Przedsiębiorstwo społeczne - Platforma Ekonomii Społecznej

Transkrypt

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.
Przedsiębiorstwo
społeczne – podstawowe
informacje.
BIAŁYSTOK 2010
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
1
Przedsiębiorstwo społeczne wyłoniło się z trzeciego sektora i rozwinęło się
na rynku, gdzie okazało się poniekąd lepsze od organizacji komercyjnych i publicznych.1
Jest to przedsiębiorstwo, które działa na rynku oraz służy realizacji celów o charakterze
społecznym, przy czym zbliża ludzi w dążeniu do rozwoju gospodarczego i dla pożytku
ogółu ludzi.2 Ponadto przedsiębiorstwo społeczne nie zajmuje się rzecznictwem interesów
jako głównym celem funkcjonowania, ani redystrybucją środków finansowych, ale jest
trwale
i
bezpośrednio
zaangażowane
w produkcję
dóbr
i
świadczenie
usług
3
dla zróżnicowanej kategorii osób, co stanowi główny cel jego funkcjonowania. Definicja
ta nie precyzuje, czym tak właściwie jest przedsiębiorstwo społeczne, dlatego w celu
właściwszego określenia zostanie podanych kilka cech charakterystycznych, które są
mu przypisywane.
Każde przedsiębiorstwo społeczne posiada specyficzne tylko dla siebie cechy
charakterystyczne, ale wszystkie z nich maja pewne cechy wspólne i zaliczymy do nich:4
 zorientowanie na przedsiębiorczość – działanie na rynku w oparciu o produkcję
dóbr i świadczenie usług, nastawione na osiągnięcie nadwyżki ze swojej
działalności;
 cele społeczne są powodem zorganizowania działalności gospodarczej i jej
prowadzenia np. tworzenie miejsc pracy, szkolenie i świadczenie usług;
 własność społeczna – przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją autonomiczną,
1 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.
Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 112-113
2 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak,
M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 35
Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110
M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 35, T.
Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.
Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110 oraz J.J. Wygański, Antologia
kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE, s.80
2
w której sposób zarządzania i struktura własności opiera się na partycypacji
zainteresowanych osób, wysoki poziom niezależności, wynika z faktu iż zostało
zorganizowane jako dobrowolna inicjatywa grupy ludzi, jest przez nich zarządzane
w ramach autonomicznego projektu i oni podejmują decyzje o czasie jego istnienia,
przy czym może być zależne od publicznych subsydiów;
 nieprzerwaną
działalność
w
zakresie
produkcji
dóbr
i
sprzedaży
usług
dla społeczności;
 dość wysoki poziom ryzyka ekonomicznego, który wiąże się z koniecznością
finansowania działalności, a więc niezbędny jest wysiłek członków przedsiębiorstwa
do pozyskania i efektywnego zarządzania niezbędnymi zasobami;
 minimalny poziom pracy, za którą przysługuje wynagrodzenie.
Powyższe cechy bez wątpienia odnoszą się do przedsiębiorstwa społecznego, ale to,
co szczególnie przemawia za jego społecznym charakterem funkcjonowania to:5
 główny cel – służenie społeczeństwu, bądź specyficznej grupie ludzi;
 sposób powstania – powstało w wyniku wspólnego działania osób należących
do danej społeczności lub osób dzielących te same potrzeby lub cele;
 władza decyzyjna – w ręku członków lub udziałowców przedsiębiorstwa
społecznego, a nie właścicieli kapitału;
 zarządzanie – opiera się na partycypacji i demokratycznych procedurach;
 dystrybucja zysków – ma ograniczony zakres.
Gdy już wiemy, czym jest przedsiębiorstwo społeczne i jakie specyficzne cechy
są mu przypisywane, możemy przejść do wymienienia form przedsiębiorstw społecznych.
Istnieje wiele różnych form, ale do najpopularniejszych zalicza się:6
 firmy ,,społeczne”, najczęściej zatrudniają i prowadzą szkolenia dla grup społecznie
3
zmarginalizowanych;
 związki kredytowe, zapewniają dostęp do środków finansowych na zasadach
niekomercyjnych;
 instytucje pośredniczące na rynku pracy, które szkolą i umożliwiają odbycie staży
zawodowych osobom bezrobotnym;
 instytucje organizujące usługi opiekuńcze, głównie na rynku lokalnym;
 spółdzielnie;
 organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą umożliwiające
realizację celów dobroczynnych w sposób innowacyjny.
Tego typu przedsiębiorstwa dają nie tylko zatrudnienie, ale również wskazują drogi do jego
znalezienia osobom, które napotykają na rynku pracy szczególne trudności.7 Odnosi
się to w szczególności do osób objętych wykluczeniem społecznych, które znajdują się
w nietypowej sytuacji życiowej.
Podejście do przedsiębiorstwa społecznego w Europie, Wielkiej Brytanii i USA jest
odmienne i choć w gruncie rzeczy kwestie sporne nie dotyczą zasadniczych zasad
to warto przedstawić w czym jednak owe zróżnicowanie się przejawia.8
Europejskie podejście do przedsiębiorstwa społecznego
W
Europie
upowszechniło
się
rozumienie
przedsiębiorstwa
społecznego
zaproponowane przez sieć badawczą EMES i jest ono określane jako działalność o celach
głównie
społecznych,
której zyski
w założeniu
są
reinwestowane
w jej cele
lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu
udziałowców czy też właścicieli.9 Ten sposób spojrzenia wiąże się z tradycją
9 P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki lokalnej gmin i
powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej, Szczecin 2009.
4
dziewiętnastowiecznej ekonomii społecznej i tym samym za najbardziej odpowiednią
formę przedsiębiorstwa uważa spółdzielnię.10
Brytyjska koncepcja przedsiębiorstwa społecznego
W Wielkiej Brytanii dostrzeżono w rozwoju przedsiębiorstw społecznych szansę
dla rozwoju gospodarki inkluzywnej i w tym celu uruchomiono specjalny program rządowy,
w którym to określono iż przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją gospodarczą
o celach ściśle społecznych, w której uzyskane nadwyżki z działalności reinwestuje
się w owe cele lub na rzecz społeczności – a nie w celu maksymalizacji zysku właściciela.
Typowe cechy charakterystyczne dla przedsiębiorstwa społecznego w ujęciu brytyjskim
są następujące:11
 traktowane jest jako biznes z tą tylko różnicą, że celem działalności jest korzyść
i dobro społeczeństwa;
 odrzuca kolektywny sposób gospodarowania przedsiębiorstwem, a przesuwa
go bliżej, w stronę mechanizmów rynkowych;
 zakłada
istnienie szerokiego wachlarza form przedsiębiorstw narodowych,
obejmujących swym zasięgiem zarówno poziom lokalny, jak i globalny;
 wszystkie funkcjonujące przedsiębiorstwa społeczne muszą sprostać trzem
kryteriom: społecznemu, finansowemu oraz ochronie środowiska naturalnego.
Przedsiębiorstwo społeczne w ujęciu amerykańskim
W Stanach Zjednoczonych pojęcie przedsiębiorstwa społecznego jest definiowane
szerzej aniżeli jego europejski odpowiednik i jest postrzegane jako instytucjonalny
przedsiębiorca
społeczny.
Oznacza
każdy interes, który jest źródłem dochodu
5
a jednocześnie jest prowadzony nie dla zysku, lecz ze względów i dla realizacji celów
społecznych,
innowacyjności
odpowiadającej
i
determinacji
nastawionemu
w działaniu.
na
zysk
Specyficzną
biznesowi
cechą
dyscyplinie,
przedsiębiorstwa
społecznego w ujęciu Amerykanów jest jego hybrydowy charakter - czyli połączenie
działalności komercyjnej z filantropijną, z połączenia którego to wypływają jego
następujące właściwości:12
 wykorzystanie narzędzi i sposobów odpowiadających biznesowi dla osiągania
celów społecznych;
 mieszanie społecznych i komercyjnych metod oraz kapitału;
 tworzenie wartości społecznych i ekonomicznych;
 uzyskiwanie dochodu z działalności komercyjnej, by móc finansować działania
społeczne;
 ukierunkowywanie rynkowej energii na realizację misji społecznej;
 sprawdza efekty społeczne i finansowe;
 realizuje cele finansowe w sposób przyczyniający się do dobra publicznego;
 posiada wolność finansową dzięki możliwości nieograniczonego pomnażania
dochodu;
 stanowi strategię realizacji misji społecznej.
Porównanie działalności komercyjnej, filantropijnej oraz powstałej z ich połączenia
działalności o charakterze filantropijnym przedstawia poniższa tabela nr 1.
6
TABELA 1
Porównanie działalności: komercyjnej, filantropijnej i hybrydowej.
Działalność
komercyjna
Działalność
hybrydowa
Działalność
filantropijna
Motywy
własny interes
mieszane motywy
dobra wola
Metody
podporządkowanie
rynkowi
równowaga pomiędzy
rynkiem a misją
podporządkowanie
misji
Cele
tworzenie wartości
ekonomicznej
tworzenie wartości
społecznej i
ekonomicznej
tworzenie wartości
społecznej
reinwestowany na
rzecz działalności
misyjnej lub wydatków
operacyjnych lub
przetrzymywany z
przeznaczeniem na
wzrost i rozwój
kierowany na realizację
misji organizacji, która
jest wymagana przez
prawo lub politykę
organizacji
Przeznaczenie zysku dystrybuowany wśród
akcjonariuszy i
właścicieli
Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał
społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 118
Z powyższego zestawienia wynika, iż możliwe jest połączenie działalności o charakterze
dobroczynnym, społecznym z działalnością nastawioną na zysk i traktując za kryterium
zróżnicowania poziom integracji między programami społecznymi a działalnością
biznesową, przedsiębiorstwa dzielimy na te, w których:13
 programy społeczne i działalność biznesowa to jedno i to samo;
 program społeczny pokrywa się w części z działalnością biznesową, dzieląc
się kosztami i środkami produkcji;
 program społeczny i działalność biznesowa są od siebie niezależne, nie mają
wspólnych obszarów prócz tego, że z osiągniętych zysków finansuje się realizację
celów społecznych.
7
Każdy rodzaj działalności gospodarczej w tym również przedsiębiorstwo społeczne
posiada liczne plusy jak i minusy zorganizowania oraz funkcjonowania. W postaci tabeli,
poniżej
zostały
przedstawione
korzyści
i
koszty
prowadzenia
przedsiębiorstwa
społecznego w określonych wymiarach.
TABELA 2
Korzyści i ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego.
Korzyści
Ryzyko
Finanse
 dostarcza stabilnego
źródła dochodów;
 różnicuje źródła
przychodów;
 redukuje zależności od
donatorów;
 podnosi wartość
posiadanych środków
produkcji;
 nieograniczone
fundusze;
 wzrost wiarygodności.
 utrata pieniędzy;
 zbyt wysokie koszty
rozruchu;
 możliwość zmniejszenia
wsparcia ze strony
tradycyjnych
fundatorów;
Misja
 Stabilne warunki
programowania;
 odpowiedzialność za
osiąganie celów
społecznych;
 dźwiga działania
wynikające z misji.
 misja i reputacja mogą
zostać
skompromitowane, jeśli
interes jest postrzegany
jako niesłużący sprawie;
 w przypadku trudności
w zbilansowaniu misji i
pieniędzy może
nastąpić zbytnie
przesunięcie aktywności
w kierunku działań
biznesowych;
 przedsiębiorstwo może
mieć negatywny wpływ
na klientów.
Działalność operacyjna
 Jednoczy rozwój
 Interes może zbytnio
8





Kultura





organizacyjny i
narzędzia prowadzenia
biznesu z organizacja
non-profit;
z zasady double bottom
line czyni kontekst
zarządzania
obowiązujący we
wszystkich jego
funkcjach;
wymaga formy
organizacji, by móc
zarządzać interesami
społecznymi, środkami
produkcji oraz
inwestycjami;
wzmaga strategiczne
myślenie by działać na
dynamicznym rynku;
podnosi wydajność i
efektywność;
wspomaga umiejętności
reagowania na sygnały
rynku.
zaangażować
zarządzanie i
pochłaniać uwagę
pracowników;
 wzrost organizacyjnej
złożoności;
 potrzeby związane z
prowadzeniem
przedsiębiorstwa
zwiększają koszty;
 prowadzenie
przedsiębiorstwa może
wymagać zatrudnienia
odpowiednio
wykwalifikowanego
personelu.
innowacje;
przedsiębiorczość;
zarządzanie zmianą;
orientacja rynkowa;
orientacja na rezultaty.
 napięcia w wyniku
różnic pomiędzy kulturą
biznesu a kulturą
programów
społecznych;
 opór wobec zmian;
 personel może czuć się
,,sprzedany”;
 personel, który nie
akceptuje kultury
biznesu może odejść;
Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał
społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 120
W
owym
referacie
zostały
podane
podstawowe
się do przedsiębiorstwa społecznego. Określone zostało,
informacje
odnoszące
czym jest przedsiębiorstwo
społeczne, jakie specyficzne cechy są mu przypisywane, jakie rodzaje przedsiębiorstw
9
społecznych występują na rynku oraz jakie korzyści i koszty generuje taka forma
działalności.
10
Bibliografia:
1. T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza,
Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
2007
2. S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej.,
[w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut
Spraw Publicznych, Warszawa 2007
3. P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki
lokalnej gmin i powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej,
Szczecin 2009
4. J.J. Wygański, Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE,
11
Coś więcej dla zainteresowanych:
1. http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/325060.html
2. http://www.partnerstwosynapsis.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=4
3. http://www.ekon.org.pl/art.php?catId=23&l=1
4. http://www.zielonyrower.pl/
5. http://www.garncarskawioska.pl/
6. http://www.nasutow.pl/firma.php
7. http://fundacjabycrazem.pl/przedsiebiorstwo-spoleczne.html
8. http://www.galeriasmaku.sisg.org.pl/ekonomia-spoleczna.html
9. http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/459759
10. http://www.emaus.lublin.pl/psemaus.html
11. http://www.podlaskiinkubator.pl/audycje-radiowe/76-darmowe-szkolenia-i-praktyczneporady-zao-przedsibiorstwo-spoeczne12. http://equal.szlakbursztynowy.pl/opis_przedsiebiorstw/
13. http://www.etycznebiuro.pl/?page_id=25
12

Przedsiębiorstwo społeczne - Platforma Ekonomii Społecznej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Stara i nowa ekonomia społeczna – porównanie.

Informacja o konkursie

Policja Podlaska Licytacja elektroniczna na dostawy opon zimowych