tutaj. - Instytut Książki

Nowe koncepcje - nowe biblioteki. Praktyczne przykłady z czterech krajów europejskich.
Warszawa, 27 października 2015 r.
podsumowanie grupy roboczej
„Jesteśmy innowacyjni, więc zaczynamy od pierwszych kroków i oczywiście uczymy się, uczymy się na
błędach, uczymy się na informacjach otrzymywanych od naszych klientów. Jak nie zadziałało teraz, to
w porządku, nie ma problemu. Po prostu spróbujemy raz jeszcze, ale lepiej. Zawsze szukamy tego co
się dzieje w innych branżach. Kiedy inne biblioteki myślą o przejściu do planowania myśmy już
popełnili pierwsze błędy i już czegoś się nauczyliśmy.” [Hannelore Vogt]
Przykład: Stadt Bibliotek Köln / Niemcy
Zawsze o krok do przodu! Biblioteka jako centrum społeczności i prekursor integracji cyfrowej
Zadania, które postawiła przed sobą Stadt Bibliotek Köln, aby stać się nowoczesną i modną instytucją
odpowiadającą na potrzeby lokalnej społeczności:
A. Podążanie za nowinkami technologicznymi i wyjście na zewnątrz.
B. Zmiana organizacji pracy/praca z użytkownikiem a nie z książkami.
C. Budowanie wizerunku wiarygodnego partnera.
D. Kreatywność i aktywny public relations.
A. Podążanie za nowinkami technologicznymi i wyjście na zewnątrz
Biblioteka w Köln przygotowując swoją ofertę wspiera się badaniami firmy Gartner, która publikuje
listę 10 strategicznych trendów technologicznych na dany rok. Dzięki temu w 2013 r. w bibliotece
pojawiała się drukarka 3D i program kreatywnych warsztatów jej obsługi. Takie podejście rozpoczęło
proces zmiany wizerunku placówki i charakteru pracy: „Kiedyś byliśmy zorientowani na odbiorcę
informacji, teraz chcemy by odbiorca informacji był przede wszystkim wytwórcą informacji.
Zmieniliśmy nasze nastawienie do społeczności lokalnej.” – powiedziała Hannelore Vogt. „Biblioteka –
chodzi o miejsce, w którym chce się przebywać. Oczywiście jest to też miejsce, gdzie jest masa książek,
ale ma być to przestrzeń, w której ludzie pragną wspólnie się czegoś nauczyć.” kontynuuje.
Biblioteka proponuje różne, czasem nietypowe formy działalności:
1. Organizacja mini-bibliotek w parkach, centrach handlowych (jest to model biblioteki
zasugerowany oddolnie przez użytkowników). Takie punkty obsługują wolontariusze,
wypożyczanie odbywa się na zasadzie wzajemnego zaufania. Wystarczy przyjść, wybrać książkę,
powiedzieć, że chce się ją wypożyczyć, a wolontariusz prosi o zwrócenie wybranej publikacji.
Bez zbędnych formalności. W Kolonii do mini-bibliotek wraca 70% wypożyczonych książek.
Strona | 1
2.
3.
Uruchamianie automatów bibliotecznych na stacjach metra.
Oferowanie usług cyfrowych, takich jak:
 wypożyczanie książek elektronicznych (zbiór liczący ok. 30 tysięcy publikacji), tabletów,
czytników elektronicznych, urządzeń nawigacyjnych;
 organizacja warsztatów odkrywających świat cyfryzacji prowadzone przez specjalistów,
wolontariuszy oraz pracowników biblioteki;
 umożliwienie korzystania z robotów i gier komputerowych;
 zakup najnowocześniejszego sprzętu (drukarka 3D, gogle Oculus Rift 2, iPody ze specjalnymi
aplikacjami, które łudząco przypominają książki obrazkowe);
 ogólnodostępna sieć WiFi.
B. Zmiana organizacji pracy / Praca z użytkownikiem a nie z książkami
Biblioteki zaczynają zmieniać swoją organizację pracy i dostosowywać swoje wnętrza oraz ofertę
do potrzeb użytkowników. Książka przestała być najważniejszym elementem w bibliotece, obecnie
zaczyna stanowić jedynie część działalności biblioteki.
Pracownicy w kreatywny sposób włączają się w pracę z czytelnikiem.
1. Przestawienie się z modelu pracy: pracownik – zasoby na pracownik – użytkownik.
2. Stworzenie Infopunktów, czyli punktów informacyjnych zamiast tradycyjnych lad bibliotecznych.
3. Każdy pracownik prowadzi grupy warsztatowe i dzieli się swoimi umiejętnościami
z użytkownikami.
Biblioteka w Köln zmierza w kierunku kreowania miejsca zaufania publicznego, w którym
emocjonalnie i interaktywnie pozyskuje się użytkowników. Hannelore Vogt: „Stowarzyszenie
Niemieckich Dziennikarzy przeprowadziło badania i zadało użytkownikom bibliotek, a także
osobom, które nigdy z bibliotek nie korzystały, pytanie czego oczekiwaliby od biblioteki, żeby ją
odwiedzać. I okazało się, że wszyscy bardzo chętnie skorzystaliby z kawiarni, bo jak się odwiedza
bibliotekę to warto zrobić sobie przerwę, tak trochę jak w domu”. Dodała również, że:
„Zorganizowaliśmy warsztaty, w których zastanawialiśmy się nad rolą przyszłej biblioteki,
uznaliśmy bowiem, że biblioteki przyszłości muszą w sposób bardziej emocjonalny docierać do ich
użytkowników. Powinny być także bardziej interaktywne”.
4. Stworzenie przestrzeni pod nazwą Markerspace, czyli miejsce twórcy, w którym użytkownik
może rozwijać swoje umiejętności i zdobywać nowe kompetencje.
5. Zacieśnianie więzi między pokoleniami.
Młodzi uczą starszych, starsi uczą młodych:
 Kawiarenka pracy domowej, w której odrabia się zadania domowe - osoby starsze pomagają
dzieciom w lekcjach, a dzieci uczą dorosłych obsługi programów komputerowych.
 Robótki ręczne – zajęcia, na których panie robią na drutach, szydełku, aby później sprzedają
swoje wyroby, a zarobione pieniądze przeznaczają na zajęcia z technik komputerowych.
6. Kreatywny program dla dzieci: Lego Mindstrom, kodowanie i programowanie robota Finch,
Digital story – cyfrowe snucie opowieści, Marker Day – praktyczne łączenie technologii
z elementami życia codziennego.
Strona | 2
7.
Inne nieszablonowe działania wpływające na budowanie wizerunku:
 Geeks@Cologne – program dla młodych osób, które chcą poznawać kolegów, przyjaciół
przy kreatywnym działaniu.
 Slamy naukowe – wydarzenia, podczas których młodzi ludzie mają 10 minut
na zaprezentowanie swojej pracy lub wyników badań.
 Koncerty na instrumentach cyfrowych (harfa).
 Kryptoparty – wydarzenia, podczas których podejmowane są ważne tematy
np. bezpieczeństwo w sieci.
 Slam podróżniczy – wydarzenia poświęcone podróżom, podczas których w 10 minut można
opowiedzieć o swoich podróżach, wyprawach.
 Grupowe testowanie gier komputerowych – wyniki testów publikowane są na blogu.
 Przeciwdziałanie i walka z analfabetyzmem.
C. Budowanie wizerunku wiarygodnego partnera
Biblioteki coraz częściej starają się wykorzystać potencjał, który posiadają. Dzięki budowaniu ciekawej
i nowoczesnej oferty, zdobywaniu coraz większej grupy odbiorców, stają się dobrym partnerem
biznesowym. „Nasza biblioteka nie jest bogatą biblioteką. Dlatego musimy być kreatywni.
Prowadzimy działania public relations, szukamy sponsorów, staramy się znaleźć wsparcie finansowe
dla poszczególnych projektów”. – powiedziała Hannelore Vogt. Po czym dodała: „Szukam sponsorów,
zwracam się do poszczególnych firm i nagle się okazuje się, że można pozyskać różne formy wsparcia,
nie tylko pieniądze. […] Zastanawiamy się co ciekawego możemy pozyskać od sponsorów, w różnych
branżach. I nagle się okazuje, że jest to bardzo realne, że jesteśmy popierani w różnych formach. […]
Wciąż musimy zabiegać o wsparcie, ale zaczął się dla nas czas, że firmy zaczęły same się do nas
zgłaszać. Bardzo często przychodzi przedstawiciel firmy do biblioteki i pyta się jaki wielu klientów nas
odwiedza. Wtedy informujemy, że mamy około 10 tysięcy osób dziennie, że posiadamy taki system
biblioteczny, sprzęt. Firma się zastanawia i myśli, po czym dodaje w porządku, stworzymy tutaj
własną kampanię PR, w tej bibliotece”.
D. Kreatywność i aktywny public relations
Biblioteka w Köln dzięki swojej ofercie przygotowanej zgodnie z najnowszymi trendami prowadzi
ciekawą działalność public relations:
 zaprasza do siebie znane osoby (Martin Schulz, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego
zaproszony na Marker Day)
 korzysta z nietypowych form wsparcia:
 wizerunek biblioteki pojawia się na markowych butelkach regionalnego wina, a biblioteka
dostaje niewielką sumę od każdej sprzedanej butelki;
 zaprzyjaźniona restauracja sprzedaje dania pn. „Czytający kurczak” - biblioteka od każdej
sprzedanej porcji dostaje niewielką sumę pieniędzy.
Nowoczesne europejskie biblioteki stają się miejscami, które są niezmiernie kreatywne i ciekawe.
Do korzystania z ich usług zachęcają wyremontowane, designerskie wnętrza, profesjonalna,
wzorowana na obecnych trendach technologicznych oferta dla użytkownika w różnej wieku oraz
Strona | 3
dbałość o integrowanie i aktywizowanie społeczności lokalnej. Wszystkie te czynniki powodują,
że biblioteki stają się wiarygodnym partnerem biznesowym.
Przykład: Dokk1. Aarhus / Dania
Przemiana Biblioteki Głównej w Aarhus w centrum Dokk1.
„Biblioteka to takie miejsce, do którego może przyjść każdy i znaleźć tam wiedzę, pozyskać inspirację.
Może w niej przebywać sam czy też w towarzystwie”. – tak określała bibliotekę Sidsel Bech-Petersen.
W Aarhus w trakcie planowania nowej siedziby biblioteki rozpoczęły się intensywne prace nad
opracowaniem wizji, koncepcji i wartości, którymi powstała placówka miałaby się kierować. Wtedy
też zapadła decyzja, że biblioteka będzie przede wszystkim niezaprogramowaną przestrzenią dla
ludzi, a nie dla książek. To właśnie mieszkańcy mieli decydować o tym, co będzie w ich bibliotece.
Mieszkańców włączono w prace nad planowaniem nowej placówki poprzez:
 organizację paneli obywatelskich;
 grupy fokusowe;
 wywiady poszerzone w przestrzeni miejskiej oraz domach użytkowników, podczas których
dzielono się propozycjami, ale także proszono użytkowników o ocenę nowych pomysłów
oraz przedstawianie własnych;
 warsztaty, dyskusje, liczne animacje.
Była to bardzo ważna część tworzenia koncepcji funkcjonowania Dokk1. „Obywatele stali się nijako
właścicielami planowanej przestrzeni” – mówiła Sidsel Bech-Petersen. Tym samym planowana
przestrzeń przestała być przestrzenią stricte biblioteczną, tylko stała się przestrzenią użytkownika.
Aby zrealizować nowe koncepcje i pomysły dotyczące funkcjonowania biblioteki Dokk1. w Aarhus
posłużono się nowoczesnymi narzędziami do wdrażania innowacyjnych działań m.in:
A. Prototypy Dokk1. Fazy testów.
Nieodzownym narzędziem do tworzenia działań w bibliotece jest metoda prototypowania,
sprawdzania na zasadzie testowania. Dokk1. realizuje wiele projektów prototypowych. W momencie,
gdy biblioteka chce wprowadzić nową usługę, jest ona testowana przy aktywnym udziale
użytkowników (np. w formie warsztatów z dziećmi na temat tego, co chciałyby mieć w przyszłej
bibliotece, jak ją sobie wyobrażają, czy testowania punktu obsługi poprzez stworzenie prostego,
kartonowego modelu, testowania umeblowania).
Sidsel Bech-Petersen zachęca: „Jeżeli Państwo chcecie stworzyć bibliotekę, która ma być pewną
transformacją, zachęcamy do tego by przetestować pewne rozwiązania. Wiele naszych pomysłów
okazało się porażką i dzięki temu, że przed ich wprowadzeniem, przetestowaliśmy je, udało się nam
zaoszczędzić masę pieniędzy. Chcę potwierdzić i podkreślić, że wprowadzenie niektórych z tych zmian
trwa dość długo. Od wielu lat pracujemy nad tymi zmianami. Od wielu lat trwa wysiłek by stać się
biblioteką prawdziwą, biblioteką przyszłości, ale warto na ten projekt poświęcić czas i wysiłek”. –
dodaje.
Strona | 4
Można zatem stwierdzić, że zaangażowanie społeczności lokalnej jest najważniejszą częścią tworzenia
Dokk1. Pracownicy Dokk1. opracowali specjalne narzędzie, które krok po kroku wskazuje, w jaki
sposób projektowano nową bibliotekę. Dzięki temu każdy na świecie może zacząć planować zmiany
we własnych przestrzeniach korzystając z doświadczenia Dokk1.
B. Model 4.D / model czterech przestrzeni
Model 4.D (model czterech przestrzeni) jest narzędziem, którym posługiwała się biblioteka w Aarhus,
aby stworzyć nowoczesne przestrzenie dla użytkowników. Punktem wyjścia było przyjęcie założenia,
że w planowaniu przestrzeni najważniejsze nie są książki tylko użytkownicy (dzieci, młodzież, dorośli,
seniorzy) i ich aktywności:
1. Przestrzeń inspiracji – miejsce, w którym można rozwijać wyobraźnię, inspirować się,
np. podłoga interaktywna dla dzieci
2. Przestrzeń uczenia się – miejsce do formalnego i nieformalnego zdobywania wiedzy
3. Przestrzeń spotkań – miejsca, w którym można się spotkać, pobyć w towarzystwie innych osób,
4. Przestrzeń działania - przestrzeń do działania, czyli miejsce, w którym się coś dzieje, gdzie
kreujemy rzeczywistość, np. zaproszeni lokalni markerspace’serzy uczą użytkowników nowych
umiejętności, ochotnicy uczą dzieci programowania robotów.
Poszczególne przestrzenie niejednokrotnie przenikają się, uzupełniają czy też pełnią różne funkcje
jednocześnie.
C. Centrum społeczności
W Dokk1. najważniejszy jest człowiek i to dla niego i to dzięki niemu, placówka ma taki kształt,
wygląd i zakres działalności. Biblioteka i bibliotekarze otworzyli się na działania nieszablonowe,
eksperymentalne i całość takich działań okazała się bardzo dobrym kierunkiem rozwoju.
„Przechodzimy od pozyskiwania informacji do pozyskiwania nowych ludzi. Spotykamy ludzi, więc
zaczynamy robić coś wspólnie z innymi ludźmi. Odchodzimy od modelu biblioteki jako dobrze
poinformowanego miejsca. Teraz biblioteka stała się miejscem eksperymentalnym”. – tłumaczy Sidsel
Bech-Petersen.
Użytkownicy Dokk1. stali się motorem napędowym i prowokacją do wielu zadań, nie są już biernym
odbiorcą, ale stanowią integralną część placówki.
„Odchodzimy od tego, że dla nas klienci byli osobami odwiedzającymi, raczej oni stanowią pewien
zasób. Ponieważ to oni tworzą nowe usługi, czyli odchodzimy od strasznie poważnego biznesu,
przechodzimy do bardziej zabawnego biznesu, gdzie angażujemy ludzi”. - Sidsel Bech-Petersen.
Wybrane działania, w które zaangażowani zostali użytkownicy:
 wymyślenie nazwy biblioteki (użytkownicy nadesłali 1200 propozycji);
 utworzenie kawiarni napraw – pracują w niej wolontariusze, którzy znają się na majsterkowaniu
i można do nich wpaść i dokonać jakiejś naprawy;
 testowanie mebli;
 stworzenie obszarów dla dzieci i rodzin, w których znajdują się m. in.:
Strona | 5

klatka schodowa do organizowania różnego rodzaju aktywności (opowiadanie historii,
kodowanie robotów),
 gry cyfrowe,
 podłogi interaktywne,
 gry planszowe, klocki lego,
 plac zabaw (ufundowany przez lokalną firmę).
Wszystko to sprawia, że użytkownicy solidaryzują się z Dokk1. czują się właścicielami, współtwórcami
tego miejsca.
D. Kreowanie przestrzeni otwartej
Dokk1. została zaplanowana na zasadzie przestrzeni otwartej – czyli, można ją dowolnie
programować, w dość dowolny sposób modyfikować. Biblioteka została wybudowana na terenie
obszaru przemysłowego - w porcie. Jest bezpośrednio połączona z dworcem kolejowym. Posiada
szklaną, transparentną fasadę.
Współdziałanie ze społeczeństwem obywatelskim powoduje, że organizatorzy Dokk1. tworzą model
biblioteki otwartej poprzez:
1. Filie/oddziały biblioteki funkcjonujące bez personelu, czynne od 8.00 do 24.00 - użytkownik
może wejść do biblioteki korzystając z karty bibliotecznej.
2. Różnej wielkości i funkcjonalności sale, w których można się spotykać, np. sale konferencyjne,
czy tak zwana „czarna skrzynka” – sala do zajęć artystycznych.
3. Zaprojektowanie tzw. Rampy (potężna klatka schodowa) – dużej niezaprogramowanej
przestrzeni wewnątrz biblioteki, w której można organizować różnego typu działania i dowolnie
ustawiać meble. Ważne elementy Rampy:
 olbrzymi ekran – można na nim wyświetlać filmy, prezentacje;
 gong – połączony ze szpitalem, kiedy w szpitalu rodzi się dziecko, rodzic przyciska przycisk
i uruchamia gong, w ten sposób biblioteka świętuje pojawienie się nowego obywatela
społeczności.
E. Nowe umiejętności / więcej technologii
Wraz z wdrażaniem nowych koncepcji i odnajdywaniem innowacyjnych przestrzeni do działania sami
pracownicy Dokk1. musieli otworzyć się na nowy styl pracy i pozyskać nowe kompetencje. Nową
siedzibę wypełniły nowoczesne technologie i szereg ciekawych rozwiązań.
Sidsel Bech-Petersen twierdzi: „Biblioteka przestała być przestrzenią dla mediów – sama stała się
medium. We wnętrzu znajdują się duże ekrany, które wyświetlają informacje dotyczące tego, co
dzieje się wewnątrz budynku. Ekrany są nośnikiem informacji inspirującej. Tworzą atmosferę
budynku”.
W siedzibie Dokk1. pojawiły się:
 zdjęcia pracowników, którzy promują konkretne książki;
 stare zdjęcia pokazujące starą bibliotekę;
 kawiarnia;
 sklepy popart, w których pracują wolontariusze;
Strona | 6



automaty do wydawania książek (zamontowane na półkach);
stoły interaktywne;
instalacje cyfrowe – interaktywna lornetka (można w niej zobaczyć port w Aarhus, wirtualne
wycieczki po obszarze, lornetka pozwala na zwiedzanie miasta).
Pracownicy zachęcili użytkowników do korzystania z hashtagu „#Dokk1.” w celu dzielenia się
wrażeniami. Wszystkie wpisy są wyświetlane na wielkim ekranie umieszczonym w Rampie. To
doskonałe działanie promocyjne, ale najważniejsze, że dzięki temu użytkownicy mogą identyfikować
się z biblioteką.
F. Partnerstwa
Niewystarczająca liczba pracowników spowodowała, że Dokk1. musiała otworzyć się na współpracę
z partnerami na zasadzie działania w sieci (z innymi bibliotekami oraz firmami prywatnymi).
Na przykład:
 Projekt Design Thinking
Design Thinking – nowoczesne narzędzie, do wdrażania i promowania innowacyjnych rozwiązań
w bibliotekach i innych placówkach kultury, mające na celu angażowanie użytkowników. Projekt
realizowany wspólnie z Biblioteką Publiczną w Chicago. Jego celem było stworzenie i rozwój
nowych usług oraz pozyskiwanie nowych klientów. http://designthinkingforlibraries.com/
 Projekt z firmą IDEO
Do współpracy Dokk1. zaprosił również firmę IDEO, która zajmuje się szeroko rozumianym
projektowaniem. Wspólnie chcieli skorzystać ze wspólnego podejścia do rzeczywistości, czyli
otwarcia na tworzenie i projektowanie nowych elementów. „Zależało nam na promowaniu
innowacji, po to by stworzyć lepsze rozwiązania, które pozwolą nam lepiej reagować na
pojawiające się wyzwania” – mówi Sidsel Bech-Petersen.
Obecnie w Dokk1. często organizuje się warsztaty i gromadzi się grupy fokusowe korzystając
z metodyki, której nauczono się podczas pracy z IDEO. To właśnie oni namówili pracowników
na wyjście do ludzi, jak powiedziała Sidsel Bech-Petersen przedstawiciele firmy powiedzieli nam:
„Nie zapraszajcie ludzi do biblioteki, tylko idźcie do swoich użytkowników, porozmawiajcie z nimi
w ich własnych domach, spędźcie te 2-3 godziny wspólnie, zastanówcie się jak oni korzystają
z bibliotek”.
Wyjście do ludzi poza ściany biblioteki zaowocowało budowaniem więzi, wzrostem empatii,
umożliwiło poznanie potencjalnych użytkowników, ich zainteresowań i potrzeb, ulubionych form
spędzania wolnego czasu. Dzięki zdefiniowaniu potrzeb można było lepiej na nie odpowiedzieć.
Przykład: Kalio Library, Helsinki / Finlandia
Dynamiczna stulatka
Kalio Library w Helsinkach ma swoją siedzibę w zabytkowym budynku, który ze względu na
obostrzenia konserwatorskie nie może być przebudowywany. Jednak placówka znalazła sposób,
by być nowoczesną i podążać za innowacjami.
Instytucja kieruje się standardami, wśród których najważniejsze zasady to:
Strona | 7
 biblioteka otwarta dla wszystkich,
 w bibliotece wszyscy są mile widziani,
 biblioteka ma spowodować, że ludziom żyje się lepiej,
 ludzie potrzebują siebie wzajemnie,
 kultura dostępna dla wszystkich.
W związku z tym biblioteka w Helsinkach kładzie nacisk na działania z partnerami i rozwój
społeczeństwa obywatelskiego, które bardzo mocno identyfikuje się z placówką. Kalio Library
współpracuje między innymi z:
 7 szkołami
 27 ośrodkami opieki dziennej
 lokalnymi stowarzyszeniami i partnerami
 osobami indywidualnymi
 wydawcami
 ośrodkami kultury.
Dzięki rozbudowanemu partnerstwu w Kalio Library organizowane jest ok. 300 wydarzeń rocznie.
Wśród nich możemy znaleźć:
 projekt „Opowiadanie historii”;
 wieczorki filmowe – w parku za biblioteką, filmy wyświetlane są na dużym ekranie, a towarzyszy
im dyskusja z producentem, reżyserem (wieczorki przyciągają nawet do 500 widzów i liczne
media); kawiarenka językowa;
 wieczory dla seniorów;
 wieczory autorskie;
 premiery książek;
 dyskusje na temat książek;
 klub opowiadań i robótek ręcznych – ktoś opowiada lub czyta opowieść, a ludzie przychodzą
i tworzą robótki ręczne, z przeznaczeniem na cele charytatywne.
„Partnerzy dają nam kontent, czyli wypełniają treścią naszą przestrzeń, obie strony przyprowadzają
użytkowników/konsumentów tych projektów. Kiedy mówię o partnerach, chcę powiedzieć, że ta praca
nie jest w żaden sposób zarządzana, administrowana. My nawet jej specjalnie nie planujemy, jeżeli
coś jest legalne to możemy to zrealizować, takie jest nasze podejście w Finlandii. Często zwracają się
do nas różne osoby i pytają czy można zorganizować w bibliotece proponowane projekty. Jeśli mamy
tylko przestrzeń i czas to praktycznie wszystkie projekty mogą się u nas odbyć. Oczywiście, kładziemy
nacisk na literaturę, promowanie czytelnictwa, na ten aspekt społeczny podczas organizacji naszych
imprez. Jeśli chodzi o marketing to staramy się zawsze promować nasze zbiory.” - podsumowuje
pracę partnerską Laura Norris z biblioteki Kalio w Helsinkach oraz dodaje: „Biblioteka to przestrzeń,
którą mogą wykorzystywać partnerzy, biblioteka jest przestrzenią otwartą, która ma służyć
społeczeństwu”.
Podczas organizacji wydarzeń i imprez biblioteka stara się również kłaść nacisk na promocję
czytelnictwa i podsiadanych zbiorów: „Za każdym razem, kiedy organizujemy jakąś imprezę i staramy
się ją wypromować, wówczas również staramy się rekomendować nasze zbiory. Zależy nam na tym,
by przychodzące do nas osoby, także wypożyczały książki, korzystały z bogactwa naszych zbiorów.
Strona | 8
Także te dwa elementy łączą się. Nasz cel polega na tym, że chcemy, aby nasi użytkownicy
przychodzili do biblioteki i wiedzieli, że to jest ich przestrzeń, bo przecież o to chodzi.”
Kalio Library kładzie duży nacisk na opracowany system badania opinii klientów i dzięki pozyskanym
informacjom stara się wprowadzać innowacje, nowe pomysły w swojej placówce.
Różne narzędzia pozyskiwania opinii klientów:
 rozmowy indywidualne;
 listy;
 media społecznościowe;
 kwestionariusz – każdy bibliotekarz jest zobowiązany do przeprowadzenia badań
kwestionariuszowych co dwa lata;
 popołudnia z opinią klientów – spotkania mające na celu zbadanie oczekiwań użytkowników
odnośnie biblioteki (nowości, imprezy, przestrzeń, obsługa, zbiory, pomoc IT), odpowiednio
zadane pytania: co się komu nie podoba, co by poprawił, są kopalnią wiedzy dla pracowników
biblioteki, ważne: angażowanie choć jednego użytkownika w celu poprowadzenia takiego
spotkania;
 biblioteka Post-it – system karteczek naklejanych w całej przestrzeni bibliotecznej, dzięki którym
użytkownik może anonimowo wyrazić swoją opinię dotyczącą biblioteki, różne kolory karteczek
oznaczają różną kategorię feedbacku: zielony – dobre informacje, żółte – neutralne informacje,
czerwone – uwagi krytyczne;
 obserwacja – klienci z wytypowanej perspektywy obserwują bibliotekę (dostają specjalny arkusz
zadań i zgodnie ze wskazówkami uzupełniają go). Jeden klient otrzymuje jeden temat i z tej
perspektywy obserwuje przestrzeń biblioteki. Klient musi być lojalny i pracownicy muszą mieć
do niego zaufanie. Zakres tematyczny obserwacji: dźwięk, oświetlenie, biblioteka miejscem do
nauki, ilość sprzętu, krzeseł. Obserwacja trwa ok. 30 minut. Prośba o robienie zdjęć
i wyłapywanie rzeczy do poprawy, których bibliotekarze mogą nie zauważać;
 warsztaty poświęcone odkrywaniu wartości dla klienta – jest to metoda stosowana
w korporacjach i dużych firmach, którą bibliotekarze w Helsinkach wykorzystali na własne
potrzeby. Metoda ta pozwala odkryć co naprawdę cenią sobie klienci, a co ich irytuje.
Użytkownicy wraz z pracownikami przygotowują ranking rzeczy, które cenią i które ich
denerwują. Potem podczas warsztatów pracownicy zebrane informacje omawiają i wspólnie
zastanawiają się co można ulepszyć, poprawić, wdrożyć.
Przykłady nowych rozwiązań powstałych na kanwie badania opinii:
 półka tęcza (dla mniejszości seksualnych, współpraca ze stowarzyszeniem, które zajmują się
niniejszą tematyką),przestrzeń robocza (ciche miejsce do pracy w małych grupach);
 system oznakowania rozpoznawczego (system kodów na podłodze, dzięki którym można trafić
do półki z okreslona tematyką).
Marketing i sprawy społeczne:
 Facebook – narzędzie do promocji wydarzeń, książek, personelu, badania opinii
(ok. 3 tys. znajomych);
 Instagram (ok. 1 300 śledzących);
Strona | 9





7 pracowników zajmujących się marketingiem;
świetna widoczność, rozpoznawalność;
zainteresowanie celebrytów, artystów;
nagrywanie teledysków i filmów w zabytkowym budynku biblioteki;
audycje promujące środowisko biblioteczne.
Biblioteka w Kalio czeka na nową siedzibę, która zostanie otwarta w 2018 r.
Przykład: Dokk Delft / Holandia
Biblioteek DOK Delft w Holandii
Marijke Timmerhuis tak definiuje zadania nowoczesnej biblioteki: „Uważamy, że w bibliotece chodzi
przede wszystkim o ludzi. Ważne są naturalnie zbiory, ale wydaje nam się, że prawdziwym zbiorem i
wartością są przychodzący do biblioteki ludzie. Dlatego biblioteka to powinno być miejsce ciepłe, mieć
charakter osobisty. Chcemy, żeby biblioteka była miejscem spotkań. Uważamy, że bardzo ważne jest
to, żebyśmy chociaż trochę się zmieniali i rozwijali. Mamy teraz użytkowników, którzy przychodzą do
naszej biblioteki oczekując nowych rozwiązań, oczekując czegoś nowego. Nie chcą, by biblioteka
codziennie oferowała im to samo. Pragną niespodzianek i inspiracji.”
Biblioteki w Holandii finansowane są ze środków lokalnych w związku z tym istnieją potężne różnice
pomiędzy sytuacją finansową w różnych dzielnicach Delft. Mimo to, biblioteka w Delft stara się wyjść
naprzeciw tym oczekiwaniom poprzez:
 architekturę - budynek biblioteki ma szklaną strukturę i jest to zabieg celowy, ponieważ
przejrzystość i transparentność jest ważnym elementem w sposobie komunikacji placówki
z użytkownikami, biblioteka ma atrakcyjne wnętrza o jasnych, ciepłych kolorach, wygodne
siedzenia;
 ofertę - biblioteka jest popularna wśród dzieci i młodzieży: oferuje gry komputerowe, czytanie
bajek dzieciom przez animatorów w przebraniach; proponuje ciekawe aktywności, np. imprezy
muzyczne;
 specjalne wyposażenie - stół interaktywny połączony z archiwum miejskim, na którym można
przeglądać archiwalne zdjęcia;
 brak zakazów i nakazów – można na przykład zjeść przyniesiony posiłek, można zmieniać układ
mebli.
„Okazuje się, że ludzie nie chcą tylko patrzeć i czytać, ale także chcą działać aktywnie, chcą
eksplorować, chcą poznawać rzeczywistość. Do tego niezbędne są rozmaite podzielone przestrzenie.
Muszą być miejsca spotkań, muszą być miejsca, gdzie można wspólnie popracować. Potrzebna jest
pewna swoboda, np. to, że w naszym budynku można jeść, można pić i czuć się jak u siebie w domu.”
– mówiła Marijke Timmerhuis.
Na co jeszcze powinniśmy zwrócić uwagę:
 biblioteka jest miejscem, w którym można się spotkać, porozmawiać i wspólnie popracować;
 biblioteka jest miejscem organizowania nieoczywistych wydarzeń:
 terapeuci masażyści masują użytkowników pomiędzy regałami,
Strona | 10

 artyści realizujący kreatywne warsztaty (w oddziale prac artystycznych i sztuki);
 hiromanci wróżący z dłoni czy odczytujący aurę;
biblioteka jest miejscem współpracy z wolontariuszami (jest ich obecnie ok. 160), którzy oferują
swoją wiedzę i umiejętności i chętnie się nimi dzielą.
Przez nadchodzące zmiany, cięcia budżetowe i odejście znacznej liczby dorosłych użytkowników
biblioteka w Delft postanowiła przemodelować się i skierować całą energię na dzieci (grupę wiekową
od 0 do 14 lat) oraz ich rodziców. Marijke Timmerhuis: „Jest to, moim zdaniem, śmiałe posunięcie, ale
robimy to z pewnego powodu. Umiejętności językowe dzieci, które pozyskują je w młodym wieku,
determinują ich przyszłość. Jeżeli małe dziecko jest w stanie dobrze się porozumiewać, mówić, czytać,
takie dziecko ma lepsze wyniki w szkole, a potem w pracy i w życiu. Będziemy inwestować nie tylko
w czytanie, chociaż czytanie jest bardzo ważną umiejętnością, wspomaga inne umiejętności. Chcemy
ten zakres poszerzyć. Chcemy zwrócić więcej uwagi na wszystko co otacza język, więc mamy nową
misję. W naszej nowej misji chcemy wpływać na całe środowisko życia małego dziecka. Chcemy badać
ten świat w sposób twórczy, chcemy rzucać wyzwanie, bawić się, poznawać.”
Misja DOK Delft na lata 2015-2020: Wpływać na środowisko życia i uczenia się dzieci oraz zachęcać
je do poznawania świata przez zabawę z wykorzystaniem wyobraźni i kreatywności.
Jak to zrobić?
 sprawmy, by czytanie było świetną zabawą, sztuką;
 uczmy dzieci kreatywności;
 stwórzmy przestrzeń, która będzie angażowała dzieci i stawiała im wyzwania;
 zorganizujmy czas i zapewnijmy dzieciom kreatywny rozwój nie tylko w bibliotekach, ale również
w domach;
 sprawmy, by rodzice poczuli i zrozumieli jak ważna jest zabawa i czytanie;
 zapraszajmy rodziców do wspólnej zabawy.
Kierując się powyższymi tezami w DOK Delft organizuje się dla dzieci (przy udziale rodziców):
 kreatywny plac zabaw
„Na tym placu zabaw do głosu dochodzą wszystkie nasze zmysły - słuchu, wzroku, ale także
zmysł dotyku i smaku. Smaku może najmniej. My to nazywamy takim inkubatorem pełnym
bałaganu. Na pewno jest to dobre rozwiązanie dla małych dzieci, ponieważ można włożyć rękę
do rękawicy i sobie po prostu dotykać... W środku są najczęściej rzeczy, których na co dzień nie
dotykamy, bo one są po prostu takim wielkim bałaganem, np. włożone są tam szeleszczące liście,
ale i jakieś miękkie masy, plastelina czy farby. W domu rzadko się pozwala na to, a my tam co
tydzień wkładamy coś innego i dzieci to uwielbiają. Mogą przyjść do biblioteki i mogą się
pobrudzić (oczywiście bez przesady). Dużo jest także zabawy światłem, zabawy cieniem.
Oferujemy specjalne otoczenie, tworzymy środowisko zabawy. Nie mówimy dzieciom, co mają
robić, nie ma instrukcji, których muszą się trzymać. Dzieci same zaczynają się ze sobą bawić. Jest
to tak atrakcyjne dla nich, że natychmiast rozpoczyna się zabawa. Oczywiście, musimy
naprowadzać rodziców, ponieważ większość z nich chce mówić dzieciom co mają robić, a czego
nie dotykać. Natomiast w tym otoczeniu dzieciom wolno dotykać absolutnie wszystkiego i na to
Strona | 11






rodzicom musimy zwracać uwagę. Elementy trzeba co jakiś czas zmieniać, systematycznie
i regularnie, żeby się nie znudziły. Ale na tym się nasza rola kończy”;
teatr cieni, w którym dzieci mogą bawić się specjalnie przygotowanymi marionetkami;
godziny czytania w różnych językach (hiszpański, francuski, angielski);
godziny czytania przez ojców pn. „Tata czyta dzieciom” – przebieramy tatusiów i to też wpływa
na dziecięcą wyobraźnię;
zajęcia i aktywności:
 w przedszkolach - czytanie interaktywne z dziećmi
 ośrodkach opiekuńczych - przekazanie zbiorów książek, które dzieci mogą czytać
z nauczycielami, wychowawcami
 środowiskach domowych - wolontariusz odwiedza dziecko w domu przez 15 tygodni,
przychodzi na godzinę w tygodniu do domu dziecka, czyta z nim bajki, pokazuje rodzicom
jak to można robić w ciekawy sposób, nie chodzi tylko o czytanie, ale również zabawę
 szkołach - powstanie biblioteki szkolnej, aranżacja całego pomieszczenia, swoistego pokoju
dziennego, mamy tam książki, komputery, iPody, wygodne meble, w tych pomieszczeniach
organizowane są również zajęcia prowadzone przez wolontariuszy, praca indywidualna
z uczniem słabszym;
testowanie CoderDojo – międzynarodowy system, dzięki któremu młodzież przez zabawę
i doświadczenie uczy się podstaw programowania;
testowanie Green Screenu – zajęcia dla dzieci i młodzieży polegające na testowaniu zielonego
ekranu, dzięki któremu można nagrywać scenki, historie w całkiem innej, niejednokrotnie
bajkowej przestrzeni.
Podsumowując… Zmienia się funkcja bibliotek publicznych. Zmienia się zatem podejście do nich.
Jednak, bez względu na to, w jakim kształcie będzie funkcjonować biblioteka, najważniejszy jest
i powinien być człowiek. Biblioteka publiczna chcąc się być liczącą się instytucją w środowisku
lokalnym, powinna być biblioteką każdego człowieka, przy czym nie ma i trudno będzie znaleźć
właściwy, jeden model. Bo jak różni są ludzie, tak różne są środowiska i tak różne powinny być, i będą
biblioteki.
Strona | 12
grupa robocza
Podsumowania dokonała grupa robocza w składzie:
Anna Andrzejkiewicz Biblioteka Publiczna w Kałuszynie
Lena Bednarska
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Krzysztof Dąbkowski Miejska Biblioteka Publiczna w Olsztynie
Marek Jurowski
Instytut Książki
Elżbieta Kalinowska
Instytut Książki
Małgorzata Piekarska Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle
Beata Sawa-Jovanoska Koszalińska Biblioteka Publiczna
Katarzyna Świerzewska Instytut Książki
Jerzy Woźniakiewicz Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie
organizatorzy
Strona | 13
o seminariach Biblioteka Nowa
Realizowane w ostatnich latach i obecnie programy Biblioteka+ oraz Narodowy Program Rozwoju
Czytelnictwa na lata 2014-2020 zakładają przekształcenie bibliotek publicznych w centra dostępu do
wiedzy i kultury, a także w miejsca odpowiadające różnym oczekiwaniom, takim jak: dostęp do
mediów elektronicznych i zasobów cyfrowych, wspomaganie media literacy, tworzenie przestrzeni do
poszukiwań i inspiracji czy też wsparcie dla różnych grup wiekowych i zawodowych. Stawiają zatem
przed bibliotekami nowe wyzwania. W spełnianiu tych wyzwań biblioteki wspomagają oferowane w
ramach Biblioteki+ i Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa programy takie jak: infrastruktura
bibliotek, szkolenia dla bibliotekarzy, MAK+, komputery dla bibliotek.
Konieczne wydaje się wyznaczenie na płaszczyźnie bardziej ogólnej kierunku rozwoju polskich
bibliotek publicznych, będącego odpowiedzią na potrzeby społeczne w czasach postępującej
cyfryzacji. W krajach Europy Zachodniej, ale też np. w USA, zmieniające się stale i szybko warunki w
jakich pracują biblioteki są podstawą do tworzenia uaktualnianych co kilka lat strategii
ukierunkowujących rozwój bibliotek.
Celem zatem nadrzędnym seminariów Biblioteka Nowa będzie wypracowanie założeń i kierunków
rozwoju polskich bibliotek publicznych na najbliższe kilka lat. Realizując go, chcemy oprzeć się o
doświadczenia innych krajów związane z ich reagowaniem na nowe wyzwania dla bibliotek. Cykl
został podzielony na poszczególne seminaria tematyczne: nowe wyzwania, nowe koncepcje, nowa
architektura, nowa oferta, nowy bibliotekarz/nowa bibliotekarka.
Seminaria zaplanowaliśmy na lata 2015-2017. Chcemy aby odbywały się dwa razy w roku, wiosną
i jesienią.
Strona | 14