Internet i nowe technologie w zapobieganiu samobójstwom

Transkrypt

INTERNET I NOWE TECHNOLOGIE
W ZAPOBIEGANIU SAMOBÓJSTWOM
25.4.2014
Raport na zlecenie MAiC
Iwona Koszewska
Marek Średniawa
Julia Koszewska
Warszawa, 25 kwietnia 2014
Internet i nowe technologie
w zapobieganiu samobójstwom
2
1.
STRESZCZENIE DLA KIEROWNICTWA ................................................................... 5
2.
PROPOZYCJE DLASZYCH DZIAŁAŃ...................................................................... 7
3.
WPROWADZENIE .................................................................................................. 9
Terminologia ..................................................................................................................................................... 9
Przyczyny......................................................................................................................................................... 10
Skala zjawiska samobójstw w świecie ....................................................................................................... 11
Skala zjawiska samobójstw w Polsce ......................................................................................................... 12
Źródła danych i ich ograniczenia ............................................................................................................................ 12
Wskaźniki samobójstw w ostatnich latach – trendy ............................................................................................. 13
Grupy ryzyka .............................................................................................................................................................. 16
Metody zapobiegania samobójstwom ...................................................................................................... 17
Tradycyjne metody..................................................................................................................................................... 18
Nowe trendy w programach zapobiegania samobójstwom ................................................................. 21
Nowe media. Nowe możliwości ............................................................................................................................... 22
Internetowy paradoks ................................................................................................................................................ 23
4.
TEMATYKA SAMOBÓJSTWA W POLSKIEJ DOMENIE INTERNETU........................ 25
Dostępność informacji związanych z problematyką samobójstw ......................................................... 25
Wstępne badanie polskiej domeny Internetu .......................................................................................... 25
Pomoc w polskiej domenie Internetu ....................................................................................................................... 37
Metodyka dalszych badań .......................................................................................................................... 44
5.
PRZESŁANKI WYKORZYSTANIA INTERNETU DO PREWENCJI SAMOBÓJSTW ..... 45
Wpływ zmiany paradygmatu komunikacji i towarzyszących temu zjawisk ...................................... 45
Zmiana wzorców i form komunikacji i ich potencjalna rola w zapobieganiu samobójstwom ...................... 45
Pomoc via email .......................................................................................................................................................... 46
Urządzenia mobilne i smartfony .............................................................................................................................. 46
Gry komputerowe....................................................................................................................................................... 48
Postwencja.................................................................................................................................................................... 49
Typowe wzorce ekspresji .......................................................................................................................................... 50
Przydatność Internetu do prowadzenia działań zapobiegawczych i wsparcia dla grup ryzyka 50
6.
PRZEGLĄD DOBRYCH PRAKTYK......................................................................... 51
Samarytanie .................................................................................................................................................... 51
Befrienders Worldwide ................................................................................................................................ 52
EAAD ................................................................................................................................................................. 52
Flamandzki plan prewencji samobójstw .................................................................................................... 52
113online - Holandia .................................................................................................................................... 53
Lista wybranych portali pomocowych na świecie .................................................................................... 54
7.
OMÓWIENIE WYNIKÓW ..................................................................................... 57
LITERATURA .............................................................................................................. 59
ZAŁĄCZNIK 1: PRZYKŁADY WPISÓW Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH................ 69
3
4
Samobójstwo jest wydarzeniem natury ludzkiej, o którym, niezależnie od tego, ile już
zostało powiedziane i napisane, w każdej epoce na nowo trzeba rozprawiać
Johann Wolfgang Goethe
1. STRESZCZENIE DLA KIEROWNICTWA
Od wielu lat na świecie obserwuje się znaczne zainteresowanie problematyką prewencji samobójstw. Wiąże
się to ze wzrostem wskaźników i alarmującymi prognozami WHO, zwłaszcza dotyczącymi ludzi młodych.
Formułowane są wytyczne i strategie na poziomie światowym - WHO i europejskim - Komisja Europejska, a
także wdrażane programy narodowe i międzynarodowe. Działania te okazały się skuteczne i w regionach,
gdzie je podjęto liczba samobójstw zmalała.
Dotychczasowe tradycyjne metody działań profilaktycznych, takie jak oddziaływania na populacje ogólną,
opiekę specjalistyczną zostały istotnie spersonalizowane i poszerzone przez skierowanie ich bezpośrednio do
poszczególnych osób z ryzykiem samobójstwa lub do osób jej bliskich.
Możliwości takie pojawiły się wraz z rozwojem nowych mediów (Internet, urządzenia mobilne).
Rozwój Internetu niesie zagrożenie (rozpowszechnienie informacji prosuicydalnej, cyber przemoc czy pakty
samobójcze) ale z drugiej strony daje nowe możliwości spersonalizowanej pomocy za pomocą
wyspecjalizowanych portali wykorzystujących wszystkie formy i kanały stacjonarnej i mobilnej komunikacji
elektronicznej z osobami z grup ryzyka (czaty, fora, hotline, smsy, mejle). W obecnej chwili trudno
przewidzieć, w którą stronę potoczy się dalszy rozwój, ale na pewno Internet i nowe media będą odgrywać
znaczącą rolę.
Zasoby polskiego Internetu są ubogie jeśli chodzi o ofertę pomocy. Istnieje, co prawda, wiele portali i stron
internetowych traktujących bądź odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do problematyki suicydalnej.
Są to jednak inicjatywy niezależnie podejmowane i rozproszone. Ich zawartość jest w dużym stopniu
powtórzeniem klasycznych metod prewencji biernej realizowanej za pomocą broszur i ulotek polegającej na
udostępnianiu podstawowych informacji i z ograniczoną możliwością interakcji. Na ogół szukających pomocy
on-line odsyła się do tradycyjnych kanałów podając numery do różnego rodzaju telefonów zaufania. Czasem
proponuje się kontakt e-mailowy bądź za pośrednictwem komunikatora GG - gadu-gadu (portal
samobójstwo.pl), który gwarantuje reakcję w czasie nie dłuższym niż 24 godziny. Nie przystaje to do
wzorców komunikacji do których przywykli potencjalni użytkownicy i dotyczy to przede wszystkim trzech
następujących aspektów:
1. czasu reakcji – oczekiwana jest prawie natychmiastowa reakcja właściwa dla tempa czatu, blogów i
forów internetowych;
2. kanałów komunikacji – powinny to być najpopularniejszych serwisy wykorzystywane na co dzień
przez internautów;
3. języka komunikowania się – należy formę i język komunikacji dostosować do docelowych grup
ryzyka.
Bezpośredniość, anonimowość oraz stała dostępność w czasie i w przestrzeni możliwości korzystania z
Internetu i nowych mediów sprawiły, że zmienił się formy interakcji i jej język. Z punktu widzenia problematyki
5
suicydalnej kluczowe znaczenie mają: fakt likwidacji tabu związanego z samobójstwem oraz możliwość
kontaktu w dowolnej chwili, w którym nie ma trwałych autorytetów i hierarchii.
W poniższej pracy przedstawiono zakres problematyki suicydologicznej, skale zjawiska w świecie i w Polsce.
Zwraca uwagę fakt, że Polska nie uczestniczyła do tej pory w profilaktycznych programach
międzynarodowych, nie opracowano narodowego programu mimo zobligowania w Narodowym programie
Ochrony Zdrowia Psychicznego.
W ostatnich dwóch latach liczba samobójstw istotnie wzrosła, co obliguje do podjęcia działań na rzecz
zapobiegania samobójstwom.
W pracy omówiono nowe trendy w profilaktyce samobójstw z uwzględnieniem roli nowych mediów i sieci.
Podjęto wstępne badanie tematyki suicydalnej w polskiej domenie Internetu, które objęło następujące
aspekty:
 dostępność i analizę funkcjonalności, formy i treści stron internetowych, które w zamierzeniu mają
stanowić pomoc i które można zaliczyć do działań prewencyjnych;
 dostępność informacji dotyczącej sposobów popełnienia samobójstwa;
 poziom zainteresowania i aktywność użytkowników Internetu dotyczącą tematyki samobójstw (typowe
najczęstsze formy zapytań i wyszukiwania, fluktuacje poziomu zainteresowania w czasie);
 poziom i charakter obecności oraz formy ekspresji w mediach społecznościowych (portale
społecznościowe, mikroblogi, blogi i fora).
Ich wynikiem jest potwierdzenie wyraźnej obecności rozważanej tematyki i znaczenia mediów
społecznościowych w prewencji.
Przedstawiono przegląd dobrych praktyk (113online, Samaritans, Suicide Prevention Lifeline).
Wnioski wypływające z tej analizy są następujące:
1. W Polsce nie ma tradycji działań w zakresie profilaktyki samobójstw.
2. Nie ma żadnego portalu dające rzeczywista możliwość pomocy osobom z grupy ryzyka przez
internet spełniającej kryteria pomocy w obszarze czasowym (synchroniczne), kanałów komunikacji
oraz odpowiedniego języka. Język kilku polskojęzycznych stron jest biurokratyczny, zamieszcza
podstawowe wiadomości z suicydologii.
3. Analiza języka na forach społecznościowych wykazuje, że samobójstwo przestało być tematem tabu.
4. Konieczne wydaje się przygotowanie polskojęzycznej strony dającej możliwość interakcji
natychmiastowej z wolontariuszem, specjalistą. Wskazane jest skorzystanie z dobrych praktyk np.
113online
5. Do rozważenie pozostaje przygotowanie polskojęzycznej aplikacji pomocowej dla danego rejonu.
6. Pogłębione badanie polskiej domeny internetu polegające na długim okresie monitorowania (3-6mcy)
przy wykorzystaniu specyficznych narzędzi.
7. Wskazana analiza językowa wpisów internetowych (współpraca z projektem Słowosieć
8. Zwraca uwagę dysonans między liczbą użytkowników internetu w Polsce, czasu spędzanego przy
komputerze, zaawansowania w domenie prywatnej a niedostatecznym współpracą z kanałami
państwowymi.
9. Wydaje się konieczne przygotowanie interdyscyplinarnego zespołu fachowców w zakresie
profilaktyki samobójstw oraz roli nowych mediów.
6
2. PROPOZYCJE DLASZYCH DZIAŁAŃ
W ramach dalszych działań proponuje się:




Przygotowanie założeń i studium wykonalności realizacji portalu oferującego pomoc on-line z pełnym
wykorzystaniem możliwości Internetu i nowych mediów. Integracja środowisk wokół projektu portalu.
Współpraca międzynarodowa w celu wykorzystania doświadczeń z udanych projektów i wdrożenia
działań zgodnych z opisanymi przykładami dobrych praktyk.
Kontynuacja badań analitycznych i monitoringu polskojęzycznej domeny Internetu. Współpraca z
projektem Słowosieć w zakresie badań polskiej domeny Internetu.
Działania o charakterze edukacyjno szkoleniowym w środowisku psychiatrów i psychologów, których
celem będzie przybliżenie tematyki suicydologicznej i przekazanie wiedzy o możliwości
wykorzystania Internetu i nowych mediów w prewencji samobójstw.
7
8
3. WPROWADZENIE
Terminologia
„Samobójstwo” należy do pojęć języka potocznego. Pochodzi z łaciny sui caedere - siebie zabić. Słownik
języka polskiego PWN definiuje samobójstwo jako „celowe odebranie sobie życia”.
Wg Emila Durkeima (Le suicide, 1878) samobójstwo to każdy przypadek śmierci, będący wynikiem
bezpośredniego lub pośredniego działania lub zaniechania przez osobę zdającą sobie sprawę ze
skutków swojego działania.
Najbardziej współczesna definicja (WHO 1998) opiera się na dwóch elementach: „Samobójstwo jest aktem
o skutku śmiertelnym, który zmarły ze świadomością i oczekiwaniem takiego skutku sam zaplanował i wykonał
w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych”.
Wskaźnikiem służącym do porównań jest stosunek liczby dokonanych samobójstw na 100 000
mieszkańców danego regionu.
Samobójczość (Shneidman, 1993) to suma wszystkich myśli i zachowań ludzi, którzy dążą w myślach, przez
aktywne działania, pasywne zaniechanie albo przez zezwalanie na działania do własnej śmierci lub biorą ją
pod uwagę jako możliwy wynik działań.
Proces samobójczy (Zubin, 1974) – pojęcie akcentujące nie końcowy akt śmierci, ale proces, który może do
niej prowadzić. Myśli samobójcze stanowią początek tego procesu. W dalszej możliwej kolejności; tendencje,
zamiary (plany), próby (usiłowania). Część osób (świadomie bądź nie) wysyła przekazy samobójcze czyli
symptomy tendencji samobójczych, kierowane do ogółu w drodze wypowiedzi, zachowań, działań.
Na Rys 3.1. przedstawiono przebiegający w czasie proces samobójczy ważny z uwagi na wybór czasu w
oddziaływaniach zapobiegawczych.
Rys.3.1 Proces samobójczy i jego ewolucja [źródło: D.Wasserman, C. Wasserman, Oxford Textbook of Suicidology and
Suicide Prevention: A Global Perspective]
9
Przyczyny
Zachowania suicydalne są złożone i wielowarstwowe. Od zawsze stanowiły wyzwanie dla filozofów,
teologów, lekarzy, biologów, psychologów, prawników.
Nie znamy przyczyn. Możemy mówić jedynie o czynnikach ryzyka i o czynnikach chroniących (w tym
kulturowych, socjodemograficznych, klinicznych), zwykle występujących kontekstualnie.
Czynniki składające się na zachowania samobójcze i możliwość wyboru miejsca oddziaływań
profilaktycznych ilustruje Rys. 3.2.
Rys.3.2 Czynniki składające się na zachowania samobójcze
W próbach udzielenia odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie odbierają sobie życie, wysuwane są pozornie
przeciwstawne tezy:
 samobójstwo jest przejawem patologii społecznej;
 samobójstwo wiąże się z patologią jednostki.
10
W próbach udzielenia odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie odbierają sobie życie, wysuwane są pozornie
przeciwstawne tezy:
 samobójstwo jest przejawem patologii społecznej;
 samobójstwo wiąże się z patologią jednostki.
Zdaniem większości przedstawicieli szkół psychoanalitycznych samobójstwa są przejawem patologii jednostki.
Stanowisko pokrewne, choć wywodzące się z innych przesłanek teoretycznych, zajmują liczni psychiatrzy
europejscy, którzy podkreślają główne psychopatologiczne (a więc chorobowe) uwarunkowania znacznej
większości zamachów samobójczych. Durkheim wprowadził pojęcie społeczeństwa „suicydogennego”, które
stwarza okoliczności i warunki do zrealizowania dążeń do samounicestwienia się.
Współczesne badania nad przyczynami samobójstw nie rozstrzygnęły sporu na korzyść podejścia
psychologicznego czy socjologicznego i wskazują, że geneza omawianego zjawiska jest złożona.`
Samobójstwo, próby samobójcze, myśli samobójcze od ponad tysiąca lat były pod wielką presją religijną i
prawną. Od 1864 roku czyny samobójcze przestano traktować jako kryminalne. Od 1909 roku złagodzono
sankcje religijne.
Obecnie pojawiają się głosy, że człowiek ma prawo do decydowania o swojej śmierci, że ma prawo do
odebrania sobie życia. Jest to sprzeczne z kulturową i religijną tradycją naszej cywilizacji, a wręcz sprzeczne
z naturą, w której instynkt życia jest dominujący nad instynktem śmierci.
Skala zjawiska samobójstw w świecie
Wg danych WHO (2000) 1 mln ludzi rocznie popełnia na świecie samobójstwo. Mężczyźni częściej
popełniają samobójstwo niż kobiety. Wiek najbardziej niebezpieczny to 35 - 44 lata.
Samobójstwo należy do trzech najczęstszych przyczyn śmierci młodych ludzi w wieku od 15 do 35 lat, drugą
najczęstszą przyczynę w wieku 10-24. Rocznie co najmniej 100.000 ludzi w wieku młodzieńczym odbiera
sobie życie. Liczba ta rośnie z każdym rokiem.
Próby samobójcze są dokonywane 10-40 razy częściej. Zamachom samobójczym w 90% towarzyszy
zaburzenie psychiczne.
Każde samobójstwo ma poważny wpływ na 4-6 osoby bliskie i 20 dalsze.
Zaburzenia psychiczne, szczególnie depresja i nadużywanie alkoholu) są najpoważniejszym czynnikiem
ryzyka w Europie i Ameryce Północnej, wśród Azjatów największą role odgrywa impulsywność.
http://www.who.int/mental_health/management/en/SUPRE_flyer1.pdf
Nowsze dane prezentuje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic
Cooperation and Development, OECD). Najniższe wskaźniki samobójstw były w 2010 roku w Grecji,
Włoszech I Hiszpanii) oraz w Meksyku I Izraelu (<10/1000000). Najwyższe (>20/100000) – w Korei, na
Węgrzech I w Rosji. Od roku 1990 wskaźniki samobójstw zmniejszyły się w krajach OECD, nawet o 40% w
Danii, Estonii, na Węgrzech, Finlandii i Austrii. Natomiast w Korei, Chile, Meksyku, Rosji Japonii i Polsce –
utrzymują się na tym samym poziomie.
11
Rys.3.3 Wskaźnik samobójstw i jego zmiana w latach 1990-2010 (lub dostępnych danych)
Skala zjawiska samobójstw w Polsce
Źródła danych i ich ograniczenia
W Polsce dane na temat liczby samobójstw dokonanych, zbierane są rutynowo w systemie Temida przez
Komendę Główną Policji. Następnie przetwarzane są przez Główny Urząd Statystyczny (GUS), który
wykorzystuje także karty zgonów wypełniane przez lekarzy.
Z powodu różnic gromadzenia danych występują istotne różnice. Dla przykładu: wg danych policyjnych w
roku 2009 w Polsce w wyniku samobójstwa zmarło 4384 osób, wg danych GUS w tym samym roku – 6466
umarło śmiercią samobójczą. W 2010 roku według danych KG Policji dokonano 4087 zamachów
samobójczych zakończonych zgonem, wg danych GUS w 2010 roku dokonano 6359 samobójstwa. Jak widać
dane na temat liczby samobójstw KG Policji są w stosunku do danych z GUS o ponad 30 procent niższe.
Nie dysponujemy w Polsce rzetelnymi danymi statystycznymi na temat prób samobójczych, gdyż placówki
medyczne nie gromadzą tych danych, policja rejestruje dane na temat prób samobójczych zgłoszonych lub z
podejrzeniami związku z przestępstwem. I tak wg danych policyjnych w 2009 zanotowano 1529 próby
samobójcze, w 2010 - 1369 próby odebrania sobie życia. Na podstawie wielu badań i szacunków liczba
prób samobójczych jest co najmniej 10 do 20 razy większa niż liczba samobójstw zakończonych zgonem.
Oznacza to, że notowane przez KG Policji próby samobójcze, określane przez policję jako samobójstwa
usiłowane stanowią co najwyżej od 1 do 2 procent faktycznej liczby prób samobójczych, które mają miejsce
rocznie w Polsce.
Dane na temat liczby i współczynników samobójstw z większości krajów na świecie są dostępne w bazach
Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dane te pochodzą z lat 2003-2008. Dane w różnych krajach są
gromadzone w różnorodny sposób, nie ma jednego ustalonego standardu gromadzenia danych.
Wszystkie dane na temat samobójstw należy uważać za niedoszacowane z powodu częstego ukrywania
tego faktu jako wstydliwego, stygmatyzującego, a także niejednolitych sposobów gromadzenia.
12
Wskaźniki samobójstw w ostatnich latach – trendy
Informacja na temat samobójstw w Polsce na tle innych krajów europejskich.
W krajach europejskich najniższe współczynniki samobójstw – znacznie niższe niż w Polsce – są we wszystkich
krajach Europy Południowej – Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Malta, Cypr i Bułgaria. Z krajów
Europy Środkowej i Północnej także niższe współczynniki samobójstw notuje się w Wielkiej Brytanii, Irlandii,
Rumunii, Niemczech, Danii, Norwegii, Szwecji, Austrii, Czechach i Słowacji.
Rys.3.4 Wskaźnik samobójstw w krajach europejskich (wg danych Eurostat 2010)1
Wśród krajów europejskich w statystyce samobójstw Polska zajmowała do 2008 roku 13 miejsce, a jeśli
chodzi o zgony samobójcze mężczyzn 9 miejsce.
W porównawczej analizie danych z ostatniego roku z innymi krajami Europy możemy znaleźć się już w
pierwszej dziesiątce zwłaszcza, że w wielu krajach współczynniki samobójstw istotnie maleją.
http://www.cdc.gov/violenceprevention/suicide/prevention.html
W prognozach Eurostatu z roku 2010 w roku 2020 wskaźniki samobójstw wzrosną, zwłaszcza w grupie
mężczyzn (Rys.3.5)
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/graph.do?tab=graph&plugin=1&language=en&pcode=tsdph240&to
olbox=type
1
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/graph.do?tab=graph&plugin=1&language=en&pcode=tsdph240&toolbox=type
13
Rys.3.5 Prognoza wskaźnika samobójstw dla krajach europejskich do roku 2020 (żródło: Eurostat)
W krajach Unii Europejskiej corocznie około 58 tysięcy osób, w Polsce ponad 5 tysięcy, umiera w wyniku
samobójstwa, tj. więcej niż ginie w wypadkach drogowych, zabójstwach czy z powodu HIV/AIDS.2
W Polsce w ostatnich latach wystąpił niepokojący trend wzrostu liczby osób, które dokonały zamachów
samobójczych (Rys. 3.6).
Rys.3.6 Liczba zamachów samobójczych w Polsce w latach 1991-2013
Poniżej 12 roku życia próby S. są rzadkością. W późniejszym okresie ich częstość wzrasta i chociaż odsetek
prób S u młodzieży jest znacznie niższy niż u dorosłych, stanowią one drugą co do częstości przyczynę
śmierci. W ostatnim czasie wzrósł odsetek młodych ludzi, którzy targnęli się na swoje życie. Chłopcy
podejmują próby 4:1 częściej niż dziewczęta, dziewczynki zaś znacznie częściej dokonują prób
samobójczych.
2
www.oecd-ilibrary.org/sites/factbook-2013-en/12/01/03/index.html?itemId=/content/chapter/factbook-2013-97-en
14
Liczba młodych osób (do 19 roku życia), które dokonały zamachu
samobójczego w latach 2002 - 2013 w Polsce
500
400
300
200
100
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Rys.3.7 Liczba osób poniżej 19 roku życia, które dokonały zamachu samobójczego (2002-2013)
Nadal obserwujemy zmniejszenie się różnic pomiędzy miastami i wsią – szczególnie wzrost dostępności
internetu jest szybszy na wsi. Jednocześnie jednak dostęp ten rzadziej niż w miastach wykorzystywany jest
przez wszystkich domowników. Duże pozostają różnice związane z dochodami, ale coraz mniejszy odsetek
gospodarstw wymienia powody finansowe jako przyczynę braku dostępu.
Liczba samobójstw w Polsce w ostatnich latach wzrosła dramatycznie w 2013 roku, zwłaszcza osób w wieku
20 – 69 lat (Por. Tabela 3.1).
Tabela 3.1 Liczba samobójstw w Polsce w latach 200-2013 według danych KGP.
Rok
Liczba samobójstw
ogółem
Miasto
Wieś
w tym
Wiek
<14lat
15-19
20-29
30-49
50-69
>70
dokonane
2000
5621
4947
3296
2545
77
449
886
2437
1337
391
2005
5625
4621
3359
2253
56
349
997
2107
1650
426
2010
5456
4087
3178
2278
42
317
962
1899
1795
406
2011
5124
3839
2953
2171
42
284
911
1810
1659
373
2012
5791
4177
3354
2437
30
343
1087
1947
1904
439
2013
8579
6097
5200
3379
41
418
1377
2726
2592
391
Wyniki Diagnozy społecznej 2013 nie potwierdzają tendencji wzrostowych. Wzrosła liczba osób, które
podają, że nigdy nie miały myśli samobójczych w ostatnich 20 latach.
Tabela 3.2 Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie „Jak często w minionych miesiącach zdarzało się Panu(-i) być
tak załamanym(-ą), że myślał(a) Pan(i) o samobójstwie?” w próbach osób w wieku 18+ latach 1991-2013 (Źródło
danych: lata 1991-1997 — Czapiński, 1998; lata 2000-2013 — Diagnoza Społeczna).3
Odpowiedzi
1. Bardzo często
2. Dosyć często
3. Rzadko
4. Nigdy
3
1991
1,0
3,6
13,1
82,2
1992
1,0
4,4
13,0
81,6
1993
0,8
3,1
11,0
85,1
1994
1,1
3,0
11,0
84,9
1995
0,7
2,9
10,8
85,6
1996
0,7
2,8
7,7
88,8
1997
1,1
2,5
10,8
85,5
http://ce.vizja.pl/en/issues/volume/7/issue/3.1#art317
15
2000
1,2
3.0
9,6
86,3
2003
1,1
3,2
9,9
85,8
2005
0,7
2,6
9,8
86,9
2007
0,6
2,5
9,2
87,6
2009
1,0
2,2
8,8
88,1
2011
0,6
2,1
8,7
88,6
2013
0,7
2,3
8,3
88,7
Grupy ryzyka
Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa można podzielić na:
1. Czynniki pierwszorzędowe
 Zaburzenia psychiczne, przede wszystkim depresje, uzależnienia, schizofrenii paranoidalnej, i
zaburzenia osobowości
 Wcześniejsze próby samobójcze i obecność uporczywych myśli samobójczych
 Konkretne plany i działania np., gromadzenie środków letalnych w celu odebrania sobie życia
 Próby samobójcze i samobójstwa dokonane w rodzinie i wśród bliskich osób,
2. Czynniki drugorzędowe
 Traumatyczne wydarzenia i doświadczenia w dzieciństwie – przemoc, upokorzenia, utrata
rodzica lub obu rodziców, molestowanie seksualne itp.
 Przewlekła zła sytuacja życiowa w wymiarze rodzinnym i socjalno-bytowym – deprywacja
potrzeb ograniczająca szanse wyboru i rozwoju, osamotnienie, wdowieństwo, separacja, rozwód,
słabe więzi z rodziną
 Ostre stresory psychospołeczne związane z negatywnymi wydarzeniami życiowymi– rodzinnymi i
osobistymi ostra reakcja kryzysowa
 choroby przewlekłe z przewlekłym bólem
3. Czynniki trzeciorzędowe



Cechy społeczno-demograficzne – wiek, płeć, stan cywilny czyli większe ryzyko w grupie wieku
45-54 lat, sześciokrotnie częściej mężczyźni niż kobiety oraz osoby rozwiedzione, wdowcy i
wdowy, a także trochę większe ryzyko wśród osób w stanie wolnym.
Przynależność do mniejszości etnicznych i seksualnych
Status emigranta szczególnie w pierwszym i drugim pokoleniu
Ważną rolę protekcyjną (czynniki chroniące), zwłaszcza u osób młodych, przed targnięciem się na własne
życie odgrywają przede wszystkim dobre relacje z bliskimi, wsparcie ze strony rodziny i ważnych osób,
poczucie wewnętrznej wartości, zdolność komunikacji z otoczeniem oraz umiejętność poszukiwanie pomocy i jej
uzyskiwanie, a także otwarcie na doświadczenie i naukę. U osób w podeszłym wieku ważną rolę chroniącą
odgrywa religijność, przyjęcie wartości kulturowych i tradycji, poczucie własnego miejsca w społeczności,
możliwość korzystania z miejsc użyteczności publicznej. Ważna jest dla wszystkich wczesna identyfikacja
depresji, dostęp do placówek ochrony zdrowia, możliwość uzyskania szybkiej porady w sytuacji
kryzysowej, a dla młodzieży pomoc w walce z uzależnieniem i przemocą.
Podstawą skutecznych działań profilaktycznych jest z jednej strony zmniejszenie czynników ryzyka
przy jednoczesnym wzmocnieniu czynników protekcyjnych z drugiej strony.
Czynniki ryzyka u młodzieży:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Czynniki kulturowe i socjodemograficzne
Niski status ekonomiczny, niski poziom wykształcenia
Dzieci imigrantów i emigrantów
Brak udziału w tradycjach i obyczajach społeczeństwa
Konflikt między odmiennymi wartościami grupowymi
Dorastanie „bez korzeni” wiąże się z problemem określenia własnej tożsamości.
Problemy z tożsamością seksualną
16
8. Wzorce rodzinne
9. Zaburzenia psychiczne u rodziców
10. Przypadki S w rodzinie
11. Przemoc w rodzinie
12. Niedostateczna opieka
13. Zła komunikacja/kłótnie w rodzinie
14. Częste przeprowadzki, zmiany szkół i miejsca zamieszkania
15. Wygórowane lub zaniżone oczekiwania od rodziców
16. Brak lub nadmierny autorytet rodziców
17. Sztywność postępowania w rodzinie
18. Styl poznawczy i osobowość
19. Zmienny nastrój
20. Odczuwanie złości
21. Zachowania agresywne
22. Impulsywność
23. Drażliwość
24. Sztywność myślenia
25. Niezdolność dostrzegania rzeczywistości
26. Świat fantazji/złudzeń
27. Skłonność do przeżywania rozczarowań
28. Reakcje lękowe (na choroby, ale i rozczarowania)
29. Przekonanie o byciu lepszym od innych, demonstrowanie własnej wyższości albo poczucie niższości
Czynniki zwiększające ryzyko ponownej próby samobójczej
1. Przemyślane i zaplanowane S (pozostawienie listu pożegnalnego, S w ukryciu, rozporządzenie
„majątkiem”)
2. Próby S w przeszłości powodują 27- krotny wzrost ryzyka S. Ryzyko jest największe w pierwszym
roku po zamachu i rośnie, gdy zastosowana była metoda niebezpieczna
3. U chłopców/mężczyzn przedawkowujących narkotyki
4. Uczucie utraty nadziei jest czynnikiem bardziej czułym niż depresja.
5. Brak troski o samego siebie. Może to wynikać z braku troski innych. Człowiek „odcięty” od samego
siebie nie wywołuje u innych poczucia dbałości o siebie.
Metody zapobiegania samobójstwom
Strategie prewencji samobójstw rozwijają się od wielu lat. W zachodnich społeczeństwa od ponad 100 lat
tworzone są struktury organizacyjne mające na celu zapobieganie samobójstwo. W 1906 roku w Londynie
przy Armii Zbawienia utworzył się Departament ds. Zapobiegania Samobójstwom, który działa do dzisiaj.
Klasyczne strategie zapobiegania samobójstwom rozwijają się przez lata w oparciu o dwa konceptualne
modele: profilaktyka pierwszo/drugo/trzeciorzędowa (inaczej: podstawowy, wtórny i trzeciego stopnia), co
stanowi kontinuum prewencyjne oraz model uniwersalny/selektywny/określony (wskaźnikowy).
Celem prewencji uniwersalnej jest całe społeczeństwo, prewencji selektywnej – osoby z grup ryzyka,
natomiast wskazanej – osoby, które rozwinęły objawy choroby.
Profilaktyka pierwszorzędowa – jej celem jest redukcja czynników ryzyka z równoczesnym wzmocnieniem
czynników chroniących. Obejmuje oddziaływania edukacyjne na całe społeczeństwo lub wybrane społeczności
17
np. szkoły. Polega na podwyższaniu świadomości ryzyka samobójstwa (suicide awareness), wyrabianiu
umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, poprawie poczuciu własnej wartości i sprawczości czy
ograniczanie dostępu do metod śmiertelnych np. broni, leków.
Profilaktyka drugorzędowa –to są oddziaływania nastawione wczesną identyfikację osób z grupy ryzyka,
skierowana na osoby, które znalazły się w sytuacji kryzysowej (presuicydalnej) poprzez wczesne
diagnozowanie osób z zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza depresyjnymi oraz dla osób w sytuacji
suicydalnej (interwencja kryzysowa, pomoc psychologiczna, medyczna) i podjęcie właściwego leczenia.
Działania te obejmują także trening dla osób niosących pomoc (ang. gatekeeper).
Profilaktyka trzeciorzędowa – to redukcja konsekwencji związanych z samobójstwem skierowana do osób po
próbach samobójczych, do ich rodzin i bliskich. Inaczej postwencja czyli oddziaływania na jednostki w sytuacji
postsuicydalnej.
Tradycyjne metody







Podnoszenie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego
Podnoszenie poziomu wrażliwości/wiedzy na temat ryzyka s u osób niosących pomoc
Wyszukiwanie (screening) osób o dużym ryzyku popełnienia samobójstwa
Zachęcanie do szukania pomocy (redukowanie wstydu, stygmatyzacji)
Poprawa dostępu do pomocy
Pomoc osobom w kryzysie s
Tradycyjne podejście do prewencji obejmowało docieranie poprzez broszury, ulotki, bilbordy, radio,
TV, telefony.
Na strategie oparte na służbie zdrowia składają się następujące elementy:




Dokładne określenie grup osób zagrożonych samobójstwem
Poprawa w zakresie diagnostyki zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, psychozy, nadużywanie i
uzależnienie od alkoholu i narkotyków, oraz rozpoznanie stresorów psychospołecznych
Dostępność odpowiedniego leczenia i rehabilitacji pacjentów psychiatrycznych, osób po próbach
samobójczych
Poprawa funkcjonowania służby zdrowia
Strategie oparte na programach zdrowia publicznego:




Promowanie programów poświęconych zdrowiu psychicznemu, edukacji wiedzy społeczeństwa na temat
samobójstw
Zmiana negatywnego nastawienia społeczeństwa do osób po próbach samobójczych
Zmniejszenie dostępności do narzędzi samobójstwa
Odpowiednie podejście mediów do problemu samobójstwa
Strategie oparte na poziomie indywidualnym:


Odpowiednie leczenie farmakologiczne i psychoterapetyczne.
Kontynuacja leczenia po próbie samobójczej
Modele prewencji (najczęściej łączące wszystkie elementy):
18



Socjologiczny (wskazuje na rolę wsparcia społecznego, budowanie więzi społecznych, kondycji
społeczeństwa).
Psychologiczny (działanie poprzez wczesną diagnostykę zagrożenia życia, strategie interwencji
kryzysowej.
Psychiatryczny (wczesna diagnostyka i leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi).
W strategii WHO „Zdrowie 21 – zdrowie dla wszystkich w 21 wieku” sformułowano cel (6.2) zmniejszenia
„co najmniej o jedną trzecią współczynników samobójstw, przede wszystkim w krajach i grupach o wysokich
współczynnikach”. Cel ten w wielu krajach realizowany jest w formie krajowych programów zapobiegania
samobójstwom.
Promocja zdrowia psychicznego (w tym profilaktyka depresji i samobójstw) zajmuje podstawowe miejsce w
dokumentach WHO i Komisji Europejskiej, a także w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego
(NPOZP) , który wszedł w życie w 2011 roku.
W Polsce program zapobiegania samobójstwom nie jest obecnie opracowywany, mimo wytycznych NPOZP
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r.:
Celem Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego jest promocja zdrowia psychicznego i
zapobiegania zaburzeniom.
Wybrane cele szczegółowe dla MZ:


Upowszechnienie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowanie zachowań i stylów życia
korzystnych dla zdrowia psychicznego, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach
zagrażających zdrowiu psychicznemu.
Zapobieganie zaburzeniom psychicznym.
Zadania: opracowanie i realizacja programu zapobiegania samobójstwom (wskaźnik monitorujący:
zmiana rocznych wskaźników samobójstw dokonanych i prób samobójczych/100 tys. ludności z
uwzględnieniem płci, wieku, odsetek populacji objętej programem/rok).
Wyznaczono zadania dla innych ministerstw: zapobieganie samobójstwom wśród dzieci i młodzieży (ME),
wśród osób pozbawionych wolności (MS), wśród pracowników i funkcjonariuszy służb mundurowych i
ratowniczych (MSW), czy odbywających służbę wojskową (MON).
W Polsce do te pory zrealizowane dwa programy zapobiegania samobójstwom „Aby halny nikogo nie
zabrał 2009-2013” w powiecie tatrzańskim oraz „Regionalny program zapobiegania samobójstwom
młodzieży” w rejonie łódzkim.
Wśród tradycyjnych metod zapobiegania samobójstwom najważniejsze miejsce ma:


Ograniczenie dostępu do środków letalnych broni, leków, pestycydów, barier na mostach, w
metrze.
Edukacja społeczeństwa poprzez kampanie edukacyjne np. Światowy dzień Zapobiegania
Samobójstwom, Schizofrenia Otwórzcie Drzwi, Dzień Zapobiegania Depresji itp.
19



Edukacja lekarzy, zwłaszcza rodzinnych, psychologów, pracowników socjalnych, pedagogów,
nauczycieli, policjantów, a także duchownych w celu uwrażliwienia ich na ryzyko samobójstwa i
właściwe pokierowanie pomocą.
Wczesne wykrywanie i właściwe leczenie depresji.
Programy dla uczniów podnoszące ich umiejętności radzenia w sytuacjach trudnych, poczucie
wartości i sprawczości, walka z przemocą w szkole.
W zachodnich społeczeństwa od ponad 100 lat tworzone są struktury organizacyjne mające na celu
zapobieganie samobójstwo. W 1906 roku w Londynie przy Armii Zbawienia utworzył się Departament ds.
Zapobiegania Samobójstwom, który działa do dzisiaj.
W 1996 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ONZ wydała dokument, który stał się wytyczną do
spraw zajmowania się problemem samobójstwa pt. Wytyczne dotyczące opracowania i wprowadzenia w
życie narodowych strategii.
Dokument ten sprawił, że problemem zajęła się Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Raport WHO z
1999 roku przedstawiony w Genewie Dane liczbowe i fakty dotyczące samobójstw stworzył podstawy do
badań. Powstał międzynarodowy program SUPRE (SUicide PREvention) mający na celu:



trwałą redukcję zachowań samobójczych, szczególnie w krajach rozwijających się oraz
przechodzących transformację ustrojowo-ekonomiczną
wczesną identyfikację/wyeliminowanie czynników ryzyka dla ludzi młodych
podniesienie ogólnej świadomości społecznej na temat samobójstw
Działalność WHO polega na obserwacji dotyczącej samobójstw w świecie i rozpowszechnianiu danych
wynikających z programu SUPRE-MISS (Multiside Intervention Study on Suicidal Behaviors). Inicjatywy WHO
wspierają biura regionalne oraz Ośrodki Współpracy WHO ds. Badań i Szkolenia w Zakresie Zapobiegania
Samobójstwom. Europejskie wieloośrodkowe badanie WHO zakończone w 2001 roku (WHO Euro)
opracowało zbiór instrukcji dotyczących strategii zapobiegania samobójstwom, które obejmuje m.in.
wspieranie przekazu medialnego na temat samobójstw i prób samobójczych.
Wiodącym ośrodkiem współpracującym z WHO jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Zapobiegania
Samobójstwom (International Association for Suicide Prevention, IASP), w którego pracach uczestniczy obecnie
ponad 50 państw.
Ważną rolę naukową i edukacyjną stanowi Narodowe Centrum ds. Zapobiegania Samobójstwom i
Zaburzeniom Zdrowia Psychicznego przy Uniwersytecie w Sztokholmie.
Inne instytucje to:
 Sekcja Suicydologii i Zapobiegania Samobójstwom Europejskiego Stowarzyszenia Psychiatrycznego,
która przeprowadziła projekt SEYLE (Saving and Empowering Young Lives in Europe) – na temat
„Ratować młode życie i pomóc uwierzyć we własne siły” realizowany przez 12 krajów europejskich,
mający na celu promocję zdrowia psychicznego młodzieży zmniejszającą ryzyko samobójstwa.
 Amerykańskie Stowarzyszenie Suicydologiczne założone przez Shneidmana w 1968 roku, którego
główną misją jest edukacja i szkolenie dla osób zajmujących się profilaktyką samobójstw.
 Amerykańska Fundacja Zapobiegania Samobójstwom założona de facto dzięki wspólnej inicjatywie
ekspertów wspólnie z rodzinami po stracie bliskiej osoby w 1958 roku. Fundacja ma na celu
20


badania, opracowanie i prowadzenie programów profilaktycznych, opracowanie materiałów
edukacyjnych oraz wsparcie dla tych, którzy przeżyli samobójstwo.
Sekcja Suicydologii Światowego Stowarzyszenia Psychiatrycznego, która za zadanie stawia
„budowanie mostów między psychiatrią a naukami humanistycznymi.
Międzynarodowa Akademia Badań Naukowych w zakresie Suicydologii (International Academy of
Suicide Research, IASR) mająca na celu promowanie badań z zakresu suicydologii oraz interwencji
profilaktycznych.
Niestety trzeba podkreślić, że w żadnym z wielu badań, czy wieloośrodkowych programów profilaktycznych
Polska nigdy nie uczestniczyła.
Przy Polskim Towarzystwie Psychiatrycznym od 2009 roku funkcjonuje Sekcja Naukowa Suicydologii Polskiej ,
przekształcona z komisji Suicydologicznej
W 2002 roku zostało powołane Polskie Towarzystwo Suicydologiczne, którego prezesem jest prof. Bruno
Hołyst, autor pierwszego w Polsce podręcznika „Suicydologia”. Celem Towarzystwa jest mi. In. „wpływanie na
wzrost świadomości wśród obywateli i władz publicznych zagrożeń społecznych i indywidualnych, w tym
suicydogennych, jakie niesie ze sobą rozwój współczesnej technologiczno-informatycznej cywilizacji”.
SUPREME Suicide Prevention by Internet and Media Based Menthal Health Promotion – program zdrowotny
2008 – 2013 Unii Europejskiej.
Kierowany przez prof. Danutę Wasserman przy pomocy 7 ośrodków w Europie. Miał na celu uzyskanie
wiadomości, jakie są najlepsze praktyki w Internecie i mediach skierowane do młodzieży i młodych dorosłych
(przedział wiekowy 14 – 24) skuteczne w zakresie zapobiegania samobójstwom, zwłaszcza które cierpią z
powodu społecznego wykluczenia.
Nowe trendy w programach zapobiegania samobójstwom
Rola mediów
Media odgrywają istotną rolę jako kanał komunikacji ze społeczeństwem, poprzez informacje, ale także
kształtowanie norm społecznych i wartości.
Niektóre badania wykazały, że działania profilaktyczne, włączające bezpośrednio media mogą wpływać na
ich nasilenie. Wyniki obserwacji prasy wiedeńskiej, która w sensacyjny sposób relacjonowała o serii
samobójstw w metrze, skłoniły Austriackie Stowarzyszenie Prewencji Samobójstw do wydania 1 987 roku
zaleceń mających na celu poprawę standardu informowania o tym w prasie. Zmiana jaka nastąpiła w
mediach w sposobie informowania poskutkowała spadkiem ilości samobójstw.
Liczne instytucje wydały zalecenia dla mediów. WHO (2000) wydała materiały „Zapobieganie
samobójstwom – poradnik dla pracowników mediów”, rozpowszechnione w świecie, przetłumaczony na polski
przez Polskie Towarzystwo Suicydologiczne w 2002 roku.
Główne zalecenia to: współpraca z władzami służby zdrowia w prezentowaniu samobójstw, nie odnosić się
do samobójstwa jako sukcesu, publikować wskaźniki i ostrzeżenia, nie zamieszczać informacji na pierwszych
stronach, nie publikować zdjęć ani listów pożegnalnych, nie podawać metody ani uproszczonych motywów,
nie przypisywać winy, nie powielać stereotypów, podkreślać alternatywy, wskazywać miejsca pomocy.
Wykazano, że najczęściej w przekazach medialnych pojawiają się słowa: „niezaprzeczalny”, „udowodniony”,
„nietypowe”, „niezwykłe” rzadziej „niepewny”, „wątpliwy”.
21
Poważnym zarzutem dla tych rekomendacji jest fakt, że nie były one naukowo sprawdzone.
Podobne materiały przygotowały organizacje zajmujące się profilaktyka samobójstw w USA, Nowej Zelandii,
Australii, ostatnio w Hong Kongu.
Wnioski z badań i metaanalizy powiązań między reportażami o samobójstwach w mediach i faktycznymi
aktami samobójstw wykazały, że efekt naśladowania jest bardziej widoczny wśród ludzi młodych aniżeli
dorosłych, ryzyko naśladownictwa jest podwyższone jeśli media informują z rozgłosem, o gwałtownych lub
niezwykłych metodach, w miejscach publicznych, na pierwszych stronach gazet, w sposób powtarzalny,
dotyczący celebryty, a przyczyny podawane były w sposób uproszczony.
Przez lata prowadzono badania nad krótkoterminowym (brak badań nad długoterminowym) wpływem
różnych mediów (zwłaszcza prasy, telewizji, filmu, seriali, muzyki, literatury). Badania te nie przyniosły
wyników jednoznacznych, to wydaje się, że istnieje znaczne ryzyko “przyspieszenia”, “zakażenia”,
“naśladowania”. Choć są to zjawiska nieco odmienne, odnoszą się do różnej grupy odbiorców.
Ciekawą inicjatywą było podjęcie nagrody dla dziennikarzy za odpowiedzialne przedstawienie problemu
samobójstw (w Australii, Belgii i Danii). We wszystkich przypadkach obserwowano długoterminowy
pozytywny wpływ na poziom relacjonowania problemu.
Najnowsze badania nie potwierdzają jednoznacznie przewagi negatywnego wpływu mediów na zachowania
samobójcze. Opisany przed laty efekt Wertera, po publikacji „Cierpień młodego Wertera” (1774 J. W.
Goethego zdominował myślenie o negatywnej roli mediów. Coraz częściej podnosi się pozytywny możliwy
pozytywny wpływ (tzw. Efekt Papageno – bohater „Czarodziejskiego fletu” Mozarta odwodzi myśl o
samobójstwie pod wpływem innych osób). (Niederkrotenthaler i wsp. Z 2010). Z drugiej strony, mimo że tak
wiele miejsca poświęca się mediom i odpowiedzialnemu sposobowi relacjonowania dramatycznych
samobójczych zdarzeń, wpływ mediów jest przeszacowany, nie stanowi istotnego miejsca na liście czynników
ryzyka/protekcji zachowań samobójczych.
Wydaje się on tym bardziej mniejszy w okresie globalizacji informacji via Internet. Obieg informacji w
internecie jest nie kontrolowany, nielimitowany ani swą przestrzenią ani w czasie. Spontaniczne komentarze
na stronach internetowych, docierające do różnych czytelników, dające możliwość nieograniczonej interakcji.
A więc niekontrolowanego „efektu Wertera” lub „Papageno”, efektu prosuicydalnego jak i
zapobiegającego.
Czas wymaga uważnemu przyglądaniu się zjawisku wpływu nowych mediów na zachowania samobójcze. Do
tej pory nie opracowano metodologii takich badań. Analiza językowa tekstu wymaga rozważenia narzędzia
metodologicznego.
Niewątpliwie media, tradycyjne i nowe, mogą odgrywać wartościową rolę i są nowym wyzwaniem.
Nowe media. Nowe możliwości
40% ludzi szuka wiadomości na temat zdrowia w nowych technologiach cyfrowych, głównie jest to młodzież i
mężczyźni w średnim wieku.
Pilność nowych informacji i technologie komunikacyjne doprowadziły do rozwoju interwencji e-zdrowie
psychiczne (e-terapia, badanie online, telekonsultacje, online informacje), z wersją m-zdrowie na urządzenia
mobilne oraz serwisy edukacyjne.
22
To sprzyja korzystaniu przez osoby w kryzysie samobójczym, często w stanie dużej wrażliwości emocjonalnej i
ambiwalentnie nastawione do szukania pomocy.
Posiadanie, dostępność i dostępność do pomocy są kluczowymi pojęciami w zapobieganiu S., gdyż w
tradycyjnym kontakcie z opieką zdrowotną temat ten jest często pomijany, a pacjenci czują się odrzuceni,
niezrozumiani.
I dlatego strony internetowe są doskonałą płaszczyzną w prewencji samobójstw dzięki anonimowości,
prywatności i praktyczności. Wiele osób wstydzi się poszukiwać pomocy, z poczuciem bycia kontrolowanym,
lub bycia rozczarowanym czy odrzuconym mogą powodować że interwencja internetowa jest bezpieczna.
Pojedyncze kliknięcie wystarcza i jest ofertą dla tych zawiedzionych, czy nieśmiałych.
Internetowy paradoks
Internet stał się trwałym elementem współczesnej cywilizacji i życia codziennego istotnie wpływając na sposób
komunikowania się ludzi i zapewniając prawie nieograniczony dostęp do informacji i treści wszelkiego
rodzaju od codziennych wiadomości po specjalistyczną wiedzę. Codziennie miliony ludzi szukają w sieci
informacji dotyczących zdrowia psychicznego wśród których istotną rolę odgrywa problematyka samobójstw.
Wyniki prowadzonych badań sugerują, że Internet i nowe media mogą znaleźć zastosowanie w prewencji
samobójstw. Globalne upowszechnienie dostępu do Internetu oraz smartfonów i innych urządzeń przenośnych
sprawiło, że wszyscy użytkownicy są prawie na stałe dołączeni do sieci co otwiera możliwość kontaktu w
dowolnym miejscu i o każdej porze. Towarzysząca temu wirtualna obecność w mediach społecznościowych
spowodowały zmianę paradygmatu komunikacji i powrót do pierwotnego znaczenia i pełnego sensu słowa
communicare, które przecież obejmuje nie tylko aspekt przekazywania informacji i interakcji ale też
współdzielenie, współuczestnictwo i tworzenie wspólnoty. Sprawia to, że nowe media mogą w znaczący
sposób ograniczać izolację społeczną jednostek i otwierać szerszy dostęp do osób należących do grup
ryzyka – potencjalnych samobójców. Każdy kto ma przy sobie telefon komórkowy lub komputer ma kontakt z
całym światem, który przekracza granice administracyjne, polityczne, kulturowe, czasowe i w znacznym
stopniu nawet językowe i zawsze jest szansa na uwagę i pomocną dłoń. Portale społecznościowe takie jak
Facebook i twitter, blogi, fora internetowe i czaty działają w sposób wcześniej w mediach niespotykany,
umożliwiając bardzo daleko idącą jawność i publiczną widoczność tematów, wypowiedzi i innych form
ekspresji, które zachodzą w czasie rzeczywistym – na bieżąco i rozprzestrzeniają się praktycznie natychmiast,
docierając do licznych grup odbiorców. Opisane cechy nowych mediów mogą z nich uczynić bardzo ważne i
sprawne narzędzie zapobiegania samobójstwom zwłaszcza w odniesieniu do generacji dla której
komunikacja elektroniczna i media społecznościowe są naturalnym i oczywistym składnikiem codziennego
życia.
Są też jednak ciemne strony. Zauważono, że Internet może również sprzyjać popularyzacji zachowań
samobójczych bądź też być wykorzystywany jako narzędzie tzw. cyberbullyingu, czyli celowego,
powtarzalnego i nie prowokowanego agresywnego zachowania pojedynczego prześladowcy lub grupy
sprawców wobec ofiary; z zamiarem sprawienia jej bólu fizycznego, przykrości, poniżenia lub przerażenia
jej, najczęściej w obliczu grupy „widzów" z wyraźną nierównowagą sił - niemożnością obronienia się ofiary i
poczuciem bezkarności sprawcy. Oba zjawiska stanowią czynnik wzmacniający skłonność do samookaleczeń i
prób samobójczych. Dlatego niektórzy badacze uważają Internet za obosieczną broń. ponieważ jest
przestrzenią, w której ścierają się dążenia do zapewnienia swobody wypowiedzi i wolności wyrażania
swoich poglądów z zapobieganiem publikowania treści o szkodliwym, szowinistycznym, rasistowskim lub
obscenicznym charakterze czy zachowań rodzących zagrożenia. Wpływ Internetu na zjawisko samobójstw
jest złożony i jego zrozumienie wynika wnikliwych badań, które mogą się przyczynić do tego by pozytywy
23
przeważyły. Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie będzie przydatne i spotka się z zainteresowaniem nie
tylko instytucji publicznych, badaczy, lekarzy, nauczycieli ale też i szerokiej rzeszy czytelników.
Zagrożenia
 Dostęp do stron pro-suicydalnych.
 Dostęp i opis metod popełnienia samobójstwa.
 Internet jako kontrowersyjne źródło informacji, wzmocnienie zagrożenia i ryzyka samobójstwa
 Wykluczenie społeczne i prześladowanie np. cyber przemoc (cyber bulling)
 Patologiczne używanie internetu (uzależnienia)
 Przymierza, pakty samobójcze
 „Zarażanie” samobójsstwem przez sieć
 Naśladownictwo
Pozytywne strony
 Szybki i łatwy dostęp do informacji.
 Promocja zdrowia.
 Szeroki zakres możliwości oddziaływań prewencyjnych.
 Uzyskanie informacji, co kto może zrobić dla siebie lub dla kogoś w kryzysie samobójczym.
 Dotarcie do różnych grup osób zagrożonych.
 Dostosowanie, a czasem spersonalizowanie oferty pomocy.
 Możliwość rozmowy na ten temat tabu.
 Wsparcie „społecznościowe”.
Ograniczenia informacji „nielimitowanej”
Internet przyśpieszył szerzenie się wiedzy to powszechnej wiadomości, w tym informacje ogólne, czynniki
ostrzegawcze i czynniki ryzyka, artykuły i filmy wideo na temat samobójstw i zapobiegania samobójstwom
oraz rekomendacje lecznicze.
Organizacje zapobiegające s przesyłają wartościowe informacje do społeczeństwa, dziennikarzy, ludzi z
myślami samobójczymi, ich krewnych i opiekunów, osieroconych, niosących pomoc i naukowców. Przy pomocy
Internetu można zdobyć informacje na wszelki dowolny temat związany z samobójstwem.
Ale





Ograniczony dostęp do internetu starszych ludzi
Nowe technologie musza dostosowywać się do preferencji dzisiejszych i przyszłych użytkowników
Anonimowość użytkownika?
Reakcja na duże zagrożenie S
Limitowanie do informacji o metodzie popełnienia S
Rozwój technologii (internet i smartfony) i rozpowszechnienie ich używania daje szereg nowych możliwości
oddziaływań prewencyjnych.
24
4. TEMATYKA SAMOBÓJSTWA W POLSKIEJ DOMENIE INTERNETU
Dostępność infor macji związanych z p roblematyką samobójstw
Badanie tematyki suicydalnej w polskiej domenie Internetu obejmowało następujące jej aspekty:
W polskiej domenie Internetu istnieje wiele portali i stron internetowych traktujących bądź odnoszących się
bezpośrednio lub pośrednio do problematyki suicydalnej. Są to jednak inicjatywy niezależnie podejmowane i
rozproszone. Ich zawartość jest w dużym stopniu powtórzeniem klasycznych metod prewencji biernej
realizowanej za pomocą broszur i ulotek polegającej na udostępnianiu podstawowych informacji i z
ograniczoną możliwością interakcji. Na ogół szukających pomocy on-line odsyła się do tradycyjnych kanałów
podając numery do różnego rodzaju telefonów zaufania. Czasem proponuje się kontakt e-mailowy bądź za
pośrednictwem komunikatora GG - gadu-gadu (portal samobójstwo.pl), który gwarantuje reakcję w czasie
nie dłuższym niż 24 godziny. Nie przystaje to do wzorców komunikacji do których przywykli potencjalni
użytkownicy i dotyczy to przede wszystkim trzech następujących aspektów:
5. kanałów komunikacji – powinny to być najpopularniejszych serwisy wykorzystywane przez
internautów (Facebook, Twitter, Google, Skype, blogi i fora związane ze znanymi portalami – np.
Onet, Interia, Gazeta, …).
6. języka komunikowania się – następuje konfrontacja biurokratycznego oficjalnego stylu wypowiedzi ze
skrótowym językiem zawierającym liczne wyrażenia slangowe (np. hejtować, lajki) i wulgaryzmy
typowe dla grupy wiekowej i środowiska internautów.
W dalszym ciągu zostaną wymienione i zwięźle scharakteryzowane reprezentatywne przykłady.
Wstępne badanie polskiej domeny Internetu
Skala i ograniczenia czasowe projektu pozwoliły przeprowadzić wstępne badania polskojęzycznej domeny
sieci, które dały wyniki przede wszystkim o charakterze jakościowym. Uzyskanie wiarygodnych i
reprezentatywnych wyników o charakterze ilościowym wymaga dłuższego czasu obserwacji oraz
wykorzystania profesjonalnych narzędzi wspomagających. Potrzebny jest również wgląd w algorytmy i
zasady działania narzędzi analitycznych niezbędne do prawidłowej interpretacji zebranych danych. Jednak
nawet wstępne badania pozwalają zaobserwować pewne istotne prawidłowości i trendy.
25
Wiadomo, że Internet może być wykorzystywany zarówno jako środek prewencji samobójstw jak i źródło
informacji jak samobójstwo popełnić. Dlatego wykonano kwerendę za pomocą wyszukiwarki Google dla fraz
reprezentujących oba aspekty. Jej wyniki zestawiono w Tabeli 4.1.
Tabela 4.1 Google - kwerendy dotyczące fraz związanych z samobójstwem (21.4.2014)
Fraza
Liczba znalezionych wyników
„samobójstwo, ratunek”
13 100 000
„samobójstwo, ratować”
5 900 000
„jak, samobójstwo”
3 510 000
„najlepiej, samobójstwo”
2 690 000
„samobójstwo, prewencja”
1 720 000
„samobójstwo, pomoc”
1 470 000
„sposób, samobójstwo”
1 330 000
„samobójstwo online”
778 000
„popełnić, samobójstwo”
564 000
„samobójstwo, jak, zapobiec”
245 000
„jak popełnić samobójstwo”
176 000
„samobójstwo, zapobieganie”
73 500
„jak, zabić się”
44 100
Wyniki kwerendy uszeregowano w kolejności od największej wartości do najmniejszej. Łączna liczba wyników
dla „jasnej strony” zapytań idących w kierunku pomocy i zapobiegania stanowi 70%. Jednak fakt, że aż
30% to wyników reprezentuje „ciemną stronę” jest na pewno ważnym sygnałem ostrzegawczym.
Poddano także badaniu jak układało się w czasie zainteresowanie internautów tematyką związaną z
samobójstwem. Badano długoterminowy rozkład zainteresowania posługując się narzędziami analitycznymi
udostępnianymi przez firmę Google. W szczególności, przedstawiono przykładowe wyniki analizy
jakościowej uzyskane za pomocą narzędzia Google Trends. Analizuje ono odsetek wyszukiwań w
wyszukiwarce Google, co pozwala na określenie liczby operacji wyszukiwania podanego hasła w stosunku
do całkowitej liczby operacji wyszukiwania w wyszukiwarce Google dokonanych w tym samym czasie. Aby
określić, kiedy wyszukiwane hasła odnoszą się do rzeczywistych osób, miejsc i rzeczy, wykresy popularności
wykorzystują metodę grafu wiedzy Google. Dzięki niej można skojarzyć wyszukiwania z rzeczywistymi
osobami i rzeczami oraz ich cechami. Wartości na wykresie oznaczają liczbę wyszukiwań konkretnego hasła
w odniesieniu do łącznej liczby wyszukiwań w Google w tym samym czasie. Nie są to bezwzględne liczby
wyszukiwań, bo dane są znormalizowane i przedstawione na skali od 0 do 100. Każdy punkt wykresu jest
dzielony przez punkt najwyższy lub przez 100.
Na Rys.4.1 przedstawiono względną częstość wyszukiwania hasła „samobójstwo” w okresie od stycznia 2008
do kwietnia 2014 w polskiej domenie Internetu. Wybrane lokalne maksima oznaczone dużymi literami
alfabetu odpowiadają zazwyczaj spektakularnym zdarzeniom suicydalnym, które typowo dotyczą
26
celebrytów lub polityków albo którym towarzyszą spektakularne okoliczności popełnienia czynu
samobójczego (w przykładzie - duże litery od A do K) opisem związanych z nimi zdarzeń, które zostały
opisane w mediach. Dobór zdarzeń jest realizowany automatycznie przez aplikację.
Punkt z etykietą C odnosi się do samobójstwa gen. Petelickiegow dniu 16.6.2012 r. i artykułu „Politycy nie
wierzą w samobójstwo gen. Petelickiego”, który został opublikowany 18.6.2012 r.4
Punkt z etykietą D odnosi się do wydarzenia z 12.3.2012 roku – próby samobójczej na molo w Sopocie,
której dzięki podglądowi wideo systemu monitoringu miejskiego zapobiegł dyżurujący policjant wysyłając na
czas patrol.5
Punkt z etykietą F reprezentuje moment popełnienia samobójstwa przez Andrzeja Leppera.6
Rys.4.1 Trend zainteresowania hasłem “samobójstwo” w polskiej domenie Internetu – okres styczeń 2008 – kwiecień
2014 według Google Trends
Na Rys.4.2 przedstawiono trend zainteresowania hasłem “samobójstwo” w polskiej domenie Internetu w ciągu
ostatniego miesiąca (okres 20.3.2009-21.4.2014).
Rys.4.2 Trend zainteresowania hasłem “samobójstwo” w polskiej domenie Internetu w ciągu ostatniego miesiąca (okres
20.3.2009-21.4.2014) według Google Trends
4
5
6
http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/625657,politycy_nie_wierza_w_samobojstwo_gen_petelickiego.html
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,126765,11330395,Probowal_popelnic_samobojstwo__W_ostatniej_chwili___.html
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,10071519,Andrzej_Lepper_nie_zyje__Powiesil_sie_w_biurze_Samoobrony.html
27
Biorąc pod uwagę obserwacje długookresowe i krótkookresowe widać pewien ustalony średni poziom
zainteresowania problematyką samobójczą z wyraźnymi silnymi fluktuacjami – nagłym wzrostem uwagi
zwłaszcza kiedy pojawiają się doniesienia dotyczące różnej kategorii celebrytów – od artystów po
polityków. Na Rys.4.3 przedstawiono przykładowy gwałtowny wzrost zainteresowania osobą piosenkarki
Amy Winehouse w krótkim okresie czasu po popełnieniu przez nią samobójstwa. Jakościowe wyniki analizy
uzyskane za pomocą Google Trends potwierdzają funkcjonowanie w masowej świadomości zjawisko „kultury”
celebrytów. Wiadomości dotyczące pojedynczych samobójstw osób „znanych” przyciągają uwagę o kilka
rzędów wielkości wyższą niż zamachy samobójcze terrorystów w których zginęło kilkadziesiąt osób (np.
wydarzenia z Iraku).
Rys. 4.3 Wyszukiwanie hasła „suicide+amy+winehouse”
Kolejnym wykonanym badaniem była identyfikacja za pomocą narzędzia Google Trends najpopularniejszych
zapytań ze słowem kluczowym „samobójstwo”. Wyniki przedstawiono na Rys.4.4.
28
Zapytanie
magik samobójstwo
lepper samobójstwo
samobójstwo katowice
chce popełnić samobójstwo
sposób na samobójstwo
samobójstwo blog
samobójstwo cytaty
aktor samobójstwo
jak popełnić samobójstwo
depresja samobójstwo
samobójstwo wikipedia
samobójstwo policjanta
samobójstwo na torach
sposoby na samobójstwo
tabletki samobójstwo
samobójstwo powieszenie
samobójstwo Poznań
samobójstwo sennik
samobojstwo
samobójstwo Kraków
samobójstwo sposoby
samobójstwo warszawa
samobujstwo
samobójstwo forum
samobójcy
samobójstwa
popełnić samobójstwo
0
20
40
60
80
100
Względna częstość
Rys.4.4 Względna częstość najpopularniejszych zapytań z hasłem „samobójstwo” według Google Trends
Zwraca uwagę fakt, że przeważają zapytania dotyczące „jak popełnić samobójstwo” oraz zapytania
związane z doniesieniami medialnymi dotyczącymi samobójstw. Funkcja Google Suggest identyfikuje jako
najczęściej wybierane wyszukiwania związane z hasłem samobójstwo następujące frazy:

„samobójstwo jak najłatwiej popełnić”

„samobójstwo przez powieszenie się”
Kolejnym krokiem badań jakościowych było potraktowanie hasła „samobójstwo” jako punktu wyjścia do
hipotetycznej kampanii marketingowej w sieci. Szukano za pomocą narzędzi wspomagających reklamę i
sprzedaż w sieci fraz, które najlepiej pasują do wyszukiwań realizowanych przez użytkowników Internetu.
W pierwszej próbie wykorzystano funkcję planera słów kluczowych aplikacji Google AdWords w celu
zbadania jakie frazy mogą być najczęściej wyszukiwane przez użytkowników. Wyniki przedstawiono w
Tabeli 4.2.
Tabela 4.2 Frazy związane z hasłem samobójstwo najczęściej wyszukiwane przez użytkowników
29
120
Fraza
Średnia miesięczna
liczba zapytań
samobójstwo
8100
jak popelnic samobojstwo
480
bezbolesne samobojstwo
210
samobojstwo sposoby
110
chce popelnic samobojstwo
90
samobojstwo forum
90
samobójstwo definicja
90
sposoby na samobojstwo
70
samobójstwo na torach
70
samobojstwo sennik
70
samobojstwo przez powieszenie
50
skuteczne samobojstwo
50
samobojstwo pociag
50
samobójcy zdjęcia
50
popelnil samobojstwo
40
szybkie samobójstwo
40
durkheim samobójstwo
40
moje samobójstwo
40
samobójstwo dziecka
40
sposob na samobojstwo
30
samobójstwo pomoc
30
samobojstwo z milosci
30
samobojstwo powieszenie
30
samobojstwo tabletki
30
W drugiej próbie wykorzystano narzędzie Wordstream Keyword Suggestion Tool (por. Rys.4.5).
30
Najczęściej wyszukiwane frazy - względna częstość dla kategorii "popełnić samobójstwo" dla hasła samobójstwo
chce popelnic samobójstwo
grupowe samobójstwo
moje pierwsze samobójstwo
popelniła samobójstwo
samobójstwo kościół
samobójstwo mam talent
samobójstwo metody
samobójstwo na czacie
samobójstwo przed kamerą
samobójstwo przez powieszenie
samobójstwo real lublin
samobójstwo słupca
samobójstwo w brzegu
samobójstwo w internecie
samobójstwo w malborku
samobójstwo w realu
samobójstwo w realu lublin
samobójstwo w sieci
samobójstwo w więzieniu
samobójstwo w żorach
samobójstwo witkacego
samobójstwo youtube
sennik samobójstwo
skuteczne samobójstwo
smierc samobójstwo
popełnił samobójstwo
ocd i samobójstwo
samobójstwo
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
Rys.4.5 Względna częstość najpopularniejszych zapytań z hasłem „samobójstwo” wg Wordstream Keyword Suggestion
Tool
Monitorowanie Internetu
Monitorowanie Internetu, w tym w szczególności mediów społecznościowych, służące celom komercyjnym,
takim jak śledzenie reakcji internautów na różnorakie działania marketingowe promujące sprzedaż towarów i
usług oraz ukierunkowane na budowanie marki jest jednym z kluczowych obszarów zainteresowania firm i
korporacji. W związku z tym istnieje wiele aplikacji i narzędzi programistycznych wspierających prowadzenie
analiz, gromadzenie i interpretację danych statystycznych oraz wychwytywanie istotnych wypowiedzi w
mediach społecznościowych, na forach i wybranych do śledzenia portalach. Przykładami tego rodzaju
aplikacji są np.:
 Brandwatch – www.brandwatch.com
 Blitzmetrics – blitzmetrics.com
 Netvibe - www.netvibes.com
 socialmention – socialmention.com
 Topsy – topsy.com
 Brand24 – brand24.pl
Wymienione aplikacje są udostępniane na zasadach komercyjnych i tylko pełne płatne wersje pozwalają na
prowadzenie pełnych analiz. Niektóre z nich, np. Topsy zawężają obszar analizy do wybranych mediów
społecznościowych (w tym konkretnym przypadku do twittera). Ostatnia z wymienionych aplikacji – Brand24
jest ukierunkowana na analizę polskojęzycznych domen mediów społecznościowych i daje bezpłatny 14
dniowy okres próbny.
31
W związku z powyższym, w celu identyfikacji kategorii obszarów Internetu, w których najczęściej pojawia się
tematyka samobójstwa wykorzystano komercyjną aplikację Brand24 służącą do monitorowania mediów
społecznościowych, takich jak np. Facebook i Twitter. Pozwala ona śledzić aktywność użytkowników Internetu
na bieżąco pokazując w czasie rzeczywistym i gromadząc statystyki dotyczące wpisów na temat
monitorowanych fraz i słów kluczowych z uwzględnieniem wpisów wcześniejszych (np. z ostatniego miesiąca
lub kwartału). Aplikacja Brand24 daje również możliwość monitorowania tego, co o wybranej marce lub
produkcie mówi się w Internecie, w tym rejestrowania rozgłosu wokół wybranej marki, produktu lub słowa
kluczowego. Głównym zamierzonym zastosowaniem aplikacji Brand24 jest wsparcie dla działań
marketingowych w mediach społecznościowych i monitorowanie ich skuteczności, ale można ją również
wykorzystać w nieco nietypowy sposób – traktując tematykę suicydalną jako specyficzną „markę”. Badanie
pozwala uzyskać następujące wyniki:
 Statystykę dotyczącą liczby wzmianek na temat frazy z podziałem na kategorie źródeł
internetowych (mikroblogi, blogi, fora, wiadomości, Facebook, wideo, foto, inne).
 Ranking źródeł internetowych o największym zasięgu, z podziałem na strony internetowe i autorów.
 Ranking najaktywniejszych domen, stron i autorów.
 Statystykę liczby wzmianek dotyczących tematyki suicydalnej w badanym okresie (np. w
poszczególne dni badanego miesiąca).
 Szacowany zasięg mediów społecznościowych (szacowana liczba osób, które mogły mieć styczność z
wypowiedziami w mediach społecznościowych zawierających monitorowane frazy, oceniany na
podstawie liczby autorów wypowiadających się w aplikacjach społecznościowych na badany temat,
liczby ich znajomych lub śledzących oraz typowego współczynnika widoczności treści dla wybranych
serwisów społecznościowych).
 Przykłady zarejestrowanych konkretnych wypowiedzi.
 Statystyka dotycząca płci autorów wypowiedzi.
 Statystyka dotycząca nacechowania emocjonalnego wypowiedzi (pozytywne, negatywne).
Wyniki pozwalają wyrobić sobie opinię, które kanały komunikacji internetowej mają największe znaczenie, co
może być wskazówką przy projektowaniu działań prewencyjnych.
W przeprowadzonym badaniu wykorzystano frazy i słowa kluczowe opisane w Tabeli 4.3. Z uwagi na
ograniczenia aplikacji badania przeprowadzono dla okresu jednego miesiąca.
Tabela 4.3 Frazy badane za pomocą narzędzia Brand24
Zwrot kluczowy
Słowa wymagane
Słowa wykluczone
(główne słowo lub zwrot, który
stanowił podstawę poszukiwań)
(dodatkowe słowa lub zwroty, z których
każdy musi pojawić się w znalezionych
wpisach)
(dodatkowe słowa lub zwroty, z których
żaden nie może pojawić się w znalezionych
wpisach)
samobójstwo
jak, popełnić, sposób, rada
-
zabić się
chcę, sposób, jak
-
skończyć ze sobą
jak, sposób, rada
-
32
Przeprowadzone badania pokazują, że tematyka samobójstwa z bardzo zbliżoną częstością ok. 21-22%
pojawia się w portalach społecznościowych (Facebook), mikroblogach (twitter) i forach i z nieco mniejszą w
wiadomościach w portalach informacyjnych – ok. 18%. Pierwsze trzy kategorie obejmują ok. 2/3, a z
uwzględnieniem blogów nawet ok. ¾ wszystkich źródeł. Największą aktywność wykazują użytkownicy
popularnych portali: Facebook, twitter, forum.interia.pl, wiadomosci.onet.pl, wykop.pl, zapytaj.onet.pl,
forum.gazeta.pl. Zwraca uwagę, że kanały informacyjne mają nieco mniejsze znaczenie niż Facebook, twitter
i fora internetowe.
Rys.4.6. Źródła wpisów dotyczących tematyki suicydalnej [okres 21.3-20.4.2014]
W Tabeli 4.4 zestawiono najaktywniejsze polskie domeny Internetu z punktu widzenia częstości wpisów z
frazami zawierającymi hasło „samobójstwo”.
Tabela 4.4 Najaktywniejsze polskie domeny wg liczby wpisów zawierających frazy ze słowem „samobójstwo” [okres
21.3-20.4.2014]
Pozycja
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Nazwa domeny
facebook.com
twitter.com
forum.interia.pl
wiadomosci.onet.pl
wykop.pl
zapytaj.onet.pl
forum.gazeta.pl
biznes.onet.pl
muzyka.onet.pl
f.kafeteria.pl
film.onet.pl
styl.pl
tvn24.pl
fakty.interia.pl
youtube.com
forumprawne.org
showbiznes.wp.tv
wizaz.pl
static.fcbarca.com
rp.pl
Liczba wpisów
647
592
320
162
87
55
54
38
29
29
26
25
22
19
15
12
12
11
11
11
33
Rys.4.7 Podział wypowiedzi wg (domniemanej) płci autorów i według zabarwienia emocjonalnego [okres 21.320.4.2014]
Rys.4.8 Aktywność dyskusji mierzona liczbą wzmianek w sieci [okres 21.3-20.4.2014]
Rys.4.9 Źródła wzmianek w sensie kategorii stron internetowych [okres 21.3-20.4.2014]
34
Rys.4.10 Ranking źródeł z punktu widzenia ich wpływu w mediach społecznościowych [okres 21.3-20.4.2014]
Oprócz gromadzenia statystyk dotyczących określonych fraz aplikacja Brand24 pozwala prawie na bieżąco
śledzić wypowiedzi opublikowane w Internecie w portalach społecznościowych, na forach i w blogach, a
także pokazuje dostępne w sieci wypowiedzi z przeszłości. Dzięki temu można mieć wgląd w treść i formę
wpisów i podejmować własne działania – reagować na nie na bieżąco. Ma to istotne znaczenie dla
kampanii marketingowych o charakterze komercyjnym, dla których narzędzie Brand24 zostało opracowane
ale stwarza też nowe możliwości dla działań prewencji samobójstw. Oddzielną kwestią wymagającą
szczegółowego i wnikliwego rozważenia jest aspekt etyczny i prawny monitorowania wypowiedzi w
Internecie i reagowania na nie, ale nie ulega wątpliwości, że śledzenie wypowiedzi otwiera w programach
zapobiegania samobójstwom dodatkowe możliwości.
Poniżej zamieszczono kilka przykładowych wypowiedzi – pytanie i wybrane odpowiedzi
[Źródło:
http://zapytaj.onet.pl/Category/027,004/2,1485827,Jakimi_tabletkami_da_sie_zabic__takie_do_przedawkowania_.html ]
35
…
…
…
36
Poszczególne narzędzia zwracają wyniki w różnej formie i ich zakres analizy mają ograniczenia co do czasu i
domen. Na Rys.4.11 zamieszczono wynik analizy występowania hasła „samobójstwo” w wpisach w
mikroblogu twitter uzyskany za pomocą aplikacji Topsy. Oprócz częstości pojawiania się terminu każdego
dnia objętego analizą podawany jest wpis, który wzbudził tego dnia najszerszy odzew.
Rys.4.11 Twitter - przykład wyników analizy hasła „samobójstwo” [okres 22.3-21.4.2014]
Pomoc w polskiej domenie Internetu
Pomoc, jak sobie radzić z myślami samobójczymi i związanymi z nimi stanami depresyjnymi, jest realizowana
w polskiej domenie Internetu przez wiele stron Internetowych i portali. Jednak żaden z nich nie wykorzystuje
w pełni możliwości technicznych, organizacyjnych i komunikacyjnych współczesnego Internetu i nowych
mediów. W dalszym ciągu przytoczono wybrane reprezentatywne przykłady portali i stron.
Jedną z głównych stron jest portal samobójstwo.pl. Ma on jednak głównie charakter informacyjny z
ograniczoną możliwością interakcji. Portal informacyjny www.samobojstwo.pl zawiera odsyłacze i numery
telefonów pod którymi można szukać pomocy:

Przyjaciele.org - internetowe forum wsparcia "razem przeciw samobójstwom" - nie jesteś
sam(a), podyskutuj z innymi, którzy być może mają podobne problemy jak Ty, na stronie jest
też czytelnia oraz gdzie szukać pomocy psychologicznej.

psychologia.edu.pl - strona instytucji, która prowadzi m.in.: bezpłatny kryzysowy telefon
zaufania dla dorosłych: 116 123. Na stronie jest czytelnia, w której znajdziesz artykuły
popularno-naukowe poświęcone problematyce uzależnień, przemocy, psychologii zdrowia,
profilaktyki, psychoterapii, psychoedukacji.
37

StopDepresji.pl - Coraz więcej osób choruje na depresję - sprawdź czy nie masz objawów.
Depresja to choroba, którą leczy się farmakologicznie, zalecana też jest psychoterapia.
Często depresja powoduje niechęć do leczenia, wynika to z jej objawów: bezsilności i utraty
wiary w możliwość poprawy. Nieleczona depresja zabiera nam siły do normalnego
funkcjonowania, powoduje myśli samobójcze.

PogotowieDuchowe.pl - pogotowie duchowe to ciekawy pomysł kapłanów kościoła
Rzymsko-katolickiego. Na stronie podane są telefony kontaktowe do księży, można dzwonić
24h/dobę, 7 dni w tygodniu.

wiecjestem.us.edu.pl - studencki serwis rozwoju. Wiele przydatnych rad dla ludzi w
każdym wieku, nie tylko dla studentów, jak sobie radzić z problemami życia codziennego,
emocjami, jak być asertywnym, empatycznym, co zrobić gdy męczą nas różnego rodzaju
choroby, samotność, lęk, nieśmiałość, uzależnienia, brak poczucia własnej wartości itp.

Psychohelp
Strona jest dostępna pod adresami: samobojstwo.pl, samobojcy.pl, suicide.pl
Proponowane formy kontaktu są ograniczone do telefonu, poczty elektronicznej i tracącego popularność
komunikatora gadu gadu.
Portal Pro-Akt oferuje materiały informacyjne i pomoc opartą na możliwości pośredniego kontaktu ze
specjalistami, którzy analizują ankiety udostępniane na stronie i wyniki ich analizy przekazują
zainteresowanym.
Użytkownik może wypełnić anonimowo ankietę, która pozwoli na ocenę jego zdrowia psychicznego. Ankieta
została opracowana przez Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
38
Po wypełnieniu ankiety i jej zatwierdzeniu system analizuje odpowiedzi i przekazuje informację dla
użytkownika. Do zarejestrowanych użytkowników automatycznie są wysyłane kolejne ankiety co miesiąc wraz
z przypomnieniem o wypełnieniu (sms lub poczta elektroniczna). Ewolucja odpowiedzi jest podstawą oceny
przekazywanej użytkownikowi i stanowi pewną formę monitorowania jego zdrowia psychicznego.
http://www.pro-akt.pl/?op=article&id=17
Inne strony i portale traktują problematykę samobójstwa jako jeden z wielu obszarów lub zawierają tylko
podstawowe informacje i kontakty. Przykłady takich stron zamieszczono poniżej.
Strona kampanii społecznej SamObójStwo. Potrzeba POMOCY, nie ŚMIERCI”. Kampania i strona jest
utrzymywana przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego.
http://www.sos.wzp.pl/
39
Ogólna strona z poradami wszelkiego typu w ramach działu zdrowie udostępnia bardzo podstawowy
artykuł „Jak pomóc samobójcy?”.
http://www.tipy.pl/artykul_2096,jak-pomoc-samobojcy.html
Strona Instytutu Psychologii Zdrowia
http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/323-samobojstwointerwencja-i-profilaktyka.html
http://www.116111.pl/problemy/mysli-samobojcze,aid,83
40
http://www.psychorada.pl/news,samobojstwo-plaga-naszych-czasow.html
Grupa: Strona samobójców w portalu: podobnie.pl/grupa,234,strona_samobojcow.html
http://requiemdlasmierci.blox.pl/html/1310721,262146,21.html?305742
Portal abczdrowie
http://portal.abczdrowie.pl/pytania/jak-pomoc-komus-kto-chce-sie-zabic
Czy samobójstwo jest rozwiązaniem
http://xadasko.republika.pl/page8.htm
Portal poświęcony tematyce zdrowia psychicznego - ekozetka.pl
41
Portal psycho-help.pl powstał we współpracy Instytutu Psychologii UKW w Bydgoszczy i praktyki
terapeutycznej Sekcji Zdrowia psychicznego i Poradnictwa Medialnego Polskiego Towarzystwa
Terapeutycznego (www.ptt-terapia.pl). Oferuje wiedzę i porady psychologiczne. Portal powstał w 2009 roku
przy wsparciu finansowym samorządu województwa Kujawsko-pomorskiego oraz środków własnych Fundacji
dla Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Portal jest przeznaczony dla młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa Kujawskopomorskiego i łączy pośrednią psychoedukację z bezpośrednią pomocą psychologiczną realizowaną w
formie porad psychologicznych online. Do kwietnia 2014 roku z portalu skorzystało ponad 122 tys. osób.
Istnieją również strony internetowe reprezentujące działania podejmowane przez wolontariuszy, takie jak np.
Strona chcesiezabic.pl
42
(W chmurze znaczników zachowano oryginalną pisownię).
http://www.chcesiezabic.pl/strona/chce-sie-zabic-pomocy/
Tematyka samobójstwa jest obecna na forach internetowych:
http://www.nerwica.com/chce-popelnic-samobojstwo-t44884.html
http://www.e-mlodzi.com/jak-popelnic-samobojstwo-vt715.htm
http://f.kafeteria.pl/temat.php?id_p=3471469
Wątki: „Nie mam pracy/depresja/samobójstwo???”
Najpopularniejszy obecnie portal społecznościowy Facebook zauważa obecność tematyki związanej z
samobójstwami i możliwość pojawienia się wpisów stanowiący sygnał ostrzegawczy. W tym celu w Menu
„Pomoc dla komputerów stacjonarnych” |Narzędzia i zasoby dotyczące bezpieczeństwa, znalazła się
zakładka: „Pomóż znajomemu w potrzebie”, w której podano kontakty pomocowe i podstawowe wskazówki.
Istnieją również profile na Facebooku wspierające potencjalnych samobójców. Ich przykłady i adresy
zamieszczono poniżej.
43
https://www.facebook.com/pages/Samob%C3%B3jca-Nie-to-ten-%C5%9Bwiat-mniezabija/620209151366108
https://www.facebook.com/PsychicznieUmarlam
Profil FB „Twoje samobójstwo”
https://www.facebook.com/twoje.samobojstwo?fref=ts
Metodyka dalszych badań
Badanie polskiej domeny Internetu miało charakter wstępny i jakościowy. Wykorzystano następujące
narzędzia Google: Google Trends, Google AdWords: planer słów kluczowych, Planer kampanii
displayowych, Wordstream Keyword Suggestion Tool.
Pożądane jest wykorzystanie możliwości projektu Słowosieć i prowadzenie dalszych badań analitycznych.
44
5. PRZESŁANKI WYKORZYSTANIA INTERNETU DO PREWENCJI
SAMOBÓJSTW
Wpływ zmiany paradygma tu komunikacji i towarzyszących temu zjawisk
Zmiana wzorców i form komunikacji i ich potencjalna rola w zapobieganiu samobójstwom
Kwestia czy korzystanie z Internetu może prowadzić do depresji było przedmiotem wielu rozważań i analiz,
które prowadziły do zróżnicowanych wniosków […]. Wielu badaczy podkreśla, że Internet stanowi jedynie
medium i nie może być traktowany jako dobry czy zły dla zdrowia psychicznego. Z jednej strony Internet
udostępnia informacje i wiedze dotyczące zdrowia psychicznego, umożliwia działanie wirtualnych grup
wsparcia on-line i społeczności. Z drugiej jednak strony udostępnia informacje i rady dotyczące sposobów
popełnienia samobójstwa, ułatwia interakcje z innymi osobami rozważającymi popełnienie samobójstwa, a
także pozwala pozyskać środki do tego czynu przez zakupy w sklepach internetowych.
Internet może być wykorzystywany do realizacji różnych kanałów nękania (w tym anonimowego) – od poczty
elektronicznej, przez wpisy/treści zamieszczane na forach i w portalach społecznościowych, po agresywne
smsy i nadużycia możliwości wykonywania i upubliczniania fotografii wykonanych smartfonami. Z różnych
badań wynika, że znaczna część młodzieży doświadczyła tego typu nękania (np. w Szwecji dotyczyło to ok.
20% nastolatków w wieku 12-16 lat [55]).
Praktycznie nieograniczony dostęp stacjonarny i mobilny do Internetu rozszerza istniejące i stwarza nowe
nowe możliwości zapobiegania samobójstwom.
Kluczową zaletą programów prewencyjnych wykorzystujących nowe media, w tym stacjonarny i mobilny
Internet jest to, że osoby zagrożone i w sytuacjach kryzysowych mają stały dostęp do informacji i nie są
ograniczone typowymi godzinami funkcjonowania tradycyjnych ośrodków pomocy, lecz mają możliwość
kontaktu i uzyskania wsparcia przez całą dobę. Ponadto wiele osób woli prywatność i anonimowość kontaktu
zapewnianą przez Internet i wolą na początek kanał sieciowy przed ewentualnym kontaktem telefonicznym
czy bezpośrednim kontaktem osobistym. Strony internetowe, fora i blogi mogą zawierać rady ekspertów,
testy samooceny i towarzyszące im rekomendacje. Może anto być tez wspierane interaktywnymi treściami
multimedialnymi angażującymi uczestników. Przykładem realizacji tego typu rozwiązań była strona National
Suicide Prevention Lifeline’s: www.lifeline-gallery.org, która udostępnia historie osobiste osób, które przeżyły
próby samobójcze prezentowane przez wybrane przez nich awatary służące anonimizacji.
Sieci społecznościowe i społeczności on-line
W ramach programu the National Suicide Prevention Lifeline (www.suicidepreventionlifeline.org) uruchomiono
pomoc gorąca linia 24godz/dobę. Linki skierowane do poszczególnych grup np. weteranów wojennych, czy
po zwolnieniu ze służby wojskowej. Oferuje także blogi ekspertów, szukanie pomocy u konkretnych osób i
interakcje, poznanie realnych historii przekazanych w sposób spersonalizowany np. W postaci awatarów dla
zachowania anonimowości. Strona umożliwia użytkownikom zamieszczanie fotografii i historii bliskich im osób,
które popełniły samobójstwo oraz pozwala innych na komentowanie zarówno zdjęć jak i osobistych historii.
W portalach społecznościowych, takich jak np. Facebook, użytkownicy tworzą swoje sieciowe profile
połączone odsyłaczami z profilami znajomych. Połączenia te umożliwiają różne formy komunikacji grupowej i
bilateralnej od czatu, przez dzielenie się treściami (zdjęcia, wideo, grafiki, rysunki, odsyłacze na strony
internetowe), komentarzami i uwagami po dystrybucję wiadomości i informacji. Zaletą portali
45
społecznościowych, których celem jest działanie na rzecz zapobiegania samobójstwom jest umożliwienie
kontaktu i komunikacji pomiędzy zagrożonymi osobami.
Tego typu portale mogą służyć jako narzędzia wspierające interakcje między członkami społeczności którzy
borykają się z podobnymi problemami. Istnieje wiele stron FB poświęconych zapobieganiu samobójstwom.
Jeden z polskich profili FB – „Samobójca? Nie, to ten świat mnie zabija” miał w kwietniu 2014 roku ponad
3100 fanów. Strona profilu udostępnia odsyłacze do …. i nr telefonów oraz informacje o objawach I
zachowaniach, które mogą być sygnałami ostrzegawczymi i świadczyć o zamiarach samobójczych.
Pomoc via email
Zaletą jest, że można dotrzeć do dużej liczby odbiorców, komunikować się z grupą zagrożoną.
Has i wsp. 2008 Kontaktowali się ze studentami collegu oferując ocenę ryzyka d i s przy pomocy
zasugerowanych skal. Pracownicy poradni zdrowia psychicznego kontaktowali się droga mejlową z tymi, u
których ryzyko było duże. Ci którzy odpowiedzieli na list trzy razy częściej skorzystali z bezpośredniej
pomocy terapeuty niż ci, którzy nie odpowiedzieli.
Inna forma jest wysyłanie mejli do osób wypisywanych ze szpitali psychiatrcznych. Motto i wsp. 2006
Wykazali że listy wysyłane systematycznie znacznie zmniejsza to próby s u tych którzy pozostali w kontakcie
mejlowym niż w grupie do których nie wysyłano takich listów.
„Caring letters” sa opisane jako pierwsza skuteczna metoda psychologiczna w zapobieganiu s. Uważa się, że
jest to świetna metoda zwłaszcza gdy chodzi o docieranie do lokalizacji niezależnej geograficznie.
Wideo i podcasting
Filmy na you tube przygotowane lub można też wrzucić swoje.
W maju 2010 naliczono 2680 filmów na temat prewencji s na YT.
Wykłady (czytane epizodycznie, lub po zasubskrypowaniu, można je mieć gotowe do przeczytania w sytuacji
kryzysowej).
Mogą być wykłady na temat znaków ostrzegawczych, radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
Mogą być przygotowane przez instytucje do tego powołane, np. przez organizacje pozarządowe (NGO)
Uwrażliwienie na temat samobójstw, lub przez prywatnych użytkowników i z indywidualnych kont, np. Ku
pamięci osoby zmarłej w wyniku samobójstwa (ciekawe tu najczęściej pisane przez rodziców lub znajomych
ku pamięci młodych chłopców).
Urządzenia mobilne i smartfony
Staja się standardem kulturowym dziś, nosi się przy sobie przez cały dzień. Oferują natychmiastowy kontakt
dwustronny z systemem wsparcia w sytuacji kryzysowej.
Apps (aplikacje specjalnie dla urządzeń mobilnych, mogą być spersonalizowane) dają liczne możliwości:
 Samooceny
 Dostęp hotline
 Przypominanie o wizycie
 Hope BoxSurvival KIT
46
Sms – to szybka, ekonomiczna i prosta informacja np. Przypomnienie o wizycie. Szczególnie dla młodych ludzi
(50% mŁodych wysyła 50 smsow/d)W USA Crisis Call Center, organizacja zapobiegania s, współpracuje z
University of Nevada, wprowadza usługę smsową. Inny przykład Mississippi Department of Health –
specjalnie dla młodych linia pomocy, którzy wysyłają anonimowe smsy w poszukiwaniu pomocy w kryzysie.
APLIKACJE NA SMARTFONY
Labell i wsp.
Aplikacja kanadyjska @Psy ASSISTANCE:
Źródło informacji, zapewnia wsparcie terapeutyczne, gromadzi dane na temat miejsc i usług w zdarzeniach
nagłych kryzysowych.
Ocenia ryzyko (środowisko, nasilenie myśli i sugeruje dopasowane sugestie pomocy. Jeśli ryzyko jest bardzo
duże i wymaga pomocy, to program powiadamia pięć wcześniej wskazanych osób i wskazuje, gdzie jest
właściciel smartFona i wskazuje miejsce najbliższej pomocy.
47
Wirtualne światy
Świat wirtualny to wciągające i interaktywne środowisko.
Second Life Sl. Np. The Survivors of Suicide Project (http://secondlife.com/destination/survivors-of-suicideproject) umozliwia informacje i wsparcie a także zapalenie świeczki zmarłemu.
Survivors of Suicide Group (www.survivorsofsuicide.com/).
Skupia rodziny zmarłych i tych, którym udało się przeżyć. Można tu zamieszczać swoje teksty, sztukę,
Można wybrać swojego awatara, tworzyć społeczności.
Gry komputerowe
Gry komputerowe są najbardziej atrakcyjne dla młodych osób.
Dobrym przykładem jest gra stworzona przez armię amerykańską o nazwie „Poza linią frontu” – dwóch
żołnierzy zmaga się z problemami, można się z nimi identyfikować, podejmowac decyzje, a sprzężenie z FB
czy MySpace daje możliwość śledzenia co znajomi wybierają.
Analiza wpisów
Komputerowa analiza i rozpoznawanie stanów emocjonalnych na podstawie struktury i treści wypowiedzi w
sieci.
Linguistic Inquiry and Word Count Version 2007 software (LIWC2007).
48
Potencjalne wykorzystanie projektu Słowosieć.
Są technologie zliczające wpisy o s. Np. Google są zintegrowane i podsyłają linki pomocowe na górze strony
dla osób które np. Wpisały „I want die”
Postwencja
Analiza memorials na cmentarzu sieciowym
Krysińska 2009:





Większość wpisów przez rodziców 27%, przez rodzeństwo 13%, koledzy 9%
Treści poświęcone głównie młodym mężczyznom 79%
Forma: nekrologi 53%, listy do zmarłych 37%, wyznania miłości 45%, hołdy upamiętniające 10%,
wyrazy tęsknoty 81%, opisy zmarłych 39%
Rozważania “dlaczego” 35%
Zapalanie świeczek
Pytanie:
Rodzi się pytanie jaka jest funkcja takiej aktywności, czy pomaga w pogodzeniu się ze stratą osoby bliskiej?
Istnieje konieczność ewaluacji skuteczności programów profilaktycznych wykorzystujących nowe media.
Dotychczasowe doświadczenia są obiecujące, ale wyniki wymagają jeszcze potwierdzenia.
Niewątpliwie pomoc online wypełnia niezaspokojone potrzeby ludzi w kryzysie samobójczym, ich bliskich i
ludzi pogrążonych w żałobie.
Anonimowość i autonomiczność to główne składowe, które obniżają próg niedostępności szukania pomocy.
Obecnie jest za mało danych na temat wyników i skuteczności tych programów uwzględniających nowe
technologie. Caring letters są wyjątkiem.
Istnieje luka w wiedzy na temat, jak często z portali społecznościowych przenosi się użytkownik do szukania
profesjonalnej pomocy. Badania nad liczbą wejść do stron programów pomocowych i innych skierowanych w
tę stronę stron może być przydatna w ocenie skuteczności tej formy oddziaływań.
Warto też porównać koszty opłacalność (cost- effectiveness) programów w nowych technologiach a
tradycyjnych. Nie wiadomo, które platformy są skuteczne.
Wnioski z dotychczasowych badań.
Potrzebne są wytyczne dla prowadzenia prewencji samobójstw w nowych mediach oparte na ocenie
skuteczności technologii cyfrowych (internet, smartfon, tablet).
Nowe technologie są skuteczne w zapobieganiu S, ale nie zastąpią uważnego badania, oceny i pomocy w
bezpośrednim kontakcie z drugim człowiekiem
Warto też ocenić, które z tych możliwości są najbardziej potrzebne i skuteczne i opłacalne.
Pozostają otwarte pytania - jakie formy prewencji, za pomocą jakich mediów i form komunikacji, które są
skuteczne, jak długo prowadzone?
49
Typowe wzorce ekspresji
Typowe wzorce ekspresji przedstawiono w Załączniku 1. Zostały one wybrane ze zbioru zgromadzonego w
wyniku monitorowania mediów społecznościowych za pomocą narzędzia Brand24.
Przydatność Internetu do prowadzenia działań zapobiegawczych i
wsparcia dla grup ryzyka
Komunikacja online uruchomiła niebywałą do tej pory możliwość wymiany poglądów I zamieszczania
informacji. Ok. 40% stron internetowych dotyczących samobójstw zajmuje się zapobieganiu samobójstwom,
jednakże strony prosamobójcze są częściej odwiedzane. W efekcie online można znaleźć skutki pozytywne i
konstruktywne, ale również destrukcyjne.
Odpowiednie materiały w sieci, dostępne i wysoko pozycjonowane mogą pomóc w zmianie postrzegania i
przedstawienia samobójstwa. Szczególnie ważne to może być dla osób młodych, którzy – jak wynika z
badań – bardziej podatni są na wpływ mass mediów na zachowania samobójcze aniżeli dorośli, a ich
wiedza na temat wpływu Internetu na postawy i poglądy jest niewielka.
Ważna jest konkluzja, że w okresie, gdy internet stał się powszechny, w wielu krajach nasilenie samobójstw
pozostało bez zmian, a w niektórych krajach w tym czasie zmalała częstość dokonanych zamachów
samobójczych. Nie mniej jednak potrzebne są badania na temat wpływu internetu na poglądy, postawy i
zachowani młodych ludzi. Problemem jest precyzyjna metodyka pomiaru.
Z drugiej strony Internet oferuje możliwość zdobywania „przyjaciół”. Zjawisko niezwykle ciekawe od strony
socjologicznej, zwłaszcza w zestawieniu z wynikiem Diagnozy społecznej 2013, z którego wynika, że
posiadania przyjaciół zmniejsza skłonności samobójcze.
Z badań przeprowadzonych w niemieckojęzycznej domenie Internetu, z forów dyskusyjnych, wynika, że
opinie innych uczestników dyskusji były były oceniane jako pomoc od przyjaciół, wyżej niż pomoc od strony
rodziny.
Cechy komunikacji online – równoczasowa, dostępna przez 24 godziny, zmniejszająca uczucie wstydu –
zachęcają do podejmowania tematów trudnych, w tym myśli o bezsensie życia. Daje to możliwość
podsuwania stron pomocowych, odpowiednio przygotowanych do różnych użytkowników, ludzi młodych, a
przede wszystkim do osób różnych grup ryzyka.
50
6. PRZEGLĄD DOBRYCH PRAKTYK
Zachowania samobójcze są na świecie uznane za jeden z ważnych problemów społecznych i zdrowotnych.
Potwierdzeniem rangi tego problemu, może być ustanowienie w 1999 roku przez Światową Organizację
Zdrowia (WHO) wielkiego międzynarodowego programu SUPRE - suicide prevention, który nazwano
Światową Inicjatywą dla Zapobiegania Samobójstwom (WHO Worldwide Initiative for the Prevention of
Suicide, 2008-2013). Udział w nim wzięło kilka państw: Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Węgry,
Estonia, Litwa).
Doświadczenia niektórych krajów (Szwecja, Finlandia, Norwegia, Dania, Wielka Brytania) dowodzą, że
wczesne wykrywanie, efektywne leczenie i zapobieganie chorobowym zaburzeniom nastroju może wydatnie
przyczynić się nie tylko do zwiększenia długości życia chorych, ale również do wydatnego zmniejszenia
współczynników samobójstw w populacji ogólnej.
Z raportu opublikowanego w 2001 roku przez Europejskie Biuro WHO wynika, że programy są realizowane
w 18 (z 48 które dostarczyły informacji) europejskich krajach, w 6 krajach mają one status ustaw uchwalonych
przez parlament. Wśród tych 18 krajów była większość krajów Unii Europejskiej i wszystkie kraje
kandydujące do Unii poza Polską i Słowacją. W 2002 roku taki program wprowadzono w Anglii, w 2005
roku w Irlandii, a w 2008 roku w Szkocji.
W latach 2008-2013 był realizowany projekt europejski SUPREME (Suicide Prevention by Internet and
Media Based Mental Health Promotion - Project N° 20091219 under EU Health Programme 2008-2013)7, w
którym uczestniczyli partnerzy z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Włoch, Węgier, Litwy i Estonii). W ramach
projektu planowano uruchomienie interaktywnej strony internetowej przeznaczonej dla użytkowników w
przedziale wieku 14-24 lata. Celem była poprawa stanu zdrowia psychicznego w założonej grupie
docelowej poprzez wykorzystanie Internetu i nowych mediów. Raporty stanowiące wyniki projektu nie zostały
jeszcze udostępnione w otwarty sposób.
Samarytanie
http://www.samaritans.org/your_emotional_health/worried_about_someone.aspx
Stowarzyszenie Samarytanie prowadzi pierwszy w Europie telefon zaufania , obecnie też portal
internetowy dla osób z problemami samobójczymi oraz możliwość niesienia wsparcia SMS-owo osobom z
Wielkiej Brytanii i Irlandii.
Kluczowa w pracy Samarytan jest pomoc świadczona przez telefon w formie telefonu zaufania 24 godziny
na dobę, 7 dni w tygodniu przez wszystkie dni w roku, anonimowo. Dodatkowo ta organizacja oferuje
możliwość spotkania twarzą w twarz z wolontariuszami. Od 1994 roku Samarytanie uruchomili także adres
e-mailowy, pod którym można anonimowo uzyskać wsparcie. Samarytanie oferują spersonalizowaną pomoc
w ciągu 12h od czasu poszukiwania kontaktu, całkowicie poufną.
7
http://www.supreme-project.org/
51
Istnieje również możliwość kontaktu z Samarytanami poprzez tradycyjny list, również z zachowaniem zasady
poufności.
Stowarzyszenie współpracuje z agendami rządowymi w celu gromadzenia danych na temat samobójstw oraz
prowadzi własne badania, oraz szkolenia młodzieży.
Befrienders Worldwide
Befrienders Worldwide - to podobna organizacja o zasięgu międzynarodowym. Również jej działanie
polega na profesjonalnym słuchaniu, bez osądzania. Umożliwia kontakt w 40 językach, w tym w polskim. Na
stronie zamieszczają informacje o współpracy z Olsztyńskim Stowarzyszeniem Pomocy Telefonicznej w
Olsztynie.
http://www.befrienders.org/support/index.asp?PageURL=warningSigns.php
EAAD
Działania podjęte z inicjatywy psychiatrów w Niemczech i zakończone sukcesem. Projekt pilotażowy
(Norymbergia) wykazał spadek o 25 % liczby samobójstw i prób samobójczych, szczególnie wśród
młodzieży. Wyniki zachęciły do rozszerzenia oddziaływaniń profilaktycznych w innych regionach Europy.
Celem Europejskiego sojuszu przeciwko depresji (EAAD) (ang.: European Alliance against Depression) jest
zmniejszenie zachowań depresyjnych i samobójczych poprzez stworzenie regionalnych sieci informacyjnych
pomiędzy sektorem zdrowia, pacjentami i ich rodzinami, osobami udzielającymi pomocy oraz ogółem
społeczeństwa.
Flamandzki plan prewencji samobójstw
Początkowe działania (2002):
Szkolenia w zakresie zdrowia psychicznego (m.in. policja, szkoły, szpitale, lekarze domowi); wsparcie
interdyscyplinarnej i miedzysektorowej współpracy w zakresie prewencji samobójstw.
Opieka nad grupami podwyższonego ryzyka.
52
Opracowanie i implementacja zaleceń i wytycznych w zakresie prewencji S (m.in. zalecenia dla mediów).
Szereg projektów: m.in. pomoc dla osób po próbie samobójczej, wczesne rozpoznanie psychozy, pomoc dla
osób w żałobie po śmierci samobójczej.
Do 2000 roku zaplanowano kontynuację powyższych działań oraz nowe strategie:
Łatwo dostępna pomoc telefoniczna i internetowa
Jedna organizacja/platforma prewencji samobójstw: jeden numer telefoniczny (1813) i jedna strona
internetowa (http://www.zelfmoord1813.be)
Pomoc dla młodzieży z depresją: program samopomocy i strona internetowa (https://www.sparx.org.nz)
Aktualizacja strony internetowej “Fit in je hoofd”
Projekt pilotażowy w zakresie interwencji dla osób starszych (“future-oriented training”)
Prewencja samobójstw w pracy (m.in. sektor rolniczy)
113online - Holandia
Po konsultacjach i po ewaluacji programu rząd Holandii przeznaczył 1mln $/rok na ten program, a 10 tys.
$ na bezpieczeństwo. W marcu 2013 niewielkie biuro zatrudniało 12 osób na pełnych etatach (10
psychologów i 2 psychiatrów) i wolontariuszy. Większość platformy jest czynna 24/7dni przez stronę
internetową www113online.nl albo przez telefon. Pomoc jest darmowa, poza telefoniczną, która kosztuje 5
eurocentów na minutę rozmowy.
53
Program oferuje:









czat kryzysowy (możliwość bezpośredniej rozmowy z przygotowanym wolontariuszem)
telefon kryzysowy (możliwość bezpośredniej rozmowy telefonicznej z przygotowanym wolontariuszem
lub jeśli zachodzi potrzeba specjalistą)
terapia przez czat (max 8 rozmów ze specjalistą)
terapia przez e-mail (max 8 e-mailowych wymian ze specjalistą)
forum internetowe (możliwość podzielenia się swoimi myślami online z innymi)
kurs samopomocy (uczestnictwo w niezależnym kursie internetowym na temat zapobiegania
tendencjom samobójczym
E-MAIL (krótkie pytania do specjalisty)
Godziny konsultacyjne telefonicznej (możliwość konsultacji i krótkiego pytania max 10 minut)
Test samooceny (kwestionariusz lęku i depresji i kwestionariusz mierzący tendencje samobójcze)
W 2010 i 2011: 10 wejść na dzień (w tym 6 wejść ludzi młodych).
7381 użytkowników (41% mężczyzn, 59% kobiet), średnia wieku 37 lat.
Ponad 50% miało duże ryzyko S (mierzone skalą Beck and Steer 1991)
wymagało szybkiej interwencji.
4521 młodych ludzi (chłopcy 31%, dziewczyny 69%).
75 % miało duże nasilenie i wymagało szybkiej interwencji (badani skalą SIQ-Junior,
Od 1 czerwca 2010 do 1 marca 2011 czatowało 4082 osoby, średni czas 61 min
Przez 8 m-cy 2012: 99.375 wiadomości na 2326 tematów zostało umieszczonych na forum. Średni czas
trwania wizyty na forum wynosił 22 min
Wyniki (wstępna ewaluacja):
Czaty są skuteczne dla 1/3 osób, a dla połowy nieefektywne
Znacząca redukcja myśli samobójczych w grupie z interwencją (w porównaniu do grupy kontrolnej)
utrzymująca się przez 3 miesiące.
Pomoc online jest możliwa.
Lista wybranych por tali pomocowych na świecie
Z uwagi na język niektóre strony mają zasięg międzynarodowy (USA, Australia, Irlandia)
np. ReachOut http://us.reachout.com/get-help/help-a-friend
Strona ta wyróżnia się ofertą pomocy dla osoby bliskiej, która spotyka się z myślami o śmierci.
54
.
Niemcy: Telefonseelsorge http://www.telefonseelsorge.de
Nummer gegen Kummer https://www.nummergegenkummer.de
Dania Livslinienhttp://www.livslinien.dk/raadgivning/faresignaler
Fińskie stowarzyszenie na rzecz zdrowia psychicznego http://mielenterveysseura.fi
Hongkong http://www.help4suicide.com.hk
Węgry Magyar Lelki Elsősegély Telefonszolgálatok Szövetségével
http://www.sos505.hu
Nowa Zelandia National Depression Initiative http://www.depression.org.nz
http://www.thelowdown.co.nz
RPA http://www.sadag.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1496&Itemid=59
Szwecja Självmordsupplysningen (Föreningen Psykisk Hälsa) https://sjalvmordsupplysningen.se
SzwajcariaTel 143 - La Main Tendue – Die Dargebotene Hand – Telefono Amico
55
http://www.143.ch
Doświadczenia australijskie - Lifeline Australia
http://www.lifeline.org.au/Find-Help/Preventing-suicide/Do-you-know-someone-who-may-be-suicidalhttp://www.mindhealthconnect.org.au/
Mindframe National Media Initiative pracuje od 6 lat nad tematem roli internetu i mediów społecznościowych
w zapobieganiu S. W celu przygotowania zaleceń i wytycznych podjęto ocenę zasobów i oceny
odpowiedzialności mediów i społeczności. Analizę mediów społecznościowych oraz szereg konsultacji z mediami
(Mindframe National Media Initiative). Szereg spotkań okrągłego stołu: konsultacji przedstawicieli instytucji
zapobiegania z młodymi ludźmi (Young and Well Collaborative Research Center i Mindframe National Media).
Przegląd publikacji i spotkań z ekspertami.
Stany Zjednoczone - National Suicide Prevention Lifetime
http://www.suicidepreventionlifeline.org/GetHelp/WhatifSomeoneIKnowNeedsHelp.aspx
Jest bezpłatną pomocą dla osób w kryzysie samobójczym i distresie emocjonalnym dla dzwoniących z terenu
USA , którzy potrzebują natychmiastowej pomocy. Oferuje czat i pomoc smsowa. Składa się z sieci 160
ośrodków pomocy kryzysowej. Facebook nawiązał kontakt z NSPL. W efekcie powstał czat, do którego może
przyłączyć się każdy potrzebujący pomocy, każdy ma możliwość rozmowy ze specjalistą przez całą dobę. A
także wystarczy, aby inny dostrzegł niebezpieczeństwo, komentarz lub post, może zgłosić to do
administratora przez jedno kliknięcie. To spowoduje, że do pracownicy FB skontaktują się z osoba
potrzebującą pomocy.
Komunikaty zachęcające do korzystania z internetu „nie jesteś sam”, „zadzwoń do nas”, „jesteśmy tu by
pomóc”, „możemy pomóc” itp.
56
7. OMÓWIENIE WYNIKÓW
Przedmiotem raportu była analiza empirycznych dowodów możliwego wpływu internetu na ryzyko
popełnienia samobójstwa lub samookaleczenia przez młodych ludzi. Dynamiczne i szybko zmieniające się
środowisko internetu sprawia, że badania są opóźnione w stosunku do zachodzących zmian w internecie.
Wydaje się, że internet wykazuje możliwość zarówno wpływu pozytywnego jak i negatywnego na
wrażliwych młodych ludzi. Internet może ułatwić dostęp do informacji dotyczących sposobów popełnienia
samobójstwa, stwarzać kanał komunikacyjny dla agresywnych zachowań polegających na nękaniu i
poniżaniu.
Rozwój Internetu niesie zagrożenie (rozpowszechnienie informacji prosuicydalnej, cyber przemoc czy pakty
samobójcze) ale z drugiej strony daje nowe możliwości spersonalizowanej pomocy za pomocą
wyspecjalizowanych portali wykorzystujących wszystkie formy i kanały stacjonarnej i mobilnej komunikacji
elektronicznej z osobami z grup ryzyka (czaty, fora, hotline, smsy, mejle). W obecnej chwili trudno
przewidzieć, w którą stronę potoczy się dalszy rozwój, ale na pewno Internet i nowe media będą odgrywać
znaczącą rolę.
Zasoby polskiego Internetu są ubogie jeśli chodzi o ofertę pomocy. Istnieje, co prawda, wiele portali i stron
internetowych traktujących bądź odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do problematyki suicydalnej.
Są to jednak inicjatywy niezależnie podejmowane i rozproszone. Ich zawartość jest w dużym stopniu
powtórzeniem klasycznych metod prewencji biernej realizowanej za pomocą broszur i ulotek polegającej na
udostępnianiu podstawowych informacji i z ograniczoną możliwością interakcji. Na ogół szukających pomocy
on-line odsyła się do tradycyjnych kanałów podając numery do różnego rodzaju telefonów zaufania. Czasem
proponuje się kontakt e-mailowy bądź za pośrednictwem komunikatora GG - gadu-gadu (portal
samobójstwo.pl), który gwarantuje reakcję w czasie nie dłuższym niż 24 godziny. Nie przystaje to do
wzorców komunikacji do których przywykli potencjalni użytkownicy i dotyczy to przede wszystkim trzech
następujących aspektów:
2. kanałów komunikacji – powinny to być najpopularniejszych serwisy wykorzystywane na co dzień
przez internautów;
3. języka komunikowania się – należy formę i język komunikacji dostosować do docelowych grup
ryzyka.
W poniższej pracy przedstawiono zakres problematyki suicydologicznej, skale zjawiska w świecie i w Polsce.
Zwraca uwagę fakt, że Polska nie uczestniczyła do tej pory w profilaktycznych programach
międzynarodowych, nie opracowano narodowego programu mimo zobligowania w Narodowym programie
Ochrony Zdrowia Psychicznego.
W ostatnich dwóch latach liczba samobójstw istotnie wzrosła, co obliguje do podjęcia działań na rzecz
zapobiegania samobójstwom.
57
Podjęto wstępne badanie tematyki suicydalnej w polskiej domenie Internetu, które objęło następujące
aspekty:
Ich wynikiem jest potwierdzenie wyraźnej obecności rozważanej tematyki i znaczenia mediów
społecznościowych w prewencji.
Główne wnioski przeprowadzonej analizy są następujące:
1. W Polsce nie ma tradycji działań w zakresie profilaktyki samobójstw.
2. Nie ma żadnego portalu dające rzeczywista możliwość pomocy osobom z grupy ryzyka przez
internet spełniającej kryteria pomocy w obszarze czasowym (synchroniczne), kanałów komunikacji
oraz odpowiedniego języka. Język kilku polskojęzycznych stron jest biurokratyczny, zamieszcza
podstawowe wiadomości z suicydologii.
3. Analiza języka na forach społecznościowych wykazuje, że samobójstwo przestało być tematem tabu.
4. Konieczne wydaje się przygotowanie polskojęzycznej strony dającej możliwość interakcji
natychmiastowej z wolontariuszem, specjalistą. Wskazane jest skorzystanie z dobrych praktyk np.
113online
5. Do rozważenie pozostaje przygotowanie polskojęzycznej aplikacji pomocowej dla danego rejonu.
6. Pogłębione badanie polskiej domeny internetu polegające na długim okresie monitorowania (3-6mcy)
przy wykorzystaniu specyficznych narzędzi.
7. Wskazana analiza językowa wpisów internetowych (współpraca z projektem Słowosieć
8. Zwraca uwagę dysonans między liczbą użytkowników internetu w Polsce, czasu spędzanego przy
komputerze, zaawansowania w domenie prywatnej a niedostatecznym współpracą z kanałami
państwowymi.
9. Wydaje się konieczne przygotowanie interdyscyplinarnego zespołu fachowców w zakresie
profilaktyki samobójstw oraz roli nowych mediów.
58
LITERATURA
Aguilar, E. J., Jorge, S., Rubio, A., & Siris, S. G. (2009). Effect of mass media on suicidal behavior in patients
with psychotic disorders. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 255-272). New York: Nova
Science Publishers.
Alao, A., Soderberg, M., Pohl, E., & Lolaalao, A. (2006). Cybersuicide: Review of the role of the Internet on
suicide. CyberPsychology & Behavior, 9, 489-493.
Alao, A. O., Yolles, J. C., & Armenta, W. R. (1999). Cybersuicide: The Internet and suicide. American journal of
Psychiatry, 156, 1836-1837.
Baker, D., & Fortune, S. (2008). Understanding self-harm and suicide websites: A qualitative interview study
of young adult website users. Crisis, 29, 118-122.
Baker, T. G., & Lewis, S. P. (2013). Responses to online photographs of non-suicidal self-injury: A thematic
analysis. Archives of Suicide Research, 17, 223-235.
Barak, A. (2007). Emotional support and suicide prevention through the Internet: A field project report.
Computers in Human Behavior, 23, 971-984.
Barak, A., & Miron, O. (2005). Writing characteristics of suicidal people on the Internet: A psychological
investigation of emerging social environments. Suicide & Life - Threatening Behavior, 35, 507-524.
Barr, W., & Leitner, M. (2009). For better or for worse? Suicide and the Internet in the world today. In L. Sher
and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 285-294). New York: Nova Science Publishers.
Bauman, S., Toomey, R. B., & Walker, J. L. (2013). Associations among bullying, cyberbullying, and suicide in
high school students. Journal of Adolescence, 36, 341-350.
Baume, P. , Cantor, C,H., & Rolfe, A. (1997). Cybersuicide: The role of interactive suicide notes on the Internet.
Crisis, 18, 73-79.
Beal, K. C. (2011). Parents of suicides-friends & families of suicides Internet community. In: J. R. Jordan, & J. L.
McIntosh (Eds.), Grief after suicide: Understanding the consequences and caring for the survivors (pp. 381388). New York: Routledge/Taylor & Francis.
Beaston, S., Hosty, G. S., & Smith, S. (2000). Suicide and the Internet. Psychiatric Bulletin, 24 (11), 434.
Becker, K., Mayer, M., Nagenborg, M., EL-Faddagh, M., & Schmidt, M. H. (2004). Parasuicide online: Can
suicide websites trigger suicidal behaviour in predisposed adolescents? Nordic Journal of Psychiatry, 58, 111114.
Becker, K., & Schmidt, M. H. (2004). Internet chat rooms and suicide. Journal of the American Academy of
Child & Adolescent Psychiatry, 21, 246-247.
Biddle, L., Donovan, J., Hawton, K., Kapur, N., & Gunnell, D. (2008). Suicide and the Internet. British Medical
Journal, 336, 800-802.
59
Biddle, L., Gunnell, D., Owen-Smith, A., Potokar, J., Longson, D., Hawton, K., Kapur, N., & Donovan, J. (2012).
Information sources used by the suicidal to inform choice of method. Journal of Affective Disorders, 136, 702709.
Birbal, R., Maharajh, H. D., Birbal, R., Clapperton, M., Jarvis, J., Ragoonath, A., & Uppalapati, K. (2009).
Cybersuicide and the adolescent population: Challenges of the future? International Journal of Adolescent
Medicine and Health, 21, 151-159.
Boyce, N. (2010). Pilots of the future: Suicide prevention and the Internet. Lancet, 367, 1889-1890.
Bronisch, T. (2004). New media and suicidality: Perils and possibilities of intervention. Archives of Suicide
Research, 8, 398-399.
Cash, S. J., Thelwall, M., Peck, S. N., Ferrell, J. Z., & Bridge, J. A. (2013). Adolescent suicide statements on
MySpace. CyberPsychology, Behavior, and Social Networking, 16, 166-174.
Cheng, Q. (2011). Online suicide-related information in Hong Kong: Perspectives from youth suicide
prevention. Journal of Youth Studies, 14, 74-85.
Cheng, Q. (2011). Are Internet service providers responsible for online suicide pacts? British Medical Journal,
342, d2113-d2114.
Cheng, Q., Chang, S.-S., & Yip, P. S. F. (2012). Opportunities and challenges of online data collection for
suicide prevention. Lancet, 379, 53-54.
Cheng, Q., Fu, K.-W., & Yip, P. S. F. (2011). A comparative study of online suicide-related information in
Chinese ans English. Journal of Clinical Psychiatry, 72, 313-319.
Collings, S., & Niederkrotenthaler, T. (2012). Suicide prevention and emergent media: Surfing the opportunity.
Crisis, 33, 1-4.
Corkery, J. M., Button, J., Vento, A. E., & Schifano, F. (2010). Two UK suicides using nicotine extracted from
tobacco employing instructions available on the Internet. Forensic Science International, 199, 9-13.
Dunlop, S. M., More, E., & Romer, D. (2011). Where do youth learn about suicides on the Internet, and what
influence does this have on suicidal ideation? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52, p. 1073-p.
1080.
Durkee, T., Hadlaczky, G., Westerlund, M., & Carli, V. (2011). Internet pathways in suicidality: A review of the
evidence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8, 3938-3952.
Ekman, I., & Soderberg, S. (2009). “Across the street – Not down the road” – Staying alive through deliberate
self-harm. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 221-232). New York: Nova Science
Publishers.
Fiedorowicz, J. G., & Chigurupati, R. B. (2009). The Internet in suicide prevention and promotion. In L. Sher,
Fu, K.-W., Cheng, Q., Wong, P. W. C., & Yip, P. S. F. (2013). Responses to a self-presented suicide attempt in
social media: A social network analysis. Crisis, 34, 406-412.
60
Fu, K.-W., Wong, P. W. C., & Yip, P. S. F. (2009). Internet and emerging suicide method: A case study of
contagion of charcoal buning suicides via the Internet. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp.
153-168). New York: Nova Science Publishers.
Fushimi, M. (2009). Internet suicide phenomenon in Japan. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide
(pp. 415-426). New York: Nova Science Publishers.
Gilat, I., & Shahar, G. (2007). Emotional first aid for a suicide crisis: comparison between telephonic hotline
and Internet. Psychiatry, 70, 12-18.
Gilat, I., & Shahar, G. (2009). Suicide prevention by online support groups: An action theory-based model of
emotional first aid. Archives of Suicide Research, 13, 52-63.
Gilat, I., & Tobin, Y. (2009). “I am so sick of this life”: A semiotic analysis of suicidal messages on the Internet.
In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 169-184). New York: Nova Science Publishers.
Gilat, I., Tobin, T., & Shahar, G. (2011). Offering support to suicidal individuals in an online support group.
Archives of Suicide Research, 15, 195-206.
Gilat, I., Tobin, Y., & Shahar, G. (2012). Responses to suicidal messages in an online support group:
Comparison between trained volunteers and lay individuals. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology,
47, 1929-1935.
Greidanus, E., & Everall, R. D. (2010). Helper therapy in an online suicide prevention community. British
Journal of Guidance & Counselling, 38, 191- 204.
Grohol, J. M. (2008). Suicide and the Internet: Study misses Internet's greater collection of support websites.
British Medical Journal, 336, 905-906.
Gunn, J. F., & Lester, D. (2012). Media guidelines in the Internet age. Crisis, 33, 187-189.
Gunn, J. F., & Lester, D. (2013). Using Google searches on the Internet to monitor suicidal behavior. Journal of
Affective Disorders, 148, 411-412.
Gunnell, D., Bennewith, O., Kapur, N., Simkin, S., Cooper, J., & Hawton, K. (2012). The use of the Internet by
people who die by suicide in England: A cross sectional study. Journal of Affective Disorders, 141, 480-483.
Haas, A., Koestner, B., Rosenberg, J., Moore, D., Garlow, S. J. Sedway, J., Nicholas, L., Hendin, H., Mann, J. J.,
& Nemeroff, C. B. (2008). An interactive web-based method of outreach to college students at risk for suicide.
Journal of American College Health, 57, 15-22.
Hagihara, A., & Abe, T. (2009). Media suicide-reports, Internet use and incidence of suicides in Japan. In L.
Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 295-305). New York: Nova Science Publishers.
Hagihara, A., Miyazaki, S., & Abe, T. (2012). Internet suicide searches and the incidence of suicide in young
people in Japan. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 262, 39-46.
Harris, K. M., McLean, J. P., & Sheffield, J. (2009). Examining suicide-risk individuals who go online for suiciderelated purposes. Archives of Suicide Research, 13, 264-276.
61
Hawton, K., Saunders, K. E. A., & O’Connor, R. C. (2012). Self-harm and suicide in adolescents. Lancet, 379,
2373-2382.
Hemelrijk, E., van Ballegooijen, W., Donke, T., van Straten, A., & Kerkhof, A. (2012). Internet-based screening
for suicidal ideation in common mental disorders. Crisis, 33, 215-221.
Hertlein, K. M., & Piercy, F. P. (2012). Essential elements of Internet infidelity treatment. Journal of Marital and
Family Therapy, 38, 257-270.
Hidaka, Y., & Operario, D. (2009). Hard-to reach populations and stigmatized topics: Internet-based mental
health research for Japanese men who are gay, bisexual, or questioning their sexual orientation. In L. Sher
Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2010). Bullying, cyberbullying, and suicide. Archives of Suicide Research, 14,
206-221.
Hitosugi, M. (2009). Internet-associated suicide in Japan. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide
(pp. 307-317). New York: Nova Science Publishers.
Hitosugi, M., Nagai, T., & Tokudome, S. (2007). A voluntary effort to save the youth suicide via the Internet in
Japan. International Journal of Nursing Studies, 44, 157.
Horne, J., & Wiggins, S. (2009). Doing being ‘on the edge’: Managing the dilemma of being authentically
suicidal in an online forum. Sociology of Health & Illness, 31, 170-184.
Ikunaga, A., Nath, S. R., & Skinner, K. A. (2013). Internet suicide in Japan: A qualitative content analysis of a
suicide bulletin board. Transcultural Psychiatry, 50, 280-302.
Janson, M. P., Alessandrini, E. S., Strunjas, S. S., Shahab, H., El-Mallakh, R., & Lippmann, S. B. (2001). Internetobserved suicide attempts. Journal of Clinical Psychiatry, 62, 478.
Jarvi, S., Jackson, B., Swenson, L., & Crawford, H. (2013). The impact of social contagion on non-suicidal selfinjury: A review of the literature. Archives of Suicide Research, 17, 1-19.
Jorm, A. F., Fischer, J.-A. & Oh, E. (2010). Effect of feedback on the quality of suicide prevention websites:
Randomised controlled trial. British Journal of Psychiatry, 197, 73-74.
Katsumata, Y., Matsumoto, T., Kitani, M., & Takeshima, T. (2008). Electronic media use and suicidal ideation in
Japanese adolescents. Psychiatry & Clinical Neurosciences, 62, 744-746.
Kemp, C. G., & Collings, S. C. (2011). Hyperlinked suicide assessing the prominence and accessibility of
suicide websites. Crisis, 32, 143-151.
Kim, K., Ryu, E., Chon, M. Y., Yeun, E. J., Choi, S. Y., Seo, J. S., & Nam, B. W. (2006). Internet addiction in
Korean adolescents and its relation to depression and suicidal ideation: A questionnaire survey. International
Journal of Nursing Studies, 43, 185-192.
Klein, C. A. (2012). Live deaths online: Internet suicide and lethality. Journal of the American Academy of
Psychiatry and the Law, 40, 530-536.
62
Klimes-Dougan, B., Klingbeil, D. A., & Meller, S. J. (2013). The impact of universal suicide-prevention programs
on the help-seeking attitudes and behaviors of youths. Crisis, 34, 82-97.
Krysinska, K. E., De Leo, D. (2007). Telecommunication and suicide prevention: Hopes and challenges for the
new century. Omega, 55, 237-253.
Krysinska, K., & Msuicidology, A. K. (2010). On-line support and resources for people bereaved through
suicide: What is available? Suicide and Life-Threatening Behavior, 40, 640-650.
Kwon, M., & Kim, D. J. (2012). Internet addiction and suicide. Journal of the Korean Medical Association, 55,
335-340.
Law, S., Huang, X.-Z., & Liu, P. (2009). Suicide in China in the era of the Internet. In L. Sher and A. Vilens (Eds.),
Internet and suicide (pp. 333-353). New York: Nova Science Publishers.
Lehavot, K., Ben-Zeev, D., & Neville, R. E. (2012). Ethical considerations and social media: A case of suicidal
postings on Facebook. Journal of Dual Diagnosis, 8, 341-346.
Lester, D. (2008-2009). The use of the Internet for counseling the suicidal individual: Possibilities and
drawbacks. Omega, 58, 233-250.
Lester, D. (2010). Linguistic analysis of a blog from a murder-suicide. Psychological Reports, 106, 342.
Lester, D. (2012). Bereavement after suicide: A study of memorials on the Internet. Omega, 65, 189-194.
Lovisi, G. M. (2012). The relationship between elderly suicide rates and the Internet: A cross-national study.
International Journal of Social Psychiatry, 58, 337.
Luxton, D. D., June, J. D., & Fairall, J. M. (2012). Social media and suicide: A public health perspective.
American Journal of Public Health, 102, 195-200.
Magnet, S. (2007). Feminist sexualities, race and the Internet: An investigation of suicidegirls.com. New Media
& Society, 9, 577-602.
Mandrusiak, M. (2009). Warning signs for suicide: Safe and effective information delivery online. In L. Sher,
Mandrusiak, M., Rudd, M. D., Joiner, T. E. Jr., Berman, A. L., Van Orden, K. A., & Witte, T. (2006). Warning
signs for suicide on the Internet: A descriptive study. Suicide and Life-Threatening Behavior, 36, 263-271.
Mathy, R. M., & Cooper, A. (2003). The duration and frequency of Internet use in a nonclinical sample:
Suicidality, behavioral problems, and treatment histories. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training,
40, 125-135.
McCarthy, M. J. (2010). Internet monitoring of suicide risk in the population. Journal of Affective Disorders,
122, 277-279.
McSwain, S., Lester, D., & Gunn, J. E. (2012). Warning signs for suicide in Internet forums. Psychological
Reports, 111, 186-188.
Mehlum, L. (2000). The Internet, suicide, and suicide prevention. Crisis, 21, 186-188.
63
Merrick-Kenig, E. & Merrick, J. (2009). Cybersuicide. International Journal of Adolescent Medicine and Health,
21, 135-136.
Messias, E., Castro, J., Saini, A., Usman, M., & Peeples, D. (2011). Sadness, suicide, and their association with
video game and Internet overuse among teens: Results from the youth risk behavior survey 2007 and 2009.
Suicide and Life-Threatening Behavior, 41, 307-315.
Milovancevic, M. P., Tosevski, D. L., Deusic, S. P., & Bradic, Z. (2009). Internet as a healing or killing tool in
youth suicide phenomenon. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 197-208). New York: Nova
Science Publishers.
Mishara, B. L. (2012). How best to help suicidal persons over the telephone and Internet. In D. Lester, and J. R.
Rogers (Eds.), Crisis intervention and counseling by telephone and the Internet (3rd ed., pp. 74-83).
Springfield, IL: Charles C. Thomas.
Mishara, B. L., & Weisstub, D. N. (2007). Ethical, legal, and practical issues in the control and regulation of
suicide promotion and assistance over the Internet. Suicide & Life-Threatening Behavior, 37, 58-65.
Murray, C. D., & Osborne, J. S. (2009). Exploring self-injury and suicide in relation to self-harm discussion
groups on the Internet. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 209-220). New York: Nova
Science Publishers.
Naito, A. (2007). Internet suicide in Japan: Implications for child and adolescent mental health. Clinical Child
Psychology and Psychiatry, 12, 583-597.
Narang, P., & Lippmann, S. B. (2009). The Internet: Its role in the occurrence and prevention of suicide. In L.
Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 13-20). New York: Nova Science Publishers.
Niezen, R. (2013). Internet suicide: Communities of affirmation and the lethality of communication. Transcultural
Psychiatry, 50, 303-322.
Omar, H. A. (2005). A model program for youth suicide prevention. International Journal of Adolescent
Medicine and Health, 17, 275-278.
Ozawa-De Silva, C. (2010). Shared death: Self, sociality and Internet group suicide in Japan. Transcultural
Psychiatry, 47, 392-418.
Park, S., Hong, K.-E. M., Park, E. J., Ha, K. S., & Yoo, H. J. (2012). The association between problematic
Internet use and depression, suicidal ideation and bipolar disorder symptoms in Korean adolescents.
Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 47, 153-159.
Pirkis, J., Neal, L., Dare, A., Blood, R. W., & Studdert, D. (2009). Legal bans on pro-suicide web sites: An early
retrospective from Australia. Suicide and Life-Threatening Behavior, 39, 190-193.
Pompili, M., Lester, D., Innamorati, M., Forte, A., Iacorossi, G., Dominici, G., Sapienza, L., & Tatarelli, R. (2009).
Internet resources for preventing suicide. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 81-97). New
York: Nova Science Publishers.
Prior, T. I. (2004). Suicide methods from the Internet. American Journal of Psychiatry, 161, 1500-1501.
64
Quinett, P., & Baker, A. (2009). Web-based suicide prevention education: Innovations in research, training,
and practice. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 41-61). New York: Nova Science
Publishers.
Rajagopal, S. (2005). Suicide pacts and the Internet. British Medical Journal, 19, 1298-1299.
Rajagopal, S. (2009). The Internet and suicide pacts. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp.
Rankin, T. J., Yakunina, E. S., Moeller, J. R., & Werth, J. L. (2009). Internet communication about assisted or
“rational” suicidal: Legal and ethical considerations for practice. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and
suicide (pp. 355-371). New York: Nova Science Publishers.
Recupero, P. R., Harms, S. E., & Noble, J. M. (2008). Googling suicide: Surfing for suicide information on the
Internet. Journal of Clinical Psychiatry, 69, 878-888.
Richard, J., Werth, J. L., and Rogers, J. R. (2000). Rational and assisted suicidal communication on the Internet.
A case example and discussion of ethical and practice issues. Ethics and Behavior, 10, 215-238.
Robertson, L., Skegg, K., Poore, M., Williams, S., & Taylor, B. (2012). An adolescent suicide cluster and the
possible role of electronic communication technology. Crisis, 33, 239-245.
Rodham, K., Gavin, J., & Miles, M. (2007). I hear I listen, and I care: A qualitative investigation into the
function of a self-harm message board. Suicide and Life-Threatening Behavior, 37, 422-430.
Ruder, T. D., Hatch, G. M., Ampanozi, G., Thali, M. J., & Fischer, N. (2011). Suicide announcement on
Facebook. Crisis, 32, 280-282.
Sandor, K. (2009). The advantages and the disadvantages of the Internet in preventing suicide. In L. Sher, and
A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 21-40). New York: Nova Science Publishers.
Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2009). Boderline personality, contagion, and the Internet. In L. Sher and A.
Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 233-242). New York: Nova Science Publishers.
Sarchiapone, M., Temnik, S., & Carli, V. (2009). Preventing suicide through the Internet. In L. Sher, and A.
Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 99-115). New York: Nova Science Publishers.
Schneider, B., & Grebner, K. (2009). Information for crisis intervention and suicide prevention resources for
individuals with substance use disorders on the Internet. In L. Sher and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp.
Schotanus-Dijkstra, M., Havinga, P., van Ballegooijen, W., Delfosse, L., Mokkenstorm, J., & Boon, B. (2014).
What do the bereaved by suicide communicate in online support groups? Crisis, 35, 27-35.
Seko, Y. (2008). “Suicide machine” seekers: Transgressing suicidal taboos online. Learning Inquiry, 2, 181199.
Shah, A. (2009). The use of the Internet for research on suicide in the elderly. In L. Sher and A. Vilens (Eds.),
Internet and suicide (pp. 273-283). New York: Nova Science Publishers.
65
Shah, A. (2010). The relationship between general population suicide rates and the Internet: A cross-national
study. Suicide & Life-Threatening Behavior, 40, 146-150.
Shah, A. (2010). The relationship between elderly suicide rates and the Internet: A cross-national study.
International Journal of Social Psychiatry, 56, 214-219.
Sher, L. (2000). The Internet, suicide, and human mental functions. Canadian Journal of Psychiatry, 45, 297.
Sher, L. (2009). The concept of post-traumatic mood disorder, suicidal behavior in war veterans and possible
use of Internet-based therapies in the treatment of war veterans with posttraumatic mood disorder. In L. Sher
Silenzio, V. M. B., Duberstein, P. R., Tang, W., Lu, N., Tu, Xin., & Homan, C. M. (2009). Connecting the invisible
dots: Reaching lesbian, gay, and bisexual adolescents and young adults at risk for suicide through online
social networks. Social Science & Medicine, 69, 469-474.
Silva, C. O. (2008). Too lonely to die alone: Internet suicide pacts and existential suffering in Japan. Culture,
Medicine and Psychiatry, 32, 516-551.
Sisask, M., Mark, L., & Värnik, A. (2012). Internet comments elicited by media portrayal of a familicide-suicide
case. Crisis, 33, 222-229.
Sisask, M., & Värnik, A. (2012). Media roles in suicide prevention: A systematic review. International Journal
of Environmental Research and Public Health, 9, 123-138.
Sisask, M., Värnik, A., & Wasserman, D. (2005). Internet comments on media reporting of two adolescents'
collective suicide attempt. Archives of Suicide Research, 9, 87-98.
Song, T. M., Song, J., An, J.-Y., Hayman, L. L., & Woo, J.-M. (2014). Psychological and social factors affecting
Internet searches on suicide in Korea: a big data analysis of Google search trends. Yonsei Medical Journal,
55, 254-263.
Stieger, S., Burger, C., Bohn, M., & Voracek, M. (2013). Who commits virtual identity suicide? Differences in
privacy concerns, Internet addiction, and personality between Facebook users and quitters. CyberPsychology,
Behavior, and Social Networking, 16, 629-634.
Stone, D. M., Barber, C. W., & Posner, M. (2009). Improving public health practice in suicide prevention
through online training: A case example. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 63-79). New
York: Nova Science Publishers.
Stone, G. D. (2011). Contradictions in the last mile: Suicide, culture, and e-agriculture in rural India. Science,
Technology, & Human Values, 36, 759-790.
Stoney, G. (1998). Suicide prevention on the Internet. In R. J. Kosky, H. S. Eshkevari (Ed.), Suicide prevention:
The global context (pp. 237-244) New-York: Plenum Press.
Sueki, H. (2011). Does the volume of Internet searches using suicide-related search terms inﬂuence the suicide
death rate: Data from 2004 to 2009 in Japan. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 65, 392-394.
66
Sueki, H. (2012). Association between deliberate self-harm-related Internet searches and the mental states
and lifetime suicidal behaviors of Japanese young adults. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 66, 451453.
Sueki, H. (2013). The effect of suicide-related Internet use on users’ mental health: A longitudinal study. Crisis,
34, 348-353.
Sueki, H., & Eichenberg, C. (2012). Suicide bulletin board systems comparison between Japan and Germany.
Death Studies, 36, 565-580.
Szumilas, M., & Kutcher, S. (2009). Teen suicide information on the Internet: A systematic analysis of quality.
Canadian Journal of Psychiatry, 54, 596-604.
Tam, J., Tang, W. S., & Fernando, D. J. (2007). The Internet and suicide: A double-edged tool. European
Journal of Internal Medicine, 18, 453-455.
Thom, K., Edwards, G., Nakarada-Kordic, I., McKenna, B., O'Brien, A., & Nairn, R. (2011). Suicide online:
Portrayal of website-related suicide by the New Zealand media. New Media & Society, 13, 1355-1372.
Thom, K., McKenna, B., Edwards, G., O’Brien, A., & Nakarada-Kordic, I. (2012). Reporting of suicide by the
New Zealand Media. Crisis, 33, 199-207.
Thompson, S. (1999). The Internet and its potential influence on suicide. Psychiatric Bulletin, 23, 449-451.
Vennemann, B., & Pollak, S. (2006). Death by hanging while watching violent pornographic videos on the
Internet - suicide or accidental autoerotic death? International Journal of Legal Medicine, 120, 110-114.
Westerlund, M. (2011). The production of pro-suicide content on the Internet: A counter-discourse activity.
New Media & Society, 14, 764-780.
Whitlock, J., Purington, A., & Gershkovich, M. (2009). Media, the Internet, and nonsuicidal self-injury. In M. K.
Nock (Ed.), Understanding nonsuicidal self-injury: Origins, assessment, and treatment (pp. 139-155).
Washington: American Psychological Association.
Wilson, G., & Lester, D. (1998). Suicide prevention by e-mail. Crisis Intervention, 4, 81-87.
Wong, P. W. C., Fu, K.-W., & Yip, P. S. F. (2009). A Potential source for data in understanding youth suicide –
Instant messages. In L. Sher, and A. Vilens (Eds.), Internet and suicide (pp. 137-152). New York: Nova Science
Publishers.
Yang, A. C., Tsai, S.-J., Huang, N. E., & Peng, C.-K. (2011). Association of Internet search trends with suicide
death in Taipei City, Taiwan, 2004–2009. Journal of Affective Disorders, 132, 179-18
67
68
ZAŁĄCZNIK 1: PRZYKŁADY WPISÓW Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH
twitter
Wpis 1
69
Wpis 2
70
Wpis 3
71
Wpis 4
72
73
Wpis 5
74
Wpis 6
75
Facebook
Wpis 1
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=665867026804642&id=100001440511000
76
Wpis 2
https://www.facebook.com/pages/Wiersze-o-smutku-b%C3%B3lu-i-z%C5%82amanymsercu/659920404024068?fref=nf
77
Wpis 3
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=737343346286310&id=100000319555730
78
Wpis 4
79
Forum internetowe
http://f.kafeteria.pl/temat.php?id_p=4409286
80

Internet i nowe technologie w zapobieganiu samobójstwom

Transkrypt

Podobne dokumenty

Syndrom suicydalny-samobójstwa samouszkodzenia interwencja

Darmowy fragment www.bezkartek.pl