docO garnkach
download 
Reklamacja Transkrypt
O garnkach
O garnkach O garnkach Od najdawniejszych czasów wyroby garncarskie miały różne kształty w zależności nie tylko od celu, któremu miały służyć, ale także od panujących w danym okresie i miejscu upodobań estetycznych oraz umiejętności garncarza. Wiele było także gatunków i odmian gliny, z której lepiono naczynia, domieszek, którymi ją wzbogacano, sposobów wypalania i rodzajów dekoracji. Wyroby z palonej gliny mają dwie podstawowe cechy, dzięki którym są bezcenne dla archeologów. Pierwsza cecha to ich trwałość, druga – łamliwość. Tę pozorną sprzeczność łatwo wyjaśnić. Z jednej strony dobrze wypalona glina się nie psuje, nie butwieje, nie rdzewieje, nawet jeśli leży w ziemi wiele tysięcy lat. Z drugiej zaś naczynia z gliny łatwo się tłuką i dlatego zawsze wyrabiano ich wiele. Największe znaczenie dla europejskiej tradycji kulturalnej ma antyczne garncarstwo greckie. Jego wyroby określa się terminem „wazy greckie”, co oznacza w archeologii każde naczynie, zwłaszcza zaś gliniane. Wazy greckie były przedmiotami codziennego użytku i służyły do przechowywania płynów, mieszania wody z winem, do chłodzenia i nalewania wina itp. Miały różne rozmiary. Wazy ozdabiano scenami z mitologii oraz z życia zwykłych ludzi, np. rzemieślników, żołnierzy, uczniów itp., natomiast nie przedstawiano na nich wydarzeń historycznych, krajobrazów ani martwej natury. Początkowo zdobienia nie były skomplikowane. Od X do VIII w. p.n.e. na wazach malowano figury geometryczne, od VII do początku VI w. p.n.e. – motywy zwierzęce (lwy, pantery), fantastyczne (sfinksy, syreny) i roślinne. Głównym ośrodkiem produkcji waz był Korynt. Dopiero od VI w. p.n.e. do motywów wprowadzono postaci ludzi i bogów: na czerwonym lub żółtym tle malowano pokostem czarne sylwetki. Od około 530 r. p.n.e. zmieniono technikę: tło pokrywano błyszczącym czarnym pokostem, postaci natomiast zostawiano niepomalowane, czyli czerwone. Na wazach z motywami geometrycznymi nie było napisów. Dopiero od VI w. p.n.e. pojawiały się pisane drobnymi literkami teksty, informujące o tym, kogo przedstawiają malowidła. Później na naczyniu umieszczano tylko imię jego twórcy. Około 400 r. p.n.e. nastąpił kres malarstwa wazowego w Grecji, a w III w. p.n.e. – w całym świecie antycznym. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się stało. Może wyparły je inne gatunki malarstwa albo wazy metalowe, a może po prostu zmieniły się upodobania. Wazy pozostały dla nas jednym z najciekawszych źródeł informacji o kulturze i mitologii antycznej. Dlatego każdy, kto będzie miał okazję odwiedzić muzea archeologiczne, powinien obejrzeć wazy greckie. Największe ich zbiory znajdują się w Muzeum Brytyjskim w Londynie i w paryskim Luwrze. Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl 87 88 ŚLADAMI CYWILIZACJI 1. Rozwiąż krzyżówkę. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. Jedna z dwóch podstawowych cech naczynia z gliny. Nazwa okresu historycznego, z którego pochodzą wazy greckie. Wykonawca wazy. Główny ośrodek produkcji waz do początku VI w. p.n.e. 2. Odpowiedz na poniższe pytania. Każda odpowiedź powinna się składać co najmniej z dwóch zdań. W jaki sposób w tekście wytłumaczono pozorną sprzeczność między cechami wazy? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. Dlaczego przestano wytwarzać wazy? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. Dlaczego wazy greckie są tak cenne dla archeologów? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. Dlaczego – twoim zdaniem – na wazach przedstawiano przede wszystkim sceny mitologiczne? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl O garnkach 3. a) Na podstawie tekstu wpisz orientacyjne daty powstania waz przedstawionych na ilustracjach. ................................ ................................ ................................ b) Umieść te daty na osi czasu. XII XI X IX VIII VII VI V IV III II I p.n.e. I n.e. 4. a) Utwórz frazeologizmy z podanych wyrazów. Pamiętaj o zastosowaniu właściwej formy gramatycznej. garnek, nie, święty, lepić – ........................................................................... garniec, w, marzec, w, jak – ......................................................................... garnek, nie, co, do, mieć, włożyć – garnek, nie, cudze, zaglądać, w – ............................................................... ................................................................. b) Objaśnij, co oznaczają poniższe powiedzenia i w jakich sytuacjach można ich użyć. Bez garnka nie zrobi zupy kucharka. Każdy garnek znajdzie swoją przykrywkę. Przygania kocioł garnkowi, a sam smoli. Zawrzało jak w garnku. c) Wskaż zdania, w których frazeologizm został błędnie użyty. To był bardzo spokojny tydzień. W całej szkole wrzało jak w garncu. Ola mówi, że się nie uczę. No cóż, przygania kocioł garnkowi, a sam smoli. Ania to bardzo kulturalna dziewczyna. Zawsze zagląda w cudze garnki. Postanowiłem się nauczyć obsługi komputera, w końcu nie święci garnki lepią. Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl 89 90 ŚLADAMI CYWILIZACJI 5. Napisz dwa teksty (każdy liczący maksymalnie 5 zdań), w których postarasz się przekonać niezdecydowanego klienta do kupna pięknej wazy antycznej. Pierwszy tekst napisz z punktu widzenia starożytnego sprzedawcy, a drugi – współczesnego handlarza dziełami sztuki. Pamiętaj, że już w czasach antycznych nie każdego było stać na taki zakup. Zaproszenie – rodzaj tekstu użytkowego wysyłanego z różnych okazji. Mogą to być uroczystości zarówno oficjalne (np. wręczanie nagród, otwarcie wystawy), jak i prywatne (np. urodziny, imieniny, zawarcie związku małżeńskiego itp.). Zaproszenia kieruje się do określonej osoby lub do pewnej grupy osób. Zaproszenie musi zawierać zwroty grzecznościowe, a także informacje o nadawcy, adresacie, celu zaproszenia oraz czasie i miejscu, w którym odbędzie się uroczystość. Z ogromną przyjemnością zapraszamy wielka litera ze względów grzecznościowych forma grzecznościowa Panią mgr Agnieszkę Leśniewską na wieczór muzyki i słowa: „Poezja i muzyka są nierozłączne”, który się odbędzie 15 marca 2003 roku o godzinie 19.00 w sali teatralnej naszej szkoły. dodatkowe informacje cel zaproszenia czas i miejsce W programie spotkania: recytacja wierszy Edwarda Stachury oraz utworów młodych poetów naszego gimnazjum w wykonaniu Joanny Połabskiej z klasy Ic i Alicji Domagały z klasy IIa, własne kompozycje gitarowe Stefana Bąka w wykonaniu autora, kawa i tort. nadawcy Joanna Połabska Alicja Domagała Stefan Bąk 6. Zaprojektuj zaproszenie na wystawę, na której będzie można obejrzeć wazy greckie, najstarsze naczynia gliniane lub niezwykłe przedmioty kuchenne. Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl O garnkach 7. Utwórz wyrazy, dopasowując do podanych cząstek słowotwórczych odpowiednie czasowniki z ramki. palić kształtować tworzyć kryć prowadzić kończyć wy- u- ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ po- ............................................ ............................................ s- ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ od- ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ ............................................ w- ............................................ ............................................ 8. Na podstawie parafraz słowotwórczych utwórz wyrazy będące nazwami wykonawców czynności. człowiek zajmujący się wytwarzaniem garnków – człowiek, który zawodowo redaguje teksty – człowiek, który uprawia sport wyczynowy – człowiek zajmujący się malowaniem – .......................... .......................... .......................... .......................... człowiek zajmujący się filozofią – .......................... człowiek zajmujący się historią – .......................... Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl 91 92 ŚLADAMI CYWILIZACJI 9. Utwórz przymiotniki pochodne od podanych wyrazów i wyrażeń. zwierzę – ....................................... metal – ......................................... kultura – ........................................ antyk – .......................................... jasna czerwień – ............................ podobny do gliny – ......................... 10. W wyrazach pochodnych utworzonych w ćwiczeniach 7–10 podkreśl cząstki słowotwórcze. Objaśnij, co powoduje zmiana cząstki słowotwórczej. Jakie są rodzaje formantów? Formantem może być: przedrostek (prefiks), czyli cząstka słowotwórcza stojąca przed podstawą słowotwórczą, np. na + pisać, pod + pisać, o + pisać, przyrostek (sufiks), czyli cząstka słowotwórcza stojąca po podstawie słowotwórczej, np. pis + arz, pisar + ka, pisar + stwo, formant międzywyrazowy (interfiks), czyli cząstka znajdująca się między podstawami słowotwórczymi pochodzącymi z dwóch wyrazów, np. powieści + o + pisarz, formant zerowy, czyli brak prefiksu lub sufiksu; zamiast tego następuje wymiana elementów fleksyjnych między wyrazem podstawowym i pochodnym, np. śpiew(ać) śpiew(ø). 11. a) Utwórz rzeczowniki pochodzące od podanych wyrazów. napisać – zielony – .......................... .......................... wyrabiać – .......................... b) Uzupełnij wniosek odpowiednimi przykładami. Nowe wyrazy mogą powstawać nie tylko przez dodanie lub zmianę cząstki słowotwórczej, np. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., wymianę elementów fleksyjnych, np. ale również przez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl O garnkach 12. Od podanych wyrazów utwórz wyrazy pochodne z formantem zerowym, a następnie wpisz je kolejno do diagramu. 4 czerwony 6 zielony żółty 1 czarny 3 składać 7 5 pokazać 8 skoczyć 1 2 2 3 4 5 6 7 8 rzemieślnik ze starożytnej Grecji, twórca wielu waz, żył w VI w. p.n.e. 13. Podpisz, kogo przedstawiono na wazach, wiedząc, że przy Prometeuszu zapisano wyrazy pochodne utworzone za pomocą przyrostków, przy Achillesie – za pomocą przedrostków, a przy Heraklesie – za pomocą przyrostków lub przedrostków. zdobnictwo estetyczny łamliwy grecki .......................... wyprodukować przepiękny zrozumieć donieść pokrycie podzielić sprzeczność przedstawienie .......................... .......................... Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl 93 94 ŚLADAMI CYWILIZACJI 14. Podpisz wazy, wiedząc, że: przy pytosie zapisano wyrazy pochodne z formantem zerowym, przy amforze zapisano wyrazy pochodne z przyrostkiem, mające dwie podstawy słowotwórcze przy hydrii zapisano wyrazy pochodne z formantem przedrostkowym, przy kraterze kielichowym zapisano wyrazy pochodne z przyrostkiem, przy stamnosie zapisano wyrazy utworzone przez połączenie dwóch podstaw słowotwórczych bez formantu międzywyrazowego, przy kantarosie zapisano wyrazy pochodne z formantem międzywyrazowym. rozsypać odmalować wypić fantastyczny kwiaciarnia kotek śpiew skok bieg .......................... .......................... .......................... narożnik podniebny przydrożny okamgnienie Wielkanoc wiarygodny pięciobój powieściopisarz rękodzieło .......................... .......................... .......................... Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl O garnkach O czym należy pamiętać, pisząc wyrazy z przedrostkami? W języku polskim wszystkie przedrostki rodzime i obce z wyrazami pospolitymi pisze się łącznie, np. podjechać, nadpobudliwy, kontrnatarcie. Uwaga. Wyrazy typu: eks-Amerykanin, pseudo-Polak piszemy z łącznikiem. Należy również pamiętać, że: bez względu na wymowę przedrostek z- piszemy zawsze: – przed s, si, sz, np. zsadzić, zsiąść, zszyć, – przed spółgłoskami dźwięcznymi i spółgłoską h, np. zrobić, zlepić, zhańbić; Uwaga. W cząstkach roz-, bez- zawsze piszemy z, np. rozkwitać, bezład. bez względu na wymowę przedrostek s- piszemy zawsze przed spółgłoskami bezdźwięcznymi (oprócz s, si, sz), np. skopać, spaść; bez względu na wymowę przedrostek ś- piszemy przed ci, np. ściąć, ściemniać. 15. Do podanych ciągów skojarzeń dobierz wyraz z cząstką roz- lub bez-. lód, woda, ciepło, wiosna – ............................... dialog, pogawędka, dyskusja, narada – ............................... samowola, nieład, anarchia, przemoc – ............................... obiektywizm, sprawiedliwość, neutralność – ............................... wielkoduszność, wspaniałomyślność, ofiarność, dobroć – ............................... 16. Od podanych wyrazów utwórz czasowniki z przedrostkiem s- lub z- oraz roz-. s- lub z- roz- bić – ................................... ................................... lepić – ................................... ................................... kleić – ................................... ................................... kopać – ................................... ................................... głosić – ................................... ................................... kruszyć – ................................... ................................... Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl 95 96 ŚLADAMI CYWILIZACJI 17. a) Napisz, co przechowywano w wazach attyckich, wiedząc, że przy wazie: do wody zapisano wyrazy z przedrostkiem z-, do oliwy zapisano wyraz z przedrostkiem s- i z-, do wina zapisano wyrazy z przedrostkiem s- oraz ś-. . . . . chłodzić . . . . drętwieć . . . . pisać . . . . ciągnąć . . . . gubić . . . . drapać . . . . cierpieć . . . . niszczyć . . . . kojarzyć amfora .......................... hydria lekyt .......................... .......................... b) Napisz, do czego służyły wazy attyckie, wiedząc, że przy naczyniu: do picia znajdują się wyrazy, które z podanymi cząstkami pisze się łącznie, do czerpania znajdują się wyrazy, które z podanymi cząstkami pisze się z łącznikiem, do nalewania znajdują się wyrazy, które z podanymi cząstkami pisze się zarówno łącznie, jak i z łącznikiem. . . . . . . . . . . . nikotynowy anty . . . . . . . . . . . Europejczyk . . . . . . . . . . . fiolet neo . . . . . . . . . . . czasowy ponad . . . . . . . . . . . waga przeciw skyfos ultra . . . . . . . . . . . Francuzka . . . . . . . . . . . Słowak pseudo eks . . . . . . . . . . . Polak . . . . . . . . . . . ludzki anty między kyatos ojnoche .......................... .......................... Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl ..........................
