pielęgniarstwo specjalistyczne 3(9)

Transkrypt

Nr 1(7) Wydawnictwo „DUX” ISSN: 2300-4444 Sierpień 2015
PIELĘGNIARSTWO
SPECJALISTYCZNE
SPECIALIST NURSING
Poziom wiedzy pielęgniarek operacyjnych
szpitala klinicznego w zakresie zagrożeń
zakażeniami.
Pismo nowoczesnej
pielęgniarki i położnej
Działania pielęgnacyjne
u pacjentów z nieutrwalonym
migotaniem przedsionków
Opieka nad pacjentem
z myasthenia gravis
w warunkach domowych
- opis przypadku
Pismo nowoczesnej pielęgniarki i położnej • www.pielegniarstwospecialistyczne.pl
1
Od redakcji
„Pielęgniarstwo Specjalistyczne” jest oficjalnym kwartalnikiem
naukowym Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Specjalistycznego
Prezes : Ewa Molka
Wiceprezes: Jarosław Panek
Sekretarz: Renata Mroczkowska
Skarbnik: Anna Szeląg
Prenumerata czasopisma : od stycznia 2016 roku istnieje możliwość
prenumeraty zarówno w formie drukowanej jak i wersji elektronicznej.
Kwartalnik ukazuje się w lutym, maju, sierpniu i listopadzie.
Dla członków Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Specjalistycznego czasopismo jest bezpłatne.
Rada naukowa
Redaktor Naczelna
dr n. med. Ewa Molka
Rada Naukowa
dr n. med. Ewa Molka
dr n. med. Grażyna Franek
dr n. med. Beata Naworska
dr n. med. Sylwia Krzeminska
dr n. med. Katarzyna Łagoda
dr n. med Izabella Uchmanowicz
dr n. hum. Urszula Marcinkowska
dr n. med. Dorota Dobrzyn -Matusiak
Partnerzy:
Zespół Redakcyjny
mgr Renata Mroczkowska
mgr Ewa Rogula
mgr Anna Wais
mgr Lucyna Plewa
Zespół Tłumaczy
mgr Wojciech Nyklewicz
mgr Agnieszka Wypych-Zych
dr n. med. Beata Jankowska -Polanska
dr n o zdr. Wioletta Pollok -Waksmanska
dr hab. Joanna Rosinczuk -Tonderys
Bc. Tomáš Válek (Czechy)
PhDr. Milan Laurinc, dipl. s.(Słowacja)
PhDr. Lukas Kober, PhD (Słowacja)
mgr Ivana Harvanova PhD (Słowacja)
PhD. Natalia Shygonska (Ukraina)
Spis treści
Od redakcji......................................................................................................................................................2
Statut Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Specjalistycznego..................................................................4
Działania pielęgnacyjne u pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków...................................7
Rola i znaczenie rehabilitacji w opinii pacjentów Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji „Repty”
w Tarnowskich Górach..................................................................................................................................13
Poziom wiedzy pielęgniarek operacyjnych szpitala klinicznego w zakresie zagrożeń zakażeniami..........17
Problemy bio-psycho-społeczne pacjentów geriatrycznych po interwencjach kardiochirurgicznych......23
Assessment of spiritual needs and assessment tools ...................................................................................32
Opieka nad pacjentem z myasthenia gravis w warunkach domowych - opis przypadku...........................35
3
Statut Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa
Specjalistycznego
Rozdział I
Postanowienia ogólne
§1
Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Specjalistycznego, zwane dalej Towarzystwem,
posiada osobowość prawną. Nazwa Towarzystwa jest prawnie zastrzeżona. Towarzystwo może używać nazwy skróconej
„PTPS”
§2
Terenem działania Towarzystwa jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej, a siedzibą
miasto Bytom.
§3
Towarzystwo opiera swoją działalność na
pracy społecznej członków. Do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.
§4
Towarzystwo może używać odznak i pieczęci na zasadach określonych w przepisach szczegółowych.
Rozdział II
Cele i sposoby działania
§ 5.
Celami Towarzystwa są:
1. Udział w tworzeniu i opiniowaniu programów kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek i położnych
2. profilaktyka i zwalczanie chorób oraz
promocja i ochrona zdrowia wśród społeczeństwa;
3. upowszechnianie wiedzy o postępach
w medycynie a szczególnie w pielęgniarstwie i położnictwie wśród pielęgniarek,
położnych i innych pracowników ochrony
zdrowia;
4. inicjowanie i wspieranie badań naukowych w pielęgniarstwie i położnictwie oraz
krajowej i międzynarodowej wymiany naukowej;
5. współdziałanie z parlamentem, administracją państwową, samorządową, mediami oraz innymi podmiotami i organizacjami w usprawnianiu opieki pielęgniarskiej i
położniczej w Polsce;
6. współudział w podnoszeniu kwalifikacji
zawodowych kadry medycznej .
Towarzystwo realizuje swoje cele poprzez:
1. organizację kongresów, konferencji oraz
4
innych spotkań naukowych i dydaktycznych;
2. uczestnictwo w różnych formach kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych i szkolenia innych pracowników
ochrony zdrowia;
3. uczestnictwo w konkursowym postępowaniu kwalifikacyjnym i w egzaminach
specjalizacyjnych z dziedzin pielęgniarstwa i położnictwa;
4. organizację popularnych wykładów oraz
inicjację i organizację akcji charytatywnych mających na celu zebranie środków
finansowych na rzecz Towarzystwa, takich
jak, na przykład wystawy, koncerty, pokazy, odczyty i inne przedsięwzięcia – dla
zaznajomienia społeczeństwa z problematyką chorób, szczególnie cywilizacyjnych a
zwłaszcza z ich profilaktyką;
5. ogłaszanie konkursów i przyznawanie
nagród za wyróżniające się prace z dziedziny pielęgniarstwa i położnictwa;
6. prowadzenie działalności wydawniczej
w postaci czasopism, broszur, książek, a
także pozostałych materiałów naukowych
i propagandowych, we własnym zakresie
lub też zlecając ich wykonanie wyspecjalizowanym podmiotom;
7. podejmowanie wszelkich innych prac,
zmierzających do podniesienia w Polsce
wiedzy z zakresu profilaktyki chorób i pielęgnacji szczególnie w chorobach cywilizacyjnych.;
8. promowanie inicjatyw badawczych, a
zwłaszcza tych, które powodują zbliżenie
Polski ze światem w dziedzinie pielęgniarstwa i położnictwa i nauk medycznych z
nimi związanych;
9. prowadzenie działalności reklamowej i
promocyjnej związanej z celami statutowymi;
10. działania na rzecz ochrony i promocji
zdrowia;
11. działania edukacyjne;
12. reprezentowanie na zewnątrz interesów swoich członków w zakresie zadań
statutowych.
§ 6.
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, na ogólnych zasadach
określonych w odrębnych przepisach.
Dochód z działalności gospodarczej Stowarzyszenia służy realizacji celów statu-
towych i nie może być przeznaczony do
podziału między jego członków.
§ 7.
Przedmiotem działalności gospodarczej
stowarzyszenia jest:
1. 82.30.z. Działalność związana z organizacją targów wystaw i kongresów
2. 58.11.z. Wydawanie książek
3. 58.14.z. Wydawanie czasopism i innych
periodyków
4. 85.59.b. Pozostałe pozaszkolne formy
edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane
5. 88.91 Opieka nad dziećmi
6. 88.10.z. Pomoc społeczna bez zakwaterowania dla osób w podeszłym wieku i
osób niepełnosprawnych
47.91.z. sprzedaż detaliczna prowadzona
przez domy sprzedaży wysyłkowej lub internet
Rozdział III
Członkowie, ich prawa i obowiązki
§ 7.
1. Członkami Stowarzyszenia mogą być
osoby fizyczne i prawne.
2. Osoba prawna może być jedynie członkiem wspierającym Stowarzyszenie.
§ 8.
Członkowie Stowarzyszenia dzielą się na:
1) członków zwyczajnych,
2) członków wspierających.
§ 9.
l. Członkiem zwyczajnym może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność
do czynności prawnych i nie pozbawiona
praw publicznych.
2. Członkiem wspierającym może być osoba prawna zainteresowana działalnością
Stowarzyszenia, która zadeklarowała na
jego rzecz pomoc finansową lub rzeczową.
Osoba prawna działa w Stowarzyszeniu
przez swojego przedstawiciela.
3. Członków zwyczajnych i wspierających
przyjmuje w drodze uchwały Zarząd,
na podstawie pisemnej deklaracji.
§ 10.
1. Członek zwyczajny ma prawo do:
1) czynnego i biernego prawa wyborczego
do władz Stowarzyszenia,
2) zgłaszania opinii i wniosków pod adresem władz Stowarzyszenia,
3) zaskarżania do Walnego Zebrania Członków uchwały Zarządu Stowarzyszenia
o skreśleniu z listy członków.
2. Członek zwyczajny obowiązany jest do:
1) przestrzegania statutu, regulaminów i
uchwał władz Stowarzyszenia,
2) regularnego opłacania składek i innych
świadczeń na rzecz Stowarzyszenia,
3) współdziałania w realizacji celów statutowych
§ 11.
1. Członek wspierający, z wyjątkiem czynnego i biernego prawa wyborczego, posiada prawa określone w § 10.
2. Członek wspierający ma prawo brać
udział - z głosem doradczym - w obradach
statutowych władz Stowarzyszenia.
3. Członek wspierający posiada obowiązki
określone w § 10 ust. 2 pkt. 1-3
§ 12.
1. Członkostwo w Stowarzyszeniu ustaje
na skutek:
1) dobrowolnej rezygnacji z przynależności do Stowarzyszenia, zgłoszonej na
piśmie Zarządowi, po uprzednim uregulowaniu wszelkich zobowiązań odnośnie
Stowarzyszenia,
2) śmierci członka, utraty zdolności do
czynności prawnych,
3) utraty osobowości prawnej przez członka wspierającego,
4) skreślenia z listy członków z powodu
nieusprawiedliwionego zalegania z opłatą
składek członkowskich lub innych zobowiązań, przez okres przekraczający dwanaście miesięcy,
2. W przypadku określonym w ust. 1 pkt.
2-4 orzeka Zarząd podając przyczyny skreślenia lub wykluczenia na piśmie.
Rozdział IV
Organy Stowarzyszenia
§ 13.
1. Organami Stowarzyszenia są:
1) Walne Zebranie,
2) Zarząd,
3) Komisja Rewizyjna.
§ 14.
1. Kadencja Zarządu i Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia trwa cztery lata, a ich
wybór odbywa się w głosowaniu jawnym,
większością głosów obecnych członków
Walnego Zgromadzenia.
2. Uchwały Zarządu Stowarzyszenia podejmowane są w głosowaniu jawnym, zwykłą
większością głosów, przy obecności co
najmniej połowy ogólnej liczby uprawnionych członków.
3. Uchwały Komisji Rewizyjnej podejmo-
wane są w głosowaniu jawnym, bezwzględną większością głosów, przy obecności co
najmniej 50% ogólnej liczby uprawnionych
członków. Na podstawie uchwały pełnego
składu Komisja Rewizyjna może podejmować uchwały w głosowaniu tajnym.
§ 15.
Mandat członka Zarządu wygasa po upływie kadencji, na którą został wybrany oraz
w przypadku rezygnacji, utraty członkowstwa oraz odwołania przez Walne Zebranie. W przypadku wygaśnięcia mandatu,
skład Zarządu może zostać uzupełniony w
drodze uchwały Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia.
Walne Zebranie Członków
§ 16.
1. Walne Zebranie Członków jest najwyższą władzą Stowarzyszenia.
2. W Walnym Zebraniu Członków biorą
udział:
1) z głosem stanowiącym - członkowie
zwyczajni,
2) z głosem doradczym - członkowie
wspierający.
§ 17.
1. Walne Zebranie Członków może być
zwyczajne lub nadzwyczajne.
2. Sprawozdawcze Walne Zebranie Członków zwołuje się raz w roku.
3. Do ważności uchwał Walnego Zebrania Członków konieczna jest obecność
co najmniej połowy członków Stowarzyszenia. Jednakże Walne Zebranie w drugim terminie jest ważne bez względu na
ilość członków biorących udział w Zebraniu. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów oddanych, chyba że niniejszy statut stanowi inaczej.
3. Obradami Walnego Zebrania kieruje
Prezydium w składzie: przewodniczący,
sekretarz, członek.
4. Prezydium Walnego Zebrania wybierane
jest w głosowaniu jawnym, zwykłą większością obecnych członków spośród członków Stowarzyszenia, nie wchodzących
w skład Zarządu i Komisji Rewizyjnej .
5. Członek ustępujących lub obecnych
władz Stowarzyszenia nie może wejść
w skład Prezydium Walnego Zebrania
Członków.
6. Nadzwyczajne Walne Zebranie Członków zwołuje w szczególnie uzasadnionych
przypadkach:
1) Zarząd,
2) Komisja Rewizyjna,
3) 25 % członków Stowarzyszenia.
7. O miejscu, terminie i porządku obrad
Walnego Zebrania Członków Zarząd powiadamia członków co najmniej na 30 dni
przed terminem zebrania. Powiadomienia
o miejscu i terminie obrad Walnego Zebrania Członków rozsyłane są poczta elektroniczną lub tradycyjną.
§ 18.
Do kompetencji Walnego Zebrania w
szczególności należy:
1) uchwalenie statutu i jego zmian,
2) wybór i odwoływanie członków władz
Stowarzyszenia,
3) rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań władz Stowarzyszenia,
4) podejmowanie uchwały o rozwiązaniu Stowarzyszenia i przeznaczeniu jego
majątku,
5) podejmowanie uchwał nie wchodzących w kompetencje innych organów
Stowarzyszenia.
3) ustalanie wysokości składek członkowskich,
Zarząd
§ 19.
1. Zarząd kieruje całokształtem działalności Stowarzyszenia, zgodnie z uchwałami
Walnego Zebrania Członków, reprezentuje
je na zewnątrz i ponosi odpowiedzialność
przed Walnym Zebraniem Członków.
2. Zarząd składa się z czterech członków:
prezesa, wiceprezesa, sekretarza i skarbnika Zarządu
3. Każdy z członków zarządu reprezentuje Stowarzyszenie na zewnątrz i ma prawo
i obowiązek prowadzenia zwykłych spraw
Stowarzyszenia.
4.
Oświadczenia
woli
w
imieniu Stowarzyszenia składa dwóch
członków
Zarządu
łącznie,
w tym prezes.
5. Zarząd obraduje na posiedzeniach zwoływanych w razie potrzeby przez prezesa,
nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
6. Uchwały Zarządu podejmowane są zwykłą większością głosów.
§ 20.
Do zakresu działania Zarządu należy:
1) realizacja uchwał Walnego Zebrania
Członków,
2) ustalanie budżetu Stowarzyszenia,
3) sprawowanie zarządu nad majątkiem
Stowarzyszenia,
4) podejmowanie decyzji w sprawie nabycia lub zbycia majątku nieruchomego
i ruchomego,
5) podejmowanie decyzji w sprawie zaciągania zobowiązań nie przekraczających
kwoty 20 000,- zł,
6) zwoływanie Walnego Zebrania Członków,
7) podejmowanie uchwał w sprawach przyjmowania i wykluczania
członków,
5
8) składanie sprawozdań ze swej działalności na Walnym Zebraniu Członków.
Komisja Rewizyjna
§ 21.
1. Komisja Rewizyjna jest organem Stowarzyszenia powołanym do sprawowania
kontroli nad jego działalnością.
2. Komisja Rewizyjna składa się z trzech
członków, w tym przewodniczącego i wiceprzewodniczącego.
§ 22.
Do zakresu działania Komisji Rewizyjnej
należy:
1) kontrolowanie działalności Stowarzyszenia,
2) przeprowadzenie co najmniej raz w
roku kontroli merytorycznej i finansowej
Zarządu,
3) występowanie do Zarządu z wnioskami
wynikającymi z przeprowadzonych kontroli,
4) prawo żądania zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zebrania Członków w razie
stwierdzenia niewywiązywania się przez
Zarząd z jego statutowych obowiązków,
a także prawo żądania zwołania posiedzenia Zarządu,
5) zwołanie Walnego Zebrania Członków, w razie nie zwołania go przez Zarząd
w terminie ustalonym statutem,
6) składanie na Walnym Zebraniu Członków wniosków o udzielenie (lub odmowę
udzielenia) absolutorium Zarządowi
Stowarzyszenia,
7) składanie sprawozdań ze swej działalności na Walnym Zebraniu Członków.
2) darowizny, zapisy i spadki,
3) dotacje i subwencje,
4) wpływy z działalności statutowej
Stowarzyszenia (dochodów z własnej
działalności, dochody z majątku Stowarzyszenia).
2. Składki członkowskie powinny być
wpłacane do końca I kwartału każdego
roku. Nowo przyjęci członkowie wpłacają
składki, wg zasad określonych przez Zarząd, w ciągu czterech tygodni od otrzymania powiadomienia o przyjęciu w poczet członków Stowarzyszenia. Wysokość
składek określa Walne Zgromadzenie
Członków. Stowarzyszenie prowadzi gospodarkę finansową oraz rachunkowość,
zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Rozdział VI
Postanowienia końcowe
§ 27.
1. Uchwalenie statutu lub jego zmiana
oraz podjęcie uchwały o rozwiązaniu Stowarzyszenia przez Walne Zebranie Członków wymaga kwalifikowanej większości
2/3 głosów, przy obecności co najmniej
połowy członków uprawnionych do głosowania.
2. Podejmując uchwałę o rozwiązaniu Stowarzyszenia Walne Zebranie Członków
określa sposób przeprowadzenia likwidacji
oraz przeznaczenia majątku Stowarzyszenia.
3. W sprawach nie uregulowanych w statucie zastosowanie mają odpowiednie przepisy prawa powszechnie obowiązującego.
Bytom, 16.03.2015 r.
§ 23.
Członkowie Komisji Rewizyjnej nie mogą
pełnić innych funkcji we władzach Stowarzyszenia.
§ 24.
W przypadkach określonych w § 22 pkt.
4-5 Walne Zebranie Członków winno być
zwołane w terminie nie dłuższym niż 30
dni od daty zgłoszenia żądania, a posiedzenie Zarządu nie później niż w terminie 14
dni od daty zgłoszenia żądania.
Rozdział V
Majątek i fundusze
§ 25.
Majątek Stowarzyszenia stanowią nieruchomości, ruchomości i fundusze.
§ 26.
1. Źródłami powstania majątku Stowarzyszenia są:
1) składki członkowskie,
6
Działania pielęgnacyjne u pacjentów
z nieutrwalonym migotaniem przedsionków
Nursing care of patients with paroxysmal atrial fibrillation
Kamila Czechowska Tomala
Oddział Kardiologii ze Stanowiskami Intensywnego Nadzoru w Bytomiu
STRESZCZENIE
Wprowadzenie: Częstość występowania
migotania przedsionków ocenia się na 1,8
- 2,4% dorosłej populacji, a w ciągu przyszłych 50 lat, w miarę starzenia się populacji ludzkiej, intensywność wzrośnie 2,5
krotnie [21].
Cel pracy: jest ocena roli personelu pielęgniarskiego u pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków w ramach
czynności pielęgnacyjnych.
Metodyka: Badaniem retrospektywnym
objęto 25 pacjentów z nieutrwalonym
migotaniem przedsionków, hospitalizowanych w okresie od kwietnia do czerwca
2012r. na Oddziale Kardiologii ze stanowiskami Intensywnego Nadzoru Szpitala Specjalistycznego nr 1 w Bytomiu. W
celu zrealizowania celu i ułatwienia analizy dokumentacji medycznej dla każdego pacjenta został opracowany kliniczny
arkusz obserwacyjny, który zawiera dane
osobowe pacjenta, rozpoznanie kliniczne,
odchylenia w wywiadzie i w badaniach
przedmiotowych oraz nieprawidłowości w
badaniach dodatkowych. Ponadto dla każdego chorego zaplanowano indywidualne
postępowanie pielęgniarskie, dostosowane
do wieku i stanu klinicznego pacjenta.
Wyniki: Badaniem objęto 25 pacjentów
z nieutrwalonym migotaniem przedsionków, 64% kobiet i 36% mężczyzn w przedziale wiekowym między 30 a 87 rokiem
życia. Biorąc pod uwagę BMI, nadwagę u
kobiet miało 28% grupy, a otyłość 24%, natomiast u mężczyzn nadwaga występowała
u 20%, a otyłość u 12%.
W badaniu 80% mieszka w mieście, 20%
zamieszkuje wieś. 76% pacjentów przyjętych w trybie pilnym, 24% w trybie planowym, nieprawidłowy poziom elektrolitów stwierdzono u 12% chorych, 72%
pacjentów nie stosowało używek w wywiadzie, niedomykalność zastawki mitralnej
stwierdzono u 84% pacjentów, u 36% badanych wykonano kardiowersję elektryczną, u 28% kardiowersję farmakologiczną, u
28% badanych samoistnie powrócił rytm
zatokowy w pierwszej dobie pobytu na oddziale. U 92% pacjentów założono Holter
EKG, który przedstawiał rytm zatokowy. U
8% badanych odstąpiono od umiarowiania
z powodu obecności skrzepliny w lewym
przedsionku. Do najczęściej wykonywanych czynności pielęgnacyjnych należało:
przygotowanie stanowiska dla pacjenta i
sprzętu monitorującego z monitoringiem,
pomiar podstawowych parametrów życiowych
i założenie wkłucia dożylnego, wykonanie
badania EKG i pobranie badań laboratoryjnych. Największe zapotrzebowanie na
opiekę pielęgniarską występuje na początku hospitalizacji. W trakcje całego pobytu
bardzo ważne jest prowadzenie edukacji
w ramach obserwacji objawów chorobowych, przygotowania i spożywania należytych pokarmów oraz prowadzeniu prawidłowego stylu życia.
Wnioski: Zapotrzebowanie na opiekę
pielęgniarską u pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków jest
uzależnione od ich wieku i płci, stanu klinicznego, chorób współistniejących oraz
czasu i trybu hospitalizacji. U chorych z
nieutrwalonym migotaniem przedsionków, najważniejszymi świadczonymi
działaniami pielęgniarskimi są: pomiary
podstawowych parametrów życiowych z
pobraniami badań laboratoryjnych, zapobieganie zakażeniom i powikłaniom, wykonanie zleceń lekarskich i współudział w
leczeniu farmakologicznym oraz wsparcie
psychiczne udzielane choremu i jego najbliższej rodzinie. Ważnym i szczególnym
postępowaniem zawodowym pielęgniarek kardiologicznych, opiekujących się
pacjentami z nieutrwalonym migotaniem
przedsionków jest holistyczne działanie
pielęgnacyjne oraz edukowanie pacjenta i
jego najbliższej rodziny w celu większego
zaangażowania ich w proces pielęgnowania i leczenia.
ABSTRACT
Introduction: The prevalence of atrial fibrillation is around 1.8 - 2.4% of the adult
population. It is estimated that over the
next 50 years, as the population is aging,
the occurrence will increase 2.5 fold [21].
Aim of the study is to evaluate the role of
a nurse in care of patients with paroxysmal
atrial fibrillation in the context of nursing
activities.
Methods: Retrospective study of 25 patients with paroxysmal atrial fibrillation
who were hospitalized in the period from
April to June 2012 in the High Dependency Unit of the Department of Cardiology
in Specialist Hospital No 1 in Bytom. In
order to facilitate the analysis of medical
records, for each patient has been developed clinical observation sheet that contains personal data of the patient, clinical
diagnosis, clinical history, as well as basic
and additional investigations. Furthermore, for each patient individualised , tailored
to the age and clinical status of the patient
nursing treatment plan was developed.
Results: The study included 25 patients
with non-permanent atrial fibrillation,
64% of women and 36% of men aged between 30 and 87 years of age. Given the
BMI of overweight women were 28% of
the group, and obesity 24%, while in men
overweight occurred in 20% and obesity in
12%. In the study, 80% live in the city and
20% of the population of the village. 76%
of patients was admitted urgently while
24% electively. Abnormal levels of electrolytes was found in 12% of patients, 72% of
patients did not reported use of any stimulants, mitral regurgitation was observed
in 84% of patients. 36% of patients was
treated using electrical cardioversion, 28%
pharmacological cardioversion, 28% of respondents spontaneously returned to sinus
rhythm in the first day of hospitalization.
In 92% of patients Holter monitoring presents sinus rhythm. In 8% of respondents
cardiac resynchronization was abandoned
due to the presence of thrombus in the left
atrium. The most frequently performed
nursing activities included: preparing the
bed space including monitoring equipment for the patient, measurement of vital
signs, peripheral line insertion, blood sampling and ECG taking. The greatest demand for nursing care occurs at the beginning of hospitalization. In the course of the
7
entire stay it is very important to conduct
patients health education and promotion
of healthy lifestyle.
Conclusions: The demand for nursing care
in patients with paroxysmal atrial fibrillation depends on their age and sex, clinical
status, comorbidities, as well as the time
and mode of hospitalization. In patients
with non-permanent atrial fibrillation,
the most important nursing activities are:
measurements of vital signs, blood sampling, prevention of infections and complications, execution of medical orders
and cooperation in the pharmacological
treatment and psychological support for
patients and their immediate family. It is
very important to assure holistic approach
to care as well as ongoing education of the
patient and his family in order to increase
their involvement in the care process and
treatment.
WPROWADZENIE
Pierwsze opisy nieregularnego tętna odnotowano u chorych w wywiadzie lekarskim u których stwierdzono nieprawidłowości w budowie anatomicznej
i czynności zastawki mitralnej serca. Te
dane pochodzą z XVIII wieku. Leczenie
wówczas polegało na podawaniu preparatów Chininy [5]. Lata XIX i XX wieku należą
do dwóch osób, przedstawicieli medycyny:
Karela Wenckebacha, lekarza, anatomisty
i sir Jamesa MacKenziego, lekarza, kardiologa, którzy poświęcili się problemom
nieregularnego tętna. W swych wywodach doszli do wniosku, iż występowanie
nieregularnego pulsu wpływa niekorzystnie na przyszłe rokowanie stanu chorego.
Obaj mężczyźni samodzielne wykonali
badanie, które u Wenckebacha polegało
na odnotowywaniu zapisu krzywej tętna
tętniczego oraz uderzenia koniuszkowego natomiast MacKenzi równocześnie
badał puls tętniczy i kontrolował zapis
krzywej tętna żylnego. Sir MacKenzi dokonał przełomowego odkrycia stwierdzajac, że u niektórych osób badanych z
nieregularnym tętnem, znika fala A tętna
żylnego. Początkowo objaw ten przypisywał porażeniu przedsionków, późnej
pobudzeniom równoczesnym komór
i przedsionków. W trakcie badania krzywej tętna żylnego zauważył niewielkie
oscylacje i stwierdził, iż jest to zjawisko
migotania przedsionków [5]. Thomas Levis - znany kardiolog i pionier medycyny
naukowej porównał oscylację linii izoelektrycznej elektrokardiogramu z badaniem,
które kilka lat wcześniej wykonał William
Einthoven dotyczące migotania przedsionków [5]. Levis opracował koncepcję
pojedynczej fali nawrotnej jako jeden
z mechanizmów postawania migotania
8
przedsionków.A doszedł do tego wniosku
Thomas Lewis jako pierwszy oglądając
migotanie przedsionków w otwartej klatce
piersiowej konia. Wcześniej u tego zwierzęcia wykryto klinicznie arytmię [5]. Inni
naukowcy - W. Engellman i H.Winterber
wysunęli tezę o ognisku ekotopowym, natomiast Garrey i Mines wielu obwodów
reentry - wtórnego pobudzenia. Obecnie większość autorów uważa, że podstawowym mechanizmem występowania
migotania przedsionków jest krążenie
impulsów po zamkniętych torach (pobudzenie reentry). Twierdzi się, że odkryte
wcześniej mechanizmy i ich kombinacje
przyczyniają się do wystąpienia arytmii.
Jednym z wielu czynników, które wpływają na powstanie migotania przedsionków
jest ich złożona budowa [6]. Wciąż jednak
pozostaje wiele mechanizmów odpowiedzialnych za powstanie i utrzymywania tej
arytmii u człowieka.
Migotanie przedsionków(z ang. atrial fibrllation - AF) nazywane przyśpieszoną
niemiarowością nadkomorową, charakteryzuje się nieuporządkowaną, z szybkością
350 - 700/min pracą elektryczną, komórek
mięśniowych przedsionków w sercu [7].
Niezgodna stymulacja przedsionków doprowadza do ubytku sprawności hemodynamicznej ich skurczu i sprawia niemiarowy rytm komór. Inne sformułowanie na
temat migotania przedsionków podał w
1992r., Douglas P. Zipes, dla którego ten
stan zwany z ang. atrial fibrllation - AF
to arytmia charakteryzująca się całkowicie zdezorganizowaną depolaryzacją
przedsionków, która nie prowadząc do ich
efektywnego hemodynamicznie skurczu.
Aktywność elektryczna przedsionków charakteryzuje się w badaniu elektrokardiograficznym nieregularnym wychyleniem
linii izoelektrycznej o małej i zmiennej amplitudzie oraz częstotliwości wynoszącej
350 - 600/min[5].Migotanie przedsionków
charakteryzuje się przypadkowym stymulowaniem komór serca z różną częstością,
które uzależnione jest od układu przekazującego impulsy z przedsionków. Węzeł
przedsionkowo - komorowy” jest często
ostrzeliwany przez impulsy krążące w obszarze mięśni przedsionków, doprowadzając do niemiarowego pobudzenia komór.
Komory nie są w stanie odpowiadać na tak
wiele pobudzeń. Wówczas przedsionki tracą zdolność prawidłowego kurczenia się,
doprowadzając do zalegania nadmiernej
ilości krwi i tworzeniu się skrzeplin. Migotanie przedsionków może powodować
nasilenie niewydolności serca, ponadto
jego niedokrwienie oraz występowanie incydentów zakrzepowo - zatorowych.
Od wielu lat poszukuje się czynnika chorobowego, odpowiedzialnego za wywołanie arytmii. Pomimo posiadanej wiedzy
na temat rodzajów migotania przedsionków. Do choroby migotania przedsionków przyczyniają się schorzenia układu
sercowo naczyniowego i inne choroby
współistniejące. Do przyczyn anatomicznych odpowiadających za występowanie
arytmii zaliczamy: procesy starcze serca,
zwłóknienie, spadek masy przedsionka
oraz szkodliwe zmiany wewnątrz tkanki
łącznej. Do zaistnienia AF konieczne są
dwa elementy, pierwszy element zwany
czynnikiem wyzwalającym, a drugi element to środowisko elektrofizjologiczne.
W tym przypadku czynnikiem, który wyzwala jest aktywność elektryczna znajdująca się we wlotach żył płucnych oraz żyłach
klatki piersiowej, które zaopatrują serce.
W żyłach płucnych znajdują się małe wiązki mięśniowe, scalające się elektrycznie z
mięśniówką przedsionka. Zarejestrowano,
że główną przyczyną, która wywołuje powstanie impulsu elektrycznego w żyłach
płucnych jest reakcja zapalna, naciągnięty i
rozbudowany przedsionek oraz pobudzany
przez część układu autonomicznego, nerwowego [6]. Oprócz w/w można wyróżnić
istotne czynniki, które znacznie wpływają
na wystąpienie arytmii jak: niewydolność
nerek, choroby psychiczne, choroby nowotworowe, niedokrwistość, spożywanie
dużych ilości alkoholu. Jeśli raz już miał
miejsce proce migotania przedsionków,
to możemy się spodziewać kolejnych napadów. Udowodniono, że pewne odchylenia i zmiany w czasie trwania załamka
P w zapisie elektrokardiogramu, mogą
sugerować wystąpienie kolejnego napadu arytmii. Dotychczasowe spostrzeżenia
ukazują nam, że AF może występować w
nocy, jako mechanizm wazowagalny ze
zwolnioną akcją serca u osób, które spożyły alkohol lub zjadły obfity posiłek. Do
drugiej grupy pacjentów należą osoby, u
których AF wystąpiło po przebytym stresie. Jest to związane ze zwiększonym napięciem układu współczulnego. Często u
tych osób występują inne choroby serca.
Każde wystąpienie arytmii, powoduje
zmiany w przebudowie przedsionków i komór: elektrycznej, strukturalnej oraz neurohormonalnej. W wyniku przebudowy,
powiększają się jamy przedsionków, następuje namnażanie ilości miocytów, nieprawidłowe kurczenie i zwiększone włóknienie [10]. Uważa się, że u połowy pacjentów,
AF przebiega bezobjawowo. Wpływa na
to brak diagnozowania u badanych chorych oraz rozpoznanie AF po wystąpieniu objawów wskazujących o dokonanym
udarze niedokrwiennym mózgu [11]. Do
głównych objawów, na które uskarżają się
chorzy są: palpitacje serca, bóle w klatce
piersiowej, duszność, utraty przytomności, uczucie kołysania, wirowania, poty,
zmniejszona tolerancja wysiłku i zaburze-
nia równowagi [12]. Została opracowana
klasyfikacja objawów migotania przedsionków wg EHRA score w 2007r. Klasyfikacja ta przedstawia się następująco:
•
•
•
•
EHRA 1 - u tych chorych nie występują objawy podmiotowe,
EHRA 2 - u chorych występują łagodne objawy, ale nie utrudniają codziennej aktywności,
EHRA 3 - u pacjentów występują
ciężkie objawy, codzienna aktywność
jest utrudniona,
EHRA 4 - u pacjentów występują objawy, które uniemożliwiają od funkcjonowanie i codzienna aktywność
[13].
Podstawowym celem leczenia migotania
przedsionków jest dążenie do wykluczenia lub bodaj powstrzymania objawów
wywołujących arytmię oraz zmniejszenie incydentów zatorowych. Elementy
wywołujące arytmie, które mogą ulec
zmianie to: wady zastawkowe, zaburzenia elektrolitów, operacje serca, substancje toksyczne(alkohol, papierosy,
marihuana), zatorowość płuca oraz inne
choroby płuc. Natomiast do elementów,
które możemy korygować zaliczamy:
choroba niedokrwienna serca, cukrzyca,
niewydolność mięśnia sercowego i nadciśnienie tętnicze [6]. Leczenie polega
na: przywróceniu rytmu zatokowego i
jego utrzymaniu, zwolnieniu akcji serca
oraz zapobieganie powikłaniom zakrzepowo - zatorowym [16]. W tym celu zaleca się przewlekłe aplikowanie doustnych
koagulantów [17]. Opracowano skalę
CHA 2 DS 2 -VASc., która umożliwia
nam weryfikowanie pacjentów u których
ryzyko to jest największe. Do czynników
ryzyka zaliczamy: zastoinową niewydolność serca/ dysfunkcję lewej komory,
nadciśnienie tętnicze, wiek powyżej 75
lat, cukrzycę, przebyty udar mózgu, chorobę naczyniową, wiek od 65 do74 lat,
płeć żeńska. Za każde wystąpienie dodaje się jeden punkt [18]. W początkowej
fazie opieki nad chorym z AF wybieramy
metodę leczenia arytmii, polegającej na
utrzymaniu rytmu zatokowego lub skupieniu się na monitorowanie pracy komór [10].Należy także pamiętać, że sposób leczenia powinien być do każdego
chorego z AF dobierany indywidualnie w
zależności od charakteru niemiarowości.
A podsumowując ocenę prezentowanych
sposobów leczenia, można stwierdzić, że
współczesny proces chorobowy migotania przedsionków leczymy w sposób farmakologiczny, wykonując zabieg kardiowersji elektrycznej, ablacji przez skórnej
oraz śródoperacyjnej [19].
Profilaktyka i edukacja zdrowotna cho-
rych i jego rodziny, obok działań pielęgnacyjno - leczniczych, wpływa korzystnie na osiągnięcie pozytywnych
efektów terapeutycznych. Bardzo ważna
jest rola dobrze wyszkolonej pielęgniarki.
Osoba chora wymaga dokładnej i rzetelnej informacji na temat swojego stanu
zdrowia. Podczas rozwoju współczesnego
pielęgniarstwa, zauważono istotną rolę
pielęgniarskich działań edukacyjnych w
wychowaniu i wzmacnianiu u pacjentów korzystnego dla zdrowia, prawidłowego stylu życia, modelu zapobiegania
chorobie oraz przywracaniu zdrowia.
U chorych z nieutrwalonym migotaniem przedsionków możemy mówić
o profilaktyce III - rzędowej, której głównym celem jest: maksymalna korekcja
czynników wyzwalających arytmię, zahamowanie rozwoju choroby oraz niedopuszczenie do wystąpienia powikłań [20].
Do celów profilaktycznych chorób układu
krążenia kwalifikujemy zredukowanie incydentów sercowo - naczyniowych, poprawa stanu egzystencji i wydłużenia życia oraz zahamowaniu z wyprzedzeniem
inwalidztwa. Najistotniejszym działaniem
profilaktycznym jest:
•
•
•
•
niedopuszczenie do odwodnień (zaburzenia elektrolitowe),
eliminacja używek (kawa, papierosy i
alkohol),
korekta obciążeń psychicznych (depresja, nerwica),
zapobieganie zakażeniom układu oddechowego.
Oprócz w/w działań profilaktycznych
bardzo ważne jest monitorowanie skuteczności leczenia farmakologicznego,
kontrola ciśnienia tętniczego, masy ciała, organizacja trybu pracy i wypoczynku, aktywność fizyczna dostosowana do
wydolności oraz przestrzeganie zasad
dietetycznych. Najbliższa rodzina także
powinna dostać informację o charakterze choroby, sposobie leczenia i rozpoznawaniu arytmii. Podsumowując
prawidłowo przeprowadzana edukacja
zdrowotna i profilaktyka w znaczący
sposób poprawia jakość życia pacjentów
ze schorzeniami układu krążenia, ich relacje rodzinne oraz społeczne. Nie można także zapomnieć o czynnikach finansowych, które zwiększają przydatność do
społeczeństwa osoby, o którą się troszczy
pielęgniarka.
CEL PRACY
Celem pracy jest ocena roli personelu
pielęgniarskiego w diagnostyce i terapii
pacjentów z nieutrwalonym migotaniem
przedsionków .
MATERIAŁ I METODYKA
Badaniem retrospektywnym objęto 25
pacjentów z nieutrwalonym migotaniem
przedsionków, hospitalizowanych w okresie
od kwietnia do czerwca 2012r. na Oddziale
Kardiologii ze stanowiskami Intensywnego Nadzoru Szpitala Specjalistycznego nr 1
w Bytomiu. W celu zrealizowania tematu
pracy i ułatwienia analizy dokumentacji
medycznej dla każdego pacjenta został
opracowany kliniczny arkusz obserwacyjny, który zawiera dane osobowe pacjenta,
rozpoznanie kliniczne, odchylenia w wywiadzie i w badaniach przedmiotowych
oraz nieprawidłowości w badaniach dodatkowych. Ponadto dla każdego chorego
zaplanowano indywidualne postępowanie
pielęgniarskie, dostosowane do wieku i
stanu klinicznego pacjenta. Do zebrania
materiałów badawczych posłużono się
analizą dokumentacji medycznej:
•
•
•
•
•
•
historie choroby zintegrowane z wywiadem lekarskim,
raporty pielęgniarskie,
karty procedur medycznych,
indywidualne karty zleceń lekarskich,
indywidualne karty zleceń diagnostycznych,
wywiad z personelem pielęgniarskim.
Indywidualnie
opracowane
kliniczne arkusze obserwacyjne z opisem
pacjentów i postępowaniem pielęgniarskim.
WYNIKI BADAŃ
W badanej grupie 25 pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków,
przewagę stanowiły kobiety (64%). W
badanej grupie pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków największą grupę stanowiły osoby w wieku 61 - 70 lat (44%). W badanej grupie
48% to pacjenci z nadwagą a28% kobiet
i 20% mężczyzn miało nadwagę . 20%
grupy badanej stanowiły osoby mieszkające na wsi, a 80% badanych to osoby
mieszkające w mieście.76% pacjentów z
nieutrwalonym migotaniem przedsionków było hospitalizowanych w trybie
pilnym. 68% badanych stanowili pacjenci hospitalizowani w czasie od 4 do
7 dni .U 84% pacjentów badanej grupy występowały choroby serca w wywiadzie rodzinnym .W badanej grupie 16% pacjentów spożywało alkohol. U 84% pacjentów
występowała patologia (niedomykalność
i zwężenie) zastawki mitralnej. W badanej grupie u 4% pacjentów wykonano plastykę naczyń wieńcowych
(PCI) i interwencje kardiochirurgiczne
(CABG). Wśród badanej grupy u 12%
osób, występował niedobory elektrolitów
9
Ryc. 1
Rozkład procentowy pacjentów w grupie badanej z uwzględnieniem zastosowanej terapii farmakologicznej
(sód, potas) . W badanej grupie u 36% pacjentów wykonano kardiowersję elektryczna
i powrócił rytm zatokowy .
W badanej grupie 31% pacjentów stosuje leki przeciwzakrzepowe,
16% pacjentów stosuje leki (betablokery), natomiast 17% osób zażywa leki
przeciw krzepliwe.
Zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarską
Największe zapotrzebowanie na opiekę
pielęgniarską występuje na początku leczenia szpitalnego, co jest związane z wykonaniem wszelkich zleceń lekarskich,
badań diagnostycznych, zaspokojeniem
całościowych potrzeb psychospołecznych
oraz służeniu pomocą w rozwiązywaniu
problemów pacjenta. W trakcje całego pobytu bardzo ważne jest prowadzenie edukacji w ramach obserwacji objawów chorobowych, przygotowania i spożywania
należytych pokarmów oraz prowadzeniu
prawidłowego stylu życia.Najczęściej wykonywanymi czynnościami pielęgniarskimi były [Ryc. 16]:
• przygotowanie sprzętu monitorującego,
• przygotowanie stanowiska dla pacjenta,
• przyjęcie pacjenta na oddział,
• zapoznanie z topografią oddziału,
• założenie dokumentacji medycznej
oraz kart pielęgnacji,
• przeprowadzenie pomiarów podstawowych parametrów życiowych,
• wykonanie badania EKG,
• pobranie badań laboratoryjnych,
• założenie wkłucia obwodowego i jego
obserwacja,
• wykonanie zleceń lekarskich,
• ocena układu oddechowego i krążenia,
• prowadzenie bilansu wodnego,
10
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
kontrola wydalania,
zapobieganie powikłaniom płucnym i
krążeniowym,
zapobieganie zakażeniom i infekcją,
zapewnienie potrzeb higienicznych,
zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,
udzielanie wsparcia emocjonalnego,
psychicznego, społecznego,
zalecenia odnośnie systematycznego
spożywania leków,
zalecenia odnośnie poprawy sprawności ruchowej,
zalecenia odnośnie utrzymania prawidłowej wagi ciała,
zalecenia odnośnie stałego kontaktu z
lekarzem rodzinnym i kardiologiem,
udzielanie wskazówek odnośnie codziennej kontroli ciśnienia tętniczego,
uświadomienie o pilnym kontakcie w
przypadku wystąpienia bólu,
edukacja odnośnie prawidłowego odżywiania,
edukacja zdrowotna dotycząca wybranych jednostek chorobowych.
Do mniej częstych czynnośći pielęgniarskich należały:
pielęgnacja skóry, miejsc po przyłożeniu elektrod,
przygotowanie pacjenta do badania
echo / przezprzełykowe,
przygotowanie pacjenta do kardiowersji.
DYSKUSJA
Coraz więcej chorych zgłasza się do szpitala
uskarżając się na szybki rytm serca, uczucie
duszności oraz niemożność podejmowania wysiłku fizycznego. Migotanie przedsionków jest najczęstszą złożoną arytmią
występującą nie tylko u ludzi starszych, ale
także coraz częściej również u ludzi młodych. Według Europejskiego Towarzystwa
Kardiologicznego ponad 6 milionów Europejczyków cierpi z powodu tej arytmii,
a prognozuje się, że w ciągu przyszłych 50
lat, w miarę starzenia się populacji ludzkiej,
intensywność zaburzeń rytmu serca wzrośnie 2,5 krotnie [21]. Częstość występowanie migotania przedsionków w trzeciej dekadzie życia ocenia się 1,8 - 2,4% dorosłej
populacji i liczba ta ulega podwojeniu z
każdą kolejną dekadą życia [5][23]. W pracy badaniem objęto 25 pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków, 64%
kobiet i 36% mężczyzn najwięcej w przedziale wiekowym między 61 a 80 rokiem
życia. Podobnie w doniesieniach piśmiennictwa najliczniejsza liczba pacjentów znajdowała się w najbardziej zaawansowanym
przedziale wiekowym i zwiększała wraz z
występowaniem chorób serca [12][22]. I
tak częstość występowania AF ocenia się
na 1,8 - 2,4% dorosłej populacji i podwaja
się z każdą kolejną dekadą życia [5][23].
W mojej pracy 80% pacjentów mieszka
w mieście, 20% zamieszkuje wieś. Biorąc
pod uwagę BMI, nadwagę u kobiet miało 28% grupy, a otyłość - 24%, natomiast
u mężczyzn nadwaga występowała u 20%, a otyłość u - 12%, w doniesieniach
z Framingham było podobnie [24]. 76%
pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków było przyjętych w
trybie pilnym, a 24% - w trybie planowym. Tryb pilny obejmował pacjentów
z istotnymi zaburzeniami hemodynamicznymi natomiast w trybie planowym
przyjmowano pacjentów którzy wymagali
diagnostyki arytmii, wyrównania układu
krążenia, wykluczenia świeżego niedo-
Ryc. 2. Rozkład procentowy najczęściej wykonywanych czynności pielęgniarskich
krwienia serca. U wszystkich pacjentów
z migotaniem przedsionków trwającym
dłużej niż 48 godzin wykonywano przezprzełykowe badanie echokardiograficzne celem wykluczenia obecności materiału zatorowego oraz wdrażano intensywne
leczenie przeciwkrzepliwe (Clexan, Heparyna). U 36% badanych wykonano kardiowersję elektryczną, u 28% kardiowersję
farmakologiczną, u 28% badanych rytm
zatokowy powrócił samoistnie w pierwszej dobie pobytu w oddziale. U 8% badanych odstąpiono od próby przywrócenia
rytmu zatokowego z powodu obecności skrzepliny w lewym przedsionku
lub małego prawdopodobieństwa utrzymania trwałego rytmu zatokowego.
Wszystkim chorych z rytmem zatokowym (92%), wykonano kontrolne
24- godzinnego monitorowanie EKG
metodą Holtera. Z uwagi na częste
nawroty epizodów migotania przedsionków oraz brak skuteczności przewlekłego leczenia farmakologicznego,
które utrzymywałoby trwale rytm zatokowy duże nadziej wiążemy z technikami ablacyjnymi [25]. Swoje miejsce
w leczeniu AF znajdują oprócz leków
antyarytmicznych, leki z grupy statyn.
Skuteczne leczenie oraz prowadzenie
profilaktyki przeciwzakrzepowej u pacjentów z migotaniem przedsionków
stanowi duże wyzwanie dla współczesnej
kardiologii. Pacjent z migotaniem przedsionków, powinien być pod stałą kontrolą lekarską w gabinecie POZ zarówno przy rozpoczynaniu leczenia lekami
przeciwkrzepliwymi (VKA lub NOAC)
jak i w trakcie leczenia przewlekłego
[26]. Szczególnie ważnym czynnikiem
etiologicznym powstawania migotania
przedsionków jest alkohol [5]. Duże
ilości alkoholu zmniejszają refrakcję
i przewodzenie przedsionkowe. Duże
ilości alkoholu sprzyjają wystąpieniu hipokaliemii i hipomagnezemii [12]. W mojej pracy tylko 16%
stosowało używki w tym alkohol,
a nieprawidłowy poziom elektrolitów
stwierdzono u 12% chorych. W doniesieniach piśmiennictwa podkreśla się wartość
profilaktyczną szczepień przeciw grypowych
w zapobieganiu chorób serca i układu krążenia oraz zmniejszenia udarów mózgu [23].
W mojej pracy żaden pacjent nie był szczepiony przeciw grypie. Według doniesień
z piśmiennictwa migotanie przedsionków towarzyszy 75% chorym z niedomykalnością zastawki mitralnej i 40%
z jej zwężeniem [9]. W badanej grupie
chorych aż u 84% stwierdzono obecność niedomykalności mitralnej w różnym stopniu zaawansowania. Drugim
czynnikiem etiologicznym jest przewlekła choroba wieńcowa. Ocenia się
11
na podstawie danych z piśmiennictwa
[9], że w grupie chorych po przebytym
zawale serca, plastyce naczyń wieńcowych, rewaskularyzacji chirurgicznej
migotanie przedsionków występuje
od 5 do 40% chorych. W moim materiale choroba wieńcowa występowała
u 4% badanych (chory z wykonanym
CABG naczyń wieńcowych). Odnotowując wyniki badań klinicznych można
stwierdzić, że zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarską występuje podczas całego pobytu w oddziale. Bardzo ważne jest,
aby chory w warunkach domowych dokonywał kontroli ciśnienia tętniczego
i tętna. Ważna jest także edukacja dotycząca prawidłowego odżywiania ze
wskazówkami pomagającymi utrzymać
prawidłową wagę ciała i poprawę sprawności ruchowej [2]. Inną formą edukacji
w warunkach domowych jest uczenie o
konieczności przestrzegania zasad higienicznego zapobiegania zakażeniom i
infekcją oraz powikłaniom krążeniowym
i płucnym. Do roli pielęgniarki kardiologicznej należy uświadomienie pacjenta o
pilnym kontakcie w przypadku wystąpienia bólu w klatce piersiowej lub uczucia
nieprawidłowego bicia serca. Niezwykle ważne dla chorego jest udzielanie
wsparcia emocjonalnego i psychicznego
i społecznego oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, przez konieczność
stałego kontaktu z lekarzem rodzinnym
i kardiologiem. Ważną kwestią jest także pomoc w rozwiązywaniu problemów
i wspieranie chorego oraz jego rodziny.
Pielęgniarka spędza z pacjentem najwięcej czasu, dbając o jego samopoczucie, poprzez wdrażanie w proces pielęgnacyjny
i leczniczy pacjenta i jego rodzinę, nieustanie edukując i zapewniając opiekę
pielęgniarską na najwyższym poziomie.
WNIOSKI
Zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarską u pacjentów z nieutrwalonym migotaniem przedsionków jest uzależnione od
ich wieku i płci, stanu klinicznego, chorób współistniejących oraz czasu i trybu
hospitalizacji.U chorych z nieutrwalonym migotaniem przedsionków, najważniejszymi świadczonymi działaniami
pielęgniarskimi są: pomiary podstawowych parametrów życiowych z pobraniami badań laboratoryjnych, zapobieganie
zakażeniom i powikłaniom, wykonanie
zleceń lekarskich i współudział w leczeniu farmakologicznym oraz wsparcie
psychiczne udzielane choremu i jego
najbliższej rodzinie. Ważnym i szczególnym postępowaniem zawodowym pielęgniarek kardiologicznych, opiekujących
się pacjentami z nieutrwalonym migo-
12
taniem przedsionków jest holistyczne
działanie pielęgnacyjne oraz edukowanie
pacjenta i jego najbliższej rodziny w celu
większego zaangażowania ich w proces
pielęgnowania i leczenia.
PIŚMIENNICTWO
1. Jolanta Sułek, Monika Korbel - Pawlas,
Adam Pawlas, Robert Ślusarz, Motywy
i predyspozycje osób kształcących się w
zawodzie pielęgniarskim [w] Pielęgniarstwo XXI wieku, Nr 4(17) 2006, Lublin,
s.69 - 73
2. Ambulatoryjna Opieka Kardiologiczna,
pod red. Teresy Widomskiej - Czekajskiej,
Warszawa 1994, s. 14 - 73
3. Podstawy pielęgniarstwa, pod red. Barbary Ślusarskiej, Danuty Zarzyckiej, Kazimiery Zahradniczek, Tom II, Lublin 2004,
s. 959 - 965
4. http:/www.nursing.com.pl/Standard_Teorie_pielegnowania_Virginia_Henderson_
Dorothea_Orem_Callista_Roy_383.html
na dzień 11.12.2012
5. Grzegorz Opolski, Adam Torbicki, Migotanie Przedsionków, Wrocław 2000,
s. 12 - 14
6. Marcin Rosiak, Andrzej Lubiński, Migotanie przedsionków - mechanizmy wyzwalania i podtrzymywania się arytmii [w]
Migotanie Przedsionków, pod red. Marii
Trusz - Gluzy, Andrzeja Lubińskiego, Poznań 2009, s. 29 - 31
7. Andrzej Szczeklik, Michał Tendera, Kardiologia, Tom I, Kraków 2009,
s. 423 - 438
8. Michał Wronka, Czas na zmiany! Wytyczne ETK dotyczące postępowania
z pacjentami z migotaniem przedsionków, Ogólnopolski. Prz. Med. 2011 (4)
s. 16, 18 - 19
9. Aleksander Górecki, Etiologia Migotania Przedsionków [w] Migotanie
Przedsionków pod red. Grzegorz Opolski, Adam Torbicki, Warszawa 1993,
s. 10 - 11
10. Rafał Dobrowolski, Hanna Szwed, Migotanie Przedsionków - wybrane zagadnienia w świetle aktualnych standardów
postępowania [w] Nowa Klinika, Warszawa - Miedeszyn 05-07.10.2007: 13 (14) s.
13063 - 13068
11. Tomasz Hryniewiecki, Chory z migotaniem przedsionków - na jakie trudności
w diagnostyce i leczeniu napotyka lekarz
praktyk, Medycyna praktyczna, Kraków
2012, s. 5 - 6
12. Andrzej Biłan, Andrzej Prystupa, Migotanie przedsionków - przyczyny, rozpoznawanie i leczenie. Terapia 2005, tom 13 (nr
1), s. 33 - 35
13. Agnieszka Kuczaj, Marcin Fudal, Dorota Jachym, Ewa Nowalny - Kozielska, Leczenie migotania przedsion-
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
ków w praktyce lekarza rodzinnego,
lekarz 2011 (6) s. 48 - 50
Wiesław Kołodziej, Jolanta Eszyk, Bogusława Banaszak - Żak, Badanie fizykalne,
materiały dydaktyczne dla studentów
licencjackich studiów pielęgniarskich,
(skrypt), seria: Monografie i opracowania.
Tom 1. Dąbrowa Górnicza 2009, s. 8 - 14
Huon H. Gray, Keith D. Dawkins, John
M. Morgan, Iain A. Simpson, Kardiologia,
rozdz. 3, diagnostyka obrazowa, Gdańsk
2003, s. 29 - 50
Tomasz Jaxa - Chamiec, Kiedy migotanie
przedsionków u chorych z udarem mózgu
wymaga umiarowienia?, Przewodnik Lekarza 2005 (9) s. 43 - 44
Dariusza A Kosior, Grzegorz Opolski, Migotanie przedsionków - postępy farmakoterapii, rewizje standardów
postępowania, Przew. Lek. 2004 (7)
s. 75 - 79
Medycyna
Praktyczna,
kardiologia 1/2013. Postępowanie w migotaniu
przedsionków.
Aktualizacja
2012 wytycznych European Society
of Cardiogy, s. 7
Anna Olasińska - Wiśniewska, Tatiana
Mularek - Kubzdela, Stefan Grajek, Wojciech Sarnowski, Marek Jemielity, Od skalpela do lasera - śródoperacyjne leczenie
migotania przedsionków [w] Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska, wrzesień
2009, tom 6, numer 3, s. 229
Dorota Kaszuba, Anna Nowicka, Pielęgniarstwo Kardiologiczne, Warszawa 2011, s. 69
Migotanie przedsionków - 2012, Kieszonkowe wytyczne ESC, pod red. Izabela Siemaszko, tłum. Alicja Kugacka
Dariusz Michałkiewicz, Jacek Chwiałkowski, Mirosław Dziuk, Robert Olszewski, Grzegorz Kamiński, Andrzej Skrobowski, Marian Cholewa,
Wpływ warunków atmosferycznych na
występowanie napadowego migotania
przedsionków, Warszawia, Klinika Chorób
Wewnętrznych i Kardiologii CSK MON,
Pol. Merk. Lek., 2006, XX, s.265 - 269
Mirosław Dłużniewski, Joanna Syska Sumińska, Zbigniew Kalarus, Migotanie
przedsionków. Codzienność lekarza praktyka, Lublin 2013
http : //w w w. f a kt y me dyc z ne. pl/k ardiologia/skala-r yzyka-migotaniaprzedsionkow-na-podstawie-badaniaframingham,103.html
Piotr Jarski, Jacek Kowalczyk, Trudny pacjent kardiologiczny - 44 pytania
i odpowiedzi, Warszawa 2007, s. 15, 27
Tomasz Bonda, Marcin Kożuch, Włodzimierz Jerzy Musiał, Karol Kamiński, Dariusz Kosior, Grzegorz Opolski, Migotanie
przedsionków - nowe perspektywy leczenia, Kardiologia po Dyplomie, Tom 4, Nr
3, Marzec 2005, s. 40 - 44
Rola i znaczenie rehabilitacji w opinii pacjentów
Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji „Repty”
w Tarnowskich Górach
The role and importance of rehabilitation in the opinion of patients of
Upper Silesia Center of Rehabilitation „REPTY” in Tarnowskie Gory
Monika Szostok
Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „Repty” im. Generała Ziętka „Repty”
Ul. Śniadeckiego 1
Tarnowskie Góry
STRESZCZENIE
Wstęp:
Rehabilitacja jest specjalnością, która obejmuje swoim zakresem nie tylko dążenie
do poprawy zaburzeń fizycznych, ale także
przywrócenia osobie poszkodowanej w wyniku urazu lub choroby zdolności do funkcjonowania w środowisku, do pełnienia
właściwych ról społecznych, zawodowych i
rodzinnych. W ostatnich dziesięcioleciach
potrzeba rehabilitacji ciągle wzrasta wskutek
zwiększenia urazowości związanej z dynamicznym rozwojem motoryzacji, a także postęp w medycynie przyczynia się do wydłużenia życia człowieka, a tym samym zwiększa
się liczba schorzeń degeneracyjnych wielu
układów. Na terenie ziemi tarnogórskiej w
woj. śląskim wielką rolę w rehabilitacji pełni
Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „Repty”
im. gen. Jerzego Ziętka w Tarnowskich Górach.
Cel: Ocena zakresu wiedzy, motywacji i oczekiwań badanych wobec procesu rehabilitacji
oraz zaangażowania pacjenta w proces rehabilitacji oraz utrwalenie zachowań prozdrowotnych polegających na kontynuacji procesu
rehabilitacji w warunkach domowych.
Materiał i metoda badawcza: Kwestionariusz ankiety to narzędzie badawcze, którym
posłużono się do realizacji założeń zawartych
w pracy. Kwestionariusz wręczono respondentom osobiście. Udzielono informacji jak
go wypełnić i zapewniono o anonimowości
i dobrowolności. . Badania przeprowadzono
w SPZOZ GCR „Repty” w Tarnowskich Górach na oddziałach: Rehabilitacji Schorzeń
Kardiologicznych, Rehabilitacji Schorzeń
Neurologicznych i Rehabilitacji Schorzeń
Narządu Ruchu. W okresie od IX-X 2014r u
50 pacjentów , którzy wyrazili zgodę na wzięcie udziału w badaniu. Następnie zebrany
materiał poddano analizie statystycznej przy
której użyto programu Statistica.
Wyniki Badani uważają, że rehabilitacja jest
konieczna. W procesie rehabilitacji uzyskują wsparcie osób bliskich. Poprzez udział w
zabiegach i ćwiczeniach poprawiła się sprawność respondentów. Ankietowani orzekli, że
wyuczone ćwiczenia będą kontynuować w
domu, nie będą mieli problemu z ich kontynuacją i są zadowoleni z pobytu w ośrodku.
Pacjenci przebywający na leczeniu posiadają wiedzę z zakresu rehabilitacji, uzyskują
wsparcie osób bliskich. Poprzez udział w
zabiegach i ćwiczeniach poprawia się ich
sprawność. Wyrażają chęć kontynuacji wyznaczonych ćwiczeń w domu oraz są zadowoleni z pobytu w ośrodku.
Wnioski: Badani posiadają odpowiednią
wiedzę na temat rehabilitacji. Motywacją do
podjęcia rehabilitacji było uzyskanie sprawności pełnej mobilności ruchowej. Osoby aktywne zawodowo deklarowały chęć powrotu
do zawodu i takie były ich oczekiwania.
Abstract Introduction:
Physical rehabilitation is a specialty that aims
not only to improve physical disorders, but
also to restore an injured person to be able
to function in an environment and perform
the social, professional and family roles. In
recent decades, the need for rehabilitation
continues to rise due to increased injury rates
associated with the rapid development of the
automotive industry, as well as progress in
medicine contributes to the prolongation of
human life, and thus increases the number of
degenerative diseases of many systems. Upper Silesian Rehabilitation Centre „Repty”
them. gen Ziętka in Tarnowskie Gory is the
leading centre in the area.
Objective: To assess the extent of know-
ledge, motivation and expectations of respondents to the process of rehabilitation
and patient involvement in the rehabilitation process and the consolidation of
healthy behaviors involving the continuation of the rehabilitation process at home.
Material and method: The questionnaire is a
research tool, which was used to achieve the
objectives contained in the work. The questionnaire was given to respondents personally.
They were provided with information on how
to fill it out and were assured anonymity and
voluntary.The study was conducted in SPZOZ
GCR „Repty” in Tarnowskie Gory on the
wards: Cardiac, neurological and locomotor
system diseases rehabilitation, In the time span
between September and October 2014 in 50
patients who agreed to participate in the study. Then, the collected material was subjected
to statistical analysis with Statistica software.
Results: The respondents believe that rehabilitation is necessary. In the rehabilitation process
they gain support of relatives. By participating
in treatments and exercises respondents gained improvement. The respondents have stated that the learned exercises will continue at
home, will not have a problem with their continuation and are happy to stay at the resort.
Patients staying on treatment are knowledgeable in the field of rehabilitation, receive the support of loved ones. By participating in treatments and exercises to
improve their efficiency. They express appointed willingness to continue practicing
at home and are happy to stay at the resort.
Conclusions: The respondents are knowledgeable about rehabilitation. The motivation
to undertake the rehabilitation was to achieve full mobility of physical fitness. Active
people declared their desire to return to the
profession and those were their expectations.
13
WSTĘP
Rehabilitacja jest dziedziną interdyscyplinarną, która powstała i dynamicznie rozwinęła się po okresie II wojny światowej w
wyniku zaistniałych potrzeb. Jest specjalnością, która obejmuje swoim zakresem
nie tylko dążenie do poprawy zaburzeń
fizycznych, ale także do przywrócenia osobie poszkodowanej w wyniku urazu lub
choroby zdolności do funkcjonowania w
środowisku, do pełnienia właściwych ról
społecznych, zawodowych i rodzinnych.
W ostatnich dziesięcioleciach potrzeba
rehabilitacji ciągle wzrasta. Przyczynia
się do tego zwiększenie urazowości, związane zwłaszcza z dynamicznym rozwojem
motoryzacji, a także postęp w medycynie,
dynamiczny rozwój metod leczenia, ratowania zagrożonego życia człowieka. Następstwem tego jest wydłużenie życia człowieka, a tym samym zwiększenie liczby
schorzeń degeneracyjnych wielu układów.
Zmniejszenie śmiertelności osób z ciężkimi uszkodzeniami, schorzeniami układu
krążenia, układu nerwowego, schorzeniami nowotworowymi wiąże się ze wzrostem
odsetka osób niepełnosprawnych w społeczeństwie.
Na terenie ziemi tarnogórskiej w województwie śląskim wielką rolę w rehabilitacji pełni Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „REPTY” im. gen. Jerzego Ziętka
w Tarnowskich Górach. Jest największym
wieloprofilowym szpitalem rehabilitacyjnym dla osób dorosłych w Polsce. Do
jego zadań należy poszpitalna rehabilitacja
lecznicza obejmująca schorzenia neurologiczne, kardiologiczne i urazowo-ortopedyczne. W przeciągu kilku lat ośrodek
otrzymał m. in. tytuł szpitala akredytowanego przyznawany przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia,
certyfikat ISO 9001:2001 oraz certyfikat
14001:1998. Z początkiem 1999 r. w Centrum otwarto Specjalistyczną Poradnię
Rehabilitacyjną. W 2000 r. w związku ze
zmianą profilu działalności zaprzestano
przeprowadzania zabiegów operacyjnych.
Poszerzono natomiast działalność poradni o dwie nowe: kardiologiczną i logopedyczną. Obecnie Centrum jest unikalnym
w skali kraju specjalistycznym szpitalem
rehabilitacyjnym. Na kompleksową rehabilitację leczniczą składają się skoordynowane działania medyczne, psychologiczne,
socjalne i zawodowe. Ich celem jest szybki
powrót osób niepełnosprawnych do jak
najpełniejszego wypełniania ról rodzinnych, społecznych i zawodowych. Szpital
ma niezbędny do celów rehabilitacji dział
diagnostyki medycznej. GCR jest członkiem Krajowej i Europejskiej Sieci Szpitali
Promujących Zdrowie oraz Polskiej Izby
14
Rehabilitacji. Prowadzenie kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej ma na
celu przywrócenie pacjentowi optymalnych czynności fizjologicznych, psychologicznych, zawodowych i fizycznych, co
zmienia i poprawia jakość życia, zwłaszcza po przebytym zawale lub w okresie
niewydolności naczyń wieńcowych oraz
po zabiegach operacyjnych: angioplastyki, pomostowanie naczyń wieńcowych,
implantacji zastawek i po przeszczepach
serca. Regularny trening fizyczny powoduje szereg zmian wpływających na układ
sercowo-naczyniowy, zwiększa podatność
komór, zwiększa objętość wyrzutową serca, zmniejsza sztywność tętnic, poprawia
ukrwienie i podwyższa próg niedokrwienia mięśnia sercowego. Trening fizyczny
zwiększa wydolność fizyczną i opróżnia
spadek maksymalnego pochłaniania tlenu.
Wpływ rehabilitacji na leczenie chorób
układu nerwowego
Przyczynami uszkodzenia części ośrodkowej układu nerwowego są zaburzenie krążenia w postaci niedokrwienia, krwotok,
nowotwór lub uraz czaszkowo - mózgowy.
Przyczynami w obwodowej części układu
nerwowego są najczęściej urazy, procesy
zapalne i zwyrodnieniowe. W pierwszym
okresie usprawniania podstawową rolę
odgrywa prawidłowa pielęgnacja - ułożenie zapobiegające wadliwemu ustawieniu
kończyn, profilaktyka odleżyn, zapobieganie powikłaniom płucnym, zakrzepicy
żylnej. W następnej fazie usprawnia się
chorego poprzez zakres samoobsługi w
łóżku, następnie siadanie. W drugiej fazie,
regeneracyjno-kompensacyjnej, dołącza
się odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne, które zapewnia bezpieczną, samodzielną i sprawną lokomocję oraz zabezpiecza
przed uszkodzeniami i deformacjami
porażonych kończyn. Na poprawę sprawności wpływa kompleksowa rehabilitacja
poprzez udział w ćwiczeniach, zabiegach,
uczestniczenie w psychoterapii i terapii
logopedycznej. Celem rehabilitacji jest
przyspieszenie regeneracji nerwu włókien
ruchowych i czuciowych, zapobieganie
przykurczom mięśniowym i stawowym,
zmniejszenie stopnia inwalidztwa, poprawa jakości życia i uniezależnienie chorych
od innych osób.
Wpływ rehabilitacji na leczenie schorzeń
ortopedycznych
Rehabilitacja w następstwach urazów narządów ruchu ma na celu przywrócenie
funkcji fizjologicznych danej kończyny czy
sprawności całego organizmu. Programy
usprawniania obejmują naukę chodzenia,
jazdę wózkiem inwalidzkim. Niesłychanie
ważnym aspektem w leczniczym wspomaganiu chorych ortopedycznych jest ścisła
współpraca zespołu rehabilitacyjnego.
CEL PRACY
Ocena zakresu wiedzy, motywacji i oczekiwań badanych wobec procesu rehabilitacji oraz zaangażowania pacjenta w proces
rehabilitacji oraz utrwalenie zachowań
prozdrowotnych polegających na kontynuacji procesu rehabilitacji w warunkach
domowych.
MATERIAŁY I METODY BADAWCZE
Kwestionariusz ankiety to narzędzie badawcze, którym posłużono się do realizacji
założeń zawartych w pracy .Ankieta składa
się z 33 pytań. Na początku ankiety umieszczono informacje o celu badania oraz instrukcję jej wypełnienia. Kwestionariusz
wręczono respondentom osobiście. Udzielono informacji, jak go wypełnić i zapewniono o anonimowości i dobrowolności.
Badania przeprowadzono w SPZOZ GCR
„Repty” w Tarnowskich Górach na oddziałach Rehabilitacji Schorzeń Kardiologicznych, Rehabilitacji Schorzeń Neurologicznych i Rehabilitacji Schorzeń Narządu
Ruchu w okresie od IX-X 2014r. u 50 pacjentów, którzy wyrazili zgodę na wzięcie
udziału w badaniu. Następnie zebrany materiał poddano analizie statystycznej, przy
której użyto programu Statistica.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Wśród ankietowanych największą grupę
(56%) stanowiły osoby powyżej 60 lat,
22% stanowiły osoby w wieku 51-60 lat,
12% badanych to osoby w wieku 41-50 lat
, 10% badanych stanowiły osoby w wieku
31-40 lat .Nie było osób w wieku 21-30
lat i poniżej 20 lat. Wśród respondentów,
którzy brali udział w badaniu, 50% stanowiła grupa kobiet ,drugie 50% stanowiła
grupa mężczyzn. Wśród ankietowanych
największą grupę (76%) stanowiły osoby
zamężne. 18% ankietowanych to wdowy/
wdowcy, 4% ankietowanych to rozwodnicy. Natomiast 2% badanych stanowiły
osoby w stanie wolnym (panna, kawaler). Wśród ankietowanych największą
grupę (40%) stanowiły osoby ze średnim
wykształceniem, 36% to osoby z zawodowym wykształceniem, 18% to osoby
z wykształceniem wyższym, a tylko 6%
to osoby z wykształceniem podstawowym. Wśród ankietowanych większą
grupę (56%) stanowiły osoby nieaktywne zawodowo. Natomiast 44% badanych
to osoby aktywne zawodowo. Największą grupę ( 40%) stanowiły osoby, które
leczyły się z przyczyn ortopedycznych.
30% badanych to osoby, które leczyły się
z przyczyn neurologicznych, a 30% ankietowanych to osoby, które leczyły się z
przyczyn kardiologicznych.
Choroby współistniejące
(możliwość wielokrotnego wyboru)
Odpowiedź
N=50
%
Cukrzyca
8
10,53%
Otyłość
14
18,41%
Nadciśnienie
tętnicze
39
51,32%
Astma
oskrzelowa
2
2,63%
Depresja
4
5,26%
Nerwica
7
9,21%
Osteoporoza
2
2,63%
Razem
76
100%
Tab. 1. - Choroby współistniejące (n=50)
Więcej niż 1 odpowiedź podało 50 badanych . Najwięcej, 39 osób, wskazało na
nadciśnienie, 14 osób choruje na otyłość,
8 osób leczy cukrzycę, 7 osób choruje na
nerwicę, 4 osoby cierpią na depresję, 2 osoby chorują na astmę oskrzelową i 2 osoby
chorują na osteoporozę.
Wśród respondentów 50 podało więcej
niż 1 odpowiedź. Dla 36 osób motywem
do podjęcia rehabilitacji było uzyskanie
sprawności, 17 osób chciało uzyskać pełnię mobilności ruchowej, a 13 osób deklarowało chęć powrotu do zawodu.
Wśród respondentów 50 osób podało więcej niż 1 odpowiedź. 27 osób oczekiwało
powrotu do zdrowia, 22 osoby oczekiwały
uzyskania sprawności sprzed choroby, a 15
osób wskazało na poprawę wydolności
krążeniowo-oddechowej.
Wśród respondentów największą grupę,
92%, stanowiły osoby, które uważały, że rehabilitacja jest konieczna. 6% ankietowanych
uważało, że nie jest konieczna, natomiast 2%
badanych nie miało zdania.
Wśród respondentów największą grupę,
96%, stanowiły osoby, które uzyskują wsparcie osób bliskich w procesie rehabilitacji. Natomiast 4% badanych nie uzyskuje wsparcia.
Wśród respondentów największą grupę(
48%) stanowią osoby, które odczuwały
ból w trakcie rehabilitacji w mniejszym
stopniu, 24% badanych odczuwało ból,
24% nie odczuwało bólu, a 4% ankietowanych odczuwało ból w większym
stopniu. Wśród respondentów najwięcej
(34%) odczuwało ból w skali 5, 12% w
skali 6, 10% w skali 10, 8% nie odczuwało bólu ,a 8% w skali 8 ,6% w skali , 6% w
skali 3, 6% w skali 4, 4% w skali 2, 4% w
skali 7, 2% w skali 9 punktów. (0 – brak,
5 – średni, 10 – maksymalny) Wśród respondentów najwięcej (28%) odczuwało
ból w skali 5, 22% w skali 2, 14% nie od-
czuwało bólu, 8% w skali 6, 6% w skali 1,
6% w skali 3, 4% w skali 4, 4% w skali 7,
4% w skali 8, 2% w skali 9 i 2% w skali 10.
Wśród respondentów 50 podało więcej niż 1 odpowiedź. 41 osób korzystało
z ćwiczeń zbiorowych, 34 osoby korzystały z ćwiczeń z przyrządami, 29 osób
korzystało z ćwiczeń w wodzie, 28 osób
korzystało z ćwiczeń indywidualnych i
27 osób korzystało z ćwiczeń materacu.
Wśród 50 respondentów podało więcej
niż jedną odpowiedź. 29 osób korzystało z pola magnetycznego, 28 osób korzystało z zabiegów prądowych, 27 osób
korzystało z basenu, 23 osoby korzystały
z masaży ręcznych, 23 osoby korzystały
z wirówek, 23 osoby korzystały z masaży
wodnych, z ciepłolecznictwa korzystało
19 osób, z lasera 16, a z zimnolecznictwa
korzystało 11 osób. Wśród respondentów większą grupę( 52%) stanowiły osoby, które nie korzystały z muzykoterapii.
48% badanych to osoby, które korzystały
z muzykoterapii. ród respondentów 54%
to osoby, które korzystały z terapii zajęciowej. Natomiast 46% badanych nie
korzystało z terapii zajęciowej.Wśród 50
respondentów podało więcej niż 1 odpowiedź. Na ćwiczenia, które przyniosły
ulgę w bólu 27 osób wskazało ćwiczenia
w wodzie, 20 osób wskazało na ćwiczenia
zbiorowe, 18 osób wskazało ćwiczenia
indywidualne, 17 osób wskazało ćwiczenia z przyrządami i 15 osób wskazało na ćwiczenia na materacu. Wśród 50
respondentów podało więcej niż 1 odpowiedź. Na zabiegi, które przyniosły ulgę
w bólu ankietowanym 27 osób wskazało
basen, 21 osób wskazało ciepło/zimnolecznictwo, 21 osób wskazało wirówki,
20 osób wskazało pole magnetyczne, 20
osób wskazało masaże wodne, 19 osób
wskazało masaże ręczne, 14 osób wskazało zabiegi prądowe i 12 osób wskazało
laser. Wśród 50 respondentów podało
więcej niż 1 odpowiedź. 25 osób wskazało, że ćwiczenia zbiorowe poprawiły ich sprawność, 25 osób wskazało na
ćwiczenie w wodzie, 20 osób wskazało
na ćwiczenia indywidualne, 20 osób
wskazało na ćwiczenia z przyrządami,
18 osób wskazało na ćwiczenia na materacu. Wśród 50 respondentów podało
więcej niż 1 odpowiedź. Na zabiegi, które
poprawiły sprawność ankietowanych 28
osób wskazało basen, 21 osób wskazało
masaże wodne, 20 osób wskazało masaże ręczne, 20 osób skazało wirówki, 16
osób wskazało ciepło/zimnolecznictwo,
14 osób wskazało zabiegi prądowe, 13
osób pole magnetyczne i 13 osób wskazało laser. Wśród respondentów większa
część (54%) nie korzystało wcześniej z
innych form rehabilitacji, a 46% ankie-
towanych korzystało. 98% respondentów
będzie kontynuować wyuczone ćwiczenia w domu, a tylko 2 % ankietowanych
uważa, że nie ma takiej potrzeby. 62%
ankietowanych uważa, że nie będzie
miało problemu z kontynuacją ćwiczeń
w domu, 30% respondentów sądzi, że
będzie miało problem, a 8% badanych
nie wie. Większa część badanych (54%)
korzystała z wykładów promocji zdrowia, a 46% nie korzystało. Wśród ankietowanych 64% korzystało z pracowni
czynnościowej, a 36% badanych nie korzystało. Najpopularniejsze badanie to
EKG, z którego korzystały 32 osoby, 23
osoby miały badanie Holtera EKG lub
RR, 21 osób korzystało z testów wysiłkowych, 18 osób korzystało z przepływów naczyniowych i 12 osób korzystało
z echa serca, a 5 osób miało wykonaną
spirometrię. 46% respondentów korzystało z pomocy psychologa, 42% ankietowanych nie korzystało z pomocy psychologa, a 12% badanych uważa, że nie
było potrzeby.Większa część (56%) nie
korzysta z pomocy logopedy, 28% ankietowanych korzystało z pomocy logopedy,
a 16% uważało, że nie było potrzeby. 56%
respondentów nie korzystało z pomocy
pracownika socjalnego, 32% ankietowanych uważa, że nie było potrzeby, a tylko
12% korzystało z pomocy pracownika socjalnego. Wśród respondentów większa część(
64% )oczekiwała na przyjęcie do ośrodka rehabilitacji do 3 miesięcy, 26% ankietowanych
oczekiwało powyżej 6 miesięcy, a 10% do 6
miesięcy. Większą część badanych (52%) jest
zadowolona z pobytu z ośrodku rehabilitacji, a 48% ankietowanych jest bardzo zadowolonych .Nie było osób niezadowolonych
i bardzo niezadowolonych Większa część
respondentów (86%) poleciłaby ośrodek, w
którym przebywali, innym znajomym, 14%
ankietowanych uważa, że raczej tak. Nie było
osób, które nie poleciłyby ośrodka innym.
WNIOSKI
Respondenci to w większości osoby starsze, posiadające wykształcenie średnie, żyjące w związkach małżeńskich, posiadające
odpowiednią wiedzę na temat rehabilitacji.
Motywacją do podjęcia rehabilitacji było
uzyskanie sprawności, pełnej mobilności
ruchowej. Osoby aktywne zawodowo deklarowały chęć powrotu do zawodu i takie
były ich oczekiwania.
Respondenci uważają, że rehabilitacja jest
konieczna. Poprzez udział w zabiegach
i ćwiczeniach poprawiła się sprawność badanych. Ankietowani orzekli, że wyuczone
ćwiczenia będą kontynuować w domu, nie
będą mieli problemu z ich kontynuacją i są
zadowoleni z pobytu w ośrodku.
15
LITERATURA:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
16
Barnes M.P., Ward A.B., „Podręcznik rehabilitacji medycznej”; Wyd. Elsevier Urban & Partner;
Wrocław; 2005; 8-13
Brotzman B., Wilk K., „Rehabilitacja ortopedyczna” Tom I; Wyd. Elsevier Urbar &
Partner; Wrocław; 2008; 413-453
Brotzman B., Wilk K., „Rehabilitacja ortopedyczna” Tom II; Wyd. Elsevier Urbar & Partner; Wrocław; 2008; 385-397
Dega W., „Ortopedia i rehabilitacja”; Wyd.
PZWL; Warszawa; 2014; 9-149
Kiwerski J., „Rehabilitacja medyczna”; Wyd.
Kwolek A., „Rehabilitacja medyczna” Tom I;
Wyd. Elsevier & Partner; Wrocław; 2012; 131
7.
Kwolek A., „Rehabilitacja medyczna” Tom II;
Wyd. Elsevier & Partner; Wrocław; 2012; 47-407
8. Mika T., Kasprzak W., „Fizykoterapia”; Wyd.
PZWL; Warszawa; 2004; 19337
9. Milanowska K., „Kinezyterapia”; Wyd. PZWL;
Warszawa; 2008; 9
10. Nowak S., „Metodologia badań społecznych”;
Wyd. Naukowe PWN; Warszawa; 2011; 13-55
11. Olszewski J., „Fizjoterapia w wybranych dziedzinach
medycyny”; Wyd. PZWL; Warszawa; 2011; 3-9
12. Pleszyniak J., „Przywracanie nadziei” – 45 lecie
GCR „Repty”; Wyd. Alatus; Katowice; 2005; 9-71
13. Pleszyniak M., „Droga do zdrowia” – 50
lecie GCR „Repty”; Wyd. Alatus; Katowice; 2010; 13-33
14. Rutkowska E., „Rehabilitacja i pielęgnowanie
osób niepełnosprawnych”; Wyd. Czelej Sp. z o.o.;
Lublin; 2002; 205-228
15. Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G., „Fizjoterapia z elementami klinicznym” Tom II; Wyd.
16. Szreder M., „Metody i techniki sondażowych
badań opinii”; Wyd. PUE; Warszawa; 2010; 11-17
17. Tarek A. K. Gaber, „Rehabilitacja neurologiczna”;
Wyd. PZWL; Warszawa;2010; 66-78
18. Wrzosek Z., Bolanowski J., „Podstawy
rehabilitacji dla studentów medycyny”;
Wyd. PZWL; Warszawa; 2011; 87-90
19. Zembaty A., „Kinezyterapia”; Wyd. Kasper Sp. z
o.o. Tom I; Kraków; 2002; 27-33
20. Zembaty A., „Kinezyterapia”; Wyd. Kasper Sp. z
o.o. Tom II; Kraków; 2003; 23-67
Poziom wiedzy pielęgniarek operacyjnych
szpitala klinicznego w zakresie zagrożeń
zakażeniami.
The level of knowledge on infection control measures amongst
operating theatres nurses.
Anna Piaseczna
Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu
e-mail: [email protected]
WSTĘP: Pracownicy ochrony zdrowia są
najbardziej narażeni na kontakt z krwią
pacjentów i innymi materiałami biologicznymi, które stwarzają ryzyko zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B, C
oraz HIV. Krew i jej pochodne stanowią
największe ryzyko zakażeń. Blok operacyjny to miejsce wysokiego ryzyka narażenia
na zakażenia – zabiegi tam wykonywane są
głęboką ingerencją w organizm człowieka. Zabiegi, które polegają na naruszeniu
ciągłości tkanek, wymagają od wszystkich członków zespołu operacyjnego wiedzy merytorycznej, doświadczenia oraz
odpowiednich warunków technicznych.
Niezwykle istotne jest, to żeby osoby pracujące na bloku operacyjnym posiadały
niezbędne kwalifikację i wiedzę, która
pozwoli bezpiecznie i odpowiedzialnie
wykonywać swoje zadania. Niepodważalną rolę w zapobieganiu zakażeniom pełni
pielęgniarka operacyjna. Świadomość istnienia zakażenia i jego następstwa, wiedza
o przyczynach, czynnikach etiologicznych,
objawach chorobowych, może prowadzić
do prawdziwej kontroli i zwalczania zakażeń. Każdego pacjenta należy traktować, jako potencjalne źródło zakażenia
HBV, HCV, HIV. Występowanie sytuacji
nagłych, różnorodność zabiegów wymaga od pielęgniarki operacyjnej szybkiego
i skutecznego działania. We wszystkich
momentach swojej pracy musi być świadoma ryzyka zakażenia i bezdyskusyjnie
stosować środki ochrony indywidualnej i
procedury epidemiologiczne. Fakt wysokiej świadomości higieniczno– sanitarnej
pielęgniarki operacyjnej i pozostałego personelu bloku operacyjnego oraz wyrobione
„dobre” nawyki stanowi przynajmniej połowę sukcesu w zwalczaniu narażenia na
zakażenia HBV, HCV, HIV.
Cel: Ocena wiedzy wybranej grupy pielęgniarek operacyjnych szpitala klinicznego
w zakresie zagrożeń zakażeniami (HBV,
HCV, HIV).
Metody: Badaną grupę stanowiły 33 pielęgniarki pracujące na bloku operacyjnym
szpitala klinicznego. Narzędzie badawcze
stanowił kwestionariusz ankiety Składał
się z metryczki wskazującej na charakterystykę badanej grupy (wiek, płeć, wykształcenie, aktywność zawodowa) oraz 19 pytań
właściwych dotyczących przedmiotu badań. Wyniki badań zostały zakodowane i
wprowadzone do bazy danych arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel, co dało możliwość dokonania analizy statystycznej.
Wyniki: wyniki wskazują iż między samooceną badanych, a faktyczną ich wiedzą
istnieje rozbieżność. 100% ankietowanych
twierdzi, że wie, czym są „zakażenia szpitalne”. Niestety tylko 69% udzieliło na to
pytanie poprawnej odpowiedzi, .Zaledwie
1/3 badanych (36%) udzieliło prawidłowych odpowiedzi na temat dróg szerzenia
się zakażeń WZW typu B i C. 97% badanych zaznaczyło kontakt z krwią, jako
drogę szerzenia się zakażenia WZW typu
B i C, ale tylko 48,5% wskazało również
kontakt seksualny. 15% uważa, że zakażenie przenosi się przez dotyk, a 12% drogą
kropelkową. 24% pielęgniarek/pielęgniarzy twierdzi, że WZW typu B i C przenosi
się drogą pokarmową. Na pytanie dotyczące ryzyka zakażenia 55% ankietowanych
udzieliło poprawnych odpowiedzi z możliwością wielokrotnego wyboru. Niestety
tylko 27% badanych pielęgniarek wie, że
wirus HBV może przeżyć poza ustrojem
ludzkim w wyschniętej krwi i być zakaźnym ponad 7 dni. Tyle samo twierdzi, że
wirus może przeżyć 24 godziny. 15% w
ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Tylko 24% pielęgniarek wybrało
poprawną odpowiedź (HBV - wystarczy
0,00004ml krwi, żeby doszło do zakażenia) na pytanie: „Który z niżej wymienionych wirusów jest Pani/Pana zdaniem
najbardziej zakaźny?”. Aż 70% badanych
twierdziło, że wirus HCV jest najbardziej
zakaźny. 48% badanych twierdzi, że po
ekspozycji na HIV należy wdrożyć leczenie najlepiej w ciągu 24 godzin i nie później niż 7 dni po ekspozycji, co jest odpowiedzią błędną.67% ankietowanych wie, że
od 6 tygodni do 3 miesięcy można wykryć
przeciwciała we krwi zakażonego wirusem
HIV – jest to poprawna odpowiedź. 79%
pielęgniarek wie, jak zachować się w momencie kontaktu skóry z płynami tkankowymi osoby zakażonej wirusem HIV.70%
badanych wie, jaki jest najskuteczniejszy
sposób inaktywacji wirusa HBV – jest to
para wodna, przez co najmniej 30 minut
17
pod ciśnieniem w autoklawie, w temperaturze nie niższej niż 121o. Poziom wiedzy
pielęgniarek na temat szczepień przeciwko WZW typu C jest zaskakująco niski,
aż 30% twierdzi, że można zaszczepić się
i to w 2 dawkach. Niemniej jednak 67%
wie, że nie można zaszczepić się przeciwko WZW typu C. Pozostałe osoby 3% nie
potrafiły odpowiedzieć na zadane pytanie.82% twierdzi, że ryzyko zawodowe narażenia się na zakażenie jest wysokie. 12%
uważa, że jest średnie, a tylko 6% postrzega je, jako niskie. Tylko 21% badanych w
przypadku ekspozycji poinformowałoby
zespół kontroli zakażeń szpitalnych, a 82%
również pielęgniarkę oddziałową.
Wnioski: Poziom wiedzy pielęgniarek
operacyjnych w zakresie zagrożeń zakażeniami (HBV, HCV, HIV) jest dość niski.
Najbardziej deficytowym obszarem wiedzy
ankietowanych jest wiedza z zakresu przenoszenia się wirusa HBV i HCV. Zbyt mała
liczba badanych ujawnia fakt ekspozycji na
materiał zakaźny, połowa z tych osób zgłosiła ten fakt swojemu przełożonemu. Wiedza wymaga pogłębienia i systematycznego dokształcania.
ABSTRAKT
Introduction: Health care workers are the
most exposed to patient blood and other
biological materials that pose a risk of infection by viruses hepatitis B and C and
HIV. Blood and its derivatives pose the
greatest risk of infection. Operating theatre is a place of high risk of exposure to infection, treatments out there are profound
interference in the human body. Treatments that rely on infringement of tissues,
require all members of the surgical team of
technical knowledge, experience and adequate technical conditions. It is crucial to
get people working in this place have the
necessary qualifications and knowledge
that will safely and responsibly carry out
their tasks. Nurses plays indisputable role
in preventing spread of infections. Awareness of the infection and its consequences,
knowledge about the causes, the etiological
factors, symptoms of disease, can lead to a
true control and eradication of infections.
Each patient must be treated as a potential
source of HBV, HCV, HIV. The occurrence of emergencies, a variety of treatments
requires a nurse to act quickly and effectively. Nurses always must be aware of the
risk of infection and indisputably use personal protective measures. High awareness
18
of hygienic measures - among nurses and
supporting staff in the operating theatre
and defined „good” habits is at least half
the success in the fight against exposure to
HBV, HCV, HIV.
Objective: To evaluate knowledge of a
selected group of operating room nurses
in clinical hospital in context of infection
control (HBV, HCV, HIV).
Methods: The study group consisted of 33
nurses working in the operating room of
clinical hospital. The research tool was a
questionnaire which include the characteristics of the study group (age, sex, education, occupational activity) and 19 questions relevant to the object of study. The
results are coded and entered into a database Microsoft Excel spreadsheet, which
gave the opportunity to make a statistical
analysis.
Results: Results indicate discrepancy between self-esteem and actual knowledge
of the respondents. 100% of respondents
say they know what the nosocomial infections are. Unfortunately, only 69% correctly answers this question, only 1/3 of the
respondents (36%) has granted the correct
answers on the channels of transmission
of infection with hepatitis B and C. 97% of
respondents have indicated contact with
the blood, as a way of transmission of hepatitis B and C, but only 48.5% also indicated sexual contact. 15% believe that the
infection is transferred by touch, and 12%
by droplet. 24% of nurses claims that hepatitis B and C is transmitted by food. On
a question regarding the risk of infection
55% of those surveyed answered correctly. Unfortunately, only 27% of the nurses
know that HBV can survive outside the
human body in dried blood and be infectious for more than 7 days. The same number says that the virus can survive for 24
hours. 15% did not answer this question.
Only 24% of nurses chose the correct answer (HBV - 0,00004ml enough blood to
become infected) to the question: „Which
of the following viruses is in your opinion
the most contagious?”. As many as 70% of
respondents claimed that HCV (you need
at least 0.1ml of contaminated blood) is
the most infectious. 48% of respondents
claim that after exposure to HIV should be
treated preferably within 24 hours and no
later than 7 days after exposure, what is not
correct answer.67% of respondents know
that 6 weeks to 3 months antibodies can
be detected in the blood of infected HIV
- this is the correct answer. 79% of nurses
know how to behave in the skin upon contact with tissue and fluids of the person infected with HIV.70% of respondents know
what is the most effective method for inactivating HBV - it is water vapor, for at least
30 minutes under pressure in an autoclave
at not less than 121 Celsius. The level of
knowledge of nurses about immunization
against hepatitis C is surprisingly low, as
many as 30% say they can be vaccinated in
2 doses. However, 67% know that it impossible can to be vaccinated against hepatitis
C. Other individuals 3% could not answer
the question.82% say that the occupational
risk of exposure to infection is high. 12%
believe that it is average, and only 6% see
them as low. Only 21% of respondents in
case of exposure would tell hospital infection control team, and 82% also nurse in
charge.
Conclusions: The level of knowledge of
operating room nurses on the risks of infection (HBV, HCV, HIV) is quite low.
Most respondents deficit area of knowledge is knowledge of transmission of
HBV and HCV. Too small number of respondents reveals exposure to infectious
material, half of those reported it to their
supervisor. Knowledge requires deepening
and systematic training.
WSTĘP
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
zakażenie szpitalne definiuje, jako zakażenie, które nastąpiło w wyniku leczenia
w szpitalu lub w związku z pobytem w
szpitalu, wtórne do stanu pacjenta sprzed
hospitalizacji. Tyczy się zarówno pacjenta,
jak również personelu. Zwykle zakażenie
uznaje się za szpitalne, jeżeli nastąpiło 48
– 72 godziny od momentu przyjęcia lub
wypisania ze szpitala. Zakażenia o długim
okresie wylęgania to wirusy zapalenia wątroby (HBV, HCV), wirus nabytego niedoboru odporności (HIV) i gruźlicy. Dla
tych zakażeń przyjmuje się pochodzenie
wewnątrzszpitalne od 2 tygodni do wielu
lat. Dziennik Ustaw natomiast tak definiuje zakażenie szpitalne: zakażenie, które wystąpiło w związku z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych, w przypadku, gdy choroba:
nie pozostawała w momencie udzielania
świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania albo wystąpiła po udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym
niż najdłuższy okres jej wylęgania [7,8].
Materiał zakaźny jest to każdy materiał
biologiczny zawierający patogen, w tym
wirusa, w ilości niezbędnej do zakażenia.
Najbardziej niebezpiecznym źródłem zakażenia wirusami HBV, HCV, HIV są krew
i każda wydalina zawierająca krew.
Inne rodzaje materiału potencjalnie
infekcyjnego:
nasienie, wydzielina pochwowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn opłucnowy, maź
stawowa, płyn osierdziowy, płyn otrzewnowy, płyn owodniowy, mleko kobiece;
jakakolwiek oddzielona tkanka lub narząd
człowieka żywego lub martwego;
komórki lub hodowle tkankowe zawierające HIV, HBV, HCV, hodowle narządów,
pożywki zawierające HBV lub HCV lub
HIV [8,9].
Ekspozycja to narażenie na czynniki o
potencjalnym, udowodnionym działaniu
szkodliwym na ustrój człowieka; kontakt
z krwią lub innym potencjalnie zakaźnym
materiałem, który może zawierać HBV,
HCV, HIV; kontakt może nastąpić przez
skórę, spojówki, śluzówkę jamy ustnej,
błonę śluzową nosa. Ekspozycja zawodowa
jest to narażenie na zakażenie HBV, HCV,
HIV podczas wykonywania pracy zawodowej [6,9].
Pracownicy służby zdrowia są najbardziej
narażeni na kontakt z krwią pacjentów lub
innymi materiałami biologicznymi, które
stwarzają ryzyko zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B, C oraz HIV. Krew
i jej pochodne stanowią największe ryzyko
zakażeń. Najczęściej występującą chorobą
zakaźną na świecie jest wirusowe zapalenie
typu B [1, 2].Blok operacyjny to miejsce
wysokiego ryzyka narażenia na zakaże-
nia – zabiegi tam wykonywane są głęboką
ingerencją w organizm człowieka. Zabiegi,
które polegają na naruszeniu ciągłości tkanek, wymagają od wszystkich członków zespołu operacyjnego wiedzy merytorycznej,
doświadczenia oraz odpowiednich warunków technicznych. Niezwykle istotne jest, to
żeby osoby pracujące na bloku operacyjnym
posiadały niezbędne kwalifikację i wiedzę,
która pozwoli bezpiecznie i odpowiedzialnie
wykonywać swoje zadania. Niepodważalną rolę w zapobieganiu zakażeniom pełni
pielęgniarka operacyjna. Świadomość istnienia zakażenia i jego następstwa, wiedza
o przyczynach, czynnikach etiologicznych,
objawach chorobowych, może prowadzić do
prawdziwej kontroli i zwalczania zakażeń.
Każdego pacjenta należy traktować, jako
potencjalne źródło zakażenia HBV, HCV,
HIV [3,4,5].Występowanie sytuacji nagłych,
różnorodność zabiegów wymaga od pielęgniarki operacyjnej szybkiego i skutecznego
działania. We wszystkich momentach swojej
pracy musi być świadoma ryzyka zakażenia
i bezdyskusyjnie stosować środki ochrony
indywidualnej [2,3].Fakt wysokiej świadomości higieniczno – sanitarnej pielęgniarki
operacyjnej i pozostałego personelu bloku
operacyjnego oraz wyrobione „dobre” nawyki stanowi przynajmniej połowę sukcesu
w zwalczaniu narażenia na zakażenia HBV,
HCV, HIV [4,5].
CELE BADAŃ
Cel ogólny: Ocena wiedzy wybranej grupy pielęgniarek operacyjnych Szpitala Klinicznego w zakresie zagrożeń zakażeniami
(HBV, HCV, HIV).
CELE SZCZEGÓŁOWE:
1. Ocena znajomości postępowania
bezpośrednio po ekspozycji na
materiał zakaźny wśród ankietowanych.
2. Ustalenie obszarów deficytów wiedzy
badanych w przedmiotowym zakresie.
3. Analiza zgłoszeń przypadkowej ekspozycji w trakcie zabiegu operacyjnego
(zakłucie igłą, skalpelem, zachlapanie
itp.) przez personel omawianej placówki w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
MATERIAŁ I METODY
Anonimowe badania ankietowe zostały przeprowadzone wśród pielęgniarek operacyjnych Szpitala Klinicznego
w okresie od 08.09.2014 do 12.09.2014
roku, w grupie 33 osób, którą stanowiły
wyłącznie osoby płci żeńskiej w wieku od
20 do 50 lat, z wykształceniem głównie
średnim. Metodą badawczą zastosowaną
w pracy była metoda sondażu diagnostycznego, a obraną techniką-technika
badań ankietowych. Narzędziem badawczym, jakie wykorzystano w pracy
był kwestionariusz ankiety opracowany
samodzielnie na potrzeby pracy. Składał się z metryczki wskazującej na charakterystykę badanej grupy (wiek, płeć,
wykształcenie, aktywność zawodowa)
oraz 19 pytań właściwych dotyczących
przedmiotu badań. Wyniki badań zostały zakodowane i wprowadzone do bazy
danych arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel, co dało możliwość dokonania
analizy statystycznej.
Ryc.1. Płyny tkankowe człowieka, które według badanych mają najwyższe stężenie wirusa HIV [Badania własne,2014].
19
Ryc. 2. Czas wykrycia przeciwciał we krwi zakażonego HIV – odpowiedzi badanych [Badania własne,2014].
Ryc. 3. Wiedza ankietowanych na temat postępowania po ekspozycji na HIV [Badania własne,2014].
szerzą się wirusy zapalenia wątroby
typu B i C?
5 osób wskazało na odpowiedź dłonie
(dotyk), jako prawidłową (15,20%), 8
osób twierdzi, że WZW typu B i C przenosi się drogą pokarmową (24,20%), a
4 osoby, że drogą kropelkową (12,10%).
36% ankietowanych udzieliło poprawnej odpowiedzi (Ryc. 1).
Na pytanie dotyczące sytuacji stanowiących ryzyko zakażenia WZW B i C
gdzie można było zaznaczyć więcej niż
1 odpowiedź , 45,45% badanych udzieliło poprawnych odpowiedzi (15osób).
Na pytanie dotyczące płynów tkankowych człowieka i najwyższego stężenie
wirusa HIV
100% badanych wskazało poprawną
odpowiedź. 2 osoby wskazały również odpowiedź b, jako prawidłową (6,
10%), pomimo iż było to pytanie jednokrotnego wyboru.
Na pytanie o długość żywotności wirusa HBV poza ustrojem ludzkim w
wyschniętej krwi (np. na narzędziach)
i być zakaźny, zaledwie 27% badanych,
czyli 9 osób zaznaczyło prawidłową
odpowiedź (Ryc. 2). Na pytanie o najbardziej zakaźny wirus , prawidłowej
odpowiedzi udzieliło 8 osób(24%).
Czas po ekspozycji w , którym należy
wdrożyć leczenie był znany tylko 17
badanym (51,50%).
Na pytanie czas po jakim można wykryć przeciwciała we krwi zakażonego wirusem HIV? (Ryc. 3).
Ryc. 4. Deklaracja wiedzy na temat szczepień WZW typu C [Badania własne,2014].
WYNIKI
Badaniami objęto 33 kobiety, tj. 100%
badanej grupy. Badane były najczęściej
w wieku 41-50 lat – 14 osób (42,4%).
W większości posiadają wykształcenie
średnie – 20 osób (60,6%). Analizując
wykształcenie zawodowe można zauważyć, że 13 kobiet tj. 39,4% posiada
kurs kwalifikowany oraz specjalizację
20
operacyjną . Staż pracy respondentek
wynosił od 16 do 25 lat, tj. 17 osób
(51,5%). Podobnie jest ze stażem na
bloku operacyjnym, który najczęściej
wynosi 16 – 26 lat – 11 osób (33%).
100% ankietowanych twierdzi, iż zna
termin „zakażenie szpitalne”. A jednak
tylko 69% badanych udzieliło poprawnej odpowiedzi.
Na pytanie jakimi drogami zakażenia
67% (22 osoby) ankietowanych udzieliło
poprawnej odpowiedzi. 4 osoby wskazały
odpowiedź a , jako poprawną (12,10%), 7
osób zaznaczyło odpowiedź b (21,20%),
żadna osoba nie zaznaczyła odpowiedzi d.
W momencie kontaktu uszkodzonej skóry
z płynami tkankowymi osoby zakażonej
wirusem HIV należy:
a. zdezynfekować miejsce skaleczenia,
b. umyć wodą z mydłem miejsce skaleczenia,
c. zgłosić się do lekarza,
d. wykonać wszystkie powyższe czynności.
78,8% badanych udzieliło poprawnej odpowiedzi. 7 osób zaznaczyło odpowiedź b
(21,2%), 4 osoby c (12,1%). Żadna z badanych nie wskazała odpowiedzi a.
Ryc. 5. Postrzeganie ryzyka zawodowego narażenia na zakażenie krwiopochodne [Badania własne,2014].
Ryc .6. Kogo w pierwszej kolejności badani poinformują w przypadku ekspozycji [Badania własne,2014].
Obecnie personel służby zdrowia może zaszczepić się szczepionką przeciwko WZW
typu C, którą podaje się:
a. jednorazowo,
b. w 2 dawkach,
c. nie można zaszczepić się przeciwko
WZW typu C,
d. nie wiem.
22 osoby udzieliły poprawnej odpowiedzi
c (66,7%). Odpowiedź b zaznaczyło 10 ankietowanych (30,3%), 1 odpowiedź d (3%).
Nikt nie zaznaczył odpowiedzi a (Ryc. 4).
Rycina 5 prezentuje postrzeganie ryzyka zawodowego narażenia na zakażenia krwiopochodne. 27 osób wskazało, że ryzyko jest
wysokie (81,8%), 4 badane uważa, że ryzyko
jest średnie (12,1%).
Kogo w pierwszej kolejności by Pani/Pan
poinformowała/-ał o przypadkowym przerwaniu ciągłości tkanek?
a. zespół kontroli zakażeń szpitalnych,
b. lekarz zakładowy,
c. pielęgniarka oddziałowa,
d. inspektor ds. BHP.
Poprawnej odpowiedzi udzieliło 27
pielęgniarek operacyjnych (81,8%). 7
osób zaznaczyło odpowiedź a (21,2%),
b wskazały 2 osoby (6,1%), a odpowiedź d 6 ankietowanych (18,2%) (Ryc.
6). 24 osoby (72,7%) badanych ani razu
nie doznały przypadkowej ekspozycji w trakcie zabiegu operacyjnego. 9
(27,3%) ankietowanych co najmniej raz
doznało takiej ekspozycji.
28 osób (84,8%) nie zgłosiły przypadkowej ekspozycji, tylko 5 (15,2%) badanych zgłaszało co najmniej raz takie
zdarzenie. 1 osoba (3%) uważa swoją
wiedzę za bardzo dobrą, 23 (69,7%)
oceniło swój poziom wiedzy jako dobry. 8 pielęgniarek (24,2%) wskazało
odpowiedź c, a 1 (3%) wskazała odpowiedź d.
70% ankietowanych twierdzi, że ich
wiedza w temacie zagrożeń zakażeniami HBV, HCV i HIV jest dobra.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Na podstawie uzyskanych wyników
widać, iż między samooceną badanych,
a faktyczną ich wiedzą istnieje rozbieżność. 100% ankietowanych twierdzi,
że wie, czym są „zakażenia szpitalne”.
Niestety tylko 69% udzieliło na to pytanie poprawnej odpowiedzi. Zaledwie nieco ponad 1/3 badanych (36%)
udzieliło prawidłowych odpowiedzi na
temat dróg szerzenia się zakażeń WZW
typu B i C. 97% badanych zaznaczyło
kontakt z krwią, jako drogę szerzenia
się zakażenia WZW typu B i C, ale tylko 48,5% wskazało również kontakt
seksualny. 15% uważa, że zakażenie
przenosi się przez dotyk, a 12% drogą
kropelkową. 24% pielęgniarek/pielęgniarzy twierdzi, że WZW typu B i C
przenosi się drogą pokarmową. Na pytanie dotyczące ryzyka zakażenia 55%
ankietowanych udzieliło poprawnych
odpowiedzi z możliwością wielokrotnego wyboru. Niestety tylko 27% badanych pielęgniarek wie, że wirus HBV
może przeżyć poza ustrojem ludzkim
w wyschniętej krwi i być zakaźnym ponad 7 dni. Tyle samo twierdzi, że wirus
może przeżyć 24 godziny. 15% w ogóle
nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Tylko 24% pielęgniarek wybrało
poprawną odpowiedź (HBV - wystarczy 0,00004ml krwi, żeby doszło do
zakażenia) na pytanie: „Który z niżej
wymienionych wirusów jest Pani/Pana
zdaniem najbardziej zakaźny?”. Aż 70%
badanych twierdziło, że wirus HCV
(potrzeba przynajmniej 0,1ml zakażonej krwi) jest najbardziej zakaźny. 48%
badanych twierdzi, że po ekspozycji na
HIV należy wdrożyć leczenie najlepiej
w ciągu 24 godzin i nie później niż 7
dni po ekspozycji, co jest odpowiedzią błędną.67% ankietowanych wie,
że od 6 tygodni do 3 miesięcy można
wykryć przeciwciała we krwi zakażonego wirusem HIV – jest to poprawna
odpowiedź. W pytaniu 9 6% badanych
nie zrozumiało pytania jednokrotnego
wyboru i wskazało dwie odpowiedzi,
jako poprawne.79% pielęgniarek wie,
jak zachować się w momencie kontaktu skóry z płynami tkankowymi osoby
zakażonej wirusem HIV.70% badanych
wie, jaki jest najskuteczniejszy sposób
inaktywacji wirusa HBV – jest to para
wodna, przez co najmniej 30 minut
pod ciśnieniem w autoklawie, w temperaturze nie niższej niż 121o. Drugą możliwie poprawną odpowiedzią
jest odpowiedź d), jednak pytanie 11
dotyczyło najskuteczniejszej metody.
Poziom wiedzy pielęgniarek na temat
szczepień przeciwko WZW typu C jest
21
zaskakująco niski, aż 30% twierdzi, że
można zaszczepić się i to w 2 dawkach.
Niemniej jednak 67% wie, że nie można zaszczepić się przeciwko WZW typu
C. Pozostałe osoby 3% nie potrafiły
odpowiedzieć na zadane pytanie.82%
twierdzi, że ryzyko zawodowe narażenia się na zakażenie jest wysokie. 12%
uważa, że jest średnie, a tylko 6% postrzega je, jako niskie. Tylko 21% badanych w przypadku ekspozycji poinformowałoby zespół kontroli zakażeń
szpitalnych, a 82% również pielęgniarkę oddziałową.
WNIOSKI
Poziom wiedzy pielęgniarek operacyjnych w zakresie zagrożeń zakażeniami
(HBV, HCV, HIV) jest dość niski.
2. 70% pielęgniarek twierdzi,że ich
wiedza zawodowa w zakresie
zagrożeń zakażeniami HBV,HCV,HIV jest dobra,co niestety
nie znajduje odzwierciedlenia w
wynikach ankiety.Jedynie 51.50%
respondentek zna optymalny czas
wdrożenia leczenia po ekspozycji
zawodowej na HIV.
3. Najbardziej deficytowym obszarem wiedzy ankietowanych jest
wiedza z zakresu przenoszenia
się wirusa HBV i HCV.Aż 24.20%
pielęgniarek uważa iż wirus HBV
przenosi się drogą pokarmową,a
zdaniem 70% badanych to wirus
HCV jest najbardziej zakaźny.
4. Tylko 27% badanych przyznaje się
do ekspozycji na materiał zakaźny, co ciekawe tylko połowa z tych
osób zgłosiła ten fakt swojemu
przełożonemu.
4.
5.
6.
7.
1.
LITERATURA
1.
2.
3.
22
Bernaszuk A.: Procedura postępowania
po ekspozycji zawodowej na zakażenie
wirusem HIV, HBV i HCV w SPSK 4, Pielęgniarka Epidemiologiczna 2012, 4(51):
11 – 14.
Kaczmarczyk – Szewczyk J., Reis R.: Postępowanie po ekspozycji na krew i inny
potencjalnie infekcyjny materiał mogący
przenosić zakażenia HBV, HCV i HIV
– instrukcja obowiązująca w SP ZOZ WSS
Nr 3 w Rybniku, Pielęgniarka Epidemiologiczna 2009, 9(36): 11 – 17.
Machniewska – Gajda K.: Zapobiega-
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
nie zranieniom ostrymi narzędziami w
świetle dyrektywy UE 32/2011 z dnia 10
maja 2010, Pielęgniarka epidemiologiczna
2011,
1(44): 7-9.
Budek W.: Blok operacyjny, jako miejsce
wysokiego ryzyka – zapobieganie zakażeniom szpitalnym, Pielęgniarstwo XXI wieku 2010, 3 -4 (32-33): 69 – 74.
Ciuruś M., Borowiak E.: Bezpieczeństwo i
higiena pacjenta w szpitalu i na sali operacyjnej, Zakażenia 3/2011: 113 – 117.
Fleischer M., Bober – Gheek B.: Podstawy
pielęgniarstwa epidemiologicznego, Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 2002.
Przondo – Morawska A. (red.): Zakażenia
szpitalne. Etiologia i przebieg, Continuo,
Wrocław 1999.
Sierocka A., Cianciara M.: Monitorowanie
zakażeń szpitalnych, jako element procesu
zarządzania ryzykiem, Zakażenia 1/2011:
81 – 89.
Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej: Postępowanie Zapobiegawcze i Diagnostyczne w Przypadku Zakażenia HIV
i Zachorowania na AIDS, Krajowe Biuro
Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS,
Warszawa 1996.
Dzierżanowska D., Jeljaszewicz J.(red.):
Zakażenia szpitalne, α – Medica Press,
Bielsko – Biała 1999.
Rybacki M., Piekarska A.(red.): Zapobieganie zakażeniom u personelu medycznego. Poradnik dla lekarzy, Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof.
J. Nofera, Łódź 2011.
Ankiersztejn – Bartczak M., Górecka M.:
Poradnik metodyczny profilaktyki zakażeń HBV i HCV przeznaczony dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, Wydanie
I, Warszawa 2011.
Gładysz A.(red.): Współczesne leczenie
HIV i AIDS, Volumed, Wrocław 2000.
Gładysz A.(red.): Zakażenia HIV/AIDS.
Poradnik dla lekarzy praktyków, Continuo, Wrocław 2007.
Dok. elektr. www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/hiv_aids/2014.htm.
Dok. elektr. http://phil.cdc.gov/phil/
home.asp.
Kanclerski K., Kuszewski K., Tadeusiak B.
(red.): Wybrane zasady ochrony pracowników medycznych przed zawodowymi
zagrożeniami biologicznymi, Państwowy
Zakład Higieny, Warszawa 2001.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia:
Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 października 2012 r. w
19.
20.
21.
22.
23.
24.
sprawie Programu Szczepień Ochronnych
na rok 2013.
Smoliński P., Serafińska S., Gładysz A.:
Ocena niedoszacowania częstości ekspozycji na materiał biologiczny wśród pracowników polskiej służby zdrowia – analiza prospektywna, Medycyna Pracy 2006,
57(6): 507 – 516.
Rogowska – Szadkowska D.: Profilaktyka
po zawodowej ekspozycji na HIV, Zakażenia 2010, 10(2): 9 – 12.
Rymer W.: Postępowanie poekspozycyjne
związane z narażeniem na materiał potencjalnie zakaźny, przenoszony drogą krwiopochodną, Pielęgniarka Epidemiologiczna
2009, 10(37): 16 – 17.
Serafińska S., Smoliński P., Gładysz A.:
Analiza rejestracji wśród pracowników
zdrowia zawodowych ekspozycji na materiał biologiczny potencjalnie zakaźny, Pielęgniarka Epidemiologiczna 2009, 10(37):
17 – 18.
Szczeniowski A.: Przypadkowe zakłucia
i wynikające z nich zagrożenia dla pracowników zakładów opieki zdrowotnej,
Pielęgniarka Epidemiologiczna 2010,
2(41): 13 – 14.
Ziółko A.: Model zarządzania ryzykiem
ekspozycji zawodowej dla szpitala. Dyrektywa Rady Europy w sprawie zapobiegania
zakażeniom ostrymi narzędziami w sektorze ochrony zdrowia, Biuletyn SHL 2012:
3 – 4/ 44.
Problemy bio-psycho-społeczne pacjentów
geriatrycznych po interwencjach
kardiochirurgicznych
The bio-psycho-social problems in geriatric patients
after cardiac surgery.
Iwona Fus
Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „Repty” im. Generała Jerzego Ziętka
Ul. Śniadeckiego 1
Tarnowskie Góry
STRESZCZENIE
Wstęp: Na całym świecie zwiększa się
długość ludzkiego życia, co niesie za sobą
duży odsetek ludzi starszych we wszystkich społeczeństwach. Wydłużenie długości ludzkiego życia jest skutkiem poprawy
warunków życia, rozwoju medycyny, higieny, profilaktyki.
Jest to proces długotrwały i nieodwracalny, zależny od czynników genetycznych,
środowiskowych, ekonomicznych i biologicznych. Starości zazwyczaj towarzyszy
wielochorobowość, czyli polipatologia.
Ludzie starzy oprócz chorób cywilizacyjnych borykają się z nieotrzymaniem moczu, otępieniem czy depresją. Dolegliwości te noszą nazwę wielkich zespołów
geriatrycznych. W społeczeństwie starym
obserwuje się dominację chorób przewlekłych i dotyczą one wszystkich układów
organizmu. Charakterystyczne są zmiany
w wyglądzie zewnętrznym, swoją zdolność
tracą narządy zmysłów, osłabieniu ulega
pamięć i orientacja. Zmieniają się parametry czynnościowe wszystkich narządów.
Mimo patologii we wszystkich narządach
najgroźniejsze są nieprawidłowości w
funkcjonowaniu układu sercowo – naczyniowego. Człowiek zakwalifikowany do leczenia operacyjnego to osoba w starszym
wieku, obciążona wieloma chorobami oraz
czynnikami ryzyka. Wiek kalendarzowy
nie ma jednak znaczenia w kwalifikacji do
tego typu zabiegów. Ocenia się ryzyko okołooperacyjne oraz zdolność samodzielnego funkcjonowania. Najczęstsze procedury
operacyjne wykonywane u osób starszych
to zabiegi pomostowania aortalno – wieńcowego oraz wymiana lub plastyka zastawek w mięśniu sercowym. Rozwój nowoczesnych technik operacyjnych umożliwia
przeprowadzanie tego typu zabiegów bez
użycia krążenia pozaustrojowego, co stanowi mniejsze obciążenie dla chorego.
Cel: Celem pracy jest analiza problemów
bio – psycho – społecznych w grupie pacjentów geriatrycznych po interwencjach
kardiochirurgicznych.
MATERIAŁ I METODY BADAWCZE:
W badaniach przeprowadzonych w okresie
od 1 września do 30 listopada 2014 analizowano problemy bio – psycho – społeczne pacjentów geriatrycznych po interwencjach kardiochirurgicznych. Posłużono
się metodą sondażu diagnostycznego, zastosowano technikę ankiety. Kwestionariusz zawierał 50 pytań. W badaniu wzięło
udział 100 pacjentów leczonych w Oddziałach Rehabilitacji Kardiologicznej Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji „Repty” w
Tarnowskich Górach.
Wyniki: Wśród osób badanych większość
stanowiły osoby pomiędzy 65 a 70 rokiem
życia, w większości mężczyźni. Najwięcej
było osób z wykształceniem zawodowym,
większość badanych to mieszkańcy miast.
Największą grupę stanowili emeryci w
dobrej sytuacji materialnej, mieszkający
z rodziną. Zdecydowaną większość badanej grupy stanowiły osoby po zabiegach
pomostowania aortalno – wieńcowego w
okresie od 4 - 8 tygodni. Badani pacjenci
obciążeni są cukrzycą, która u około połowy ankietowanych występuje powyżej 25
lat. Duża grupa respondentów ma rozpoznane nadciśnienie tętnicze ponad 10 lat
temu. W małej grupie pacjentów występują omdlenia i zaburzenia równowagi, połowa deklaruje kłopoty w poruszaniu się.
U około połowy respondentów występują
zaburzenia w oddawaniu moczu i kłopoty
ze snem.
Prawie połowa ankietowanych odczuwa
smutek, przygnębienie, ale nie leczy tych
zaburzeń. U około połowy pacjentów występują zaburzenia słuchu, ale tylko niewielki odsetek korzysta z oprotezowania
narządu słuchu. Duża grupa badanych
ma problemy ze wzrokiem i większość
korzysta z okularów. Większość badanych
osób systematycznie stosuje zlecone przez
lekarza leki, a tylko połowa określa swoje
samopoczucie po zabiegu kardiochirurgicznym jako dobre. Badanie własne nie
potwierdziło danych CBOS dotyczących
sytuacji materialnej oraz społecznej osób
starszych. Analiza statystyczna założonych
hipotez wykazała, że objawy depresyjne u
pacjentów geriatrycznych mają związek
z płcią i utrzymywaniem kontaktów społecznych. Gorsze samopoczucie po zabiegu podają osoby samotne, nie utrzymujące
kontaktów społecznych. Poprawne kontakty społeczne, dobra sytuacja materialna
oraz zamieszkiwanie w mieście są gwarantem systematyczności w stosowaniu się
do zaleceń lekarskich. Wiek nie ma znaczenia w systematycznym kontrolowaniu
czynników ryzyka np. ciśnienia tętniczego
i znajomości zaleceń diety przeciwmiażdżycowej.
Wnioski: Przeprowadzone badania własne, analiza statystyczna wybranych problemów oraz publikacje innych autorów
pozwalają na wspólne podsumowanie, że
pacjenci w wieku geriatrycznym, po interwencjach kardiochirurgicznych to osoby
obciążone wieloma problemami zdrowotnymi i psychospołecznymi, a przeprowadzona operacja naprawcza w obrębie
układu sercowo – naczyniowego oraz rehabilitacja nie poprawiła komfortu i jakości życia.
23
Abstract
Introduction:
Around the world, increasing life expectancy is observed, therefore rising number
of elderly people in in all societies. Extending length of human life span is the result
of improved living conditions, the development of medicine, hygiene and prevention.
It is a long, irreversible process, which
depends on genetic, environmental, economic and biological factors . Old age
is usually accompanied by multidisease,
or polypathology. Old people apart from
lifestyle diseases suffer from urinary incontinence, dementia and depression.
These problems are called great geriatric
syndromes. Chronic, systemic diseases are
dominating in old population. Changes in
physical appearance, weakened memory
and orientation as well as functional parameters of all organs are rather characteristic for older age. Although pathology in
all organs are problematic the most dangerous is cardio – vascular failure. Elderly
patient is always associated with a number
of diseases and risk factors. Calendar age
is irrelevant in qualifying for operations. It
is estimated perioperative risk and the ability to function independently. The most
common operating procedures performed
in the elderly are a coronary bypass procedures and valve replacement or plasty.
The development of modern surgical techniques makes it possible to carry out such
operations without the use of cardiopulmonary bypass, which is less traumatic for
the patient.
Objective: The aim of this study is to analyze the bio - psycho - social problems in
geriatric patients population after cardiac
surgery.
Material and research methods: In a study conducted in the period from 1 September to 30 November 2014 we analyzed the
bio - psycho - social problems in geriatric
patients after cardiac surgery. The method
used was diagnostic survey, and questionnaire which contained 50 questions. The
study involved 100 patients treated at the
Departments of Cardiac Rehabilitation of
the Upper Silesian Rehabilitation Centre
„Repty” in Tarnowskie Gory.
Results: Among those surveyed, most people were between 65 and 70 years of age,
mostly males. Most were people with vocational education, the majority of respondents are urban dwellers. The largest group
of pensioners in good financial situation,
living with the family. The vast majority of
the study group were people after bypass
surgery - coronary artery during the period from 4 - 8 weeks. These patients are
burdened with diabetes, which in about
24
half of the respondents occurs for more
than 25 years. A large group of respondents
has identified hypertension over 10 years
ago. Small group of patients experience
previous fainting and imbalance, half declares problems with mobility. About half of
the respondents have problems with urination and difficulty sleeping. Almost half
of the respondents felt sadness, dejection,
but does not cure these disorders. Approximately half of the patients have impaired
hearing, but only a small percentage uses
hearing aids. A large group of respondents
have problems with vision, and most use
the glasses. The majority of respondents
is on regular medications. Half of participants describes their mood after cardiac
surgery as good. This study did not confirm CBOS data on material and social
situation of the elderly. Statistical analysis
of data showed that depressive symptoms
in geriatric patients are gender-related and
depend upon maintaining social contacts.
Worse mood after surgery was presented
by lonely people, not maintaining social
contacts. Proper social contacts, good financial situation and living in the city are
the predictors of compliance to medical
recommendations. Age does not matter in
the systematic control of risk factors, eg.
Blood pressure and knowledge of antiatherogenic diet recommendations.
Conclusions: Our results, statistical analysis of selected issues and evaluation of
publications of other authors allow for joint conclusion that geriatric patients after
cardiac surgery are burdened with multiple health and psychosocial problems and
performed surgery does not improved their comfort and quality of life.
WSTĘP
Obecnie na całym świecie zwiększa się
długość życia, co niesie za sobą duży odsetek osób starszych we wszystkich społeczeństwach. Proces „siwienia kontynentu”,
jak określane było starzenie Europy, dotyczy już całego świata [8]. Jest to najsilniejsze zjawisko demograficzne przełomu
XX i XXI wieku. W tym okresie długość
życia ludzkiego wzrosła o 20 lat. Staje się
to wyzwaniem dla medycyny, polityki społecznej czy ekonomii [19]. Postępujące się
starzenie społeczeństw to skutek poprawy warunków życia i rozwoju medycyny
oraz profilaktyki [2]. Istotną rolę odgrywa
zmiana stylu życia, zmniejszenie spożycia
alkoholu, palenia papierosów, większa dostępność środków farmaceutycznych oraz
wzrost świadomości społeczeństwa [6].
Starzenie się jest długotrwałym, nieodwracalnym i normalnym procesem fizjologicznym [19]. Jest to proces nieunikniony, nio-
sący za sobą konsekwencje we wszystkich
aspektach ludzkiego życia.
W Polsce systematyczne wydłużanie życia
ludzkiego obserwujemy od 1992 r. i wg danych GUS osoby, które rozpoczęły okres
demograficznej starości, przeżyją jeszcze
wiele lat [29]. Polska jest społeczeństwem
starym, tzn. takim, w którym odsetek osób
po 60 roku życia przekroczył 12%. Według
prognoz w 2020 roku będzie to 24,4%, a
w 2050 roku prawie 27% społeczeństwa.
Starzenie to proces przebiegający jednokierunkowo. Nie ma możliwości cofnięcia
czasu ani odwrócenia zmian zachodzących
w organizmie [19]. Jest to proces jednostkowy zależny od czynników genetycznych,
środowiskowych, ekonomicznych, biologicznych [60]. Każdy człowiek jest całością
bio – psycho - społeczną. Pozycja społeczna, sytuacja materialna są determinantami
zdrowia i jakości życia. Proces starzenia
się populacji jest uwarunkowany rozrodczością i umieralnością. Istnieją dwa źródła starzenia się. Konsekwencje procesu
starzenia mają wieloaspektowy charakter.
Dotyczą sfery opieki zdrowotnej, ekonomii, stosunków rodzinnych i społecznych.
Proces starzenia ma charakter jednostkowy i występuje tu duże zróżnicowanie w
wymiarze populacyjnym i indywidualnym
[60]. Starzenie można więc podsumować
jako kontinuum zmian występujących na
przestrzeni lat, a ich tempo uwarunkowane jest cechami indywidualnymi każdego człowieka [12]. Starzenie rozpatrywać
można w kilku aspektach. W aspekcie
biologicznym jest konsekwencją zmian
biochemicznych w tkankach, spadku intensywności procesów życiowych oraz rozwoju objawów starości. Normalny proces
starzenia nie jest jeszcze chorobą. Chorobę
powodują dopiero dodatkowe obciążenia
ustroju, takie jak narażenie na stres czy
ekspozycja na czynniki szkodliwe. Starzenie ułatwia jedynie rozwój schorzeń i decyduje o ciężkości ich przebiegu. Długość
życia determinują pewne cechy genetyczne
o czym świadczy długowieczność występująca rodzinnie. Aspekt psychologiczny
starzenia polega na tym, że w późnych latach zawężeniu ulega wiele obszarów życia.
Ogranicza się nie tylko przestrzeń fizyczna, ale również społeczna i psychiczna.
Tego rodzaju ograniczenia powodują, że
przestrzeń rozwoju się znacząco się kurczy.
Umierają ludzie bliscy, zmniejsza się krąg
znajomych. Pojawiają się kłopoty ze wzrokiem, słuchem, poruszaniem. Wszystkie te
czynniki są powodem ograniczenia kontaktów społecznych, zmniejszenia zainteresowań i, co za tym idzie, pogorszenia
jakości życia.
Starzenie się społeczeństwa pociąga za sobą
również konsekwencje społeczne i ekono-
miczne. Postępujące starzenie się ludności
powoduje nadmierne obciążenie państwa
wydatkami na świadczenia emerytalne
[55]. Charakterystyczna dla pacjenta w
wieku starszym jest polipatologia, czyli
wielochorobowość. Z reguły wystąpienie
patologii jednego narządu powoduje pogorszenie funkcji innych narządów. Jest to
efekt domina charakterystyczny dla okresu
starości. W wieku starszym choroby manifestują się nietypowo, a problemy zdrowotne tworzą kaskady i cykle objawów. Ciągi
objawów wzajemnie z siebie wynikających
to kaskady, a zespoły objawów to cykle
[55]. W związku z wielochorobowością
utrudniona jest również farmakoterapia
wieku podeszłego [39]. Jest wyzwaniem
dla dzisiejszej geriatrii i przyczyną wielu
jatrogennych zespołów geriatrycznych.
Największą grupę stanowią patologie
wywołane lub nasilone przez przyjmowanie leków i zmniejszające sprawność
funkcjonalną człowieka [54]. Najczęstszą
nieprawidłowością w leczeniu osób starszych jest polipragmazja, czyli jednoczesne stosowanie trzech i więcej preparatów,
często klinicznie niewskazanych. Oprócz
zwiększenia kosztów terapii prowadzi to
do występowania niekorzystnych zjawisk
w postaci obniżenia sprawności ruchowej,
zwiększonej liczby hospitalizacji, większej
chorobowości i śmiertelności [19]. Poza
chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak
cukrzyca czy nadciśnienie, z którymi borykają się ludzie starzy, na omówienie zasługują wielkie zespoły geriatryczne, m.in.
nietrzymanie moczu, otępienie, depresja
czy upadki [55]. Wiek 65 lat nieprzypadkowo przyjmuje się jako próg identyfikacji
osób starszych. Pojawiają się zmiany biologiczne w organizmie człowieka, a wkroczenie w wiek poprodukcyjny generuje
problemy natury społecznej i ekonomicznej [2]. Wraz ze starzeniem populacji
obserwuje się dominację chorób przewlekłych w społeczeństwie. Patologie dotyczą
wszystkich układów organizmu [19]. Pojawiają się zmiany w wyglądzie zewnętrznym, dominuje pochylona sylwetka ciała,
siwieją włosy, skóra staje się pomarszczona
i sucha. Swoją zdolność traci narząd smaku, powonienia, dotyku. Osłabieniu ulega
pamięć i sprawność intelektualna. Nasila
się przekora i upór - zmiany charakterologiczne.
Mimo że patologie wieku starszego dotyczą wszystkich narządów, to jednak najgroźniejsze są patologie układu sercowonaczyniowego. Stanowią one największe
zagrożenie dla współczesnego człowieka.
Najczęstsza z nich to choroba ogólnoustrojowa - miażdżyca. Patologie w obrębie
układu sercowo-naczyniowego prowadzą zazwyczaj do niewydolności serca.
Częstość występowania wzrasta wraz z
wiekiem. W wieku podeszłym choroba
niedokrwienna, nadciśnienie tętnicze i
wady zastawkowe to najczęstsze przyczyny
niewydolności serca [55]. U osób starszych
trudności diagnostyczne są spowodowane
niespecyficznymi objawami, a wielochorobowość utrudnia interpretację dolegliwości. Niewydolność serca w wieku podeszłym cechuje duża śmiertelność [12].. Po
60 roku życia zapadalność wzrasta dwukrotnie z każdą kolejną dekadą życia, Jest
główną przyczyną hospitalizacji po 65 r. ż
[12]. W związku z niewielkim wysiłkiem
fizycznym typową duszność zastępują
zmęczenie, splątanie, osłabienie, dezorientacja. Najważniejszym elementem leczenia
jest farmakoterapia, którą ograniczają choroby współtowarzyszące: niedokrwistość,
choroby płuc, zaburzenia pamięci i defekty krzepnięcia [56]. Częstość występowania niewydolności serca wzrasta wraz
ze średnią życia populacji oraz poprawą
leczenia. Istotny wzrost chorobowości obserwuje się po 65 r ż. (22/1000). Najwyższa
chorobowość po 70 r.ż [10]. Trudności w
rozpoznaniu i leczeniu wynikają z jednoczesnego występowania wielu stanów
chorobowych. Osoby starsze zażywają
wiele leków, również bez recepty, które są
powodem zaostrzeń niewydolności serca.
Celem terapii jest zmniejszenie ilości hospitalizacji i poprawa jakości życia [15].
Leczenie schorzeń sercowonaczyniowych
coraz częściej wymaga procedur zabiegowych. W związku z rosnącą średnią wieku
populacji coraz częściej osoby w wieku
starszym poddawane są interwencjom kardiochirurgicznym. Czynnikiem, który decyduje o skuteczności tych interwencji jest
wiek biologiczny, a nie kalendarzowy oraz
współistniejące choroby. Wiek kalendarzowy nie ma obecnie znaczenia w kwalifikacji chorego do zabiegu kardiochirurgicznego. Służy jedynie do właściwego doboru
środków i technik, aby leczenie zakończyło
się pozytywnie [19]. Częściej występują
powikłania okołozabiegowe, np. udary czy
niewydolność nerek [16]. Przy kwalifikacji
do zabiegu stosowane są skale oceny ryzyka okołooperacyjnego, np. skala EuroSCORE, oraz kwestionariusze oceniające
funkcjonowanie osoby starszej, np. skala
Katza lub Lawtona. Istotną kwestią kwalifikacji do zabiegu kardiochirurgicznego jest
zdolność samodzielnego funkcjonowania.
Zabiegi zawsze są ryzykowne ponieważ na
obecnym poziomie rozwoju kardiologii
inwazyjnej chory kierowany do zabiegu
kardiochirurgicznego to osoba starsza, z
zaawansowaną chorobą serca i naczyń,
obarczona wieloma innymi schorzeniami
[53]. Jednak często podejmuje się to ryzyko w celu poprawy jakości oraz wydłuże-
nia życia. Najczęściej stosowane procedury
operacyjne u osób starszych to izolowane
CABG - operacyjna metoda leczenia choroby niedokrwiennej, polegająca na wykonaniu pomostu aortalno-wieńcowego. Idea
tego zabiegu polega na ominięciu zwężenia
w tętnicy za pomocą fragmentu żyły lub
tętnicy pobranej od pacjenta. Jest to klasyczna metoda operacyjna. Zabieg przeprowadzony zostaje w krążeniu pozaustrojowym i niesie za sobą ryzyko powikłań
okołooperacyjnych [46]. Rozwój nowoczesnych technik umożliwia również wykonywanie tego zabiegu bez użycia krążenia pozaustrojowego - OPCAB. Operację
pomostowania można również przeprowadzić techniką małoinwazyjną- poprzez
ministernoktomię, bez użycia krążenia
pozaustrojowego - MIDCAB [47]. Jest to
ciągle metoda leczenia z wyboru w przypadku rozsianych zmian miażdżycowych,
szczególnie ze współistniejącą cukrzycą
[50]. Czasem tego typu zabieg wymaga
rozszerzenia o dodatkowe procedury, np.
wymianę zastawek czy ich rekonstrukcję.
Leczenie podstawowe wad serca to leczenie operacyjne. Ze względu na rozległość
tego typu zabiegów kwalifikacja powinna
być dokładna z oceną ciężkości wady oraz
jej objawowości. Objawowe ciężkie wady
są bezwzględnym wskazaniem do operacji. Wady zastawek to najczęstsze powody
operacji kardiochirurgicznych [47]. Wraz
z wiekiem postępują zmiany strukturalne
w obrębie serca, a szmer skurczowy występuje u ponad 60 % osób w starszym wieku [23]. Należy pamiętać, że zastawka to
nie tylko płatki, ale również anatomiczny
i czynnościowy układ tworzący aparat zastawkowy. Zaburzenia budowy lub czynności tego aparatu prowadzą do rozwoju
zastawkowej wady serca. Wady zastawkowe to istotny problem związany z wydłużeniem życia i starzeniem się społeczeństwa.
Najczęściej wykonywane zabiegi chirurgiczne dotyczą zastawki aortalnej i mitralnej. Najczęstszą wadą zastawkową u osób
starszych jest zwężenie zastawki aortalnej
lub niedomykalność zastawki mitralnej
[2]. Za przyczynę zwężenia zastawki aortalnej odpowiadają procesy degeneracyjne, wynikające ze starzenia się ustroju
człowieka. Główne objawy to osłabiona
tolerancja wysiłku, obrzęki obwodowe,
niewydolność serca i krążenia, zasłabnięcia, utraty przytomności, kołatania serca.
W leczeniu stosuje się operacje naprawcze lub wymianę uszkodzonej zastawki.
Zastosowanie znalazły protezy mechaniczne lub biologiczne. Każda z nich ma
walory i wady. Zastawki biologiczne mają
ograniczoną trwałość, natomiast zastawki
mechaniczne wymagają stosowania uciążliwej terapii przeciwkrzepliwej do końca
25
życia. Oprócz zabiegów typowo inwazyjnych wykonuje się obecnie małoinwazyjne
wszczepienie zastawki aortalnej tzw. TAVI
/ TAVR czy przezcewnikowe zabiegi naprawcze zastawki mitralnej. Są zalecane
u osób obciążonych wysokim ryzykiem
okołooperacyjnym. Zabieg ten odznacza
się dużą skutecznością i niskim ryzykiem
powikłań. Ale również w tego typu zabiegach wiek podnosi ryzyko okołozabiegowe
[15]. Przy ocenie wskazań należy brać pod
uwagę korzyści i ryzyko zabiegu [53].Ciągle jednak postępowanie chirurgiczne jest
złotym standardem w leczeniu zastawkowych wad serca
CEL PRACY
Celem pracy jest analiza problemów bio –
psycho – społecznych w grupie pacjentów
geriatrycznych po interwencjach kardiochirurgicznych. Dla założonego celu pracy
przeprowadzono analizę następujących hipotez badawczych:
• Kobiety częściej niż mężczyźni przyznają, że odczuwają niepokój, smutek, przygnębienie.
• Niepokój, smutek , przygnębienie
częściej towarzyszą osobom, które nie
utrzymują kontaktów z rodziną.
• Mieszkańcy miast częściej stosują się
do zaleceń lekarskich dotyczących
przyjmowania leków niż mieszkańcy
wsi.
• Im lepsza sytuacja materialna osób
badanych tym większa systematyczność w stosowaniu się do zaleceń
lekarskich w zakresie przyjmowania
leków.
• Dobre relacje z rodziną sprzyjają stosowaniu się do zaleceń lekarskich odnośnie przyjmowania leków.
• Osoby mieszkające samotnie gorzej
oceniają swoje samopoczucie po zabiegu niż osoby mieszkające razem
z rodziną.
• Osoby młodsze częściej niż osoby
starsze prowadzą systematyczną kontrolę ciśnienia.
• Osoby z podwyższonym poziomem
cholesterolu znają zalecenia dotyczące prawidłowej diety przeciwmiażdżycowej.
MATERIAŁY I METODY BADAWCZE
W pracy wykorzystano metodę sondażu
diagnostycznego i posłużono się techniką ankiety. Narzędzie badawcze stanowił
kwestionariusz ankiety własnego autorstwa.
Ankieta składa się z pytań zamkniętych.
Zastosowano pytania:
alternatywne, które przewidują dwie moż-
26
liwości odpowiedzi – pozytywną lub negatywną (tak lub nie),
pytania dysjunktywne – wykluczające, wymagające wyboru jednej odpowiedzi spośród wielu możliwości.
Badania ankietowe prowadzone były w okresie od 1września 2014 do 30 listopada 2014.
Zastosowany w badaniach kwestionariusz
ankiety przeprowadzony został wśród 100
pacjentów leczonych w I Oddziale Rehabilitacji Kardiologicznej Górnośląskiego
Centrum Rehabilitacji „Repty” w Tarnowskich Górach. Na badanie uzyskano zgodę
dyrektora ds. pielęgniarstwa Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji „Repty” w Tarnowskich Górach.
Pytania z ankiety opracowano w programie Microsoft Office Excel, analizy przeprowadzono w środowisku statystycznym
„R” oraz programie PSPP.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE.
Wiek
N
%
65-70
42
42
71-75
14
14
76-80
30
30
81-85
10
10
Powyżej 85
4
4
Razem
100
100
Tabela 1. Wiek respondentów (N=100)
Wśród osób ankietowanych najwięcej
było osób mieszkających w mieście (68%),
mieszkańcy wsi stanowili mniejszość
(32%)..Duża grupa badanych osób to emeryci (76%), mniej liczna grupa to renciści
(18%). Najmniej liczną grupę stanowiły
osoby bez własnych dochodów, będące na
utrzymaniu współmałżonka (3%).Większość respondentów określa swoją sytuację
materialną jako dobrą (78%), zdecydowanie mniejszą grupę stanowią osoby w złej
sytuacji materialnej (18%). Najmniej liczna grupa to osoby w bardzo dobrej sytuacji
finansowej (8%). Zdecydowana większość
respondentów to osoby zamieszkujące z
rodziną (70%), mniej liczna grupa to osoby mieszkające samotnie (23%). Niewielki
odsetek osób badanych to pensjonariusze
domów opieki (5%) oraz osoby zamieszkujące u osób obcych (2%). Duża grupa
respondentów utrzymuje kontakty z rodziną (85%), niewielka grupa nie utrzymuje
kontaktów z rodziną (6%). Najliczniejszą
grupą byli ankietowani, którzy codziennie
kontaktują się z rodziną (54%). Porównywalna grupa to ankietowani, którzy kontaktują się z rodziną co najmniej jeden raz
w tygodniu (15%) oraz jeden raz w miesiącu (10%). Rzadziej niż jeden raz w miesiącu kontaktuje się z rodziną 6% badanych.
Najliczniejsza grupa badanych to osoby po
zabiegu pomostowania aortalno – wieńcowego (56%), mniej liczna grupa to osoby
Wykres 1. Wiek respondentów
Najliczniejszą grupą byli ankietowani w
przedziale 65-70 lat (42%), najmniej liczną
grupę stanowili respondenci powyżej 85
roku życia (4%). Osoby pomiędzy 76-80
rokiem życia stanowiły 30 % badanej populacji. Niewielki odsetek (14%) stanowiły
osoby pomiędzy 71-75 rokiem życia oraz
osoby pomiędzy 81-85 rokiem życia (10%).
W badanej grupie było 62 mężczyzn (62%)
i 32 kobiety (32%). Najliczniejszą grupę
wśród ankietowanych stanowiły osoby z
wykształceniem zawodowym (39%). Porównywalna grupa respondentów to osoby
z wykształceniem średnim (28%) i podstawowym (25%). Najmniej liczną grupą były
osoby z wykształceniem wyższym (7%).
po wszczepieniu zastawki biologicznej
(33%). Niewielki odsetek osób badanych
to pacjenci po wszczepieniu zastawki mechanicznej (4%). Zdecydowana większość
respondentów to osoby w okresie od 4-8
tygodni po zabiegu operacyjnym ( łącznie
83% badanych). Najmniejsza grupa to osoby w okresie około 3 tygodni po zabiegu
operacyjnym (14% ).
Duża grupa ankietowanych nie wie, jak
długo choruje na miażdżycę (29%). Porównywalne liczebnie grupy to osoby chorujące na miażdżyce od 5 lat (15%), od
10 lat (15%), od 20 lat (17%). Powyżej 20
lat na miażdżycę choruje 21% badanych.
Większość ankietowanych to pacjenci ob-
ciążeni wywiadem miażdżycowym i konsekwencjami w postaci interwencji na
naczyniach wieńcowych. Ponad połowa
badanych (57%) przebyła w przeszłości
zawał mięśnia sercowego, 40 % ankietowanych nie przebyło incydentu zawałowego.
Około połowa badanych osób choruje
na cukrzycę (53%), 43% nie choruje na
cukrzycę. Najliczniejsza grupa badanych choruje na cukrzycę powyżej 10 lat
(25%), najmniej liczna grupa to osoby, u
których rozpoznano cukrzycę stosunkowo niedawno-do 1 roku (6%). Od 5-10 lat
na cukrzycę choruje 22% ankietowanych
.U większości osób cukrzyca leczona jest
lekami doustnymi (35%). niewielki odsetek otrzymuje insulinę (8%). Tylko 5%
stosuje dietę cukrzycową. Zdecydowana
większość respondentów prowadzi systematyczną kontrolę poziomu glikemii
(52%), mniej liczna grupa nie prowadzi
kontroli glikemii systematycznie (35%).
Najliczniejszą grupą byli ankietowani,
u których nadciśnienie występuje powyżej 10 lat (37%). Najmniej liczna grupa
to respondenci, u których nadciśnienie
występuje od roku (11%). 18% badanych
deklaruje, że nadciśnienie u nich nie występuje. Duża grupa respondentów prowadzi systematyczną kontrolę ciśnienia
tętniczego (73%), 26 % ankietowanych
nie prowadzi systematycznej kontroli ciśnienia tętniczego.
Tylko około połowa respondentów deklaruje, że zna swój poziom cholesterolu
(47%). 48 % badanych nie wie, jaki ma
poziom cholesterolu. 5% badanych nie
udzieliło żadnej odpowiedzi. .U 31 %
ankietowanych wartość poziomu cholesterolu mieści się w granicach normy,
porównywalna ilość respondentów ma
wartość poziomu cholesterolu poniżej i powyżej normy (8% ). Zdecydowana większość respondentów (59%)
deklaruje, że przyjmuje leki obniżające
stężenie cholesterolu. Tylko 6% badanych nie przyjmuje leków obniżających
poziom cholesterolu. 30% badanych nie
wie, czy przyjmuje tego typu leki. Aż
42% respondentów nie zna tych zaleceń.
8% nie udzieliło odpowiedzi na pytanie.
Tylko 30% respondentów wie, że tłuszcze
zwierzęce są w diecie przeciwmiażdżycowej zabronione.22% badanych uważa, że
są dozwolone w małych ilościach. 42 %
badanych nie wie, jakie jest znaczenie
tłuszczów zwierzęcych
diecie. 6%
respondentów nie udzieliło odpowiedzi.
W badanej grupie 22% osób ma kłopoty
związane z omdleniami, 71% deklaruje,
że omdlenia u nich nie występują. 7%
Ogółem 24% respondentów określa sytu-
acje, w których występują omdlenia.12%
to omdlenia ortostatyczne, 6% to omdlenia związane ze zmianą pozycji, w trakcie
chodzenia występuje 6% omdleń. 18%
Zaburzenia równowagi występują u połowy ankietowanych (50%). 42% deklaruje, że zaburzenia równowagi u nich nie
występują. 8% respondentów nie udzieliło odpowiedzi. W badanej grupie 45%
respondentów ma kłopoty w poruszaniu
się, ponad połowa (55%) nie ma takich
kłopotów. 5% badanych nie udzieliło
odpowiedzi. Największą grupę stanowią
rezydenci domów opieki (45%)..Znaczna
część badanych nie wymaga asekuracji
w trakcie chodzenia (63%).Konieczność
asekuracji występuje u 29% badanych.
8% respondentów nie udzieliło odpowiedzi na pytanie. Porównywalna ilość ankietowanych korzysta z laski (16%) oraz
balkonika (15%).Niewielki odsetek (8%)
wymaga pomocy osoby trzeciej.
U 42% pacjentów występują kłopoty z
oddawaniem moczu, 52% badanych nie
ma takich problemów.6% badanych nie
udzieliło odpowiedzi.Większość badanych to osoby mające kłopoty z oddawaniem moczu. Najwięcej osób deklaruje
częste oddawanie moczu w ciągu nocy
(26%), nietrzymanie moczu występuje u
18% badanych. Na częste oddawanie moczu w ciągu dnia skarży się 6% respondentów.10 % ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi. Większość badanych nie
korzysta z porad specjalisty z powodu
zaburzeń w oddawaniu moczu (68%).
Tylko 24% osób korzysta z pomocy specjalisty, 8% ankietowanych nie udzieliło
odpowiedzi.
U 47% badanych występują kłopoty ze
snem, 46 % deklaruje, że nie ma takich
kłopotów. 7% nie udzieliło odpowiedzi.
21% ankietowanych ma kłopoty ze snem
codziennie. Porównywalna grupa (22%)
ma kłopoty ze snem kilka razy w miesiącu. 5% deklaruje kłopoty ze snem jeden
raz w ciągu tygodnia. .Duża grupa badanych (60%) nie przyjmuje leków nasennych. 13% pacjentów przyjmuje leki
nasenne codziennie, 16% kilka razy w
miesiącu, 4% kilka razy w tygodniu.7%
ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi. Wśród leków nasennych najczęściej są stosowane leki zlecone przez
lekarza (19%). Porównywalnie leki ziołowe (10%) i kupione bez recepty (9%).
W związku z dużą dostępnością leków
ziołowych i możliwościami niekontrolowanego zakupu tych leków nie można
określić, jaki rodzaj leków jest stosowany
najchętniej. Najliczniejszą grupę stanowią osoby ciągle odczuwające smutek ,
niepokój (43%). 31% badanych czasami
odczuwa smutek, niepokój.18% deklaruje, że nie ma takich odczuć, a 8% nie
udzieliło odpowiedzi. Zespoły depresyjne dotyczą 5-30 % populacji seniorów.
Duża grupa badanych to osoby, u których smutek, przygnębienie występują
powyżej roku (31%). U 19% badanych
tego typu zaburzenia występują od miesiąca. U 11% ankietowanych tego typu
dolegliwości występują od roku, a u 8%
od 6 miesięcy. 7% badanych nie udzieliło odpowiedzi. W grupie chorych geriatrycznych najczęściej opisywanymi przyczynami depresji są izolacja społeczna i
postępująca niewydolność fizyczna. Spośród badanych osób najwięcej odczuwa
smutek, przygnębienie raz
w
miesiącu (25%). 22% ma takie odczucia prawie codziennie, a 19% kilka razy
w tygodniu. .Zdecydowana większość
respondentów (66%) nie konsultuje
swoich dolegliwości z lekarzem. Tylko
25% korzysta z porad lekarskich. 9% nie
udzieliło odpowiedzi. Wśród badanych
76 osób (76%) nie przyjmuje leków z powodu obniżenia nastroju, tylko 19 osób
(19%) takie leki przyjmuje.5osób (5%)
nie udzieliło odpowiedzi.
Prawie połowa badanych osób zgłasza
problemy ze słuchem (46%). Porównywalna grupa pacjentów (52%) nie ma
kłopotów ze słuchem. Wg literatury
kłopoty ze słuchem współistnieją z zaburzeniami poznawczymi.Najliczniejsza
grupa to respondenci, którzy nie korzystają z aparatu słuchowego(90%). Tylko
9% badanych, (co stanowi 20% osób z
problemami ze słuchem), używa aparatu słuchowego. Wczesne protezowanie
słuchu za pomocą aparatu słuchowego
pozwala poprawić funkcjonowanie osoby starszej.
Kłopoty ze wzrokiem dotyczą 73 % badanych, 25% respondentów nie ma takich
kłopotów.2% nie udzieliło odpowiedzi
na pytanie. Kłopoty ze wzrokiem to efekt
fizjologicznego starzenia się narządu
wzroku. Ostrość wzroku determinuje
bezpieczeństwo seniora .Spośród badanych respondentów 59% nosi okulary,40
% nie używa okularów. Tylko 62 % respondentów deklaruje, że przyjmuje systematycznie leki zlecone przez lekarza.
Porównywalna grupa nie stosuje systematycznie leków (18%) lub okresowo nie
stosuje (13%). Mała grupa respondentów
(4%) tylko okresowo zażywa leki zlecone
przez lekarza .
Połowa respondentów ocenia swoje
samopoczucie po zabiegu kardiochirurgicznym jako dobre (51%), 13% badanych jako złe. Naprzemienne samopoczucie raz dobre raz złe deklaruje 29%
badanych. 7% nie potrafi określić swo-
27
jego samopoczucia. Badania dowodzą,
że lepiej oceniają swoje samopoczucie
seniorzy zamieszkujący w domach rodzinnych, z poczuciem bezpieczeństwa
i w stabilnej sytuacji ekonomicznej.
DYSKUSJA
Wydłużenie życia jest jednym z największych triumfów nowoczesnych
społeczeństw. Zmieniający się krajobraz
demograficzny niesie za sobą wiele problemów we wszystkich aspektach życia.
Niepokojąca jest prognoza ludności do
2030 roku, kiedy to liczba ludności w
wieku emerytalnym osiągnie pułap 9
milionów. Przełoży się to na zwiększone
potrzeby zdrowotno - opiekuńcze i tym
samym większe nakłady finansowe. Wg
badania pod kierunkiem Janusza Jalika
sytuacja osób starszych w społeczeństwie
jest niekorzystna m. in. ze względu na sytuację materialną. Tylko 11 % badanych
określa swoją sytuację materialną jako
dobrą. Dane CBOS wykazują, że 46%
osób ma dobrą sytuacje materialną, a 6%
ocenia swą sytuacje materialną jako złą
[22]. W badaniu własnym wykazano, że
72% ankietowanych jest w dobrej sytuacji materialnej, a 18 % wskazało na złą
sytuację materialną. Inna jest też specyfika chorowania w starszym wieku. Wg
literatury osoby starsze chorują inaczej
niż osoby młodsze, dominują choroby
przewlekłe i ich następstwa. Dane statystyczne szacują, że jedynie 10-20% osób
starszych przejawia cechy pomyślnego
starzenia się, pozostałe 80% podaje choroby przewlekłe, które u prawie 40% powodują upośledzenie funkcjonalne [19].
Wśród chorób wieku podeszłego na plan
pierwszy wysuwają się choroby układu
sercowo - naczyniowego. Dane epidemiologiczne wskazują, że 60 % osób w
wieku powyżej 65 lat cierpi na tego typu
dolegliwości. W licznych badaniach udowodniono, że podłożem chorób sercowonaczyniowych jest miażdżyca [19].
Podeszły wiek jest czynnikiem ryzyka.
W badaniu własnym 68 % pacjentów
miało rozpoznaną miażdżycę naczyń
wieńcowych, w tym 56 % chorowało 20
lat i więcej.
Nieuniknioną konsekwencją miażdżycy
jest choroba niedokrwienna, której częstość wzrasta wraz z wiekiem. Dowodem
są badania, które wykazały, że zapada nią
5% populacji do 64 r. ż., 10 % populacji
w wieku po 60 r. ż i aż 25 % populacji po
75 r. ż. Spośród osób badanych , które
przekroczyły 75 r. ż. 32 % miało miażdżycę. Kobiety chorują 10 lat później niż
mężczyźni. Do 75 r. ż częściej chorują
mężczyźni. Potwierdziły to badania wła-
28
sne, które wykazały, że w populacji do 75
r. ż. choruje 37% mężczyzn i 28% kobiet.
Wg ostatnich badań w Stanach Zjednoczonych średnia wieku dla mężczyzn w
chwili pierwszego incydentu wynosi 65,5
roku , a dla kobiet 70,4 [41].
Płeć żeńska wiąże się z większym ryzykiem śmiertelności. Liczne badania
naukowe dowodzą, że dużą rolę w powstawaniu i rozwoju choroby niedokrwiennej serca odgrywają czynniki
psychospołeczne [36]. Co trzeci dorosły
Polak ma niski poziom wsparcia społecznego. Związane jest to m.in. ze zmianą
struktury rodziny oraz niedostępnością
transferów pomocy społecznej [30].
Ubóstwo ekonomiczne ustępuje miejsca
samotności. Badania własne nie potwierdziły tej tezy. 80% ankietowanych to osoby zamieszkujące z rodziną, utrzymujące
relacje z najbliższymi.
Manifestacją choroby niedokrwiennej
jest zawał. W badaniu własnym 57%
pacjentów przebyło w przeszłości zawał
mięśnia sercowego, Literatura podaje, że
aż
60 % osób z zawałem ma ponad
65 lat, a 80% zgonów z tej przyczyny dotyczy pacjentów powyżej 65 roku życia.
Zaburzenia sercowo – naczyniowe prowadzą do niewydolności krążenia, która u osób po 65 r. życia stanowi główną
przyczynę hospitalizacji [47]. Wg badania w ramach projektu POLKARD objawy kliniczne choroby wieńcowej stwierdza się u 30 % osób starszych, 90 % w
populacji 80-90 lat, a 80% osób starszych
ma trójnaczyniową chorobę wieńcową
[2]. W badaniu własnym prawie 60 %
osób przebyło zabieg CABG, co świadczy
o trójnaczyniowej chorobie wieńcowej.
Specyfika chorób sercowych często zmusza do kwalifikacji chorych do interwencji kardiochirurgicznych. Badanie
własne wykazało, że najczęściej chorzy
poddawani są CABG - pomostowaniu
aortalno – wieńcowemu (56%). Badanie FREEDOM wykazało, że najlepszą
metodą leczenia chorych w podeszłym
wieku
z chorobą wieńcową trójnaczyniową i współistniejącą cukrzycą jest
CABG. Całkowita śmiertelność wynosi
2-3% [53]. CABG wiąże się też z dłuższym przeżyciem
u pacjentów
z cukrzycą i chorobą wielonaczyniową
oraz w starszym wieku [2].
W
badaniu własnym nie potwierdzono tej
tezy, gdyż badane osoby były we wczesnym okresie pooperacyjny. Badaniem
ASCERT objęto grupę pacjentów powyżej 65 rż. dotkniętych wielonaczyniową
chorobą serca. Badanie wykazało, że
CABG jest strategią rewaskularyzacji korzystniejszą w okresie 4 letniej obserwacji., mimo, że wiąże się
z większym
ryzykiem okołozabiegowym. W badaniu
własnym nie określono korzyści
tej metody w odległym okresie, gdyż badani byli w okresie 3-8 tyg. po zabiegu
kardiochirurgicznym. Chorzy tej grupy
wiekowej poddawani interwencjom na
naczyniach wieńcowych istotnie częściej
są obarczeni nadciśnieniem i cukrzycą.
W wieku podeszłym zdecydowana większość to cukrzyca typu II ( 95%). W badaniu własnym 53% osób miało rozpoznana cukrzycę. Chorobowość zwiększa
się wraz z wiekiem i aktualnie większość
osób z cukrzycą to osoby starsze., mające ponad 60 lat. Literatura podaje, że w
ostatniej dekadzie liczba chorych w grupie wiekowej po 65 rż. uległa podwojeniu i aktualnie wynosi 30 % tej populacji. Badanie NATPOL wykazało, że po 60
rż. co czwarty Polak choruje na cukrzycę,
a po 80 rż. już co drugi Polak. Badanie
własne wykazało, że 50% respondentów
po 80 rż. choruje na cukrzycę. W badaniu własnym spośród osób z rozpoznaną
cukrzycą 87% to osoby do 80 rż., a 13%
% to osoby po 80 roku życia. Systematyczna kontrola glikemii nie dopuszcza
do hiperglikemii i tym samym powikłań
mikro i makroangiopatii cukrzycowej.
92% ankietowanych w badaniu własnym,
z rozpoznaną cukrzycą systematycznie
kontroluje poziom glikemii. W licznych
badaniach epidemiologicznych wykazano zależność między występowaniem
cukrzycy a ryzykiem powikłań sercowonaczyniowych. Ryzyko chorób układu
krążenia jest 4 - krotnie większe u chorych na cukrzycę, a ryzyko zawału trzy
razy większe. Około 30-50 % pacjentów
hospitalizowanych w oddziałach kardiologii to chorzy na cukrzycę. Badanie własne potwierdziło tą tezę. 53% osób hospitalizowanych miało cukrzycę. Ryzyko
wystąpienia niewydolności krążenia jest
dwa razy większe u mężczyzn i pięć razy
częstsze u kobiet chorych na cukrzycę.
Cukrzyca jest wskaźnikiem gorszego
rokowania [9]. Badanie NATPOL 2011
wykazało, że nadciśnienie dotyczy 30-32
% populacji dorosłych Polaków. Na poziomie 30% utrzymuje się odsetek osób,
które nie są świadome choroby [23]. We
własnym badaniu ankietowym 8 % nie
wie , czy ma rozpoznane nadciśnienie
tętnicze. W długofalowych badaniach
prowadzonych na świecie udowodniono, że ciśnienie wzrasta wraz z wiekiem.
W badaniach krakowskich w przedziale wiekowym 60-69 lat podwyższone
wartości ciśnienia stwierdzono u 45,8%
populacji. W populacji po 69 roku życia nadciśnienie występowało u 64,8 %
tej grupy wiekowej[13].W badaniu własnym w przedziale 65-70 lat na nadci-
śnienie chorowało 85% pacjentów, po 69
roku życia 75 % pacjentów. W badaniu
NHANES III 65% populacji powyżej 80
roku życia miało nadciśnienie. Badanie
własne wskazało, że w populacji po 80
r. ż. nadciśnienie ma 64 % populacji. To
samo badanie wykazało, że nadciśnienie
po 65 roku życia jest częstsze u płci żeńskiej. Ta teza została w badaniu własnym
potwierdzona. Kobiety z nadciśnieniem
stanowiły 70 % badanych z rozpoznanym nadciśnieniem. Podobnie w badaniach niemieckich STEPHY i belgijskich
BIRNH wykazano, że ciśnienie tętnicze
krwi wzrasta u osób po 64 roku życia. W
najnowszych polskich badaniach gdańskiego zespołu Krupy- Wojciechowskiej
wykazano, że w starszej grupie wiekowej
po 65 roku życia nadciśnienie występowało u 81 % kobiet i 66,1% mężczyzn
[18]. W badaniu ankietowym własnego
autorstwa nadciśnienie dotyczyło 80 %
kobiet i 70 % mężczyzn. Najstarsze z obserwacji prospektywnych , badania Framingham potwierdziły prognostyczne
znaczenie nadciśnienia u osób starszych
w ryzyku rozwoju choroby niedokrwiennej i udarów Kobiety charakteryzowały
się znacząco niższym ryzykiem w stosunku do mężczyzn o tym samym poziomie ciśnienia i wieku [18]. W badaniach fińskich wykazano, że najniższa
śmiertelność wśród osób starszych z
nadciśnieniem dotyczy osób po 80 roku
życia. Tak więc ryzyko związane z nadciśnieniem obserwuje się u pacjentów w
wieku 65-80 lat. Później ryzyko nie jest
jednoznaczne W badaniu NATPOL 2011
wskazano , że nadciśnienie do 6 dekady
jest częstsze u mężczyzn,
w 6 dekadzie częstość jest podobna u obu płci,
a w wieku podeszłym kobiety chorują
częściej. W badaniu HYVET wykazano,
że u osób w podeszłym wieku leczenie
hipotensyjne zmniejsza częstość powikłań sercowo - naczyniowych i zmniejsza ogólną śmiertelność [13]. Badania
wskazują, że krótkoterminowe leczenie
przeciwnadciśnieniowe u osób w wieku podeszłym i bardzo podeszłym jest
wskazane, gdyż zmniejsza ryzyko udaru i
zgonu. Leczenie przeciwnadciśnieniowe
jest też korzystne w odniesieniu do czynności mózgu osób w wieku podeszłym
[20]. Liczne badania kliniczne wykazały,
że leczenie nadciśnienia w grupie chorych po 65 rż. jest korzystne w aspekcie
zapobiegania powikłaniom udarowym
[13]. Z badań własnych wynika, że 97%
z rozpoznanym nadciśnieniem systematycznie się leczy. Korzyści z obniżenia
ciśnienia u chorych z cukrzycą wykazały
badania UKPDS oraz ADVANCE. Tylko 56 % osób badanych z rozpoznanym
nadciśnieniem deklaruje, że występuje u
nich również cukrzyca. Zaburzenia cholesterolowe wg badania NATPOL 2011
dotyczą 61 % populacji. W badaniu własnym na tego typu zaburzenia cierpi 59%
badanych. Badanie ACCORD wykazało,
że incydenty sercowo- naczyniowe w
grupie pacjentów z dyslipidemią występowały 70% częściej niż u pacjentów bez
dyslipidemii [41]. Wg badania NATPOL
2011 kontrola hiperlipidemii poprawiła
się, ale wciąż jest niska i wynosi około
8% [33]. W badaniu własnym wykazano
wysoką kontrolę zaburzeń cholesterolowych na poziomie 47%. W badaniach
prowadzonych w ramach Krakowskiego
Programu Prewencji Choroby Niedokrwiennej Serca i badań EURO - ASPIRE wykazano wzrost częstości stosowania leków hipolipemizujących. Badanie
MIRACL wspiera zasadność stosowania
tych leków celu zmniejszenia incydentów sercowo - naczyniowych. W badaniu
TNT wykazano, że zwiększenie dawki
leku redukowało ryzyko sercowo- naczyniowe o 22%. W badaniu własnym wykazano, że leki z tej grupy zażywa 59%
respondentów z rozpoznanymi zaburzeniami lipidowymi. W największym badaniu klinicznym z randomizacją HEART
PROTECTION STUDY -HPS) podawanie statyny u chorych z rozpoznaną chorobą serca zmniejszało ryzyko zdarzeń
sercowonaczyniowych i mózgowo naczyniowych. Dobre efekty były też obserwowane w grupie chorych z nadciśnieniem. Badanie własne wykazało, że tylko
62% osób z leczoną hipercholesterolemią
ma nadciśnienie. W badaniu Field udowodniono redukcję powikłań mikronaczyniowych u chorych na cukrzyce typu
II stosujących leki hipolipemizujące.
Obniżenie stężenia cholesterolu LDL o 1
mmol/l u chorych na cukrzycę powoduje
redukcję powikłań naczyniowych o 21%.
Badanie własne wykazało, że 71% osób z
hipercholesterolemią ma cukrzycę. Najbardziej korzystne jest leczenie zaburzeń
lipidowych statynami , co potwierdziło
prospektywne badanie PROVE IT -TIMI
22. Badanie PROSPER (70-82 r. ż. ) nie
wykazało, aby leczenie statynami wpływało na redukcję śmiertelności w tej
grupie. Było to jedyne tego typu badanie
[34].W badaniach wykazano, że liczba
omdleń zwiększa się wraz z wiekiem i w
populacji kobiet powyżej 80 roku życia
wynosi 16,9 incydentów na 1000 osobolat, a wśród mężczyzn 19,5 incydentów
na 1000 osobolat [31]. W populacji powyżej 70 roku życia omdlenia występują
u 6% chorych, a u 30 % nawraca w ciągu
2 lat [19]. W populacji poddanej badaniu własnemu 22 % miało omdlenia, a
8% omdleń dotyczyło osób powyżej 70
rż. Jest to wynik zbliżony do zapisów w
literaturze.
Depresja występuje u 1 na 10 osób w
wieku podeszłym, u 15-23% osób z
chorobą niedokrwienną [11]. Depresja dotyczy 40% chorych po operacjach
kardiochirurgicznych i ogólnie 15% populacji po 65 roku życia [44]. Badanie
własne wykazało, że depresję po zabiegu
kardiochirurgicznym ma 43% osób. Depresja niekorzystnie wpływa na jakość
życia osób operowanych mimo udanego
zabiegu operacyjnego. W badaniu PostCABG Biobehavioral Study zaobserwowano , że najmniejszą korzyść z leczenia
odniosły osoby z objawami depresyjnymi [44]. Zabieg kardiochirurgiczny
z użyciem krążenia pozaustrojowego
jest czynnikiem wystąpienia otępienia i
gorszego funkcjonowania społecznego.
W wieku podeszłym depresja częściej
występuje u kobiet rozwiedzionych lub
wdów, zwłaszcza jeżeli stany depresyjne
występowały już wcześniej [55]. W badaniu własnym na obniżenie nastroju
skarżyło się ogółem 43 % osób, w tym
60 % kobiet i 33 % mężczyzn. Depresja
w przeszłości jest też czynnikiem prognostycznym choroby niedokrwiennej
serca, co potwierdzono w badaniach
populacyjnych w USA, Kanadzie, Danii
i Finlandii. Były to badania z obserwacją wieloletnią i jednoznacznie wykazały
związek depresji z chorobą niedokrwienną, jej niepomyślnym przebiegiem i
ryzykiem wystąpienia zawału mięśnia
sercowego [11]. W populacji osób po 65
roku życia w badaniu Mendesa de Leona wykazano, że objawy depresyjne są
zwiastunem niepełnosprawności, która
jest ogniwem pomiędzy depresją a chorobą serca [11]. W grupie osób starszych
izolacja społeczna potęgowana np. stratą
partnera może być przyczyną depresji.
Literatura podaje, że 10-20% wdów lub
wdowców ma objawy depresyjne utrzymujące się średnio do 2 lat. Najczęściej
czynniki psychospołeczne odpowiadają
za wystąpienie depresji w wieku powyżej
80 lat [55]. W badaniu własnym wśród
osób powyżej 85 roku życia na depresję
cierpiało 4,6 % ankietowanych. W metaanalizie wszystkich badań nad współistnieniem psychopatologii i chorób serca
stwierdzono, że choroba niedokrwienna
jest związana w istotny sposób z depresją, a depresja jest największym spośród
cech psychicznych czynnikiem ryzyka
choroby niedokrwiennej [11]. Wystąpienie w ciągu życia epizodu depresyjnego
zwiększa ryzyko wystąpienia depresji w
czasie hospitalizacji z powodu choroby
serca i dotyczy 44% hospitalizowanych.
29
Wśród osób hospitalizowanych 43 %
skarżyło się na obniżenie nastroju, przygnębienie. Wg literatury na zaburzenia
w obrębie narządu wzroku skarży się 40,4
% populacji powyżej 65 r. ż. W grupie badanych respondentów kłopoty ze wzrokiem podaje 73% ankietowanych. Prawie
wszystkie osoby korzystają z okularów.
Literatura podaje, że 32 % osób w wieku podeszłym ma kłopoty ze słuchem,
a tylko 10 % korzysta z protezowania
narządu słuchu. W badaniu własnym
kłopoty ze słuchem występowały u 48 %
badanych , a z protezowania narządu słuchu korzystało tylko 25 % z nich. W całej
populacji osób w wieku podeszłym częstość nietrzymania moczu oceniana jest
na 10-20%.Wśród osób hospitalizowanych wzrasta do 30%, a wśród pensjonariuszy domów opieki wynosi nawet 50%.
Częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn
[55].W badaniu własnym 18% badanych
cierpiało na nietrzymanie moczu, z czego 72% stanowiły kobiety. Wśród pensjonariuszy domów opieki wynosiło 60% .
Zawroty głowy, upadki, zaburzenia
równowagi są zjawiskiem dość częstym
wśród populacji osób w wieku podeszłym. Największą grupą osób narażonych
na upadki są rezydenci domów opieki
(45%) [55].Bezpośrednią przyczyną są
zaburzenia równowagi, zmiana motoryki
chodu w wieku podeszłym .Wg literatury
czynniki ryzyka to: zaawansowany wiek,
samotne zamieszkiwanie i płeć żeńska.
W badaniu własnym wykazano, że zaburzenia równowagi występują u 50% % respondentów, 22% spośród nich mieszka
samotnie, a 38% to kobiety. W badaniach
Michalsena 41,9 % chorych nie zażywało
systematycznie leków i nie przestrzegało
zaleceń. Niestosowanie się do zaleceń farmakologicznych wywołuje dekompensację
niewydolności serca i jest przyczyną 64%
ponownych hospitalizacji [18]. Wśród badanych osób 61% zażywa systematycznie
leki, 4% zażywa tylko okresowo. Literatura
podaje, że około 50% pacjentów stosuje się
do zaleceń lekarskich i systematycznie zażywa leki.
Wg literatury nawet 25-40% pacjentów
po operacjach kardiochirurgicznych nie
odczuwa poprawy i 40 % nie powraca
nigdy do pełnej aktywności [59]. W badaniu własnym 51 % badanych deklaruje
dobre samopoczucie po zabiegu kardiochirurgicznym, 13 % podaje złe samopoczucie po zabiegu . Powrotu do pełnej
aktywności nie zbadano, gdyż ankietowani to osoby nieczynne zawodowo.
W wieloośrodkowym badaniu RITA wykazano, że leczenie inwazyjne -CABGprzynosi poprawę objawową i poprawia
jakość życia.
30
WNIOSKI
Na podstawie analizy statystycznej założonych hipotez uzyskano następujące wnioski:
Występowanie objawów depresyjnych u
osób w wieku geriatrycznym ma związek
z płcią oraz utrzymywaniem kontaktów
społecznych.
Wpływ na systematyczność stosowania się do zaleceń lekarskich w zakresie
przyjmowania leków ma miejsce zamieszkania, sytuacja materialna i poprawne relacje z rodziną.
Gorsze samopoczucie po zabiegu kardiochirurgicznym dotyczy osób zamieszkujących samotnie.
Wiek nie ma wpływu systematyczną
kontrolę ciśnienia tętniczego.
Osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu nie znają zaleceń diety przeciwmiażdżycowej
LITERATURA
Banasiak W., Mazurczyk Z.,Rymaszewska
J., Jankowska E.Ponikowski P., „Problemy
w diagnostyce i leczeniu chorych z niewydolnością serca
i z chorobami
współistniejącymi” Medycyna Praktyczna;
2014; 1, 15-20, 23-52
2. Bis J., Bochenek A., „Jak inwazyjnie leczyć
seniorów z chorobą wieńcową” Kardiologia na co Dzień 2010; 5; 108-112
3. Bidzan L., „Depresyjne zaburzenia nastroju u osób w wieku podeszłym” ; Medycyna
Wieku Podeszłego 2011; 1; 31-41
4. Broda G., „Jakość życia - ważny pomiar zdrowia” Kardiologia Polska 2009;
67;10;1086-1087
5. Buchta P., Frycz-Kurek A., Poloński L.,
„Wyniki leczenia ostrych zespołów wieńcowych u chorych w podeszłym wieku”
Choroby serca i naczyń 2009,6; 123-130
6. Bukowska K., Kula G., Morawski L., „Ryzyko ubóstwa osób starszych” Wyd. CeDeWu, Warszawa 2011; 9-12, 80-86, 98-103
7. Celińska A., Andrychowicz M., „Metodologia badań” Pruszyński i spółka; Wrocław; 2004, 30-42
8. Derejczyk J., Bień B., Paszko-Kokoszka J.,
Szczygieł J., „Gerontologia
i geriatria w Polsce na tle Europy-czy należy
inwestować w ich rozwój w naszym kraju”
Gerontologia Polska ;2008; 16;3; 148-159
9. Drzewoski J., „Podręczny leksykon diabetologiczny” Czelej ;Lublin;2006;
84-86,
98-99
10. Dubiel J.,Korewicki J., Grodzicki T., ,,Niewydolność serca”, Via Medica; Gdańsk;
2013; 1-2, 186-191
11. Dudek D., ,,Depresja w chorobie niedokrwiennej serca”, Komitet Redakcyjno
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
1.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
-Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego; Kraków; 2001; 45-78
Forman D., Rich M., Alexander K., Zieman S., Maurer M., Najlar S., Cleveland
J.,Krumholz H., Wenger N., „Opieka kardiologiczna nad osobami w starszym wieku .Czas na nowy model opieki” ; Medycyna Wieku Podeszłego 2011; 1; 2; 49-60
Gaciong Z. ,,Nadciśnienie tętnicze u osób
w podeszłym wieku” Nadciśnienie tętnicze, 2008; 9; 1; 7-9
Głuszek J. ,,Leczenie nadciśnienia tętniczego u osób powyżej 80. roku życia” Kardioforum, 2008; 3; 2; 18-22
Główczyńska R., ,,Niewydolność serca
u najstarszych pacjentów- odmienności
kliniczne, diagnostyczne i terapeutyczne”,
Terapia; 2010; XVIII; 9; 19-25
Gray H., Dawkins K., Morgan J., Simpson
I., ,,Kardiologia”, Via Medica; Gdańsk;
2003; .263-267
Groblewska A., Bogacka E. „Problemy
okulistyczne w geriatrii” Terapia; 2010; X;
21-27
Grodzicki T., Kocemba J., „Nadciśnienie
tętnicze u osób w wieku podeszłym” Via
Medica; Gdańsk 2000;81-91,106-112, 122126
Grodzicki T., Kocemba J.,Skalska A., ,,Geriatria z elementami gerontologii ogólnej”
Via Medica; Gdańsk; 2007; 2-15, 31-45,
113-116, 155-162
Gupta V., Lipsitz L., „Hipotonia ortostatyczna u osób w podeszłym wieku-rozpoznanie i leczenie”; Medycyna Praktyczna;
2008; 10(212); 43-49
Hawranek M. ;Gąsior M.,; Poloński L.;
„Od badań klinicznych do wytycznych”;
Via Medica; Gdańsk ; 2012; 32-33; 40-41;
231-237
Hrynkiewicz J., „O sytuacji ludzi starszych”; Zakład Wydawnictw Statystycznych; Warszawa 2012; 6-50
Januszewicz J. ,,Leczenie nadciśnienia
tętniczego w wieku podeszłym i bardzo
podeszłym” Terapia; 2012; XX; 7-8; 24-29
Jasielska A., „Funkcjonowanie emocjonalne osób w wieku 60-85 lat na przykładzie regulacji emocji”; Gerontologia Polska;2011; 19; 2; 112-118
Kalita D., Rawska K., Staniszewska G.,
„Uczestnictwo osób starszych w życiu
społecznym” Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie - tezy
i
rekomendacje; Warszawa; 2012; 17-19
Klecha A., Bacior B., Styczkiewicz K.,
Kawecka-Jaszcz K., „Trening fizyczny u
chorych w podeszłym wieku z przewlekłą
niewydolnością serca” Medycyna Wieku
Podeszłego 2011;1 , 77-81
Kosior D., Gaciong Z., „Aktualne zalecenia postępowania w chorobach układu
sercowonaczyniowego”; Via Medica;
Gdańsk 2013; 240-263
28. Kośmicki M.; „Choroba wieńcowa w praktyce lekarza rodzinnego” Termedia; Poznań; 2010; 372-386
29. Krzyżowski J .,,Psychogeriatria” Wyd. Medyk Sp.z o.o; Warszawa; 2004; 21-34, 83-89
30. Kubicki P., „Ubóstwo i wykluczenie osób
starszych” Ekspertyza w ramach projektu
” EAPN Polska- razem na rzecz Europy
Socjalnej”; 2009; 2-22
31. Lelonek M. ,,Omdlenia-od rozpoznania
do leczenia” Termedia, Poznań 2010, 127136
32. Lenartowicz H, Kózka M., ,,Metodologia
badań w pielęgniarstwie” PZWL; Warszawa 2010;97-107
33. Małecki M, Witkowski A., Januszewicz A.,
,,Chory wysokiego ryzyka sercowonaczyniowego w różnych dekadach życia”,
Via Medica; Gdańsk; 2012; 207-230
34. Mamcarz A., Prejbisz A., Januszewicz A.,
Janiszewski M., Wełnicki M., Kuch M.,
,,Poradnik postępowania w nadciśnieniu
tętniczym i zaburzeniach lipidowych”;
Medycyna Praktyczna; Kraków; 2012;
187-189
35. Marchewka A.,Dąbrowski Z.,Żołądź J.,,Fizjologia starzenia się- profilaktyka
i
rehabilitacja” Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2013, 1-59
36. Naruszewicz M. ,,Kardiologia zapobiegawcza II” Wyd. eMKa, Warszawa 2007;
282-290, 330-333
37. Niechwiadowicz- Czapka T., Klimczyk A.,
,,Wybrane zagadnienia
z pielęgniarstwa geriatrycznego” Wyd. Continuo;
Wrocław 2010; 7-14
38. Piwoński J., Piwońska A., Sygnowska E.,
„Czy istnieje związek między objawami
depresji a chorobą wieńcową w populacji
dorosłych Polaków” Kardiologia Polska;
2014, 72, 1, 50-55
39. Panaszek B., Machaj Z.,Lindner K., „Wielochorobowość w podeszłym wieku- implikacje terapeutyczne” Terapia 2010;
XVIII; 11-14
40. Płaczkiewicz -Jankowska E., Czupryniak
L., „Postępowanie u chorych na cukrzycę
typu II w wieku podeszłym” Medycyna
Praktyczna; 2014; 5;40-45
41. Podolec P., „Podręcznik Polskiego Forum
Profilaktyki” Medycyna Praktyczna; Kraków 2007;187-195; 254-257; 285-290
42. Polewczyk A., Janion M., Gąsior M., Gierlotka M., ,,Zawał serca u osób
w
starszym wieku. Odrębności kliniczne
i różnice w terapii” Kardiologia Polska;
2008, 66; 2; 172-174
43. Siuda J., „Ocena sprawności umysłowej i
fizycznej u osób w wieku podeszłym” Medycyna Praktyczna 2014; 2(272); 53-59
44. Smolis-Bąk E., Kazimierska B., ,,Fizjoterapia w kardiologii” Wyd. Lapisart; Warszawa 2013; 152-173
45. Sulicka J. ,,Leczenie nadciśnienia tętnicze-
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
go u osób w podeszłym wieku” Nadciśnienie tętnicze; 2006; 8; 1; 17-18
Szczeklik A., „Kompendium medycyny
praktycznej”Medycyna Praktyczna; Kraków 2014; 135-139, 219-221
Szczeklik A., Tendera M., ,,Kardiologia”
Medycyna Praktyczna; Kraków; 2009; I;
390-394;573-582
Szczeklik A., Tendera M.,,,Kardiologia”
Medycyna Praktyczna; Kraków; 2010; II;
1029-1031
Szczepanik W., Machaj Z.,Panaszek B.,
„Upadki osób w wieku podeszłym- przyczyny i profilaktyka” Terapia 2010; XVIII;
9-11
Ścibisz A.,,Choroba niedokrwienna serca
u pacjentów w wieku podeszłym- odmienności kliniczne, diagnostyczne i terapeutyczne” Terapia 2010;
XVIII; 9; 13-18
Śleziona M., ,,Nietrzymanie moczu u kobiet-jakość życia, profilaktyka, diagnostyka, leczenie” Nasze Sprawy; 2014; 06;
31-33
Trypka E., „Wczesne rozpoznanie zaburzeń otępiennych - zasady
i
ograniczenia” Terapia; 2010; X; 7-9
Walsh M., Shelley E., Murphy R., „Choroba wieńcowa- przewodnik kliniczny”, a-medica-press; Bielsko- Biała;
2003;189-197
Wieczorowska- Tobis K.,Rajska-Neumann
A., „Pułapki farmakoterapii geriatrycznej”
Terapia, 2010; X; 13-15
Wieczorowska- Tobis K., Talarska D.,
,,Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne”
PZWL; Warszawa; 2010; 17-65;115-135;
237-244; 335-346
Winkler A., ,,Aktywność fizyczna w prewencji choroby niedokrwiennej serca u
osób w starszym wieku” Terapia; 2010;
XVIII; 9; 58-61
Wrześniewski K., „Osobowościowe uwarunkowania jakości życia pacjentów kardiologicznych” Kardiologia Polska 2009;
67; 11;1235-1236
Wytyczne Europejskiego Towarzystwa
Kardiologicznego dotyczące postępowania w omdleniach, Kardiologia Polska;
Grudzień 2009; 67; (12); 578-579
Zboralski K., Gałecki P., Wysokiński A.,
Orzechowska A., Talarowska M., „ Jakość
życia a funkcjonowanie emocjonalne w
chorobach układu krążenia” Kardiologia
Polska 2009; 67; 1228-1234
Zielińska-Więczkowska H., KędzioraKornatowska K.,Kornatowski T., „Starość
jako wyzwanie” Gerontologia Polska 2008;
16; 13;131-136
31
Assessment of spiritual needs
and assessment tools
Zuzana Šenkárová
Catholic University in Ružomberok, Faculty of Health, Ružomberok, Slovak Republic
Abstract: The aim of the study was to map
the assessment of spiritual needs from the
point of view of nurses. Research sample
consisted of 447 nurses who work with palliative ill patients in different institutions
around the Slovak Republic. A simple linear regression analysis was used as a research method. The Pearson coefficient was
used to distinguish the relationship between two variables. Significance level was
set at 0,05. The relationship between oral
and written assessment has been proven
(r=0,58, p=0,00, F=226,34). The positive
finding was that nurses do assess spiritual
needs (fully agree=34%, agree=27%). We
tried to find out the link between nurses
that can contribute to the quality of spiritual care and the realisation of spiritual assessment, this was not confirmed (r=0,37,
p=4,29, F=71,35). Consequently, nurses do
assess spiritual needs, but that does not directly affect opportunities to contribute to
the increase of quality of the spiritual care.
Increased presence of oral assessment resulted in an increased incidence of written
assessments and this dependence is linear.
Key words: spiritual care, assessment, assessment tools, quality of the spiritual care
INTRODUCTION:
Recently, spiritual needs have come to the
fore of attention. Spiritual dimension can
influence the health status of a patient.
Therefore an assessment of spiritual needs
is equally important as is an assessment
of somatic, psychological or social needs.
When we need objectify and verified assessment of spiritual needs it is necessary
to use assessment tools. Many authors describe in their scientific studies or reviews
the tools that can be used for assessing
spiritual needs. They also showed efforts
to synthesize present knowledge and they
attempted to clarify mechanisms or principles of impact of spirituality and religiosity
on health of an individual, a family and a
community. The importance of spiritual
needs has been declared by authors Best,
Butow, Olver (1), who based their study
on the grounded theory that patients want
their doctors to take interest in their spi-
32
ritual support and to facilitate access to it
during illness. Ruder (2) states that providing spiritual care is one of fundamental
principles of nursing and that providing
spiritual care is requested by professional
accreditation agencies, such as Accreditation Commission for Health Care, The
Joint Commission. Zafar et al. (3) states
that significance of spiritual needs increases with age of patients. Moeini et al. (4)
realized a randomized clinical study with
patients suffering from cancer illness - leukaemia. They created a spiritual care program which involved the support of spiritual and religious rituals in relation to the
experience of anxiety during the disease.
This program was implemented during the
period of three days. There was no significant difference between the two groups
before the intervention. However, after
the intervention, the volume of anxiety
was significantly lower in the experiment
group than in the control group. There was
also a significant difference in volumes in
the experiment group before and after the
intervention. Authors concluded that the
support of spiritual and religious rituals
reduced the amount of patients’ anxiety.
Consequently it had a positive influence on
an actual physical and mental health as well
as it improved a healing process. The authors
highlighted the spirituality and the religiosity
as an important approach within a comprehensive health care of a patient. This fact has
come to the fore particularly in the context of
the Slovak Republic which is a very religious country. Tomka, Zulehner (5) confirmed
this when they stated that in the context of
Central European transforming countries,
Slovakia, together with Croatia, Poland and
Romania, represent a group of countries
which maintained a high level of long-term
continuity and overall positive attitude towards the religious faith.
Hermann (6) states that nurses should
be able to recognize the importance of
spirituality for patients who are near the
end of their life. The assessment of specific spiritual needs can lead to planning of
interventions that meet those needs. Meeting patients’ spiritual needs can enhance
a quality of their life. For these reasons it
is necessary to adequately measure and
evaluate either the degree of spirituality
and religiosity of patients or the importance of spirituality, religiosity and spiritual
rituals for patients. It is also important to
measure the importance of the needs for
patients. It is necessary to increase the use
of assessment tools. Also it is necessary to
implement studies with the aim of national
validation of the assessment tools and to
verify their psychometric properties in relation to the cultural context of a country.
La Rocca – Pitts (7) mentions few assessment tools to measure spiritual history.
The author states that the tools, which he
describes in his publication, are mainly the
recommended questions which have different authors. The assessment tools are appropriate to be used in clinical practice because they are not extensive. However, for
a comprehensive assessment of spirituality
and religiousness it is not enough to use
a short assessment tool. On their website,
the National Cancer Institute at the National
Institute of Health (8) mentions a tool called
the Duke University Religious Index. Within
the nursing care, the patient’s coping is one
of basic conditions for a successful treatment
process. Kinmond et al. (9) state that their research assessed the quality of life of patients
with wounds, but only a few researches focused on the coping strategies. Coping can
largely affect patient’s treatment process and
general patient’s well-being. Authors also
mention an example that in case a patient is
able to deal with his situation, he becomes
more willing to adapt to a prescribed therapy.
Coping is assessed by the tool Brief RCOPE
by authors Pargament, Feuille, Burdzy (10).
The Spiritual Needs Assessment for Patient
is a tool for a detailed assessment of spiritual
needs. Authors Sharma et al. (11) state that
the tool was created on the basis of clinical
and pastoral literature review and cognitive
testing. The tool The Spiritual Care Competence Scale is suitable to detect the competitions. The authors of the tool, Leeuwenet. al.
(12) state that the tool can be used during the
training of nurses for providing the spiritual
care and to assess development of competencies in providing the nursing care.
Characteristics
Age
Length of practice
<25
25-34
35-44
45-54
55-64
<5
5-9
10-21
22-31
>32
n
20
107
183
105
32
59
72
143
114
59
%
4
24
41
23
7
13
16
32
26
13
Tab. 1 Sample characteristic I.
Workplace
Standard unit
ICU
Ambulance first aid
Ambulance
Social facility
Hospice
Mobile hospice
Nursing care home
Care centre
Agency of home nursing care
Other
n
148
78
24
80
34
7
8
6
2
9
51
%
33%
17%
5%
18%
8%
2%
2%
1%
0%
2%
11%
Tab. 2 Sample characteristic II.
AIM, METHODS AND MATERIAL
The aim of the paper was to map the realisation of the spiritual needs assessment. The
main aim was transformed to two partial
aims which analyse the assessment in more
detail.
Tools The Spiritual Needs Assessment for
Patient and The Spiritual Care Competence Scale were used for collecting empirical
data. The Spiritual Needs Assessment for
Patient was created on the basis of clinical
and pastoral literature review and cognitive testing mentioned by authors. Validity
and reliability were tested on a cancer ambulatory patient. Sharma et al. (11) state
that the cronbach alpha for tools was at the
value 0,95 and a test retest was at the value
0,69. Psychometrics properties are at the
correct levels, therefore it is assumed that
the tool is valid and reliable. However the
validity and reliability were not tested within Slovak conditions. Astrow et al. (13)
state that the cronbach alpha for a Chinese
version of this scale was at the value 0,98
and a test retest at the value 0,75. Authors
of The Spiritual Care Competence Scale
tool, Leeuwenet. al. (12) state that the validity and reliability was tested on bachelor nursing students. Constructed validity
was tested on the basis of a factor analysis,
internal consistency was evaluated on the
basis of cronbach alpha and a test retest
was realized after the 2 weeks. The cronbach alpha value was between 0,56 to 0,82
and it was evaluated for each domain independently. Authors also state that the tool
shows good reliability on the basis of a test
retest. National validation was not realized.
Permission for using assessment tools was
provided by the authors. For statistics testing, the software program Statistica 12
and Microsoft excel were used. The sample
and outcomes were described by absolute
and relative frequencies (%). Correlation
coefficients (Pearson’s correlation coefficient) were tested at significance level 0,05
to identify mutual correlations.
A sample is represented by 447 nurses that
meet palliative patients in their clinical
practice. Detailed description of the sample is in the table one and two.
RESULTS AND DISCUSSION
The study aimed to analyse attitude towards the assessment of spiritual needs.
The first particular aim deals with the way
how nurses assess spiritual needs. A dependent variable was represented by an
oral assessment of spiritual needs and an
independent variable was represented by
a written assessment. Statistically it was
assumed that nurses assess spiritual needs
as significant only orally, without written
records or objectification with assessment
tools. Significance level was set at 0,05. Tab.
3 shows results of the regression and Pearson correlation coefficient. The coefficient
demonstrates the moderate dependence
between oral and written assessment of spiritual needs, value P shows statistical significance between variables. An increasing
number of oral assessments also increases
the incidence of written assessments. Value F shows the statistical significance of a
simple linear regression, respectively the
statistical outcome. Egan et al. (14) realized a project to find out how nurses evaluated not meeting spiritual needs, how they
made decisions to support appropriately
and how they identified barriers in an assessment process. Nurses most commonly
assessed psychosocial - spiritual needs and
referred to the support services. Authors
also state that despite an obligation to realize a periodic assessment, there is no
consensus in assessing spiritual needs and
no recommendations for satisfying them.
On the other hand, assessment of spiritual needs in Slovak health care facilities is
carried out in a standard way. The standard
way means that nurses do it according to
professional guidelines of the Ministry of
Health of the Slovak Republic on keeping
medical records of 24 September 2009
(15). It is therefore a positive finding that
nurses do assess spiritual needs, although
the extent of the assessment is highly questionable. The connection between assessment and realisation of the interventions
as well as fixing the found deficiencies is
also questionable.
Test
Value
R
0,58
Adjusted r
0,36
F(1,445)
226,34
P
0,00
Standard error
1,03
Tab. 3 Simple linear regression and correlation
between variables – first partial aim
The most frequent reply to a question on
assessment of spiritual needs was an agreement with the statement. When we look
at the table 4, it is clear that positive answers are in prevalence.
Answer
N
%
1 (completely disagree)
22
5
2 (disagree)
41
9
3 (neither agree
or disagree)
110
25
4 (agree)
120
27
5 (fully agree)
154
34
Tab. 4 Assessment of spiritual needs
For the purpose of this study, a second
partial aim was created and it dealt with
the manner of implementation of an as-
33
sessment (oral or written). Table 5 shows
the evaluation of a statement “I can report
in writing on a patient’s spiritual functioning?” Nurses often agree with the statement. Identical results were obtained
for replies “agree” and “disagree”. Written
documentation is an important element
of the nursing care. This statement is confirmed by Cuttriss (16) who states that an
aim to provide quality nursing care lies not
only in a practice but also in the way how
we record it. Udina, Samartino, Calvo (17)
state that the language, respectively the registration plays an important role in defining what nurses do and why they do it.
Answer
N
%
65
15
2 (disagree)
78
17
3 (neither agree
or disagree)
103
23
4 (agree)
79
18
5 (fully agree)
154
27
Tab. 5 Written assessment of spiritual needs
The most frequent reply to the question:
„I can report orally on a patient’s spiritual functioning?“, was “fully agree”. It is the
same situation as with the first table.
Answer
N
%
9
38
2 (disagree)
47
11
3 (neither agree
or disagree)
111
25
4 (agree)
108
23
5 (fully agree)
143
32
firmed. But the results are statistically
significant which is proven by the value F.
Test
Value
R
0,37
Adjusted r
0,14
F(1,445)
71,35
P
4,29
Standard error
1,15
Tab. 7 Simple linear regression and correlation
between variables
34
8.
9.
CONCLUSIONS
To conclude, the nurses do assess spiritual needs but it does not depend on an opportunity to
increase the quality of the spiritual care. Increased presence of oral assessment resulted in an
increased incidence of written assessments and
this dependence is linear.
Nixon, Narayanasamy (18) state that more
studies are needed to find out how efficiently
can nurses provide a spiritual care providing
they are most appropriate candidates to support the spiritual care. Importance of the assessment and providing the holistic nursing
care was also examined by Byrt (19) who
states that holistic interventions should also
take into account patient’s cultural, spiritual
needs and perspectives.
This contribution was supported by project
-034KU KEGA No.4∕2013 “Meeting the
spiritual needs of dying patients in terms
of health care workers in terms of practice.”
REFERENCES:
1.
Tab. 6 Oral assessment of spiritual needs
Table 7 shows statistical processing of
results, where the relationship between
an assessment of spiritual needs and the
statement „Within the department, can
I contribute to quality assurance in the
area of the spiritual care?“ was examined. The dependent variable was again
represented by an assessment of spiritual
needs and the independent variable was
marked as a possibility to contribute to
quality assurance in the area of spiritual
needs. The value of a correlation coefficient points to a moderate dependence between variables. Value P indicates
that this relationship is statistically not
significant. The assumption that an assessment of spiritual needs would be
statistically significant by nurses that
can contribute to quality assurance in
the area of spiritual needs was not con-
7.
2.
3.
4.
5.
6.
BEST, M. - BUTOW, P. - OLVER, I. 2013. Spiritual support of cancer patients and the role
of the doctor. In. Support Care Cancer, 2013,
december. ISSN 1433-7339.
RUDER, S. 2013. Spirituality in nursing: nurses’ perceptions about providing spiritual care.
In Home Health Nurse, 2013, vol. 31, no. 7, pp.
356-367. ISSN 1539-0713.
ZAFAR, et al. 2006. Health and needs assessment of geriatric patients: results of a survey
at a teaching hospital in Karachi. In J Pak Med
Assoc, 2006,vol. 56, no. 10, pp. 470-474. ISSN
0030-9982.
MOEINI, M. et al. 2014. Effect of a spiritual
care program on levels of anxiety in patients
with leukemia. In Iran J Nurs Midwifery Res.,
2014, vol. 19, no. 1, pp. 88-93. ISSN 2228-5504.
TOMKA, M. - ZULEHNER, P. M., 1999. Gott
nach dem Kommunismus. Religion in den Reformländer Ost(Mittel) Europas. Eine Studie
des Pastoralen Forums. Wien.
HERMANN, CP. 2007. The degree to which
spiritual needs of patients near the end of life
are met. In Oncol. Nurse Forum, 2007, vol. 34,
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
no. 1, pp. 70-78. ISSN 0190-535X.
LaRocca-Pitts, M. 2009. In Fact, chaplains have
a spiritual assessment tool. In. Australian Journal of Pastoral Care and Health. December
2009, vol 3, no 2, pp. 8-15.
NATIONAL CANCER INSTITUTE at the
national Institute of Health. Screening and
Assessment of Spiritual Concerns. [online].
20.09.2012. [cit. 2014-07-03]. online:http://
www.cancer.gov/cancertopics/pdq/supportivecare/spirituality/HealthProfessional/page4.
Kinmond, K. et al. 2003. ‚Loss of self’: a psychosocial study of the quality of life of adults
with diabetic ulceration. In J Tissue Viability.
January 2003, vol.13, no.1, pp. 6–12. ISSN
0965-206X.
Pargament, K. - Feuille, M. - Burdzy, D. 2011.
The Brief RCOPE: Current psychometric status of a short measure of religious coping. In
Religions, 2011, vol. 2, no. 1, pp. 51-76. ISSN
2077-1444.
Leeuwen, RR. et al. 2009. The validity and reliability of an instrument to assess nursing competencies in spiritual care. In Journal of clinical
nursing. 2009, vol. 18, no. 20, pp. 2857-2869.
ISSN 0962-1067.
SHARMA R. K. 2012. The Spiritual Needs
Assessment for Patients (SNAP): development
and validation of a comprehensive instrument
to assess unmet spiritual needs. In Journal of
pain and symptom management.2012, vol.44,
no. 1, pp. 44-51. ISSN 0885-3924.
ASTROW, AB. et al. 2012. A Chinese Version
of the Spiritual Needs Assessment for Patients
Survey Instrument. In Journal of Palliative
Medicine. 2012. vol. 12, no. 15, p. 1297. ISSN
1557-7740.
EGAN et al. 2013. Perspectives on psychosocial and spiritual cancer support services in New Zealand. In J Psychosoc Oncol,
2013, vol. 31, no. 6, pp. 659-674.
Vestník MZ SR čiastka 47, ročník 57, Odborné usmernenie Ministerstva zdravotníctva Slovenskej republiky o vedení zdravotnej dokumentácie.
CUTTRISS, T. 2008. Nursing documentation process to be applauded. In Australian Nursing Journal. 2008, vol. 16, no. 4,
p. 5 – 6. ISSN 1320-3185.
Udina, ME. J. - Samartino, M. - Calvo,
C.M. 2012. Mapping the Diagnosis Axis
of an Interface Terminology to the NANDA International Taxonomy. In ISRN
Nurs. 2012. ISSN 2090-5491.
NIXON, A. - NARAYANASAMY, A. 2010.
The spiritual needs of neuro-oncology
patients from patients’ perspective. In Journal of clinical nursing. 2010, vol. 19, no.
15-16, pp. 2259-370, ISSN 0962-1067.
BYRT, R. 2013. Forensic nursing interventions with patients with personality
disorder: a holistic approach. In J Forensic Nurs., 2013, vol. 9, no. 3, pp. 181-188.
ISSN 1939-3938.
Opieka nad pacjentem z myasthenia gravis
w warunkach domowych - opis przypadku
Home care of patients with myasthenia gravis- case study
Aleksandra Żabicka
Śląski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, Katedra Pielęgniarstwa, Zakład Promocji Zdrowia i
Pielęgniarstwa Środowiskowego
Karolina Zgajewska
Górnośląskie Centrum Rehabilitacji ,,Repty” im. Jerzego Ziętka Tarnowskie Góry oraz Śląski Uniwersytet
Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, Katedra Pielęgniarstwa, Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa
Środowiskowego
ADRES DO KORESPONDENCJI:
Aleksandra Żabicka, Karolina Zgajewska– Śląski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu,
Katedra Pielęgniarstwa, Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego, 41-808 Katowice,
ul. Medyków 12
oraz 42-604 Tarnowskie Góry ul. Śniadeckiego 1.
e-mail: [email protected]. [email protected]
STRESZCZENIE
Wstęp: Myasthenia gravis jest nabytą
chorobą układu nerwowego spowodowaną przez działanie czynników autoimmunologicznych, co doprowadza do
spadku siły skurczu mięśni i jej dalszej
redukcji. Pierwsze objawy miastenii
opisano w 1672 roku, przyczyniło się
to do znacznego postępu w leczeniu
i opiece nad chorymi z ową chorobą
i zmniejszyło śmiertelność z 30% do
około 5%.
Cel pracy: Celem pracy była analiza
przypadku i opracowanie planu opieki
pozwalającego na poprawę jakości życia pacjentki chorej na miastenię.
Materiał i metody: W pracy przedstawiono studium przypadku 38-letniej
kobiety, u której około 2000 roku pojawił się pierwszy incydent miastenii
pod postacią przemijającego bezwładu
kończyn. Przy realizacji celu poddano
analizie sytuację neurologiczną, postęp
leczenia oraz diagnozę problemów pielęgniarskich wraz z realizacją i oceną
podejmowanych działań. Wszystkie
elementy zostały opracowane i usystematyzowane na podstawie: ,,Metody
case study w pielęgniarstwie” pod redakcją M. Lesińskiej-Sawickiej.
Wyniki: W trakcie opieki nad pacjentką
w warunkach domowych wyniknęło wiele
problemów pielęgnacyjnych. Istotne oka-
zało się holistyczne podejście do pacjentki oraz wsparcie psychologiczne w opiece
nad pacjentką z zaawansowanym etapie
choroby. Odpowiednio dobrane rozwiązania problemów pielęgnacyjnych przyczyniło się do poprawy zdrowia pacjentki.
Wnioski: 1. Opieka nad pacjentką przyniosła oczekiwany rezultat, a chora zastosowała się do wszystkich wskazówek i
porad, co pozytywnie wpłynęło na dalszy
przebieg choroby.
2. Istotnym elementem w relacjach pielęgniarki z chorym jest profesjonalne podejście i realna chęć niesienia pacjentowi
pomocy.
ABSTRACT
Introduction: Myasthenia gravis is
an acquired disease of the nervous
system caused by autoimmune factors, which leads to the decrease of
strength of muscle contraction, and
its farther reduction. The first symptoms of myasthenia gravis were described in 1672. It has contributed to
significant progress in the treatment
and care of patients with that disease
and has decreased the mortality rate
from 30% to about 5%.
Aim of the dissertation: The aim of
the study was to analyze the case and
develop a plan of care which allows to
improve the quality of life of the patient suffering from myasthenia gravis.
Material and research methods: The
paper presents a case study of 38-year-old woman who had the first incident
of myasthenia gravis in the form of
transient inertia of limbs in 2000. During the aim realization the neurological situation, the progress of treatment
and diagnosis of nursing problems
along with the implementation and
evaluation of the undertaken actions
were analyzed. All components have
been developed and systematized basing on “Case study method in nursing
„edited by M. Lesińska-Sawicka.
Results:There were many nursing problems during the home care of the patient. A holistic approach to the patient
and psychological support turned out
to have a significant role during a care
of the patient with advanced stage of
the disease. Properly chosen solutions
for nursing problems contributed to
improvement of the health of the patient.
Conclusion:1. Care of the patient gave
the desired results and the patient
complied with all the tips and advice
which positively affected the further
course of the disease.
2. The important element in the relationship between a nurse and a patient
is a professional approach and a true
willingness to help the patient.
35
WSTĘP
Powszechnie uważa się, że pierwszy przypadek chorej z objawami miastenii opisano
w 1672 roku. Od tego czasu w leczeniu i
opiece nad chorymi poczyniono znaczny
postęp, a śmiertelność zmalała z 30% do
ok. 5% [2]. Mimo to miastenia nadal jest
schorzeniem znacznie zmniejszającą komfort życia. Choroba ta przede wszystkim
utrudnia codzienne życie i powoduje konieczność zrezygnowania z wielu aktywności, aż do inwalidztwa. Osoby chore na
miastenię borykają się z wieloma problemami fizycznymi, emocjonalnymi i społecznymi.
Miastenia (Myasthenia gravis, MG) jest
nabytą chorobą układu nerwowego, której przyczyną jest działanie czynników
autoimmunologicznych, jakimi są przeciwciała przeciwko receptorom acetylocholiny (AChR-abs, antiacetylcholine
receptor antibodies), co prowadzi do
spadku siły skurczu mięśnia i jej dalszej
redukcji. Ponadto powodują uszkodzenie struktury AChR i przyspieszenie
degradacji receptorów, poprzez przyspieszanie endocytozy [1], stwierdzono
również, zmiany morfologiczne synapsy objawiające się utratą pofałdowania
i poszerzeniem szczeliny synaptycznej
[2]. Wykazano, że AChR-abs występują u prawie 85% chorych na. U ok. 15%
dostępnymi środkami diagnostycznymi
nie stwierdza się obecności przeciwciał
przeciwko receptorom acetylocholiny,
co określa się mianem tzw. miastenii
seronegatywnej. W świetle najnowszych
badań [3], ok. 50 % chorych z miastenią
seronegatywną wykrywa się przeciwciała
anty-MuSK przeciwko kinazie tyrozynowej, znajdującej się w złączach nerwowo-mięśniowych mięśni poprzecznie
prążkowanych. Wykazano, że w przeciwieństwie do miastenii seropozytywnej,
w tym typie miastenii liczba AChR-abs
jest prawidłowa [3]. Oprócz wymienionych wcześniej dwóch rodzajów miastenii, wyróżniamy trzeci typ nazywany
miastenią „podwójnie seronegatywną”,
w której nie odnotowuje się przeciwciał
anty-MuSK ani AChR-abs. w tej postaci
u ok. 50% chorych występują zmiany w
grasicy, przypominające te obserwowane w miastenii seropozytywnej [2]. Za
podłoże miastenii uważana jest często
stwierdzana u chorych patologia w postaci guzów grasicy ( 15-20% przypadków), a także jej hiperplazji z ogniskami namnażania (60-70%) lub grasica
przetrwała. Rola grasicy w organizmie
jest nadal badana, ale jej związek z miastenią polega na zaburzonym procesie
eliminacji komórek odpornościowych
36
produkujących AChR-abs [2]. Grasiczaki są nowotworami wywodzącymi się z
komórek nabłonkowych grasicy lub tymocytów. Ich cechą charakterystyczną
jest występowanie komórek T, które są
aktywne immunologicznie. Limfocyty wyizolowane z grasicy osób chorych
na miastenię w hodowli laboratoryjnej
wytwarzają przeciwciała przeciw receptorom acetylocholiny. Wykazano, że
AChR-abs występują w każdym przypadku grasiczaka z miastenią [ 2]. Miastenia
nie jest chorobą rzadką, odnotowuje się
ok. 10-13 przypadków na 100 000 ludności, w ogólnej populacji osób chorych
przeważają kobiety. Miastenia występuje
najczęściej między 18 a 30 rokiem życia,
ale często odnotowuje się również zachorowania dzieci lub pojawienie się pierwszych objawów u osób po 70 roku życia
[1]. Miastenia nie jest chorobą dziedziczną, ale część przypadków ma charakter
rodzinny, a w ok. 20% współistnieje z
innymi schorzeniami immunologicznymi, są to m.in. choroba Gravesa-Basedova, toczeń rumieniowaty, reumatoidalne
zapalenie stawów, cukrzyca, a z grupy
chorób neurologicznych – stwardnienie
rozsiane i zapalenie wielomięśniowe [2].
Wykazano, że ok. 10% matek cierpiących
na miastenię rodzi dzieci ze stwierdzoną
miastenią noworodków [2], powstającą
w wyniku biernego przekazania płodowi
przez łożysko przeciwciał pochodzących
od matki. Objawy miastenii u dziecka
są przejściowe, trwają do momentu rozpadu przeciwciał w organizmie noworodka [4]. Najbardziej charakterystycznym objawem miastenii jest nadmierna
męczliwość mięśni szkieletowych, która
spowodowana jest systematycznym pobudzeniem w postaci skurczu. W tej
chorobie mięśnie męczą się nieadekwatnie do wykonywanego wysiłku, co może
skutkować ich całkowitym wyczerpaniem, objawiającym się okresowym porażeniem danej grupy mięśni [1]. Najczęściej jednym z pierwszych zauważalnych
objawów choroby jest opadanie powiek,
podwójne widzenie i męczliwość mięśni
kończyn górnych i dolnych. [3] Choroba
może dotyczyć wszystkich mięśni szkieletowych, ale w 90% przypadków zajęte
są mięśnie zewnętrzne gałek ocznych.
Ich męczliwość charakteryzuje się występowaniem opadania powieki, zezem
i dwojeniem obrazu [1]. Drugą, najczęściej objętą procesem chorobowym grupą mięśni są mięśnie unerwiane przez
nerw opuszkowy, czyli mięśnie gardła,
krtani i przełyku oraz mięśnie oddechowe. Ich zajęcie skutkuje zaburzeniami
mowy – jej ściszeniem, prowadzącym
do bezgłosu lub występowaniem tzw.
przydźwięku nosowego, utrudniającego
wyraźną artykulację mowy. Kolejnym
objawem jest dysfagia, powodująca trudności w przełknięciu kęsów pokarmów
stałych, pacjenci krztuszą się lub dochodzi do ulewania płynów przez nos. W
przypadku zajęcia mięśni oddechowych
mogą wystąpić najgroźniejsze powikłania choroby, które w skrajnych przypadkach, mogą prowadzić do niewydolności
oddechowej i konieczności zastosowania
oddechu zastępczego. W łagodnie przebiegającej postaci choroby pacjenci cierpią na duszność powysiłkową oraz nagłe
ataki duszności nocnej, które zaburzają
sen [1].
Równie często dochodzi do zajęcia mięśni mimicznych i żwaczy. Powoduje to u
chorych zaburzenia żucia i gryzienia pokarmów twardych oraz opadanie żuchwy
lub głowy, które chorzy muszą podtrzymywać ręką. Osłabienie mięśni mimicznych powoduje zubożenie mimiki i
charakterystyczny smutny wyraz twarzy,
a uśmiech chorego nosi nazwę uśmiechu poprzecznego (uśmiech Giocondy)
i wynika z niemożności rozciągnięcia
mięśnia okrężnego ust [5]. Objawy kończynowe są wynikiem symetrycznego
zajęcia mięśni ksobnych, dochodzi do
osłabienia mięśni obu obręczy. Powoduje to u pacjentów trudności związane z
czynnościami codziennymi wymagającymi unoszenia ramion jak golenie się,
czesanie i sięganie do góry. Poważnym
problemem jest również wchodzenie po
schodach, które sprawia pacjentom wiele
niedogodności. Często zdarzają się również upadki, szczególnie groźne, kiedy
dojdzie do nich np. na ulicy [1]. W przypadku objęcia procesem chorobowym
mięśni dystalnych u pacjenta mogą wystąpić trudności np. w pisaniu czy obieraniu warzyw. Pacjenci często zgłaszają
również dolegliwości bólowe pleców,
związane z osłabieniem mięśni grzbietu,
które mogą przyspieszać pojawienie się
zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa.
[1]
Przełom miasteniczny, zwany kryzą miasteniczną, jest to nagłe i poważne narastanie objawów miastenii, prowadzące
do niewydolności oddechowej. Towarzyszącymi objawami są również zaburzenia połykania, uogólnione osłabienie
mięśni oraz porażenie opuszkowe [6].
Czynnikami powodującymi przełom
miasteniczny są infekcje, zachłyśnięcie, zaburzenia gospodarki elektrolitowej, modyfikacje w dawkach i sposobie
przyjmowania leków, zwiększony wysiłek fizyczny, stres, ciąża, podanie leków
zwiększających blok nerwowo-mięśniowy [6]. Innym rodzajem przełomu w
miastenii jest przełom cholinergiczny,
do którego dochodzi na skutek przedawkowania inhibitorów esterazy cholinowej. Objawy w obu typach przełomów
są podobne, ale w przełomie cholinergicznym dodatkowo występuje: ślinotok,
bóle brzucha, zwężenie źrenic, zlewne
poty, szczękościsk i kurcze mięśni [5].
Miastenia przebiega w różny sposób
u różnych chorych. Może mieć skryty
początek i przez wiele miesięcy lub lat
nie dawać żadnych charakterystycznych
objawów, a główną dolegliwością może
być ogólna męczliwość i zmniejszona
tolerancja wysiłku fizycznego. Pacjenci
z takim przebiegiem choroby robią częste i krótkotrwale odpoczynki związane
z narastaniem zmęczenia w ciągu dnia.
W innym przypadku choroba może
mieć bardzo ostry początek ze znacznym osłabieniem lub nawet porażeniem
danej grupy mięśniowej, pod postacią
nagłego opadnięcia powieki, afonii lub
ostrej niewydolności oddechowej. W
początkowym okresie nasilenie objawów
może być zmienne, aż do ich samoistnego wycofania [1]. Tak jak większość
chorób autoimmunologicznych w miastenii występują okresy rzutów i remisji,
szczególnie widoczne w pierwszych miesiącach choroby. W późniejszym okresie
choroby objawy narastają powodując w
niektórych przypadkach powstanie niedowładów różnych partii mięśni. Rozpoznanie miastenii nie jest procesem łatwym. Objawy choroby w początkowym
okresie mogą nie być charakterystyczne
lub mało nasilone. U wielu pacjentów
rozpoznaje się zaburzenia psychogenne,
co odwleka w czasie postawienie właściwej diagnozy. Rozpoznanie miastenii
opiera się na obrazie klinicznym choroby, wynikach badania neurologicznego,
badań elektrofizjologicznych, immunologicznych, testach farmakologicznych i
ocenie grasicy [1].
CEL
Celem pracy jest analiza przypadku i
opracowanie planu opieki pielęgniarskiej
i interwencji pielęgniarskich pozwalająch
na poprawę codziennego funkcjonowania
pacjentki chorej na miastenię.
MATERIAŁ I METODY PRACY
Pacjentka lat 38, po ciąży zdiagnozowano
u niej Myasthenię gravis. Pierwsze objawy
wystąpiły kilka lat temu, jako dwa incydenty
nagłego i przemijającego bezwładu kończyn
dolnych i górnych. Po tym czasie nie wystąpiły żadne wyraźne objawy choroby. W 2009
roku pacjentka zaszła w ciążę, zakończoną
porodem przedwczesnym przez cesarskie
cięcie. U dziecka stwierdzono zagrożenie
życia spowodowane sepsą. Po 6 miesiącach
od porodu nastąpił nawrót symptomów
miastenii z przeważającymi objawami osłabienia mięśni kończyn, trudnościami w
gryzieniu i połykaniu i podwójnym widzeniem. Pacjentka leczona na nadczynność tarczycy, które nie przyniosło poprawy. Miała
dwukrotnie wykonane badanie tomografii
komputerowej oraz rezonans magnetyczny,
stwierdzono niejasny obraz grasicy. Zbadano poziom przeciwciał przeciw acetylocholinie, który okazał się podwyższony. Ostateczne
rozpoznanie Myasthenia gravis postawiono w
2011 roku. Jak dotąd nie wystąpił u niej przełom miasteniczny ani cholinergiczny. Informacje na temat stanu fizycznego, psychicznego i
społecznego pacjentki, niezbędne podczas sporządzania planu opieki zostały zebrane podczas
szczegółowego wywiadu oraz na drodze przeprowadzonego badania fizykalnego i obserwacji pacjentki podczas wykonywania czynności
pielęgnacyjno-opiekuńczych. Dane te zostały
opracowane i usystematyzowane na podstawie
„Metoda case study w pielęgniarstwie” pod redakcją M. Lesińskiej-Sawickiej [8].
WYWIAD:
IMIĘ I NAZWISKO: K.M.
DATA
URODZENIA: 1976r.
STAN CYWILNY:
mężatka
AKTYWNOŚĆ
ZAWODOWA: renta
W Y KO N Y WA N Y
ZAWÓD: -
DATA ZBIERANIA WYWIADU: 15.04.2014 r.
WYWIAD ŚRODOWISKOWY
MIEJSCE ZAMIESZKANIA:
miasto do 15000 mieszkańców
RODZAJ ZAJMOWANEGO
MIESZKALNEGO:
dom jednorodzinny
LOKALU
ILOŚĆ ZAJMOWANYCH POMIESZCZEŃ:
kuchnia, 2 łazienki, 4 pokoje, przedpokój,
piwnica, garaż
ILOŚĆ OSÓB
MIESZKAJĄCYCH WSPÓLNIE: 3
STAN HIGIENICZNO-SANITARNY
MIESZKANIA: bardzo dobry
SYSTEM PRACY: renta
ILOŚĆ GODZIN SPĘDZANYCH W PRACY:
nie dotyczy
ZAGROŻENIA ZDROWIA
W DOMU: nie podaje
W PRACY: nie dotyczy
KOMUNIKACJA:
pacjentka kontaktowa, logiczna, chętnie odpowiada na zadawane pytania
HIGIENA OSOBISTA:
stan higieniczny bardzo dobry, pacjentka
czysta, zadbana
HISTORIA
CHOROBY
STAN OGÓLNY
(podczas zbierania
wywiadu)
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA: ograniczona
ROZPOZNANIE
LEKARSKIE:
Myasthenia gravis,
nadczynność tarczycy
TEMPERATURA:
36,8 st.C
ODŻYWIANIE:
posiłki mało urozmaicone w formie rozdrobnionej, zmiksowanej
PRZYJMOWANE
LEKI:
Mestinon, Metizol,
Letrox
TĘTNO:
1000 ud./min
PRZEBYTE/OBECNE CHROBY:
nie podaje
ODDECHY:
17 razy/min
POBYTY
W SZPITALU:
dwukrotny pobyt na
Oddziale Neurologii
CIŚNIENIE
TĘTNICZE:
150/80 mmHg
PRZEBYTE ZABIEGI
OPERACYJNE:
cięcie cesarskie
WAGA CIAŁA:
70 kg
PRZEBYTE
URAZY/WYPADKI:
nie podaje
WZROST:
168 cm
WYDALANIE:
biegunki, kurczowe bóle brzucha
SEN/ZASYPIANIE:
brak problemów z zasypianiem
BADANIE FIZYKALNE
przeprowadzone dnia 10.06.2013r.
37
Stan biologiczny podopiecznej
Stan psychiczny i społeczny podopiecznej
SKÓRA
NAPIĘCIE
TEMPERATAURA
WILGOTNOŚĆ
INNE OBJAWY
wiotka
prawidłowa
sucha
nie podaje
UKŁAD ODDECHOWY
LICZBA
ODDECHÓW
TYP
ODDECHU
KASZEL
INNE OBJAWY
17 razy/min
brzuszny
nie podaje
okresowe nieżyty
nosa i katar
STOPIEŃ
PRZYTOMNOŚCI
STOPIEŃ
ŚWIADOMNOŚCI
NASTRÓJ
INNE
OBJAWY
pełny
pełna
obniżony
nie podaje
PAMIĘĆ
MYŚLENIE
STOSUNEK DO
ŚWIATA
NASTAWIENIE DO
WŁASNEJ
SYTUACJI
INNE
OBJAWY
dobra
logiczne
pozytywny
zaakceptowała
swoją chorobę
czasem
odczuwa
lęk z powodu stanu
zdrowia
UKŁAD KRWIONOŚNY
CIŚNIENIE
TĘTNO
SINICA
OBRZĘKI
DUSZNOŚĆ
INNE
OBJAWY
150/80
mmHg
100 ud./
min
nie
występuje
dystalnych
części
kończyn
górnych
podczas
wysiłku
uczucie
kołatania
serca, szum w
uszach
CHARAKTER KONTAKTÓW
Z INNYMI
DOMOWNICY
OSOBY Z
RODZINY
INNI
dobry
dobry
dobry utrudnione kontakty z innymi
osobami, ograniczone życie
towarzyskie
UKŁAD POKARMOWY
ŁAKNIENIE
STOLEC
INNE OBJAWY
obniżone
biegunki
bolesne kurcze brzucha, problemy z gryzieniem i połykaniem pokarmów, mowa cicha i
niewyraźna, ślinotok
UKŁAD MOCZOWY
ILOŚĆ
JAKOŚĆ
INNE OBJAWY
1500 ml/dobę
słomkowy
sporadycznie wysiłkowe nietrzymanie
moczu
STAN WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI DO SAMOOPIEKI I SAMOPIELĘGNACJI
WIEDZA
UMIEJĘTNOŚCI
MOTYWACJA
ODCZUWANE
PROBLEMY
dostateczna
na temat stylu
życia w obecnej
sytuacji zdrowotnej
niewystarczające do
sprawowania
optymalnej
samoopieki
duża motywacja do
podejmowania
współpracy w
zakresie leczenia, pielęgnacji
I usprawniania
obawa przed
upadkiem,
zaniedbaniem
dziecka; uczucie zależności
od innych osób
UKŁAD PŁCIOWY
CYKL PŁCIOWY
INNE OBJAWY
regularny
nie podaje
ODCZUWANE PROBLEMY
PSYCHICZNE I SPOŁECZNE
DIAGNOZA PIELĘGNIARSKA
UKŁAD NERWOWY
ŚWIADOMOŚĆ
NIEDOWŁADY/
DRŻENIA
INNE OBJAWY
zachowana
nie podaje
okresowe porażenia,
opadanie powiek
NARZĄD RUCHU
ZAKRES RUCHÓW
SYLWETKA
INNE OBJAWY
prawidłowy
pochylona
ku przodowi
męczliwość mięśni,
bóle pleców
NARZĄDY ZMYSŁÓW I UKŁAD ENDOKRYNOLOGICZNY
WZROK
SŁUCH
CZUCIE
prawidłowy prawidłowe
krótkowzroczność,
podwójne
widzenie
38
UKŁAD HORMONALNY
INNE
OBJAWY
nadmierne
wydzielanie
hormonów
tarczycy
nie podaje
Pacjentka zorientowana, co do stanu własnego zdrowia i
ograniczeń wynikających z obecnej choroby, stara się podejmować działania zapewniające samoopiekę. Sporadycznie występuje lęk i obniżony nastrój związany z chorobą i
zmniejszeniem jakości życia. Pacjentka wymaga pomocy
przy podejmowaniu czynności higienicznych, podczas przygotowania posiłków, przemieszczania się i przy opiece nad
dzieckiem, może liczyć na wsparcie męża i matki.
WYNIKI PRACY
Plan opieki pielęgniarskiej
Ograniczenie samodzielność w poruszaniu się i samoobsłudze
spowodowane obniżoną tolerancją wysiłku fizycznego i męczliwością.
Cel: zapewnienie możliwości zaspokojenia wszystkich potrzeb
pacjentki
PLAN OPIEKI
DATA
•
10.06.13r.
•
•
•
•
•
•
•
•
ocena stopnia ograniczenia sprawności ruchowej
i zmienności nasilenia objawów w zależności od
pory dnia
stwierdzenie zakresu wymaganej pomocy innych
osób
udzielanie pacjentce pomocy podczas poruszania
się, czynności higienicznych i innych aktywności
samoobsługowych
zaplanowanie czynności szczególnie męczących
dla pacjentki na czas przewidywanego lepszego
samopoczucia
ułatwienie dostępu do rzeczy i sprzętów najczęściej
używanych przez pacjentkę poprzez umieszczenie
ich w najbliższym otoczeniu chorej
zorganizowanie aktywności pacjentki, tak aby nie
wymagała ona czynności wymagających dużego
wysiłku, jak pokonywanie schodów
ułatwienie codziennej toalety poprzez używanie
urządzeń elektrycznych, np. szczoteczki do zębów
pielęgnację twarzy, wykonywanie makijażu powinno się odbywać w pozycji siedzącej, z opartym
łokciem
przenoszenie przez pacjentkę kilku rzeczy z różnych części domu przy użyciu siatki lub koszyka, w
celu uniknięcia niepotrzebnego wysiłku
12.07.13r
4.08.13r.
11.09.13r.
12.10.13r.
9.11.13r.
21.12.13r.
13.01.14r.
17.02.14r.
17.02.14r.
2.03.14r.
21.04.14r.
Utrudnione spożywanie pokarmów i ryzyko zachłyśnięcia wynikające z zaburzeń połykania i problemów z żuciem i gryzieniem.
Cel: ułatwienie spożywania pokarmów i zapobieganie dostaniu się
treści pokarmowej do dróg oddechowych
PLAN OPIEKI
DATA
•
10.06.13r.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
przed rozpoczęciem jedzenia/karmienia sprawdzenie możliwości połykania, ułożenie chorej w
pozycji siedzącej (powyżej 70 stopni) podpartej
z lekko przygięta głową
rozpoczęcie jedzenia/karmienia od podania łyżeczką 50-100 ml wody i obserwowanie czy nie
występuje kaszel, krztuszenie się
podawanie leków doustnych około 20-30 minut prze rozpoczęciem spożywania posiłku, aby
zmniejszyć trudności w jedzeniu
podawanie pokarmów o miękkiej, papkowatej
konsystencji ( produkty miksowane, rozgniatane, mielone)
unikanie pokarmów i napoi wzdymających,
które unosząc przeponę utrudniają oddychanie
unikanie przez pacjentkę odchylania głowy do
tyłu podczas przełykania
gdy nastąpi zakrztuszenie zachęcanie pacjentki
do kaszlu, oklepywanie okolicy międzyłopatkowej lub zastosowanie rękoczynu Heimlicha;
nauka przez rodzinę pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia
zadbanie o odpowiednie warunki podczas jedzenia, zapewnienie odpowiedniej ilości czasu
na spożycie posiłku
spożywanie przez pacjentkę posiłków o mniejszych objętościach, ale częściej
wykonywanie toalety jamy ustnej po każdym
posiłku
zapewnienie pacjentce wsparcia psychicznego i
zmniejszanie obaw przed zachłyśnięciem
12.07.13r
4.08.13r.
11.09.13r.
12.10.13r.
9.11.13r.
21.12.13r.
13.01.14r.
17.02.14r.
17.02.14r.
2.03.14r.
21.04.14r.
Ryzyko upadku i utrudnienie funkcjonowania spowodowane podwójnym widzeniem, opadaniem powiek, okresowymi bezwładami mięśni.
Cel: zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i ułatwienie codziennego funkcjonowania
PLAN OPIEKI
DATA
- zalecenie pacjentce konsultacji okulistycznej
- w przypadku opadania powiek:
• bierne podnoszenie powiek
• uniesienie powiek za pomocą przylepca
- w przypadku podwójnego widzenia:
• naprzemienne zasłanianie oczu
• założenie soczewek pryzmatycznych
- noszenie przez pacjentkę przyciemnianych okularów w miejscach, gdzie występuje jasne światło
- podczas stosowania mechanicznych środków
podtrzymujących powieki:
• obserwacja gałki ocznej pod kątem wystąpienia stanu zapalnego
• regularne zakraplanie oczu sztucznymi łzami
• polecenie pacjentce szczególnej ochrony oczu
przed urazami
- zorganizowanie bezpiecznego otoczenia poprzez
usunięcie zbędnych przedmiotów, dbanie o to, aby
na podłodze nie znajdowały się przedmioty mogące
doprowadzić do utraty równowagi lub upadku
10.06.13r.
12.07.13r
4.08.13r.
11.09.13r.
12.10.13r.
9.11.13r.
21.12.13r.
13.01.14r.
17.02.14r.
17.02.14r.
2.03.14r.
21.04.14r.
Objawy uboczne ze strony inhibitorów cholinoesterazy, takie jak
biegunki, ślinotok, kurczowe bóle brzucha.
Cel: minimalizacja nasilenia objawów niepożądanych
PLAN OPIEKI
DATA
- monitorowanie wystąpienia wszystkich działań
ubocznych
- dokładne przestrzeganie godzin przyjmowania
leków i zasad ich podawania
- w przypadku biegunek:
• częsta zmiana bielizny osobistej
• częsta toaleta krocza i właściwa pielęgnacja, po każdym wypróżnieniu
• zapewnienie pacjentce łatwego i szybkiego dostępu
do toalety lub założenie pieluchomajtek
• dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu pacjentki poprzez częste spożywanie napojów
• codzienna ocena stanu nawodnienia poprzez ocenę
napięcia skóry, wilgotności błon śluzowych
- w przypadku ślinotoku:
• przypominanie pacjentce o połykaniu śliny
• polecenie pacjentce wysuszania ust, przy jednoczesnym stosowaniu środków natłuszczających (wazeliny) szczególnie na noc, w celu
uniknięcia maceracji i uszkodzenia skóry
• częste wykonywanie toalety jamy ustnej
• płukanie jamy ustnej środkami odkażającymi,
ziołowymi, antybakteryjnymi
- w przypadku kurczowych bólów brzucha:
• stosowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych po konsultacji z lekarzem
• unikanie pokarmów wzdymających, które mogą
zaostrzać dolegliwości
• stosowanie ciepłych okładów na okolice brzucha
10.06.13r.
12.07.13r
4.08.13r.
11.09.13r.
12.10.13r.
9.11.13r.
21.12.13r.
13.01.14r.
17.02.14r.
17.02.14r.
2.03.14r.
21.04.14r.
39
PLAN OPIEKI
DATA
relacjach pielęgniarki z chorym jest profesjonalne podejście i
realna chęć niesienia pacjentowi pomocy.
Podjęta przeze mnie opieka nad pacjentką przyniosła oczekiwany rezultat, a chora zastosowała się do wszystkich wskazówek i porad, co pozytywnie wpłynęło na dalszy przebieg choroby.
•
10.06.13r.
LITERATURA:
Ryzyko zaostrzenia objawów choroby i wystąpienia przełomu
miastenicznego lub cholinergicznego.
Cel: niedopuszczenie do wystąpienia zaostrzeń oraz niewydolności oddechowej spowodowanej przełomem
•
•
•
•
•
•
•
•
nie przekraczanie dawek leków określonych przez lekarza
regularne przyjmowanie leków
unikanie czynników nasilających objawy
choroby jak przegrzanie, wychłodzenie organizmu, wysiłek, stresy, niedożywienie
wczesne wykrywanie i leczenie infekcji
bakteryjnych i wirusowych, szczególnie
obejmujących układ oddechowy
prowadzenie przez pacjentkę oszczędzającego trybu życia, planowanie regularnych
odpoczynków w ciągu dnia
poinformowanie pacjentki o lekach zakazanych u chorych na miastenię jak kurany,
penicyliny, beta-blokery, antybiotyki aminoglikozydowe
regularne wizyty u lekarza
dokładna obserwacja i samoobserwacja
stanu pacjentki pod kątem wystąpienia objawów niewydolności oddechowej
w przypadku wystąpienia przełomu jak najszybsze wezwanie pogotowia ratunkowego
i w razie potrzeby podjęcie resuscytacji
12.07.13r
4.08.13r.
11.09.13r.
12.10.13r.
9.11.13r.
21.12.13r.
13.01.14r.
17.02.14r.
17.02.14r.
2.03.14r.
21.04.14r.
Ewaluacja działań:
1. Pacjentka zastosowała się do wskazówek, co ułatwiło jej codzienne funkcjonowanie, mimo ograniczonej zdolności do samoobsługi wiele czynności wykonuje samodzielnie lub z pomocą
męża.
2. Zmniejszyło się ryzyko zachłyśnięcia przez pacjentkę, a trudności podczas spożywania posiłków uległy zmniejszeniu.
3. Poprzez zastosowane metody pacjentka jest w stanie względnie
bezpiecznie poruszać się w domu, jednak nadal wymaga pomocy
innych osób.
4. Pacjentka lepiej znosi występujące objawy uboczne leczenia.
5. Pacjentka unika czynników mogących spowodować zaostrzenie objawów choroby, przez co zmniejszyło się ryzyko
ich wystąpienia [8]
1.
Bilińska M, Nyka WM. Myasthenia gravis-obraz kliniczny i rozpoznanie. Stand. Med. Lek. Rodz. 2003; 4 (5): 990-995.
2. Emeryk-Szajewska B. Miastenia i zespół Lamberta-Eatona; immunopatologia, algorytmy diagnostyczne oraz skuteczność leczenia. Pol. Przegl. Neurol. 2009; 5 (4): 184-193.
3. Kostera-Pruszczyk A. Miastenia – wiadomości podstawowe. Neurologica 2003; 3: 50, 52-53.
4. Kostera-Pruszczyk A, Emeryk-Szajewska B. Macierzyństwo chorych na miastenię. Gin.Pol. 2005; 76 (2) 122-126.
5. Strugalska-Cynowska MH, Emeryk-Szajewska B. Miastenia i
zespoły miasteniczne nabyte. W: Choroby nerwowo-mięśniowe.
Red. Hausmanowa-Petrusewicz I. Czelej; Lublin, 2013; 233-270.
6. Opuchlik A. Intensywna opieka w okresie przełomu miastenicznego. Pol. Przegl. Neurol. 2008; 4 supl. A: 89-91.
7. Strugalska-Cynowska MH. Współczesne leczenie miastenii i perspektywy na przyszłość. Pol. Przegl. Neurol. 2006; 2 (3): 150-157.
8. Lesińska-Sawicka M. Red. Metoda case study w pielęgniarstwie.
Wprowadzenie do zagadnienia. Borgis Wydawnictwo Medyczne;
Warszawa 2009, wyd. I
9. Zimmermann-Górska I. Opis przypadku Osteopoikilia skojarzona z powstawaniem bliznowców, reumatoidalnym zapaleniem
stawów, miastenią, chorobą Gravesa i Basedowa oraz z niedokrwistością z niedoboru witaminy B12. Reumatologia 2014; 52,
2: 146–152.
10. Daniel Agustin Godoy, Leonardo Jardim Vaz de Mello, Luca Masotti, Mario Di Napoli. he myasthenic patient in crisis: an update
of the management in neurointensive Care Unit. Arq Neuropsiquiatr 2013;71(9-A):627-639.
11. Prof. Christine Tranchant, Dr Nicolas Weiss, Hélène Rivière i Dr
Gilles Bagou. Zalecenia dla pracowników pogotowia ratunkowego. Wezwanie do pacjenta cierpiącego na miastenię. Tłumaczenie
francuskie zredukowane i opublikowane Orphanet w 2010 roku.
WNIOSKI
Niniejsza praca jest próba opisania i przeanalizowania przypadku 38-letniej pacjentki, chorej na miastenię. Głównym celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jakie istnieją
możliwości poprawy życia chorych na miastenię, które możemy uzyskać podczas opieki pielęgniarskiej nad pacjentem.
Wszyscy chorzy na miastenię wymagają indywidualnej i kompleksowej opieki pielęgniarskiej, uwzględniającej w szczególności wnikliwą obserwację chorego i zaspokajanie jego potrzeb
biologicznych i psychologicznych. Interwencje pielęgniarskie
powinny być ukierunkowane na poprawę jakości życia pacjenta oraz umożliwienie mu sprawnego funkcjonowania. Podczas
opieki nad pacjentem z miastenią szczególnie ważna jest dobra
współpraca z samym pacjentem jak oraz jego rodziną i innymi członkami zespołu terapeutycznego. Istotnym elementem w
40
41

pielęgniarstwo specjalistyczne 3(9)

Transkrypt

Podobne dokumenty

Preferencje klientów linii lotniczych

Zaangażowanie społeczności lokalnej w zarządzaniu gminą

PoWiązanie choróB stoMatologicznych z choroBaMi układu