SPIS - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

http://grzbiet.pl/sklep/bitwa-pod-dreznem-26-27-sierpnia-1813-roku
Przykładowy rozdział książki: Bitwa pod Dreznem. 26-27 sierpnia 1813 roku
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO .
9
RozDziAŁ I
WYDARZENIA POPRZEDZAJĄCE WKROCZENIE
GLÓWNEJ ARMII CZESKIEJ DO SAKSONII
(ll-2ISIERPNIA1813ROKU)
15
l. Decyzja sprzymierzonych o koncentracji sił głównych
w Czechach
.................................
15
2. Sytuacja militarna Austrii w dniu 11 sierpnia 1813 roku
23
3. Przemarsz rosyjsko-pruskich sił pomocniczych
( ll-17 sierpnia 1813 roku)
30
4. Kwestia wspólnego naczelnego dowództwa . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
5. Rada wojenna w Mielniku ( 17 sierpnia 1813 roku) . . . . . . . . .
40
6. Plan operacyjny Napoleona po wznowieniu działań wojennych.
45
7. Francuskie ruchy w Saksonii, Łużycach i na Śląsku
(10-16 sierpnia 1813 roku)
53
8. Środki francuskiej obrony Saksonii na zachód od Laby .
66
9. Dyspozycje dotyczące wkroczenia sprzymierzonych
do Saksonii ( 18-19 sierpnia)
70
10. Rozlokowanie armii na granicy (20-21 sierpnia) .
77
RozDZIAŁ II
WTARGNIĘCIE
SPRZYMIERZONYCH
DO SAKSONII (22-24 SIERPNIA).
87
l.Początekmarszu(22sierpnia). .
87
2. Decyzja o zwrocie ku Labie, rada wojenna w Zoblitz
(22-23 sierpnia)
91
3. Przemarsz w dniu 23 sierpnia . .
96
............
4. Problemy z koncentracją głównej armii pod Dippoldiswalde . . . 100
5. Wydarzenia pod Pirną i Konigstein w dniach 22 i 23 sierpnia .
106
6. Przemarsz armii głównej sprzymierzonych
w dniu 24 sierpnia 1813 roku
113
7. Decyzja sprzymierzonych o zaatakowaniu Drezna
114
8. Powrót Napoleona nad Labę ( 22-25 sierpnia) . . . . . .
121
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
SPIS TREŚCI
6
ROZDZIAŁ III
BITWAPOD DREZNEM (25-27 SIERPNIA).
131
l. Drezno w roku 1813
131
2. Walki pod Dreznem w dniu 25 sierpnia 1813 roku
137
3. Działania dowództwa w dniu 25 sierpnia
145
4. Główna armia sprzymierzonych wieczorem 25 sierpnia
149
5. Rozkazy kwatery głównej sprzymierzonych
na dzień 26 sierpnia
152
6. Napoleon w Stolpen
15 7
7. Początkowe walki rankiem 26 sierpnia .
163
8. Decyzje Napoleona i jego przeciwników po południu 26 sierpnia 171
9. Wydarzenia poprzedzające rozpoczęcie walk głównych
178
10. Uderzenie sprzymierzonych
187
11. Kontratak Francuzów
198
12. Decyzje i rozkazy na 27 sierpnia
208
13. Wydarzenia z poranka 27 sierpnia, do momentu rozpoczęcia
francuskiego ataku
220
głównego
14. Decydujące walki na wschodnim skrzydle,
decyzja sprzymierzonych o odwrocie
230
skrzydło
23-
15. Atak Murata na austriackie lewe
16. Zarządzenie odwrotu sprzymierzonych i jego początek
248
17. Decyzje Napoleona wieczorem po bitwie
252
PODSUMOWANIE.
257
ZAŁĄCZNIKI
l. Tabela przemarszów posiłków rosyjsko-pruskich
2.
Protokół
mielnicki
269
2-5
3. Dowódcy oddziałów francuskich biorących udział w bitwie
2':'9
4. Dowódcy głównej armii sprzymierzonych
290
5. Dyspozycja z 22 sierpnia 1813 roku .
309
6. Rozkazy z 23 sierpnia 1813 roku
31-ł
7. List Schwarzenberga do cesarza,
Mittelsaida 23 sierpnia 1813 roku .
316
8. Dyspozycja z 24 sierpnia 1813 roku .
317
MAPY
l. Sytuacja militarna w Europie Środkowej 11 sierpnia 1813 roku
2. Sytuacja na głównym teatrze działań wojennych 17 sierpnia 1813 roku
3. Położenie głównej armii 22 sierpnia wieczorem
-ł. Położenie głównej armii 23 sierpnia wieczorem
S. Położenie głównej armii 24 sierpnia wieczorem
6. Plan bitwy pod Dreznem
7. Widok z kopuły kościoła Marii Panny w Dreźnie
8. Sytuacja na głównym teatrze działań wojennych o północy z 25 na 26 sierpnia
MAPY W TEKŚCIE
l. Położenie sił sprzymierzonych i francuskiego XIV Korpusu 21 sierpnia 1813
roku
2. Rys graficzny rozkazu koncentracji głównej armii pod Dreznem 26 sierpnia
1813 roku
3. Sytuacja pod Dreznem 26 sierpnia w poludnie
4. Sytuacja pod Dreznem 26 sierpnia o godzinie 4 po poludniu
S. Sytuacja pod Dreznem o pólnocy z 26 na 27 sierpnia
6. Sytuacja w dniu 27 sierpnia o godzinie 10 wieczorem
7. Ogólny rys sytuacji z 27 sierpnia, około godziny 2 w nocy
PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO
V
ampania roku 1813 w Niemczech nie stała się w polskiej historiografii
.l"rrzedmiotem osobnego opracowania. Polskich historyków, co zrozumia
łe, interesowała przede wszystkim odbudowa armii Księstwa Warszawskiego
po tragicznej kampanii rosyjskiej i jej działania w owej kampanii, a także losy
księcia Józefa Poniatowskiego oraz bitwa pod Lipskiem czy też działania wo
jenne na terenie Księstwa Warszawskiego 1• Wyjątkiem stają się zmagania na
Śląsku, o których pisze się, zwłaszcza ostatnio, wiele i znakomicie 2•
Jednym z wydarzeń kampanii niemieckiej była bitwa pod Dreznem (26-27
sierpnia 1813 r.), stawiana w jednym rzędzie z największymi zwycięstwami
Napoleona. Jednak patrząc na dalszy przebieg kampanii, trudno nie pokusić
się o efekciarskie i nieco grafomańskie stwierdzenie, iż żadna z bitew cesarza
Francuzów nie miała tak niewielkiego wpływu na dalszy przebieg działań wo
jennych. Co było tego powodem? To jest jedno z pytań, na które stara się od
powiedzieć autor prezentowanej pracy. Zanim jednak przejdziemy do dalsze
go przedstawienia dzieła, warto kilka słów poświęcić właśnie jego autorowi.
Edmund Glaise von Horstenau urodził się w roku 1882 w Braunau w rodzi
nie oficerskiej. Ukończył Terezjańską Akademię Wojskową w Wiener Neu
stadt i w 1903 roku został oficerem w czynnej służbie. Uczęszczał na dodatko
we szkolenie sztabowe. W roku 1913 w randze kapitana został przydzielony do
Austriackiego Archiwum Wojny, które obecnie stanowi dział Archiwum Pań
stwowego w Wiedniu. Wziął udział w I wojnie światowej jako oficer sztabowy
w Galicji, kierując referatem prasowym w 1915 roku. Powojnie powrócił do
archiwum i w latach 1925-1938 pełnił funkcję jego dyrektora. Od roku 1924
był członkiem Rady Stanu. W 1936 roku objął funkcję ministra w rządzie Kur
ta Schuschnigga, pełniąc funkcję łącznika z Adolfem Hitlerem. W gabinecie
kanclerza Arthura Seyss-lnquarta, który zaprosił Hitlera do Anschlussu Austrii,
był wicekanclerzem. Następnie wstąpił do SA; w 1943 roku został Gruppen
fuhrerem. Był również członkiem Reichstagu. Po wybuchu wojny został gene
rałem do specjalnych poruczeń. Od kwietnia 1941 do września 1944 roku był
' M.in. A. Nieuważny, Kampania 1813 r. na pólnocnym zachodzie Księstwa Warszawskiego. Napoleoń
ska twierdza Toruń i Jf} obrona, Toruń 1995; J. Nadzieja, Zamość 1813, Warszawa 1994; taż, Lipsk
1813, Warszawa 1990; M. Łukasiewicz, Armia księcia Józefa 1813, Warszawa 19!!6.
' M.in. M. Olczak, Kampania 1813 ..Śląsk i Łużyce, Warszawa 2004; A. Olejniczak, Wielka Armia na
Dolrtym .)/qsku w 1813 roku, Oświęcim 2013; M. Bujko, Kampania na Śląsku i bitwa nad Kaczawą,
Oświęcim 2013.
lO
niemieckim generałem pełnomocnikiem ( Deutscher Bevollmiichtigter Generał)
w Chorwacji. Starał się ograniczyć przemoc stosowaną przez obydwie strony
konfliktu. Został odwołany w wyniku interwencji przewodniczącego Niepod
ległego Państwa Chorwackiego Ante Pavelicia, któremu nie podobała się po
stawa von Horstenaua. W procesach norymberskich zeznawał jako świadek.
Był internowany w obozie Langwasser koło Norymbergii. W obawie przed
ekstradycją do Jugosławii 20 lipca 1946 roku popełnił samobójstwo. Jak pod
kreśla RudolfKiszling, autor hasła biograficznego Horstenaua w Neue Deutsche
Biographie, był on raczej typem historyka wojskowości niż prawdziwego żoł
nierza. W latach 1919-1921 studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim, od roku
1934 prowadził tam wykłady; był także doktorem honoris causa Uniwersytetu
Monachijskiego 3•
Praca Feldzug von Dresden, bo tak brzmi oryginalny tytuł, stanowi trzeci tom
historii wojny wyzwoleńczej, serii wydanej przez historyczny dział Cesarsko
-królewskiego Archiwum Wojny. Książka nie ukazała się w przypadkowym
momencie, ale w roku 1913 -w setną rocznicę wydarzeń. Przez rynek księgar
ski przewinęła się wówczas lawina opracowań o tej tematyce, a niemal w każ
dym tytule prasy niemieckiej prowadzona była rubryka Vor l 00 Jahren. Nastą
piły również liczne oficjalne, huczne obchody, z odsłonięciem pomnika na
polu bitwy pod Lipskiem jako punktem kulminacyjnym.
Dzieło von Horstenaua wpisuje się w ten nurt. Miało ono przedstawić .,au
striacki punkt widzenia': Stąd w pracy tak mocno podkreślana jest rola Austrii
w trakcie zmagań roku 1813, a także zarzuty względem historiografii rosyjskiej
i pruskiej, mających marginalizować wkład Austriaków w ostateczne zwycię
stwo. Mimo to monografia, co jest niewątpliwym plusem, nie jest wyłącznie
panegirykiem pisanym ku chwale habsburskiego oręża. To dobrze udokumen
towane studium kampanii, wnoszące szereg ustaleń, słusznych i po części aktu
alnych do dzisiaj, a polemizujących z poglądami polskich badaczy. Można wy
różnić trzy takie aspekty.
Po pierwsze autor słusznie zauważył, iż przystąpienie do wojny monarchii
Habsburgów przeważyło szalę na korzyść sprzymierzonych. Nie sposób za
przeczyć jego stwierdzeniu, iż Napoleonowi przybył teraz, jesienią 1813 rok-u,
nie tylko kolejny przeciwnik w Niemczech, ale ponadto nie mógł on liczyć na
wsparcie Eugeniusza de Beauharnais z Włoch.
Von Horstenau podkreśla także wartość armii austriackiej, stawiając ją na
równi z wojskami pruskimi i rosyjskimi, niekiedy nadmiernie podkreślając kar
ność i ducha habsburskich oddziałów.
Największą jednak wartością pracy jest analiza i ocena postaw feldmarszałka
Karla von Schwarzenberga oraz Napoleona. To oni wyrastają na głównych ad
wersarzy.
1 http://www.biographien.a c.at/oebl/oebl_
G/Giaise-Horstenau _Edmund _IS82 _l ->4(l.xml.
http://www.deutsche-biographie.de/sfz2109S.html [data dostępu 20.07.2014 r.].
II
Austriacki historyk, na podstawie korespondencji Schwarzenberga oraz ma
stawia go w zupełnie innym świetle,
niż czyni to choćby Jadwiga Nadzieja (Lipsk 1813). Na uwagę zasługuje zwłasz
cza drobiazgowo przedstawiony proces podejmowania decyzji tuż przed bitwą
pod Dreznem, o odroczeniu ataku z popołudnia 25 sierpnia na dzień następny.
Badacz podkreśla także, iż za tę decyzję austriacki dowódca ponosi jak w naj
mniejszym stopniu odpowiedzialność.
Należy dodać, iż autor nie unika również krytyki księcia Schwarzenberga,
stawiając mu zarzut z powodu rozmieszczenia oddziałów w drugim dniu bitwy.
Von Horstenau przedstawia także inny czynnik, powodujący jego zdaniem,
taką a nie inną postawę księcia, a mianowicie nieuregulowaną kwestię naczel
nego dowództwa u sprzymierzonych i chwiejną w tej kwestii, a tym samym
szkodliwą, postawę cara Aleksandra.
Austriak równie krytycznie ocenia przywołanie przez cara do kwatery głów
nej sprzymierzonych gen. Moreau, którego osoba i pomysły spowodowały ra
czej więcej kłopotów niż korzyści. Zdaniem von Horstenaua to właśnie Fran
cuz był jedną z osób, które miały optować za odłożeniem ataku sprzymierzo
nych w dniu 25 sierpnia.
Jako głównego winowajcę klęski francuskiej badacz widzi Napoleona, który
w jego opinii źle ocenił sytuację strategiczną; należało skierować się na Czechy,
pomijając drugorzędny kierunek śląski. Podkreśla również wagę obietnicy zło
żonej królowi Saksonii, iż nie oddali się zbyt daleko od saskiej stolicy. Był to
błąd, który zdaniem von Horstenaua zaważył na losach zmagań. Również klę
ski marszałków są winą cesarza - to on wybierał marszałków i pozostawił Lo
uisa Davouta w Hamburgu.
Kwestię słuszności owych poglądów pozostawiam do oceny Czytelnikowi.
Poświęcając kilka słów sposobowi i poniekąd tematowi narracji, należy
stwierdzić, iż praca von Horstenaua jest przede wszystkim opowieścią o mo
narchach i wodzach oraz ich decyzjach. Należy podkreślić znakomity plastycz
ny opis podejmowania decyzji przez dowódców sprzymierzonych. Z drugiej
strony nie brak charakterystyki kłopotów, z jakimi mierzyli się prości żołnierze
obydwu stron w trakcie marszu na Drezno, a więc kiepskiej pogody i fatalnego
zaopatrzenia. Zaletą jest również żywy, a zwłaszcza niezagmatwany i jasny, ob
raz walk pod Dreznem. Niezwykle cenną część pracy stanowi również podsu
mowanie, w którym von Horstenau znakomicie analizuje decyzje i wytyka
błędy dowódców obydwu stron, zwracając szczególnie uwagę na fakt gigan
tycznych rezerw wydzielonych w trakcie bitwy przez sprzymierzonych.
Wszystko to, mam nadzieję, zachęci do lektury pracy.
Na koniec kilka uwag technicznych. W celu przybliżenia postaci występują
cych w tekście w przypisach zostały umieszczone biogramy. Objęły one wy
łącznie generałów obydwu walczących stron; duży nacisk położono na dowód
ców austriackich. Pominięte zostały osoby władców i mężów stanu, takich jak
Klemens Wenzel Lotar von Metternich czy Johann Philipp von Stadion, a tak-
teriałów z austriackiego Archiwum Wojny,
12
---·
że marszałków napoleońskich oraz głównodowodzących armii sprzymierro
nych, feldmarszałków: pruskiego Gebharda von Bliichera oraz rosyjskiego
gen. Barclaya de Tolly; którym poświęcona jest obszerna i stosunkowo łatwo
dostępna literatura- dlatego uznałem, iż nie potrzebują oni kolejnych krótkich
biogramów 4•
Osobnego komentarza wymaga dość nietypowa gradacja stopni general
skich w armii austriackiej. Najniższym stopniem był Generałmajor, następnie
Feldmarschalleutnant, a kolejnymi, równymi sobie, były Feldzeugmeister oraz
Generał der Kavallerie, zaś najwyższym stopniem Feldmarschall. Ranga feld
marschalleutnanta stanowiła więc odpowiednik generała porucznika innych
armii, i jako taka była niższa od rangi feldzeugmeistra (generał piechoty i arty
lerii) oraz generała kawalerii. W polskiej historiografii nieporozumienia w tej
kwestii są liczne, i nie tyle dotyczy to epoki napoleońskiej, co przede wszyst
kim epoki wojen śląskich. Stąd w celu uniknięcia komplikacji termin Feldmar
schalleutnant zastąpił generał porucznik, a nie przyjmowane niekiedy dość nie
szczęśliwe formy feldmarszałek porucznik czy feldmarszałek lejtnant, nato
miast stopnie Feldzeugmeister oraz Generał der Kavallerie - zastąpił generał
broni. Stopień Feldmarschall został przetłumaczony jako feldmarszałek.
Chcąc uniknąć nadmiernie rozwlekłych rozwinięć stopni dowódców,
zwłaszcza austriackich, w tekście głównym użyto jedynie skrótu słowa generał
(gen.). Szczegółowe informacje na temat stopnia danej postaci zostały przed
stawione w biogramach umieszczonych w przypisach, zgodnie z przyjętą po
wyżej formą.
Przy opracowaniu biogramów generalicji austriackiej i pruskiej podstawo
wymi źródłami informacji okazały się: Biographische Lexikon des Kaiserthums
Oesterreich 5, kilkutomowe Oesterreichisches Miłitiir-Konversations-Lexikons"
oraz Ełektronische Allgemeine Deutsche Biographie -, a także niezwykle warto
ściowa strona internetowa Leopolda Kudrny i Digby'ego Smitha, zawierająca
biogramy niemal wszystkich generałów austriackich doby napoleońskiej·~.
Podstawą dla opracowania biogramów generałów napoleońskich stała się stro' Bliicher oraz Barclay de Tolly są bohaterami rozdziałów pracy Andrew Uffindela: ll"idcv golaalo
wiewojen napoleońskich oraz ich bitwy 1805-1815, tłum. N. Radomski, Poznań 200-. Postacie mężów
stanu są szczegółowo omówione w pracach poświęconych problematyce kongresu wiedeńskiego.
Warto sięgnąć do opracowań Władysława Zajewskiego czy też Davida Kinga (Wieden 181-ł. f,,k P<'·
gromcy Napoleona, bawiąc się, ustalali ks:t,llt Europy, tłum. N. Radomski, Poznań .'!OLN) oraz do pra·
cy Adama Zamoyskiego: Upadek Napoleona i kongres wiederisk i. Kraków 2010.
5 60-tomowe dzieło, ukazuj.Jce się w latach 1856-1891, autorstwa
Constantina n>n \\'urzŁ>acha.
Dostępne on line: ht t p: //.1 re h ive.org/ sc.1 rch .p hp ?q uery =subject'\>3A '\>2 2\V urzbach'\>20L)C R'\•.'! 2.
• Oesterreichisclus Militdr·Kom•crsatitHis-Lexrkons. linter Mitwirkung md~r.-r O.(ti:Icre da k.k ..-\rmct'.
pod red. l. Hirtenfelda. Tłumacz mi.1ł dostęp do tomów drugiego i czwartego, które s.l dostępnt•
w Google Books.
7 Dostępna online: http://www.deutsche-biograp
hie.de/indcx.html. Zawiera hasła P''chodzą'c te
wszystkich 56 tomów Allgemeine Deutsche Biographie, ukazującej si~ w latach 1875-1912, pod redak.-ją
Rochusa von Lilliencrona, a także stanowiącej jej uzupełnienie 24-tomowej Ncue Druts,-hr Brvgrllpllir.
' h ttp://www.napoleon -series.org/resea rch/biographies/Austria/Aust rianGencra ls
na napoleon.org.pl, a dokładniej zamieszczone tam polskie tłumaczenia kla
sycznej już niemal dzisiaj pracy Georges'a Sixa 9 oraz opracowanie Danielle
i Bernarda Quintin 10 • Biogramy dowódców rosyjskich zostały opracowane na
podstawie Encyklopedii wojen napoleońskich Roberta Bieleckiego 11 oraz pracy
Roberta Kowalczyka 12• Pomocniczą rolę pełniły: Militair-Conversation-Lexi
kon 1\ a także Osterreichisches Adels Lexikon pod redakcjąJohanna Georga Me
gerle von Miihlfelda 14 • Chciałbym w tym miejscu podziękować, po raz pierw
szy, Michałowi Swędrowskiemu za pomoc przy biogramach kilku rosyjskich
dowódców; przyich tworzeniu zostały wykorzystane: PyccKuu 6uozpa~u'iecKuu
c.weapb 1\ a także Cweapb pyccKUX zeHepcuoe, y'iaCmHUK06 6oe6btX aeucmeuu
npomue apMuu Hano.teoHa EoHanapma e1812-1815 zz. 16•
Nazwy geograficzne pojawiające się w tekście - tyczy się to miejscowości,
rzek śląskich i czeskich - podaję w następujący sposób: jeśli w tekście dana
miejscowość pojawia się po raz pierwszy, nazwa współczesna podawana jest
w obecnym brzmieniu, zaś w nawiasie pojawia się nazwa w języku niemieckim
- w dalszej części używana jest wyłącznie nazwa współczesna. W kilku przy
padkach, dotyczących miejscowości leżących w dzisiejszym powiecie Sachsi
sche Schweiz-Osterzgebirge, które obecnie nie istnieją, podaję nazwy miast,
w których skład obecnie wchodzą.
Na koniec chciałbym podziękować Dariuszowi Marszałkowi za życzliwe
uwagi i możliwość tłumaczenia "austriackiej pracy~ Równie gorące podzięko
wania kieruję do Michała Swędrowskiego, po raz drugi, a przede wszystkim
Marty Zbrzeźniak, których cierpliwość jest nieoceniona, a uwagi znacząco
wzbogaciły walory językowe tłumaczenia. Naturalnie wszelkie nieścisłości czy
pomyłki są winą wyłącznie tłumacza. Pozostaje mi życzyć miłej lektury.
Cezary Wolodkowicz
' G.Six, Dictionnaire biographique des generaux & amiraux francais de la Revolution et de /'Empire
(1792-1814), Paryż 1934.
10
D. i B. Quintin, Dictionnaire des colone/s de Napoleon, Paryż 1996.
11
R. Bielecki, Encyklopedia wojen napoleońskich, Warszawa 2002.
" R. Kowalczyk, Znani i nieznani oficerowie i generałowie wojny 1812 roku w Rosji, Toruń 2013.
" 8-tomowe opracowanie pod redakcją Hansa Eggerta Willihałda von der Li.ihe, wychodzące w la
tach 1833-1841.
" Osterreichisches Adels Lexikon des achtuhnten und neunzehnten Jahrhunderts enthaltend al/e l'On
1701 bis 1820 von den Souveriinen Osterreichs wegen ihrer Verdienste urn den Kaiserstaat in die verschie
denen Graden des deutsch-erbliindischen oder Reichs-Adels erhobenen Personen, pod red. J.G. M von
Mi.ihlfelda, Wien 1822.
,. Tomy I-XXV, CaHKr-nerep6ypr 1896-1913; dostępny online: http://dlib.rsl.ru/
,. http://www.museum.ru/museum/ 1812/Persons/slovar/

SPIS - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kliknij, aby zapoznać się z opracowaniem

Od konsulatu do cesarstwa 1. Przejęcie władzy przez Napoleona

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

ulotka

Nocne prace na ul. Armii Krajowej

Poczet zmarłych w różnych lazaretach polskich