głównie na własne potrzeby, na pozostałym obszarze gminy o wysokich walorach rolniczej przestrzeni produkcyjnej rolnictwo ma większe znaczenie gospodarcze. 4. SYTUACJA GOPSODARCZA W ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych działających w gminie Kłaj dominują przedsiębiorstwa prywatne reprezentujące sektor usług rynkowych, w szczególności sekcję handlu. Udział sektora rolniczego, pomimo wiejskiego charakteru gminy, jest niewielki. 24 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Do najważniejszych firm zlokalizowanych na obszarze gminy Kłaj należą m. in.: Eko System Boroń Sp. j. Łężkowice 114, 32-015 Kłaj, UNIFLAM, 32-014 Brzezie 387, Sola Technics Sp. z o.o. 43-602 Jaworzno, P.P. Artco 32-014 Brzezie Gruszki 250, TT PLAST, Tomasz Fortuna, Targowisko 351, 32-015 Kłaj, Eurogum Sp. z o.o. ul. Targowisko 470, 32-015 Kłaj, PARKANEX Sp. z o.o., Targowisko 501, 32-015 Kłaj, TSN Sp. z o.o., Targowisko 422, 32-015 Kłaj, Kominus Sp.z o.o., Łężkowice 112, 32-015 Kłaj, F.P.H.U. "PARMAX" , Paweł Paruch, Artur Paruch zakład produkcyjny Łężkowice 111, 32-015 Kłaj. Na terenie gminy Kłaj podmioty prywatne stanowią 97,7 % podmiotów gospodarczych, natomiast 2,3% to podmioty gospodarki narodowej reprezentujące sektor publiczny. W sferze podmiotów gospodarczych widoczny jest stabilny trend wzrostowy - z roku na rok liczba podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy Kłaj wzrasta. Zarejestrowane podmioty działają głównie w branży usługowej lub handlowo usługowej, małej gastronomi oraz usług transportowych i branży remontowo-budowlanej, a także produkcyjno-handlowo-usługowej. Gmina Kłaj posiada duże możliwości rozwoju potencjału gospodarczego. Głównym atutem są dobre powiązania komunikacyjne drogowe i kolejowe, szczególnie w kontekście przebiegającej autostrady A4 z węzłem w miejscowości Targowisko. Korzystnie przedstawiają się też możliwości zaopatrzenia w podstawowe media oraz potencjalne możliwości rozwoju przestrzennego dla funkcji gospodarczych (przemysł, usługi) wyrażające się wielkością rzędu 200 hektarów, głównie w centralnej części gminy (Kłaj, Targowisko). 25 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 5. RYNEK PRACY Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i Powiatowego Urzędu Pracy w Wieliczce w latach 2012-2014 liczba osób bezrobotnych spadła z 420 w 2012 r. do 341 w 2014 r. Większość osób bezrobotnych stanowiły kobiety 237 w 2012 r. i 183 w roku 2014. Udział osób pozostających bez pracy w ogóle mieszkańców gminy będących w wieku produkcyjnych wynosił w 2012 r. 8,98%, rok później 9,5%, a w 2014 roku 9,06%. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Wieliczce Wzrost liczby bezrobotnych w gminie Kłaj w roku 2012 w stosunku do roku 2013 wpisywał się w powiatową, wojewódzką i ogólnopolską tendencję. Potwierdzają to przedstawione na poniższym wykresie dane dotyczące stopy bezrobocia w powiecie wielickim, w województwie małopolskim i w kraju. 26 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Wieliczce Na koniec 2014 roku wśród bezrobotnych w gminie największe grupy stanowiły osoby młode w wieku 18-34 lata, często bez doświadczenia zawodowego (łącznie 152 osób), osoby pozostające bez zatrudnienia długotrwale 12 miesięcy i więcej (w sumie 124 osób), osoby ze stażem pracy od roku do 5 lat (69 osób) oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (102 osoby). Liczne grupy wśród będących bez zatrudnienia stanowiły również osoby w wieku 35-59 lata (125osoby), osoby pozostające bez pracy od 1 do 3 miesięcy (85osób) oraz od 3 do 6 miesięcy (61 osoby), osoby ze stażem pracy od 5 do 10 lat (63 osób), osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (80 osób) oraz policealnym i średnim zawodowym (76 osoby). Dane szczegółowe uwzględniające podział bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia przedstawiają poniższe wykresy. 27 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Wieliczce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Wieliczce 28 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP w Wieliczce Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka Analizując sytuację na lokalnym rynku pracy oraz sytuację mieszkańców gminy pozostających bez zatrudnienia, należy zwrócić uwagę na trzy zasadnicze kwestie. 29 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Pierwsza z nich dotyczy potrzeby kontynuowania starań na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy, w osiągnięciu czego niemałe znaczenie ma zachęcanie inwestorów do podejmowania działalności gospodarczej w gminie. Druga odnosi się do procesu aktywizacji bezrobotnych i konieczności zwrócenia szczególnej uwagi zarówno na osoby z krótkim stażem pracy lub bez stażu pracy, jak i osoby mające za sobą wieloletni okres zatrudnienia. Tym pierwszym należy bowiem dać możliwość poszerzenia doświadczenia zawodowego lub podjęcia pierwszej pracy, tym drugim natomiast powinno się zapewnić się dostęp do kursów i szkoleń umożliwiających podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych. Wreszcie trzecia kwestia wiąże się z potrzebą stałego motywowania dzieci i młodzieży do nauki, by w przyszłości, dzięki zdobytemu wykształceniu, mieli większe szanse na podjęcie zatrudnienia. 6. ZASOBY MIESZKANIOWE Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w roku 2014 liczba mieszkań w gminie Kłaj wynosiła 3031. Przeciętna powierzchni użytkowej 1 mieszkania wynosiła 97,8 m2, natomiast przeciętna powierzchni użytkowej 1 mieszkania przypadającej na 1 osobę to powierzchnia 28,00 m2. Na koniec 2013 roku zdecydowana większość mieszkań w gminie była wyposażona w instalacje techniczno-sanitarne. W gminie Kłaj do sieci wodociągowej podłączonych było 89,4% mieszkań, do sieci kanalizacyjnej podłączonych było 44,5 %mieszkań, a do sieci gazowej i centralnego ogrzewania dostęp miało odpowiednio 99% mieszkań. Mieszkańcy gminy, którzy z uwagi na trudną sytuację materialną nie byli w stanie pokryć kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, otrzymywali, po spełnieniu określonych warunków, dodatki mieszkaniowe. Jest to świadczenie pieniężne udzielane w ramach zadań własnych gminy i realizowane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. 30 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 2. Osoby korzystające z dodatków mieszkaniowych ROK Liczba osób korzystających z dodatków mieszkaniowych w Gminie Kłaj Liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych Wartość wypłaconych dodatków mieszkaniowych 2012 2013 2014 5 8 6 33 30 40 8. 181,39 7. 630,79 10. 357,25 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju W roku 2014 liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych była znacznie wyższa niż w 2013 roku. Zwiększająca się wysokość kwot wydatkowanych na realizację tego zadania wynikała przede wszystkim ze stale rosnących kosztów utrzymania rodzin. 7. EDUKACJA I WYCHOWANIE W roku szkolnym 2015/2016 w gminie Kłaj działa 16 publicznych i 1 niepubliczna, placówek oświatowo - wychowawczych, oferując opiekę przedszkolną oraz naukę na szczeblu podstawowym i gimnazjalnym. W ramach placówek publicznych funkcjonuje 6 przedszkoli, 5 podstawowych i 4 gimnazja. Tabel nr 3. Placówki oświatowo-wychowawcze w Gminie Kłaj 31 szkół STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Lp. 1. NAZWA PLACÓWKI Przedszkole Samorządowe w Dąbrowie Dyrektor: Jadwiga Kluz 32-014 Brzezie, Dąbrowa 1 tel. (12) 284-13-32 email: [email protected] 2. Przedszkole Samorządowe w Kłaju Dyrektor: Elżbieta Rybka 32-015 Kłaj, Kłaj 651 tel. (12) 284-12-87 email: [email protected] 3. Niepubliczne Przedszkole „Ogród Montessori” 32-015 Kłaj 1053 tel. 508 637 959 email: [email protected] 4. Szkoła Podstawowa w Grodkowicach Dyrektor: Iwona Marzec 32-015 Kłaj, Grodkowice 80 tel./fax (12) 284-54-64 email: [email protected] 5. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Brzeziu Dyrektor: Małgorzata Sobkiewicz 32-014 Brzezie, Brzezie 362 tel. (12) 284-50-11 email: [email protected] 32 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 6. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Kłaju Dyrektor: Lucyna Dudziak 32-015 Kłaj 361 tel. (12) 284-11-76 fax. (12) 284-19-75 email: [email protected] www.spklaj.edu.pl 7. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Targowisku Dyrektor: Władysława Kozień 32-015 Kłaj, Targowisko 313 tel. (12) 284-14-69 email: [email protected] 8. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Szarowie Dyrektor: Marzena Czyż 32-014 Brzezie, Szarów 302 tel./fax. (12) 284-11-99 email: [email protected] 9. Gminny Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Kłaju Dyrektor: Kazimierz Sroka 32-015 Kłaj, Kłaj 552 tel. (12) 284-00-43, fax. (12) 284-16-11 email: [email protected] Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych Gminy Kłaj Dane szczegółowe na temat placówek oświatowo-wychowawczych zapewniających w Gminie Kłaj opiekę przedszkolną oraz prowadzących 33 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 nauczanie na szczeblu podstawowym i gimnazjalnym przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 4. Liczba dzieci w placówkach oświatowo – wychowawczych w gminie Kłaj w roku 2015 I półrocze 2015 r. Liczba przedszkoli w Gminie Kłaj 7 (w tym 1 niepubliczne) Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola 405 publicznego w tym liczba dzieci niepełnosprawnych Liczba zatrudnionych nauczycieli nauczania przedszkolnego Liczba szkół podstawowych w Gminie Kłaj Liczba dzieci uczęszczających do szkoły 9 34 5 699 podstawowej w tym liczba dzieci niepełnosprawnych 12 Liczba zatrudnionych nauczycieli w szkołach 88 podstawowych Liczba szkół gimnazjalnych w Gminie Kłaj Liczba dzieci uczęszczających do szkoły 4 307 gimnazjalnej w tym liczba dzieci niepełnosprawnych Liczba zatrudnionych nauczycieli w szkołach 3 47 gimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GZEAS w Kłaju Projekty realizowane przez placówki oświatowo – wychowawcze: „Spójrz inaczej”, 34 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 „Mamo, tato nie pal przy mnie”, „Trzymam formę”, „Śniadanie daje moc”, „Akademia czystych rąk”, „Szklanka mleka”, „Owoce w szkole” 8. KULTURA Główną instytucją prowadzącą działalność kulturalną w gminie Kłaj jest Referat Promocji, Kultury i Sportu. Jednostka zajmuje się przygotowaniem społeczności lokalnej do aktywnego uczestnictwa w kulturze oraz współtworzenia tych wartości. Cel ten realizuje poprzez: rozpoznawanie i rozbudzanie zainteresowań kulturalnych i sportowych, tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego i sportowego, a także upowszechnianie wiedzy na temat folkloru i zainteresowanie sztuką rękodzieła ludowego i artystycznego. Działalność referatu obejmuje organizowanie różnego rodzaju imprez, w tym koncertów, spektakli, wystaw, spotkań, warsztatów, konkursów, imprez plenerowych, kół zainteresowań, akcji artystycznych, sekcji sportowych, zajęć dla dzieci i dorosłych, a także wydawanie samorządowego miesięcznika „Samodzielność”. Działalność kulturalną w gminie prowadzi również Gminna Biblioteka Publiczna w Kłaju, posiadająca 2 filie w Szarowie i w Brzeziu. Do podstawowych jej zadań należy: gromadzenie i opracowanie materiałów bibliotecznych ze szczególnym uwzględnieniem materiałów dotyczących regionu, udostępnianie materiałów bibliotecznych na miejscu oraz wypożyczanie ich na zewnątrz, organizowanie różnego typu akcji promujących wiedzę, kulturę, książkę oraz czytelnictwo, tworzenie, uzupełnianie i udostępnianie komputerowej bazy danych o zbiorach bibliotecznych, a także podejmowanie współpracy z innymi bibliotekami 35 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 oraz instytucjami i organizacjami dla zaspokajania potrzeb oświatowych i kulturalnych społeczności lokalnej. Biblioteka zajmuje się również organizacją lekcji i wycieczek bibliotecznych, konkursów czytelniczych oraz spotkań autorskich. Zbiory Biblioteki obejmują: lektury szkolne i ich opracowania, encyklopedie, informatory, leksykony, słowniki, czasopisma, kanon literatury pięknej polskiej i obcej, wydawnictwa popularnonaukowe i zbiory regionalne. W 1999 r. w gminie Kłaj powołano do istnienia Gminną Izbę Regionalną, która gromadzie zbiory świadczące o kulturze Kłaja i pobliskich wsi. Wśród nich możemy wyróżnić pamiątki historyczne, etnograficzne i przyrodnicze, prace artystyczne oraz tzw. eksponaty różne” widokówki, dokumenty (najstarszy z nich pochodzi z 1872 r.), zdjęcia oraz książki (najstarsza wydana w 1892 r.). Do tej pory udało się zgromadzić ponad 300 zbiorów. W Gminnej Izbie Regionalnej można zobaczyć prawie wszystko, co związane jest z życiem w dawnej polskiej wsi: stare narzędzia rolnicze, przedmioty codziennego użytku w gospodarstwach domowych (pranie, maglowanie, wypiek chleba, wyrób masła, sera). Charakteru dawnych lat dodają piękne komody, narzędzia stolarskie, szewskie. Istnieje także kącik pszczelarski, gdyż w rejonie od dawien dawna trudniono się wyrobem miodu w okolicznych pasiekach. Do największych atrakcji Izby można zaliczyć eksponaty związane z I i II wojną światową. Szczególnym osiągnięciem na tej płaszczyźnie jest pozyskanie elementów samolotu PZLP.11.C słynnego „powietrznego wilka” płk Wacława Króla. Ponadto w Izbie Regionalnej organizowane są wystawy twórczości lokalnych artystów, kolekcjonerów oraz prowadzone są zajęcia edukacyjne dla dzieci. Od 2011 r. kulturę w gminie Kłaj promuje również prężnie działający Uniwersytet urozmaicony. Trzeciego Studenci Wieku poznają (UTW). tajniki 36 Program filozofii, UTW wiedzy jest bardzo o sztuce, STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 uczestniczą w wycieczkach rekreacyjnych oraz poszerzają wiedzę w wielu innych dziedzinach nauki i życia, a co najważniejsze tworzą wspólnotę zainteresowań. Od 2012 r. w gminie Kłaj działa gminny chór Gaudium, który liczy sobie już 32 artystów: 27 kobiet i 6 mężczyzn. Chórzyści spotykają się dwa razy w tygodniu na sali widowiskowej Urzędu Gminy w Kłaju, gdzie ćwiczą swój głos i szeroki repertuar. Kolejnym miejscem szerzenia kultury w gminie Kłaj jest Klub Mam, czyli miejsce spotkań rodziców oraz ich dzieci. Klub Mam jest centrum spotkań, wymiany doświadczeń, okazją do wspólnej zabawy dzieci, uczestnictwa w prelekcjach, warsztatach oraz pokazach związanych z szeroko pojętym wychowywaniem dzieci oraz zdrowym, rodzinnym stylem życia. Tabela nr 5. Pozostałe jednostki kulturalne w gminie Kłaj w 2014 roku Nazwa placówki Adres Dom Kultury w Brzeziu Brzezie 79, 32-014 Brzezie Dom Kultury w Dąbrowie Dąbrowa 151, 32-014 Brzezie Dom Kultury w Gruszkach Gruszki 338, 32-014 Brzezie Dom Kultury w Łężkowicach Łężkowice 96, 32-015 Kłaj Dom Kultury w Łysokaniach Łysokanie 90, 32-014 Brzezie Dom Kultury w Szarowie Szarów 346, 32-014 Brzezie Dom Kultury w Targowisku Targowisko 432, 32-015 Kłaj Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju Istotną rolę w życiu kulturalnym gminy pełnią także Koła Gospodyń Wiejskich oraz wielu animatorów wspierających tradycję regionalną. 9. SPORT I REKREACJA 37 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Gmina Kłaj, Niepołomickiej, dzięki warunkom położeniu w bliskim geograficznym sąsiedztwie oraz stale Puszczy rozwijanej infrastrukturze (obecnie obejmuje ona kilka obiektów) jest miejscem atrakcyjnym do uprawiania sportu i rekreacji. Wykaz obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie zawiera poniższa tabela. Tabela nr 6. Obiekty sportowo-rekreacyjne w gminie Kłaj w 2015 roku Lp. Nazwa obiektu Adres 1. Hala sportowa przy ZSO w 32-015 Kłaj, ul. Wiejska 361 Kłaju 2. Kompleks lekkoatletyczny przy 32-015 Kłaj, ul. Wiejska 361 ZSO w Kłaju 3. Skate Park przy budynku Park przy Urzędzie Gminy w Urzędu Gminy Kłaju 4. Krakowski Klub Karate Kraków, ul. Grottgera 3/42, Tradycyjnego oddział Kłaj 30-035 Kraków 5. Ludowy Klub Sportowy „Start” 32-015 Brzezie 374 Brzezie 6. Ludowy Klub Sportowy 32-015 Kłaj, Targowisko 423 "Targowianka" 7. Ludowy Klub Sportowy "Zryw" Dom Kultury w Szarowie Szarów 8. Towarzystwo Sportowe 32-015 Kłaj, ul. Sportowa 6 "Wolni" Kłaj 9. Uczniowski Klub Sportowy Gimnazjum w Szarowie „ALFA” Szarów 10.Uczniowski Klub Sportowy 32-015 Kłaj, Targowisko 313 „Iskra” Targowisko 11.Uczniowski Klub Sportowy 32-015 Kłaj, Grodkowice 80 „OLIMPIJCZYK” Grodkowice 38 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 12.Uczniowski Klub Sportowy 32-014 Brzezie 362 „SMYK” Brzezie 13.Uczniowski Klub Sportowy 32-015 Kłaj ul. Wiejska 361 „SPRINTER” Kłaj Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju 10. SŁUŻBA ZDROWIA Na nasze zdrowie indywidualne jaki zbiorowe wpływa wiele czynników. Głównie są to warunki otaczającego nas środowiska, czynniki genetyczne, warunki ekonomiczne, poziom wykształcenia, stosunki międzyludzkie w bliskim otoczeniu i w rodzinie, a także dostępność i korzystanie z opieki zdrowotnej. W zakresie ochrony zdrowia i życia na terenie gminy Kłaj funkcjonują dwie Przychodnie Lekarskie, gdzie porad udzielają lekarze specjaliści, są to: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kłaju wraz z filią w Brzeziu, Filia Niepołomickiego Centrum Profilaktyczno – Leczniczego – punkt w Łężkowicach Podstawowym zadaniem Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Kłaju (NZOZ) jest udzielanie mieszkańcom świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia w ramach: podstawowej opieki zdrowotnej, poradni ginekologicznej, poradni lekarza rehabilitacji, poradni okulistycznej, poradni stomatologicznej, poradni chirurgii urazowo – ortopedycznej, poradni neurologicznej, 39 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 zabiegów rehabilitacyjnych, szczepień ochronnych, badań bilansowych, fluoryzacji. NZOZ w Kłaju udziela świadczeń zdrowotnych bezpłatnie, za częściową odpłatnością lub odpłatnie na zasadach określonych w ustawie, przepisach odrębnych lub umowie cywilnoprawnej. Dane dot. usług świadczonych przez NZOZ w Kłaju przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 7. Stan pacjentów, usługi medyczne i najczęstsze schorzenia NZOZ w Kłaju w latach 2012 -2014 ROK 2012 2013 2014 9651 10113 10590 39276 40272 40523 715 613 456 Liczba porad udzielonych przez stomatologa 3800 3907 2576 Liczba porad udzielonych przez lekarzy specjalistów 2990 3360 3314 Liczba porad udzielonych dzieciom zdrowym 2043 1525 1418 13 13 13 Liczba osób objętych opieka lekarską zgodnie ze złożonymi deklaracjami Liczba udzielonych porad w tym wizyty domowe Liczba zatrudnionych lekarzy (w tym specjalistów) 40 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Liczba zatrudnionych pielęgniarek 10 10 10 Liczba zatrudnionych położnych 2 2 2 0,41 0,40 0,37 Liczba udzielanych świadczeń zdrowotnych przypadających na 1mieszkańca(średniomiesięcz na) Najczęstsze problemy zdrowotne nadciśnienie, pacjentów cukrzyca Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych NZOZ w Kłaju Niepołomickie Łężkowicach Centrum (NCPL) specjalistycznych, Profilaktyczno świadczy usługi rehabilitacji oraz – medyczne opieki Lecznicze w filia w zakresie porad długoterminowej, które wykonywane są bezpłatnie w ramach umowy z NFZ, są to: poradnie specjalistyczne, hospicjum domowe dla dzieci, hospicjum domowe dla dorosłych, pielęgniarska opieka długoterminowa, zespół długoterminowej opieki dla chorych wentylowanych mechanicznie. Celem działalności NCPL jest leczenie, terapia i rehabilitacja dziecka chorego, niepełnosprawnego lub zagrożonego niepełnosprawnością, wsparcie psychiczne dla dorosłych i dzieci, oraz prowadzenie leczenia objawowego dla dorosłych i dzieci przyczynowym w środowisku rodzinnym. 41 po zakończonym leczeniu STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Zespół terapeutyczny, skupia wielu specjalistów m.in.: lekarzy rehabilitacji medycznej, psychologów osób dorosłych, psychologów dzieci i młodzieży, pedagogów specjalnych, fizjoterapeutów, logopedów, psychiatrów osób dorosłych;, psychiatrów dzieci i młodzieży, neurologów dziecięcych. 11. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Zgodnie z definicją sformułowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO): „Osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenia i obniżenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemożliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę takie czynniki jak płeć, wiek oraz czynniki zewnętrzne”. Diagnoza tej grupy jest bardzo trudna, ponieważ brak jest pełnych danych w zakresie poszczególnych dysfunkcji. Osoby i rodziny dotknięte problemem niepełnosprawności nie mogą w pełni korzystać z dobrodziejstw życia społecznego z powodu barier architektonicznych i społecznych. Problemami osób niepełnosprawnych na terenie gminy Kłaj zajmują się następujące jednostki: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wieliczce, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kłaju, Niepołomickie Centrum Profilaktyczno Łężkowicach, 42 – Lecznicze Filia w STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Środowiskowy Dom Samopomocy w Brzeziu, Stowarzyszenie na rzecz niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży „Życzliwa Dłoń”. Mimo upływu ponad dziesięciu lat, jedynym, pełnym źródłem informacji, które na szczeblu gminnym pozwala ustalić liczbę osób niepełnosprawnych oraz dokonać ich charakterystyki są dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku. Wyniki ostatniego, przeprowadzonego w 2011 roku Spisu nie zostały bowiem jak dotąd opracowane na szczeblu gminnym. W 2002 roku w gminie Kłaj mieszkały 2.143 osoby niepełnosprawne i stanowili 19,63% ogółu wszystkich mieszkańców. Wśród osób niepełnosprawnych większość stanowiły kobiety (1216 tj. 56,74 %) oraz osoby niepełnosprawne prawnie (1918 osób, tj. 89,5%), czyli takie, które w czasie badania posiadały aktualne orzeczenie ustalające niezdolność do pracy, stopień niepełnosprawności, celowość przekwalifikowania lub inwalidztwo (osoby w wieku 16 lat i więcej) lub dysponowały uprawnieniem do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego (dzieci poniżej 16 roku życia). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe wykresy. 43 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl 12. UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE 44 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Alkoholizm, narkomania i przemoc w rodzinie należą do najpoważniejszych problemów społecznych. Zjawiska te powodują szkody we wszystkich sferach życia człowieka, mając istotny wpływ zarówno na poczucie bezpieczeństwa społecznego, jak również na ogólny stan zdrowia, zdolność do konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy oraz relacje rodzinne i międzyludzkie. Do głównych czynników powodujących powstawanie uzależnienia od alkoholu można zaliczyć uwarunkowanie genetyczne, osobowościowe, społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów życiowych oraz utratę zatrudnienia. Natomiast narkomanii sprzyjają powszechność i dostępność środków odurzających, panująca moda na ich zażywanie oraz fakt, że narkotyki często są traktowane jako ucieczka od codzienności, środek obronny przed trudnościami, sposób na rozładowanie stresu i konfliktów oraz poszukiwanie nowych wrażeń i doznań. Przemoc w rodzinie jest z kolei patologią mającą w wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzależnieniach. Jej ofiarami są osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej wartości, zależne w jakiś sposób od sprawcy. Na ogół należą do nich kobiety i dzieci (rzadziej mężczyźni), osoby niepełnosprawne, starsze i chore. Liczba osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkniętych, z powodu ich nadużywania, problemem przemocy w rodzinie jest trudna do ustalenia. Dane szacunkowe przedstawione w tym zakresie przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zawiera poniższa tabela. Tabela nr 8. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych 45 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 w Polsce w 100 tys. mieście w 25 w 10 tys. tys. mieści gminie e Liczba osób uzależnionych od alkoholu ok. 2% ok. 800 populacji tys. ok. 2000 osób ok. 500 ok. 200 osób osób Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonkowie i dzieci) ok. 4% ok. 1,5 populacji mln ok. 4.000 ok. osób 1.000 osób ok. 400 osób Dzieci wychowujące się ok. 4% ok. 1,5 w rodzinach alkoholików populacji mln ok. 4.000 ok. osób 1.000 osób ok. 400 osób Osoby pijące szkodliwie 5-7% 2-2,5 populacji mln 5.0007.000 osób 1.2501.750 osób ok. 500700 osób Ofiary przemocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym ok. 5.300 osób: dorosłych i dzieci ok. 1.330 osób: dorosły ch i dzieci ok. 530 osób: dorosłyc hi dzieci 2/3 osób dorosłyc h oraz 2/3 dzieci z tych rodzin razem ok. 2 mln osób: dorosłyc h i dzieci Źródło danych: Dane szacunkowe Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych By skutecznie przeciwdziałać problemom uzależnień i przemocy w rodzinie oraz eliminować ich niekorzystny wpływ na społeczeństwo, konieczne jest prowadzenie działań związanych z profilaktyką i ich rozwiązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkniętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a także przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie należy do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. W procesie przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w rodzinie ważną rolę odgrywa Gminna Komisja Alkoholowych (GKRPA). 46 Rozwiązywania Problemów STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Prowadzone przez GKRPA działania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień i przemocy w rodzinie oraz integracji społecznej osób nimi dotkniętych należy do zadań własnych gminy. Działania te podejmowane są w oparciu o gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii i przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz przy wykorzystaniu zaplanowanych w ich ramach środków finansowych. Działania prowadzone ze środków GKRPA w Kłaju: „Cybor przemoc”, Obóz harcerski, kolonia socjoterpeutyczna, program „Arion”, „Egoiści i przyszłość”, konkurs plastyczny „Nie pijesz – zdrowo żyjesz”, program „Spójrz inaczej”, spektakl „Przyszłość”, „Telefon” , „Przyjaciele”, „Planeta zagadek” warsztaty „Potrafię odmówić”, „ Nie piję – tak wybieram”, zakup książki o tematyce: alkohol i narkomania, świetlica socjoterepeutyczna, szkolenie nauczycieli „Spójrz inaczej”, konkurs wędkarski, kampania „Zachowaj trzeźwy umysł”, „Postaw „Bezpieczna szkoła”. Tabela nr 9. Dane dotyczące działalności GKRPA 47 na rodzinę”, STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 ROK 2012 2013 2014 38 37 36 9 77 8 Liczba kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeprowadzonych przez GKRPA 30 30 32 Liczba osób, z którymi GKRPA przeprowadziła rozmowy interwencyjno-motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu 12 15 12 Liczba osób, w stosunku do których GKRPA podjęła czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego 5 4 5 Liczba osób, wobec których GKRPA wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego 5 4 5 42 120 150 Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w Gminie Kłaj Liczba wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych Liczba młodzieży i dorosłych objętych programami profilaktycznymi Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GKRPA w Kłaju W latach 2012-2014 liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie była na podobnym poziomie (38 w 2012 r., 37 w 2013 r., 36 w 2014 r.), a liczba wydawanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych dynamicznie zwiększała się z roku 2012 na rok 2013 (z 9 w 2012 r. do 77 w 2013 r.), by w kolejnym 2014 r. spaść do liczby 8. Z kolei liczba kontroli przeprowadzonych w punktach sprzedaży napojów 48 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 alkoholowych utrzymywała się na zbliżonym poziomie (30 w 2012 r., 30 w 2013 r. i 32 w roku 2014). W ramach podejmowanych działań GKRPA przeprowadzała również rozmowy interwencyjno-motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu. W 2012 roku liczba osób nimi objętych utrzymywała się na podobnym poziomie (12 w 2012 r., 15 w 2013 r., i 12 w 2014 r.). W analizowanym okresie Komisja zabiegała także o zobowiązanie osób uzależnionych do podjęcia leczenia odwykowego. W tym celu podejmowała kroki zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego (w stosunku do 5 osób w 2012 r., 4 w 2013 r. i 5 w 2014 r.) oraz występowała do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego (w 2012 r. wobec 5 osób, w 2013 r. wobec 4 osób, a w 2014 r. wobec 5 osób). Jeśli chodzi o działalność w zakresie programów profilaktycznych, w latach 2012-2014 objętych nimi zostało odpowiednio 42, 120 i 150 osób. Obok Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na terenie gminy funkcjonują inne podmioty, które odgrywają istotną rolę w profilaktyce i rozwiązywaniu problemów uzależnień oraz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Należą do nich: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej i działający w jego ramach Punkt konsultacyjny dla osób uzależnionych, współuzależnionych oraz dotkniętych przemocą w rodzinie, Gminny Zespół Interdyscyplinarny, który jest elementem tworzonego przez gminę systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i realizuje działania określone w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie oraz jest realizatorem procedury „Niebieska Karta” zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r., Komisariat Policji w Niepołomicach, Komenda Powiatowa Policji w Wieliczce oraz Prokuratura Rejonowa w Wieliczce. 13. PRZESTĘPCZOŚĆ 49 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Przestępczość jest dynamicznym, podlegającym rozwojowi zjawiskiem społecznym, które stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego. W zależności od swej intensywności i częstotliwości wpływa na formowanie się postaw i zachowań ludności oraz odciska piętno na jej funkcjonowaniu. Zapobieganie kompleksowych, przestępczości zakładających wymaga wspólne zastosowania zaangażowanie rozwiązań instytucji i organizacji państwowych, samorządowych i społecznych, przedstawicieli społeczności lokalnych oraz środków masowego przekazu. Ważną rolę w zakresie inicjowania i organizowania tej działalności odgrywa policja. Według danych Komisariatu Policji w Niepołomicach, w 2014 roku na terenie mu podległym stwierdzono ogółem 106 przestępstw. Wśród popełnionych przestępstw dominowały kradzieże cudzej rzeczy (stwierdzono 20 takich przestępstw), kradzieże z włamaniem (13), znęcanie nad rodziną (9). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych Komisariatu Policji w Niepołomicach 14. POMOC SPOŁECZNA 50 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 2 pkt 1 i art. 3 pkt. 1 ustawy o pomocy społecznej). Zadania pomocy społecznej w gminie Kłaj wykonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju. Jednostka ta realizuje również zadania wynikające z innych, aniżeli ustawa o pomocy społecznej, aktów prawnych. Należą do nich m. in. ustawa o świadczeniach rodzinnych, ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, ustawa o dodatkach mieszkaniowych, ustawa o systemie oświaty, o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a także ustawa o rachunkowości i ustawa o finansach publicznych. W 2014 roku kadrę GOPS-u stanowiło 17 osób, w tym 1 osoba na stanowisku kierowniczym, 7 pracowników socjalnych oraz 9 pozostałych pracowników, w tym 2 asystentów rodziny. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w Ośrodku oraz kwalifikacji pracujących w nim osób przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 10. Kadra GOPS-u i jej kwalifikacje w 2014 roku Liczba osób Kadra kierownicza 1 wykształcenie wyższe 1 specjalizacja z zakresu organizacji pomocy społecznej 1 51 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Pracownicy socjalni 7 wykształcenie wyższe 4 wykształcenie średnie 3 specjalizacja 1-ego stopnia w zawodzie pracownika socjalnego specjalizacja 2-ego stopnia w zawodzie pracownika socjalnego specjalizacja z zakresu organizacji pomocy społecznej 3 0 1 Pozostali pracownicy 7 wykształcenie wyższe 5 wykształcenie średnie 1 wykształcenie inne 1 Asystenci rodziny 2 Wolontariusze 0 Pracownicy zatrudnieni w ramach zatrudnienia subsydiowanego 0 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju Ze wsparcia udzielanego przez GOPS mogą korzystać osoby i rodziny, które spełniają określone warunki przedstawione w poszczególnych aktach prawnych. W odniesieniu do świadczeń z pomocy społecznej jednym z nich jest kryterium dochodowe, które jest ustalone na poziomie 634 zł miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 514 zł na osobę w rodzinie. Kryterium dochodowe stosowane jest również przy przyznawaniu zasiłków rodzinnych i świadczeń alimentacyjnych. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeśli dochód rodziny na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza 674 zł, a gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeśli dochód ten nie 52 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 przekracza 764 zł. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują z kolei, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. W wykonywaniu swoich zadań GOPS współdziała z różnymi podmiotami, m.in. z organami wykonawczymi gminy i sołectw, innymi jednostkami organizacyjnymi gminy, służbą zdrowia, policją, kuratorami sądowymi oraz instytucjami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pomocą społeczną. W 2014 roku wydatki na realizację zadań z zakresu polityki społecznej w gminie Kłaj wyniosły 4.828.160 zł i były o 119.836 zł wyższe w porównaniu z rokiem poprzednim. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 11. Wydatki na realizację zadań z zakresu polityki społecznej w Gminie Kłaj w latach 2012-2014 Wysokość wydatków (zł) Rozdziały Przeciwdziałanie alkoholizmowi Placówki opiekuńczo wychowawcze Domy Pomocy Społecznej Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Wspieranie rodzin (asystent rodziny) Świadczenia rodzinne wraz ze składkami emerytalno 2012 2013 2014 107. 930 130.829 9.435 21.903 25.438 33.148 148.132 169.155 186.806 22.145 30.369 9.500 0 4.680 15.058 2.309.996 2.238.015 2.204.304 34.999 33.485 31.427 288.424 293.918 312.627 -rentowymi Składki zdrowotne Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego 53 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenie 208.700 277.059 270.629 Dodatki mieszkaniowe 8.181 7.631 10.357 Zasiłki stałe 139.899 166.710 151.105 Ośrodek pomocy społecznej 668.997 698.162 755.749 100.444 156.119 187.039 90.002 96.529 113.905 181.341 154.553 218.099 186.249 225.672 228.972 4.517.612 4.708.324 4.828.160 emerytalno - rentowe Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Pomoc materialna dla uczniów Środki z Europejskiego Funduszu Społecznego Pozostała działalność, w tym program „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” Ogółem Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju W latach 2012-2014 wysokość środków finansowych przeznaczonych przez GOPS na pomoc mieszkańcom gminy ulegała wahaniom. Dominującą pozycję wśród nich stanowiły kwoty wydatkowane na wykonanie zadań zleconych, wśród których dominowały środki przekazane na realizację świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego. Zdecydowanie mniej środków przeznaczano natomiast na realizację zadań własnych gminy. Wśród nich przeważały środki na świadczenia pomocy społecznej, w tym na przyznawanie zasiłków celowych, posiłku (w tym dożywianie dzieci), zasiłków stałych i okresowych oraz usług opiekuńczych. Jak ilustruje poniższy wykres, pomiędzy rokiem 2012 a 2014 liczba świadczeniobiorców oraz liczba rodzin, których pomoc udzielana przez GOPS w Kłaju dotyczy, zmalała. 54 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju Wśród mieszkańców gminy korzystających ze wsparcia GOPS-u w latach 2012-2014 najliczniejsze grupy stanowiły osoby pochodzące z rodzin o niskim statusie materialnym, niejednokrotnie dotkniętych bezrobociem. Potwierdzają to przedstawione na poniższym wykresie dane dotyczące powodów udzielania pomocy społecznej w gminie Kłaj. 55 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju W latach 2012-2014 głównymi powodami udzielania pomocy społecznej w gminie Kłaj były bezrobocie i powodowane nim ubóstwo. Liczba osób w rodzinach objętych wsparciem GOPS-u z w/w przyczyn w analizowanym okresie uległa wahaniom (bezrobocie: 364 w 2012 r., 379 w 2013 r., 326 w 2014 r., ubóstwo: 343 w 2012 r., 395 w 2013 r., 388 w 2014 r.). Ważnymi powodami przyznawania świadczeń z zakresu pomocy społecznej stanowiły również niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego, potrzeba ochrony macierzyństwa, a także alkoholizm i przemoc. Uwagę zwraca zmniejszająca się z roku na rok liczba osób w rodzinach objętych wsparciem GOPS-u w związku z alkoholizmem (z 22 w 2012 r. do 14 w 2014 r.). Udzielane przez GOPS świadczenia charakter pieniężny, niepieniężny i usługowy. 56 pomocy społecznej miały STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Dane szczegółowe w tym zakresie za lata 2012-2014 przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 12. Rodzaje świadczeń wypłacanych z pomocy społecznej Liczba osób Formy świadczonej pieniężne pomocy 2012 2013 2014 2012 2013 zasiłek stały 42 34 33 371 354 328 zasiłek okresowy 59 94 77 264 337 387 zasiłek celowy 170 309 261 131.520 (zł) 161.68 4 (zł) 171.743 (zł) pomocy niepieniężne 2014 Liczba osób Formy świadczonej usługi Liczba świadczeń 2012 2013 135 136 Liczba świadczeń 2014 2012 2013 2014 15.998 15.005 14.116 posiłek schronienie 0 0 0 0 0 0 sprawienie pogrzebu 0 2 0 0 2 0 odpłatność gminy za pobyt w DPS 9 9 9 80 90 100 usługi opiekuńcze 19 24 8.477 12.224 16.709 specjalistyczne usługi opiekuńcze specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi 0 0 0 0 0 0 4 5 4 2.478 2.504 2.500 18 57 126 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 poradnictwo specjalistyczne 171 324 298 praca socjalna 515 394 286 interwencja kryzysowa 91 8 0 kontrakt socjalny 16 33 22 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju Spośród świadczeń pieniężnych najczęściej udzielaną formą pomocy w latach 2012-2014 był zasiłek celowy przyznawany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. W 2012 roku objęto nim 170 osób, rok później 309 osób, a w 2012 roku 261 osób. Dominujący rodzaj pomocy niepieniężnej stanowił natomiast posiłek, który był wsparciem udzielanym dzieciom, m.in. w ramach programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”. W analizowanym okresie liczba osób objętych tą formą wsparcia pozostawała na podobnym poziomie (135 w 2012 r. 136 w 2013 r. i 126 w 2014 r. r.). „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” realizowana jest dzięki uchwaleniu przez Radę Ministrów Wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania – „Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020.” Dlatego też gmina Kłaj otrzymała możliwość skorzystania z dofinansowania z budżetu państwa na ten cel. Został opracowany program osłonowy "Pomoc Gminy Kłaj w zakresie dożywiania na lata 2014-2020.” Celem programu jest ograniczenie zjawiska niedożywienia dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich 58 oraz osób STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 dorosłych, a w szczególności osób samotnych, w podeszłym wieku, chorych lub osób niepełnosprawnych. Ze środków otrzymywanych w ramach Programu udziela się wsparcia osobom spełniającym odpowiednie warunki dochodowe do otrzymania pomocy wskazane w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej tj. -514,00 zł -na osobę w rodzinie -634,00 zł-na osobę samotnie gospodarującą oraz spełniającym warunki podwyższonego do 150 % kryterium dochodowego uwzględnionego w programie i odpowiednich uchwałach Rady Gminy Kłaj -771,00 zł na osobę w rodzinie -951,00 zł na osobę samotnie gospodarującą. Ze środków przekazanych w ramach Programu udziela się wsparcia w szczególności: dzieciom do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej, uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej, osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy z dnia12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, a w szczególności osobom samotnym, w podeszłym wieku, chorym lub niepełnosprawnym. Pomoc może być udzielona w postaci: - gorącego posiłku, - świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności , - świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. 59 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Realizowana pomoc w ramach programu osłonowego "Pomoc Gminy Kłaj w zakresie dożywiania na lata 2014-2020 jest współfinansowana ze środków dotacji otrzymanej od Wojewody Małopolskiego. Wśród usług socjalnych najistotniejszą rolę odgrywała praca socjalna świadczona w celu poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym ( 515 w 2012 r. 394 w 2013 r., 286 w 2014 r.). Duże znaczenie przy wspieraniu rodzin miało także prowadzone w GOPS-ie poradnictwo specjalistyczne (w 2012 r. objęto nim 171 osób, rok później 324, a w 2014 r. 298 osób). Było ono świadczone w ramach Punktu Informacyjno – Konsultacyjnym ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i przybierało postać terapii rodzinnej obejmującej działania psychologiczne, pedagogiczne, prawne i terapeutyczne. Pomocy w tym zakresie udzielana była przez zatrudnionych przez Ośrodek specjalistów: prawnika, psychologa i terapeutę. Dodatkową wypełnianiu formą funkcji pomocy dla rodzin mających opiekuńczo-wychowawczych oraz trudności w potrzebujących nakierowania na zmianę stylu wychowania swoich dzieci jest wsparcie asystenta rodziny. W 2013 roku objętych nim było 6 rodzin, a w 2014 r. 8 rodzin. Ważną formą wsparcia były także usługi opiekuńcze. Objęto nimi 18 osób w 2012 r., 19 w 2013 r., i 24 w 2014 r. Ze względu na starzenie się społeczeństwa oraz obserwowalne zjawisko braku chęci lub możliwości udzielania pomocy najbliższym przez zdrowych członków rodzin obserwuje się wyraźny trend wzrostowy w zakresie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze. Mieszkańcy gminy, którzy nie mogli samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można było zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych i które tym samym wymagały całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, byli kierowane przez GOPS do domów pomocy społecznej. W latach 2012-2014 liczba 60 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 osób, za których pobyt w DPS-ie gmina ponosiła odpłatność pozostawała na tym samym poziomie 9 osób. Ośrodek zajmował się również przyznawaniem stypendiów i zasiłków szkolnych. Pomoc ta najczęściej świadczona jest uczniom pochodzącym z rodzin ubogich lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, np dotkniętych bezrobociem, i służy zmniejszeniu różnic w dostępie do edukacji. W 2014 roku z tego rodzaju wsparcia skorzystało 130 osób, a kwota, jaką na nie przeznaczono wyniosła 114.965 zł W ramach realizowanych zadań GOPS przyznawał również świadczenia rodzinne. W latach 2012-2014 ogólna liczba udzielonych świadczeń spadała z roku na rok (z 15.550 w 2012 r. do 13.262 w 2014 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 13. Świadczenia Rodzinne Liczba świadczeń Rodzaje świadczeń 2012 2013 2014 zasiłek rodzinny 8.231 7.859 7.160 dodatek do zasiłku z tyt. urodzenia dziecka 42 37 35 dodatek do zasiłku z tyt. wychowywania dziecka 334 w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 340 250 dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych 0 0 0 dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka 258 233 276 dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego 315 344 272 dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 482 469 433 61 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 dodatek do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania 1.103 1.041 1.076 dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej 1.383 1.270 1.162 zasiłek pielęgnacyjny 2.372 2.257 2.095 świadczenie pielęgnacyjne 936 580 300 specjalny zasiłek opiekuńczy x 70 111 jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka 88 82 92 Liczba świadczeń rodzinnych ogółem 15.55 5 14.73 5 13.26 2 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju Poza wyszczególnionymi w tabeli świadczeniami rodzinnymi, GOPS wypłacał również zasiłek dla opiekunów dla osób, które zrezygnowały lub nie podejmowały zatrudnienia z uwagi na konieczność sprawowania stałej opieki nad osobą niepełnosprawną. W 2014 r. wypłacono 340 tego rodzaju świadczeń. Za osoby pobierające świadczenia opiekuńcze (świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy i zasiłek dla opiekunów) GOPS opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Liczba tych składek wynosiła 561, w 2012 r., 718 w 2013 r. i 510 w 2014 r. Kolejną formę pomocy udzielaną przez GOPS stanowiły świadczenia alimentacyjne, które służą wsparciu osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej w przypadku bezskuteczności egzekucji zasądzonych świadczeń alimentacyjnych. W latach 2012-2014 liczba rodzin, którym przyznano tę pomoc pozostawała na zbliżonym poziomie (36 rodzin w 2012 r., 33 w 2013 r. i 34 w 2014 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. 62 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Tabela nr 14. Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego Rok 2012 2013 2014 Liczba rodzin, którym przyznano świadczenie 36 33 34 Liczba wypłaconych świadczenie 763 754 841 285.100 303.248 Kwota wypłaconych świadczeń 279.771 (w zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Kłaju W latach 2012-2014 GOPS w Kłaju uczestniczył również w realizacji współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego projektu systemowego pt. „Powalczmy o przyszłość”. Łączna kwota dofinansowania na cały projekt, czyli na lata 2010-2015 wyniosła: 865.344,56 zł, w tym środki europejskie 852.938,95 zł, dotacja celowa z budżetu krajowego:12.405,61 zł, wkład własny gminy 138.113,03 zł. W roku 2013 w Projekcie wzięło udział 10 osób, z czego w trakcie jego trwania zrezygnowały 2 osoby, które podjęły pracę. Po zakończeniu Projektu jedna osoba otworzyła własną działalność gospodarczą, a 3 podjęły pracę. W ramach Projektu realizowane były następujące kursy zawodowe współfinansowane przez Unię Europejską: kurs obsługi kasy fiskalnej wraz z obsługą terminali płatniczych i fakturowaniem, kurs kelner - barman, kucharz-cukiernik, kurs masażu z elementami fizjoterapii, kurs fryzjerski z elementami kosmetyki i zdobienia paznokci. 63 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 W trakcie Projektu uczestnicy brali również udział w grupowych zajęciach z: treningu pracy, treningu kompetencji i umiejętności społecznej, warsztatu autoprezentacji i wizażu. Odbyło się również doradztwo indywidualne i grupowe, indywidualne poradnictwo psychologiczne oraz poradnictwo odwykowe. Natomiast w 2014 roku w projekcie udział wzięło 9 osób, które ukończyły następujące kursy: „Profesjonalny sprzedawca, fakturzysta z obsługą kas fiskalnych, terminala płatniczego i programu komputerowego oraz dokumentacją handlową”, „ Obsługa kasy fiskalnej”, „Obsługa wózków jezdniowych podnośnikowych z obsługa programu magazynowego z rozszerzeniem o tematykę związaną z pracą na magazynie”, „Cukiernik”, „Fryzjerstwo”, „Stylizacja i zdobienie paznokci”. W ramach projektu systemowego „Powalczmy o przyszłość”, GOPS w Kłaju realizował także Program Aktywności Lokalnej skierowany do młodzieży z terenu Gminy Kłaj. Głównym celem tej części działań projektowych było podniesienie kompetencji społecznych i aktywności młodzieży. Gimnazjaliści uczestniczący w projekcie brali udział w licznych zajęciach o charakterze rozwojowym. Udział w zajęciach umożliwił im lepsze poznanie siebie, swoich mocnych i słabych stron oraz pozwolił na doprecyzowanie wyboru i kierunku dalszej edukacji. 64 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 W roku 2013 w ramach Program Aktywności Lokalnej 19 uczniów trzecich klas gimnazjalnych wzięło udział w warsztatach i szkoleniach organizowanych w ramach projektu. Z młodzieżą została przeprowadzona indywidualna diagnoza psychologiczna, która pozwoliła na określenie dalszych działań. Młodzież uczestniczyła w następujących zajęciach indywidualnych i grupowych: doradztwo zawodowe indywidualne; coaching; warsztaty skutecznego uczenia; trening rozwoju osobistego potencjału W 2014 roku w ramach Programu Aktywności Lokalnej udział wzięło 17 uczniów trzecich klas gimnazjalnych. Z młodzieżą została przeprowadzona indywidualna diagnoza psychologiczna, która pozwoliła na określenie dalszych działań. Młodzież uczestniczyła w następujących zajęciach indywidualnych i grupowych: doradztwo zawodowe indywidualne; „Było sobie życie...”; warsztaty ABC skutecznego uczenia; trening rozwoju osobistego potencjału. Ponadto w roku 2013 i 2014 młodzież uczestniczyła również w takich zajęciach jak: spotkanie międzypokoleniowe spotkania profilaktyczne. 15. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE 65 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Organizacje pozarządowe są przejawem dobrze funkcjonującego społeczeństwa obywatelskiego i jedną z form jego aktywności. Pełnią istotną rolę nie tylko w konsolidacji społeczności lokalnej, organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz również zwiększają szanse rozwoju małych i średnich miejscowości. Dobrze zorganizowane środowisko może sprzyjać aktywizowaniu nie tylko pojedynczych osób i marginalizowanych grup społecznych, ale i ich lokalnego otoczenia. Działalność organizacji pozarządowych sprzyja budowaniu samowystarczalności społeczności lokalnych poprzez uruchamianie i wykorzystanie jej zasobów. Współpraca samorządu lokalnego z podmiotami należącymi do sektora pozarządowego nie tylko pozwala skuteczniej i efektywniej działać na rzecz rozwoju oraz poprawy warunków i jakości życia mieszkańców, lecz również umożliwia istotne odciążenie sektora publicznego w realizacji zadań. W 2014 roku w gminie Kłaj funkcjonowało 19 organizacji pozarządowych. Samorząd gminy posiadał akt prawa miejscowego, tj. Program współpracy Gminy Kłaj z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego, w oparciu o który miał możliwość podejmowania z nimi współpracy w następujących formach finansowych i pozafinansowych: zlecanie realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie; wsparcie w realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie; konsultacje; doradztwo ze strony pracowników Urzędu, udzielanie organizacjom pomocy merytorycznej np informowanie o zasadach udzielania dotacji; udostępnianie witryny internetowej Gminy Kłaj do publikacji informacji dotyczących działalności organizacji współpracujących z Gminą Kłaj; 66 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 prowadzenie działalności informacyjnej dotyczącej wspólnych przedsięwzięć Gminy Kłaj i organizacji; prowadzenie działalności promującej wspólne działania, konferencje Dane szczegółowe na temat sektora pozarządowego w gminie Kłaj przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 15. Organizacje pozarządowe w gminie Kłaj KULTURA 1. STOWARZYSZENIE „JASMINA” NOWOCZESNA KOBIETA NA WSI Adres: Szarów 346,32-014 Brzezie 2. STOWARZYSZENIE KLUBU SENIORA NA 102 Adres: Dąbrowa 151, 32-014 Brzezie 3. STOWARZYSZENIE „ŚWIAT PRZYJACIÓŁ” Adres: Szarów 376, 32-014 Brzezie 4. STOWARZYSZENIE RODZICÓW DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH „DOBRO DZIECKA” Adres: 32-015 Kłaj 815 5. STOWARZYSZENIE ROZWOJU GMINY KŁAJ Adres: 32-015 Kłaj 652 6. STOWARZYSZENIE ROZWOJU KŁAJA Adres: 32-015 Kłaj 655 7. STOWARZYSZENIE ROZWOJU WSI TARGOWISKO Adres: 32-015 Kłaj, Targowisko 315 8. ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO Chorągiew Krakowska - Hufiec Wieliczka 5 DH "Leśni Ludzie" w Kłaju 67 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 działająca przy ZSO w Kłaju Adres: 32-015 Kłaj, ul. Wiejska 361 POMOC SPOŁECZNA 9. STOWARZYSZENIE NA RZECZ NIEPEŁNOSPRAWNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM DZIECI I MŁODZIEŻY "ŻYCZLIWA DŁOŃ" Adres: Os. Bohaterów Września , Nr. 1 , Lok.4/G/4, Kraków 31-620 SPORT 10. KRAKOWSKI KLUB KARATE TRADYCYJNEGO oddział Kłaj Adres: Kraków, ul. Grottgera 3/42 , 30-035 Kraków 11. LUDOWY KLUB SPORTOWY „START” BRZEZIE Adres: 32-014 Brzezie 374 12. LUDOWY KLUB SPORTOWY TARGOWIANKA Adres: 32-015 Kłaj, Targowisko 423 13. LUDOWY KLUB SPORTOWY ZRYW Adres: Szarów, Wiejski Dom Kultury w Szarowie 346 14. TOWARZYSTWO SPORTOWE "WOLNI" KŁAJ Adres: 32-015 Kłaj, ul. Sportowa 6 15. UCZNIOWSKI KLUB SPORTOWY „ALFA” Adres: Gimnazjum w Szarowie, 32-014 Brzezie 16. UCZNIOWSKI KLUB SPORTOWY „ISKRA” Adres: 32-015 Kłaj, Targowisko 313 17. UCZNIOWSKI KLUB SPORTOWY „OLIMPIJCZYK” Adres: 32-015 Kłaj, Grodkowice 80 18. UCZNIOWSKI KLUB SPORTOWY „SMYK” Adres: 32-014 Brzezie 362 19. UCZNIOWSKI KLUB SPORTOWY „SPRINTER” Adres: 32-015 Kłaj, ul. Wiejska 61 68 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Kłaju W 2014 roku w gminie Kłaj było 4 parafii Kościoła rzymskokatolickiego: Parafia Przemienienia Pańskiego w Brzeziu Ks. Proboszcz Stanisław Maroszek 32-014 Brzezie 2 Parafia św. Józefa Robotnika w Kłaju Ks. Proboszcz Kazimierz Budek 32-015 Kłaj 60 Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Łężkowicach Ks. Proboszcz Adam Sztaba 32-015 Kłaj, Łężkowice 9 Parafia św. Stanisława Biskupa-Męczennika w Szarowie Ks. Proboszcz Adam Kozłowski 32-014 Brzezie, Szarów 290 16. WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH „PROBLEMY SPOŁECZNE W MIESZKAŃCÓW GMINY KŁAJ” Badania ankietowe przeprowadzone w ramach diagnozy sytuacji społecznej w gminie Kłaj posłużyły identyfikacji i określeniu przyczyn oraz skali występujących na jej terenie problemów społecznych, a także wskazaniu działań, jakie należałoby podjąć w celu zmniejszenia ich natężenia oraz zminimalizowania ich skutków. Badania zostały przeprowadzone przy pomocy ankiet, które zostały rozpowszechnione wśród mieszkańców gminy, w tym reprezentantów samorządu lokalnego, radnych, sołtysów, pracowników Urzędu Gminy, członków komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, przedstawicieli jednostek organizacyjnych gminy, m.in. placówek oświatowo- wychowawczych, kulturalnych, sportowych i pomocy społecznej, a także 69 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 przedstawicieli jednostek służby zdrowia, organizacji pozarządowych i kościoła. Do analizy przedłożono w sumie 83 wypełnione anonimowo ankiet y. Dane w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 15. Metryka kwestionariusza ankiety Płeć Kobieta Mężczyzna 54 29 Wiek 15-24 25-35 36-49 50-67 Powyżej 67 lat 22 22 24 13 2 Wykształcenie Podstawowe Zawodowe Średnie ogólne Średnie zawodowe Wyższe licencjackie Wyższe magisterskie 1 11 22 22 9 18 Grupa zawodowa Sektor publiczny Sektor prywatny Kadra Pracowni Pracowni Pracodawc zarządzają Rolnik k k a ca 24 2 33 4 1 Bezrobotn y Emeryt/ Rencista 5 Uczeń/ Student 6 8 Średni miesięczny dochód (brutto) Pani/Pana gospodarstwa domowego (wszystkie miesięczne przychody łącznie, np wynagrodzenie, dodatki, premie, zasiłki, emerytury, renty): poniżej 1750,00 zł 1751,002500,00zł 2501,00- 4500,00 4501,00-6500,00 zł zł 13 33 16 70 18 powyżej 6500,00 zł 3 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Spośród osób poddanych badaniu zdecydowanie przeważają kobiety – stanowią one ponad 61% respondentów. Najliczniejszą grupę ankietowanych stanowią osoby w przedziale wiekowym pomiędzy 36 a 49 rokiem życia – prawie 29% . Wśród badanych najwięcej jest osób z wykształceniem średnim (ogólnym i zawodowym) – 53%. Natomiast jeśli chodzi o grupę zawodową to najwięcej ankietowanych pracuje w sektorze prywatnym, jako pracownik – blisko 40%. Oprócz przedstawionych danych metrykowych, respondenci w pierwszym pytaniu zostali poproszeni o ocenę warunków życia w gminie. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. Źródło danych: Badania ankietowe przeprowadzone w środowisku lokalnym Analizując warunki życia w gminie, przedstawiciele środowiska lokalnego najlepiej ocenili dostępność placówek usługowych, w tym handlowych (łącznie 85% ocen dobrych i bardzo dobrych), a także 71 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 szkolnictwo podstawowe (73% badanych). Z wysoką oceną spotkały się także pozostałe placówki oświatowe funkcjonujące w gminie na szczeblu przedszkolnym i gimnazjalnym oraz dostęp do sieci Internet i stan środowiska naturalnego. Przeciętnie została oceniona opieka zdrowotna (48% ankietowanych) oraz lokalny rynek pracy (46% respondentów). Średnie zadowolenie budził również dostęp do kultury i rozrywki (w sumie 45% ocen przeciętnych). W kolejnym pytaniu sprawdzono u badanych jakie są problemy, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Źródło danych: Badania ankietowe przeprowadzone w środowisku lokalnym 72 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Do problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy, respondenci zaliczyli brak miejsc pracy (16%), a następnie patologie społeczne (14%) i słaby dostęp do opieki zdrowotnej (14%). Uwagę zwrócili również na zanieczyszczone środowisko i słaby rozwój instytucji kultury (12%) oraz brak placówek wsparcia dziennego dla seniorów (11%). Również niezadowolenie zwraca brak zajęć dla dzieci i młodzieży, brak pubu, restauracji, braku kursów np. tańca, „wieczorków muzycznych” oraz brudna woda. Kolejną częścią ankiety było poznanie opinii respondentów, na co samorząd lokalny powinien położyć największy nacisk w celu rozwiązania najważniejszych problemów społecznych, z którymi borykają się mieszkańcy gminy Kłaj. Uzyskane dane przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 16. Najważniejsze problemy społeczne w Gminie Kłaj LICZBA ODPOWIED ZI 35 RODZAJ PROBLEMU poprawę dostępności do opieki medycznej, wprowadzenie gminnych profilaktycznych programów zdrowotnych 66 zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów 14 poprawę jakości życia osób niepełnosprawnych (likwidacja barier architektonicznych w instytucjach publicznych, ułatwienia transportowe) 28 usługi opiekuńcze dla osób starszych i niepełnosprawnych 14 stworzenie warunków do powstania zakładu opiekuńczoleczniczego dla osób zależnych (chorych wymagających całodobowej opieki) 16 aktywizację społeczną ludzi starszych – organizacja Klubów Seniora, Dziennych Domów Pomocy itp. 73 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 5 utworzenie klubu integracji społecznej – jako model eliminowania zjawiska wykluczenia społecznego 8 wsparcie inicjatyw obywatelskich (fundacji i stowarzyszeń prowadzących działalność niezarobkową) 6 propagowanie idei wolontariatu i tworzenie warunków do jego działania 21 zwiększenie pomocy bezpośredniej osobom najuboższym (finansowej, rzeczowej, usługowej) 18 budowa mieszkań komunalnych, socjalnych i chronionych 23 poprawę bezpieczeństwa i ładu publicznego poprzez usprawnienie działań Policji (np zwiększenie liczby patroli policyjnych) 8 działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa na terenie gimny (monitoring, fotoradary, inne) 4 16 28 12 4 4 27 9 podejmowanie działań profilaktycznych i edukacyjnoinformacyjnych poświęconych przestępczości i jej skutkom (akcje, kampanie) skuteczniejsze egzekwowanie zakazu sprzedaży napojów alkoholowych dzieciom, młodzieży i osobom nietrzeźwym budowa przydrożnych chodników, przejść dla pieszych i oświetlenia walkę z patologiami społecznymi (narkomania, alkoholizm, inne środki psychoaktywne) tworzenie przyjaznych warunków do lokowania na terenie gminy działalności organizacji pozarządowych zajmujących się problemami pomocy rodzinie rozwijanie modelu wsparcia dla rodzin przeżywających kryzys i problemy opiekuńczo-wychowawcze z dziećmi poprzez upowszechnienie pomocy asystenta rodziny wspierających, ograniczenie bezrobocia i jego skutków, działania wspierające tworzenie miejsc pracy działania prowadzące do poprawy sytuacji na rynku pracy osób młodych w tym absolwentów poprzez organizowanie kursów i szkoleń pod kątem dostosowania ich do potrzeb rynku pracy 74 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 6 14 szkolenia umożliwiające podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych długotrwale bezrobotnych (zwłaszcza w wieku 50+) prowadzenie polityki proinwestycyjnej, mającej na celu przyciągnięcie inwestorów zewnętrznych oraz pomoc w procesie tworzenia firm i przedsiębiorstw 14 wsparcie pracodawców oraz przedsiębiorczości (doradztwo, szkolenia, system zachęt) 19 inwestycje w infrastrukturę (drogową, wodociągową, kanalizacyjną, inną) 7 poprawa przepływu informacji pomiędzy instytucjami 17 rozbudowę bazy turystycznej na terenie Gminy i promocja regionu 9 11 7 3 organizację imprez integracyjnych mających na celu aktywizację mieszkańców (np. pikniki rodzinne, itp.) organizowanie lokalnych programów wspierania mieszkańców (np grupowe ubezpieczenia od klęsk żywiołowych, stypendia dla uzdolnionych dzieci i młodzieży) uruchomienie żłobka działania zmierzające do poprawy estetyki gminy promowanie ekonomii społecznej (spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społeczne) inne budowa basenu w Kłaju, 1 1 wsparcie dla rodzin wielodzietnych i dzieci niepełnosprawnych Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego Zdaniem ankietowanych mieszkańców gminy Kłaj pięć najważniejszych zadań do zrealizowania w obszarze społecznym, to: 75 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 1. Zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów, 2. Poprawa dostępności do opieki medycznej, wprowadzenie gminnych profilaktycznych programów zdrowotnych, 3. Usługi opiekuńcze dla osób starszych i niepełnosprawnych, 4. Budowa przydrożnych chodników, przejść dla pieszych i oświetlenia, 5. Ograniczenie bezrobocia i jego skutków, działania wspierające tworzenie miejsc pracy 17. ANALIZA SWOT Analiza SWOT jest heurystyczną techniką analityczną służącą uporządkowaniu rozwiązywania identyfikacji posiadanych problemów mocnych i informacji. społecznych słabych stron W przypadku stanowi strategii efektywną metodę systemu pomocy lokalnego społecznej oraz szans i zagrożeń, jakie przed nim stoją. Pozwala oszacować potencjał, jakim się dysponuje oraz określić stopień, w jakim posiadane zasoby odpowiadają potrzebom i oczekiwaniom społeczności lokalnej. Na potrzeby niniejszego dokumentu analiza została przeprowadzona w następujących obszarach: 1. Bezrobocie i ubóstwo; 2. Rodzina, dzieci i młodzież; 3. Uzależnienia i przemoc w rodzinie; 4. Opieka zdrowotna, osoby niepełnosprawne i starsze; 5. Kapitał społeczny i aktywność obywatelska 76 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Obszar: Bezrobocie i ubóstwo MOCNE STRONY SŁABE STRONY podejmowanie, przy współpracy z PUP, skutecznych działań na rzecz ograniczenia bezrobocia w gminie, m.in. organizowanie kursów i stażu umożliwiających nabycie doświadczenia zawodowego i przekwalifikowania, upowszechnianie ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy upowszechnianie informacji o usługach poradnictwa zawodowego i szkoleniach pozyskiwanie środków finansowych z funduszy zewnętrznych na przeciwdziałanie bezrobociu (m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej), doświadczenie w organizowaniu prac społecznie – użytecznych i robót publicznych dobrze przygotowana kadra pomocy społecznej i samorządu Gminy w pozyskiwaniu środków zewnętrznych i Unii Europejskiej, dobra, właściwa i szeroka diagnoza środowiska przez pracowników socjalnych, bezpośredni kontakt pracownika socjalnego z 77 brak miejsc pracy, duża migracja ludzi młodych, brak miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, brak komunikacji wewnątrz gminy oraz ze strefą ekonomiczną w Niepołomicach, słaba diagnoza lokalnego rynku pracy, brak infrastruktury socjalnej: mieszkań komunalnych, socjalnych i chronionych STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 klientem, umożliwiający identyfikacje potrzeb i adekwatny dobór wsparcia SZANSE ZAGROŻENIA aktywne poszukiwanie pracy przez bezrobotnych, możliwość podejmowania pracy sezonowej, położenie gminy sprzyjające rozwojowi sektora turystycznego, możliwość ograniczenia bezrobocie w gminie dzięki dostępowi do europejskich rynków pracy oraz środkom finansowym z funduszu zewnętrznych (m. in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej), stworzenie młodzieżowych inkubatorów przedsiębiorczości, spotkania lokalnych przedsiębiorców z osobami mającymi pomysł na biznes, upowszechnianie szkolnictwa zawodowego,, platforma e-learningowa, rozwój ekonomii społecznej, rozwój handlu, tworzenie i wdrażanie programów pomocowych, podnoszenie kwalifikacji kadry działającej na rzecz wspierania rodzin i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 78 utrzymujący się poziom bezrobocia w gminie, brak wolnych miejsc pracy, występowanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia, zbyt mała liczba podmiotów ekonomii społecznej, ograniczona możliwość znalezienia zatrudnienia na lokalnym rynku pracy przez młodzież kończąca edukację, utrzymujący się wysoki poziom nielegalnego zatrudnienia, słabo rozwinięty w regionie sektor pozarządowy działający na rzecz osób bezrobotnych, pogłębiające się rozwarstwienie społeczne STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Obszar: Rodzina, dzieci i młodzież MOCNE STRONY SŁABE STRONY funkcjonowanie w gminie punktu filialnego Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej, zapewnienie rodzinom dostępu do poradnictwa specjalistycznego – pedagoga, psychologa, prawnika, mediatora, zapewnienie dostępu do kształcenia integracyjnego – przedszkole i szkoła podstawowa z oddziałem integracyjnym, odpowiednia dostępność przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych, dobrze wyposażone placówki oświatowe, duży potencjał ludzki, wykształcona kadra oświaty, kultury, pomocy społecznej, Urzędu Gminy, dobra współpraca między instytucjami zajmującymi się problematyką dzieci i młodzieży, prężnie działająca Biblioteka, (organizowanie imprez kulturalnych, wystaw, spotkań autorskich), ciekawe inicjatywy społeczne 79 brak żłobków, niedostosowana do potrzeb i oczekiwań dzieci i młodzieży oferta spędzania wolnego czasu, brak animatorów, pasjonatów, jako liderów organizowania czasu wolnego dzieci młodzieży, nuda, niewystarczająca oferta kulturalno-rozrywkowa dla młodzieży, słaba informacja o istniejących ofertach spędzania wolnego czasu i rozwijania zainteresowań, ograniczona działalność w zakresie upowszechniania idei wolontariatu wśród dzieci i młodzieży STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 np. Klub Mam, pielęgnowanie i podtrzymywanie tradycji dziedzictwa regionalnego – Izba Regionalna w Kłaju, aktywna działalność szkolnych klubów sportowych w szkołach, organizowanie imprez plenerowych przez jednostki kultury, sportu, oświaty i stowarzyszenia, bezpłatny dostęp w tygodniu do infrastruktury sportowej (stadiony, boiska, skate-park, hale sportowe), bezpłatny dostęp do domów kultury, funkcjonowanie kółek zainteresowań w szkołach SZANSE ZAGROŻENIA skoordynowane działania instytucji i organizacji wspierających rodziny, dzieci i młodzież, funkcjonowanie w regionie organizacji pozarządowych na rzecz rodzin, dzieci i młodzieży, wprowadzenie Karty Dużej Rodziny, rozwijanie sieci placówek wsparcia dla dzieci młodzieży w gminie, dostosowanie do aktualnych potrzeb działalności świetlic szkolnych, realizacja projektów socjalnych mających na celu wzmacnianie więzi 80 utrzymująca się znaczna ilość rodzin dysfunkcyjnych w gminie, rosnąca się liczba „eurosierot” w gminie, osłabienie, zanik więzi rodzinnych i społecznych, „pęd życia”, wzrost agresywnych zachowań wśród dzieci i młodzieży, niska aktywność, bierność młodzieży STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 rodzinnych, integracji rodzin oraz zachęcanie do wspólnego spędzania czasu, propagowanie idei wolontariatu „Bank czasu”, organizacja forum organizacji pozarządowych, korzystanie z zaplecza domów kultury przez stowarzyszenia, wymiana dobrych praktyk Obszar: Uzależnienia i przemoc w rodzinie MOCNE STRONY SŁABE STRONY zapewnienie rodzinom dotkniętymi problemami przemocy i uzależnień dostępu do pomocy terapeutycznej, odpowiedni dostęp dla rodzin dotkniętych problemem przemocy i uzależnień do pomocy psychospołecznej i prawnej, prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, podejmowanie działań w ramach zespołu interdyscyplinarnego ds. przemocy w rodzinie, dobrze przygotowana kadra pomocy społecznej i innych instytucji działających na rzecz wspierania rodzin dotkniętych przemocą, 81 niedostateczny dostęp do poradni odwykowej, niedostateczna liczba ośrodków wsparcia dla rodzin znajdujących się w kryzysie, brak lokalnej grupy wsparcia dla ofiar i sprawców przemocy w rodzinie, brak modelu efektywnej współpracy między instytucjami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, brak wypracowanych wspólnych działań profilaktycznych, łatwy dostęp do środków uzależniających, niewystarczająca oferta wsparcia ze strony organizacji pozarządowych w obszarze wspierania rodzin z problemami opiekuńczo- STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 wychowawczymi prowadzenie wśród dzieci i młodzieży działań profilaktycznych, informacyjnych i edukacyjnych, zatrudnianie w rodzinach znajdujących się w sytuacjach kryzysowych asystenta rodziny, co pozwala na efektywne budowanie mechanizmów współpracy z rodziną i dzieckiem w środowisku naturalnym SZANSE ZAGROŻENIA zwiększająca się świadomość społeczna na temat problemów przemocy i uzależnień, zwiększająca się dostępność do programów przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii oraz konsultacji specjalistycznych (psychologicznych, prawnych), relatywnie niska efektywność terapii uzależnień, obniżanie się wieku inicjacji alkoholowej i narkotykowej, rosnące uzależnienie od alkoholu, narkotyków, Internetu, gier hazardowych, zwiększająca się liczba rodzin wymagających interwencji z powodu przemocy w rodzinie, rosnąca liczba osób, w stosunku do których istnieje potrzeba podjęcia działań interdyscyplinarnych, rosnąca liczba osób wymagających działań korekcyjno – edukacyjnych, brak chęci współpracy i zaangażowania ze strony rodzin dotkniętych problemem przemocy, uzależnień i problemów opiekuńczo wychowawczych Obszar: Opieka zdrowotna, osoby starsze i niepełnosprawne 82 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 MOCNE STRONY SŁABE STRONY relatywnie dobrze rozwinięta sieć placówek służba zdrowia (Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej z filią w Brzeziu oraz filia Niepołomickiego Centrum ProfilaktycznoLeczniczego, wystarczająca ilość aptek, wystarczająca dostępność miejsc w Domach Pomocy Społecznej, informowanie ludzi starszych i niepełnosprawnych o przysługujących im prawach i dostępnych formach pomocy, dysponowanie odpowiednią liczbą pracowników świadczących opiekę i wsparcie osobom niepełnosprawnym, funkcjonowanie agencji usług opiekuńczych, funkcjonowanie hospicjum domowego, funkcjonowanie w gminie grup wsparcia i instytucji działających na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych – Uniwersytet Trzeciego Wieku, Koło Gospodyń Wiejskich, Koło Emerytów i Rencistów, Środowiskowy Dom Samopomocy istnienie w gminie bazy rehabilitacyjnej, podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych 83 ograniczona skala działań prozdrowotnych wśród osób starszych, niewielka możliwość kontynuowania przez osoby starsze aktywności zawodowej, niski poziom życia osób starszych, brak dostępności w gminie lekarzy geriatrów, długi okres oczekiwania do lekarzy specjalistów, niewystarczająca wiedza nt. chorób i dolegliwości wieku starszego zarówno wśród osób starszych jaki ich otoczenia, niski poziom aktywności fizycznej osób starszych, trudny dostęp do sprzętu rehabilitacyjnego dla osób starszych, brak ofert profilaktyki dla osób starszych, bariery architektoniczne i transportowe, zanik zjawiska pomocy sąsiedzkiej, słabe rozeznanie dotyczące potrzeb osób starszych, niewystarczająca liczba organizacji pozarządowych działających na rzecz osób starszych, brak przedsięwzięć sprzyjających integracji osób starszych z ludźmi młodymi, niewystarczający publiczny STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 transport wewnątrzgminny SZANSE ZAGROŻENIA spółdzielnie socjalne, upowszechnienie idei tworzenia rodzinnych Domów Pomocy Społecznej, możliwość uzyskanie przez osoby starsze pomocy ze strony rodziny, rosnąca społeczna akceptacja osób niepełnosprawnych, funkcjonowanie w regionie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych, prowadzenie programów profilaktyki skierowanych do osób starszych, rozwój opieki długoterminowej i pielęgniarskiej opieki środowiskowej, upowszechnianie wolontariatu na rzecz osób starszych, tworzenia grup wsparcia i samopomocowych przez osoby starsze, zwiększenie ilości i jakości programów aktywizujących osoby starsze realizowanych przez samorząd gminy oraz organizacje pozarządowe, zmiana świadomości społecznej odnośnie postrzegania ludzi starszych przez organizowanie projektów socjalnych mających na celu międzypokoleniową wymianę 84 niezadowalający poziom życia osób starszych, niski udział osób starszych w działaniach prozdrowotnych, istnienie w gminie barier architektonicznych utrudniających codzienne życie osób niepełnosprawnych, zanik więzi międzypokoleniowej, samotność ludzi starszych, zrzucanie przez rodzinę odpowiedzialności za opiekę na osobami starszymi, niepełnosprawnymi na instytucje, pogłębiające się zjawisko marginalizacji problemów i potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, starzejące się społeczeństwo, niedostateczna dostępność lekarzy specjalistów, rosnąca liczba osób umieszczanych w Domach Pomocy Społecznej STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 doświadczeń, pojawienie się tematyki osób starszych w programach oświatowych, promocja Uniwersytetu Trzeciego Wieku Obszar: Kapitał społeczny i aktywność obywatelska MOCNE STRONY SŁABE STRONY dobrze wykwalifikowana kadra zatrudniona w OPS, szeroka wiedza w zakresie problemów występujących w gminie, dobrze rozwinięta informacja o dostępnych formach wsparcia dla beneficjentów pomocy społecznej, pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej (m. in. z funduszy Unii Europejskiej), podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz przedstawicielami kościołów SZANSE ZAGROŻENIA funkcjonowanie w gminie organizacji pozarządowych, włączenie mieszkańców w aktywne rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych 85 migracja mieszkańców gminy za granicę w celach zarobkowych, niewłaściwie finansowany system pomocy społecznej, zbyt duży ciężar finansowy obciążający budżet gminy STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 niska świadomość społeczna co do roli i potrzeb sektora pomocy społecznej, niekorzystny wizerunek sektora pomocy społecznej lansowany przez media, zbiurokratyzowanie pracy pracownika socjalnego ograniczające możliwość pracy w terenie i bezpośrednim kontakcie z klientem 18. PODSUMOWANIE DIAGNOZY Przeprowadzona w kilkunastu obszarach diagnoza sytuacji społecznej w gminie Kłaj, stanowiła, po nałożeniu jej wyników na kompetencje samorządu gminnego, podstawę do sformułowania misji oraz wyznaczenia celów strategicznych, operacyjnych i kierunków działań niezbędnych do podjęcia w latach 2016-2025. Wdrożenie zaplanowanych przedsięwzięć powinno przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców gminy, zmniejszenia skali występujących problemów społecznych oraz zminimalizowania ich skutków społecznych. Inicjatywy te zostały ujęte w poniżej przedstawionych obszarach: 1. Tworzenie przeciwdziałanie warunków do rozwoju marginalizacji i zawodowego wykluczeniu oraz społecznemu poprzez: wspieranie bezrobotnych i poszukujących pracy, zmniejszanie skali ubóstwa i jego skutków, udzielenie pomocy osobom zagrożonym bezdomnością i bezdomnym; 2. Wzmacnianie młodzieży rodzin poprzez: oraz wspomaganie podnoszenie 86 poziomu rozwoju dzieci funkcjonowania i rodzin, STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 udzielanie pomocy osobom znajdującym się w kryzysie oraz udzielenie wsparcia dzieciom i młodzieży, w tym dotkniętych niepełnosprawnością, we wszechstronnym rozwoju i kształceniu; 3. Zwiększenie udziału osób niepełnosprawnych i starszych w życiu społeczności zapewnienie im niepełnosprawności lokalnej poprzez: właściwej opieki, oraz aktywizację usprawnianie ograniczenie społeczną i seniorów i skutków zawodową osób niepełnosprawnych; 4. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego i publicznego poprzez: zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia, prowadzenie profilaktyki i rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, a także przeciwdziałanie przestępczości; 5. Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego poprzez doskonalenie kadr i służb pomocowych, rozwijanie infrastruktury wspieranie instytucji społeczeństwa obywatelskiego. 87 socjalnej oraz STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 IV. MISJA, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ Misją samorządu gminy Kłaj w realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2025 jest: „Poprawa jakości życia w gminie oraz dążenie do aktywnej integracji społecznej poprzez stwarzanie mieszkańcom możliwości rozwoju oraz zaspakajanie potrzeb grup zagrożonych wykluczeniem i marginalizacją społeczną.” Cel strategiczny I Tworzenie warunków do rozwoju zawodowego mieszkańców gminy Kłaj oraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu Cele operacyjne: 1.Wielowymiarowe wsparcie osób bezrobotnych oraz działania podejmowane w celu mobilizowania osób do poszukiwania zatrudnienia i usamodzielniania się 2. Zmniejszanie skali ubóstwa i jego skutków; 3. Pomoc osobom zagrożonym bezdomnością i bezdomnym. Kierunki działań do celu operacyjnego 1 Podejmowanie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy, informacji o wolnych miejscach pracy, usługach poradnictwa zawodowego, szkoleniach, przygotowaniu zawodowym dorosłych i stażach oraz organizacji robót publicznych, 88 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 prac społecznie użytecznych, interwencyjnych i zatrudnienia socjalnego, Prowadzenie pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi, w tym w oparciu o kontrakt socjalny, Zmniejszanie skutków bezrobocia poprzez pomoc finansową udzielaną przez OPS, Wspieranie rozwoju podmiotów ekonomii społecznej (spółdzielnie socjalne), Działania zmierzające do utworzenie Klubu Integracji Społecznej, Promowanie gminy w celu pozyskania inwestorów mogących utworzyć nowe miejsca pracy; przygotowywanie terenów pod działalność gospodarczą, oferowanie ulg podatkowych dla inwestorów. Przygotowywanie terenów pod działalność gospodarczą, oferowanie ulg podatkowych dla inwestorów Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w gminie, Opracowywanie i realizowanie projektów służących aktywizacji osób bezrobotnych, w tym współfinansowanych z funduszy zewnętrznych, np. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi udzielającymi wsparcia osobom bezrobotnym. Kierunki działań do celu operacyjnego 2 Wsparcie osób ubogich pracą socjalną, w tym poprzez zawieranie kontraktów socjalnych, Promowanie wśród mieszkańców różnych form aktywności społecznej (grupy samopomocowe, wolontariat, pomoc sąsiedzka, itp.), Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, Organizowanie akcji charytatywnych na rzecz ubogich, 89 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci z rodzin ubogich, m.in. poprzez organizowanie dla nich dożywiania w szkołach, wypoczynku letniego i zimowego, a także umożliwienie im dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego, Opracowanie, realizacja lub współudział w realizacji programów na rzecz osób zagrożonych i dotkniętych ubóstwem, Tworzenie w gminie zasobów mieszkań komunalnych, w tym socjalnych, Rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz ubogich oraz z Kościołem. Kierunki działań do celu operacyjnego 3 Prowadzenie pracy socjalnej z osobami zagrożonymi i dotkniętymi bezdomnością, w tym w oparciu o kontrakt socjalny, Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom zagrożonym i dotkniętym bezdomnością, zapewnienie im dostępu do poradnictwa specjalistycznego i wsparcia medycznego, Podjęcie działań zmierzających do utworzenia mieszkań socjalnych, chronionych, komunalnych, Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób bezdomnych. Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego. Partnerzy w realizacji: Powiatowy Urząd Pracy w Wieliczce, inwestorzy, lokalni przedsiębiorcy, instytucje rządowe, organizacje pozarządowe, Kościół. 90 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy. Wskaźniki monitoringowe: Liczba osób bezrobotnych w Gminie Kłaj – ogółem; Liczba beneficjentów systemu pomocy społecznej objętych wsparciem z powodu bezrobocia – ogółem; Liczba osób bezrobotnych objętych programami rynku pracy; Liczba osób bezrobotnych, ubogich i bezdomnych objętych pracą socjalną oraz liczba osób objętych kontraktami socjalnymi; Liczba nowych podmiotów gospodarczych; Liczba opracowanych i realizowanych projektów w zakresie aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz liczba osób nimi objętych; Liczba mieszkań komunalnych, socjalnych, chronionych Prognoza zmian: zmniejszenie liczby beneficjentów pomocy społecznej, spadek liczby osób bezrobotnych i wzrost liczby osób zaktywizowanych, wzrost liczby podmiotów gospodarczych, zwiększenie możliwości uzyskania mieszkania przez osoby o niskim statusie materialnym, poprawa dostępności i jakości usług świadczonych na rzecz osób zagrożonych bezdomnością i bezdomnym, 91 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Cel strategiczny II Skuteczne wspieranie rodziny w wypełnieniu funkcji opiekuńczo – wychowawczej oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży Cele operacyjne: 1. Wspieranie rodzin z dziećmi w prawidłowym funkcjonowaniu w środowisku; 2. Pomoc dzieciom i młodzieży w kształceniu i wszechstronnym rozwoju; 3. Wdrażanie i realizacja programów i projektów o charakterze prorodzinnym; 4. Zapewnienie rodzinom bezpieczeństwa socjalnego Kierunki działań do celu operacyjnego 1 Promowanie w edukowanie rodzin rodzicielskich, gminie m.in. w prawidłowego zakresie przez modelu właściwego pracowników rodziny oraz wypełniania GOPS i ról placówek oświatowych; Zintensyfikowanie pracy socjalnej z rodzinami, w szczególności dotkniętymi bezradnością opiekuńczo-wychowawczą; Zatrudnianie asystentów rodziny oraz ustanawianie rodzin wspierających dla rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz zapewnieni im dostępu do specjalistycznych szkoleń; Udzielanie rodzinom znajdującym w trudnej sytuacji materialnej pomocy z systemu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych oraz pomocy stypendialnej, itp; 92 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Zapewnienie rodzinom szerszego poradnictwa specjalistycznego dostępu do (rodzinnego, bezpłatnego psychologiczno pedagogicznego, prawnego) i terapii rodzinnej; Tworzenie warunków do uczestnictwa w grupach wsparcia i grupach samopomocowych dla rodzin i samotnych rodziców; Opracowywanie profilaktycznych i realizowanie służących programów przeciwdziałaniu edukacyjnych i i zapobieganiu problemom rodzin, dzieci i młodzieży; Opracowywanie i realizowanie projektów na rzecz rodziny i dziecka, w tym współfinansowanych z funduszy zewnętrznych, np. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej; Zintegrowanie działań instytucji na rzecz rodziny i dziecka Kierunki działań do celu operacyjnego 2 i 3 Podnoszenie jakości kształcenia i wsparcia w placówkach oświatowych, m.in. poprzez doskonalenie kadr nauczycielskich i pedagogów szkolnych oraz doposażenie szkół w niezbędny sprzęt i programy nauczania; Rozwijanie oferty placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży (świetlice szkolne, środowiskowe, socjoterapeutyczne); Utworzenie bazy opiekuńczej dla dzieci do lat 3 oraz utrzymanie pełnej dostępności placówek przedszkolnych w gminie Kłaj; Działania zamierzające do uelastycznienia czasu pracy placówek przedszkolnych w gminie Kłaj; Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, m.in. poprzez zwiększenie dostępności zajęć wyrównawczych, udzielanie pomocy w nauce (np. przez wolontariuszy), realizacji programów stypendialnych; Organizowanie oferty edukacyjnej dla uczniów uzdolnionych (np. w formie bezpłatnych zajęć), przyznawanie im stypendiów za wyniki w nauce, osiągnięcia sportowe i artystyczne; 93 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Zwiększenie dostępu dzieci i młodzieży do alternatywnych form spędzania czasu wolnego, m.in. poprzez rozszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych przy wykorzystaniu zasobów oświatowych, kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych gminy; Rozwijanie infrastruktury spędzanie czasu umożliwiającej wolnego i dzieciom zwiększenie jej i młodzieży dostępności, organizowanie wypoczynku letniego i zimowego; Kierunki działań do celu operacyjnego 4 Monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego mieszkańców gminy; Udzielanie rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej pomocy finansowej i rzeczowej Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego. Partnerzy w realizacji: inwestorzy, lokalni przedsiębiorcy, instytucje rządowe, organizacje pozarządowe, placówki kulturalne, oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego, Kościół. Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy. Wskaźniki monitoringowe: Liczba rodzin korzystających z pomocy asystenta rodziny, Liczba dzieci objętych pomocą asystenta rodziny, Liczba asystentów rodziny, 94 Unii STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Liczba rodzin wspierających, Liczba rodzin objętych wsparciem z systemu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych, Liczba dzieci objętych pomocą programów stypendialnych, Liczba osób i rodzin objętych poradnictwem specjalistycznym, Liczba żłobków i placówek przed szkolnych oraz liczba dzieci do nich uczęszczających, Liczba placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego oraz liczba dzieci i młodzieży objętych tam opieką Prognoza zmian: Spadek liczby rodzin zmagającymi się z problemami opiekuńczowychowawczymi, Poszerzenie wiedzy mieszkańców gminy Kłaj w zakresie właściwego wypełniania ról rodzicielskich, Zwiększenie dostępności wsparcia dla rodzin, Zwiększenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozowania problemów wychowawczych i wczesnej interwencji pedagogicznej, Zwiększenia szans edukacyjnych dla uczniów uzdolnionych i dzieci mających problemy w nauce; Poszerzenie ofert spędzania czasu wolnego Cel strategiczny III Zwiększenie udziału osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społeczności lokalnej Cele operacyjne: 95 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 1. Tworzenie coraz lepszych warunków do utrzymywania przez osoby starsze jak najlepszej kondycji psychofizycznej, a w razie choroby lub niedołężności zapewnienie im właściwej opieki; 2. Ograniczenie skutków niepełnosprawności oraz aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych; 3. Wsparcie rodziny w zapewnieniu opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi i pozostawienie ich w środowisku naturalnym; 4. Wdrożenie systemowych rozwiązań mających na celu umożliwienie osobom starszym jak najdłuższego pozostawania w środowisku Kierunki działań do celów operacyjnych 1 i 2 Prowadzenie pracy socjalnej z osobami starszymi i niepełnosprawnymi; Udzielanie przez GOPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom starszym i niepełnosprawnym; Zwiększenie dostępności usług opiekuńczych, obejmujących pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, oraz zapewnienie kontaktów z otoczeniem; Rozwijanie aktywnych i zdrowych form spędzania czasu wolnego przez osoby starsze i niepełnosprawne, zaspokajanie ich potrzeb kulturalno - społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych poprzez cykliczne imprezy i spotkania integracyjne, wycieczki; Podjęcie działań w kierunku utworzenia dziennego domu pobytu dla osób starszych; Uwrażliwienie społeczności lokalnej na problemy i potrzeby osób starszych, propagowanie działań o charakterze samopomocowym (np. bank czasu, usługi opiekuńcze, wolontariat); Zwiększenie dostępu osób starszych i niepełnosprawnych do informacji o prawach i uprawnieniach oraz dostępnych formach wsparcia, m.in. poprzez wykorzystanie sieci Internet; 96 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Podejmowanie współpracy z PCPR, PUP i PFRON w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, m.in. przy likwidacji barier architektonicznych, zapewnieniu dostępu do rehabilitacji i sprzętu rehabilitacyjnego oraz zdobyciu i utrzymaniu zatrudnienia; Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych oraz z kościołem; Pozyskanie wolontariuszy mogących wspierać osoby starsze i niepełnosprawne w codziennym życiu. Kierunek działań do celu operacyjnego 3 Zmniejszenie liczby osób kierowanych do domów pomocy społecznej; Organizacja dziennej opieki dla osób wymagających wsparcia, w tym opieki poszpitalnej; Stwarzanie warunków do wyjścia z izolacji i osamotnienia osób nieaktywnych zawodowo, które opiekują się niepełnosprawnym dzieckiem Kierunek działań do celu operacyjnego 4 Koordynacja działań osób i instytucji w celu stworzenia osobom starszym i samotnym warunków do kompleksowej opieki i bezpiecznych warunków do życia w środowisku Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki kulturalne. 97 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Partnerzy w realizacji: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wieliczce, Powiatowy Urząd Pracy w Wieliczce, inwestorzy, lokalni przedsiębiorcy, instytucje rządowe, organizacje pozarządowe, placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego, podmioty świadczące usługi rehabilitacyjne, Kościół. Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, organizacje pozarządowe, sponsorzy. Wskaźniki monitoringowe: Liczba osób w wieku poprodukcyjnym i ich udział w ogóle mieszkańców, Liczba osób starszych i niepełnosprawnych objętych działaniami pomocy społecznej, Liczba osób objętych usługami opiekuńczymi, Liczba osób starszych korzystających z dziennych form opieki, Liczba nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, Liczba wolontariuszy Prognoza zmian: Zwiększenie udziału seniorów i osób dotkniętych niepełnosprawnością w życiu społecznym, Podniesienie jakości świadczonych usług, Podniesienie jakości funkcjonowania osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania, Cel strategiczny IV Działania profilaktyczno – edukacyjne zmierzające do poprawy stanu zdrowia mieszkańców gminy Kłaj 98 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Cel operacyjny: 1. Promowanie zdrowia, prowadzenie profilaktyki zdrowotnej Kierunki działań do celu operacyjnego 1 Promowanie regularnych badań i zdrowego stylu życia wśród mieszkańców gminy Kłaj, Realizacja programów pro-zdrowotnych, Podjęcie działań w kierunku zwiększenia w gminie dostępności usług medycznych na poziomie specjalistycznym; Podejmowanie działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców, w tym opracowywanie i realizowanie programów zdrowotnych; Inicjowanie przedsięwzięć lokalnych mających na celu zaznajomienie mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami. Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kłaju, NCPL w Niepołomicach z siedzibą w Łężkowicach. Partnerzy w realizacji: instytucje rządowe, organizacje pozarządowe. Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy. Wskaźniki monitoringowe: Liczba osób biorących udział w okresowych badaniach, 99 Unii STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Liczba osób uczestniczących w spotkaniach dot. zdrowego stylu życia, Liczba podmiotów prowadzących w/w działania Prognoza zmian: Poszerzenie wiedzy mieszkańców w zakresie profilaktyki zdrowia oraz zdrowego trybu życia, Poprawa stanu zdrowia mieszkańców Cel strategiczny V Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w gminie Kłaj oraz wspieracie osób i rodzin dotkniętych problemami uzależnień i przemocy w rodzinie Cele operacyjne: 1. Przeciwdziałanie przestępczości oraz zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców gminy Kłaj, 2. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Kierunki działań do celu operacyjnego nr 1 Wdrażanie i realizowanie programów profilaktyczno-edukacyjnych w placówkach oświatowych, Podejmowanie w gminie Kłaj przedsięwzięć edukacyjno- informacyjnych poświęconych przestępczości i jej skutkom (akcje, kampanie), Podjęcie działań zmierzających do wdrożenia gminnego systemu monitoringu ulicznego, 100 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Kontynuacja przez jednostki gminne współpracy z policją i wymiarem sprawiedliwości na rzecz przeciwdziałania przestępczości, Zwiększenie aktywności patrolowej Policji i wizytowania miejsc publicznych w gminie, Zwiększenie ilości kontroli w zakresie spożywania alkoholu w miejscach publicznych, Zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa na drodze, m.in. poprzez bieżące remonty dróg gminnych, budowę przejść dla pieszych, chodników, oświetlenia oraz budowę miejsc parkingowych Kierunki działań do celu operacyjnego nr 2 Kontynuowanie działalności i poszerzenie oferty funkcjonującego w gminie Kłaj punktu konsultacyjnego dla osób i rodzin dotkniętych problemami uzależnień i przemocy oraz kontynuacja działalności Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Kontynuacja dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków; Kontynuacja dostępności wsparcia psychologicznego, prawnego i socjalnego dla rodzin dotkniętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie, Zwiększenie dostępności do wczesnej interwencji terapeutycznej przeciwalkoholowej poprzez utrzymanie dyżurów specjalistów profilaktycznej działalności (terapeuta uzależnień, psychiatra), Zintensyfikowanie w gminie Kłaj informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii i przemocy w rodzinie, Prowadzenie profilaktycznych grup młodzieży z grup ryzyka, 101 świetlicowych dla dzieci i STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Tworzenie warunków do rozszerzania oferty zajęć poza lekcyjnych dla dzieci i młodzieży, Organizowanie lokalnych imprez, konkursów, wypoczynku promujących zdrowy styl życia bez używek, Udostępnianie informacji nt. grup wsparcia dla ofiar i sprawców przemocy w rodzinie, Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Edukacja publiczna społeczności lokalnej i prowadzenie działalności informacyjnej o miejscach i instytucjach zajmujących się niesieniem pomocy w kryzysie (ulotki, ogłoszenia w lokalnej prasie), Rozszerzanie i organizacjami podejmowanie pozarządowymi współpracy działającymi z instytucjami na rzecz i osób dotkniętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie. Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Rozwiązywania Pomocy Problemów Społecznej w Alkoholowych, Kłaju, Zespół Gminna Komisja Interdyscyplinarny, placówki oświatowe Partnerzy w realizacji: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wieliczce, Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Wieliczce, inne ośrodki wsparcia, specjaliści terapeuci, grupy samopomocowe, Prokuratura Rejonowa, Policja, Sąd Rejonowy, kuratorzy sądowi. Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy. 102 Unii STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Wskaźniki monitoringowe: Liczba dzieci objętych programami świetlicowymi, Liczba Rodzin objętych działalnością Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Liczba i rodzaj podjętych działań dot. edukacji publicznej, Liczba osób korzystających ze wsparcia specjalistycznego PIK ds. PPR, Liczba kamer monitorujących, Liczba doświetlonych ulic, Liczba zorganizowanych spotkań profilaktycznych Prognoza zmian: Zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców, Poszerzenie wiedzy mieszkańców w zakresie problemu uzależnień i przemocy w rodzinie, Zwiększenie wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych, Poszerzenie wiedzy mieszkańców gminy Kłaj w zakresie zagrożeń i przestępczości, Zwiększenie możliwości uzyskania pomocy w środowisku lokalnym Cel strategiczny VI: Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego Cele operacyjne: 1. Podnoszenie poziomu świadomości społecznej w zakresie korzyści płynących z samorozwoju, 103 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 2. Podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, 3. Wydłużenie aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej jakości funkcjonowania osób starszych Kierunki działań do celu operacyjnego nr 1, nr 2 i nr 3 Kontynuacja działalności Uniwersytetu Trzeciego Wieku, Cykliczne publikacje artykułów dot. możliwości samokształcenia, Zwiększenie oferty pomocy dostępnej za pomocą Gminnego Punktu Informacji dla Seniorów, Kontynuacja realizacji projektów skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w celu podniesienia ich kompetencji społecznych oraz dostosowanie kwalifikacji zawodowych do aktualnych potrzeb rynku pracy, Krzemienie idei ekonomii społecznej, jako szansy dla osób mających problemy na otwartym rynku pracy, Wspieranie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, Rozwój dialogu i komunikacji społecznej z mieszkańcami gminy Kłaj Czas realizacji: Lata 2016-2025 Realizatorzy: Wójt Gminy Kłaj, Rada Gminy Kłaj, Urząd Gminy Kłaj, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju, jednostki organizacyjne gminy. Partnerzy w realizacji: Organizacje pozarządowe, inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, Kościół, społeczność lokalna. 104 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Źródła finansowania: centralny, fundusze Budżet samorządowy (gminny i powiatowy) i zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy. Wskaźniki monitoringowe: Liczba opublikowanych artykułów, Liczba zrealizowanych projektów, Liczba podjętych społecznych inicjatyw Prognoza zmian: Poprawa jakości życia mieszkańców gminy Kłaj, Zwiększenie zainteresowania wśród mieszkańców gminy Kłaj możliwości samokształcenia, Znaczące podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców gminy Kłaj, Dalsze działanie w ramach programów kierowanych do seniorów i osób z ich otoczenia mających na celu poprawę komfortu ich życia V. PROGRAMY I PROJEKTY Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kłaj na lata 2016-2025 będzie realizowana w szczególności poprzez następujące programy: Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Alkoholowych, Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii, Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Gminny Program Wspierania Rodziny, 105 Problemów STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 Program współpracy Gminy Kłaj z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego, Programy osłonowe. Skuteczność wdrożenia dokumentu będzie również zależała od środków finansowych posiadanych oraz pozyskanych przez samorząd gminy lub inne podmioty uczestniczące w realizacji strategii – na opracowanie i realizację innych programów oraz projektów, które będą zgodne z przyjętymi w dokumencie kierunkami działań. Programy i projekty powinna cechować efektywność, skuteczność i celowość. Mogą być one przyjmowane stosownymi uchwałami przez Radę Gminy Kłaj i w zależności od charakteru, realizowane w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych. 106 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 VI. WDROŻENIE, RAMY FINANSOWE I MONITOROWANIE STRATEGII Zgodnie z art. 110, pkt. 4 ustawy o pomocy społecznej, koordynatorem realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kłaj na lata 2016-2025 będzie Ośrodek Pomocy Społecznej w Kłaju. Sformułowane w dokumencie kierunki działań będą wdrażane przez wyznaczonych realizatorów oraz partnerów w realizacji, w zależności od posiadanych i pozyskanych środków finansowych. Środki finansowe na działania zaplanowane w Strategii na lata 2016 – 2025 pochodzić będą ze: środków własnych pochodzących z budżetu gminy, środków przekazanych gminie z budżetu państwa (dotacje), środków funduszy krajowych (PFRON), projektów systemowych i konkursowych w ramach środków z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Unii Europejskiej, środków pochodzących z funduszy pomocowych Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny) Podanie dokładniejszych wysokości środków planowanych na realizację strategii nie jest możliwe ze względu na zbyt długi (kilkuletni) okres obowiązywania dokumentu oraz brak długookresowych źródeł finansowania. Zakłada się, że cele i działania określone w niniejszej strategii będą wyznaczały kierunki finansowania polityki społecznej gminy i będą uwzględniane przy konstruowaniu budżetu w kolejnych latach. Monitoring zapisów strategicznych, polegający na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotyczących realizowanych bądź zrealizowanych już działań, będzie prowadzony przez zespół oceniający strategię. Gromadzone dane pozwolą zidentyfikować i rozwiązać problemy, które pojawią się w trakcie wdrażania dokumentu, oraz stwierdzić, czy 107 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE KŁAJ NA LATA 2016-2025 wyznaczone działania zmierzają w słusznym kierunku i przynoszą zakładane zmiany. Zespół oceniający zostanie powołany zarządzeniem Wójta Gminy Kłaj, a w jego skład wejdą m.in.: przedstawiciele podmiotów realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji, w tym pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kłaju oraz jednostek mu podległych. Zasady działania zespołu zostaną określone zarządzeniem Wójta. Zespół oceniający strategię będzie oceniał poziom wdrożenia zapisów strategicznych raz w roku, a następnie przygotuje raport monitoringowy. Zawartą w nim ocenę skuteczności polityki społecznej prowadzonej w gminie przekaże Wójtowi Gminy Kłaj i Radzie Gminy Kłaj, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań (np. programów celowych) oraz, w przypadku stwierdzenia istotnych zmian społecznych, podjęcie ewentualnych działań korygujących i wszelkich prac mających na celu aktualizację obowiązującej strategii. Do oceny wykorzystane stopnia wdrożenia przedstawione wyznaczonych sformułowane do działań zostaną każdego celu strategicznego wskaźniki monitoringowe. W większości są one dostępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji i organizacji realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji. W przypadku części danych może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia badań ankietowych wśród mieszkańców gminy Kłaj oraz w kluczowych dla rozwiązywania lokalnych problemów społecznych podmiotach. Przygotowany wykaz nie wyczerpuje wszystkich wskaźników, jakie mogą być zastosowane w procesie monitorowania realizacji strategii. W miarę rozwoju systemu monitorowania dokumentu będą mogły zostać zidentyfikowane nowe wskaźniki, które w odpowiedni sposób będą charakteryzowały przebieg realizacji podejmowanych działań. 108