Treść dokumentu - biuletyn informacji publicznej starostwa
Transkrypt
Treść dokumentu - biuletyn informacji publicznej starostwa
ZARZĄD POWIATU W RADZIEJOWIE PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU RADZIEJOWSKIEGO Radziejów 2008r. Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Opracował: Marek Wojtysiak - Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Starostwa Powiatowego w Radziejowie 2 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Spis treści CZĘŚĆ I ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA WSTĘP 1. Podstawa prawna i cel opracowania .............................................................. 7 2. Zakres i metoda opracowania ......................................................................... 7 3. Charakterystyka elementów środowiska………………………………………… 9 3.1. Położenie i ogólna charakterystyka powiatu radziejowskiego…………… 9 3.1.1. Charakterystyka gospodarki powiatu………………………………………... 11 3.2. Budowa geologiczna i zasoby naturalne……………………………………... 13 3.2.1. Budowa geologiczna…………………………………………………………... 13 3.2.2. Złoża kopalin i ich eksploatacja………………………………………………. 14 3.2.3. Zasoby odnawialne…………………………………………………………….. 15 3.3. Rzeźba terenu…………………………………………………………………….. 16 3.4. Wody powierzchniowe i gruntowe………………………………………………. 17 3.5. Warunki klimatyczne i jakość powietrza atmosferycznego…………………… 21 3.5.1. Klimat…………………………………………………………………………….. 21 3.5.2. Jakość powietrza atmosferycznego…………………………………………... 22 3.6. Gleby……………………………………………………………………………….. 23 3.6.1. Przydatność gleb dla rolnictwa……………………………………………....... 23 3.6.2. Degradacja gleb………………………………………………………………….25 3.7. Świat Roślin i zwierząt……………………………………………………………. 27 3.7.1. Szata leśna………………………………………………………………………. 28 3.7.2. Gospodarka łowiecka……………………………………………………………29 3.7.3. Obszary i obiekty chronione oraz obszar Natura 2000…………………….. 30 4. Źródła zagrożenia środowiska……………………………………………………… 33 4.1. Hałas………………………………………………………………………………...33 4.1.1. Hałas przemysłowy………………………………………………………………35 4.1.2. Hałas komunikacyjny…………………………………………………………….36 4.1.3. Hałas kolejowy…………………………………………………………………... 38 4.2. Promieniowanie elektromagnetyczne…………………………………………… 38 4.3. Poważne awarie przemysłowe………………………………………………… 39 4.4. Transport…………………………………………………………………………… 40 4.5. Odpady…………………………………………………………………………… 40 4.6. Zagrożenia wód…………………………………………………………………….41 4.6.1. Zagrożenia wód powierzchniowych…………………………………………… 41 4.6.2. Zagrożenia wód podziemnych………………………………………………….44 4.6.3. Zagrożenie powodzią…………………………………………………………… 44 4.6.4. Osuwiska i tereny zagrożone………………………………………………….. 44 5. Infrastruktura ochrony środowiska………………………………………………... 46 5.1. Wodociągi i ujęcia wody………………………………………………………….. 46 5.2. Gospodarka ściekowa……………………………………………………………. 48 5.3. Gospodarka odpadami…………………………………………………………… 51 CZĘŚĆ II ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI 1. Aktualny stan w gospodarce odpadami………………………………………… 53 3 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawanie odpadów………………………………… 1.1.1. Odpady komunalne………………………………………………………….. 1.1.2. Odpady niebezpieczne……………………………………………………… 1.1.3. Odpady inne niż niebezpieczne……………………………………………. 1.2. Odzysk, unieszkodliwianie i zbieranie odpadów……………………………. 1.2.1. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych procesowi odzysku oraz instalacje do odzysku odpadów z wykazem podmiotów prowadzących odzysk………………………………………………………… 1.2.2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania i instalacje służące do unieszkodliwiania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadzących unieszkodliwianie………………………………. 1.2.3. Istniejące systemy zbierania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadzących transport i zbieranie odpadów……………………………… 2. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami………….. 53 53 55 64 70 70 71 77 81 CZĘŚĆ III PROGNOZA ZMIAN W GOSPODARCE ODPADAMI ORAZ USTALENIA PLANU 1. Zmiany wynikające z prognoz demograficznych………………………………. 84 2. Zmiany wynikające z prognoz społeczno-gospodarczych…………………… 85 3. Prognoza zmian wytwarzanych odpadów w 2011r. z perspektywą na 2015. 86 3.1. Odpady komunalne………………………………………………………………. 86 3.2. Odpady niebezpieczne…………………………………………………………... 87 3.3. Odpady inne niż niebezpieczne…………………………………………………. 90 4. Cele w zakresie gospodarki odpadami…………………………………………... 92 4.1. Odpady komunalne……………………………………………………………….. 93 4.2. Odpady niebezpieczne………………………………………………………….... 94 4.3. Odpady inne niż niebezpieczne…………………………………………………. 96 5. Działania naprawcze…………………………………………………………………. 96 5.1. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów……………. 96 5.2. Działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko……………………………………………………. 97 5.3. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów…… 97 5.4. Plan redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów…………………………………………. 98 5.5. Plan zamykania instalacji………………………………………………………... 98 5.6. Harmonogram realizacji działań………………………………………………… 98 5.7. Projektowany system gospodarki odpadami uwzględniający ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie………………………………………….. 100 5.7.1. Odpady komunalne……………………………………………………………. 100 5.7.2. Odpady niebezpieczne…………………………………………………………103 5.7.3. Odpady inne niż niebezpieczne……………………………………………….107 CZĘŚĆ IV UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ORAZ USTALENIA PROGRAMU 1. Uwarunkowania zewnętrzne………………………………………………………..109 1.1. Zasady i cele polityki ekologicznej państwa……………………………………109 1.2. Limity krajowe……………………………………………………………………..114 1.3. Cele polityki ekologicznej województwa kujawsko-pomorskiego……………115 1.4. Cele szczegółowe wynikające ze Strategii rozwoju powiatu oraz Planu 4 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego…………………………… 115 2. Wnioski z oceny aktualnego stanu środowiska………………………………117 3. Ustalenia programu……………………………………………………………….. 119 3.1. Kierunki ochrony środowiska – wytyczne…………………………………… 119 3.2. Rodzaj i harmonogram przedsięwzięć proekologicznych planowanych na lata 2008-2011 z perspektywą do 2015r…………………………………..120 3.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu………………………………………………120 3.2.2. Ochrona gleb…………………………………………………………………. 124 3.2.3. Ochrona przed odpadami…………………………………………………… 127 3.2.4. Gospodarka wodno-ściekowa i ochrona wód…………………………….. 128 3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego……………………………………… 132 3.2.6. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektro - magnetycznym….133 3.2.7. Edukacja ekologiczna, poważne awarie, chemikalia, promieniowanie jonizujące……………………………………………………………………….135 4. Nakłady na realizację programu i planu………………………………………..136 5. Monitoring i ocena realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami……………………………………………………………...147 6. Wnioski z oddziaływania projektu Planu gospodarki odpadami na Środowisko…………………………………………………………………………..153 7. Streszczenie w języku niespecjalistycznym…………………………………...154 Materiały źródłowe………………………………………………………………………157 5 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Część I. ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 6 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. WSTĘP 1. Podstawa prawna i cel opracowania. Podstawę prawną do wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu radziejowskiego stanowi art. 17 i 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2008r. Nr 129, poz. 902 z późn. zm.) Program ten uchwalony przez radę powiatu jest realizacją polityki ekologicznej państwa na terenie powiatu. Plan gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego powstał jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.), która wprowadza obowiązek opracowania planu gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami jest podstawą działań Zarządu Powiatu w celu stworzenia warunków niezbędnych do realizacji określonych zadań związanych z ochroną środowiska, w tym realizacji ważnych programów branżowych. Powiatowy program stanowi także podstawę do opracowywania gminnych programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami. Obowiązek opracowania przez Zarząd Powiatu aktualizacji powiatowego programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami co 4 lata wynika z przepisów art. 17 ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz art. 14 ust. 14 ustawy o odpadach. Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami na lata 2004-2013 został uchwalony przez Radę Powiatu w Radziejowie Uchwałą Nr XXII/115/2004 w dniu 23 września 2004 r. W związku z powyższym aktualizacja tego dokumentu powinna zostać przyjęta w 2008r. Zgodnie z art. 17 ustawy – Prawo ochrony środowiska powiatowy program ochrony środowiska określa w szczególności: cele i priorytety ekologiczne realizowane na terenie powiatu, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych w powiecie, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Główne cele planu gospodarki odpadami to: stworzenie zintegrowanej sieci instalacji i urządzeń do odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów, spełniających wymagania przepisów o ochronie środowiska, realizacja obowiązku planowania, projektowania i prowadzenia wszelkich działań w taki sposób, aby zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość, zapewnić odzysk odpadów oraz unieszkodliwianie w przypadku gdy nie uda się zapobiec ich powstawaniu lub nie można ich poddać odzyskowi. 2. Zakres i metoda opracowania. W listopadzie 2007r. Zarząd Powiatu w Radziejowie podjął decyzję o rozpoczęciu aktualizacji programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego i przedstawił Radzie Powiatu w Radziejowie harmonogram prac na aktualizacją tych dokumentów. Podjęto decyzję, że za aktualizację w/w dokumentów wykona kierownik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej. Dokonano szczegółowej analizy programu i planu pod kątem zdiagnozowania obszarów i problemów wymagających zaktualizowania bądź nowego opracowania, uwzględniając przy tym opracowany program i plan na szczeblu Województwa kujawsko-pomorskiego Następnie opracowano i wysłano ankiety do gmin celem zebrania niezbędnych informacji 7 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. do aktualizacji. W pracach nad aktualizacją programu wykorzystano ponadto wszelkie dostępne materiały i opracowania, w tym: Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy, Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Poznaniu i Warszawie, Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku oraz Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Po opracowaniu i przyjęciu przez Zarząd Powiatu, projekt programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego został poddany zaopiniowaniu wymaganemu przepisami prawa oraz udostępniony zgodnie z zasadami określonymi ustawą - Prawo ochrony środowiska w zakresie dostępu do informacji społeczeństwa i prowadzenia postępowania z udziałem społeczeństwa. Po uzyskaniu wymaganych opinii i uwzględnieniu uwag i wniosków, projekt został w dniu 23 04 -2009r. uchwalony przez Radę Powiatu w Radziejowie Opracowany Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego zawiera cztery części. Część I zawiera diagnozę stanu środowiska wraz z oceną poszczególnych komponentów przyrodniczych, identyfikację zagrożeń środowiska W części II przedstawiono diagnozę stanu gospodarki odpadami w powiecie. Część III to prognoza zmian w gospodarce odpadami oraz ustalenia planu działań w gospodarce odpadami. Natomiast część IV to wnioski, cele ekologiczne, priorytety i konieczne działania dotyczące programu w latach 2008– 2011 z perspektywą do 2015r.. Program zawiera wykaz zadań własnych powiatu, które będą w całości lub części finansowane ze środków będących w dyspozycji samorządu powiatowego, zadań koordynowanych lub inicjowanych przez powiat oraz wytyczne do programów gminnych. 8 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3 Charakterystyka elementów środowiska. 3.1. Położenie oraz ogólna charakterystyka powiatu radziejowskiego. Powiat radziejowski położony jest w centralnej części Polski w granicach administracyjnych województwa kujawsko – pomorskiego, w południowej jego części. Został on utworzony na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego, trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Powiat zajmuje powierzchnię 607,06 km2, (rys. 1) którą zamieszkuje ponad 43,5 tysiąca osób. Sąsiaduje on z takimi powiatami jak: aleksandrowski – od strony północnej, koniński – od strony południowej, inowrocławski – od strony zachodniej oraz włocławski – od strony wschodniej. Powiat radziejowski jest jednym z mniejszych w województwie. Według danych z urzędów gmin na koniec roku 2007 (tab. 1) liczba ludności powiatu wynosiła ogółem 43537 osób. W skład powiatu radziejowskiego wchodzi siedem jednostek terytorialnych: pięć gmin wiejskich – Bytoń, Dobre, Osięciny, Radziejów, Topólka; Miasto i Gmina Piotrków Kujawski oraz Miasto Radziejów. Najmniejszą gminą pod względem obszaru jest gmina Dobre a największą gmina Piotrków Kuj. W jednostce tej zamieszkuje również najwięcej ludności. Biorąc pod uwagę gęstość zaludnienia w powiecie zamieszkują średnio 72 osoby na km2. Tabela 1. Powierzchnia i liczba ludności w poszczególnych gminach powiatu radziejowskiego. Lp Gmina/miasto 1. Bytoń 2. Dobre 3. Osięciny 4. Piotrków Kuj. 5. Radziejów (gm) 6. Radziejów (m) 7. Topólka Razem powiat Powierzchnia [km2] 73,35 70,82 123,0 138,62 92,6 5,75 102,92 607,06 Liczba sołectw 17 19 31 23 18 24 132 Liczba ludności [tys.]* 3832 5677 8329 9886 4516 6053 5244 43537 * Źródło: Informacje z urzędów gmin – stan na 31 grudnia 2007r. 9 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rys. 1 Mapa powiatu radziejowskiego. 10 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Środowisko przyrodnicze na obszarze powiatu radziejowskiego jest bardzo zróżnicowane, co wynika z faktu, że rzeźba terenu została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. Występują tu zarówno tereny równinne charakterystyczne dla tej części Kujaw, jak i lekko faliste obszary polodowcowe moreny dennej, nie przekraczające 25 – 40 m wysokości względnej. Tereny równinne, to najczęściej pola uprawne, położone na najbardziej urodzajnych glebach – tzw. czarnych ziemiach kujawskich. Obszary faliste zaś charakteryzują się dość licznie występującymi zagłębieniami i rynnami polodowcowymi rozmieszczonymi południkowo, z których największe wypełniają jeziora oraz mniejsze lokalne cieki wodne, wokół których najczęściej występują tereny leśne. Pod względem fizjograficznym teren powiatu należy do podprowincji Pojezierza Południowo Bałtyckiego, makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, mezoregionu Pojezierza Kujawskiego. Zróżnicowanie fizyczno – geograficzne obszaru powiatu wywiera konsekwencje dla wszystkich komponentów środowiska geograficznego. Wyraźnie zaznacza się zróżnicowanie typów gleb i ich przydatności dla rolnictwa. Prawie cały obszar gmin położonych w północnej części powiatu (Osięciny, Dobre, Radziejów) pokrywają gleby w typie czarnych ziem, stąd czasem używana nazwa dla tego regionu tzw. „Czarne Kujawy”. Gleby te charakteryzują się dużą miąższością warstwy próchnicznej, miejscami dochodzącą do 50-80 cm i co się z tym wiąże bardzo dobrą żyznością i dużą urodzajnością. Również rozmieszczenie przestrzenne lasów na terenie powiatu jest bardzo nierównomierne. Największe kompleksy leśne znajdują się na terenie gmin Piotrków Kuj. i Topólka. Średnia lesistość w powiecie wynosi około 4,68 %. Klimat na obszarze powiatu radziejowskiego jest typowym dla Polski - ma wyraźnie zaznaczone cechy przejściowe pomiędzy oddziaływaniem wpływów oceanicznych z zachodu i kontynentalnych ze wschodu. Związane z tym częste zmiany napływu mas powietrza różnego pochodzenia przyczyniają się bezpośrednio do znacznej zmienności stanów pogodowych. Rejon powiatu radziejowskiego jest szczególnie zagrożony deficytem wody. Obszar ten charakteryzuje się najmniejszymi w Polsce rocznymi opadami atmosferycznymi (około 500 mm). Na miesiące letnie przypada największa ilość opadów. Suma opadów od kwietnia do sierpnia wynosi tu mniej niż 250 mm. Wiatry w tym rejonie mają przeważnie kierunek z sektora zachodniego i południowo – zachodniego. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 0C, natomiast średnia roczna temperatura dla miesięcy najcieplejszych i najzimniejszych wynosi odpowiednio 18,20C dla lipca i - 2,70C dla lutego. 3.1.1. Charakterystyka gospodarki powiatu. Powiat radziejowski należy do typowych powiatów rolniczych przy wiodącej funkcji gospodarki rolnej. Wynika to z faktu, że użytki rolne stanowią 86% powierzchni powiatu (tab. 2) a udział gruntów ornych w całkowitej powierzchni użytków rolnych wynosi 91%. 11 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tab. 2 Struktura użytkowania gruntów na terenie powiatu radziejowskiego. Powierzchnia ogólna gruntów [ha] 60.700 Użytki rolne Razem [ha/%] 52.296 / 86,1 Grunty orne [ha/%] 49.068 / 80,8 Sady [ha/%] 464 / 0,8 Łąki [ha/%] 1583 / 2,6 Lasy i grunty leśne [ha/%] Pozostałe grunty [ha/%] 2642 / 4,4 5.762 / 9,5 Pastwiska [ha/%] 1181 / 1,9 Źródło: Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego, Bydgoszcz 2003 Najważniejsze cechy gospodarki rolnej powiatu: 1) głównym kierunkiem produkcji jest profil ogólnorolny (produkcja roślinna i zwierzęca). Do funkcji obszarów rolniczych i osiąganej na nich produkcji dostosowany jest przemysł rolno-spożywczy na terenie powiatu np. Proszkownia Mleka w Piotrkowie Kujawskim i inne drobne zakłady z tej branży, 2) zróżnicowany poziom gospodarstw rolnych, z przewagą gospodarstw na wysokim poziomie produkcji, 3) korzystna struktura własności ziemi wyrażająca się przewagą gospodarstw indywidualnych (prawie 4 000 gospodarstw, przy czym jest tendencja do zmniejszania się liczby gospodarstw – sprzedaż i dzierżawa) w stosunku do innych form własności, 4) poziom wykształcenia rolników nie jest zbyt wysoki (jedynie około 2% użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych ma wykształcenie wyższe a około 25% średnie), 5) jako zadawalające uznaje się wyposażenie gospodarstw rolnych w infrastrukturę techniczną, W powiecie radziejowskim istotne znaczenie, ma również, gospodarka turystyczna. Dotyczy to głównie w części południowej powiatu. Rozwój turystyki obok rolnictwa stanowi szansę zarówno dla zachowania przyrody w całym powiecie radziejowskim, jak również ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego tego obszaru. Poszczególne segmenty funkcjonującej obecnie gospodarki turystycznej wymagają jednak istotnego przekształcenia. Zmiany te i dalszy rozwój turystyki powinny zdecydowanie nawiązywać do uwarunkowań przyrodniczych, ochrony podstawowych procesów ekologicznych i ochrony wartości kulturowych. Do najważniejszych cech gospodarki turystycznej powiatu należą: 1) w niewystarczającym stopniu rozwinięte zagospodarowanie turystyczne. Obecnie obiekty bazy noclegowej na terenie powiatu w sumie 6 495 miejsc noclegowych. Niekorzystne jest to, że baza noclegowa ma głównie charakter sezonowy (84,1 % ogółu miejsc noclegowych to miejsca sezonowe), 2) największą ilością miejsc noclegowych dysponują na terenie powiatu obiekty letniskowe, a najważniejszym rynkiem dla tego zagospodarowania jest Łódź, 3) mimo znacznego potencjału stosunkowo niewiele jest obiektów agroturystycznych, 4) stosunkowo dobrze rozwinięta jest sieć szlaków turystycznych, 5) ruch turystyczny w powiecie kształtuje się na poziomie prawie 600 tys. osobodni rocznie. Odzwierciedleniem stanu gospodarki w powiecie jest ogólny poziom aktywności gospodarczej mierzony liczbą podmiotów gospodarczych. Obecnie jest to 1900 różnego rodzaju podmiotów gospodarczych. (Tab. 3) Najwięcej – 685 podmiotów działa w branży handel i gastronomia. 12 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela 3 Ilość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w poszczególnych sektorach w 2007 roku Gmina/Miasto Rodzaj działalności Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gmina) Radziejów (miasto) Topólka Razem Handel i gastronomia Usługi transportowe Usługi remontowobudowlane i murarskie Usługi ślusarskie i tokarskie Usługi stolarskie i obróbka drewna Usługi projektowe Inne usługi Mechanika pojazdowa Nauka jazdy Produkcja i wytwórstwo RAZEM 23 69 65 162 42 261 63 685 9 18 11 22 11 41 9 121 15 21 15 63 10 84 28 236 0 8 5 8 2 6 5 34 14 7 26 4 2 7 9 69 1 0 0 3 2 8 1 15 5 6 24 8 243 5 91 12 22 10 162 19 30 12 577 72 1 2 1 2 3 2 3 6 3 7 1 53 1 6 13 78 76 158 375 374 111 642 164 1900 Źródło: dane z urzędów gmin. 3.2. Budowa geologiczna i zasoby naturalne. 3.2.1. Budowa geologiczna Cechą charakterystyczną budowy geologicznej powiatu radziejowskiego jest występowanie w podłożu utworów wału kujawsko-pomorskiego (tzw. antyklinorium kujawskie lub kujawsko-pomorskie). Są to osady wydźwignięte na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej (na przełomie górnej kredy i na początku trzeciorzędu). Należy podkreślić, że w późniejszych okresach następowało pękanie warstw skalnych wału a przez szczeliny skalne zaczęła wdzierać się sól cechsztyńska tworząc charakterystyczne dla wału kujawsko-pomorskiego wysady solne. W trzeciorzędzie nastąpiło wyraźne ścięcie wyższych partii wału i przykrycie ich przez młodsze osady. Dla budowy podłoża szczególne znaczenie miało zalanie tego terenu w miocenie i w pliocenie oraz powstanie wielkiego zbiornika wodnego pokrywającego teren całej centralnej Polski, w tym obszar obejmujący dzisiejszy powiat radziejowski. W zbiorniku tym tworzyły różnego rodzaju osady, w tym udokumentowane na terenie powiatu trzeciorzędowe węgle brunatne. Na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu - w okresie dużych wahań klimatycznych nastąpiło wyrównanie powierzchni terenu. Zasadniczy kształt współczesnej powierzchni 13 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. obecnego powiatu radziejowskiego ukształtowany został w okresie czwartorzędu. W okresie tym zdeponowane zostały na tym terenie różnej miąższości serie piaszczystożwirowe, stanowiące ważny, udokumentowany i eksploatowany zasób surowców naturalnych znajdujących się na terenie powiatu. 3.2.2. Złoża kopalin i ich eksploatacja. Surowce naturalne w Polsce zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005r., nr 228, poz. 1947 z późn. zm.) traktowane są jako kopaliny, które dzielą się na kopaliny podstawowe i pospolite. Do kopalin podstawowych zalicza się np. węgiel brunatny, występujący na terenie powiatu radziejowskiego. Zdecydowana jednak większość pozyskiwanych na terenie powiatu bogactw naturalnych należy do kopalin pospolitych. Na terenie powiatu radziejowskiego surowce naturalne występują głównie w postaci kruszyw naturalnych, a mianowicie piasków (kruszywa drobne) oraz pospółek i żwirów (kruszywa grube). Występujące kruszywa są wieku czwartorzędowego. Tabela 4. Złoża kruszywa naturalnego na terenie pow. Radziejowskiego Lp. Nazwa złoża 1. Bycz*/ 2. Koszczały 3. Koszczały-Smarglin 4. Opatowice –Radziejów 5. Teodorowo II 6. Wyrobki Razem Stan złoża E E E E Powierzchnia złoża (w ha) 2,2 11,6 5,6 19,8 2,6 41,8 Zasoby (tys. ton) bilansowe przemysłowe 79 79 877 670 185 185 834 1 040 111 3 126 934 Wydobycie (tys. ton) 4 12 7 4 27 Źródło: Ekspertyza dot. złóż kopalin w woj. kujawsko-pomorskim cz. I – stan obecny. Geotechnica. Toruń 2002 r. / Objaśnienia: E - złoże zagospodarowane – eksploatowane, * - złoże zwierające piasek ze żwirem Występujące na terenie powiatu złoża kruszywa naturalnego zajmują łącznie 41,8 ha powierzchni, natomiast zasoby bilansowe szacowane są na ponad 3,1 mln ton (tabela 4). Przy obecnej intensywności eksploatacji złoża te wystarczą na ponad 100 lat. Na terenie powiatu radziejowskiego występują także piaski kwarcowe nadające się do produkcji cegły wapienno – piaskowej oraz kształtek wapienno – piaskowych. Tego typu piaski kwarcowe charakteryzują się ponad 80 % zawartością krzemionki. Piaski te występują w złożu Opatowice – Radziejów. Jego zasoby bilansowe szacuje się na 1 327 tys.m3. Obecnie jest to jednak złoże zaniechane. Węgiel brunatny jest surowcem energetycznym. Stwierdzono występowanie tego surowca w złożach które swym zasięgiem obejmują powiat radziejowski: Tomisławice, Piotrków Kuj. Chełmce, Kobielice, Mąkoszyn – Grochowiska . Złoża te znajdują się w kręgu zainteresowań Kopalni Węgla Brunatnego w Koninie dla potrzeb Zespołu Elektrowni Pątnów – Adamów – Konin. Ogółem na terenie powiatu zasoby węgla brunatnego wynoszą ponad 55 mln ton. Z uwagi na negatywny wpływ na 14 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. środowisko jaki niesie eksploatacja odkrywkowa oraz położenie złóż na terenach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych stanowisko władz wojewódzkich jest przeciwne ich eksploatacji w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego. Jednak w 2008r. rozpoczęto budowę odkrywki Tomisławice w województwie wielkopolskim w bezpośrednim sąsiedztwie powiatu radziejowskiego. Niesie to za sobą wiele obaw o tereny cenne przyrodniczo, między innymi o Nadgoplański Park Tysiąclecia oraz obszar chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie a także o zagrożenie dalszym stepowieniem terenów rolniczych powiatu radziejowskiego. W powiecie radziejowskim występują też złoża torfu i gytii. W gminie Dobre zasoby torfu są znaczne, szacowane na 337 tys. m3. Występują one w miejscowościach: Krzywosądz i Bodzanowo. W gminie Osięciny zasoby torfu są niewielkie i szacowane są na około 150 m3. Zasoby te występują we wsiach: Szalonki, Bodzanówek, Kościelna Wieś i Samszyce. Gytie o zasobach około 38 tys. m3 występują tylko w gminie Dobre w miejscowościach Borowo i Byczyna. 3.2.3. Zasoby odnawialne. Konieczność wykorzystywania w większym stopniu niż obecnie surowców odnawialnych wynika z faktu ograniczenia czasowego eksploatacji złóż kopalin. W szczególności dotyczy to surowców energetycznych. Do odnawianych źródeł energii zalicza się: słońce, wiatr, wody płynące, ciepło geotermalne i biomasę. Bardzo ważnym jest także fakt, że podczas produkcji energii z tych źródeł nie powstają odpady, tym samym nie następuje degradacja środowiska, a wielu przypadkach jego kształtowanie i odnawianie. Energię słoneczną wykorzystać można dla celów ogrzewania budynków oraz podgrzewania wody. Energię uzyskuje się z promieniowania słonecznego jakie dociera do odpowiednich instalacji grzewczych. Położenie geograficzne powiatu radziejowskiego sprawia, że warunki klimatyczne (nasłonecznienie) dla wykorzystania tej energii najkorzystniejsze są w półroczu letnim, od kwietnia do października. Dotychczas energia słoneczna wykorzystywana jest w niewielkim stopniu. W niektórych przypadkach służy jedynie do podgrzewania wody w domach jednorodzinnych. Zasoby energii wiatru są praktycznie niewyczerpalne. Ocenia się, że pod względem występowania odpowiedniej siły wiatru na 2/3 terytorium Polski występują korzystne warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Produkcja energii z wiatru jest opłacalna przy jego średniej rocznej prędkości na wysokości 30 m nad ziemią minimum 4 m/s. Należy także podkreślić, że obiekty elektrowni wiatrowych stanowią niekorzystną ingerencją w krajobraz i dezorganizują przeloty ptactwa. W powiecie radziejowskim występują bardzo korzystne warunki do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Obecnie w powiecie funkcjonuje 50 elektrowni wiatrowych a kolejnych 44 jest w trakcie budowy. ( tabela 5) Są to głównie nieduże siłownie o mocy 150 - 300 kW. W trakcie realizacji jest inwestycja na terenie gminy Radziejów, w postaci 20 siłowni o łącznej mocy 50000 kW. Najwięcej siłowni znajduje się na terenie, gmin: Radziejów -12 i 20 w trakcie realizacji, Dobre – 11 i 7 aktualnie realizowanych oraz Piotrków Kuj. – 10 oraz 10 w trakcie budowy. Tabela 5 Wykaz siłowni wiatrowych na terenie powiatu radziejowskiego. (działających i w trakcie budowy – stan na 30 czerwca 2008r.) L/p. Lokalizacja siłowni Ilość siłowni wiatrowych Moc siłowni Siłownie działające 9 1. Zagórzyce (gm. Radziejów) 1350 kW 2. Przysiek (gm. Dobre) 8 1200 kW 15 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3. Borucin (gm. Osięciny) 3 150 kW 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) Przewóz (gm. Piotrków Kuj.) Płowce (gm. Radziejów) Łabędzin (gm. Piotrków Kuj.) Bartmiejowice (gm. Osięciny) Brylewo (gm. Bytoń) Kłonowo (gm. Dobre) Głuszynek (gm. Topólka) Torzewo (gm. Topólka) 1 2 2 6 2 5 3 4 2 300 kW 700 kW 300 kW 900 kW 600 kW 750 kW 750 kW 600 kW 600 kW 13. 14. 15 Piotrków Kuj. Piotrków Kuj. Szybka (miasto Radziejów) RAZEM 1 1 1 50 300 kW 150 kW 150 kW Siłownie budowane 1. Bełszewo (gm. Osięciny) 2 600 kW 2. Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) 1 300 kW 3. Piotrków Kuj. 1 300 kW 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Orle (gm. Topólka) Szalonki (gm. Osięciny) Piotrków Kuj. Dębianki (gm. Topólka) Broniewek (gm. Radziejów) Bycz (gm. Piotrków Kuj.) Bilno (gm. Osięciny) Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) Borucin (gm. Osięciny) Bytoń RAZEM 3 3 4 2 20 1 2 2 1 2 44 1000 kW 600 kW 600 kW 1000 kW 50 000 kW 500 kW 300 kW 300 kW 600 kW 500 kW Na terenie powiatu nie ma instalacji wykorzystujących energię wód płynących. Jedynym ciekiem, który mógłby być wykorzystany do pozyskiwania tego typu energii jest rzeka Zgłowiączka. Energetyczne wykorzystanie biomasy (odpady organiczne, odchody zwierzęce, odpady komunalne) polega na użytkowaniu pozyskiwanego biogazu. Biogaz wykorzystywany jest głównie do celów grzewczych i do produkcji energii elektrycznej, natomiast masę pofermentacyjną można wykorzystać do nawożenia gleb. Na terenie powiatu radziejowskiego biogaz można uzyskiwać z dwóch podstawowych źródeł, a mianowicie: ze składowisk odpadów komunalnych, 16 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. z odpadów rolniczych. Z uwagi na niewielką zawartość metanu emitowanego ze składowania odpadów nie prowadzi się energetycznego odzysku wytworzonego biogazu. W przypadku odpadów rolniczych produkcja biogazu będzie odbywać się w miejscu ich powstania np. fermy drobiu czy trzody chlewnej. 3.3 Rzeźba terenu Rzeźba terenu powiatu radziejowskiego została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. Występują tu zarówno tereny równinne charakterystyczne dla tej części Kujaw, jak i lekko faliste obszary polodowcowe moreny dennej, nie przekraczające 25 – 40 m wysokości względnej. Podłoże buduje w przeważającej części plejstoceńska glina zwałowa ze stadiału głównego zlodowacenia północnopolskiego oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe. Są to tereny o niewielkich nachyleniach (ze zdecydowaną przewagą nachyleń w przedziale 0 – 1 %) rozcięte lokalnie stosunkowo płytkimi zagłębieniami wysoczyznowymi. Największe urozmaicenie rzeźby terenu występuje w południowej części powiatu w strefie występowania rynien polodowcowych oraz wzgórz czołowo-morenowych. W strefie tej urozmaicenie rzeźby terenu związane jest ponadto z licznie występującymi utworami akumulacji lodowcowej jakimi są kemy i ozy. Formy te występują zwłaszcza w sąsiedztwie Jez. Głuszyńskiego (np. okolice wsi Torzewo, Ludwikowo i Głuszyn) oraz klasyczny kem w Radziejowie. Różnice wysokości względnych w strefie czołowo-morenowej, w strefach krawędziowych rynien polodowcowych oraz w rejonach występowania kemów i ozów wynoszą w niektórych miejscach kilkanaście a nawet ponad 20 metrów a nachylenia są znaczne i przekraczają w niektórych miejscach 10 - 12 %. Zróżnicowanie fizyczno – geograficzne obszaru powiatu wywiera konsekwencje dla wszystkich komponentów środowiska geograficznego. 3.4. Wody powierzchniowe i podziemne Powiat radziejowski położony jest na Pojezierzu Kujawskim. Przez powiat przebiega dział wodny pierwszego rzędu oddzielający dorzecza Wisły i Odry. Zachodnia i Północno-Zachodnia część znajduje się w dorzeczu Odry, w zlewni Noteci a pozostała część w dorzeczu Wisły, w zlewni Zgłowiączki. Powiat charakteryzuje się stosunkowo niebogatą sieć wód powierzchniowych. Najważniejszą w tym względzie rolę odgrywają jeziora, które występują w zlewni rzeki Zgłowiączki. W obrębie powiatu występuje 9 jezior o powierzchni powyżej 10 ha, przy czym dwa z nich (Świesz i Bytoń) są stawami rybnymi (tab.6). W klasie powyżej 50 ha jest tylko jedno jezioro, w przedziale 20-50 ha - 4 jeziora i w klasie 10-20 ha - 4 jeziora. Największą powierzchnię zajmuje jezioro Głuszyńskie 608,5 ha. Należy również podkreślić, że w powiecie radziejowskim w południowej części leży 5,5 km fragment wschodniej odnogi Jeziora Gopło o powierzchni 217,8 ha. Czystość Jez. Gopło była badana po raz ostatni w 2006 r.1 Z badań tych wynika, że czystość jeziora jest poza klasą Taki stan czystości jeziora wynika z faktu, że jego zlewnia ma charakter rolniczy oraz z tego, że jest ono poprzez systemy melioracyjne odbiornikiem nielegalnie odprowadzanych nieczyszczonych ścieków komunalnych. Występujące w powiecie radziejowskim jeziora – poza jez. Głuszyńskim – należą do zbiorników o niewielkiej objętości, natomiast ich średnia głębokość zamyka się w przedziale od 0,9 do 4,3 m. Największą głębokością charakteryzuje się Jezioro Głuszyńskie – głębokość maksymalna tego jeziora to 36,5m. 1 Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2006r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy 17 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela 6 Dane morfometryczne jezior powiatu radziejowskiego. Lp. Jezioro 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Powierzchnia Objętość (w ha) (w tys. m3) Średnia głębokość GMINA BYTOŃ 10,7 107,2 1,0 18,5 173,2 0,9 MIASTO I GMINA PIOTRKÓW KUJAWSKI Czarnybród 24,4 849,6 3,5 GMINA TOPÓLKA Chalno Północne 18,7 811,1 4,3 Chalno Południowe 21,6 361,5 1,7 Świerczyn 14,3 Sadłużek 13,5 Głuszyńskie 608,5 56 002,9 9,2 Kamieniec 37,4 687,0 1,8 Bytoń Świesz Klasa czystości b.d. b.d. b.d. III III b.d. b.d. III III Źródło: Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego. WIOŚ w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek 2000, 2003, 2006. Do końca roku 2007 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Delegatura we Włocławku objął badaniami czystości wód 6 jezior leżących na terenie powiatu radziejowskiego, a mianowicie: Głuszyńskie, Chalno Północne, Chalno Południowe i Kamieniec, Czarnybród, Świesz. Jez. Głuszyńskie2 jest największym naturalnym zbiornikiem wodnym powiatu radziejowskiego, po Jeziorze Gopło, drugim co do wielkości zbiornikiem województwa kujawsko-pomorskiego. Jest to typowy zbiornik rynnowy, rozciągający się wzdłuż linii północ –południe, z dwiema zatokami po stronie wschodniej i zachodniej. Wzdłuż rynny głównej jeziora oraz zatoki zachodniej przebiega granica trzech gmin: Topólka, Bytoń i Piotrków Kuj. Zlewnia całkowita jeziora położona jest prawie w całości na obszarze powiatu radziejowskiego. Jedynie niewielki południowo-zachodni fragment zlewni położony jest na obszarze powiatu konińskiego. Oprócz wymienionych wyżej gmin, zlewnia tego zbiornika wodnego zajmuje znaczne części gmin: Osięciny, Radziejów i Dobre. Całkowita powierzchnia zlewni wynosi 288,8 km2 a zlewnia bezpośrednia 33,3km2 . Jezioro zasilane jest kilkoma dopływami. Są to głównie rowy melioracyjne, odwadniające okoliczne pola. Część z nich to cieki okresowe. Najważniejsze z dopływów Jeziora Głuszyńskiego to: Kanał Głuszyński i Kanał Gopło-Świesz. Ze względu na znaczną powierzchnię i objętość masy wody Jezioro Głuszyńskie jest umiarkowanie podatne (II kategoria) na antropopresję. Wody jeziora zagrożone są w szczególności zanieczyszczeniami z terenów rolnych (głównie związki biogenne – związki azotu i fosforu) oraz z terenów zabudowy letniskowej, gdzie konieczne jest natychmiastowe uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej. Wg przeprowadzonych badań w 2005 r. wody Jeziora Głuszyńskiego pod względem zawartości zanieczyszczeń odpowiadają III klasie czystości. Stan taki utrzymuje się od początku lat 80-tych XX wieku. Pod względem sanitarnym wody jeziora odpowiadają również III klasie czystości a więc jest to stan niezadowalający. Jez. Kamieniec położone jest w dorzeczu Sarnówki (Niwki). W zlewni jeziora przeważają grunty orne. Jedynie południowo-wschodni brzeg jeziora w części porośnięty 2 Informacja o jakości wód J. Głuszyńskiego w 2005r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku. Włocławek 2006r. 18 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. jest lasem, w sąsiedztwie którego występują tereny rekreacyjne. Jest to zbiornik bardzo podatny na degradację (poza kategorią). Na podstawie przeprowadzonych w 2002 r. badań stwierdzono, że wody jeziora odpowiadają normom III klasy czystości, natomiast pod względem stanu sanitarnego jezioro mieści się w II klasie czystości. Wody jeziora charakteryzują się bardzo dobrym natlenieniem oraz bardzo dużą zawartością materii organicznej, wysokimi stężeniami związków azotu, bardzo wysoką sumą soli mineralnych oraz niewielkimi stężeniami związków fosforu. W okresie wiosennym występuje ubogi fitoplankton, który dzięki bogatej bazie pokarmowej znacznie rozwija się w okresie letnim. Jez. Chalno Południowe położone jest także w dorzeczu Sarnówki (Niwki). Ze względu na niekorzystne cechy morfometryczne oraz zlewniowe i hydrograficzne jezioro charakteryzuje się bardzo słabą odpornością na działanie czynników antropogenicznych (poza kategorią). Stan jakości wód odpowiada III klasie czystości, natomiast pod względem sanitarnym – II klasie czystości. Jezioro jest zanieczyszczone głównie materią organiczną, azotem mineralnym i solami mineralnymi. Na niskim poziomie notowane jest stężenie fosforanów, natomiast fosfor ogólny występuje w umiarkowanych ilościach. W okresie letnim notuje się bardzo wysoką liczebność fitoplanktonu, przy czym w okresie letnim dominują sinice, natomiast wiosną okrzemki. Jez. Chalno Północne stanowi ujście Sarnówki (Niwki) oraz przepływa przez nie rzeka Zgłowiączka. W zlewni jeziora dominują grunty orne, natomiast w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora tereny rekreacyjne. Jezioro charakteryzuje się bardzo słabą odpornością na degradację. Wody jeziora kwalifikują się w III klasie czystości i w II klasie, ze względu na stan sanitarny. Z analizowanych parametrów najmniej korzystnie przedstawiają się związki azotu. Mimo, że w czasie wiosennych roztopów jeziora Chalno Północne i Chalno Południowe stanowią jeden akwen, to pod względem zawartości fitoplanktonu znacznie się różnią. Znacznie liczniejszy jest plankton w płytszym zbiorniku południowym. Jezioro Czarnybród położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie Jeziora Głuszyńskiego w odległości ok. 400 m na przedłużeniu zachodniej zatoki tego zbiornika. Jezioro usytuowane jest w zlewni Kanału Głuszyn – Dębołęka. Jest to zbiornik o charakterze głębokiego stawu naturalnego położonego w kotlinie, z brzegami porośniętymi trzciną. Jezioro Czarnybród należy do zbiorników o niekorzystnych cechach morfometrycznych, dlatego jego podatność na degradację wykracza poza kategorię. Zwłaszcza, że w ostatnich latach zaczęło się rozwijać wokół niego budownictwo letniskowe. Wody tego jeziora odpowiadają III klasie czystości. Jezioro Świesz jest to niewielki, płytki zbiornik wodny. Ma ono charakter stawu naturalnego. Jest intensywnie użytkowane rybacko. Na południe od jeziora znajdują się, oddzielone jedynie wąskim pasem – stawy rybackie. Jezioro Świesz od północy jest zasilane przez wody Kanału Gopło – Świesz a na południu znajduje się odpływ. Jest podatne na degradację ze względu na niekorzystne warunki morfometryczne. Powiat radziejowski jest stosunkowo ubogi w sieć rzeczną. Naturalnymi ciekami są rzeki Zgłowiączka i Sarnówka (Niwka). Ważną rolę melioracyjną odgrywają kanały: Głuszyński, Gocanowski i Gopło-Świesz i Kanał Bachorza, który przebiega przez północną część powiatu na granicy z powiatem aleksandrowskim. Rzeka Zgłowiączka jest lewym dopływem Wisły. Jej długość wraz z Kanałem Głuszyńskim – stanowiącym jej górny odcinek – wynosi 79 km. Zlewnia rzeki zajmuje około 1,5 tys. km2 powierzchni. W strukturze użytkowania dorzecza przeważają grunty orne. Początkiem tej rzeki jest Kanał Głuszyński. Następnie Zgłowiączka przepływa przez Jezioro Głuszyńskie. Pod względem czystości wód rzeka jest klasyfikowana na odcinku o długości 66,7 km. Z tego odcinka tylko 17,8 km (26,7 %) znajduje się w III klasie czystości, natomiast na pozostałej części monitorowanego odcinka rzeka prowadzi wody pozaklasowe. Najbardziej zanieczyszczony jest górny odcinek rzeki (Kanał Głuszyński). Ten odcinek 19 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zagrożony jest zanieczyszczeniami obszarowymi z użytkowanej rolniczo zlewni oraz ściekami z gminnej oczyszczalni ścieków w Osięcinach. Jakość wód Zgłowiączki poniżej jez. Głuszyńskiego ulega zdecydowanej poprawie. Wskaźniki fizykochemiczne mieszczą się w I i II klasie czystości. Pod względem sanitarnym wody rzeki w górnym odcinku są silnie zanieczyszczone (pozaklasowe), natomiast poniżej jez. Głuszyńskiego mieszczą się w II klasie czystości. Należy podkreślić, że w ciągu ostatnich lat stan sanitarny wód Zgłowiączki ulega pogorszeniu. Tendencję rosnącą wykazują także zanieczyszczenia wód rzeki azotanami. W związku z migracją zanieczyszczeń a szczególnie związków azotu z terenów rolnych do Zgłowiączki Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie opracował rozporządzenie nr 11/2008 z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie narażonego w gminach: Radziejów, Osięciny, Bytoń, Dobre.3 W rozporządzeniu określono obszar zlewni o powierzchni 125,3 km2 jako szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego, z którego należy ograniczyć dopływ azotu do rzeki i tym samym do jez. Głuszyńskiego. Jest to kontynuacja rozporządzenia wydanego w 2003r., które obowiązywało przez okres 4 lat. Sarnówka (Niwka) jest prawym dopływem Zgłowiączki. Rzeka ta uchodzi do jez. Chalno Północne, przez które przepływa Zgłowiączka. Sarnówka ma długość 24,1 km, natomiast jej zlewnia zajmuje 117,3 km2. Dorzecze rzeki jest urozmaicone pod względem rzeźby terenu. W obniżeniach terenowych występują bagna oraz doły potorfowe, co w znaczny sposób podnosi zasobność wodną zlewni. Rzeka na całej długości jest w III klasie czystości. Pod względem skażenia bakteriologicznego wody Sarnówki są także w III klasie czystości. Kanał Gocanowski odwadnia do jez. Gopło okolice Radziejowa. Kanał ma 16,1 km długości, natomiast jego zlewnia, w której przeważają tereny rolne, zajmuje 44,5 km2. Do kanału odprowadzane są ścieki z oczyszczalni ścieków w Radziejowie, Przemystce i Broniewie. Jest to łącznie około 750 m3 ścieków w ciągu doby. Mimo, że są to ścieki oczyszczone wody kanału są pozaklasowe. Wszystkie badane wskaźniki fizykochemiczne nie odpowiadają normom. Podobnie jest w przypadku norm sanitarnych. Kanał Gopło-Świesz łączy zlewnię Zgłowiączki ze zlewnią Noteci (jez. Gopło). Do kanału odprowadzane są oczyszczone ścieki komunalne z Piotrkowa Kuj. i ścieki technologiczne z Proszkowni Mleka zlokalizowanej w tym mieście. Powyżej Piotrkowa Kuj. wody kanału pod względem czystości i stanu sanitarnego odpowiadają III klasie. Natomiast przed ujściem do jez. Gopło kanał jest zanieczyszczony ponadnormatywnie. Są to zanieczyszczenia fizykochemiczne, hydrobiologiczne i bakteriologiczne. Tak więc kanał – a tym samym również jez. Gopło – jest silnie zanieczyszczane ściekami z Piotrkowa Kuj. Kanał Bachorza jest kanałem łączącym Noteć ze Zgłowiączką . W okolicach wsi Krzywosądz następuje zjawisko bifurkacji czyli rozdział wód cieku wodnego - część wód kanału płynie w kierunku Noteci a część w kierunku Zgłowiączki. Spadki Kanału na całej długości są minimalne. Odbiera on wody z sieci rowów odwadniających stosunkowo płaską powierzchnię gruntów ornych. Na obszarze powiatu radziejowskiego, ciek ten poprzez Kanał Ułomie-Szalonki odbiera ścieki z miejscowości Dobre. Wody podziemne występują najczęściej w postaci tzw. „Głównych Zbiorników Wód Podziemnych”. Na terenie powiatu radziejowskiego występują części dwóch takich zbiorników (144 i 151)4. Zbiornik nr 144 obejmuje prawie w całości gminy: Dobre i Osięciny oraz północną część gminy Radziejów. Są to wody czwartorzędowe dolin kopalnych wymagające wysokiej ochrony. Średnia głębokość ujęć wynosi 60 m, natomiast zasoby dyspozycyjne szacowane są na 480 tys. m3/dobę. Zbiornik nr 151 obejmuje 3 4 Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 9 lipca 2008r. Nr 93, poz. 1506. Raport o stanie środowiska woj. kujawsko-pomorskiego w 1999 r. WIOŚ Bydgoszcz 2000. 20 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. południowe skrawki obszaru miasta i gminy Piotrków Kujawski i gminy Topólka. Są to także wody czwartorzędowe dolin kopalnych, wymagające wysokiej ochrony, o zasobności dyspozycyjnej szacowanej na 240 tys. m3/dobę. Wody te mogą być czerpane ze średniej głębokości wynoszącej 90 m. W ostatnich latach obserwuje się systematycznie zmniejszającą się ilość opadów atmosferycznych, co przy coraz bardziej intensywnej produkcji rolniczej powoduje, że deficyt wody staje się z każdym rokiem bardziej dotkliwy dla rolników. Aby temu przeciwdziałać rolnicy wiercą studnie głębinowe oraz kopią lub powiększają istniejące stawy dla potrzeb magazynowania wody do nawadniania upraw. Ogółem do końca 2007r. wybudowano 65 studni głębinowych dla potrzeb gospodarstw rolnych. (tabela 7) W 2008 r. już 10 rolników rozpoczęło już budowę nowych studni. Najwięcej studni powstało w Gminie Radziejów - 41. W celu racjonalnego eksploatowania zasobów wodnych, sporządzający dokumentację studni projektanci dobierają odpowiednią moc urządzeń do poboru wody aby nie było zagrożenia, że zasoby wody szybko się wyczerpią. Jednak w dalszej perspektywie należałoby wykonać badania zasobów wody głębinowej aby mieć obraz co do jej ilości. Tabela 7 Ilość studni głębinowych wybudowanych przez rolników dla potrzeb gospodarstw rolnych na koniec 2007r. Gmina/miasto Bytoń Dobre Gmina Radziejów Miasto Radziejów Osięciny Piotrków Kuj. Topólka RAZEM Ilość studni głębinowych dla potrzeb gospodarstw rolnych [szt] 6 5 41 0 8 4 1 65 Źródło: Rejestr otworów wiertniczych (studni głębinowych) w powiecie radziejowskim. W 2004r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód. Nowe rozporządzenie wprowadza pięć klas czystości od I do V . Podstawą do określenia klas jakości wód podziemnych są wartości graniczne wskaźników określone w załączniku do rozporządzenia. Na obszarze powiatu radziejowskiego w ramach monitoringu regionalnego zbadano 5 studni głębinowych, z których jest ujmowana woda pitna. Były to studnie w Dobrem, Radziejowie , Piotrkowie Kuj. ( 2 ujęcia), Radziejowie. Wody we wszystkich studniach były w III klasie czystości – wody zadowalającej jakości. 3.5. Warunki klimatyczne i jakość powietrza atmosferycznego 3.5.1. Klimat. Klimat na obszarze powiatu radziejowskiego jest klimatem typowym dla Polski - ma wyraźnie zaznaczone cechy przejściowe pomiędzy oddziaływaniem mas powietrza o cechach oceanicznych z zachodu i kontynentalnych ze wschodu. Związane z tym częste zmiany kierunku napływu tych mas przyczyniają się bezpośrednio do znacznej zmienności stanów pogodowych. 21 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rejon powiatu radziejowskiego jest szczególnie zagrożony deficytem wody. Obszar ten charakteryzuje się najmniejszymi w Polsce rocznymi sumami opadów atmosferycznych (poniżej 500 mm). Największa ilość opadów przypada na miesiące letnie. Jednakże suma opadów od kwietnia do sierpnia wynosi tu mniej niż 250 mm. Wiatr w tym rejonie ma przeważnie kierunek z sektora zachodniego i południowo – zachodniego. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 0C, natomiast średnia roczna temperatura dla miesięcy najcieplejszych i najzimniejszych wynosi odpowiednio 18,20C dla lipca i – 2,70C dla lutego. 3.5.2. Jakość powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszczających powietrze jest to: wprowadzanie bezpośrednie lub pośrednie do środowiska substancji w wyniku działalności człowieka, oraz zjawisk przyrodniczych, które powoduje zmianę średniego składu powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszczających powietrze może pochodzić: z działalności gospodarstw domowych i ogrzewania – komunalna, z transportu samochodowego – komunikacyjna. z różnych procesów technologicznych – przemysłowa. Warunki sanitarne powietrza atmosferycznego w obrębie powiatu zostały ocenione na podstawie prowadzonego monitoringu. Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu, i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu, zobowiązała Państwa Członkowskie do zaprojektowania nowego układu stref w województwach dla potrzeb oceny i zarządzania jakością powietrza pod kątem wymienionych w dyrektywie pierwiastków i związków chemicznych. Powiat radziejowski znajduje się w strefie włocławsko-aleksandrowskiej. Na terenie powiatu według oceny 5-letniej stwierdzono: zawartość benzo(a)piranu w pyle zawieszonym PM10 i pyłu zawieszonego PM10 występuje w niekorzystnej 3 klasie, zawartość arsenu, kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM10 występuje w najkorzystniejszej 1 klasie. Tabela 8 Wartości stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu (w µg/m3) na terenie Radziejowa i Piotrkowa Kuj. w 2006 r. L p Nazwa punktu 1. Radziejów – ul. Rynek 2. Radziejów – ul. Chabrowa 3. Piotrków Kuj. ul. Włocławka Dwutlenek siarki Średnia [µg/m3] 17,5 Dwutlenek azotu Średnia [µg/m3] Norma [µg/m3] SO2 NO2 13,5 18,2 12,3 23,5 22,8 20,0 40,0 Źródło: Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2006r. WIOŚ w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek, 2007. Z powyższej tabeli wynika, że normy zanieczyszczeń zostały przekroczone jedynie w Piotrkowie Kuj., związane jest to ze znaczną koncentracją niskich budynków 22 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. posiadających indywidualne ogrzewanie wykorzystujące często paliwa słabej jakości. Rozkład przestrzenny zanieczyszczenia powietrza wskazuje też na oddziaływanie transgranicznej emisji dwutlenku siarki z terenu powiatu konińskiego (woj. wielkopolskie) w którym to znajdują się elektrownie wykorzystujące jako paliwo węgiel brunatny. Do największych emitorów zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu należy Proszkownia Mleka w Piotrkowie Kuj. W 2006 r. zaprzestano produkcji w cukrowni w Dobrem, która do tego roku była największym zakładem emitującym zanieczyszczenia do powietrza na terenie powiatu. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi powiat radziejowski został sklasyfikowany na podstawie prowadzonego monitoringu - jako klasa A. 3.6. Gleby. 3.6.1. Przydatność gleb dla rolnictwa. Na terenie powiatu radziejowskiego zaznacza się wyraźne zróżnicowanie gleb zarówno pod względem typologicznym, jak i pod względem wartości użytkowej. Prawie cały obszar gmin położonych w północnej części powiatu (Osięciny, Dobre, Radziejów) pokrywają gleby w typie czarnych ziem. Gleby te charakteryzują się dużą miąższością warstwy próchnicznej, (miejscami dochodzącą do 50-80 cm), bardzo dobrą żyznością i urodzajnością. Ich powstanie jest generalnie uwarunkowane długotrwałym oddziaływaniem wysokiego zwierciadła wód gruntowych, ale kształtują się również na glinach w warunkach utrudnionego przesiąkania wód opadowych. Oprócz czarnych ziem, w powiecie radziejowskim występują głównie gleby brunatne, płowe, bielicowe oraz w mniejszym stopniu gleby pochodzenia organicznego – torfowe i murszowe. Na terenie powiatu radziejowskiego występują wszystkie kompleksy rolniczej przydatności gleb (gleby orne i trwałe użytki zielone) (Tab. 9). Kompleksy te obejmują zespoły gleb, które wykazują przybliżoną wartość dla rolnictwa i mogą być podobnie użytkowane. Kompleks (1) pszenny bardzo dobry zajmuje w powiecie radziejowskim 4,9 % powierzchni gruntów ornych. Występuje przede wszystkim w gminach: Radziejów, Dobre i Osięciny. Gleby tego kompleksu to głównie czarne ziemie i gleby brunatne wytworzone z glin lekko spiaszczonych i glin pyłowych. Charakteryzują się dużą miąższością poziomu próchnicznego, dobrą i trwałą strukturą oraz właściwym uwilgoceniem. Kompleks pszenny dobry (2) zajmuje znaczną powierzchnię gruntów ornych powiatu (24,7 %). Na terenie gminy Radziejów zajmuje prawie połowę powierzchni tych gruntów (tabela 7). Gleby tego kompleksu wytworzyły się z glin. Charakteryzują się mniejszą miąższością poziomu próchnicznego i mniej korzystnym położeniem niż gleby kompleksu (1). Stąd też w obrębie tego kompleksu występują niewielkie zróżnicowania wilgotności gleb. W niektórych latach, o optymalnej sumie opadów gleby tego kompleksu wydają rekordowe plony. Tabela 9. Kompleksy rolniczej przydatności gleb w pow. radziejowskim Lp Kompleks rolniczej przydatności gleb Powierzchnia (w ha) Powierzchnia (w %) 2 428 12 201 285 8 689 8 517 4,9 24,7 0,6 17,6 17,2 GRUNTY ORNE 1. 2. 3. 4. 5. Pszenny bardzo dobry (1) Pszenny dobry (2) Pszenny wadliwy (3) Żytni bardzo dobry (4) Żytni dobry (5) 23 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp Kompleks rolniczej przydatności gleb 6. 7. 8. 9. 10. Żytni słaby (6) 7 112 Żytni bardzo słaby (7) 3 772 Zbożowo-pastewny mocny (8) 4 675 Zbożowo-pastewny słaby (9) 1 788 Grunty orne pod użytkami zielonymi (14) 14 RAZEM 49 481 TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE Bardzo dobre i dobre (1z) 31 Średnie (2z) 1 363 Słabe i bardzo słabe (3z) 1 549 RAZEM 2 943 1. 2. 3. Powierzchnia (w ha) Powierzchnia (w %) 14,4 7,6 9,4 3,6 0,0 100,0 1,1 46,3 52,6 100,0 Źródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej woj. włocławskie. IUNG Puławy 1989 r. Kompleks (3) pszenny wadliwy zajmuje niewielką część gruntów ornych powiatu (0,6 %). Do tego kompleksu należą gleby wykształcone z glin lekkich i średnich. Są to głównie gleby brunatne. Gleby te występują na zboczach dolinek i rynien i stąd są narażone na degradację. Kompleks żytni bardzo dobry (4) obejmuje gleby lżejsze klas bonitacyjnych III a i III b i mocniejsze klasy IV a. Kompleks ten obejmuje gleby występujące na terenach o urozmaiconej rzeźbie, wytworzone z piasków gliniastych pościelonych gliną. Charakteryzują się korzystnymi warunkami powietrzno-wodnymi. W powiecie radziejowskim gleby tego kompleksu zajmują 17,6 % powierzchni gruntów ornych (tabela 7). Kompleks żytni dobry (5) zajmuje 17,2 % powierzchni gruntów ornych powiatu. Największy areał gleby tego kompleksu zajmują w gminach: Piotrków Kuj. i Topólka. Do tego kompleksu zalicza się gleby lekkie i bardzo lekkie wytworzone z piasków gliniastych lekkich podścielonych gliną lekką lub piaskiem słabo gliniastym. Gleby tego kompleksu wykazują okresowe niedobory wilgoci w okresie wegetacyjnym. Wysokość plonów uzależniona jest od rozkładu opadów atmosferycznych. Gleby kompleksu żytniego słabego (6) stanowią 14,4 % powierzchni gruntów ornych powiatu. Są to gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich o dużej przepuszczalności i małej zdolności magazynowania wody. Wysokość plonów (głównie żyto i ziemniaki) uzależniona jest od występowania opadów atmosferycznych w okresie wegetacji. Kompleks żytni bardzo słaby (7) zajmuje 7,6 % areału gruntów ornych powiatu. Kompleks ten występuje głównie w gminach Piotrków Kuj. i Topólka. Gleby tego kompleksu są najsłabszymi, wytworzonymi z piasków luźnych. Gleby tego kompleksu wykazują niekorzystne warunki wodne do produkcji roślinnej. O wysokości plonów na tych obszarach decydują opady atmosferyczne w czasie wzrostu roślin. Gleby kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego (8) są bardzo żyzne i charakteryzują się dużym potencjałem produkcyjnym. Ze względu jednak na wadliwe stosunki wodne (okresowo podmokłe) są one zawodne w plonowaniu. Gleby te wytworzone są z piasków gliniastych na lżejszym podłożu. Na terenie powiatu radziejowskiego gleby kompleksu 8 zajmują 9,4 % powierzchni gruntów ornych. Największy ich areał występuje w gminach Radziejów i Osięciny (tabela 7). Kompleks zbożowo-pastewny słaby (9) obejmuje gleby lekkie i bardzo lekkie wytworzone z piasków słabo gliniastych. Gleby te są okresowo podmokłe, gdyż występują na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych. Gleby tego kompleksu występują w 24 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. sąsiedztwie użytków zielonych. W powiecie radziejowskim zajmują 3,6 % powierzchni gruntów ornych (tabela 7). Kompleks (14) obejmujący grunty orne przeznaczone pod użytki zielone występuje jedynie w gminie Dobre. Są to tereny o dużych nachyleniach, gdzie występują trudności w ich użytkowaniu. Na terenie powiatu radziejowskiego występujące kompleksy trwałych użytków zielonych zajmują łącznie około 3,0 tys. ha powierzchni (tabela 7). Kompleks (1z) zajmuje najmniejszą powierzchnię – tylko 14 ha. Natomiast kompleksy użytków zielonych średnich (2z), słabych i bardzo słabych (3z) zajmują odpowiednio 1,4 tys. i 1,5 tys. ha. Na terenie powiatu radziejowskiego zdecydowanie przeważają tereny (56,7 %) o glebach o właściwym uwilgotnieniu. Są to gleby średnio przepuszczalne wytworzone z glin lekkich i glin spiaszczonych występujące na terenach płaskich lub lekko falistych oraz częściowo na terenach dobrze zmeliorowanych. Około 23,0 % użytków ornych zajmują tereny z przewagą gleb o okresowym niedoborze wody. Są to gleby lżejsze 5 i 6 kompleksu lub gleby wytworzone z glin występujące na zboczach. Gleby okresowo podmokłe zajmują w powiecie 13,6 % użytków rolnych. Występują w obniżeniach o wysokim poziomie wód gruntowych. Z terenów tych jest utrudniony odpływ nadmiaru wód opadowych. Gleby stale za suche (zajmują 5,4 % powierzchni użytków rolnych w powiecie) wytworzone są z piasków luźnych – silnie przepuszczalnych. Okresowe niedobory wilgoci występują w glebach przepuszczalnych wytworzonych z piasków gliniastych lub w glebach wytworzonych z glin występujących na stokach, gdzie spływ powierzchniowy znacznie przeważa nad wsiąkaniem. Gleby trwale podmokłe zajmują w powiecie najmniejszą powierzchnię (1,3 % użytków rolnych). Występują tylko pod użytkami zielonymi. Wśród użytków zielonych ponad połowa gleb wykazuje okresowe lub stałe nadmierne uwilgotnienie. Są to gleby organiczne o wysokim poziomie wód gruntowych. Pozostała część gleb pod użytkami zielonymi charakteryzuje się właściwym uwilgotnieniem. Na ogół są to tereny zmeliorowane lub nie wymagające melioracji. 3.6.2 Degradacja gleb. Terminem degradacja gleb określa się zmniejszenie rolniczej lub leśnej wartości użytkowej gruntu, co prowadzi do obniżenia ilości i jakości wytwarzanych płodów. Wyróżnia się procesy degradacji fizycznej (erozja, rozpływanie gleby), chemicznej (wymywanie składników, zakwaszenie, zanieczyszczenie metalami ciężkimi) oraz biologicznej (spadek zawartości substancji organicznej). Źródłami przekształcenia powierzchni ziemi i degradacji zasobów glebowych są: rolnictwo, budownictwo, eksploatacja kopalin, transport samochodowy, gospodarka odpadami, oraz czynniki środowiskowe - erozja wietrzna i wodna gleb. Wśród gruntów zdegradowanych czyli takich, które zmniejszyły swą wartość użytkową w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych lub wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej wyróżnia się również grunty zdewastowane czyli takie, które całkowicie utraciły wartość użytkową. Grunty zdewastowane w pierwszej kolejności wymagają rekultywacji, czyli przywróceniu im wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg. W latach 2004-2007 na terenie powiatu radziejowskiego ze środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych zrekultywowano drogi gminne- dojazdowe do pól uprawnych. (Tab. 10) 25 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tab. 10. Rekultywacja dróg dojazdowych do pól uprawnych w ramach Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w latach 2004-2007 r. Gmina 2004 r. 2005 r. Dotacja Dotacja km km (zł) (zł) 2,25 56.250 1,4 42.000 1,635 55.575 1 30.000 1,75 43.750 1,81 54.300 2006 r. Dotacja km (zł) 1,0 30.000 0,9 27.000 1,6 56.836 2007 r. Dotacja km (zł) 1,2 36.000 0,8 56.000 1,0 40.000 Bytoń Dobre Osięciny Piotrków 1,7 42.500 2 60.000 1,0 70.000 0,8 56.000 Kuj. Radziejów 1,5 67.500 1 70.000 0,582 40.740 0,8 56.000 (gm) Topólka 1 45.000 0,5 35.000 1,0 70.000 1,177 82.390 RAZEM 9,835 310.575 7,71 291.300 6,082 294.576 5,777 326.390 Suma dotacji z FOGR (zł) 168575,00 164250,00 194886,00 228.500,00 234.240,00 232.390,00 1.222.841,00 Źródło: informacje własne. Jedną z form degradacji fizycznej gleb jest erozja. Pod pojęciem erozji gleb rozumie się procesy niszczenia wierzchniej warstwy gleby przez wodę (erozja wodna) i wiatr (erozja wietrzna - eoliczna). Typ i nasilenie procesów erozyjnych zależą od wielu czynników, wśród których najistotniejszą rolę odgrywa rzeźba terenu, skład mechaniczny i strukturalny materiału glebowego, wielkość i rozkład opadów atmosferycznych oraz sposób użytkowania gruntów. Erozja wietrzna atakuje każdą odsłoniętą przesuszoną powierzchnię gleby, zwłaszcza rozwiniętą na podłożu piaszczystym. Obszary sandrowe z powodu grubszego materiału piaszczystego i płytszego zalegania wody gruntowej stwarzają mniejsze możliwości rozwoju erozji eolicznej. Większość tych obszarów pokrywa obecnie szata roślinna, która skutecznie hamuje procesy erozji gleby. Erozja gleby powoduje zmniejszanie się jej wartości użytkowej. W związku z tym należy podejmować odpowiednie zabiegi w kierunku ochrony obszarów rolniczych przed jej ujemnymi skutkami. Jednym z zasadniczych, i podstawowych zabiegów, poza zabiegami agrotechnicznymi, są fitomelioracje, czyli racjonalne zalesianie i zadrzewianie obszarów. Zgodnie z art. 151 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.) właściciel gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne obowiązany jest do przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji. Generalnie erozja nie stanowi dużego zagrożenia dla gleb naszego powiatu. Jednak przy zmniejszającej się z roku na rok ilości opadów i jednoczesnym występowaniu silnych wysuszających wiatrów, w okresie wiosennym obserwuje się występowanie na terenie pól uprawnych zjawiska erozji wietrznej, zwłaszcza na lżejszych glebach. Razem z glebą wywiewane są świeżo zasiane nasiona oraz przysypywane są siewki wschodzących roślin. Jest to zjawisko coraz częściej obserwowane w ostatnich latach na terenie powiatu. Z przeprowadzonych przez WIOŚ w Bydgoszczy w 2002 r. badań wynika, że gleby w sąsiedztwie drogi krajowej nr 62 przebiegającej przez teren powiatu nie są zanieczyszczone przez metale ciężkie. Zważywszy na fakt, że na drodze tej występuje największy ruch samochodowy można przyjąć tezę, że w pozostałej części powiatu tego typu zanieczyszczenia gleb również nie występują. 26 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3.7. Świat roślin i zwierząt . Celem ochrony gatunkowej roślin i zwierząt jest zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt, a w szczególności gatunków wyjątkowych lub zagrożonych wyginięciem. W działaniach ochronnych ważnym jest także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej świata roślin i zwierząt. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt oparta jest na przepisach ustawy o ochronie przyrody, Prawo ochrony środowiska i ustawy o ochronie zwierząt oraz przepisach wykonawczych do tych ustaw. Świat roślin i zwierząt powiatu radziejowskiego jest zróżnicowany. Decydują o tym warunki naturalne, takie jak: klimat, gleby, poziom wód gruntowych, zasoby pokarmowe, miejsca lęgowe itp. Ważne jest również położenie powiatu na szlaku wędrówek roślin i zwierząt. Świat roślin i zwierząt zmienia się także w wyniku działalności człowieka, która – w przypadku roślin - przyczyniła się do rozprzestrzenienia się gatunków synantropijnych a w przypadku zwierząt do wyparcia niektórych gatunków z ich pierwotnego siedliska. Szata roślinna powiatu radziejowskiego rozwinęła się po całkowitym wycofaniu się lodowca. Ważnym czynnikiem wpływającym na różnorodność szaty roślinnej był klimat, niejednokrotnie zmieniający się w ciągu długiego okresu historii polodowcowej. Oprócz szaty leśnej opisanej poniżej, na terenie powiatu radziejowskiego najbardziej atrakcyjnymi pod względem występowania gatunków roślin są: część Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia, obszar chronionego krajobrazu Jezioro Głuszyńskie, obrzeża jezior, dolina Zgłowiączki oraz trwale podmokłe obniżenia terenowe, na których najczęściej wykształciły się zespoły roślinności szuwarowo-łąkowej. Duża różnorodność biologiczna powiatu przejawia się w przetrwaniu wielu naturalnych fitocenoz leśnych, wodnych, szuwarowych a także obecnością dużej liczby zbiorowisk półnaturalnych i antropogenicznych. Najciekawsze gatunki zwierząt występują na terenie w/w fitocenoz i są z nimi ściśle powiązane. Do grupy zwierząt stosunkowo dobrze rozpoznanych na terenie powiatu należą kręgowce. Jeziora są zasiedlane przez pospolite krajowe ryby. Ich liczebność i skład zależy od wielkości i typu troficznego zbiornika oraz gospodarki rybackiej i wędkarskiej. Występują także charakterystyczne dla niżu gatunki płazów. Jednak w ostatnich latach na skutek obniżenia się poziomu wód gruntowych, zaznaczył się wyraźnie spadek liczebności płazów, które do rozrodu potrzebują małych zbiorników wodnych. Widać to wyraźnie na terenach intensywnie użytkowanych rolniczo. Z gromady gadów można na terenie powiatu zaobserwować takie gatunki jak: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna. Przy leśnych zbiornikach wodnych często występują zaskrońce. Liczną gromadą występującą na terenie powiatu radziejowskiego są ptaki. Nad jeziorami występują: łyski, perkozy, liczne gatunki kaczek, łabędź niemy. W lasach spotkać można: zięby, trznadle, sójki, pokrzewki, drozdy, kosy. Dziuplaste drzewa zamieszkują: dzięcioły, sikory, sowy i puszczyki. Starsze drzewostany są miejscem gniazdowania myszołowa zwyczajnego, kruka. Z innych drapieżników należy wymienić jastrzębia i pustułkę. W pobliżu siedzib ludzkich występuje: bocian biały, jaskółki: dymówka i oknówka, szpak, wróbel, kawka, dziki gołąb. Dość licznie reprezentowana na ternie powiatu jest gromada ssaków. Są to głównie pospolite gatunki występujące na terenie całego kraju: gryzonie: szczur, myszy, nornice, owadożerne: kret, ryjówki. Bardzo pospolicie występuje lis często czyniący szkody właścicielom hodowli drobiu. W lasach spotkać można kuny, tchórze, łasice i wydry. Te ostatnie są czasem zmorą właścicieli stawów rybnych. W przydomowych piwnicach i na strychach często osiedlają się nietoperze stanowiące swego rodzaju osobliwość dzięki nocnemu trybowi życia. Gatunki zwierząt łownych i ich liczebność będzie opisana w podrozdziale 3.7.2.. 27 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3.7.1. Szata leśna W powiecie radziejowskim występuje średnie zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych. Znajdują się tu przede wszystkim tereny leśne, obszary zadrzewione, łąki i pastwiska oraz tereny zieleni urządzonej. Lasy w powiecie zajmują 28,45 km2, co stanowi 4,68 % ogólnej powierzchni powiatu. Lasów państwowych jest 2151 ha a nie stanowiących własności rolnej Skarbu Państwa – prywatnych 694 ha. (Tab. 11) Najwyższym wskaźnikiem lesistości odznaczają się gminy: Topólka, Osięciny i Piotrków Kuj. Około 3000 ha gruntów na terenie powiatu radziejowskiego jest zakwalifikowanych przez gminy do zalesienia. W lasach przeważają drzewostany sosnowe. Obok sosny w zbiorowiskach leśnych występują domieszki świerka, dębu, brzozy, klonu, buka i olszy. W zespołach lasów liściastych i mieszanych przeważa dąb. W niżej położonych częściach rynien jeziornych oraz na terenach przyległych występują liczne gatunki krzewów, z których przeważają: leszczyna, kruszyna i jarzębina. W powiecie przeważają lasy wykształcone na siedliskach zaliczanych do odpornych na degradację (siedliska boru mieszanego świeżego, boru świeżego, lasu mieszanego i lasu świeżego), które łącznie zajmują około 80% powierzchni leśnej. Pozostałą część zajmują m. in. siedliska boru mieszanego wilgotnego, boru suchego oraz olsu. Pod względem wieku drzewostanu sytuacja jest mniej korzystna. Drzewostany o wieku powyżej 80 lat, a więc najbardziej odpornych na degradację, zajmują tylko około 20% powierzchni leśnej. Drzewostany o wieku od 40 do 80 lat występują na około 1/3 areału lasów, natomiast około 45% powierzchni leśnej porastają drzewostany najmłodsze. Na terenie powiatu radziejowskiego lasami państwowymi administrują 2 nadleśnictwa: Nadleśnictwo Kutno i Nadleśnictwo Włocławek. Również lasy nie stanowiące własności rolnej Skarbu Państwa – należące do osób fizycznych są nadzorowane przez te nadleśnictwa na podstawie zawartych ze starostą porozumień . Tabela 11. Powierzchnia lasów państwowych i prywatnych w pow. radziejowskim (w ha). Lp Gmina/miasto Powierzchnia lasów Państwowych [ha] 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gm) Radziejów (m) Topólka Razem Prywatnych [ha] 131,00 127,00 588,00 530,00 7,00 23,00 745,00 2151,00 94,0 84,0 32,0 274,0 13,0 17,00* 197,0 694,0 Źródło: dane z ewidencji gruntów *las komunalny Według informacji z Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji w Radziejowie w latach 2004-2006 posadzono 84,09 ha lasów na gruntach porolnych, korzystając przy tym ze środków finansowych funduszu leśnego oraz funduszu PROW. Małe zainteresowanie sadzeniem lasów na gruntach rolnych związane jest tym, że aktualnie jest realizowany przez ARiMR system dopłat do powierzchni upraw, tak więc nawet do upraw na najsłabszych gruntach rolnicy otrzymują dopłaty, a posadzenie lasu wiąże się z poniesieniem sporych kosztów w początkowym okresie zanim ARiMR zacznie wypłacać ekwiwalent i zwróci koszty zalesienia. 28 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3.7.2. Gospodarka łowiecka. Zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995 roku (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 z późn. zm.) - Prawo łowieckie oraz normy znaczeniowej, łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego, oznacza ochronę zwierząt łownych i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Na terenie powiatu Radziejowskiego znajduje się 7 obwodów łowieckich polnych o łącznej powierzchni użytkowej 37875 ha, w tym 1442 ha lasów i 36433 ha gruntów rolnych. Na tych obwodach gospodaruje łącznie 7 kół łowieckich, w tym 5 z terenu powiatu i 2 zamiejscowe. Obszar powiatu radziejowskiego, bardzo zróżnicowany przyrodniczo, zasiedlony jest przez praktycznie większość gatunków zwierząt łownych. Do najważniejszych gatunków zwierząt, stanowiących podstawę gospodarki łowieckiej na terenie powiatu zaliczyć należy: - zwierzynę grubą, bytującą przede wszystkim na terenach leśnych lub na pograniczu lasu i pól: jeleń, sarna oraz dzik; - zwierzynę drobną, bytującą przede wszystkim na terenach polnych: zając, bażant i kuropatwa; Z pozostałych zwierząt w większej ilości występują lisy. Liczebność głównych gatunków grubej zwierzyny łownej wg stanu na 10 marca 2008 roku na obszarze powiatu przedstawia się następująco: - - jeleń 39 sztuk sarna 644 sztuki dziki 68 sztuk. Liczebność głównych gatunków drobnej zwierzyny łownej wg stanu na 10 marca 2008 roku na obszarze powiatu przedstawia się następująco: zając 2214 sztuk bażant 1898 sztuk kuropatwa 313 sztuk. Inne: lis – 279 szt. Gospodarka łowiecka jest realizowana na terenach gruntów rolnych i leśnych, stanowiących naturalną bazę produkcyjną dla rolnictwa i leśnictwa. Stąd też zmniejszanie się obszarów tej bazy, drogą przeznaczenia gruntów rolnych lub leśnych na cele nierolnicze lub nieleśne automatycznie powoduje kurczenie się przestrzeni życiowej dla dzikich zwierząt, niezbędnej dla prowadzania gospodarki łowieckiej. Utrudnia utrzymywanie korytarzy (ciągów) ekologicznych dla zwierzyny. Uszczuplanie areałów gruntów rolnych lub leśnych pogarsza także warunki bezpiecznego bytowania zwierzyny. Ochrona, zatem gruntów rolnych i leśnych przed ich przeznaczeniem na cele nierolnicze lub nieleśne, jak również ochrona przed ich dewastacją lub degradacją, oparte zwłaszcza na przepisach ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.), mają istotne znaczenie nie tylko dla gospodarki rolnej i leśnej, ale również i dla gospodarki łowieckiej, gdyż środki reglamentacyjno-ochronne, oparte na tych podstawach prawnych odnoszą się także do obszarów na których istnieją warunki do prowadzenia łowiectwa. 29 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3.7.3. Obszary i obiekty chronione oraz Obszar Natura 2000. W powiecie radziejowskim za priorytetową formę ochrony przyrody i krajobrazu uznano wielkoprzestrzenny system obszarów chronionych. Jest to forma w polityce ekologicznej powszechnie uznawana za najbardziej efektywną. Na terenie powiatu na system ten składają się: park krajobrazowy Nadgoplański Park Tysiąclecia - w obrębie którego wyznaczono obszary Natura 2000 oraz Obszar chronionego krajobrazu - Jezioro Głuszyńskie. Obszary objęte tym systemem zajmują 12,5 % powierzchni powiatu. Nadgoplański Park Tysiąclecia został utworzony 15.09.1967 r. jako rezerwat przyrody o powierzchni 12648,7 ha. Rozporządzeniem Wojewody Bydgoskiego z dnia 10.12.1992 r. obszar ten usankcjonowano jako park krajobrazowy o tej samej nazwie, na powierzchni 9982,7 ha. W granicach parku ochroną rezerwatową objęte jest Jezioro Gopło wraz z wyspami o powierzchni 2167,7 ha, bagna i nieużytki oraz lasy. Nadgoplański Park Tysiąclecia został powołany w celu: zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych licznych miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego oraz ochrony ptaków przelotnych, chronienia wartości kulturowych i historycznych regionu, ochrony naturalnych wartości środowiska przyrodniczego i swoistych cech nadgoplańskich krajobrazów. Na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia odnotowano występowanie prawie 200 gatunków ptaków (w tym 149 gatunków lęgowych), 11 gatunków płazów, 32 gatunki ryb, kilkanaście gatunków ssaków oraz 770 zinwentaryzowanych do tej pory gatunków roślin. Występują tu co najmniej 24 gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, jak: świergotek polny, sowa błotna, bąk, rybitwa czarna, bocian czarny, błotniak stawowy, derkacz, ortolan. Wśród ptaków migrujących, warto wspomnieć o gęsi zbożowej i białoczelnej oraz o gęgawie i czernicy, które występują w stosunkowo wysokiej liczebności. Obszar ten zamieszkuje również wydra i gacek brunatny, a wśród płazów można spotkać kumaka nizinnego, traszkę grzebieniastą, grzebiuszkę ziemną czy liczne gatunki żab. Można znaleźć tu także wiele rzadkich i zagrożonych roślin. Dotychczas zinwentaryzowano 27 gatunków roślin prawnie chronionych, w tym 17 gatunków całkowicie chronionych i 10 gatunków chronionych częściowo. Są to m. in. takie gatunki jak: konwalia majowa, kruszczyk szerokolistny, goryczka błotna, kocanki piaskowe, lilia złotogłów, grążel żółty, grzybienie białe oraz ważne dla Europy gatunki roślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe: starodub łąkowy, lipiennik Loesela. Na terenie powiatu radziejowskiego w gminie Piotrków Kuj. znajduje się 1038 ha objętych ochroną w ramach Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia ( 8.3%) powierzchni ogólnej). Obszary Natura 2000 na terenie powiatu radziejowskiego to: obszar specjalnej ochrony ptaków – „Ostoja Nadgoplańska” ( kod obszaru PLB040004) o powierzchni 8815,8 ha zatwierdzony Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. (Dz.U. Nr 229, poz. 2313 z późniejszymi zmianami). Obszar obejmuje rozległe polodowcowe jezioro rynnowe w większości z płaskimi i niezalesionymi brzegami, z rozległymi połaciami szuwarów trzcinowych. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej. Stwierdzono występowanie co najmniej 24 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Odnotowano występowanie 198 gatunków ptaków; wśród nich 74 związane są z obszarami wodnymi i błotnymi. Przedmiotem ochrony są gatunki ptaków wymienione w załączniku nr 2 do w/w rozporządzenia. Celem jest ochrona populacji dziko występujących ptaków oraz utrzymanie ich siedlisk w niepogorszonym stanie. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: batalion, baczek, bąk, podróżniczek, sowa błotna, perkoz dwuczuby, gęgawa, płaskonos, krakwa, rokitniczka, brzęczka i wąsatka; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje 30 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. rybitwa czarna, gąsiorek, ortolan, krzyżówka, łyska, czajka i krwawodziób. W okresie wędrówek występuje na tym obszarze co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego żurawia, gęsi ( różne gatunki); w stosunkowo wysokiej liczebności występuje gęgawa i czernica (do 3500 osobników). W okresie zimy można zaobserwować znaczny procent populacji szlaku wędrówkowego gęsi zbożowej ( do 5000 osobników) oraz gęsi białoczelnej ( do 6000 osobników). Specjalny obszar ochrony siedlisk PLH 040007 „Jezioro Gopło” zaakceptowany przez Komisję Europejska decyzja z dnia 12 grudnia 2008r. Stwierdzono występowanie na tym obszarze siedlisk przyrodniczych z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej wymagających ochrony. Przedmiotem ochrony są naturalne siedliska przyrodnicze oraz występujące na danym obszarze gatunki roślin i zwierząt. Obszar chronionego krajobrazu - Jezioro Głuszyńskie jest to teren wyróżniający się krajobrazowo o zróżnicowanych ekosystemach, atrakcyjny turystycznie i przyrodniczo, wyznaczony w 1983r., zatwierdzony jako obszar chronionego krajobrazu województwa kujawsko-pomorskiego Rozporządzeniem nr 13 Wojewody kujawsko – pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. Obejmuje 5985 ha, w tym 674 ha wód, 576 ha lasów i 4735 ha użytków rolnych położonych na terenie 3 gmin: Bytoń, Piotrków Kuj. i Topólka. W skład tego obszaru wchodzą jeziora: Głuszyńskie, Czarnybród, Słuchaj, Świesz, Chalno Północne (j. Rybiny) i Chalno Południowe oraz rzeki: Zgłowiączka i Niwka (Sarnówka) (Rys. 2). Podstawą do utworzenia tego obszaru było zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk i form krajobrazowych Wysoczyzny Kujawskiej, zachowanie różnorodnej roślinności leśnej, łąkowej, torfowiskowej, bagiennej i wodnej, ochrona zbiorników wód powierzchniowych (naturalnych, płynących i stojących) wraz z pasem roślinności okalającej, prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej. Na obszarze chronionego krajobrazu obowiązują określone w rozporządzeniach Wojewody KujawskoPomorskiego – zakazy, w tym realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie o szerokości 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Na wszystkich jeziorach obszaru chronionego krajobrazu oprócz jeziora Świesz obowiązuje „strefa ciszy” (Rys. 2), czyli zakaz używania jednostek pływających o napędzie spalinowym z wyjątkiem sytuacji gdzie użycie jest niezbędne do celów bezpieczeństwa publicznego lub do utrzymania zbiorników wodnych. Obszar chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie jest terenem, na którym od kilkunastu lat obserwuje się gwałtowny wzrost zainteresowania dla celów osadnictwa i rekreacji. Wiąże się to ze zwiększonym zanieczyszczeniem środowiska, ponieważ w dalszym ciągu brakuje odpowiedniej infrastruktury: oczyszczalni ścieków, kanalizacji, zbiorników na nieczystości ciekłe czy pojemników na odpady komunalne. Dlatego też należy stworzyć preferencje dla tych obszarów aby uchronić ten teren przed bezpowrotną utratą jego unikalnych walorów. 31 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rys. 2 Granice Obszaru Chronionego Krajobrazu -Jezioro Głuszyńskie. Źródło: „Informacja o jakości wód Jeziora Głuszyńskiego” WIOŚ w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r. 32 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. W układzie krajobrazu przyrodniczego powiatu radziejowskiego szczególną wartość przedstawiają założenia parkowo-dworskie (układ kompozycyjny, cenny starodrzew) oraz parki podworskie z cennym starodrzewem. Założenia parkowo-dworskie występują w następujących miejscowościach: Niegibalice, Świesz (gm Bytoń), Dobre Wieś (gm Dobre), Borucinek, Borucin, Jarantowice, Osięciny (gm. Osięciny), Leszcze, Gradowo, Jerzyce, Rzeczyca, Wąsewo, Rudzk Mały (m. i gm. Piotrków Kujawski), Biskupice, Broniewo, Czołówek, Czołowo, Płowce, Skibin (gm. Radziejów) oraz Świerczyn, Kamieniec (gm. Topólka). Natomiast parki podworskie na terenie powiatu występują w miejscowościach: Dobre, Dobre Wieś, Krzywosądz, Kłonowo (gm. Dobre), Krotoszyn, Pocierzyn, Szalonki, Włodzimierka (gm Osięciny), Piotrków Kuj., Anusin (m. i gm. Piotrków Kuj.) oraz Czamanin (gm. Topólka). Są to obiekty, na ochronę których należałoby położyć większy nacisk ponieważ często są bezmyślnie niszczone przez mieszkańców. Obiekty pałacowe i parki poddane rewitalizacji byłyby wspaniałą atrakcją turystyczną i przyrodniczą. Ochroną jako użytki ekologiczne obejmuje się zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych. Należą do nich: torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne i śródleśne, kępy drzew i krzewów, skarpy, jary i wąwozy, trzcinowiska itp. Na terenie powiatu występują także użytki ekologiczne. Za użytki ekologiczne uznano głównie obszary bagien, torfowisk, zagłębień terenowych, oczek wodnych położonych jedynie na terenach leśnych. Użytki te na terenie powiatu zajmują powierzchnie 204,6 ha. Pomniki przyrody są elementem ochrony cennych przyrodniczo obiektów punktowych (drzew, głazów), powierzchniowych (skupienia drzew) i liniowych (aleje drzew). Na terenie powiatu jest 16 pomników przyrody. Są to przede wszystkim okazy drzew. W gminie Dobre są 4 pomniki przyrody i są to platan klonolistny, lipa drobnolistna i jesion wyniosły we wsi Dobre oraz głaz narzutowy we wsi Bodzanowo,10 pomników przyrody znajduje się w gminie Piotrków Kujawski. Są to: 2 kasztanowce zwyczajne oraz grochodrzew w Piotrkowie Kujawskim, lipa drobnolistna we wsi Gradowo oraz 2 lipy drobnolistne we wsi Kaspral, wiąz szypułkowy we wsi Kaspral oraz 3 dęby szypułkowe we wsi Rzeczyca oraz 2 pomniki (dęby szypułkowe) na terenie Gminy Osięciny. 4. Źródła zagrożenia środowiska. Na przedstawione powyżej zasoby środowiska przyrodniczego w powiecie radziejowskim wpływ mają liczne zagrożenia. Poniżej przedstawiono informację o najistotniejszych zagrożeniach, starając się wskazać na związki przyczynowo - skutkowe zachodzące pomiędzy oddziaływaniem człowieka na środowisko a jakością poszczególnych komponentów środowiska w świetle podejmowanych działań naprawczych lub zaradczych. 4.1. Hałas. Hałas jest nieodłącznym efektem rozwoju cywilizacji. Jest to każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określany jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Staje się on ważnym zagrożeniem ze względu na szczególny wpływ na jakość życia ludzkiego, powodując określone skutki zdrowotne (ubytki słuchu, zaburzenia psychofizyczne) i ekonomiczne (spadek wydajności pracy, wydatki na osłony przeciwhałasowe). Ochrona przed hałasem polega na utrzymywaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym poziomie, a także na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do poziomu dopuszczalnego, w sytuacjach gdy nie jest on dotrzymany. 33 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu uznaje terenami zagrożonymi hałasem są te tereny, na których przekroczona jest wartość progowa poziomu hałasu. Za źródła hałasu uznaje się: drogi lub linie kolejowe (w tym torowiska tramwajowe poza pasem drogowym), linie elektroenergetyczne, starty, lądowania i przeloty statków powietrznych, instalacje i pozostałe obiekty tworzące następujące grupy hałasu: hałas komunikacyjny i hałas przemysłowy. Największymi i bardzo uciążliwymi źródłami zagrożenia hałasem są: ruch kołowy i nieodpowiednia lokalizacja zakładów przemysłowych. Na poziom hałasu komunikacyjnego mają wpływ czynniki związane z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdów (pojazdy drogowe, kolejowe, lotnicze i wodne). Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 120, poz. 826), które różnicuje dopuszczalne poziomy hałasu dla następujących rodzajów terenów: pod zabudowę: mieszkaniową, szpitale i domy opieki społecznej, budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, na cele uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno - wypoczynkowe i na cele mieszkaniowo – usługowe. Zgodnie z w/w rozporządzeniem dla powiatu radziejowskiego obowiązują następujące normy:(tab. 12) Tabela 12 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Drogi lub linie kolejowe1) Lp. 1. 2. 3. Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D LAeq N przedział przedział czasu czasu odniesienia odniesienia równy 16 równy 8 godzinom godzinom LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 55 50 50 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 60 50 55 45 Rodzaj terenu 34 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe2) d) Tereny mieszkaniowousługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców3) 65 55 55 45 Objaśnienia: 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Powiat radziejowski nie jest objęty obowiązkiem narzuconym art. 117 ustawy Prawo ochrony środowiska dotyczącym wykonywaniem oceny stanu akustycznego, który dotyczy aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. (w województwie kujawsko-pomorskim dotyczy miast: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Grudziądz), terenów poza aglomeracjami położonych w zasięgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych oraz lotnisk, których eksploatacja może spowodować negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach, innych terenów wskazanych w powiatowych planach ochrony środowiska. Jednak w trosce o zapewnienie odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, w oparciu o art. 116 ustawy - Prawo ochrony środowiska, Rada Powiatu w drodze uchwały zakazała używania jednostek pływających o napędzie spalinowym na jeziorach leżących na terenie Obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie. 4.1.1. Hałas przemysłowy Zagrożenie hałasem przemysłowym dotyczy głównie terenów zabudowy mieszkaniowej w miastach. W takich miejscach na hałas przekraczający dopuszczalne normy może być narażona znaczna liczba mieszkańców. Szczególnie dokuczliwe są przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w porze nocnej. Jednak hałas przemysłowy w odróżnieniu od hałasu komunikacyjnego ma charakter lokalny, ograniczony do bezpośredniego sąsiedztwa z danym zakładem. W powiecie radziejowskim poza Proszkownią Mleka w Piotrkowie Kuj. nie ma źródeł hałasu przemysłowego będących uciążliwością akustyczną dla mieszkańców. Istnieją jednak pojedyncze, rozproszone źródła hałasu w postaci małych zakładów produkcyjnych np. zakłady kamieniarskie, zakłady drzewne i inne, powodujące lokalną uciążliwość dla sąsiadujących posesji. W przypadku zgłoszenia przez mieszkańców uciążliwości takiego 35 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zakładu, Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska dokonuje pomiarów hałasu i wydaje odpowiednia zalecenia dla danego podmiotu w zakresie zmniejszenia poziomu emitowanego hałasu do środowiska. 4.1.2. Hałas komunikacyjny Na terenie powiatu radziejowskiego zagrożenie związane z hałasem komunikacyjnym i odnosi się do terenów przyległych do głównych tras drogowych i trasy kolejowej oraz do terenu miasta Radziejów. Do głównych czynników mających wpływ na poziom emisji hałasu komunikacyjnego należą: natężenie ruchu, struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza udziału w nim transportu ciężkiego, stan techniczny pojazdów, rodzaj i stan techniczny nawierzchni, organizacja ruchu drogowego, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczających. Na terenie powiatu radziejowskiego zasadniczy szkielet układu drogowego tworzą (rys. 3) droga krajowa i drogi wojewódzkie, które przebiegają przez następujące gminy powiatu radziejowskiego: • Droga krajowa nr 62 Strzelno – Siemiatycze (przebiega przez gminy: Radziejów i Osięciny – 20,7km), • Droga Wojewódzka Nr 266 Ciechocinek – Konin (przebiega przez gminy: Dobre, Radziejów, Piotrków Kuj.), • Droga Wojewódzka Nr 267 Ujma Duża – Piotrków Kuj. (przebiega przez gminy: Osięciny, Bytoń, Piotrków Kuj.). Łączna długośc dróg wojewódzkich to 69 km. Dróg powiatowych wg. Stanu na dzień 31 grudnia 2007r. jest 296,98 km w tym 8 km o nawierzchni gruntowej. co daje wskaźnik gęstości 48,9 km/ 100 km2 , natomiast dróg gminnych 813 km. 36 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rys.3. Układ dróg na terenie powiatu. 37 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 4.1.3. Hałas kolejowy. Uciążliwość hałasu kolejowego w powiecie radziejowskim jest zdecydowanie mniejsza niż hałasu drogowego. Dotyczy bowiem tylko obszarów bezpośrednio przyległych do magistrali kolejowej – „Śląsk – Porty”. Linia ta przebiega jednak z dala od terenów zwartej zabudowy mieszkaniowej. Jedynie w Piotrkowie Kuj. gdzie znajduje się przystanek, linia ta przebiega przez teren bezpośrednio przyległy do miasta. 4.2 Promieniowanie elektromagnetyczne. Promieniowanie elektromagnetyczne jest stosunkowo nowym źródłem wpływającym negatywnie na środowisko. Postępy w technice, w celu uzyskiwania sprawniejszych połączeń sieciowych, spowodowały, że w ostatnich latach coraz częściej budowane są stacje bazowe telefonii komórkowych oraz przekaźniki radiowe. Urządzenia nadawcze i ich systemy antenowe, wytwarzają i wypromieniowują do otoczenia energię elektromagnetyczną, która pomimo braku możliwości jonizacji cząsteczek, może wywołać we wszystkich ciałach materialnych, a więc i organizmach ludzkich prądy elektryczne, dodatkowe w stosunku do prądów występujących w sposób naturalny w ciele człowieka. Prądy dodatkowe powstające w organizmie ludzkim, których wartość zależy od poziomu oddziaływującego pola oraz jego częstotliwości, mogą powodować przy długotrwałym oddziaływaniu pól elektromagnetycznych o zbyt dużych poziomach zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu, w tym zakłócenia w pracy układu nerwowego oraz układu krążenia. Zakłócenia te mogą prowadzić do bezpośrednich dolegliwości związanych z pracą tych układów bądź do zmniejszenia odporności organizmu przyczyniając się do większej jego podatności na różnego rodzaju choroby. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymywaniu poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Przestrzenny rozwój infrastruktury technicznej (w ostatnich latach głównie telefonii komórkowej i sieci bezprzewodowej związanej z dostępem do internetu) wpływa na wzrost tła pola elektromagnetycznego w środowisku wynikający z pojawiania się obszarów o podniesionym poziomie pola elektromagnetycznego (np. wokół masztów radiowych). Obszary te bezpośrednio związane są z występowaniem na nich źródeł pól elektromagnetycznych. Promieniowanie elektromagnetyczne jest jednym z poważniejszych zagrożeń środowiska szczególnie gdy kumuluje się z zanieczyszczeniami pochodzenia chemicznego i biologicznego. Jednakże należy pamiętać, ze jego oddziaływanie ma bardzo daleki zasięg i trudno ograniczyć jego negatywne skutki (często jest to praktycznie niewykonalne). Nie bez znaczenia jest też fakt, ze nawet pomijając działalność człowieka jesteśmy stale narażeni na promieniowanie elektromagnetyczne pochodzące ze źródeł naturalnych (takich jak: pola magnetyczne ziemskie, promieniowanie kosmiczne, lokalne anomalie związane z występowaniem złóż pierwiastków radioaktywnych) utrzymujące się na mniej więcej stałym poziomie i nazywane z tego powodu promieniowaniem tła. Można przyjąć, ze naturalne promieniowanie (jego natężenie jest praktycznie nieszkodliwe dla środowiska, ale sytuacja się zmienia gdy dojdzie do tego promieniowanie pochodzenia antropogenicznego (wytwarzane m.in. przez: elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia (110 kV i więcej), stacje radiowe i telewizyjne, radiotelefony i telefonie komórkowe, stacje radiolokacyjne i radionawigacyjne, stacje transformatorowe, stacje bazowe telefonii komórkowej, instalacje i urządzenia elektryczne (np. kuchenki mikrofalowe, telewizory), urządzenia elektromedyczne wykorzystywane do badań diagnostycznych (np. rentgen) i zabiegów fizykochemicznych. 38 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Na terenie powiatu radziejowskiego z wyjątkiem aparatury do wykonywania zdjęć rentgenowskich w SPZOZ w Radziejowie, nie ma źródeł promieniowania elektromagnetycznego jonizującego. Przez teren powiatu przebiegają następujące linie wysokiego napięcia, wymagające odpowiednich stref wolnych od zabudowy (100 i 80 m): linia 220 kV Włocławek – Pątnów, linia 110 kV Piotrków Kuj. – Pątnów, linia 110 kV Piotrków Kuj. – Kruszwica. Oddziaływanie pola elektromagnetycznego od tych linii mieści się w granicach 10 - 30 m po obu ich stronach, natomiast w przypadku stacji transformatorowej w granicach działki. Na terenie powiatu jest zlokalizowanych 10 stacji bazowych telefonii komórkowej. Stacje te występują w Radziejowie (4 stacje), Osięcinach (2 stacje) oraz po 1 stacji w Dobrem, Stefanowie (Gm. Bytoń), Kozach (Gm. Piotrków Kuj.) i Rybinach (Gm. Topólka). Jak wynika z badań naukowych stacje bazowe telefonii komórkowej, przy prawidłowym zainstalowaniu i wprowadzeniu zabezpieczeń związanych z dostępem do anten, charakteryzują się bardzo małym natężeniem promieniowania elektro-magnetycznego. Potwierdzają to również badania Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzone w 2002 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, w czasie których nie stwierdzono przypadków przekroczeń norm dopuszczalnych w zakresie promieniowania elektromagnetycznego. Wobec powyższego można stwierdzić, że na terenie powiatu radziejowskiego nie występują zagrożenia przekroczenia norm dopuszczalnego promieniowania elektromagnetycznego. Z powyższych względów konieczna jest ochrona człowieka przed polami elektromagnetycznymi. W przypadku stacji nadawczych polega to głównie na takim usytuowaniu anten nadawczych stacji bazowych, aby dla danych parametrów nadawania, pola docierające do miejsc przebywania człowieka, były w pełni bezpieczne dla stanu jego zdrowia. 4.3 Poważne awarie przemysłowe. Poważną awarię definiuje art. 3, pkt 23 ustawy Prawo ochrony środowiska , zgodnie z którym jest to zdarzenie, (w szczególności emisja, pożar lub eksplozja) powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Rozszerzeniem definicji poważnej awarii zgodnie z art. 3, pkt 24 ustawy jest poważna awaria przemysłowa rozumiana jako awaria w zakładzie. Kwalifikację danego zakładu do zakładów o dużym bądź bardzo dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przeprowadza się na podstawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58, poz. 535 późn. zm.). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy prowadzi komputerową bazę danych obiektów z grupy zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR), zakładów o dużym ryzyku (ZDR) oraz obiektów zaliczonych do potencjalnych sprawców poważnych awarii, jednakże żaden z zakładów zlokalizowanych na terenie powiatu radziejowskiego nie figuruje na tej liście. Największe potencjalne zagrożenie poważnymi awariami wiąże się z ewentualnym transportem substancji niebezpiecznych. 39 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 4.4 Transport. Transport stanowi poważne źródło zanieczyszczenia środowiska. Wraz z gwałtownym rozwojem transportu drogowego w ostatnich latach pojawiły się nowe zagrożenia środowiska. W ostatnich latach prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów. Związany z tym niedostateczny rozwój sieci dróg i autostrad powoduje zatory, korki uliczne oraz zwiększenie emisji zanieczyszczeń i hałasu do środowiska. Hałas związany z ruchem samochodowym i spaliny stanowią poważne zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi. Transport jest więc zagrożeniem środowiska. Zlikwidowanie uciążliwości związanych z transportem jest dosyć trudne i wymaga likwidacji zanieczyszczeń u źródła. Należałoby więc dokonać m. in. zmian technologicznych, w tym zmianę stosowanych paliw i silników a także wprowadzanie ruchu uspokojonego, rezygnowanie z przejazdów niekoniecznych. Niezbędne są też działania na rzecz ograniczenia emisji tlenku węgla, azotu, węglowodorów i ołowiu. Przez teren powiatu biegnie droga krajowa nr 62, która łączy Mazowsze z Kujawami i Wielkopolską. Ponadto przez teren powiatu biegną 3 drogi wojewódzkie, zapewniające dostęp do sąsiednich ośrodków powiatowych oraz do dróg krajowych. Ten system dróg uzupełniają drogi powiatowe i gminne. 4.5 Odpady. Szkodliwość lub uciążliwość odpadów na środowisko, a przede wszystkim dla człowieka, rozpoczyna się już w momencie ich powstawania i nasila się równolegle z powiększaniem ich masy. Jest to problem złożony, przede wszystkim z uwagi na różnorodność występujących procesów technologicznych produkcji, decydujących o ilości, rodzaju i właściwościach odpadów. Różny jest zatem stopień ich szkodliwości i uciążliwości w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska, takich jak powietrze, woda czy gleba. Według danych przekazanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku na terenie składowisk zlokalizowanych na terenie naszego powiatu, w 2007 roku zdeponowano 5253,5 Mg odpadów komunalnych. Powstające na terenie powiatu radziejowskiego odpady zgodnie z obowiązującym katalogiem odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206 z 2001 r.) sklasyfikowane zostały w następujących grupach: 01 Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin 02 odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności, 03 odpady z przetwórstwa drewna oraz płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury, 07 odpady z produkcji, przygotowywania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej, 10 odpady z procesów termicznych, 11 odpady z chemicznej obróbki i powlekania metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych, 12 odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali i tworzyw sztucznych, 13 oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup: 05, 12 i 19) 15 odpady opakowaniowe, sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach, 40 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 16 odpady nieujęte w innych grupach, 17 odpady z budowy, remontów, demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, 19 odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych, 18 odpady medyczne i weterynaryjne, 20 odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie 4.6 . Zagrożenia wód. 4.6.1. Zagrożenia wód powierzchniowych. Jakość wód powierzchniowych uzależniona jest od uwarunkowań naturalnych takich jak: warunki hydrograficzne, klimatyczne, zdolności wód do samooczyszczania się oraz presji antropogenicznych. Obniżenie jakości wód powierzchniowych spowodowane jest poprzez: spływy powierzchniowe z terenów rolniczych, ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane do wód powierzchniowych a także dzikie składowiska odpadów. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych następuje wskutek zanieczyszczeń obszarowych pochodzących z działalności rolniczej (spływ ze zlewisk drobnych cząstek organicznych i mineralnych, wymywanie chemicznych środków ochrony roślin i nawozów z pól uprawnych) prowadzących do nadmiernego wzbogacania wód w substancje biogenne. Do zanieczyszczenia wód powierzchniowych przyczyniają się również ścieki odprowadzone bezpośrednio do urządzeń melioracyjnych lub przydrożnych rowów albo też gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, a następnie wywożone na pola, do lasów lub cieków wodnych, jezior zamiast do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków. Na części obszaru powiatu radziejowskiego wyznaczony został w 2003r Obszar Szczególnie Narażony na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego. Przez 4 lata realizowane były działania mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych do wód. Nie udało się doprowadzić do zmniejszenia zawartości azotanów w wodach powierzchniowych OSN. Potwierdziły to wyniki badań monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, które wykazały w dalszym ciągu znaczne przekroczenia zawartości związków azotowych, co w rezultacie spowodowało wyznaczenie na następne 4 lata tego obszaru jako Obszaru Szczególnie Narażonego na którym rolników obowiązują wymienione niżej ograniczenia i zalecenia. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie 16 czerwca 2008r., rozporządzeniem nr 11/2008, wyznaczył na kolejne 4 lata, program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie narażonego (OSN) w gminach: Radziejów, Osięciny, Bytoń, Dobre Tern ten to obszar hydrograficzny zlewni rzeki Zgłowiączki o powierzchni 125,3 km2 . Na obszarze szczególnie narażonym jakość wód powierzchniowych nie odpowiada wymaganym standardom. Dlatego też od 2004 r. prowadzone są działania mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych a przede wszystkim: poprawę praktyki rolniczej związanej głównie z gospodarką nawozami, uwrażliwienie rolników na problemy ochrony środowiska poprzez ich edukację, stałe diagnozowanie zagrożeń wynikających z gospodarki nawozami, stały monitoring gospodarstw. Do podstawowych obowiązków rolników prowadzących gospodarstwa rolne na terenach OSN należy: Poprawa praktyki rolniczej. Prowadzenie dokumentacji (przechowywanie dokumentów przez okres 5 lat): - kart dokumentacyjnych pól, 41 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. - rocznego planu nawożenia, - rocznego bilansu azotu. Udział w szkoleniach organizowanych przez urzędy gmin. Rolnicy gospodarujący na terenach OSN muszą prowadzić produkcję rolną w taki sposób, aby ograniczyć i zapobiegać zanieczyszczeniom wód związkami azotowymi. Zgodnie z założeniami Dyrektywy Azotanowej, każdy kraj członkowski UE zobowiązany jest do utworzenia i wprowadzenia zasad postępowania, które powinny być przyswojone i stosowane przez każdego rolnika. W Polsce został opracowany Kodeks Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej, który uwzględnia aktualny stan prawa w zakresie ochrony środowiska. Dotyczy to zwłaszcza zasad odpowiedniego postępowania z nawozami: Stosować tylko nawozy dopuszczone do stosowania w Polsce. Nie nawozić pól na glebę zalaną wodą, zamarzniętą głębiej niż 30 cm, pokrytą śniegiem. Nie stosować nawozów organicznych i naturalnych w okresie od 1 grudnia do końca lutego. Nie nawozić pól płynnymi nawozami naturalnymi oraz azotowymi na polach bez okrywy roślinnej, na stokach o nachyleniu większym niż 10%. Nie stosować gnojówki i gnojowicy w okresie wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia. Nie stosować nawozów naturalnych w odległości do 20 m od wód powierzchniowych i stref ochrony wód. Nie stosować nawozów naturalnych w ilości przekraczającej dawkę 170 kg azotu na 1 ha użytków rolnych w ciągu roku. Prawidłowo przechowywać nawozy naturalne: obornik na nieprzepuszczalnych płytach obornikowych, a nawozy płynne w szczelnych zbiornikach. Po zastosowaniu nawozów naturalnych: obornika, gnojówki, gnojowicy należy je przykryć lub wymieszać z glebą nie później niż następnego dnia po wywiezieniu na pole. Dostosować obsadę zwierząt do możliwości zagospodarowania nawozów naturalnych w gospodarstwie. W przypadku ich nadwyżki zapewnić ich odbiór poza gospodarstwo. Prowadzić nawożenie w optymalnych terminach i przy użyciu sprawnego sprzętu technicznego. Problemem większości gmin powiatu radziejowskiego jest też zbyt krótka sieć kanalizacyjna odprowadzająca nieczystości płynne a także brak kanalizacji na terenach wiejskich jak również niska świadomość ekologiczna niektórych mieszkańców, którzy opróżniają przydomowe szamba bezpośrednio na pola lub do rowów melioracyjnych. 42 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rys. 4. 43 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 4.6.2. Zagrożenia wód podziemnych. O zanieczyszczeniu wód podziemnych mówimy wtedy, gdy następuje niekorzystna zmiana ich cech fizycznych (temperatura, barwa, zapach, smak, przewodnictwo elektryczne), chemicznych lub bakteriologicznych. Zmiany te mogą być wywołane bezpośrednio przez wprowadzenie do wód substancji zanieczyszczających, oraz pośrednio przez przemieszczanie się do ujęcia wód zanieczyszczonych. Zanieczyszczenie wód podziemnych głównie zależy od głębokości ich zalegania, izolacji poziomu wodonośnego od powierzchni terenu a także lokalizacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń. Najbardziej zagrożone są wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Jest to spowodowane dobrymi właściwościami filtracyjnymi skał słabo izolujących ten poziom wodonośny stwarzając warunki do migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Największym zagrożeniem dla wód podziemnych w powiecie może być rolnictwo. Do podstawowych źródeł tych zanieczyszczeń można zaliczyć przede wszystkim intensywne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin jak również ich niewłaściwe magazynowanie. Za najbardziej niebezpieczną grupę nawozową z uwagi na dobrą rozpuszczalność w wodzie i łatwość migracji uznaje się nawozy azotowe. Kolejnym typem zagrożeń są pestycydy przeznaczone do niszczenia owadów (insektycydy), grzybów (fungicydy) i chwastobójczych (herbicydy) a szczególnie ich niewłaściwe magazynowanie oraz nieumiejętne sporządzanie cieczy roboczych. Do głównych źródeł zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego na terenie powiatu radziejowskiego zaliczyć można fermy drobiu oraz duże gospodarstwa rolne. Przyczyną zanieczyszczeń wód podziemnych jest niewłaściwe składowanie obornika oraz magazynowanie gnojowicy i gnojówki. Bardzo często pryzmy zlokalizowane są na przepuszczalnym podłożu, poprzez które odcieki dostają się do wód gruntowych. Duży wpływ na zanieczyszczenie niezgodne z przepisami pozbywanie się ścieków poprzez wprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do gruntów bądź świadome budowanie nieszczelnych szamb. Zagrożeniem dla wód podziemnych mogą być również źle zabezpieczone składowiska odpadów. Należy pamiętać, że oddziaływanie wysypiska na wody podziemne nie kończy się wraz z wyłączeniem wysypiska z eksploatacji, ale jeszcze zwykle kilkadziesiąt lat po jej zakończeniu. Bardzo ważnym elementem w takiej sytuacji jest prawidłowa rekultywacja zamkniętego składowiska. Zanieczyszczenie wód podziemnych może mieć charakter nieodwracalny, w związku z tym ich ochrona ma charakter priorytetowy. 4.6.3. Zagrożenie powodzią Ze względu na brak dużych cieków wodnych na terenie powiatu i niski poziom opadów atmosferycznych, w ostatnich latach mający tendencję do obniżania się, zagrożenie powodzią praktycznie nie istnieje. Jedynie wczesną wiosną mogą na terenach niżej położonych występować lokalne podtopienia, często związane z niedrożnością sieci melioracyjnej. 4.6.4. Osuwiska i tereny zagrożone. Osuwisko - nagłe przemieszczenie się mas ziemnych powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoża spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka (podkopanie stoku lub jego znaczne obciążenie). Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na przesuwaniu się materiału skalnego lub zwietrzelinowego wzdłuż powierzchni poślizgu (na której nastąpiło ścięcie), połączone z obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ciężkości. Osuwiska są szczególnie częste w obszarach o 44 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. sprzyjającej im budowie geologicznej, gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych występują naprzemiennie. Miejsca występowania osuwisk to naturalne stoki i zbocza dolin i zbiorników wodnych, obszary źródłowe rzek (gdzie erozja wsteczna zwiększa spadek terenu), skarpy wykopów i nasypów oraz wyrobisk. Do zjawisk wywołujących osuwisko należą: • wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami, • podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności człowieka, np. przy budowie drogi, • nadmierne obciążenie stoku, np. przez zabudowę, • wibracje związane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami, trzęsienia ziemi. Na terenie powiatu radziejowskiego znajduje się 7 obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych. (Rys. 5). Rys. 5 Obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie powiatu radziejowskiego. - obszar predysponowany Źródło: Przeglądowa mapa osuwisk i terenów predysponowanych do występowania ruchów masowych w woj. Kujawsko-Pomorskim 45 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 5. Infrastruktura ochrony środowiska. 5.1. Wodociągi i ujęcia wody Główne źródło zaopatrzenia powiatu w wodę do celów komunalnych i na potrzeby przemysłu stanowią ujęcia wód podziemnych. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 17 ujęć wody pitnej, rozdzielcza sieć wodociągowa liczy 933,88 km (tab. 13). Przyłączonych jest do niej 9060 gospodarstw domowych co stanowi 82% wszystkich gospodarstw. Jeden mieszkaniec powiatu zużył w 2007r. średnio 28,9 m3 wody z sieci wodociągowej. Część mieszkańców zwłaszcza na terenach wiejskich korzysta z własnych studni. Tab. 13 2007r.) Sieć wodociągowa na terenie powiatu radziejowskiego. (stan na 31 – 12 - gmina/miasto Liczba Ilość przyłączeń Sieć ujęć prowadzących rozdzielcza w wody do budynków km pitnej mieszkalnych Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca w tys. m3 w m3 Bytoń 2 103,2 778 93 24,3 Dobre 4 126 1370 233 41 Osięciny 3 216 2014 250,9 30 Piotrków Kuj. 2 188,8 1867 336 44,9 Radziejów (gmina) 2 858 304,7 72,3 Radziejów (miasto) 2 1040 170 28 100,2 20,08 Topólka 2 179,6 1174 120 28 Razem 17 933,88 9060 1507,6 28,9 Źródło: dane z urzędów gmin. Wody gruntowe o charakterze użytkowym na terenie powiatu radziejowskiego występują w trzech poziomach wodonośnych; czwartorzędowym, trzeciorzędowym i kredowym (tab. 14) Największe znaczenie gospodarcze mają wody czwartorzędowe. Szacuje się, że wody te pokrywają około 70-80 % zapotrzebowania powiatu. Wody te są użytkowane są zarówno przez odbiorców indywidualnych (głównie rolników), jak i odbiorców zbiorowych (ujęcia komunalne, wodociągi wiejskie). Na wodach czwartorzędowych bazuje 12 ujęć wody pitnej w powiecie, natomiast z poziomu trzeciorzędowego korzysta 8 ujęć. Z poziomu kredowego czerpana jest woda w Radziejowie. Wody czwartorzędowe występują najczęściej w trzech poziomach wodonośnych, których głębokość (od kilkunastu do 50 m) uzależniona jest od budowy geologicznej podłoża. Poziomy te występujące w utworach żwirowych i piaszczystych mają charakter wód naporowych. Wody czwartorzędowe występują także w dolinach kopalnych na głębokości do 150 m i wydajności jednego otworu do 300 m3/godz. Jednakże z tej głębokości wody te na terenie powiatu nie są pobierane. 46 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Studnie czerpiące wody z poziomu trzeciorzędowego mają głębokość od około 40 do 150 m. Pobór wody w tych studniach jest różny i waha się średnio w ciągu roku od 100 do 1120 m3/dobę. Wody trzeciorzędowe występują w różnych utworach. Wody kredowe w powiecie pochodzą z piętra górnokredowego. Wydajność tego piętra wynosi od 50 do 200 m3/godz. Pobór wody ze studni w Radziejowie wynosi średnio w roku 595 m3/dobę. Wody kredowe są wodami wysokiej jakości. Są to jednak wody trudno odnawialne. Tabela 14 Podstawowe dane dotyczące ujęć wody pitnej w powiecie radziejowskim. L.p. Gmina 1. Bytoń Miejscowość Użytkownik Stratygrafia poziomu wodonośnego Bytoń trzeciorzęd b.d. 25 84 trzeciorzęd b.d. 32 czwartorzęd Sz-p czwartorzęd Urząd Gminy Bytoń 2. Bytoń Witowo Urząd Gminy Bytoń 3. Dobre Bronisław Gminny Zakład Komunalny 4. Dobre Krzywosądz Gminny Zakład Komunalny 5. Dobre Dobre Gminny Zakład Komunalny 6. Dobre Byczyna Gminny Zakład Komunalny 7. Dobre Dobre Cukrownia Dobre* 8. Dobre Dobre Cukrownia Dobre* 9. Osięciny Osięciny Urząd Gminy Osięciny 10. Osięciny Włodzimier- Urząd Ka Gminy Osięciny 11. Osięciny Latkowo Urząd Gminy Osięciny 12. Radziejów Płowce Urząd Gminy Radziejów 13. Radziejów Szostka Urząd Gminy Radziejów 14 Radziejów Radziejów MPGK EPPEGIEK sp. z o.o Pobór wody 3 m /d lub średnio w roku Użytkowanie terenu w rejonie 3) ujęcia W b.d W 93 W b.d. W 39 42-47 W 280 W p 70 37-53 W 573,5 W czwartorzęd sz.p 152 48-49 W 1088 W czwartorzęd Sz-p 31,5 2829,5 W 65 W czwartorzęd Sz-p 154 30-53 S 340 W czwartorzęd Sz-p 123,91 S 2000 W czwartorzęd b.d. 76 53,654,5 42-45 W 850 W czwartorzęd b.d. 164 53-55 W 2400 W trzeciorzęd b.d. 53 76 W 300 W trzeciorzęd Sz-p 60 38-71 W 680,4 W czwartorzęd sz-p 60 34-51 W 657 W sz 141 145150 W 595 M kreda Charakter Zasoby Głębo- Typ 2) wodozatwier- kość ujęcia 1) nośca dzone studni 3 m /h (w m) 47 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. L.p. Gmina Miejscowość Użytkownik 15. Radziejów Radziejów 16. Piotrków Kujawski Rogalin 17. Piotrków Kujawski Zborowiec 18. Piotrków Kujawski 19. Topólka Piotrków Kujawski Paniewo 20. Topólka Orle MPGK EPPEGIEK sp. z o.o Zakład Komunalny Piotrków K. Zakład Komunalny Piotrków K. Proszkownia Mleka* Urząd Gminy w Topólce Urząd Gminy w Topólce Stratygrafia poziomu wodonośnego Charakter Zasoby Głębo- Typ 2) wodozatwier- kość ujęcia 1) nośca dzone studni 3 m /h (w m) Pobór wody 3 m /d lub średnio w roku Użytkowanie terenu w rejonie 3) ujęcia czwartorzęd sz-p 150 77-92 W 765 M trzeciorzęd sz-p 61 57-80 W 741 W czwartorzęd sz-p 170 83-85 W 1200 MW trzeciorzęd sz-p 110 150 S 567 M trzeciorzęd p 90 94106 W 1120 W czwartorzęd p 81 2755,5 W 1366 W Źródło: materiały własne. Objaśnienia: *) ujęcia wody pitnej dla potrzeb przemysłu 1) b.d. - brak danych, p – utwory porowe, sz – utwory szczelinowe, sz-p - utwory szczelinowoporowe 2) W – wodociągowe, zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę, S – duże zakłady spożywcze 3) M – obszary miejskie, W - obszary wiejskie i inne 5.2. Gospodarka ściekowa. Rozwój systemów zaopatrzenia w wodę wiąże się nieodłącznie z problemem odprowadzania i oczyszczania ścieków. Do ścieków zaliczamy, wprowadzane do wód lub do ziemi: wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze; ciekłe odchody zwierzęce; zanieczyszczone wody wprowadzane do urządzeń kanalizacyjnych; wody odciekowe ze składowisk odpadów; wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne. Ścieki to także wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych oraz wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej. Źródłem powstawania ścieków są przede wszystkim gospodarstwa domowe oraz działalność gospodarcza i rolnicza. Na terenie powiatu długość sieci kanalizacyjnej na koniec 2007r. wynosiła 78,3 km (tab. 15) co w porównaniu z 2003r. daje ponad 100% wzrost. Jednak jest to jeszcze zbyt mała ilość w stosunku do potrzeb w tym zakresie. Tab. 15. Sieć kanalizacyjna na terenie powiatu radziejowskiego. ( stan na 31-12-2007r.) l/p gmina/miasto Sieć Przyłączenia prowadzące rozdzielcza w do budynków mieszkalnych km 1 Bytoń 10 161 2 Dobre 16,4 284 3 Osięciny 17 506* 48 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 4 Piotrków Kuj. 22,8 828* 5 Radziejów (gmina) 0,4 4* 6 Radziejów (miasto) 11,7 264* Topólka 0 0 Razem 78,3 2047 7 Źródło: dane z urzędów gmin. *) łącznie z domami wielorodzinnymi Na terenie województwa zostało wyznaczonych przez wojewodę 79 aglomeracji kanalizacyjnych w tym 1 na terenie powiatu radziejowskiego tj.: Radziejów o równoważnej liczbie mieszkańców 7000, który obsługuje oczyszczalnia zlokalizowana w Broniewku. Oprócz Miasta Radziejów, jeszcze 4 gminy posiadają własne oczyszczalnie ścieków. (tab. 16) Gmina Radziejów częściowo korzysta z oczyszczalni ścieków dla miasta Radziejów. Gmina Topólka jest aktualnie na etapie budowy gminnej oczyszczalni ścieków. Problemem wszystkich oczyszczalni jest zbyt mała ilość sieci kanalizacyjnych. Tabela 16. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu radziejowskiego. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Lokalizacja oczyszczalni Q proj. docel. [m³/d] Q śred. rzeczyw. [m³/d] Broniewo gm Radziejów * 1200 800 Dobre 180 140 Osięciny 400 400 Piotrków Kuj. 500 240 Morzyce gm. Bytoń 270 70 2550 1650 RAZEM Typ mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna Źródło: informacje zarządzających oczyszczalniami i materiały własne. )* - oczyszczalnia dla miasta Radziejów Docelowa projektowana przepustowość wszystkich użytkowanych aktualnie oczyszczalni komunalnych wynosi 2550 m³/d, a średnia rzeczywista 1650 m³/d. Wynika z tego, że przepustowość oczyszczalni wykorzystana jest w 64,7 %, dlatego należy sukcesywnie rozbudowywać sieć kanalizacyjną. Wyznaczone zostały również limity krajowe związane z ładunkami zanieczyszczeń do wód: - do 2010 roku zakłada się pełne (100 %) likwidacja zrzutów zanieczyszczeń z miast i zakładów przemysłowych, - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do roku 1990 z przemysłu o 50 %, z gospodarki komunalnej (miasta i wsie) o 30 % oraz spływów powierzchniowych o 30 %. Jednym z głównych kierunków działań na lata 2007-2010 wynikających z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych będzie wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemożliwa technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. 49 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Według informacji z urzędów gmin szacuje się, że 66% gospodarstw domowych na terenie powiatu posiada uregulowaną gospodarkę ściekową (tab. 17) tzn. posiada szambo, oczyszczalnię przyzagrodową lub jest podłączona do zbiorczej kanalizacji sanitarnej. Jedyną niewiadomą jest liczba szamb spełniająca wymogi ochrony środowiska tj. szczelny zbiornik, wykonany z odpowiednich, nieprzepuszczalnych materiałów, którego zawartość jest wywożona na punkt zlewny oczyszczalni ścieków przez firmę posiadającą zezwolenie. Tab. 17 Liczba posesji (gospodarstw domowych) posiadających szambo, oczyszczalnię, przyzagrodową lub podłączenie do kanalizacji sanitarnej. (stan na koniec 2006r.) Gmina/miasto liczba posesji (gospodarstw domowych) posiadających szambo, oczyszczalnię, przyzagrodową lub podłączenie do kanalizacji sanitarnej Liczba posesji (gospodarstw domowych) ogółem Bytoń Dobre Gmina Radziejów Miasto Radziejów Osięciny Piotrków Kuj. Topólka RAZEM 700 1080 667 1010 1729 858 % udział w stosunku do całkowitej liczby posesji na terenie gminy 69,3 62,5 77,7 1048 1600 65,5 1519 1500 1190 7704 2100 2495 1250 11042 72,0 60,1 95,2 69,8 Źródło: dane z urzędów gmin Na terenie powiatu radziejowskiego wybudowano przy prywatnych posesjach ponad 500 przydomowych oczyszczalni ścieków. (tab. 18) Samorządy gminne w różny sposób pomagają właścicielom posesji w realizacji przedsięwzięć związanych z budową oczyszczalni przydomowych. Oczyszczalnie takie powstają najczęściej na terenach o zabudowie rozproszonej, gdzie nie ma możliwości ze względów ekonomicznych wybudowania sieci kanalizacyjnej. Tab.18 Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu radziejowskiego. Gmina/miasto Bytoń Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków wybudowana do końca 2007r. [szt] 88 Dobre Gmina Radziejów 163 35 Radziejów 6 Sposób realizacji i finansowania Zakupu urządzeń dokonał urząd gminy, montaż właściciele posesji. Urząd gminy dofinansowuje zakup urządzeń Urząd gminy dofinansował dokumentację techniczną oraz badanie poziomu wody gruntowej. brak informacji 50 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Gmina/miasto Osięciny Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków wybudowana do końca 2007r. [szt] 157 Piotrków Kuj. Topólka Brak danych 41 RAZEM 490 Sposób realizacji i finansowania Zakupu urządzeń dokonał urząd gminy, za dokumentację techniczną oraz montaż odpowiedzialni są właściciele posesji. Brak danych Od 2006r gmina dofinansowuje zakup urządzeń w miarę posiadanych środków w budżecie. - źródło: dane z urzędów gmin 5.3. Gospodarka odpadami. Jednym z niezwykle istotnych elementów ochrony środowiska jest racjonalne usuwanie i unieszkodliwianie odpadów. Rosnące ciągle w swej masie i objętości składowiska odpadów są poważnym zagrożeniem środowiska wyrażającym się w zanieczyszczeniach wód podziemnych i powierzchniowych, gleb, powietrza atmosferycznego, a także w obniżaniu walorów krajobrazowych. Dlatego też ważne są działania mające na celu ograniczenie ilości powstających odpadów, ich zagospodarowanie, bezpieczne dla środowiska ich usuwanie i utylizację, zmierzające do przeciwdziałania zanieczyszczeniu środowiska odpadami. Odpady komunalne deponowane są na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (zwane dawniej komunalnymi) zlokalizowanych w miejscowościach: Broniewek (gm. Radziejów), Byczyna (gm. Dobre), Borucin (gm. Osięciny), Jerzyce (gm. Piotrków Kuj.) i Wandynowo (gm. Bytoń). Składowiska odpadów ich wypełnienie, wyposażenie oraz perspektywy dalszego użytkowania zostaną opisane w części poświęconej planowi gospodarki odpadami. 51 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Część II. ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI 52 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1. Aktualny stan w gospodarce odpadami. 1.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów 1.1.1. Odpady komunalne Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( tekst jednolity Dz. U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.) odpady komunalne są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są: gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury takie jak handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska. Jak wykazują doświadczenia krajów uprzemysłowionych ilość wytwarzanych odpadów komunalnych przez przemysł jest zbliżona do ilości tego typu odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych. Natomiast rodzaj wytwarzanych odpadów komunalnych z poszczególnych sektorów gospodarki uzależniony jest od charakteru prowadzonej produkcji. Prognozuje się, iż ilości powstających odpadów na lata 2011-2015 będą bardzo zbliżone do aktualnie wytwarzanych odpadów. Z danych statystycznych wynika, że ilość mieszkańców powiatu zmieni się nieznacznie, w stosunku do stanu obecnego. Jednak w wyniku dalszego wzrostu gospodarczego może nastąpić wzrost ilości wytwarzanych odpadów przez potencjalnego mieszkańca ze 100 kg do ok.160 - 170 kg/rok. Z drugiej jednak strony możliwe jest ograniczenie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów w związku z rosnącą świadomością społeczeństwa. Ilość odpadów komunalnych powstających w gminach powiatu radziejowskiego została wyliczona na podstawie metody szacunkowej, według współczynnika dla wsi i miasta. (tabela 1) Tabela 1 Szacunkowa ilość odpadów komunalnych powstających w powiecie radziejowskim w 2007 r. Gmina Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gm) Radziejów (m) Topólka Razem: Liczba mieszkańców 3832 5677 8329 9886 4516 6053 5244 43537 Współczynnik kg/mieszkańca/rok 52 52 52 250 52 250 52 124,49 Ilość odpadów komunalnych Mg/rok 199,264 295,204 433,108 2471,50 234,832 1513,25 272,688 5419,846 Według przedkładanych corocznie informacji o stanie środowiska powiatu radziejowskiego opracowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, na składowiska powiatu radziejowskiego w latach 2004-2007 trafiły następujące ilości odpadów: 2004 r.: 3882 Mg 2005 r.: 3637 Mg 2006 r.: 5150 Mg 2007r.: 5253,5 Mg 53 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. W całej masie przyjętych na składowiska odpadów oprócz typowych odpadów komunalnych z grupy 20 trafiają również te należące do innych grup np. 02, 03, 15,17,19. Większość stanowią odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych. Oznacza to, że poza składowiska (przypadki pozbywania się odpadów w lasach, rowach i tworzenie tzw. „dzikich wysypisk śmieci”) trafia około 258,428 Mg odpadów rocznie (stanowi to 4,2 % wszystkich wytwarzanych odpadów komunalnych i podobnych do komunalnych). Trochę inne proporcje występują na terenach wiejskich gdyż znaczna ilość wytworzonych odpadów jest spalana w piecach i kotłowniach, większa cześć odpadów ulegających biodegradacji takich jak: resztki kuchenne, obierki, części roślinne, zepsute owoce itp. Zostają poddane kompostowaniu, na składowisko trafiają tylko te odpady których właściciele posesji nie są w stanie zagospodarować. Odpady komunalne wytwarzane w sektorach: produkcyjnym, handlowym, usługowym i publicznym. Odpady komunalne z sektorów: produkcyjnego, handlowego, usługowego i publicznego są podobne do odpadów powstających w zabudowie mieszkaniowej, jednakże charakteryzują się innym składem morfologicznym. Dużą część wytwarzanych odpadów stanowią opakowania, niewielki procent to odpady organiczne. Cześć odpadów wytwarzanych w ww. sektorach gospodarki jest segregowana u źródła i nie trafia na składowiska odpadów tylko bezpośrednio poddawana jest odzyskowi np. tektura, złom, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny itp. Poniżej oszacowano ilość wytwarzanych odpadów w tych sektorach. Tabela Nr 2 Ilość odpadów komunalnych wytwarzanych w sektorze produkcyjnym, handlowym, usługowym i publicznym. Dział gospodarki Rolnictwo, leśnictwo, rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Sektor publiczny Razem Liczba zatrudnionych 6799 959 1069 1869 2194 12890 Jednostka pracownik pracownik pracownik pracownik pracownik - Ilość kg/jedn./rok Ilość wytwarzanych odpadów (Mg/rok) 50 339,95 50 47,95 50 50 50 - 53,45 93,45 109,70 644,5 Skład odpadów Skład odpadów określono na podstawie wydanych decyzji (dane dotyczące odpadów komunalnych zsumowano dla 5 składowisk odpadów funkcjonujących w powiecie radziejowskim): Tabela Nr 3 Przybliżony skład morfometryczny odpadów komunalnych i zbliżonych do komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu i składowanych na składowiskach. (na podstawie wydanych decyzji dla zarządzających składowiskami). Lp. Wyszczególnienie Kod odpadu 1 2 3 4 Żużle i popioły paleniskowe Skratki Zawartość piaskowników Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 19 01 12 19 08 01 19 08 02 19 08 05 Wskaźnik [% wagowy] 2,18 1,57 1,29 7,64 Ilość [Mg/rok] 132 95 78 462 54 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Wyszczególnienie 5 6 7 8 9 Minerały (np. piasek, kamienie) Zużyty węgiel aktywny Gleba i ziemia w tym kamienie Inne odpady nie ulegające biodegradacji Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 10 Odpady z czyszczenia ulic i placów 11 Odpady z czyszczenia studzienek kanalizacyjnych 12 Odpady wielkogabarytowe 13 Odpady komunalne niewymienione w innych grupach RAZEM: Źródło: opracowanie własne 19 12 09 19 19 04 20 02 02 20 02 03 20 03 01 Wskaźnik [% wagowy] 0,91 0,15 3,69 0,86 77,71 Ilość [Mg/rok] 55 9 223 52 4700 20 03 03 20 03 06 1,04 0,48 63 29 20 03 07 20 03 99 0,94 1,54 57 93 100 6048 Kod odpadu Powyższy skład jest oczywiście teoretyczny. Niepokoić może fakt, że największy procent wszystkich odpadów trafiających na składowiska odpadów komunalnych stanowią niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – ponad 77% wszystkich odpadów. W strumieniu odpadów komunalnych trafiają na składowiska także odpady niebezpieczne pochodzące z gospodarstw domowych (np. baterie, przeterminowane leki, świetlówki itp.), które są tam czasowo gromadzone w specjalnych, wyznaczonych do tego celu miejscach, a następnie zostają przekazywane upoważnionym podmiotom trudniącym się ich unieszkodliwianiem i odzyskiem. 1.1.2. Odpady niebezpieczne Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest przemysł oraz sektor usługowy (m.in. usługi medyczne i weterynaryjne). Osobnym, ale także znaczącym źródłem są odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych. Poniżej został przedstawiony wykaz podmiotów z terenu powiatu radziejowskiego wytwarzających odpady niebezpieczne. Tabela nr 4 Wykaz podmiotów wytwarzających odpady niebezpieczne na terenie powiatu radziejowskiego. Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 1 powiat Serwis Nowa Wieś Wielka Sp. z o.o. ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa radziejowski Wieś Wielka, (wszystkie Telekomunikacja Polska SA Pion Administracji Obszar w gminy) Bydgoszczy ul. Chodkiewicza 61, 85-867 Bydgoszcz, 2 Bytoń Ośrodek Hodowli Zarodowej Sp. z o.o. Osięciny - Gospodarstwo rolne i zakład sadowniczy w Morzycach, Transport Ciężarowy Stanisław Świerski, Pścinno, 88-231 Bytoń, Transport Ciężarowy Handel Władysław Leśków, Nowy Dwór 8, 88231 Bytoń, Transport Ciężarowy Władysław Nowacki Pścininek 21, 88-231 Bytoń, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe “NAFTEX” s. c. Jan i Jadwiga 55 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Miejsce wytwarzania odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 3 Dobre 4 Osięciny Podmioty gospodarcze Adamscy, 88-231 Bytoń, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nov-Med” w Nowym Dworze,88-231 Bytoń, Punkt Apteczny w Nowym Dworze, 88-231 Bytoń. Zakład Produkcyjny TOM-DREW ul. Szkolna, 88-210 Dobre, Gminny Zakład Komunalny ul. Fabryczna 16, 88-210 Dobre, Transport Ciężarowy Skup i Sprzedaż Edward Barczak, Koszczały, 88-210 Dobre, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe Franciszek Żywiczyński Krzywosądz, 88-210 Dobre, Transport Ciężarowy Handel Obwoźny Jan Krychowiak ul. Mickiewicza 6, 88-210 Dobre, Usługi Transportowe Handel Obwoźny Zbigniew Kempara ul. Mickiewicza 8, 88-210 Dobre, Przedsiębiorstwo Transportowo-Handlowe “AUTO-BUS” Edward Adamski, Dęby, 88-210 Dobre, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Usługi medyczne M-K Waloszczyk s.c. ul. Lipowa 4, 88-210 Dobre, Apteka “Pod Lipami “ mgr farm. Lech Łukanowski ul. Lipowa 2, 88210 Dobre, Przedsiębiorstwo Robót Drogowych ul. Fabryczna 2, 88-210 Dobre, „Inter Trade” Sp. z.o.o. ul. Radziejowska 7, 88-210 Dobre, PPHU “ANDMAR” Andrzej Jąkalski, ul. 19 stycznia 21, 88-210 Dobre, Spółdzielcze Zakłady Usługowo-Wytwórcze KR “ROLMECH” Osięciny, Polskie Zakłady Zbożowe Młyn we Włocławku Sp. z o.o. Magazyn zbożowy w Osięcinach, AUTO-SERWIS “ELCAR” Roman Rydelek ul. Konopnickiej 25, 88-220 Osięciny Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe “HAMAR” ul. Reja 12A, 87-800 Włocławek Zakład Drzewny w Pocierzynie, 88-220 Osięciny, Ośrodek Hodowli Zarodowej Sp. z o.o. Osięciny - gospodarstwo rolne Osięciny, - gospodarstwo rolne Latkowo, - gospodarstwo rolne Jarantowice - Mieszalnia Pasz Osięciny - Zakład Mechanizacji i Transportu w Osięcinach Urząd Gminy Osięciny, ul. I Armii WP 14, 88-220 Osięciny, Usługi Transportowe i Handel Artykułami Przemysłowymi Krzysztof Zachwieja, Bełszewo, 88-220 Osięciny Punkt Obrotu Art. Rolno-Przemysłowymi Dariusz Bartczak Plac Boh. Powst. Warszawy 12, 88-220 Osięciny, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe “TRANSKUP” Jacek Jolanta Skupniewicz, Zieliński 6A, 88-220 Osięciny, Firma “SAMAR” Spółka Jawna Roman Walczak – Lechosław 56 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Miejsce wytwarzania odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 5 Gmina Radziejów 6 Topólka Podmioty gospodarcze Walczak, Pilichowo 37, 88-220 Osięciny, Zakład Transportu Handlu i Usług Benedykt Rakowski ul. Leśna 40, 88-220 Osięciny, Apteka “Salus” ul. Plac Boh. Powst. Warszawy, 88-220 Osięciny, Apteka „Kujawska” mgr Weronika Paradny ul. Karola Stefana Wyszyńskiego 22, 88-220 Osięciny, Spółdzielnia “Jutrzenka” ul. Włocławska, 88-220 Osięciny, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Urszula Kokoszka ul. Mickiewicza 1/3, 88-220 Osięciny, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zespół Lekarski s.c. ul. Wyszyńskiegio 19, 88-220 Osięciny, Usługi Transportowe Skup, Sprzedaż Złomu Jerzy Spychalski Pilichowo, 88-220 Osięciny, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe “MICH-MAT” Transport-HandelUsługi Robert Głowacki ul. Skarbka, 88-220 Osięciny, P.P.U.H. MAGAGIER Spółka Jawna Trawiński-Kremplewski-Pawlak Czołowo 94, 88-200 Radziejów, Zakład Usługowy Karol Jarzębiński Plebanka 1A, 88-200 Radziejów, Usługi Transportowe Mieczysław Malec, Piołunowo 34, 88-200 Radziejów, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe “WĘGROL” Sławomir Gadaliński Bieganowo 40, 88-200 Radziejów, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe “MET-ROS” Grzegorz Stasiński Broniewo 22/13, 88-200 Radziejów, “PHARMACON” Apteka prywatna mgr farm. Jolanta Sobieska Czołowo 104, 88-200 Radziejów, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Starym Radziejowie, 88-200 Radziejów, Zakład Produkcyjno-Usługowy „Laura” Gabriela Paliwoda, Płowce, 88-200 Radziejów, Gabinet stomatologiczny lek. stom. Arleta Sawińska Czołowo 106A, 88-200 Radziejów, HENKOR J.M. Kordylak Spółka Jawna Dębianki 4a, 87-875 Topólka, Firma Usługowo-Transportowo-Handlowa “Jas” Jadwiga i Jan Baranowscy, Paniewo 16a, 87-875 Topólka, Kupno-Sprzedaż Żywca oraz art. rolno-przemysłowych Grzegorz Chełminiak Kol. Czamanin 21, 87-875 Topólka, Usługi Transportowe Grzegorz Wajer Wyrobki, 87-875 Topólka, Spółdzielnia “ŚWIT” w Topólce, 87-875 Topólka, Apteka mgr farm. Aleksandra Paliwoda, 87-875 Topólka, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “SALUBER” s.c. 87-875 Topólka, Zakład Przetwórstwa Rolnego - Gorzelnia Rolnicza, Czamanin, 87875 Topólka, „Szambex” Andrzej Waszak, Wola Jurkowa Kol. 5, 87-875 Topólka, Krajowy i Międzynarodowy Przewóz Osób – Paweł Piasecki, Dębianki 57 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Miejsce wytwarzania odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 7 Miasto i Gmina Piotrków Kuj. 8 Miasto Radziejów Podmioty gospodarcze 27, 87-875 Topólka, INTEMO Spółka Akcyjna, ul. Włocławska 3, 88-230 Piotrków Kuj, Usługi Transportowo-Handlowe M.G. Szczepaniak, Świątniki 18, 88230 Piotrków Kuj Polski Koncern Naftowy ORLEN SA Regionalny Zespół Prewencji ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa Wieś Wielka, Stacja Paliw w Piotrkowie Kuj, Zakład Komunalny ul. Topolowa 1, 88-230 Piotrków Kuj., Usługi Transportowe Andrzej Matacz, Wójcin 57, 88-230 Piotrków Kuj., Transport Towarowy - Edward Matacz ul. Piastowska 2/6, 88-230 Piotrków Kuj., Usługi Transportowe Andrzej Gruszkowski ul. Włocławska 25, 88230 Piotrków Kuj., Rolhod Spółka z o.o. Wąsewo, 88-230 Piotrków Kuj., Przedsiębiorstwo Państwowe Polskie Koleje Państwowe, Zakład Infrastruktury Kolejowej ul. Fabryczna 36, 87-100 Toruń, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe “EKONSTAL” Sp. z o.o., 88-230 Piotrków Kuj., Proszkownia Mleka w Piotrkowie Kuj Sp. z o.o. ul. Dworcowa 28, 88-230 Piotrków Kuj., Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “PRO-MED” ul. Strażacka 2, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny Maciej Lipka ul. W. Wypycha 4, 88-230 Piotrków Kuj., Apteka „Pod Magnolią” s.c. ul. Poznańska 18, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Alicja Dłużak ul. 1 Maja 3, 88-230 Piotrków Kuj., Dom Pomocy Społecznej ul. Poznańska 98, 88-230 Piotrków Kuj., Gabinet Stomatologiczny lek. Stom. Andrzej Rączka, ul. I Armii WP 10, 88-220 Piotrków Kuj., P.P.H.U. “PETROMAN” Detal – Hurt Kazimierz Mańkowski Parcele 54, 87-890 Lubraniec, Usługi Lekarskie s.c. Beata i Bogdan Zachwieja, ul. Włocławska 64, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny Ewa Długołecka - Zaleska lek.stom. ul. Poznańska 15, 88-230 Piotrków Kuj., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe “GRANT” Grzegorz Pietrzak ul. Kaliska 35, 88-230 Piotrków Kuj., Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “TERMED” ul. Wiśniowa 8, 88-230 Piotrków Kuj., DMD Roman Malicki, Zakład Produkcyjny, ul. Dworcowa 32 C, 88230 Piotrków Kuj., BEN-TRANS Sebastian Artur Benedykciński, ul. 11 listopada 6, 88230 Piotrków Kuj., P.P.U.H. ”EKO-AUTO” Jerzy Wiśniewski ul. Rolnicza 21, 88-200 Radziejów 58 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Miejsce wytwarzania odpadów Powiat/Miasto/ Gmina Podmioty gospodarcze P.P.U.H. Eksport-Import Jolanta Matuszak Piotr Matuszak Spółka Jawna ul. Szybka 17, 88-200 Radziejów Polski Koncern Naftowy ORLEN SA Regionalny Zespół Prewencji ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa Wieś Wielka, Stacja Paliw w Radziejowie, P.P.U.H. EKSPORT-IMPORT “MATOR BIS II” Piotr Matuszak ul. Sportowa 22, 88-200 Radziejów, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe “PRASMET” Marek Granczewski ul. Brzeska 68, 88-200 Radziejów “PRASMET BIS” M. Granczewski, J. Margulski ,ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, Usługi Transportowe Zbigniew Pietrzak ul. Wyspiańskiego 3, 88-200 Radziejów, EURO-MLEK Marek Granczewski, Sławomir Granczewski, Lesław Kubiak ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, Komenda Powiatowa Państwpwej Straży Pożarnej w Radziejowie ul. Szpitalna 17, 88-200 Radziejów, Firma Transportowo-Handlowa “JANOS” ul. Polna 2/18, 88-200 Radziejów, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe “ESTEWU” Jan Linowiecki ul. Komunalna 23, 88-200 Radziejów, Spółdzielnia Pracy “POLIMET” w Radziejowie ul. Wyzwolenia, 88-200 Radziejów, Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej “EMPEGIEK” Sp. z o.o. ul. Komunalna 19, Radziejów, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “MEDIX” Maciej Bilicki ul. Szybka, 88-200 Radziejów, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe “ZenTom” s.c. ul. Brzeska 54, 88-200 Radziejów, Specjalistyczna Praktyka Lekarska lek. Chorób wewnętrznych Mieczysław Wolański ul. Łokietka 3, 88-200 Radziejów, Lekarz med. Jacek Antos ul. Szpitalna 1/4, 88-200 Radziejów, Gabinet Ginekologiczny lek. med. Karol Markiewicz ul. Brzeska 28, 88-200 Radziejów, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Lilla Witczak ul. Chopina 1, 88-200 Radziejów, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom Regina Opłatkowska ul. Moniuszki 1, 88-200 Radziejów, Polski Związek Motorowy Okręgowy Zespół Działalności Gospodarczej Zakład Nr 10 ul. Parkowa 3, 88-200 Radziejów, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “ESKULAP” s.c. ul. Dolna 22, 88-200 Radziejów, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej,ul. Szpitalna 3, 88200 Radziejów, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, ul. Kościuszki 20/22 88-200 Radziejów, Źródło: decyzje administracyjne 59 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Odpady medyczne Odpady medyczne są to głównie odpady powstające w zakładach opieki zdrowotnej, tj. szpitalach, klinikach, domach pomocy społecznej, ośrodkach zdrowia. W powiecie radziejowskim podstawowa opieka zdrowotna zapewniona jest przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Radziejowie. Na terenie powiatu znajduje się 8 zakładów opieki zdrowotnej, 12 prywatnych gabinetów lekarskich lub stomatologicznych, 10 aptek, 1 Dom Pomocy Społecznej w Piotrkowie Kuj.. Łącznie na 32 podmioty, 29 ma uregulowany stan prawny w zakresie gospodarki odpadami (tab. 5) Tabela Nr 5 Ilość odpadów medycznych wytwarzanych w zakładach opieki zdrowotnej w powiecie radziejowskim na podstawie wydanych decyzji. Źródło odpadów Szpital Apteki Dom pomocy społecznej Zakłady opieki zdrowotnej Gabinety lekarskie i stomatologiczne Razem 1 10 1 Liczba podmiotów posiadających uregulowany stan prawny w gospodarce odpadami 1 7 1 8 8 0,602 12 12 0,384 32 29 1,47 Liczba podmiotów Ilość wytwarzanych odpadów (Mg/rok) 0,257 0,097 0,13 Źródło: decyzje administracyjne i informacje podmiotów. Odpady niebezpieczne pochodzenia medycznego są przekazywane na podstawie zawartych umów innym odbiorcom posiadającym stosowne zezwolenia w celu ich utylizacji . Odpady weterynaryjne Odpady weterynaryjne powstają we wszystkich placówkach zajmujących się badaniem, leczeniem lub świadczeniem usług weterynaryjnych. Wg informacji Państwowego Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Radziejowie na terenie powiatu radziejowskiego usługi weterynaryjne są świadczone w 10 placówkach weterynaryjnych. W powiecie radziejowskim jak dotąd nie oszacowano ilości odpadów powstających w lecznicach weterynaryjnych. Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że ilość odpadów weterynaryjnych jaka powstaje w tego typu jednostkach jest niewielka (ok. 4 kg rocznie /1 lecznicę i wynosi łącznie ok. 0,04 Mg. Są to odpady zmieszane o kodzie 18 01 04 i nie są traktowane jako niebezpieczne. Padłe w gospodarstwach zwierzęta są wywożone do zakładów utylizacyjnych. Zbieraniem i transportem padłych zwierząt na terenie powiatu zajmuje się Zbiornica I i II kategorii Dawid Krygier – Piotrków Kuj. Na terenie powiatu nie funkcjonuje żadna ubojnia, są natomiast zakłady masarskie z których odpadowa tkanka zwierzęca jest przekazywana do odzysku i unieszkodliwiania. Zużyte oleje odpadowe Przez zużyte oleje odpadowe rozumie się wszelkie oleje mineralne i syntetyczne zawierające i niezawierające związków chlorowcoorganicznych (smarowe, przekładniowe, silnikowe i hydrauliczne), które nie nadają się już do zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone. Ustawa o odpadach nakłada na wytwórcę tychże odpadów określone obowiązki: 60 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1) oleje odpadowe powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi poprzez regenerację, rozumianą jako każdy proces, w którym oleje bazowe mogą być produkowane przez rafinowanie olejów odpadowych, a w szczególności przez usunięcie zanieczyszczeń, produktów utleniania i dodatków zawartych w tych olejach, 2) jeżeli regeneracja olejów odpadowych jest niemożliwa ze względu na stopień ich zanieczyszczenia określony w odrębnych przepisach, oleje te powinny być spalone z odzyskiem energii, 3) jeżeli regeneracja olejów odpadowych lub ich spalenie z odzyskiem energii są niemożliwe, dopuszcza się ich unieszkodliwianie. Posiadacz odpadów w postaci olejów odpadowych, powstałych w wyniku prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, jeżeli nie jest w stanie we własnym zakresie wykonać określonych ustawowo obowiązków powinien przekazać je podmiotowi gwarantującemu zgodne z prawem ich zagospodarowanie. Zakazuje się mieszania olejów odpadowych z innymi odpadami niebezpiecznymi, w tym zawierającymi PCB, w czasie ich zbierania lub magazynowania, jeżeli poziom określonych substancji przekracza dopuszczalne wartości. Zakazuje się również zrzutu olejów odpadowych do wód, do gleby lub do ziemi. Na podstawie danych zawartych w decyzjach zatwierdzających programy gospodarki odpadami, pozwoleniach na wytwarzanie odpadów oraz danych z zakładów działających na terenie powiatu radziejowskiego szacuje się, że w ciągu roku powstaje 37,09 Mg zużytych olejów odpadowych, które są prawie w 100 % przekazywane do odzysku upoważnionym firmom na podstawie zawartych umów. Jednak te dane są oczywiście niepełne. Można jednak obliczyć szacunkową ilość. W powiecie Radziejowskim jest zarejestrowanych (według stanu na 31 grudnia 2007r), 24 708 łącznie pojazdów samochodowych i ciągników rolniczych (w tym: 17 551 samochodów osobowych, 1821 samochodów ciężarowych, 184 ciągników siodłowych, 4969 ciągników rolniczych i 91 autobusów). Przyjmując, że średnio silnik potrzebuje 5 dm3 oleju silnikowego oraz jedną wymianę oleju rocznie na pojazd otrzymujemy ilość: 123 540 dm3 oleju silnikowego. Przy średniej gęstości olejów na poziomie 0,9 kg/dm3 otrzymujemy masę 111 186 kg (111,186 Mg). Do tej wielkości należy doliczyć ilość olejów zużywanych przez ciągniki rolnicze, kombajny i maszyny rolnicze (nieujęte w ewidencji pojazdów) to da nam wynik rocznego wytwarzania odpadów olejowych przynajmniej na poziomie 115 Mg tego odpadu. Są to ostrożne szacunki jednak pozwalają one juz określić jak duże ilości oleju mogą być na terenie powiatu wytwarzane. Jak duża część z tego trafia do właściwego odzysku lub unieszkodliwiania trudno ocenić. Jednak na pewno większość jest zużywana przez wytwórców na własne potrzeby (np. do impregnacji drewna lub spalania w kotłach do tego nieprzystosowanych) w sposób niezgodny z prawem. Nie należy się spodziewać realnej poprawy sytuacji bez edukacji społecznej w tym zakresie i bez utworzenia gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych. Baterie i akumulatory Są to odpady występujące powszechnie jako przenośne źródła energii elektrycznej, zarówno w postaci wielko- jak i małogabarytowej. Z informacji zawartych w decyzjach zatwierdzających programy gospodarki odpadami i w pozwoleniach na wytwarzanie odpadów szacuje się, iż zużytych akumulatorów i baterii na terenie powiatu radziejowskiego powstaje 7,145 Mg/rok. W rzeczywistości na terenie powiatu (przyjmując te same dane co w części dotyczącej zużytych olejów odpadowych oparte na liczbie zarejestrowanych pojazdów w powiecie oraz przy założeniu żywotności akumulatora w wysokości 5 lat i masy jednej sztuki na poziomie 10 kg dla samochodu osobowego i 30 kg dla samochodów ciężarowych i ciągników) szacunkowo wytwarzane jest około 78,044 Mg/rok tego odpadu. Zbiórką odpadów zajmują się podmioty gospodarcze prowadzące działalność handlową (na zasadzie wymiany starego akumulatora przy zakupie nowego) 61 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. oraz punkty skupu metali. Z obserwacji rynkowych wynika, iż rozpatrywany odpad nie stanowi zagrożenia dla lokalnego środowiska gdyż firmy trudniące się zbieraniem odpadów skupią każdą jego ilość. Sorbenty i materiały filtracyjne, płyny hamulcowe, płyny zapobiegające zamarzaniu. Są to odpady związane z działalnością przedsiębiorstw i firm z zakresu: transportu drogowego, serwisowania i napraw pojazdów. Do tej grupy odpadów zaliczamy filtry olejowe, płyny hamulcowe, tkaniny do wycierania zanieczyszczone olejami tzw. „czyściwo”, ubrania robocze zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi. Na terenie powiatu wytwarzanych jest 27,736 Mg tego rodzaju odpadów. Zgodnie z wydanymi decyzjami odpady te powinny być przekazane do utylizacji podmiotom posiadającym stosowne zezwolenia. Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć Głównym źródłem tego rodzaju odpadu jest wymiana zużytych lamp oświetleniowych w przedsiębiorstwach i obiektach użyteczności publicznej. Ogółem na terenie powiatu radziejowskiego zewidencjonowano wytwarzanie 0,6402 Mg odpadów zawierających rtęć. Są one w całości przekazywane do utylizacji. Odpady zawierające PCB Ich występowanie związane jest z przemysłem elektrycznym. Są stosowane jako materiały elektroizolacyjne i chłodzące w kondensatorach i transformatorach. Mogą również znajdować się w składzie olejów hydraulicznych. Zasady regulujące gospodarkę odpadami zawierającymi PCB zgodne z ustawodawstwem UE zawarte są w ustawie o odpadach, prawie ochrony środowiska, o wprowadzeniu ustawy – prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw a także w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r., w sprawie wymagań w zakresie wykorzystania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 96, poz. 860). Na terenie powiatu radziejowskiego ten rodzaj odpadów występuje w małych ilościach. Odpady zawierające azbest Azbest jest technologiczną i handlową nazwą grupy minerałów zbudowanych z różnorodnych związków krzemu, tlenu i metali. Azbest był wykorzystywany m.in. do produkcji materiałów budowlanych, szczególnie płyt dachowych (eternit) i elewacyjnych. Dopiero w marcu 1999r. nastąpił zakaz obrotu materiałami zawierającymi azbest. Bardzo groźna dla zdrowia jest emisja włókien azbestowych do otoczenia w czasie usuwania płyt eternitowych z budynków, dlatego też pracę tę powinny wykonywać odpowiednio przygotowani pracownicy firm mających zezwolenie na usuwanie tego rodzaju odpadów. Termin obowiązkowego usunięcia płyt azbestowych z pokryć dachowych ustalono do końca 2032r. Według danych szacunkowych z gmin na ternie powiatu radziejowskiego znajduje się ponad 19 114 Mg płyt azbestowych (eternitu). Wynik ten opatrzony jest błędem z uwagi na brak precyzyjnej inwentaryzacji we wszystkich gminach. Według posiadanych informacji w 2007r. wytworzono i zutylizowano 106,26 Mg odpadów azbestowych pochodzących z konstrukcji dachowych. Tabela Nr 6 Szacunkowa ilość odpadów zawierających azbest w gminach powiatu radziejowskiego. Gmina Ilość w m2 Ilość w Mg 1. Bytoń 112 125 1794 2. Dobre 259 144 4146 Lp. 62 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Gmina Ilość w m2 Ilość w Mg 3. Gmina Radziejów 229 375 3670 4. Radziejów 218 750 3500 5 Osięciny 50 000 800 6. Piotrków Kuj. 108 375 1734 7. Topólka 216 875 3470 Razem 1 1946 44 19 114 Lp. Źródło: informacje urzędów gmin Unieszkodliwianiem poprzez składowanie odpadów azbestowych wytwarzanych na terenie m.in. naszego powiatu zajmują się głównie: składowisko odpadów niebezpiecznych w Małociechowie gmina Pruszcz, PPHU „Izopol” S.A z Trzemeszna (województwo wielkopolskie) Na terenie powiatu zarejestrowano 16 podmiotów posiadających stosowne uprawnienia do usuwania odpadów zawierających azbest. Ilość ta w zupełności pokrywa zapotrzebowanie lokalnego rynku . W przypadku uzasadnionej potrzeby, dopuszcza się możliwość lokalizacji składowiska odpadów niebezpiecznych (głównie odpadów zawierających azbest), na terenie powiatu radziejowskiego. Zarząd Powiatu w Radziejowie - w 2006r. oraz Burmistrz Miasta Radziejów - w 2007r. zapoczątkowali pilotażowe programy dofinansowania dla osób fizycznych, usuwania odpadów zawierających azbest. Jest to dofinansowanie do 50% poniesionych kosztów usuwania tych odpadów – maksymalnie 2000 zł. Pojazdy wycofane z eksploatacji Wycofane z eksploatacji samochody stanowią zagrożenie dla środowiska, zawierają bowiem oprócz metali również inne substancje, w tym niebezpieczne w postaci przepracowanych olejów, płynów eksploatacyjnych, akumulatorów, a także zużyte opony, szkło, tworzywa sztuczne. Większość z elementów wycofanych z eksploatacji pojazdów ma wartość surowców. Na terenie powiatu działa 1 stacja demontażu pojazdów: PPHU „Węglozłom” – Adam Królikowski, Bytoń 22 A oraz 1 punkt zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji: „ZŁOMSTAL” Halina Królikowska, Brylewo 1A, 88-231 Bytoń. Na terenie powiatu Radziejowskiego w 2007 r. wyrejestrowano w celu oddania do kasacji (do stacji demontażu) 156 pojazdów. Przyjmując średnią masę pojazdu osobowego 1 Mg można przyjąć, że na terenie powiatu wytworzono około 156 Mg tego rodzaju odpadu. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne Rosnąca w ostatnich latach ilość wycofywanych z użytkowania tego typu urządzeń jest spowodowana postępującym rozwojem technicznym, technologicznym oraz postępem cywilizacyjnym. Na przełomie najbliższych lat nadal będzie można zaobserwować tendencje wzrostowe w ilości powstających odpadów. Należy zaznaczyć, iż stosowanie coraz bardziej nowoczesnych technologii produkcji wpłynie na jakość powstających odpadów. Według danych zawartych w decyzjach, rocznie na terenie powiatu wytwarzanych jest 0,505 Mg zużytego sprzętu elektronicznego. Ilość ta jest opatrzona dużym błędem, gdyż mimo wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495 z późn. zm.) najczęściej odpady te są traktowane przez wytwórców jako odpad komunalny, a nie przemysłowy. Mimo obowiązku przyjmowania zużytego sprzętu przez sprzedawców oferujących w swoim asortymencie urządzenia elektryczne i elektroniczne (ustawa narzuca obowiązek nieodpłatnego odbioru zużytego sprzętu od kupującego w ilości i rodzaju adekwatnych do dokonanego zakupu) wielu z nich odmawia przyjmowania odpadów zużytego sprzętu. Należałoby utworzyć gminne punkty przyjmowania zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz promować akcje związane z zwiększaniem 63 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. świadomości społeczeństwa. Aktualnie na terenie powiatu radziejowskiego znajduje się 5 punktów handlowych zajmujących się zbieraniem zużytego sprzętu. Należy zwrócić uwagę, że wydane zezwolenia w tym zakresie obejmują tylko nieliczne grupy. Zgodnie z założeniami „KPGO 2010” ilość wytwarzanych odpadów tego rodzaju wynosi 4 kg/mieszkańca na rok. Przyjmując ten wskaźnik, na terenie powiatu radziejowskiego w 2007 r. powstało 174 Mg tych odpadów. Przeterminowane środki ochrony roślin (pestycydy), i opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi oraz pozostałości tych substancji nie nadające się już do zużycia Głównym źródłem powstawania tego rodzaju odpadów są: rolnictwo (przeterminowane pestycydy oraz opakowania nimi zanieczyszczone) oraz zakłady i firmy (wykorzystujące różnego rodzaju substancje toksyczne: lakiery, farby itp., po których również zostają puste opakowania). W granicach administracyjnych gminy Bytoń, w kompleksie lasów państwowych należących do Nadleśnictwa Włocławek, znajduje się mogilnik. Zdeponowane są tu przeterminowane środki ochrony roślin i opakowania po tych środkach w oszacowanej ilości 10 Mg. Obiekt ten został założony w latach sześćdziesiątych. Jest to betonowy bunkier składający się z trzech komór. Powierzchnie zewnętrzne i wewnętrzne zostały pokryte smołą. Obecnie teren mogilnika jest oznakowany i ogrodzony. Na kierunku spływu wód zainstalowano otwór obserwacyjny (piezometr) umożliwiający prowadzenie stałego monitoringu wód podziemnych, w celu określenia wpływu mogilnika na środowisko wodne w tym rejonie. Od 1999 r. przez WIOŚ prowadzone są badania wody z piezometru oraz prób gleby z terenu wokół mogilnika pod kątem występowania zanieczyszczeń metalami ciężkimi (miedź, kadm, cynk, nikiel, chrom, ołów, rtęć), pestycydami, rozpuszczalnikami i substancjami chlorowcopochodnymi. Analiza uzyskanych wyników wykazała, że nie występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń badanych substancji. Moglilnik ten jest przewidziany do likwidacji 1.1.3. Odpady inne niż niebezpieczne. Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin Źródłem tego odpadu jest działająca na terenie powiatu kopalnie kruszywa, która poza wytwarzaniem dokonuje także frakcjonowania i kruszenia odpadu. Zgodnie z danymi rocznie wytwarzane jest 4000 Mg tego odpadu. Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności Najczęściej źródłem tych odpadów będzie działalność rolnicza (szeroko rozpowszechniona, ze względu na rolniczy charakter powiatu). Z wydanych decyzji wynika, że na terenie powiatu wytwarzanych jest rocznie 24368,9 Mg odpadów z tej grupy. Odpady te to: wywar gorzelniany (24000 Mg), odpady z fermowej hodowli zwierząt i odpady z przemysłu mleczarskiego. Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury Źródłem tego rodzaju odpadów są funkcjonujące na terenie powiatu radziejowskiego tartaki oraz zakłady przetwarzania drewna (producenci surowca). Z tej grupy wytwarzany jest właściwie tylko jeden rodzaj odpadu: trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir niezawierające substancji niebezpiecznych, w ilości 8,500 Mg/rok. Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej 64 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Za jedną z ważniejszych przyczyn powstawania odpadów wymienionych powyżej można uznać przemysł związany z produkcją tworzyw sztucznych. Łączna ilość, która jest wytwarzana na terenie powiatu radziejowskiego to 1100,2 Mg. Odpady z procesów termicznych Są to wszelkiego rodzaju żużle, popioły niezawierające substancji niebezpiecznych. Ich źródłem są głównie kotłownie wytwarzające ciepło na potrzeby przedsiębiorstw. Roczna ilość tej grupy odpadów wytwarzana na terenie powiatu radziejowskiego to 4390 Mg Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych Źródłem tej grupy odpadów są przedsiębiorstwa zajmujące się obróbką metali i produkcją wszelkich konstrukcji i przedmiotów z tego surowca. Głównie podczas tych procesów powstają cząstki i pyły żelaza oraz jego stopów, odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych. Łączna ilość wytwarzanych odpadów z tej grupy to 1660,05 Mg/rok. Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach Źródłem tych odpadów są wszystkie zakłady produkcyjne. Praktycznie każdy produkt należy przed wysłaniem do odbiorców poddać procesowi pakowania i tego ubocznym skutkiem są odpady z tej grupy. Łączna ich ilość to 528,73 Mg/rok Odpady nieujęte w innych grupach W tej grupie znajdują się bardzo różnorodne odpady. Są to głównie zużyte opony i zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny niezaliczony do odpadów niebezpiecznych. Zgodnie z posiadanymi danymi na terenie powiatu wytwarzane jest 4,32 Mg/rok tych odpadów. Jednakże są to na pewno dane zaniżone. Odpady opon, które powstają w zakładach recyklingu pojazdów trafiają do unieszkodliwiania. Problem stanowią odpady opon powstające w wyniku wymian eksploatacyjnych. Opony te pochodzą zarówno z dostaw opon fabrycznie nowych jak i również znaczących ilości opon używanych sprowadzanych z zagranicy. Brakuje informacji o ilości powstających na terenie powiatu, odpadów opon w wyniku ich wymiany w punktach warsztatowych (większość przedsiębiorstw zajmujących się wymianą i naprawą ogumienia zlokalizowanych na terenie powiatu nie ma uregulowanej formalnie gospodarki odpadami), jednak na podstawie informacji o ilości pojazdów w powiecie użytych do obliczenia ilości wytwarzanych odpadów: przepracowanego oleju i akumulatorów (przy założeniu średniej masy opony 7 kg, czasie eksploatacji 5 lat i używaniu kompletu opon zimowych i letnich w każdym pojeździe) można szacować, że jest to około 276,730 Mg/rok. Można również przyjąć, że zdecydowana większość tych odpadów nie jest prawidłowo zagospodarowywana. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych) Na odpady z sektora budowlanego składają się głównie odpady z budowy , remontów i demontażu obiektów budowlanych i infrastruktury drogowej jak np. gruz ceglany, materiały ceramiczne, beton, odpadowa papa i inne elementy gipsowe oraz odpady z budowy nowych budynków (np. ziemia z wykopów). Do grupy tej należą również inne odpady, jak drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady azbestu, elektryczne i elektroniczne). Oszacowanie ilości powstających odpadów budowlanych jest trudne i opiera się w głównej mierze na metodach wskaźnikowych. Szacunkowa ilość odpadów rozbiórkowych i budowlanych wytwarzanych w Polsce na jednego mieszkańca miasta wynosi 40-50 kg/rok. W liczbie tej znajdują się głównie odpady powstałe w wyniku budowy i remontów gospodarstw domowych, obiektów użyteczności publicznej, usługowych, przemysłowych. Dodatkowo powstaje około 20 % odpadów pochodzących z remontów i budowy w poszczególnych sektorach gospodarki. 65 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela Nr 7 Szacunkowa ilość odpadów budowlanych powstających na terenie powiatu radziejowskiego. Gmina Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gm) Radziejów (m) Topólka Razem: Liczba Współczynnik mieszkańców kg/mieszkańca/rok Odpady z gospodarstw domowych 3832 40 5677 40 8329 40 9886 40 4516 40 6053 40 5244 40 43537 Odpady z wszystkich sektorów gospodarki 20% Ogółem Ilość odpadów budowlanych Mg/rok 153,28 227,08 333,16 395,44 180,64 242,12 209,76 1741,48 348,29 2089,77 Duża część odpadów budowlanych zarówno z terenów prywatnych (głównie na wsiach) oraz z zakładów produkcyjnych wykorzystywana jest do niwelacji i rekultywacji terenu, odzyskiwana w procesie budowy dróg, fundamentów. Niewielka część trafia na składowiska odpadów. Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych Źródłem tego rodzaju odpadów są stacje uzdatniania wody i oczyszczalnie ścieków. Głównym odpadem w tej grupie są komunalne osady ściekowe. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 5 gminnych oczyszczalni ścieków. W związku z postępującym procesem skanalizowania miast i wsi szacuje się, iż do roku 2011 wzrastać będzie liczba gospodarstw domowych podłączonych do kanalizacji, a co się z tym wiąże ilość wytwarzanych odpadów powstających w związku z eksploatacją oczyszczalni ścieków. Łącznie na terenie powiatu powstaje 95 Mg/rok skratek oraz około 462 Mg osadów ściekowych z oczyszczalni gminnych i 150 Mg osadów z zakładowych oczyszczalni ścieków. Ilości wszystkich rodzajów odpadów wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego obliczona na podstawie wydanych decyzji oraz złożonych informacji zawiera poniższa tabela. Tabela Nr 8 Rodzaje i ilości odpadów wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego w 2007 r. Lp Rodzaj odpadu 1 01 01 02 Odpady z wydobywania kopalin innych niż rudy metali 4000 2 02 01 81 Zwierzęta padłe i odpadowa tkanka zwierzęca stanowiące materiał szczególnego ryzyka inne niż wymienione w 02 01 80 63,9 3 02 01 82 Zwierzęta padłe i ubite z konieczności 150 4 02 05 01 Surowce i produkty nieprzydatne do spożycia oraz przetwarzania 5,00 Nazwa Wytworzona ilość (Mg) 66 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp Rodzaj odpadu 5 02 05 02 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków 6 02 07 80 Wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary 7 03 01 05 Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 04 8 07 02 13 Odpady tworzyw sztucznych 1100,20 9 10 01 01 Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) 4390,00 Nazwa Wytworzona ilość (Mg) 150,00 24000,00 8500 10 11 05 01 Cynk twardy 11 12 01 01 Odpady z toczenia i piłowania żelaza oraz jego stopów 1000,00 12 12 01 02 Cząstki i pyły żelaza oraz jego stopów 300,00 13 12 01 03 Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych 200,00 14 12 01 05 Odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych 160,00 15 13 02 08 * Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 16 13 05 01* 0,05 37,09 Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach 10,37 17 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 10,15 18 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 179,60 19 15 01 03 Opakowania z drewna 14,10 20 15 01 04 Opakowania z metali 320,10 21 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe 2,05 22 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 0,50 23 15 01 07 Opakowania ze szkła 1,00 24 15 01 09 Opakowania z tekstyliów 0,05 25 Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania np. (szmaty, ścierki) i 15 02 02 * ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) 27,246 26 15 02 03 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w 15 02 02 1,38 27 16 01 03 Zużyte opony 4,32 28 16 01 04* Zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy 1,50 29 16 01 07 * Filtry olejowe 0,02 30 16 01 08* Elementy zawierające rtęć 0,005 31 16 01 13* Płyny hamulcowe 0,47 32 16 0112 Okładziny hamulcowe inne niż wymienione w 160111 0,01 33 16 01 17 Metale żelazne 10000,00 67 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp Rodzaj odpadu Wytworzona ilość (Mg) Nazwa 34 16 01 14* Płyny zapobiegające substancje zamarzaniu zawierające niebezpieczne 35 16 01 15 Płyny zapobiegające zamarzaniu inne niż wymienione w 160114 0,05 36 16 02 13 * Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 0,105 0,05 37 16 02 14* Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 10,40 38 7,145 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 39 16 06 04 Baterie alkaliczne ( z wyłączeniem 160603 ) 0,02 40 16 02 15 Niebezpieczne elementy lub części składowe usunięte z zużytych urządzeń 0,505 41 16 02 16 Elementy usunięte z zużytych urządzeń innych niż wymienione w 16 02 15 0,05 42 16 08 03 Zużyte katalizatory zawierające metale przejściowe lub ich związki inne niż wymienione w 160802 0,50 43 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 260,00 44 17 01 02 Gruz ceglany 10,00 45 17 01 03 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 1,00 46 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 74,00 47 17 02 01 Drewno 45,00 48 17 04 05 Żelazo i stal 8529,00 49 17 04 11 Kable inne niż wymienione w 17 04 10 355,00 50 17 01 80 Usunięte tynki, tapety, okleiny 2,00 51 17 01 82 Inne nie wymienione odpady 1,00 52 17 02 01 Drewno 0,50 53 17 02 02 Szkło 0,30 54 17 02 03 Tworzywa sztuczne 0,20 55 17 03 03* Smoła i produkty smołowe 0,20 56 17 04 02 Aluminium 50,10 57 17 04 03 Ołów 45,05 58 17 04 04 Cynk 70,00 59 17 04 06 Cyna 20,05 60 17 05 06 Urobek z pogłębiania inny niż wymienione w 170601 i 170603 1,00 61 17 08 04 Materiały konstrukcyjne zawierające gips i inne niż wymienione w 170801 0,20 62 17 06 04 Materiały izolacyjne inne niż wymienione 170601 i 170603 1,00 68 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp Rodzaj odpadu Nazwa 63 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Wytworzona ilość (Mg) 106,26 Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki z wyłączeniem 180103 0,05 Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału 65 18 02 02* genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt 1,258 66 18 01 04 Inne odpady niż wymienione w 180103 0,05 67 18 01 07 Chemikalia w tym odczynniki chemiczne inne niż wymienione w 180106 0,01 64 18 01 01 68 18 01 08* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 0,0097 69 18 01 09 0,005 Leki inne niż wymienione w 180108 70 18 01 10* Odpady amalgamatu dentystycznego 0,002 71 19 08 05 Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 400,50 72 19 01 01 Odpady żelaza i stali 2000,00 73 19 10 02 Odpady metali nieżelaznych 3000,00 74 20 01 02 Szkło 0,10 74 20 01 08 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 6,00 76 20 01 10 Odzież 0,20 77 20 01 11 Tekstylia 0,20 78 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć 0,6352 79 20 01 23* Urządzenia zawierające freony 0,10 80 20 01 25 Olej i tłuszcze jadalne 0,05 81 20 01 99 Odpady komunalne nie wymienione w innych podgrupach 1,00 Razem Odpady komunalne wymienione w tabeli nr 3 Ogółem 69629,9659 6048 75677,9659 W tym odpadów niebezpiecznych: 202,8659 * odpady niebezpieczne źródło – decyzje administracyjne 69 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1.2. Odzysk, unieszkodliwianie i zbieranie odpadów. W powiecie radziejowskim wg danych Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska wytworzono w 2006r. w wyniku działalności gospodarczej 16781,05 Mg odpadów, z czego odzyskowi poddano 16080,11 Mg, unieszkodliwiono 434,35 Mg a zmagazynowano 266,6 Mg. Poniżej przedstawiono rodzaje i ilości odpadów poddanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania oraz rozmieszczenie tych instalacji na terenie powiatu wg stanu na koniec 2008r. (rys. 1). 1.2.1. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych procesowi odzysku oraz instalacje do odzysku odpadów z wykazem podmiotów prowadzących odzysk. W zakresie prowadzenia działalności odzysku odpadów przemysłowych na obszarze powiatu radziejowskiego działają następujące podmioty: Tabela nr 9 Wykaz podmiotów zajmujących się odzyskiem odpadów. Lp. Podmiot gospodarczy/ adres instalacji „IRENA” Firma ProdukcyjnoHandlowa Paulina Jankowska, Maciej Jankowski, ul. Koszykowa 2, 88-230 Piotrków Kuj. Rodzaj odpadów Ilość poddany odzyskowi odpadów wg kodów [Mg/rok] 150106 – zmieszane 1340 odpady opakowaniowe 2. Pośrednictwo Handlowe – Elżbieta Stasińska, Latkowo 16/2 88-220 Osięciny, adres instalacjiOsięciny Krzyżówki 100101 – żużel, 200 popioły paleniskowe i pyły z kotłów 100102 – popioły lotne 100 z węgla 100115 – popioły 200 paleniskowe, żużel, i pyły z kotłów ze współspalania inne 3. „INTEMO” S.A. ul. Włocławska 33, 88230 Piotrków Kuj. 120105 – odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych 150102-opakowania z tworzyw sztucznych 070213 – odpady z tworzyw sztucznych 1. 4, „Henkor” J.M. 100101 – żużel, 160 160 1100 Metoda odzysku R5 ( recykling lub regeneracja innych materiałów nieorganicznych), rozdrobnienie i reglanulacja – wykorzystanie granulatu do producji nowych wyrobów R14 (inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części), - jako dodatek do wytwarzanych materiałów budowlanych R5 ( recykling lub regeneracja innych materiałów nieorganicznych), rozdrobnienie i wykorzystanie rozdrobnionych frakcji w procesie produkcji nowych wyrobów z tworzyw sztucznych R14 (inne działania 70 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. 5. Podmiot gospodarczy/ adres instalacji Kordylak Sp. Jawna, Dębianki 4a 87-875 Topólka „DMD-BIS” Sp. z.o.o., ul Dworcowa 32 c, 88-230 Piotrków Kuj. Rodzaj odpadów poddany odzyskowi wg kodów popioły paleniskowe i pyły z kotłów 100102 – popioły lotne z węgla 100104 – popioły lotne i pyły z kotłów z paliw płynnych 100115 – popioły paleniskowe, żużel, i pyły z kotłów ze współspalania inne 100180 – mieszanki popiołowo-żużlowe z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych 030105 – trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir 030301 – odpady z kory i drewna 150103 – opakowania z drewna 170201 - drewno 200138 –drewno inne Ilość odpadów [Mg/rok] 500 200 500 200 Metoda odzysku prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części), - jako dodatek do wytwarzanych materiałów budowlanych 4000 20000 25000 50000 5000 2000 R14 (inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części), Rozdrobnienie i wykorzystanie drobnej frakcji do wytworzenia nowego produktu RAZEM 110660 Na terenie powiatu radziejowskiego w legalny sposób jest poddanych odzyskowi 110 660 Mg odpadów. W gospodarstwach domowych na terenach wiejskich bardzo często prowadzony jest odzysk odpadów ulegających biodegradacji. Kompostowanie odpadów biodegradowalnych jest często stosowaną praktyką właścicieli przydomowych ogródków oraz działkowiczów. 1.2.2. Rodzaj i ilość odpadów poddanych procesom unieszkodliwiania i instalacje służące do unieszkodliwiania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadzących unieszkodliwianie. Pod pojęciem unieszkodliwiania odpadów rozumie się poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy o odpadach w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska. Jedyną metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych funkcjonującą na terenie powiatu radziejowskiego jest metoda D5 - składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 5 składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne.. Wszystkie składowiska odpadów mają uregulowany stan formalnoprawny. Stan techniczny wszystkich składowisk odpadów (poza nowym 71 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. składowiskiem w Byczynie) nie odpowiada aktualnym wymaganiom ochrony środowiska. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, dostosowanie funkcjonowania składowisk do wymogów przepisów ustawy o odpadach, musi nastąpić w terminie nie późniejszym niż do końca 2009r. Brak możliwości dostosowania funkcjonowania składowisk do wymogów przepisów, spowoduje konieczność ich zamknięcia. Ostatecznym terminem zamknięcia tych składowisk jest 31 grudnia 2009r. Poniżej przedstawiona została krótki opis składowisk oraz zestawienie tabelaryczne charakterystyki poszczególnych składowisk. (tab. nr 10) Składowisko odpadów w Wandynowie, gm. Bytoń – zarządzane jest przez Urząd Gminy w Topólce, przeznaczone dla gmin: Bytoń i Topólka. Składowisko to nie jest wyposażone w wagę samochodową oraz maszyny służące do właściwej eksploatacji. Pojemność składowiska wypełniona w 50%. Składowisko odpadów w Byczynie („stare”), gm. Dobre – zarządzane jest przez Gminny Zakład Komunalny w Dobrem wypełnione w 95 %, przeznaczone do zamknięcia. Zarządzający powinien wystąpić z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamknięcie składowiska wraz z określeniem technicznego sposobu jego zamknięcia i harmonogramem działań związanych z jego rekultywacją. Nowe składowisko odpadów w Byczynie, oddane do użytku w 2007r należy wyposażyć w maszyny służące do właściwej eksploatacji. Składowisko odpadów w Borucinie, gm. Osięciny – zarządzane przez Urząd Gminy Osięciny – nie posiada instalacji odgazowującej i urządzenia umożliwiającego pomiar masy przyjmowanych na składowisko odpadów oraz nie jest wyposażone w maszyny służące do właściwej eksploatacji. Składowisko to posiada uszczelnienie z folii polietylenowej i drenaż do zbierania odcieków. Pojemność składowiska wypełniona w 70%. Składowisko odpadów w Jerzycach , gm. Piotrków Kuj. – zarządzane przez Zakład Komunalny w Piotrkowie Kuj. wypełnione w 87 %, przeznaczone do zamknięcia. Zarządzający powinien wystąpić z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamknicie składowiska wraz z określeniem technicznego sposobu jego zamknięcia i harmonogramem działań związanych z jego rekultywacją. Składowisko odpadów w Broniewku, gm. Radziejów – zarządzane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Empegiek” w Radziejowie, wypełnione w 91 %, przeznaczone do zamknięcia. Zarządzający powinien wystąpić z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamknięcie składowiska wraz z określeniem technicznego sposobu jego zamknięcia i harmonogramem działań związanych z jego rekultywacją. Wszyscy zarządzający składowiskami mają obowiązek prowadzenia badań monitoringowych składowiska w zakresie: wód podziemnych z piezometrów, wód odciekowych, w przypadku posiadania drenażu odcieków, wód powierzchniowych, o ile występują w bezpośrednim otoczeniu składowiska odpadów, gazu składowiskowego, w przypadku posiadania instalacji odgazowującej, oceny przebiegu osiadania powierzchni składowiska w oparciu o repery geodezyjne oraz stateczność zboczy określaną metodą geotechniczną, badanie struktury i masy odpadów deponowanych na składowisku, łącznie z określeniem powierzchni i objętości zajmowanej przez odpady. 72 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Według danych z 2007r komplet badań wykonano tylko dla składowiska w Broniewku oraz niewielkie braki w wykonaniu tego obowiązku stwierdzono na składowisku w Wandynowie. Na pozostałych składowiskach przeprowadzono badania monitoringowe w mniejszym zakresie niż wymagany. Na podstawie dostępnych wyników analiz składu wód podziemnych i odciekowych w trzech kwartałach 2008r na poszczególnych składowiskach nie stwierdza się przekroczeń w zakresie parametrów wymienionych w rozporządzeniu z dnia 9 grudnia 2002r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. nr 220, poz. 1858). Tabela Nr 10 radziejowskiego. Nazwa i adres składowiska Charakterystyka składowisk Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Broniewku w Wandynowie odpadów Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Borucinie Pojemność całkowita [m3] 49.423 16.000 46.000 Pojemność zapełniona [m3] 44.480 6.600 (I kwatera) Pojemność pozostała [m3] 4.943 Ilość deponowanych odpadów (Mg/dobę) Uszczelnienie Drenaż odcieków Gromadzenie odcieków Instalacja do odprowadzania gazu składowiskowe go Pas zieleni z terenu powiatu Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Byczynie w Jerzycach „stare” „nowe” 28.828 15.000 12.070 32.200 13.500 120,7 26.400 9.400 13,800 1.500 11.949, 3 2428 4,5 2,9 1,44 - 1,11 4,0 Uszczelnienie mineralne z gruntów ilastych 3,5 cm piasek + masa betooninowa 6 cm oraz folia 2 mm i geowłóknina folia Folia dwuwarstwowa – 0,5 mm tak tak tak nie tak tak zbiornik 10 m3 zbiornik 22,2 m3 zbiornik 5 m3 nie Uszczel Uszczelnienie -nienie mineralne z mineral gruntów ilastych -ne z gruntów oraz folia ilastych zbiornik zbiornik 30 m3 42 m3 brak Jest, odprowadzanie gazów do atmosfery brak brak Jest, odprow adzanie gazów do atmosfe -ry 15 m 10 m +las 15 m + las brak 10 m brak 15 m 73 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Nazwa i adres składowiska Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Broniewku w Wandynowie Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Borucinie Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Byczynie w Jerzycach (szerokość) Ogrodzenie [tak/nie] Tak Tak Tak Tak Tak Tak Rejestracja wjazdów [tak/nie] tak tak nie - tak tak Waga [tak/nie] nie nie nie nie tak nie Ilość odpadów zdeponowanych w 2007 r. [Mg] 1.404,5 479,4 526,0 - 439,75 703,0 2009 Niespełnienie wymogów, zapełnienie Planowany rok zamknięcia Przyczyna zamknięcia Decyzja zatwierdzająca instrukcję eksploatacji składowiska Decyzja o wykonaniu przeglądu ekologicznego 2009 Niespełnienie wymogów 2015 (I kwatera) 2009 2009 Nowootwarte, eksploatacja do czasu wypełnienia zapełnienie Niespełnienie wymogów Niespeł -nienie wymog ów - Starosta Radziejowski O.T.I. 7656 1/03 z 31-032003r. Staro- Starosta sta Radzie- RadzieStarosta Starosta jowski jowski Radziejowski Radziejowski O.T.I. O.T.I. O.T.I. 7656 3/03 O.T.I. 7656 5/03 7656 7656 z 31-03-2003r. z 22-04-2003r. 2/03 z 1/04 z 10-04- 16-122003r. 2004r. Starosta Radziejowski O.T.I. 7656 4/03 z 11-042003r. Starosta Radziejowski O.T.I. 7656 1/02 z 01-022002r. Starosta RadzieStarosta Starosta jowski Radziejowski Radziejowski O.T.I. O.T.I. 7656 1/02 O.T.I. 7656 1/02 7656 z 01-02-2002r. z 01-02-2002r. 1/02 z 01-022002r. Starosta Radziejowski O.T.I. 7656 1/02 z 01-022002r. - 74 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Nazwa i adres składowiska Zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (jeśli dotyczy) Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Broniewku w Wandynowie Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Borucinie Starosta Radziejowski Starosta Starosta Radziejowski O.T.I. 7655-7/04 Radziejowski O.T.I. 7655 3/03 z 31-12-2004r., O.T.I. 7655 – z 02-07-2003, O.T.I. 7657 13/03 z 07-1011/04/05 z 11O.T.I. 7655 02-2005r. 3/03/06 z 06-072003r., O.T.I. 2006 7657 -13/03/05 z 13-06-2005r. Składowisko Składowisko odpadów odpadów innych niż innych niż niebezpieczne niebezpieczne i obojętne i obojętne w Byczynie w Jerzycach Starosta Radziejowski O.T.I. 7657 – 6/03 z 04-062003r., O.T.I.76576/03/05 z dnia 26-04-2005r. Starosta Radziejowski O.T.I. 76578/03 z 05-062003r., O.T.I. 7657-8/03/05 z 02-11-2005r., Źródło: informacje od zarządzających składowiskami oraz materiały własne. Zgodnie z informacją poszczególnych zarządzających składowiskami całkowita ilość odpadów komunalnych poddawana procesowi unieszkodliwiania metoda D5 składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne wynosi 2939,21 Mg rocznie (tab. nr 11). Tabela nr 11 Ilość odpadów w ciągu roku poddanych procesowi unieszkodliwiania metodą D5 - składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne. (dane za rok 2008) Lokalizacja składowiska Broniewek Jerzyce Borucin Byczyna Wandynowo Razem Odpad o kodzie 20 03 01 (niesegregowane, zmieszane odpady komunalne) 958,00 620,00 346,76 439,71 456,10 2820,57 Ilość odpadów [Mg] Odpad o kodzie 19 08 05 ustabilizowane komunalne osady ściekowe 80,00 26,00 1,40 5,38 0,00 112,78 Odpad o kodzie 19 08 01 skratki 0,00 0,00 1,50 4,36 0,00 5,86 Źródło: Informacje zarządzających składowiskami. Dodatkowo odpad o kodzie 02 05 02 - osad z zakładowej oczyszczalni ścieków w Proszkowni Mleka w Piotrkowie Kuj. w ilości 150 Mg na rok jest unieszkodliwiany metodą D 4 (retencja powierzchniowa) np. umieszczanie odpadów na poletkach osadowych lub lagunach i docelowo po przeprowadzeniu procesu higienizacji i odpowiednich badań, wykorzystywany w rolnictwie 75 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rys. nr 1. Powiat Radziejowski – lokalizacja instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Legenda: ▲ - Instalacje do odzysku odpadów ●●● - składowiska odpadów ■ - mogilnik 76 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1.2.3. Istniejące systemy zbierania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadzących transport i zbieranie odpadów. Świadczeniem usług zbierania i transportu odpadów na gminne składowiska odpadów zajmują się uprawnieni odbiorcy tj: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej EMPEGIEK Sp. z o.o. ul. Komunalna. 88-200 Radziejów – obsługujące miasto i gminę Radziejów, ( aktualnie od 2008r. usługi wykonuje firma SANIKO z Włocławka) Gminny Zakład Komunalny w Dobrem ul. Fabryczna 16, 88-210 Dobre – obsługujący gminę Dobre, Urząd Gminy w Osięcinach ul. I Armii WP 14, 88-220 Osięciny – obsługujący gminę Osięciny, Usługi Komunalne Józef Rosołowski – ul. Lubrańskiego 15, 87-890 Lubraniec – obsługujący gminę Osięciny, Urząd Gminy w Topólce, 87-875 Topólka. – obsługujący gminę Topólka i Bytoń, Zakład Komunalny w Piotrkowie Kuj ul. Topolowa, 88-230 Piotrków Kuj. obsługujący miasto i gminę Piotrków Kuj. W celu należytego wykonania zbiórki i transportu odpadów, w/w podmioty posiadają specjalne środki transportu tzw. śmieciarki oraz odpowiednie pojemniki na zmieszane odpady komunalne udostępniane odpłatnie właścicielom posesji. Na terenie każdej z gmin prowadzona jest częściowo segregacja odpadów komunalnych. Tabela nr 12 System zbiórki odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu radziejowskiego w 2007r. Gmina Bytoń Dobre Liczba % ogólnej gospodarstw liczby domowych gospodarstw objętych domowych zorganizowanym w gminie systemem zbiórki odpadów komunalnych 232 23,0 1113 64,4 1445 68,8 Ilość wysegregowanych odpadów w [Mg] 0 14,4 61,0 1275 51,1 0 24,6 100% (poprzez zestawy do segregacji w miejscach ogólnodostępnych) 0 330 38,5 1,6 18,0 926 57,9 3,0 1,4 298 5619 23,8 50,9 9,0 13,9 108,7 Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gm) Radziejów (m) Topólka RAZEM % gospodarstw domowych objętych selektywną zbiórką odpadów komunalnych 0 Źródło: informacje z urzędów gmin. 77 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Na terenie powiatu radziejowskiego, tylko nieco ponad 50% gospodarstw domowych jest objętych zorganizowanym systemem zbiórki odpadów komunalnych. Bardzo mały odsetek gospodarstw domowych jest objęty selektywną zbiórką odpadów ( od 0 w dwóch gminach do 24,6 w gminie Dobre). Urząd Gminy Osięciny deklaruje objęcie selektywną zbiórką odpadów komunalnych 100% gospodarstw domowych, poprzez system zestawów do segregacji odpadów w miejscach ogólnodostępnych. Urzędy gmin deklarują objęcie zorganizowaną i selektywną zbiórką wszystkich gospodarstw w ciągu najbliższych 2 lat. Nie jest to jednak zgodne z założeniami KPGO. W 2007r. wysegregowano 108,7 Mg odpadów, które przekazano do odzysku odpowiednim podmiotom. W przypadku odpadów przemysłowych, każdy wytwórca opadów jest zobowiązany do rozwiązania gospodarki odpadami we własnym zakresie. Należy jednak zauważyć, że sporo przedsiębiorstw (zwłaszcza zaliczanych do mikro- i małych przedsiębiorców) nie ma uregulowanej prawnie gospodarki wytwarzanymi odpadami. W przypadku średnich i dużych przedsiębiorców większość posiada uregulowaną stronę formalnoprawną w tym zakresie. Zwykle odpady są odbierane, odzyskiwane lub unieszkodliwiane przez uprawnionych odbiorców z poza terenu powiatu posiadających stosowne zezwolenia (nie ma jednak pewności, że wytwórcy tych odpadów postępują zgodnie z prawem z całością wytwarzanych odpadów. Może zdarzać się, że część trafia do uprawnionych odbiorców, a część jest przekazywana np. na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne w strumieniu odpadów komunalnych). Wycofane z użytkowania środki transportu przekazywane winny być do uprawnionych odbiorców posiadających wymagane prawem zezwolenia w celu ich demontażu. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 43 zalegalizowanych punktów zbierania odpadów i ich transportu (z wyjątkiem zarządców składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne): Tabela 13. Zestawienie podmiotów gospodarczych świadczących usługi w zakresie zbierania lub zbierania i transportu odpadów w powiecie radziejowskim Lp. 1 Miasto/ Gmina Bytoń 2 Dobre Podmioty gospodarcze „ZŁOMSTAL” Halina i Grzegorz Królikowscy, Brylewo, 88-231 Bytoń, zbieranie i transport odpadów żelaza i stali oraz punkt zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji Transport Ciężąrowy Handel Władysław Leśków, Nowy Dwór 8, 88231 Bytoń, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Transport Ciężarowy Władysław Nowacki, Pścininek 21, 88-231 Bytoń, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Transport Ciężarowy Stanisław Świerski, Pścinno, 88-231 Bytoń zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Adam Królikowski, Bytoń 22, 88-231 Bytoń, zbieranie i transport odpadów żelaza, stali i metali nieżelaznych oraz stacja demontażu pojazdów Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe GE-ES, Podolski Marek, Dobrzycki Eugeniusz, 88-231 Bytoń, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Handel Artykułami Przemysłowymi – Dariusz Świrski, 88-231 Bytoń , zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Transport Ciężarowy Skup i Sprzedaż, Edward Bartczak, Koszczały, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż 78 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3 Osięciny 4 Gmina Radziejów niebezpieczne. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe Franciszek Żywiczyński, Krzywosądz, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Transport Ciężarowy Handel Obwoźny Jan Krychowiak, ul. Mickiewicza 6, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Usługi Transportowe Handel Obwoźny Zbigniew Kempara, ul. Mickiewicza 8, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Firma Handlowo-Usługowa Rudewicz Dariusz, ul. Ślaskiego 6A/42 87-100 Toruń, miejsce działalności – ul. Dworcowa, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, Zakład Produkcyjny „TOM-DREW” Tomasz Szporka ul. Szkolna 23 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Agromis” Mirosław Mańkowski, Byczyna Kol. 6, 88-210 Dobre, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Usługi Transportowe i Handel Artykułami Przemysłowymi Krzysztof Zachwieja, Bełszewo, 88-220 Osięciny, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Punkt Obrotu Art. Rolno-Przemysłowymi Dariusz Barczak, Plac Boh. Powst. Warszawy 12, 88-220 Osięciny, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „TRANSKUP” Jacek, Jolanta Skupniewicz, Zielińsk 6A, 88-220 Osięciny, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Firma „SAMAR” Spółka Jawna Roman Walczak – Lechosław Walczak, Pilichowo 37, 88-220 Osięciny, w przyszłości zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Usługi Transportowe Skup Sprzedaż Złomu Jerzy Spychalski, Pilichowo, 88-220 Osięciny, zbieranie i transport złomu. Zakład Transportu Handlu i Usług Benedykt Rakowski ul. Leśna 40 88-220 Osięciny, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, Sklep z artykułami do produkcji rolnej i ogrodniczej – Anna Grabowska, ul. Ks. Kurzawy 10, 88-220 Osięciny, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin P.H. „AGRO-CHEMIA” – Sławomir Spychalski – ul. I Armii W.P. 1, 88-220 Osięciny, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Zakład Usługowy Karol Jarzębiński, Plebanka 1A, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. P.H.U.”MET” Grzegorz Stasiński, Broniewo 22/13, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów w szczególności metali nieżelaznych i metali stalowych, Firma „EKO-DAR” Dariusz Szmydt Szostka 48, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów w szczególności metali nieżelaznych i metali stalowych, P.H.U. “PIAST” Andrzej Kurtys, Szostka 34, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów żelaza, stali i metali nieżelaznych. 79 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 5 Topólka 6 Miasto i Gmina Piotrków Kuj. 7 Miasto Radziejów 8. Janikowo powiat inowrocławski Lubraniec – powiat włocławski 9. Zakład Zaopatrzenia Rolnictwa „AGRO-CHEM”, Czołówek, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Firma Usługowo-Transportowo-Handlowa “JAS” Jadwiga i Jan Baranowscy, Paniewo 16a, 87-875 Topólka, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Kupno-Sprzedaż Żywca oraz art. rolno-przemysłowych Grzegorz Chełminiak, Kol. Czamanin 21, 87-875 Topólka, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Usługi Transportowe Andrzej Matacz, Wójcin 57, 88-230 Piotrków Kuj, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, „ROLMAX” Krzysztof Świeciak, ul. Piastowska 7/6, 88-230 Piotrków Kuj., zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, Sklep „Ogrodnik” Anna Nowacka-Wrzesień, ul. 1 maja 59, 88-230 Piotrków Kuj. , zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin P.W. „PRASMET” Marek Granczewski, ul. Brzeska 68, 88-200 Radziejów, zbieranie, skupowanie i transport odpadów żelaza, stali i metali nieżelaznych. „PRASMET BIS” M. Granczewski, J. Margulski ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, zbieraniae, skupowanie i transport odpadów żelaza, stali i metali nieżelaznych. Usługi Transportowe Zbigniew Pietrzak ul. Wyspiańskiego 3, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Firma Transportowo-Handlowa “JANOS” ul. Polna 2/18, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „ESTEWU” Jan Linowiecki ul. Komunalna 23, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne. Firma Handlowo-Usługowa Rudewicz Dariusz, ul. Ślaskiego 6A/42 87-100 Toruń, miejsce działalności – ul. Brzeska, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne, Przedsiębiorstwo Nasienne „Rolnas” Spółka z.o.o. w Bydgoszczy, oddział Radziejów, ul. Płowiecka 6, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin Przedsiębiorstwo Handlu Sprzętem Rolniczym „AGROMA” Spółka z.o.o. Sępólno Krajeńskie, punkt handlowy w Radziejowie, ul. Rolnicza 15, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony roślin „CEZAR” Artur Kociuk, ul. Przybyszewskiego 75, 88-160 Janikowo, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne „ZŁOMEX” Skup Złomu – Emilia Gołębiewska, ul. Strażacka 22a, 8787-890 Lubraniec, zbieranie i transport odpadów innych niż niebezpieczne 80 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 2. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami. Najważniejsze problemy w zakresie gospodarki odpadami z jakimi borykają się jednostki samorządu terytorialnego z terenu powiatu radziejowskiego to: 1) • • • • • • • • • W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi oraz innymi niż niebezpieczne: Składowiska, poza jednym nie spełniają wymagań przewidzianych przepisami prawa. Zapełnianie się powierzchni składowej gminnych składowisk odpadów – problem ten został rozwiązany w Wojewódzkim planie gospodarki odpadami – odpady z terenu powiatu po wyczerpaniu powierzchni gminnych składowisk odpadów lub po ich zamknięciu z powodu niespełniania wymogów przepisów prawa, będą trafiały na składowisko w Machnaczu – powiat włocławski lub w Służewie –powiat aleksandrowski. Rozwiązanie to rodzi jednak szereg problemów natury logistycznej: należy zorganizować sprawny transport odpadów na stosunkowo dużą odległość (np. w przypadku gminy Piotrków Kuj. będzie ona sięgała ponad 40 km). Oznacza to konieczność zakupu większej ilości pojazdów do transportu odpadów (tzw. śmieciarek), a także konieczność zorganizowania punktu przeładunkowego odpadów. Brak dokładnych danych dotyczących ilości wytwarzanych odpadów i gospodarowania nimi (można jedynie określić z pewną dokładnością ilość odpadów trafiających na składowiska, natomiast nie sposób określić ilości deponowanych w sposób nielegalny – np. w lesie, rowach, wyschniętych oczkach śródpolnych czy też mokradłach). Dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez ich składowanie. Odzyskiwanych jest w powiecie rocznie około 100 Mg odpadów, głównie surowców wtórnych typu szkło, metale, tworzywa sztuczne, makulatura. Niekontrolowane porzucanie części wytwarzanych odpadów w lasach, rowach, bajorkach, starych wyrobiskach itp. przez co powstają tzw. „dzikie wysypiska”, które obniżają walory krajobrazowe oraz zanieczyszczają środowisko. Wynika to z braku kontroli nad wymaganymi prawem umowami na odbiór odpadów komunalnych, które powinni zawierać właściciele nieruchomości oraz brakiem uregulowania gospodarki odpadami w małych zakładach i firmach. Spalanie odpadów – w tym odpadów tworzyw sztucznych, zużytych opon - w piecach, kotłowniach lokalnych i na powierzchni ziemi, co powoduje zanieczyszczenie powietrza oraz uciążliwe zapachy. Proces ten jest szczególnie nasilony w okresie zimowym oraz w czasie wczesno-jesiennych i wiosennych porządków. Tylko 50 % mieszkańców jest objętych zorganizowanym systemem zbiórki odpadów komunalnych. Podstawowym systemem zbierania odpadów komunalnych jest system mieszany. W niewielkim stopniu prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, która w znacznym stopniu ograniczyłaby masę odpadów deponowanych na składowiskach. Ze względu na słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów na składowiska trafiają odpady niebezpieczne np. baterie, zużyte leki inne toksyczne środki. W chwili obecnej samorządy poczyniły starania uregulowania tego problemu tworząc miejsca zbierania niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych (głównie zużytych baterii). Niedostatecznie zakorzeniony nawyk zagospodarowania odpadów biodegradowalnych w gospodarstwach domowych jako kompostu. 81 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • • • • 2) • Niewykorzystywanie komunalnych osadów ściekowych, głównie przez wysoki koszt ich przetworzenia na „nawóz” dla rolnictwa oraz niechęć potencjalnych odbiorców przed ich zastosowaniem. Przez to większość osadów trafia na składowiska odpadów. Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi nie spełnia wymogów krajowego planu gospodarki odpadami: zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów, recyklingu, bezpiecznych składowisk. Niska świadomość ekologiczna właścicieli firm (brak działań z własnej inicjatywy – dopiero przeprowadzone kontrole wymuszają działania zmierzające do uregulowania gospodarki odpadami). Brak uregulowanej gospodarki odpadami (nieposiadanie stosownych decyzji w zakresie gospodarowania odpadami). W zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi: Brak informacji o rzeczywistej ilości wytwarzanych odpadach niebezpiecznych powstających w gospodarstwach domowych oraz systemie zbierania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w szczególności przeterminowanych leków, odpadów zawierających azbest, baterii, akumulatorów, przepracowanych olejów silnikowych oraz opakowań po różnych substancjach niebezpiecznych. Do dnia dzisiejszego niektóre gminy poczyniły starania uregulowania problemu tworząc miejsca zbierania niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych (głownie zużytych baterii i akumulatorów (do 2006 roku należało stworzyć warunki aby wydzielić ze strumienia odpadów komunalnych 15 % odpadów niebezpiecznych, a do 2010 roku 50 %). 82 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. CZĘŚĆ III PROGNOZA ZMIAN W GOSPODARCE ODPADAMI ORAZ USTALENIA PLANU 83 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1. Zmiany wynikające z prognoz demograficznych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego pod koniec 2006 r. Polskę zamieszkiwało 38 milionów 125 tysięcy osób, czyli o 96 tysięcy mniej niż w 2002 roku. Demografowie oceniają, że rok 2010 będzie kolejnym, w którym liczba ludności Polski zmaleje. Wynikać to będzie z ujemnego lub bliskiego zeru przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji zagranicznych. Z najnowszych danych demograficznych wynika, że tendencje minionych lat uległy znaczącym zmianom: nastąpił wzrost liczby urodzeń (z 353,8 tysięcy do 374,2 tysięcy urodzeń żywych) i w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej gwałtownie wzrósł wskaźnik emigracji. Natomiast zatrzymaniu uległa tendencja obniżania się liczby zgonów (359,2 tysięcy uległo zwiększeniu do 369,7 tysięcy). Według najnowszej prognozy nie przewiduje się w Polsce do roku 2010 znacznie zwiększonej liczby urodzeń, czyli wystąpienia wyżu demograficznego (co ma już aktualnie miejsce). W 2006 roku zanotowano po raz pierwszy od 5 lat dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego (4,5). Demografowie przewidują również, że po 2010 roku liczba ludności w kraju ustabilizuje się, a obserwując tendencje zachodzące w krajach Unii Europejskiej, nieznacznie wzrośnie. Odnosząc w/w dane do powiatu Radziejowskiego, można stwierdzić, że: na koniec 2006 roku było 42365 mieszkańców (w 2002 roku było 43373 mieszkańców), odnotowano 10 urodzeń i 11 zgonów oraz ogólne saldo migracji -5,22 na każdy 1000 mieszkańców. Spodziewane kierunki zmian demograficznych w powiecie radziejowskim oszacowano na podstawie wskaźników przedstawionych w „KPGO 2010”. Tabela Nr 1 Zmiany liczby mieszkańców na terenie powiatu radziejowskiego w oparciu o prognozy demograficzne na lata 2007 – 2015 wraz z przewidywaną ilością wytwarzanych odpadów komunalnych. Lata Liczba ludności 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2015 43600 43373 43119 42871 42606 42365 43537* 43319 43103 42888 42674 41821 Ilość wytwarzanych odpadów (Mg)** 5668 5638 5605 5573 5539 5507 5660 5631 5603 5575 5548 5646 *Dane założone w Programie Wojewódzkim zweryfikowano o stan rzeczywisty na koniec 2007 r. (dane uzyskane z ewidencji ludności poszczególnych gmin). Szacunki na lata kolejne oparto o wskaźnik założony w Programie wojewódzkim jednak użyto rzeczywistych danych wyjściowych. **ilość wytwarzanych odpadów oparto o założenia „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010” z tym że w 2015 przyjęto wzrost ilości wytwarzanych odpadów przez 1 mieszkańca do 0,135 Mg ( według KPGO ilość będzie wzrastać 1% w skali roku) Z powyższych szacunkowych wyliczeń wynika, iż liczba mieszkańców powiatu radziejowskiego do 2015 roku będzie wykazywać tendencję malejącą. Zachodzące 84 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. przemiany jakie mają miejsce po wejściu Polski do Unii Europejskiej powodują migrację ludności za granicę oraz do dużych miast w kraju, dlatego też prawdopodobnie nastąpi większy spadek liczby mieszkańców powiatu niż wykazany w tabeli nr1. Tabela Nr 2 Zmiany liczby mieszkańców na terenie powiatu radziejowskiego z rozbiciem na gminy w oparciu o prognozy demograficzne na lata 2007 – 2015. Gmina Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (Gm.) Radziejów (miasto) Topólka Razem Powiat 2007r 3832 5677 8329 9886 4516 6053 5244 43537 Lata 2011r 3756 5565 8164 9689 4427 5933 5140 42674 2015r 3681 5454 8001 9495 4339 5814 5037 41821 2. Zmiany wynikające z prognoz społeczno-gospodarczych. Istotne znaczenie przy opracowywaniu programu gospodarki odpadami odgrywają zmiany ilości i struktury wytwarzanych odpadów pod wpływem zachodzących zmian społeczno-gospodarczych. W przypadku Polski zmiany te trudno jest oszacować, choć już można dostrzec pierwsze symptomy przystąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej. Następuje powolna zmiana struktury przemysłu przy jednoczesnym zmniejszeniu się ilości gospodarstw rolnych. W wyniku emigracji zarobkowej zmniejszyła się stopa bezrobocia, wzrosła siła nabywcza części konsumentów i wzrost PKB, które są istotnymi czynnikami ekonomicznymi mogącym mieć wpływ na wytwarzanie odpadów w przyszłości. Jak dotychczas obserwuje się wzrost ilości wytwarzanych odpadów komunalnych, których skład zmienia się w miarę rozwoju gospodarczego i wzrostu poziomu życia mieszkańców. Potęgować go będzie wzrost postaw konsumpcyjnych, które powodują wzrost „produkcji odpadów”. Im zamożniejsze jest społeczeństwo tym więcej odpadów komunalnych jest wytwarzanych. Z drugiej strony wszystkie rozwinięte państwa europejskie zaczynają zwracać coraz większa uwagę na problem tej kategorii odpadów i wydaje się, że niebawem zaczną one szukać sposobów ograniczenia ich wytwarzania. Zmienia się również ich struktura (zwiększenie ilości odpadów opakowaniowych, głównie plastików, zmniejszenie ilości odpadów organicznych, wzrost ilości odpadów wielkogabarytowych, sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz samochodów). Z drugiej strony zaczyna się swoista walka o wycofywanie opakowań z tworzyw sztucznych i powrót do opakowań biodegradowalnych (np. papier) i wielorazowych (np. szkło, drewno). W latach następnych nastąpi dalszy rozwój budownictwa drogowego i prac remontowo-budowlanych, co wywoła wzrost ilości odpadów budowlanych i remontowych, z których większość (z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych np. zawierających azbest) stanie się powtórnie surowcem w budownictwie. 85 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3. Prognoza zmian wytwarzanych odpadów w 2011 r. z perspektywą na 2015 r. Prognozę emisji odpadów wykonano dla poszczególnych typów źródeł odpadów zgodnie z założeniami „KPGO 2010” i „Programem ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010”. Zmiany jakości i ilości odpadów będą następować wolno, gdyż wolno następują zmiany w przyzwyczajeniach i w poziomie dochodów ludności. 3.1. Odpady komunalne. Na prognozowanie zmiany wielkości strumienia odpadów komunalnych składają się 2 czynniki: liczba ludności i jednostkowy wskaźnik emisji odpadów liczony w kg/mieszkańca/rok, którego zmiany wynikają z przesłanek rozwoju gospodarczego i społecznego. Za podstawę prognozowania ilości odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego przyjęto wskaźniki demograficzne przedstawione w punkcie 1 oraz wskaźniki podziału odpadów na poszczególne frakcje zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Tabela Nr 3 Prognozowany podział na strumienie jakościowe odpadów komunalnych w oparciu o dane Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami w 2011 roku. Lp. Strumień odpadów komunalnych 1. Odpady ulegające biodegradacji 2. Papier i tektura 3. Odpady wielomateriałowe 4. Tworzywa sztuczne 5 Tekstylia 6. Szkło 7. Metale 8. Odpady mineralne 9. Drobna frakcja popiołowa 10. Odpady wielkogabarytowe 11. Odpady budowlane 12. Odpady niebezpieczne RAZEM Zawartość frakcji w% Rok 2011 18,1 17,9 1,3 13,5 2,5 8,5 3,5 3,4 7,4 5,9 17,4 0,6 100 Prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych w 2011 r. [Mg/rok] 1009,07 997,92 72,47 752,62 139,38 473,88 195,13 189,55 412,55 328,93 970,05 33,45 5575 W oparciu o powyższe wskaźniki ustalono też prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych wytwarzanych w roku 2015 na terenie powiatu radziejowskiego. Dane przedstawiono w poniższej tabeli. 86 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela Nr 4 Prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych wytworzonych przez mieszkańców powiatu radziejowskiego (przyjęto założenie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów 2015r.) 1. Odpady ulegające biodegradacji 17,2 Prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych w 2015 r. [Mg/rok] 976,10 2. Papier i tektura 19,1 1083,92 1,4 13,0 2,5 9,0 3,2 3,4 5,6 5,6 19,5 0,5 100 79,45 737,75 141,87 510,75 181,60 192,95 317,80 317,80 1106,63 28,38 5675 Lp. Strumień odpadów komunalnych 3. Odpady wielomateriałowe 4. Tworzywa sztuczne 5 Tekstylia 6. Szkło 7. Metale 8. Odpady mineralne 9. Drobna frakcja popiołowa 10. Odpady wielkogabarytowe 11. Odpady budowlane 12. Odpady niebezpieczne RAZEM Zawartość frakcji w% Rok 2015 W miarę wzrostu gospodarczego i zamożności społeczeństwa, skład odpadów będzie się zmieniał w czasie – zarówno ilościowo jak i jakościowo, jednak nie należy się spodziewać jakiś gwałtownych zmian. Na skład morfologiczny odpadów wpływa również świadomość ekologiczna społeczeństwa. W związku z powyższym skład morfologiczny odpadów komunalnych w dalszej perspektywie czasowej nie będzie się zasadniczo różnił. Przewiduje się wzrost udziału opakowań szklanych, opakowań z papieru i tektury na rzecz zmniejszenia ilości opakowań z tworzyw sztucznych. Przewiduje się również wzrost ilości wytwarzanych odpadów budowlanych. Udział odpadów ulegających biodegradacji będzie się stabilizować w połączeniu z nieznacznym zmniejszeniem ich ogólnej ilości. W oparciu o obserwacje ilości i jakości powstających odpadów komunalnych w naszym powiecie szacuje się, że ich ilość wraz z planowanym wzrostem gospodarczym do roku 2015 będzie się nieznacznie zwiększać (zgodnie z założeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami średnio 1 %/rok), Uwzględniając wskaźniki realnego odzysku odpadów użytecznych z odpadów komunalnych, można prognozować, iż odpady komunalne wysegregowane będą stanowić potencjalne źródło surowców wtórnych (szczególnie w przypadku wdrożenia nowego, kompleksowego systemu gospodarki odpadami). Przewiduje się również wzrost ilości wytwarzanych odpadów budowlanych. Udział odpadów ulegających biodegradacji będzie się stabilizować. 3.2. Odpady niebezpieczne. Odpady medyczne W 2011 i 2015 r. powinny być podobne ilości wytwarzanych odpadów (z minimalną tendencją zniżkową ze względu na spadek liczby ludności), gdyż ilość placówek opieki zdrowotnej jest wystarczająca i zaspakaja potrzeby lokalnej ludności. Przyjmując prognozy demograficzne oraz fakt, że będzie wzrastać średnia wieku mieszkańców, którzy korzystać będą z usług medycznych, zarówno pomocy doraźnej jak i szpitalnej, możemy szacować, że ilości wytwarzanych odpadów medycznych będą następujące: 87 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. – – – – – 2008 r.: 1,470 Mg, 2009 r.: 1,461 Mg, 2010 r.: 1,453 Mg, 2011 r.: 1,446 Mg, 2015 r.: 1,419 Mg. Odpady weterynaryjne Ponieważ nie przewiduje się powstania na terenie powiatu ubojni lub nowych masarni szacuje się, że w latach 2008 – 2015 na terenie powiatu radziejowskiego będą wytwarzane takie same ilości tych odpadów jak obecnie (dopuszcza się nieznaczne wahania), tj.: 0,04 – 0,05 Mg/rok. Zużyte oleje odpadowe W związku ze wzrostem ilości pojazdów w powiecie radziejowskim, a także przewidywanym rozwojem istniejących zakładów można szacować, że ilość wytwarzanych odpadów tego typu wzrośnie w podobnych proporcjach jak pojazdów wycofanych z eksploatacji, akumulatorów i zużytych opon (wszystkie te rodzaje odpadów pozostają ze sobą w ścisłej korelacji). Przewidywany wzrost w stosunku do stanu obecnego (określany jako 100 %) będzie wynosił 30 % do roku 2011 i 50 % do roku 2015. Oznacza to, że będą wytwarzane następujące ilości olejów odpadowych: – 2008 r.: 115 Mg, – 2011 r.: 149,50 Mg, – 2015 r.: 172,50 Mg. Po tym okresie ilość ta powinna się ustabilizować, a nawet ulec zmniejszeniu. Baterie i akumulatory Podobnie jak w przypadku zużytych olejów spodziewany jest wzrost ilości wytwarzanych odpadów z tej grupy, proporcjonalny do wzrostu poziomu motoryzacji. Jedynie uwzględniając postęp techniczny i związane z tym wydłużenie żywotności akumulatorów pozwalają na nieco bardziej optymistyczne prognozy: 2011 r. – wzrost ilości o 25% i 2015 r. wzrost o 50 % w stosunku do stanu obecnego. Oznacza to, ze szacunkowa ilość wytwarzanych w powiecie radziejowskim baterii i akumulatorów będzie wynosiła: – 2008 r.: 78,04 Mg – 2011 r.: 97,55 Mg – 2015 r.: 117,06 Mg Po tym okresie ilość ta powinna się ustabilizować. Sorbenty i materiały filtracyjne Wzrost ilości odpadów z tej grupy będzie zbliżony do wzrostu ilości wytwarzanych olejów z tego względu, że wymiana filtrów olejowych w pojazdach jest ściśle związana z wymianą oleju. W związku z powyższym przewidywany wzrost w stosunku do stanu obecnego będzie wynosił 30 % do roku 2011 i 50 % do roku 2015. Oznacza to, że będą wytwarzane następujące ilości tych odpadów: – 2008 r.: 27,736 Mg, – 2011 r.: 36,057 Mg, - 2015 r.: 41,604 Mg Ilość tego rodzaju odpadów ustabilizuje się wraz z maksymalnym nasyceniem rynku pojazdami. 88 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć Ilość tego rodzaju odpadów nie powinna drastycznie wzrosnąć w następnych latach, ponieważ lampy te są często w nowych obiektach zastępowane oświetleniem nie zawierającym odpadów niebezpiecznych. Szacuje się, że nastąpi 10% wzrost ilości tych opadów do 2011 i dalszy 5% do 2015, po uregulowaniu przez wszystkie przedsiębiorstwa i zarządzających obiektami użyteczności publicznej stanu formalno-prawnego w zakresie gospodarki odpadami. – 2008 r.: 0,6402 Mg, – 2011 r.: 0,7042 Mg, - 2015 r.: 0,7394 Mg Odpady zawierające PCB Ten rodzaj odpadu na terenie powiatu radziejowskiego występuje w śladowych ilościach. W związku z systematycznym wycofywaniem urządzeń zawierających PCB nie przewiduje się większych ilości tego odpadu w najbliższych latach. Odpady zawierające azbest Zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi tej grupy odpadów (m. in. ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20) nie przewiduje się wzrostu ilości tych odpadów w stosunku do stanu obecnego. Zgodnie z Krajowym Planem Usuwania Azbestu do 2032 roku odpady zawierające azbest powinny zostać poddane unieszkodliwieniu. W wyniku sukcesywnej wymiany pokryć dachowych na budynkach, przewiduje się coroczny wzrost ilości odpadów azbestowych przekazywanych na składowiska odpadów niebezpiecznych. Pojazdy wycofane z eksploatacji Podobnie jak w przypadku wcześniej wymienionych odpadów zużytych olejów oraz akumulatorów ilość tego odpadu będzie w nadchodzących latach rosła. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami należy przypuszczać, że ilość pojazdów wycofanych z eksploatacji będzie się systematycznie zwiększała do roku 2011 wzrośnie o około 30 %. Prawdopodobnie miedzy 2011 r. a 2015 r. tendencja ta się utrzyma (będą na to miały wpływ następujące czynniki: niski koszt zakupu pojazdu używanego, wzrost zamożności społeczeństwa, duży udział na rynku pojazdów wiekowych-powyżej 10 lat), a następnie ilość ta powinna się ustabilizować z nieznaczną tendencją spadkową. Na podstawie powyższych danych można przewidywać wytwarzanie w nadchodzących latach następujących ilości pojazdów wycofanych z eksploatacji: – 2008 r.: 156 Mg, – 2011 r.: 202,80 Mg, – 2015 r.: 249,60 Mg. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne Przyjmując założenia Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (4 kg/mieszkańca/rok) i przewidywaną ilość mieszkańców w latach następnych można założyć, ze w najbliższych latach na terenie powiatu radziejowskiego powstanie podobna ilość odpadów tego typu z nieznaczną tendencją spadkową. – 2008 r.: 174 Mg – 2011 r.: 170,7 Mg – 2015 r.: 167,3 Mg 89 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Przeterminowane środki ochrony roślin (pestycydy) i opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi oraz pozostałości tych substancji nie nadające się już do zużycia W nadchodzących latach nie przewiduje się zmian ilości wytwarzanych odpadów tego rodzaju. Wyjątek będzie stanowiła planowana do 2010 r. likwidacja mogilnika w Górach Witowskich (Gm. Bytoń), w którym według szacunku składowanych jest 10 Mg odpadów niebezpiecznych (przeterminowanych środków ochrony roślin oraz opakowań po tych środkach). 4.3. Odpady inne niż niebezpieczne. W przypadku odpadów innych niż niebezpieczne przyjęto zgodnie z „KPGO 2010” średni wzrost ilości odpadów niebezpiecznych o 10 % (wartość średnia) w okresach 4letnich (chyba, że z innych przesłanek-specyfiki powiatu-wynikała inna ilość). Po tym okresie, w latach następnych (2016-2020) ilość ta powinna zacząć maleć. Związane to będzie z tym, że Polska przejdzie ze stadium wzrostu opartego głównie na wykorzystaniu zasobów naturalnych i czynnika pracy, do stadium, w którym dominuje efektywne wykorzystanie kapitału rzeczowego i ludzkiego oraz innowacje technologiczne oparte na nowych wynalazkach. Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin. Ponieważ źródłem tego odpadu są działające na terenie powiatu kopalnie kruszywa, w przypadku powstania nowych kopalni, ilość odpadów może wrosnąć szacunkowo do poziomu 7000 - 8000 Mg/rok. Wpływ na to może mieć budowa odcinków autostrady biegnącej przez teren Województwa Kujawsko – Pomorskiego, ponieważ wzrośnie zapotrzebowanie na piasek i żwir. Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności Źródłem tych odpadów jest prowadzona głownie działalność rolnicza (szeroko rozpowszechniona, ze względu na rolniczy charakter powiatu). Przyjmując wzrost ilości odpadów tego typu o 2 % w przeciągu roku można przyjąć, że wytwarzanie odpadów z tej grupy będzie następujące: – 2008 r.: 24368,9 Mg, – 2011 r.: 25831 Mg, – 2015 r.: 27897,5 Mg. Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury Ilość tego odpadu zależy od rozwoju tzw. „zakładów drzewnych”, które stanowią jedną z dominujących gałęzi gospodarki w powiecie radziejowskim. Z tego powodu należy przyjąć większy - 10 % wzrost ilości wytwarzanych odpadów tej grupy w 2011r. i kolejne 10 % w 2015 r.. W związku z tym w latach kolejnych poziom wytwarzania będzie kształtował się następująco: – 2008 r.: 8500 Mg, – 2011 r.: 9350 Mg, – 2015 r.: 10285 Mg. 90 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej Tendencje rynkowe wskazują na odchodzenie od produkcji opakowań z tworzyw sztucznych, więc w latach kolejnych ilość wytwarzanych odpadów z tej grupy powinna wykazać spadek Dlatego należy przyjąć, że w 2011 poziom wytwarzania powinien wynosić około 700 Mg/rok, w 2015 roku około 500 Mg/rok. Odpady z procesów termicznych W związku z wyczerpywaniem się paliw kopalnych (węgla i jego pochodnych) oraz z polityką energetyczną i ekologiczną państwa należy się spodziewać stopniowego przechodzenia użytkowników na inne źródła energii (głównie biomasę), co będzie skutkowało spadkiem ilości tych odpadów (5 % w poszczególnych okresach) w stosunku do stanu obecnego (dodatkową przesłanką jest fakt istnienia licznych zakładów związanych z przeróbką drewna, które są potencjalnymi dostarczycielami opałowego odpadu drewna). Roczna ilość tej grupy odpadów wytwarzanych na terenie powiatu w prognozowanych latach to: – 2008 r.: 4390 Mg, – 2011 r.: 4170,5 Mg, – 2015 r.: 3962 Mg. Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych W związku z wzrostem gospodarczym przewiduje się 10 % wzrost ilości odpadów tej grupy w okresie 2008-2011 i 2011-2015. Wytwarzanie odpadów będzie się kształtowało na poziomie: – 2008 r.: 1660,5 Mg/rok, – 2011 r.: 1743,53 Mg/rok, – 2015 r.: 1917,88 Mg/rok. Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach W związku z wzrostem gospodarczym przewiduje się 5 % (zgodnie z średnia podaną w „KPGO 2010”) wzrost ilości (przewiduje się zmiany w procentowym udziale poszczególnych rodzajów opakowań, ale nie w ogólnej ilości) odpadów tej grupy okresie 2008-2011 i 2011-2015. Wytwarzanie odpadów będzie się kształtowało na poziomie: – 2008 r.: 517,35 Mg/rok, – 2011 r.: 544,51 Mg/rok, – 2015 r.: 571,73 Mg/rok, Odpady nieujęte w innych grupach Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami należy przypuszczać, że ilość użytkowanych pojazdów będzie systematycznie rosła - do roku 2011 wzrośnie o około 30 % (jest to zgodne z danymi uzyskanymi z systemu ewidencji pojazdów). Prawdopodobnie miedzy 2011 a 2015 rokiem tendencja ta się utrzyma. Można więc przyjąć, ze proporcjonalnie wzrośnie ilość odpadu zużytych opon stanowiącego najważniejszy z odpadów tej grupy (najbardziej powszechny i znaczący ilościowo). Szacuje się, że nastąpi wzrost zużytych opon samochodowych do poziomów: – 2008 r. – 276,73 Mg/rok, – 2011 r. – 359,75 Mg/rok, – 2015 r. – 467,67 Mg/rok. 91 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych) Zgodnie z „KPGO 2010” nastąpi wzrost ilości wytwarzanych odpadów budowlanych w wysokości 10 % w każdym z badanych okresów. W związku z powyższym przewidywany poziom wytwarzanych odpadów z tej grupy będzie kształtował się następująco: – 2008 r.: 2089,77 Mg/rok, – 2011 r.: 2298,74 Mg/rok, – 2015 r.: 2528,61 Mg/rok. Należy zaznaczyć, że wzrost ten nastąpi pomimo zmniejszenia się ilości mieszkańców, ponieważ będzie on ściśle związany z rozwojem gospodarczym kraju (budownictwo mieszkaniowe i inwestycje gospodarcze). Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych W związku z rozwojem poziomu skanalizowania poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu i bezpośrednim odprowadzaniem ścieków sanitarnych do oczyszczalni można założyć, że nastąpi wzrost ilości wytwarzanych osadów ściekowych oraz skratek. Według planów poszczególnych gmin do 2011 roku ma powstać 88,7 km sieci kanalizacyjnej (obecnie jest 78,3 km) czyli ponad 100% wzrost długości sieci. Można szacować, że spowoduje to wzrost ilości wytwarzanych odpadów do poziomu: – skratki: 200 Mg/rok, – osady ściekowe z komunalnych oczyszczalni ścieków: 800 Mg/rok. – osady ściekowe z zakładowych oczyszczalni ścieków: 200 Mg/rok W przypadku dalszego rozwoju sieci kanalizacyjnej w latach 2011-2015 nastąpi kolejny wzrost ilości w/w odpadów aż do ustabilizowania ilości w przypadku skanalizowania 100% terenu powiatu. 4. Cele w zakresie gospodarki odpadami. Założone cele i priorytety w zakresie gospodarki odpadami tj.: opracowanie powiatowego planu gospodarki odpadami, zgodnego z wytycznymi Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 oraz Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010 ma na celu dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a szczególnie zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami. W związku z powyższym podstawową zasadą jest zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz ograniczenia ich właściwości niebezpiecznych. Drugą zasadą jest wykorzystanie właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy jest to niemożliwe-poddanie ich unieszkodliwianiu. Składowanie odpadów generalnie stanowi najmniej pożądany, dopuszczony prawem sposób postępowania z odpadami. Kierując się polityką ekologiczną państwa przyjęto następujące cele: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytworzonych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, zredukowanie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne, 92 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zamknięcie do końca 2009 r. na terenie powiatu radziejowskiego wszystkich składowisk odpadów nie spełniających wymogów prawa lub których pojemność składowiskowa została wyczerpana, wyeliminowanie z praktyki nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich wysypisk”, Celem nadrzędnym polityki ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami na obszarze powiatu radziejowskiego jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła", odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych w inny sposób. Warunkiem realizacji tego celu jest zmniejszenie materiało- i energochłonności produkcji (stosowanie czystych technologii), wykorzystywanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, stosowanie pełnego „cyklu życia" produktu (produkcji, transportu, opakowania, użytkowania, ewentualnego ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania). W świetle powyższego celem powiatowego planu gospodarki odpadami jest określenie zakresu zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami na obszarze regionu, w sposób zapewniający ochronę wszystkich elementów środowiska, z uwzględnieniem obecnych i przyszłych możliwości technicznych, organizacyjnych oraz uwarunkowań ekonomicznych, jak również z uwzględnieniem poziomu technicznego istniejącej infrastruktury. 4.1. Odpady komunalne. Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami powstającymi w sektorze komunalnym jest wprowadzenie oraz wdrożenie systemu gwarantującego uzyskanie odpowiednich poziomów odzysku, a także wyeliminowanie niekontrolowanego wprowadzania odpadów do środowiska (tzw. porzucania i podrzucania innym odpadów). Ponadto szczególny nacisk należy położyć na wypracowanie systemów selektywnej zbiórki odpadów (w tym odpadów niebezpiecznych - leków, baterii, zużytych olejów, odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, odpadów budowlanych itd.) oraz podjęcie działań zmierzających do zamknięcia i rekultywacji lokalnych składowisk odpadów oraz skierowania całego strumienia odpadów komunalnych do Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu i Służewie. W pierwszej kolejności będą to odpady pochodzące z gmin Piotrków Kuj, Radziejów (gmina i miasto) oraz Osięciny po zamknięciu składowisk w tych gminach, a w dalszym etapie - po wypełnieniu pojemności składowisk w Wandynowie i Byczynie, z gmin Topólka, Bytoń i Dobre. Celem krótkoterminowym do natychmiastowej realizacji jest objęcie wszystkich mieszkańców powiatu systemem zorganizowanej zbiórki odpadów. Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi są: zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, dla którego minimalne wymagania określono w KPGO 2010, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym ograniczenie składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji do min. 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. (dokładnie: do 2010 r. przewidziano redukcję o min. 25 %, w 2013 r. o min 50 %,a do 2020 r. o min. 65 %), zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 85 % wytworzonych odpadów do końca 2015 r., zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2010 r. więcej niż 75 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., w 2013 r. nie więcej niż 50 %. 93 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich składowisk zapełnionych lub niespełniających wymogów prawa i standardów Unii Europejskiej: Byczyna (stare składowisko), Broniewo, Borucin, Jerzyce. skierowanie strumienia odpadów komunalnych wytwarzanych w powiecie radziejowskim do Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (zwanych w „KPGO 2010” zakładami zagospodarowania odpadów) w Machnaczu i Służewie w zależności od odległości danej gminy od tych zakładów (w razie potrzeby utworzenie punktu przeładunkowego odpadów), wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich wysypisk”, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, rozbudowa systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania, zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji, całkowite wyeliminowanie i unieszkodliwianie PCB do 2010 r., 4.2. – Odpady niebezpieczne. Podstawowymi celami w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi są: a) Odpady zawierające PCB - całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska do 2010 r. poprzez kontrolowane unieszkodliwienie PCB, b) Oleje przepracowane (odpadowe) - w latach 2007-2015 dążenie do stworzenia systemu ich zbierania umożliwiającego utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50 %, a recyklingu (regeneracja) na poziomie co najmniej 35 % . c) Zużyte baterie i akumulatory - rozbudowa systemu zbierania umożliwiającego odzysk i unieszkodliwianie zużytych baterii i akumulatorów (szczególnie znajdujących się w strumieniu odpadów komunalnych) ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania. Cele na lata 2008-2015: dążenie do osiągnięcia poziomów zbierania i recyklingu – zdefiniowanych i określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę 91/157/EWG (Dz. Urz. WE L 266 z 26.09.2006 r., str. 1), tj.: minimalny poziom zbierania zużytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni-Cd) w wysokości 25 % do 2012 r., minimalny poziom zbierania zużytych baterii i akumulatorów w wysokości 45 % do 2016 r., minimalny poziom recyklingu w wysokości 65 % średniej wagi baterii i akumulatorów ołowiowo – kwasowych , w tym recykling zawartości ołowiu w najwyższym, technicznie możliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.), minimalny poziom recyklingu w wysokości 75 % średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo - kadmowych, w tym recykling zawartości kadmu w najwyższym, technicznie możliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.), minimalny poziom recyklingu 50 % średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów (do 2010 r.), dążenie do nie wprowadzania do obrotu wszelkich baterii lub akumulatorów, które zawierają powyżej 0,0005 % wagowo rtęci, bez 94 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. – – względu na to, czy są wmontowane do urządzeń, z wyłączeniem ogniw guzikowych z zawartością rtęci nie wyższą niż 2 % wagowo, dążenie do nie wprowadzania do obrotu baterii i akumulatorów przenośnych, które zawierają powyżej 0,002% wagowo kadmu, w tym tych, które są wmontowane do urządzeń, z wyłączeniem baterii i akumulatorów przenośnych przeznaczonych do użytku w: systemach awaryjnych i alarmowych, w tym w oświetleniu awaryjnym, sprzęcie medycznym, elektronarzędziach bezprzewodowych, dążenie do niestosowania akumulatorów niklowo – kadmowych (Ni – Cd). d) Odpady medyczne i weterynaryjne – dążenie do podniesienia w okresie od 2008 r. do 2015 r. efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła). e) Pojazdy wycofane z eksploatacji – zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz przekazywanie ich do stacji demontażu i odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji- zgodnie z polityką ekologiczną państwa. Minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku winny wynosić 75% i 70% dla pojazdów wyprodukowanych przed dniem 1 stycznia 1980r., a dla pozostałych pojazdów odpowiednio 85% i 80% do dnia 31 grudnia 2015r. f) Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny – rozbudowa systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania. Cele na lata 2008-2015: osiągnięcie od 1 stycznia 2008 r. poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości: dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: poziomu odzysku w wysokości 80 % masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75 % masy zużytego sprzętu; dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: poziomu odzysku w wysokości 75 % masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 65 % masy zużytego sprzętu; dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70 % masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50 % masy zużytego sprzętu; dla zużytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości 80 % masy tych zużytych lamp; osiągnięcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. g) Odpady zawierające azbest – sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym 14 maja 2002 r. przez Radę Ministrów, „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” przewidzianym do 2032 r., tj. zapewnienie bezpiecznego dla zdrowia ludzi usunięcia wyrobów zawierających azbest i zdeponowanie ich na wyznaczonych składowiskach w sposób eliminujący ich negatywne oddziaływanie, h) Przeterminowane pestycydy – likwidacja mogilnika znajdującego się w miejscowości Góry Witowskie, działka nr 37/6, obręb Góry Witowskie, Gm. Bytoń. 95 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 4.3. Odpady inne niż niebezpieczne. Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami innymi niż niebezpieczne jest zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie stosowanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych, wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowania, identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji „starych” składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych i rekultywacji terenów zdegradowanych, zorganizowanie sytemu odzysku wszystkich surowców wtórnych z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik oraz ograniczanie ilości odpadów deponowanych na składowiskach. W okresie 2008-2015 r. nie przewiduje się istotnych zmian w strukturze przemysłu, a zatem nie nastąpią także wyraźne zmiany w strukturze wytwarzanych odpadów. Ponadto należy się spodziewać dalszego wzrostu udziału odpadów odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w strukturze wykorzystania odpadów przemysłowych. Po dokonanej analizie można stwierdzić, że gospodarka odpadami poddanymi odzyskowi nie stwarza większych problemów i nie będzie w perspektywie lat 2008-2015 sprawą pierwszorzędną. Zużyte opony: od 1 lipca 2003 r. obowiązuje zakaz składowania całych opon, a od 1 lipca 2006 opon pociętych. Na producentów i importerów nałożony został obowiązek odzysku zużytych opon. Zgodnie z „Krajowym planem gospodarki odpadami 2010” określono poziomy odzysku i recyklingu zużytych opon w poszczególnych latach. Aby osiągnąć powyższe poziomy niezbędna jest rozbudowa systemu zagospodarowania tego odpadu. W związku z postępującą motoryzacją spodziewane jest zwiększenie ilości wytwarzanego odpadu. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej: ta grupa odpadów powstaje głównie w wyniku prac w budownictwie mieszkaniowym, przemysłowym oraz w drogownictwie i kolejnictwie. W nadchodzących latach przewidywany jest wzrost ilości wytwarzanych odpadów z tej grupy. Według „KPGO 2010” celem nadrzędnym jest rozbudowa selektywnego zbierania odpadów do odzysku, aby w 2010 roku odzysk osiągnął poziom 50 %. Odpady opakowaniowe: cel nadrzędny w gospodarce odpadami opakowaniowymi w okresie od 2008 r. do 2015r. stanowi rozbudowa systemu mającego za zadanie osiągniecie wymaganych rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. 5. Działania naprawcze. 5.1. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów. Teoretycznie można powiedzieć, że ten aspekt nie ma znaczenia dla odpadów powstających w przemyśle i w sektorze usługowym. Wiąże się to bowiem (wytwarzanie odpadów) z kosztami związanymi z ich zagospodarowaniem, a więc można zakładać, że każdy przedsiębiorca dąży na wszelkie sposoby do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów. Jednak są to założenia teoretyczne, chociażby z tego względu, że wiele przedsiębiorstw (szczególnie zaliczających się do grup mikro- i małych) nie ma uregulowanej gospodarki odpadami ani pod względem formalnym, ani tym bardziej pod względem faktycznym. I większość wytwarzanych odpadów (w tym odpadów niebezpiecznych) trafia po prostu w strumieniu odpadów komunalnych na składowiska. Osobnym problemem jest wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych. Można śmiało założyć, że w tym wypadku wytwarzaną ilość można by ograniczyć, ale wiąże się to ściśle z świadomością ekologiczną każdego człowieka. Wziąwszy pod uwagę 96 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. powyższe aspekty można wyróżnić następujące działania zmierzające do zapobiegania powstawania odpadów: uregulowanie formalnego i faktycznego stanu gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach, wdrażanie nowoczesnych technologii produkcji (bezodpadowych i małoodpadowych oraz eliminujących wytwarzanie odpadów niebezpiecznych), wprowadzanie działań zmierzających do racjonalnego wykorzystania surowców w cyklu produkcyjnym, podnoszenie świadomości ekologicznej całego społeczeństwa, wdrożenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzanych odpadów i ich obrotu, wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu. 5.2. Działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko. Wspólnym celem stawianym przed gospodarką wszystkimi powstającymi odpadami jest stworzenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzania odpadów i ich obrotu. Jest to ważny cel, gdyż tylko pełna informacja o ilości, składzie i obrocie wytwarzanymi odpadami może zapewnić właściwe planowanie na przestrzeni wielolecia. Część działań zmierzających do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów jest identyczna z tymi, które mają zapobiegać ich powstawaniu. Ponadto należy: wprowadzać segregację wytwarzanych odpadów na każdym etapie gospodarowania (w ten sposób znaczna część odpadów może stać się cennym surowcem), dążyć do jak największego odzysku wytwarzanych odpadów, a do unieszkodliwiania kierować tylko te odpady, które faktycznie nie nadają się do odzysku, unieszkodliwiać przez składowanie tylko te odpady, których unieszkodliwianie w inny sposób jest niemożliwe. 5.3. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. W zasadzie powiat nie ma większego wpływu na gospodarowanie odpadami. Większość działań leży w gestii samych wytwórców i organizacji mających odpowiednie instrumenty prawne w zakresie nadzoru i kontroli (WIOŚ) oraz mające w swoich kompetencjach gospodarowanie odpadami (np. gminy w odniesieniu do odpadów komunalnych). Wśród działań wspomagających należy wymienić: wydawanie decyzji z zakresu gospodarowania odpadami, kontrola podmiotów, którym wydano w/w decyzje oraz, od których przyjęto informację o wytwarzanych odpadach (sprawdzanie przestrzegania wydanych decyzji), wydawanie tzw. decyzji korygujących (ograniczających lub cofających wcześniej wydane decyzje) podmiotom, które nie przestrzegają udzielonych im zezwoleń w zakresie gospodarowania odpadami, dofinansowywanie (z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska) przedsięwzięć zmierzających do prawidłowego zagospodarowania odpadów (np. działań zmierzających do zgodnego z przepisami unieszkodliwiania pokryć dachowych zawierających azbest - tzw. eternitu), 97 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. udzielanie pomocy wytwórcom odpadów (poprzez udzielanie posiadanych informacji np. o podmiotach mających zezwolenia na odbiór i odzysk wytwarzanych odpadów). 5.4. Plan redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów. Aby zredukować ilość odpadów ulegających biodegradacji należy wprowadzić następujące działania: wprowadzić selektywne zbieranie następujących frakcji odpadów komunalnych: odpady zielone z ogrodów i parków, papier i tektura, resztki żywności, odpady drewna niezanieczyszczone innymi substancjami (w szczególności niebezpiecznymi) itp. utworzyć tak zwane kompostowniki w miejscach zbiorowego zamieszkania, zapewnić odbiór odpadów zielonych od mieszkańców miast, oraz firm zajmujących się utrzymaniem terenów zielonych, a na terenach wiejskich należy propagować kompostowanie odpadów zielonych we własnym zakresie w kompostownikach przydomowych, prowadzić edukację mieszkańców dotyczącą segregowania i kompostowania tych odpadów. 5.5. Plan zamykania instalacji Ponieważ na terenie powiatu radziejowskiego nie jest zlokalizowana żadna spalarnia odpadów, więc jedynym rodzajem instalacji rozpatrywanym w niniejszym punkcie będą składowiska odpadów inne niż niebezpieczne i obojętne. Spośród 5 funkcjonujących instalacji tego typu, trzy oraz „stare” składowisko w Byczynie są przewidziane do zamknięcia z przyczyn niespełniania wymagań ochrony środowiska. Są to składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Broniewie, Borucinie i Jerzycach), Zamknięcie zostanie wykonane w sposób następujący: 1) Składowiska zostaną skontrolowane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy; Delegatura we Włocławku. 2) Starosta Radziejowski wyda decyzje – zgodę na zamkniecie składowisk odpadów określającą: techniczny sposób zamknięcia składowisk odpadów (m.in. określenie sposobu monitoringu), datę zaprzestania przyjmowania odpadów do składowania, harmonogram działań związanych z rekultywacją oraz warunki sprawowania nadzoru nad zrekultywowanym składowiskiem; 3) Starosta Radziejowski wyda decyzje o kierunkach rekultywacji składowisk odpadów. 5.6. Harmonogram realizacji działań. Cele średniookresowe do 2015 r.: - objęcie wszystkich mieszkańców powiatu zorganizowaną zbiórką odpadów, - wdrożenie kompleksowego rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w oparciu o międzygminne kompleksy unieszkodliwiania odpadów komunalnych - podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu, - wyeliminowanie nielegalnego składowania odpadów (dzikich wysypisk), - doskonalenie istniejących systemów gospodarki odpadami: segregacji u źródła i na składowiskach odpadów (wtórnej), 98 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. - osiągnięcie docelowych poziomów odzysku odpadów: opakowaniowych, budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych i biodegradowalnych zgodnie z PGO, - wdrożenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzanych odpadów i ich obrotu, - wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu, - kontynuacja wspierania działań polegających na usuwaniu azbestu i wyrobów zawierających azbest, Cele gospodarki odpadami są różne dla poszczególnych kategorii odpadów lecz nie naruszają ogólnych zasad przyjętych w tej dziedzinie, tj. zachowanie hierarchii działań w zakresie postępowania z odpadami polegającej na: - zapobieganiu powstawania odpadów, - odzysku, w tym recyklingu (materiałowego i organicznego), - spalaniu połączonym z odzyskiem energii (termiczne przekształcanie odpadów), - unieszkodliwianiu (w ostateczności poprzez składowanie). Wspólnym celem stawianym przed gospodarką wszystkimi powstającymi odpadami jest stworzenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzania odpadów i ich obrotu. Jest to ważny cel, gdyż tylko pełna informacja o ilości, składzie i obrocie wytwarzanymi odpadami może zapewnić właściwe planowanie na przestrzeni wielolecia. Cele krótkoterminowe: Tabela Nr 5 Kierunki działań proekologicznych na lata 2008 – 2011 w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu radziejowskiego. Lp. 1. 2. 3. 4. Prowadzone działania (inwestycyjne i pozainwestycyjne) Pełne wdrożenie zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych Pełne wdrożenie i dalsze zwiększenie zakresu selektywnej zbiórki odpadów Zapewnienie zakładanych poziomów odzysku i unieszkodliwiania poszczególnych grup odpadów Likwidacja zagrożeń środowiska powodowanych przez nielegalne składowanie odpadów (likwidacja dzikich wysypisk śmieci) 5. Likwidacja nieczynnego mogilnika w Górach Witowskich (Gm. Bytoń) 6. Opracowanie gminnych i powiatowych programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Jednostki realizujące/ współpracujące Gminy, Przedsiębiorcy Gminy, Przedsiębiorcy Rola samorządu powiatowego Współpraca Współpraca Gminy Współpraca Gminy Współpraca powiat, gmina, Wojewoda KujawskoPomorski, Zarząd Województwa, Współpraca Gminy i Powiat Zadanie własne jednostek samorządu terytorialnego 99 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. 7. Prowadzone działania (inwestycyjne i pozainwestycyjne) Kontynuacja programu dofinansowania z PFOŚiGW w radziejowie utylizacji odpadów budowlanych zawierających azbest. Jednostki realizujące/ współpracujące Starosta, właściciele budynków, firmy uprawnione do demontażu i transportu odpadów budowlanych zawierających azbest Rola samorządu powiatowego Realizacja zadania 8. Doskonalenie lokalnego systemu gospodarki odpadami Gminy Współpraca 9. Dostosowanie postępowania z odpadami do wymogów prawa Gminy, Starosta Nadzór i kontrola wydawanych decyzji Zarządcy składowisk/Gminy Nadzór i kontrola wydawanych decyzji Przedsiębiorcy/WIOŚ (kontrola)/Gminy Nadzór i kontrola wydawanych decyzji Gminy, Powiat, Szkoły, Nadleśnictwa itd. Zadanie własne Zarządcy składowisk/WIOŚ Nadzór i kontrola wydawanych decyzji 10. 11. 12. 13. Zamknięcie i rekultywacja zapełnionych i niespełniających norm składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne: Broniewo, Borucin, Jerzyce i Byczyna (stare składowisko) Uregulowanie formalnego i faktycznego stanu gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach oraz wdrażanie nowoczesnych technologii produkcji (bezodpadowych i małoodpadowych oraz eliminujących wytwarzanie odpadów niebezpiecznych) Podnoszenie świadomości ekologicznej całego społeczeństwa (poprzez organizowanie konkursów, prowadzenie zajęć w szkołach itp.), udostępnianie informacji o środowisku. Zgodny z obowiązującymi przepisami monitoring składowisk odpadów 5.7. Projektowany system gospodarki odpadami uwzględniający ich zbieranie transport, odzysk i unieszkodliwianie. 5.7.1. Odpady komunalne. Zbieranie i transport odpadów Zgodnie z „Krajowym planem gospodarki odpadami 2010” oraz „Programem ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010” osiągniecie celów w zakresie zbierania odpadów komunalnych wymaga realizacji szeregu działań: kontrolowania przez gminy stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych (co teoretycznie powinno spowodować objęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów 100 % mieszkańców poszczególnych gmin powiatu), 100 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. kontrolowanie przez gminy sposobów i zakresu wypełniania przez podmioty posiadające zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości ustaleń w nich zawartych (szczególnie dotyczących metod oraz miejsc prowadzenia odzysku i unieszkodliwiania odpadów), prowadzenie i doskonalenie ewidencji wytwarzania, odzysku oraz unieszkodliwiana odpadów komunalnych. Zgodnie z wyznaczonymi celami w zakresie odzysku (w tym recyklingu) odpadów wymagane jest prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania następujących frakcji odpadów komunalnych: odpady zielone z ogrodów i parków, papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma itp.), odpady opakowaniowe ze szkła (bezbarwne i kolorowe), tworzywa sztuczne i metalowe, zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe itp.), meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano – remontowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mogą być zbierane łącznie jako zmieszane odpady komunalne. W zakresie zbiórki i transportu odpadów niezbędne jest przyjęcie określonego programu zbiórki selektywnej jako integralnej części gminnego planu gospodarki odpadami dotyczącego sposobu prowadzenia selektywnego zbierania odpadów, rodzaju i wielkości pojemników, częstotliwości zbierania itd. Odpady zebrane selektywnie powinny być transportowane w sposób zapobiegający ich zmieszaniu. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych Dostosowanie polskiej gospodarki odpadami do standardów UE wymagać będzie w najbliższych latach przede wszystkim intensyfikacji działań związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (do 2013 roku 50 % musi być wyłączone ze składowania). Oznacza to konieczność rozwoju metod odzysku, w tym recyklingu organicznego, a także odzysku energii poprzez wprowadzanie termicznego przekształcania odpadów. Niezbędny będzie rozwój lokalnych kompostowni wykorzystujących selektywnie zbierane odpady kuchenne ulegające biodegradacji i odpady zielone. Wspierać należy (poprzez odpowiednie akcje władz lokalnych) kompostowanie odpadów we własnym zakresie przez mieszkańców peryferyjnych rejonów miast oraz mieszkańców wsi. Następować powinien rozwój metod fermentacji beztlenowej odpadów. W związku z tym występuje potrzeba prowadzenia szerokich akcji podnoszenia świadomości społecznej z wykorzystaniem wszystkich dostępnych metod i środków. W zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi plan działań obejmuje formułowanie rozwiązań przede wszystkim przy uwzględnieniu: aktualnych uwarunkowań związanych z gospodarką odpadami, potrzeb wynikających z konieczności zapewnienia przyszłościowego, wieloletniego, kompleksowego systemu gospodarki odpadami na rozpatrywanym obszarze, strategii w gospodarce odpadami przyjętej w krajach Unii Europejskiej oraz w Polsce. Rozwiązania techniczne wykorzystywane w gospodarowaniu odpadami komunalnymi winny służyć: odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów ulegających biodegradacji, odzyskowi substancji, materiałów i energii z odpadów, wydzielaniu odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, 101 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. wydzielaniu odpadów tzw. budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielaniu odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Maksymalizacja odzysku wymaga: zapewnienia, że odpowiednia przepustowość instalacji będzie dostępna, aby przetworzyć wszystkie selektywnie zebrane odpady, poprzez odpowiednie monitorowanie zrealizowanych i planowanych inwestycji, stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu, promowanie produktów wytworzonych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne jak również zamówienia publiczne, wydawanie pozwoleń tylko na budowę instalacji realizujących założenia planów gospodarki odpadami odpowiedniego szczebla, których celowość została potwierdzona analizą ekonomiczną, zachęcania inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planami gospodarki odpadami, wspieranie i promocja najlepszych rozwiązań odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Jednym z zasadniczych kierunków działań w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi jest intensywny wzrost zastosowania zarówno biologicznych jak i termicznych metod przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Ograniczenie składowania odpadów ulegających biodegradacji związane jest z koniecznością budowy linii technologicznych do ich przetwarzania: kompostowni odpadów organicznych, linii mechaniczno – biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, instalacji fermentacji odpadów (organicznych i zmieszanych), zakładów termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w województwie kujawsko – pomorskim będzie utworzenie i prowadzenie jedenastu Międzygminnych Kompleksów Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (MKUOK), w których będą uwzględnione wszystkie niezbędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych (np. z termicznym przekształceniem). Jednak żadna z tych instalacji nie będzie zlokalizowana na terenie powiatu radziejowskiego. Wg założeń „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010” powiat radziejowski ma korzystać z 2 instalacji zlokalizowanych w Machnaczu (powiat włocławski) i w Służewie (powiat aleksandrowski) co będzie sukcesywnie wdrażane wraz z zamykaniem składowisk w poszczególnych gminach. Planowane instalacje, w szczególności obiekty termicznego przekształcania odpadów muszą spełniać kryteria BAT, a stosowane technologie były sprawdzone poprzez wieloletnie i liczne doświadczenia. Podsumowanie Zważywszy na wyżej wymienione aspekty i założenia należy stwierdzić, że system gospodarki odpadami komunalnymi w powiecie radziejowskim powinien kształtować się następująco: a) w zakresie zbierania i transportu należy: objąć systemem odbioru odpadów komunalnych 100 % wytwórców odpadów (w tym: rozwijać, udoskonalać i istniejący system, a nawet zastąpić go lepszym jeżeli będzie taka konieczność), 102 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. rozwijać i doskonalić systemy segregowania odpadów od wytwórcy począwszy, a na segregacji ostatecznej (na składowisku) skończywszy. Ostatecznym celem segregacji jest wyeliminowanie z odpadów komunalnych następujących frakcji: odpadów zielonych, papieru, tektury, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów budowlanych, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów niebezpiecznych takich jak przeterminowane leki, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz baterie i akumulatory, rozwijać i udoskonalać system ewidencji odbieranych odpadów po zamknięciu składowisk gminnych należy zorganizować system odbioru i transportu wytwarzanych odpadów do Machnacz i Służewa w zależności od warunków logistycznych. b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania należy: wyodrębnione z odpadów komunalnych frakcje zbierać i przekazywać upoważnionym odbiorcom mającym stosowne zezwolenia w zakresie ich i odzysku oraz unieszkodliwiania (innego niż składowanie) lub zagospodarować we własnym zakresie w sposób zgodny z przepisami (np. poprzez kompostowanie odpadów biodegradowalnych), pozostałe zmieszane odpady komunalne należy unieszkodliwiać na istniejących gminnych składowiskach odpadów komunalnych do czasu ich zamknięcia, a następnie dostarczać do Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu i Służewie. 5.7.2. Odpady niebezpieczne. Odpady niebezpieczne powstają zarówno w sektorze komunalnym, jak i gospodarczym. Podstawowym źródłem ich powstawania jest działalność przemysłowa i usługowa. Z definicji odpadów niebezpiecznych wynika, że stanowią one szczególne zagrożenie dla ludzi i środowiska i dlatego gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi wymaga szczególnej kontroli i planowania. Diagnoza gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi przez zakłady przemysłowe w powiecie radziejowskim wykazała, że stan gospodarki tymi odpadami nie jest zadowalający, choć zaobserwowano znaczną poprawę w stosunku do lat poprzednich. Na obszarze powiatu nie ma firm, zajmujących się zagospodarowywaniem odpadów niebezpiecznych. W trakcie realizacji (etap uzykiwania stosownych pozwoleń) jest budowa składowiska odpadów niebezpiecznych (azbest) w Byczu, gm. Piotrków Kuj.. Po przeanalizowaniu aktualnego stanu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, prognoz powstawania odpadów niebezpiecznych, a także założonych do osiągnięcia celów sformułowano następujące kierunki działań programu zagospodarowania tych odpadów: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie, rozwiązanie problemu wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, organizacja nowych i rozwój istniejących systemów zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsiębiorstwa), z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych (gospodarstwa domowe), w oparciu o: funkcjonujące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsiębiorców; funkcjonujące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory); stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych; regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszkańców prowadzących 103 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. selektywne zbieranie w systemie workowym lub pojemnikowym przez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. wdrażanie proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów niebezpiecznych w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT), w tym opracowanie i wdrożenie innowacyjnych technologii w zakresie zagospodarowania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. baterie małogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny). Oleje odpadowe Głównym źródłem powstawania olejów odpadowych są stacje obsługi pojazdów, bazy transportowe i remontowe, urządzenia przemysłowe, jak również sporą część (choć często błędnie pomijaną) stanowią pojedyncze gospodarstwa domowe (ma to miejsce gdy osoba fizyczna samodzielnie wymienia olej w pojeździe). Oleje odpadowe są to wszystkie zużyte oleje smarowe lub przemysłowe nie nadające się do zastosowania. Na terenie powiatu nie ma instalacji do odzysku i unieszkodliwiania olejów odpadowych. Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania olejami odpadowymi wymaga: rozwoju istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych (szczególnie od osób fizycznych), monitoringu prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku), kontroli wytwórców olejów w zakresie zastosowanych sposobów zbierania, magazynowania oraz kwalifikowania do właściwego procesu odzysku lub unieszkodliwiania, właściwego zagospodarowania odpadów z rozlewów olejowych w przypadku wycieków lub wypadków drogowych. Baterie i akumulatory W zakresie zbiórki baterii i akumulatorów przewiduje się (głównie dzięki wprowadzonej opłacie depozytowej) wzrost odzysku złomu akumulatorowego, który powinien docelowo (przynajmniej teoretycznie) sięgnąć 100 %. Problem natomiast stanowi zbiórka zużytych baterii i akumulatorów małogabarytowych, które nie są zbierane przede wszystkim ze względu na brak wdrożonej technologii unieszkodliwiania. Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania zużytymi bateriami i akumulatorami wymaga: transpozycji i wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG, udoskonalenia i rozwinięcia systemu zbierania małogabarytowych zużytych baterii i akumulatorów ze źródeł rozproszonych, rozszerzenia zakresu przeznaczenia środków finansowych pochodzących z opłat produktowych o finansowanie zakupu elementów infrastruktury zbierania (między innymi pojemników i środków transportu) oraz badań związanych z opracowywaniem innowacyjnych technologii odzysku i recyklingu; Wyraźna poprawa w tym zakresie nastąpi dopiero po roku 2010. Głównym celem do realizacji w zakresie gospodarowania zużytymi bateriami i akumulatorami jest osiągnięcie 100% odzysku akumulatorów ołowiowych oraz maksymalnej ilości pozostałych baterii i akumulatorów. W celu uregulowania gospodarki zużytymi bateriami i akumulatorami małogabarytowymi niezbędne jest ich wysegregowanie ze strumienia odpadów komunalnych i zorganizowanie systemu ich zbiórki. (zbiórka przez sieć handlową, objazdowe punkty odbioru odpadów niebezpiecznych w dostarczonych mieszkańcom 104 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. pojemnikach). Do czasu wdrożenia technologii ich unieszkodliwiania powinny być gromadzone na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Odpady zawierające azbest Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami azbestowymi jest bezpieczne dla ludzi i środowiska unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest poprzez składowanie na wytypowanych składowiskach w sposób wykluczający ich szkodliwe oddziaływanie. Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami zawierającymi azbest wymaga realizacji następujących działań: – monitoringu prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie obejmującego indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontażem; Szacuje się, że na terenie powiatu radziejowskiego znajduje się około 56 431 Mg odpadów (co daje około 1300 kg/1 mieszkańca wyrobów zawierających azbest), z których większość stanowią płyty eternitowe. Nie przewiduje się zwiększenia już istniejącej ilości (jedynie zmiany wynikające z prowadzonej przez gminy inwentaryzacjibędą to jednak zmiany formalne, a nie faktyczne). Niezbędne jest prowadzenie na poziomie gminy baz informacyjnych zawierających dane o lokalizacji, ilości i stanie wyrobów zawierających azbest (do dostarczenia tych danych byli zobowiązani właściciele i zarządcy nieruchomości) oraz opracowanie systemu monitoringu usuwania i prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. Unieszkodliwianie tego typu odpadów jest i powinno być w dalszym ciągu prowadzone w ramach działalności przedsiębiorstwa PPHU „Izopol” S.A. w Trzemesznie (powiat gnieźnieński, województwo wielkopolskie) oraz innych składowisk odpadów niebezpiecznych np. składowisko odpadów niebezpiecznych w Małociechowie gmina Pruszcz. Powstanie składowiska odpadów azbestowych na terenie powiatu w znacznym stopniu obniży koszty transportu tych odpadów. Przeterminowane pestycydy Na obszarze powiatu radziejowskiego istnieje 1 miejsce, w którym są zgromadzone odpady niebezpieczne w postaci przeterminowanych środków ochrony roślin głównie zawierających DDT oraz opakowania po tych środkach, w Górach Witowskich (Gm. Bytoń). Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania przeterminowanymi pestycydami wymaga realizacji działań: likwidacji istniejącego mogilnika i przeprowadzenie rekultywacji terenu skażonego, prowadzenia monitoringu terenów skażonych pestycydami po likwidacji mogilnika, termicznego unieszkodliwienia przeterminowanych pestycydów ze zlikwidowanego mogilnika oraz odpadów pestycydowych z bieżącej produkcji i stosowania w specjalistycznych spalarniach w kraju lub za granicą, rozbudowy systemu zbierania opakowań po środkach ochrony roślin. Według założeń Wojewódzkiego Planu gospodarki odpadami do 2010 r. mogilnik powinien zostać zlikwidowany. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne Postęp cywilizacyjny oraz rozwój technologiczny i techniczny, a także relatywny spadek cen wszelkich urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz ich powszechna dostępność spowodowały rosnącą w ostatnich latach ilość wycofywanych z użytkowania urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Należy spodziewać się dynamicznego wzrostu tej ilości, a co za tym idzie – wytwarzaniem odpadów z tej grupy. Podstawowym celem w postępowaniu ze zużytymi urządzeniami elektrycznymi i elektronicznymi jest maksymalny odzysk i recykling zużytych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła 105 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zawierających substancje zubożające warstwę ozonową. Osiągnięcie założonych celów wymaga realizacji następujących działań: rozbudowania infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zapewnienie instrumentów i mechanizmów organizacyjnych zapewniających zorganizowanie wtórnego obiegu przestarzałych lecz sprawnych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Pojazdy wycofane z eksploatacji Pojazdy wycofane z eksploatacji stanowią zagrożenie dla środowiska ze względu na zawartość wielu substancji niebezpiecznych. Niezbędny jest maksymalny recykling tych materiałów pozwalający na odzysk składników użytecznych dla wytwarzania nowych wyrobów. Osiągnięcie założonych celów wymaga utworzenia powiatowej sieci zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewniającej możliwość oddania pojazdu do stacji demontażu lub punktu zbierania pojazdów i monitoring postępowania z poszczególnymi substancjami niebezpiecznymi. Odpady medyczne i weterynaryjne Odpady medyczne stanowią odpady bytowo-gospodarcze, zużyte materiały opatrunkowe, sprzęt jednorazowego użytku, materiał biologiczny i odpady specjalne, w tym substancje radioaktywne, przeterminowane środki farmaceutyczne, uszkodzone urządzenia pomiarowe itp. Osiągnięcie założonych celów wymaga realizacji następujących działań: określenia jednolitego systemu zbierania, w tym magazynowania, odpadów medycznych w placówkach medycznych ukształtowanie systemu unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych, obejmującego docelowo alternatywne spalanie tych odpadów w spalarniach przystosowanych do przyjmowania tego typu odpadów, opracowania sposobu gospodarowania odpadami weterynaryjnymi wraz z prowadzeniem ewidencji wytwarzanych ilości, rozbudowy i ujednolicenia istniejących systemów zbierania przeterminowanych lekarstw od ludności. Segregacja odpadów medycznych i weterynaryjnych powinna być w 100% prowadzona przez wszystkie szpitale, zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i przychodnie lekarskie (oraz pomijane często prywatne gabinety lekarskie). Powinny w nich zostać zapewnione specjalne pomieszczenia do magazynowania odpadów, jednak na maksymalnie krótki okres czasu (najlepiej do 48 godzin). Unieszkodliwianie odpadów powinno odbywać się przez stosowanie metody termicznej. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2000 r. określa sposoby unieszkodliwiania tego typu odpadów (najpopularniejszą jest ich spalanie). Przy szpitalach, zakładach lecznictwa uzdrowiskowego i przychodniach lekarskich powinny powstać pomieszczenia do magazynowania tych odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami sanitarnymi. Podsumowanie Zważywszy na wyżej wymienione aspekty i założenia należy stwierdzić, że system gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie radziejowskim powinien kształtować się następująco: a) w zakresie zbierania i transportu należy: uregulować formalnie wytwarzanie odpadów niebezpiecznych przez przedsiębiorców (szczególnie z kategorii: mikro- i małych), 106 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. wydzielić ze strumienia odpadów komunalnych wszystkie odpady niebezpieczne pochodzące z gospodarstw domowych (poprzez segregację oraz utworzenie gminnych systemów i punktów zbierania odpadów niebezpiecznych). b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania należy: wszystkie wytworzone odpady niebezpieczne przekazywać uprawnionym odbiorcom posiadającym stosowne zezwolenia na odzysk lub unieszkodliwianie tych odpadów. 5.7.3. Odpady inne niż niebezpieczne. Osiągniecie założonych celów w zakresie gospodarki innymi niż komunalne i niebezpieczne wymaga realizacji następujących działań: projektowania nowych procesów i wyrobów w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały na środowisko w fazie produkcji, użytkowania i po zakończeniu użytkowania, dostosowania instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymagań ochrony środowiska. Uwzględniając wyżej wymienione aspekty i założenia należy stwierdzić, że system gospodarki odpadami innymi niż niebezpieczne i komunalne w powiecie radziejowskim powinien kształtować się następująco: a) w zakresie zbierania i transportu należy: uregulować formalnie wytwarzanie odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne przez przedsiębiorców (szczególnie z kategorii: mikro- i małych), wydzielić ze strumienia odpadów komunalnych wszystkie odpady inne niż niebezpieczne pochodzące z gospodarstw domowych (poprzez segregację), rozbudować infrastrukturę techniczną zbierania odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne od osób fizycznych (szczególnie: zużytych opon, odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oraz odpadów opakowaniowych). b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania należy: kontrolować postępowanie przedsiębiorców z wytwarzanymi odpadami innymi niż niebezpieczne i komunalne, zebrane i wysegregowane odpady przekazywać tylko upoważnionym odbiorcom mającym zezwolenia na ich odzysk lub unieszkodliwianie (inne niż składowanie) lub zagospodarować we własnym zakresie postępując w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami (np. zużyte opony należy zagospodarowywać poprzez: bieżnikowanie, wytwarzanie granulatu gumowego, odzysk energii poprzez współspalanie w cementowniach, elektrowniach lub elektrociepłowniach). 107 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. CZĘŚĆ IV UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ORAZ USTALENIA PROGRAMU 108 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1. Uwarunkowania zewnętrzne. Najważniejszym dokumentem dotyczącym redukcji zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska jest II Polityka ekologiczna państwa, uchwalona przez Sejm na wniosek Rady Ministrów 23 sierpnia 2001 r., uszczegółowiona w dokumencie „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2011-2015”. 1.1 Zasady i cele polityki ekologicznej państwa Zasady polityki ekologicznej państwa Wartością nadrzędną w polityce ekologicznej państwa jest człowiek. Oznacza to, że zdrowie społeczeństwa, komfort środowiska, w którym żyją i pracują społeczności lokalne a także życie i zdrowie każdego obywatela są głównym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Nowa polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej naszego państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju - istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada zrównoważonego rozwoju powinna być przy realizacji polityki ekologicznej państwa uzupełniona szeregiem zasad pomocniczych i konkretyzujących. Są to następujące zasady: zasada przezorności - przewiduje, że odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, zasada regionalizacji, zasada uspołecznienia, zasada „zanieczyszczający płaci”- złożenie pełnej odpowiedzialności, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska, zasada prewencji - zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć w oparciu o posiadana wiedzę, wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsięwzięć, zasada stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), zasada subsydiarności - oznacza stopniowe przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny), tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany, zasada klauzul zabezpieczających - umożliwia państwom członkowskim stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych środków w porównaniu z wymaganiami wspólnotowego prawa ekologicznego, zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej - oznacza ona potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. 109 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Cele polityki ekologicznej w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych: • w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu - przegląd prawa w zakresie ochrony przyrody z punktu widzenia jego zgodności z prawem UE oraz skoordynowanie działalności w tej dziedzinie, - pełna inwentaryzacja różnorodności biologicznej: uzupełnianie wiedzy o rozmieszczeniu i zasobach składników różnorodności biologicznej, - renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie leśnych i wodno- błotnych, - restytucja wybranych gatunków, - utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego oraz zwiększenie wsparcia dla rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego, - zapewnienie ochrony i racjonalnego gospodarowania różnorodnością biologiczną, - podniesienie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz władz szczebla lokalnego, - zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, jako narzędzia ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych, z uwzględnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, - zapewnienie skutecznego przeciwdziałania wprowadzaniu gatunków, mogących zagrażać integralności naturalnych ekosystemów i siedlisk lub stanowić zagrożenie gatunków rodzimych, • w zakresie racjonalizacji użytkowania wody - zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i najlepszych praktyk rolniczych zmniejszających zapotrzebowanie na wodę i ograniczających ładunki odprowadzane do odbiorników zanieczyszczeń, - wzmacnianie instrumentów ekonomicznych dotyczących gospodarki wodnej, wdrożenie systemu zapewniającego pełen zwrot kosztów usług wodnych, wprowadzenie rozwiązań zapewniających stabilne finansowanie gospodarki wodnej, dążenie do samofinansowania gospodarki wodnej, - właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych, - modernizacja systemu melioracji wodnych, - zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, - racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych zmierzająca do ograniczenia marnotrawstwa, strat w systemach rozprowadzania wody, stosowania wodooszczędnej aparatury czerpalnej i sprzętu gospodarstwa domowego oraz dalszego rozwoju pomiaru zużycia wody, w zakresie zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności, odpadowości gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa międzynarodowego (zawierające metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszczące warstwę ozonową), - stworzenie systemu pozyskiwania informacji o wytwarzaniu ze źródeł odnawialnych energii innej niż elektryczna, - zmniejszenie energochłonności w procesach wytwórczych, świadczeniu usług oraz konsumpcji, - wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach. • 110 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. - • • wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej, energetycznych nośników odnawialnych (energia słoneczna, energia wiatru i wody, energia geotermalna i energia z biomasy) oraz pochodzących z odpadów, - wspieranie budowy nowych instalacji OZE, tak by udział energii z tych źródeł w strukturze zużycia nośników pierwotnych oraz produkcji energii elektrycznej osiągnął w 2010r. poziom, co najmniej 7,5%, - wspieranie budowy nowych instalacji zapewniających, że udział biokomponentów w rynku paliw ciekłych w 2010r. wyniesie 5,75%, ze szczególnym uwzględnieniem biopaliw ciekłych, w zakresie ochrony gleb - podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości eksploatacji gleb, przy zwróceniu szczególnej uwagi na nieodwracalność degradacji zasobów glebowych, - doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się problematyka ochrony i racjonalnego użytkowania gleb oraz przygotowanie programów działań w tej dziedzinie, - wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie ekologicznym, - objęcie monitoringiem gleb rejestracji zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych wynikających z rodzaju i intensywności eksploatacji oraz oddziaływania różnych negatywnych czynników, - przeciwdziałanie przejmowania gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub leśnego na inne cele, zwłaszcza dla potrzeb realizacji różnego typu inwestycji, - dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb formy ich zagospodarowania rolniczego lub leśnego, - eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia tam, gdzie stopień zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki, - zwiększenie skali przywracania wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie, rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych), w zakresie wzrostu lesistości, wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych - stałe powiększanie zasobów leśnych, - lokalizacja zalesień i zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego, w tym kształtowanie granicy polno-leśnej, - rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych, w tym obszarów wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych, - promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniających zrównoważone ich wykorzystanie (rolnictwo ekologiczne, programy rolno – środowiskowe), - ochrona gleb leśnych, a szczególnie substancji organicznej gleby, - wzmaganie korzystnego oddziaływania lasu na środowisko, - kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej, glebochronnej), - zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych, - ochrona i powiększanie biologicznej różnorodności lasów na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym, - racjonalne, zgodne z zasadami ochrony przyrody, użytkowanie zasobów leśnych, - zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego lub odtworzenie śródleśnych zbiorników wodnych, - utrzymanie i wzmocnienie społeczno-ekonomicznej funkcji lasów, 111 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. - • zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym i zagospodarowaniu kraju, - poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych, w zakresie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych - zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż, - ograniczenie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin i pracom geologicznym, - ograniczenie wydobycia kopalin, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca, - zmniejszenie zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu, - poszerzanie wiedzy o budowie geologicznej Polski oraz kontynuowanie i rozszerzanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i dokumentowania nowych złóż kopalin użytecznych, - wspieranie prac geologicznych zmierzających do wyznaczenia perspektywicznych obszarów i struktur do budowy podziemnych magazynów gazu i paliw płynnych oraz wykorzystania wyrobisk pokopalnianych do podziemnego składowania odpadów, - objęcie szczególną ochroną wód leczniczych i termalnych. Cele polityki ekologicznej w sferze jakości środowiska: • w zakresie gospodarowania odpadami pełne wprowadzenie w życie regulacji prawnych zawartych w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy, zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”, wspieranie działań podejmowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne, które przyczynią się ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów, zwiększenia ilości odpadów poddawanych odzyskowi, w tym recyklingowi, zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska, intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów i właściwego postępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie, wzmocnienie kontroli podmiotów odbierających odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadających instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, zwiększenie poziomu odzysku (w tym recyklingu) odpadów przemysłowych poprzez odpowiednią politykę podatkową i system opłat za korzystanie ze środowiska, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególności doprowadzenie do sytuacji, że w 2013 r. nie będzie składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji więcej niż 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., całkowite wyeliminowanie i unieszkodliwienie PCB do 2010 r., rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania, • w zakresie jakości wód osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód pod względem jakościowym i ilościowym, 112 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • • realizacja inwestycji wskazanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych (budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej), wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych, wspieranie działań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych, zapobieganie zanieczyszczeniom słodkich wód powierzchniowych i podziemnych oraz wód Bałtyku ze szczególnym naciskiem na zapobieganie „u źródła”, przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie m.in. odpowiednich źródeł poboru wody do picia, w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza, wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych, zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii, uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej, konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń „u źródła”, coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie, wprowadzanie norm produktowych ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w rezultacie pełnego cyklu życia produktów i wyrobów, w zakresie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego pełna harmonizacja polskich przepisów z odpowiednimi dyrektywami Unii Europejskiej, stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, poprawa systemu transportowego, zmniejszenie skali narażania ludności na ponadnormatywny poziom hałasu emitowanego przede wszystkim przez środki transportu, kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego, poprawa estetyki otoczenia m. in. przez kształtowanie zieleni zorganizowanej pełniącej funkcje ochronne, • w zakresie poważnych awarii eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń, zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii, sporządzenie ocen ryzyka obiektów, planów operacyjno-ratowniczych dla gmin, wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem, doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych. 113 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 1.2. Limity krajowe II Polityka ekologiczna państwa oraz Polityka ekologiczna państwa na lata 2007 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2015, określają limity związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą środowiska, które mają być osiągnięte w średniookresowym horyzoncie czasowym tzn. do 2015 r. Przedstawiają się one następująco: Tabela Nr 1 Krajowe limity. Lp. Limity 1. Ograniczenie zużycia energii o 25 % w stosunku do 2000 r. w przeliczeniu na jednostkę PKB 2. Dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem w 1990 r. 3. Likwidacja zrzutu ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych 4. Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego o 30% 5. Zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle) 6. Ograniczenie emisji pyłów średnio o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r. 7. Wzrost lesistości do ok. 30% powierzchni kraju do 2020r. 8. Do 2010 r. zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do 1990r. o 50%, surowców ze źródeł pierwotnych o 40% oraz energii o 60% 9. Udział odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo – energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i 14% do 2020 r. 10. Osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód powierzchniowych do 2015 r. zgodnie z tzw. Ramową Dyrektywą Wodną 11. Co najmniej 75% poziom usuwania biogenów w dorzeczach Odry i Wisły do 2010 r. 12. Wyposażenie aglomeracji o liczbie mieszkańców ≥ 15 tys. w komunalne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do 2010 r. 13. Wyposażenie aglomeracji o liczbie mieszkańców 2-15 tys. w komunalne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do 2015 r. Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i 14. fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych. 15. Eliminacja lub ograniczenie zrzutów substancji niebezpiecznych do środowiska wodnego ze źródeł przemysłowych do 2006r. 16. 17. 18. 19. Zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególności doprowadzenie do sytuacji, że w 2013r. nie będzie składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji więcej niż 50% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., Podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10% w 2010 r. Sporządzić wojewódzkie plany zarządzania ryzykiem dla wszystkich województw oraz plany powiatowe, jeżeli znajduje się więcej niż 5 obiektów niebezpiecznych Sporządzić mapy akustyczne dla wszystkich aglomeracji powyżej 100 tys. 114 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. 20. Limity mieszkańców. Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki, zaoszczędzenie 9% energii finalnej w ciągu 9 lat, do 2017 r. 1.3. Cele polityki ekologicznej województwa kujawsko-pomorskiego. Jako podstawowy cel polityki ekologicznej na obszarze województwa kujawsko pomorskiego przyjmuje się zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego rejonu w celu poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności i konkurencyjności województwa. Podstawą dla formułowania priorytetów ekologicznych dla województwa kujawskopomorskiego była przeprowadzona ocena aktualnego stanu środowiska, w tym poszczególnych jego komponentów, jak i środowiska jako całości. Przeanalizowane zmiany i tendencje zmian w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska pozwoliły na sformułowanie najważniejszych problemów ekologicznych województwa kujawsko-pomorskiego. Problemy te były punktem wyjścia do formułowania celów, priorytetów i kierunków ochrony środowiska na terenie województwa. Zgodnie z projektem Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą na lata 2011-2015 należy przyjąć, że podstawowymi priorytetami ochrony środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w wymienionym okresie będą: dalsza poprawa jakości środowiska oraz likwidacja i minimalizacja bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia mieszkańców województwa, zrównoważone wykorzystanie bogactw naturalnych, w tym wody oraz energii, racjonalne gospodarowanie odpadami, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, prowadzenie edukacji ekologicznej w celu podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców województwa. 1.4. Cele szczegółowe wynikające ze Strategii rozwoju powiatu oraz Planu rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego. „Strategia Rozwoju Powiatu Radziejowskiego 2001 – 2015” oraz „Plan Rozwoju Powiatu Lokalnego dla powiatu radziejowskiego”, stanowią podstawowe dokumenty określające kierunki rozwoju powiatu w najbliższym czasie. Dokumenty te zostały opracowane przy udziale samorządów gmin wchodzących w skład powiatu. W przyjętej strategii uznano, że ważnym czynnikiem rozwoju powiatu jest wzrastające znaczenie ekologii dla procesów wytwórczych i zachowań jego mieszkańców. Wynika to głównie z narastających oczekiwań związanych ze zrównoważonym rozwojem. Podkreśla się również, że intensywna produkcja rolna na znacznej części powiatu, powodująca zagrożenie dla środowiska, może pozbawić szans rozwojowych w innych dziedzinach np. w zakresie rozwoju turystyki. W strategii rozpatrywane są ważne z punktu widzenia ochrony środowiska problemy, takie jak: intensyfikacja produkcji rolnej (np. hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu) kosztem pogorszenia się stanu środowiska naturalnego, efektywność ekonomiczna produkcji wyrobów opartych na surowcach wytwarzanych w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego, poczucie jakości życia mieszkańców powiatu w powiązaniu ze stanem ochrony środowiska naturalnego. W strategii przyjęto także bardzo ważne, następujące założenia: 115 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. systematyczne nakłady na inwestycje proekologiczne pozwolą na osiągnięcie odpowiednich standardów europejskich jakości życia, podjęte działania dla budowania wśród mieszkańców systemu wartości, w którym indywidualna dbałość o środowisko przyrodnicze jest ważnym i trwałym elementem świadomości społecznej, pozwolą na obniżenie kosztów działań w tym zakresie i partycypację mieszkańców w niezbędnych inwestycjach proekologicznych, działania na rzecz ochrony wód i powietrza powinny ukierunkować rozwój powiatu radziejowskiego na turystykę. Wśród mocnych stron powiatu w strategii wymieniono m. in. czyste środowisko przyrodnicze, w niewielkim stopniu zagrożone degradacją oraz istniejące na znaczącej części obszaru powiatu walory turystyczno-rekreacyjne w postaci jezior i okalających je lasów. Jako słabą stronę powiatu uznaje się m. in. brak rozwiniętej infrastruktury turystycznej i istniejące zagrożenia dla środowiska naturalnego, niesprzyjające rozwojowi turystyki. Przedstawione powyżej problemy znalazły swój wyraz w wizji strategii, która przedstawia się następująco: „Edukacja, aktywni mieszkańcy i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych ziemi radziejowskiej, źródłem rozwoju rolnictwa i przedsiębiorczości pozarolniczej”. W strategii zostały przyjęte 4 główne cele, z których najbardziej z problematyką ochrony środowiska związany jest cel IV: „Rozwinięta infrastruktura, czyste środowisko, bezpieczeństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcją turystyczną w skali krajowej”. Wdrożenie strategii opiera się o realizację zaproponowanych projektów. W dziedzinie ochrony środowiska są to dwa następujące projekty: 1. „wszyscy dbamy o środowisko naturalne”, 2. „zintegrowany, gminno - powiatowy program rozwoju infrastruktury”. W projekcie pierwszym jako cele operacyjne przyjęto: ukształtowanie nowego modelu świadomości ekologicznej mieszkańców, pozwalającego na wzmocnienie społecznej i indywidualnej dbałości o czystość środowiska naturalnego, poprawienie wizerunku miast i wsi poprzez działania w zakresie estetyzacji zagród rolniczych i najczęściej odwiedzanych obszarów miast. Do podstawowych zadań związanych realizacją tego projektu należą: zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, tworzenie „zielonych szkół”, wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, introdukcja i reintrodukcja zwierzyny w stanie dzikim, zarybianie wód śródlądowych, organizowanie akcji promujących ekologię typu „sprzątanie powiatu”, działania organizacyjne i uświadamiające oraz sankcje prawne związane z przestrzeganiem zasad ochrony środowiska, promowanie estetyzacji wsi i miast (konkursy zagród), utworzenie punktu edukacji ekologicznej, przygotowanie typowych projektów oczyszczalni przydomowych, szkolenia i doradztwo w zakresie przestrzegania przepisów i zasad ochrony środowiska. Najważniejszymi efektami wdrożenia projektu będą m. in: zwiększenie lesistości powiatu. podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przez: rolników, przedsiębiorców i mieszkańców, 116 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. partycypacja finansowa mieszkańców w działaniach i inwestycjach chroniących środowisko, poprawa estetyki otoczenia. Bezpośrednio z tym projektem wiąże się także cel operacyjny dotyczący wspierania zmian strukturalnych w rolnictwie poprzez działania na rzecz zalesiania słabych gruntów, rozwijania gospodarki leśnej i łowieckiej oraz modernizacji infrastruktury rolnictwa (melioracje, nawadnianie). Projekt dotyczący rozwoju infrastruktury obejmuje działania operacyjne związane z rozbudowaniem składników infrastruktury technicznej służącej poprawie warunków życia, ochronie środowiska i rozwojowi przedsiębiorczości w zakresie przetwórstwa rolnego, turystyki i innych dziedzin gospodarczych (m. in. wspólna gazyfikacja terenu powiatu i budowa systemu kanalizacyjnego). Projekt składa się z 6 części, z których 4 ściśle wiążą się z działaniami związanymi z ochroną środowiska przyrodniczego powiatu. Są to następujące działania: budowa gazociągów dla powiatu radziejowskiego, w tym: budowa stacji redukcyjnych poboru gazu dla gmin powiatu, budowa przyłączy do miejscowości, budowa sieci gazowych w poszczególnych miejscowościach, budowa przyłączy do indywidualnych odbiorców. budowa wodociągów w miastach i na terenach wiejskich, w tym: budowa nowych ujęć wody pitnej i modernizacja istniejących, budowa nowych sieci wodociągowych w miastach i na terenach wiejskich, budowa przyłączy do istniejących odbiorców, wymiana występujących szkodliwych dla zdrowia sieci z rur azbestowocementowych, budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, w tym rozwój sieci kanalizacyjnej w miastach i na terenach wiejskich, budowa oczyszczalni ścieków, w tym: budowa oczyszczalni ścieków dla miast i wsi, budowa oczyszczalni na terenach turystycznych, budowa oczyszczalni przyzagrodowych, wprowadzenie uporządkowanej gospodarki odpadami komunalnymi. Natomiast Plan Rozwoju Lokalnego dla powiatu radziejowskiego uchwalony w 2007r. określa w sposób szczegółowy rodzaje zadań jakie będą realizowane na terenie powiatu w latach 2007 – 2013. Zadania te są szczegółowo pogrupowane jako zadania o charakterze powiatowym oraz jako zadania poszczególnych jednostek samorządowych. Wykaz planowanych projektów i zadań inwestycyjnych zostanie wykorzystany w części dotyczącej ustalenia planowanych przedsięwzięć proekologicznych dla powiatu. 2. Wnioski z oceny aktualnego stanu środowiska. Tabela Nr 2 Analiza SWOT. Mocne strony Słabe strony Powierzchnia ziemi - niski stopień degradacji powierzchni ziemi, - istnienie mogilnika zawierającego - urozmaicona rzeźba terenu, przeterminowane środki ochrony roślin, - brak terenów osuwiskowych, - słabe gleby w części południowej powiatu. - bardzo dobre gleby w północnej części powiatu. 117 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Mocne strony Słabe strony Zasoby i jakość wód - wysokiej i średniej jakości wód - obniżający się w wyniku małej ilości podziemnych. opadów poziom wód gruntowych, niska jakość wód powierzchniowych, - występowanie obszaru szczególnie narażonego na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego. - powstanie kopalni węgla brunatnego w powiecie koninińskim. Surowce naturalne - występowanie złóż kopalin pospolitych - nielegalne wydobycia kopalin, (piaski, żwiry), Zasoby przyrody - występowanie obszarów objętych różnymi - niski stopień lesistości i jeziorności, formami ochrony, - niedbałość mieszkańców powiatu o jego -dość duże zasoby zwierzyny łownej zasoby przyrodnicze, - występowanie rzadkich i zagrożonych - konsumpcyjny tryb życia, gatunków roślin, Powietrze - bardzo dobra jakość powietrza (klasa A), - niekorzystna struktura paliw w systemach - produkcja energii odnawialnej – siłownie grzewczych, wiatrowe, - słaby rozwój gazyfikacji powiatu, Gospodarka wodno-ściekowa -duży stopień zwodociągowania, - duże rozproszenie zabudowy - dobre wyposażenie gospodarstw rolnych w niedostateczny stopień skanalizowania, urządzenia do przechowywania nawozów -słaby rozwój małej retencji, organicznych. - jednostronne – odwadniające działanie systemów melioracyjnych, - potrzeba modernizacji oczyszczalni ścieków i budowy nowych, Gospodarka odpadami -dobrze rozwinięty system odbioru odpadów -słabo rozwinięta selektywna zbiórka komunalnych. odpadów komunalnych, - uregulowanie gospodarki odpadami w -składowanie jako dominujący sposób większości podmiotów gospodarczych i unieszkodliwiania odpadów, obiektach użyteczności publicznej. -niespełnianie wymogów przez większość składowisk odpadów komunalnych, - niewystarczające środki finansowe na prowadzenie monitoringu składowisk, - zapełnienie części składowisk. Analizując przedstawione powyżej cele ekologiczne dotyczące szczebla krajowego i wojewódzkiego oraz ustalenia przyjęte w strategii rozwoju powiatu radziejowskiego, a także uwzględniając ocenę aktualnego stan środowiska w powiecie można przyjąć, że operacyjnymi celami ochrony środowiska na obszarze tego powiatu są: zachowanie i wzbogacenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych powiatu, 118 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. poprawa bilansu hydrologicznego powiatu, dalsza poprawa jakości wód powierzchniowych, ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalne gospodarowanie tymi zasobami, dalsza poprawa jakości powietrza atmosferycznego, poprawa warunków klimatu akustycznego, dalsze kształtowanie różnorodności biologicznej, zwiększenie lesistości powiatu, przeciwdziałanie degradacji gleb, racjonalna eksploatacja złóż kopalin, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, gazyfikacja powiatu, wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, kształtowanie systemu obszarów chronionych. 3. Ustalenia programu. 3.1. Kierunki ochrony środowiska – wytyczne • budowa sieci kanalizacyjnej, • budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, • budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, • zwiększanie stopnia zwodociągowania gmin, • zmniejszenie emisji pyłów i gazów do powietrza poprzez modernizację systemów grzewczych, • zrównoważone wykorzystanie bogactw naturalnych poprzez stosowanie odnawialnych źródeł energii (pompy ciepła, elektrownie wodne i wiatrowe, biopaliwa, kolektory słoneczne), • usuwanie i wymiana pokryć dachowych zawierających azbest, • poprawa jakości wód powierzchniowych ze szczególnym naciskiem na obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego, • zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją i nadmierną eksploatacją, • regulacja stosunków wodnych na gruntach rolnych – poprawa działania systemów melioracyjnych w celu zminimalizowania deficytu wody. • zwiększenie ilości zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych, • zwiększenie lesistości obszaru powiatu przez zalesianie gruntów najsłabszych klas bonitacyjnych. • prowadzenie edukacji ekologicznej w celu podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu radziejowskiego, • propagowanie kodeksu dobrej praktyki rolniczej, • wdrożenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w oparciu o Międzygminne Kompleksy Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu (powiat włocławski) i Służewie (powiat aleksandrowski), • prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów u źródła, • segregacja i unieszkodliwienie odpadów w zakładach gospodarki komunalnej w pełni dostosowanych do obowiązujących standardów technologicznych, • zamknięcie do 2009 r. wszystkich składowisk niespełniających wymogów prawa i standardów Unii Europejskiej i ich rekultywacja. • monitoring składowisk odpadów, 119 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • segregacja odpadów trafiających na składowisko z wyodrębnianiem odpadów nadających się do odzysku, 3.2. Rodzaj i harmonogram przedsięwzięć proekologicznych planowanych na lata 2008-2011 z perspektywą do 2015 r. Działania programowe w zakresie ochrony środowiska na obszarze powiatu wynikają z jednej strony z niezadowalającego stanu środowiska, w tym poszczególnych jego komponentów, z drugiej zaś strony z rozwoju gospodarki, turystyki i budownictwa mieszkaniowego. Procesy te związane z postępem cywilizacyjnym powodują nieustanne powstawanie nowych zagrożeń, które powinny być minimalizowane już na etapie planowania inwestycji. Bardzo istotne jest także podjęcie działań zmierzających do zapewnienia trwałej ochrony terenów i obiektów o najwyższych na terenie powiatu zasobach przyrodniczych i walorach krajobrazowych. Poniżej wyszczególniono kierunki działań proekologicznych do 2015 r. Zastosowano podział na następujące bloki zagadnień tematycznych: - ochrona przyrody i krajobrazu, - ochrona gleb, - ochrona przed odpadami, - gospodarka wodno - ściekowa i ochrona wód, - ochrona powietrza atmosferycznego, - ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi, - edukacja ekologiczna, - ochrona przed pozostałymi zagrożeniami. Realizacja działań wymienionych w programie we wszystkich w.w. dziedzinach pozwoli na sukcesywną poprawę stanu środowiska powiatu radziejowskiego oraz spełnianie wymogów prawa krajowego w zakresie ochrony środowiska z zachowaniem wymogów i standardów Unii Europejskiej. 3.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu. Kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu obejmują zminimalizowanie zmniejszenia różnorodności biologicznej powiatu na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemowym i krajobrazowym). Podstawą wszelkich działań w tym zakresie powinna być inwentaryzacja przyrodnicza, której wynikiem powinno być objęcie ochroną prawną wszystkich terenów i tworów przyrody cennych przyrodniczo wymagających ochrony. Do najbardziej istotnych problemów i zagrożeń w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych na terenie powiatu radziejowskiego należy zaliczyć: - zagrożenie dla walorów krajobrazowych, w szczególności na obszarze Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia oraz obszarze chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie poprzez powstanie w bezpośrednim sąsiedztwie odkrywki węgla brunatnego „Tomisławice”, nie uporządkowaną turystykę (głównie budownictwo obiektów rekreacyjnych) gospodarkę rolną i leśną, - intensyfikację rolnictwa, - rozwój budownictwa mieszkaniowego, - wysychanie śródleśnych i śródpolnych oczek wodnych stanowiących ostoję różnorodności biologicznej, - likwidacja zadrzewień śródpolnych będących siedliskiem ptactwa i innych drobnych zwierząt, - jednostronnie działająca melioracja brak dostatecznej liczby zastawek zatrzymujących wodę w przypadku jej niedoborów. 120 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Głównym celem ochrony zasobów przyrodniczych na terenie powiatu jest zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego jej składników, w szczególności ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego. Ochrona najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk powinna być realizowana poprzez obejmowanie ich ochroną prawną m.in. jako rezerwaty przyrody i użytki ekologiczne. Tabela Nr 3 Ochrona przyrody i krajobrazu. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w tym Wyszczególnienie Ogółem w ha parki obszary rezerwaty pomniki W% krajobrazowe chronionego przyrody przyrody powierzchni krajobrazu ogólnej w ha szt. Województwo kujawskopomorskie 581507,4 32,4 17478,1 215043,0 334488,5 2068 Powiat radziejowski 7615,1 1037,0 - 6365 16 12,5 źródło: dane z GUS stan na dzień 31-12-2006 r. oraz informacje własne. Do tej niewielkiej lecz bardzo cennej powierzchni prawnie chronionej fragmentu Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia znajdującej się na terenie powiatu oraz obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie dodać należy 204,6 ha użytków ekologicznych oraz 21 założeń parkowo dworskich i 12 parków podworskich. Cel średniookresowy do 2015 r.: - Zachowanie dla przyszłych pokoleń terenów o wyróżniających się w skali regionu walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, - Utrzymanie różnorodności biologicznej powiatu radziejowskiego na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu). W zakresie ochrony zasobów przyrodniczych określa się następujące kierunki działań od 2008 do 2011 r.: • przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej w celu szczegółowego rozpoznania i udokumentowania zasobów przyrodniczych powiatu, • poprawa różnorodności biologicznej i krajobrazowej na obszarze powiatu, • ochrona obszaru Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia oraz obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszyńskie, • uznawanie kolejnych pomników przyrody, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej, • zwiększenie lesistości powiatu, • propagowanie programów rolnośrodowiskowych, • rewaloryzacja zespołów pałacowo-parkowych i parków podworskich, 121 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • wprowadzanie zadrzewień śródpolnych oraz odbudowa oczek wodnych, Tabela Nr 4 Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011. Lp. 1. 2. 3. 4. Rodzaj działania Opracowanie dokumentacji i utworzenie kolejnych pomników przyrody i użytków ekologicznych Introdukcja zwierząt: (bażanty, kuropatwy, zające) do środowiska, Popularyzowanie idei ochrony przyrody w społeczeństwie Kontrola przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystywania jej zasobów Jednostki realizujące (współpracujące) Rola samorządu powiatowego Wojewódzki Konserwator Przyrody oraz rady gmin Współpraca Koła łowieckie Współpraca Zadanie własne wszystkich jednostek Zadanie własne Zadanie własne wszystkich jednostek Zadanie własne 5. Zalesianie gruntów rolnych Właściciele gruntów, ARiMR, Nadleśnictwa Współpraca 6. Nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa Starosta Zadanie własne 7. Wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, 8. Odbudowa śródpolnych oczek wodnych 9. Odtworzenie buforowych stref roślinnych wzdłuż głównych cieków wodnych oraz siedlisk podmokłych 10 11. Rewaloryzacja parków podworskich i założeń parkowych Propagowanie programów rolnośrodowiskowych Rady gmin, właściciele i użytkownicy gruntów Rady gmin, właściciele i użytkownicy gruntów Właściciele gruntów przyległych, administratorzy cieków wodnych Właściciele i zarządcy terenów Właściciele gruntów rolnych, ARiMR Współpraca Współpraca Współpraca Współpraca Współpraca Bardzo ważnym elementem ochrony przyrody i krajobrazu na terenie powiatu radziejowskiego jest ochrona lasów. Jednakże ze względu na fakt, że większość terenów leśnych stanowią lasy państwowe, gdzie od wieloleci prowadzi się odpowiednią politykę w tym zakresie, działania ochronne proponowane w niniejszym programie odnoszą się do wspólnych zamierzeń służb leśnych oraz władz samorządowych. Podstawowymi kierunkami działań w tym względzie powinny być: zwiększenie lesistości powiatu, optymalne kształtowanie granic polno-leśnych, ochrona lasów wzdłuż kanałów, wokół jezior oraz na obszarach bagien i mokradeł , Należy podkreślić, że programy zalesień powinny uwzględniać dostosowanie składu gatunkowego nasadzeń do możliwości produkcyjnych siedlisk. Przyczyni się to do zwiększenie bioróżnorodności i naturalnej odporności przyszłych terenów leśnych. Bardzo ważnym aspektem zwiększenia lesistości jest ograniczenie spływów zanieczyszczeń obszarowych. Stąd też bardzo ważne jest wprowadzanie zalesień w pierwszej kolejności 122 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. w bezpośrednim sąsiedztwie cieków, kanałów i jezior. Wzrost lesistości powiatu przyczyni się także do poprawy jakości powietrza atmosferycznego, zwiększenia możliwości ochrony gleb przed erozją, a także do poprawy walorów zdrowotnych i krajobrazowych środowiska. Ważnym elementem z punktu widzenia ochrony środowiska jest wprowadzanie różnego typu zadrzewień w postaci: zadrzewień śródpolnych, szpalerów drzew w sąsiedztwie dróg, cieków i wokół jezior, czy wokół obiektów uciążliwych dla środowiska jako ich stref ochronnych. Zadrzewienia powinno się także wprowadzać na obszarach o żyznych glebach w celu zwiększenia ich różnorodności biologicznej, a także urozmaicenia krajobrazu. Występowanie lasów na danym terenie jest warunkowane przede wszystkim jakością gleb. W przypadku powiatu radziejowskiego, szczególnie jego północnej części gleby charakteryzują się wysoką przydatnością do produkcji rolnej, stąd też lasy w tej części zajmują niewielką powierzchnię. Możliwości powiększenia zasobów leśnych powiatu wynikają z występowania gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej. Tego typu grunty występują głównie w części południowo - wschodniej i południowej powiatu. Tabela nr 5 Powierzchnia gruntów do zalesiania w powiecie radziejowskim. Lp Gmina/miasto 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bytoń Dobre Osięciny Piotrków Kuj. Radziejów (gm) Radziejów (m) Topólka Razem Powierzchnia gruntów do zalesiania [ha] 440,0 476,1 320,0 987,5 111,3 759,4 3 094,3 Źródło: dane z gmin W przypadku powiększania powierzchni leśnych analizowano programy zalesień w poszczególnych gminach powiatu (tab. Nr 5). Programy te zakładają zalesienia oprócz gruntów rolnych nieprzydatnych do produkcji rolnej, także nieużytków i innych gruntów określonych w planach urządzania lasów oraz dokumentach dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Przewiduje się zalesienia od 111,3 ha w gminie Radziejów do prawie 990 ha w gminie Piotrków Kuj. W wyniku zalesień wzrośnie lesistość powiatu do prawie 10 %, czyli ponad dwukrotnie. Jednak na dzień dzisiejszy obserwuje się małe zainteresowanie sadzeniem lasów na gruntach użytkowanych rolniczo. Roczna wielkość nowych plantacji leśnych oscyluje wokół 28 ha, co jest niewielką ilością w stosunku do powierzchni którą można by potencjalnie zalesić. Tak niewielkie zainteresowanie jest związane z tym, że aktualnie jest realizowany przez ARiMR system dopłat do powierzchni upraw, tak więc nawet do upraw na najsłabszych gruntach rolnicy otrzymują dopłaty, a posadzenie lasu wiąże się z poniesieniem sporych kosztów w początkowym okresie zanim ARiMR zwróci koszty zalesienia i zacznie wypłacać ekwiwalent . Ważnym elementem działań w zakresie gospodarki leśnej i zadrzewień jest edukacja społeczeństwa. Wolny wstęp do lasu i różnorodne ich wartości zachęcają nie tylko do korzystania z nich w sposób i w rozmiarze zgodnym z obowiązującymi przepisami prawa. Kradzieże drewna, podpalania, dewastacja roślinności, kłusownictwo, niszczenie ptasich gniazd, mrowisk czy wysypywanie śmieci to najpowszechniejsze zło skierowane przeciwko naszym lasom. 123 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3.2.2. Ochrona gleb. Urodzajne gleby są jednym z podstawowych zasobów środowiska przyrodniczego powiatu radziejowskiego. Gleby bardzo dobrej i dobrej jakości stanowią ponad 70 % użytków rolnych w powiecie. Do pozytywów ukształtowania powierzchni powiatu zaliczyć należy występowanie stosunkowo niewielkich nachyleń terenu. Przekłada się to na występowanie niskiej podatność gleb na erozję wodną. W nieco większej skali występuje zjawisko erozji wietrznej. Ważnym problemem z punktu widzenia ochrony gleb jest zmiana użytkowania gruntów rolnych na cele nierolnicze. Wiąże się to z przeznaczaniem tych gruntów pod budownictwo mieszkaniowe, inwestycje oraz różnego rodzaju infrastrukturę. Do najważniejszych działań w zakresie ochrony gleb na terenie powiatu zaliczyć należy: przeciwdziałanie erozji wietrznej i wodnej gleb, ochrona gleb o wysokiej jakości przed zmianą sposobu użytkowania, przeciwdziałanie stepowieniu terenu powiatu przez budowę dwukierunkowych systemów melioracyjnych oraz małych zbiorników retencyjnych, racjonalne nawożenie gleb i stosowanie środków ochrony roślin, wprowadzanie sposobów produkcji rolnej zbliżonych do naturalnych, systematyczne odkwaszanie gleb, ochrona gleb przed zanieczyszczeniem, zwłaszcza metalami ciężkimi, podjęcie działań w celu zwiększania udziału trwałych użytków zielonych – w tym łąk, pastwisk, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych – w powierzchni użytków rolnych, rekultywacja gleb zdegradowanych (np. w wyniku eksploatacji kopalin). Podstawowym kierunkiem działań w zakresie ochrony zasobów glebowych jest zapobieganie procesom degradacji gleb w wyniku erozji wodnej i wietrznej. W przypadku erozji wodnej dotyczy to głównie terenów o urozmaiconej rzeźbie. Przeciwdziałania tym procesom związane są ze stosowaniem odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Dotyczy to stosowania orki wzdłuż stoków, czy wprowadzania trwałych użytków zielonych na stokach zamiast gruntów ornych. Na terenach zagrożonych erozją wietrzną wskazane jest wprowadzanie zieleni śródpolnej w postaci zadrzewień i zakrzewień. W ochronie gleb bardzo ważnym jest maksymalne ograniczenie przeznaczania na cele nierolnicze gleb I - IV klasy bonitacyjnej. Kompetencje w tym zakresie posiada Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (klasy I-III) i wojewoda (klasy IVa i IVb). W przypadku przekazywania gleb będących pod ochroną na cele nierolnicze bardzo ważnym jest stosowanie obowiązku wykorzystania warstwy próchnicznej gleby. W utrzymaniu odpowiednich warunków wilgotnościowych w glebach – co ma również duże znaczenie w przeciwdziałaniu erozji wietrznej i stepowieniu terenów rolnych – szczególną rolę odgrywają sprawne systemy melioracyjne. Ważnym jest, aby był to system dwukierunkowy; odwadniający i nawadniający. Ze względu na fakt, że powiat stanowi obszar o znacznym deficycie wody w każdej gminie powinien być uaktualniony program melioracji gruntów rolnych. Należy też prowadzić odpowiednią konserwację rowów melioracyjnych i kanałów w celu zapewnienia ich pełnej drożności. Ważnym elementem jest też odbudowa i budowa małych śródpolnych oczek wodnych pełniących rolę lokalnych zbiorników retencyjnych. Wprowadzanie tzw. Dobrej praktyki rolniczej wiąże się oprócz stosowania właściwej uprawy gleb, również z odpowiednim stosowaniem nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Ma to także duże znaczenie w ochronie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami powierzchniowymi z terenów rolnych. Ważnym jest w tym względzie stosowanie nawozów naturalnych. 124 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Jak wykazały badania w sąsiedztwie drogi krajowej w powiecie radziejowskim występuje niewielkie zagrożenie zanieczyszczeń gleb metalami ciężkimi. Mimo tego na terenach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie dróg o dużym natężeniu ruchu powinno wykluczyć się produkcję warzyw i owoców podatnych na wchłanianie i gromadzenie w części jadalnej metali ciężkich oraz wprowadzać w tym obszarze zadrzewienia o funkcji izolacyjnej. Kolejnym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Na terenie powiatu radziejowskiego surowce naturalne jako kopaliny pospolite występują głównie w postaci kruszyw naturalnych, a mianowicie piasków (kruszywa drobne) oraz żwirów (kruszywa grube). Na terenie gmin Dobre i Osięciny występują także złoża torfu, natomiast w gminie Dobre złoża gytii. Występują również na terenie powiatu złoża węgla brunatnego. Z uwagi na negatywny wpływ na środowisko jaki niesie eksploatacja odkrywkowa oraz położenie złóż na terenach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych stanowisko władz wojewódzkich jest przeciwne ich eksploatacji w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego. Jednak w 2008r. rozpoczęto budowę odkrywki Tomisławice w województwie wielkopolskim w bezpośrednim sąsiedztwie powiatu radziejowskiego, co nie pozostanie bez wpływu na obszar powiatu. Eksploatacja surowców naturalnych na terenie powiatu odbywa się metodą odkrywkową za pomocą sprzętu mechanicznego. W wyniku tak prowadzonej eksploatacji powstają wyrobiska, których głębokość uzależniona jest od miąższości eksploatowanej warstwy tych surowców. W dnie tych wyrobisk występują najczęściej wody gruntowe. W efekcie prowadzonego wydobycia surowców dochodzi do przekształceń powierzchni ziemi, powierzchniowych struktur geologicznych, oraz zmiana lokalnych stosunków wodnych. Eksploatacja surowców prowadzona jest przez wyspecjalizowane podmioty gospodarcze na podstawie koncesji oraz nielegalnie, najczęściej przez miejscową ludność na bieżące potrzeby budowlane. Koncesja określa warunki eksploatacji złoża (powierzchnia obszaru, metoda wydobycia, głębokość wyrobiska i – co jest z punktu widzenia ochrony środowiska najważniejsze – sposób rekultywacji wyrobiska i sąsiedniego terenu po zakończeniu wydobycia. Tego typu eksploatacja daje gwarancję na ograniczenie degradacji środowiska. Eksploatacja nielegalna odbywająca się najczęściej w miejscach przypadkowych, bez odpowiednich badań dotyczących złoża przynosi znaczne zniszczenia w środowisku. Powstające po takiej eksploatacji wyrobiska nie są najczęściej rekultywowane, a w niektórych przypadkach są miejscem składowania odpadów, w tym często odpadów niebezpiecznych. Rekultywacja jest to proces polegający na przywróceniu wartości użytkowych gruntom zdegradowanym, przez poprawienie ich właściwości fizycznych i chemicznych, a także właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, wprowadzenie zieleni okrywowej, umocnienie skarp i wybudowanie niezbędnych dróg dojazdowych itp. Głównym celem rekultywacji jest: • zmniejszenie uciążliwości związanych z istnieniem zdegradowanego nieużytku, • przywrócenie terenu do pełnienia poprzednich funkcji lub stworzenie warunków do innego (nowego) zagospodarowania. Dobór właściwych metod rekultywacji oraz przydatność danej kopalni (obiektu) do projektowanego kierunku zagospodarowania uzależniony jest od wielu czynników. Należą do nich m.in. geometria (kształt) formy powstałej po zakończeniu eksploatacji, ukształtowanie powierzchni terenu, stosunki wodne oraz fizyczno-chemiczne właściwości gruntów. Sposób rekultywacji i zagospodarowania terenu musi być zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. 125 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Na terenie powiatu radziejowskiego, prace rekultywacyjne prowadzi się głównie w kierunku: • przywrócenia danego terenu do produkcji rolnej poprzez odtworzenie żyznej warstwy gleby (z nadkładu lub z istniejących jałowych gruntów po zasileniu nawozami, torfem); • wprowadzenia roślinności niskiej a docelowo zalesienie; • utworzenie zbiorników wodnych dla celów hodowli ryb; Właściwie przeprowadzona rekultywacja pozwala na zmniejszenie uciążliwości terenów poeksploatacyjnych, a w pewnych przypadkach utworzenie obiektu o wartościach wyższych od stanu przedeksploatacyjnego. Na obszarze powiatu radziejowskiego zdecydowana większość przekształceń powierzchni ziemi związana jest z eksploatacją surowców naturalnych, natomiast przypadki zanieczyszczenia gruntu występują, z reguły w miejscach nielegalnego gromadzenia odpadów („dzikie wysypiska”) oraz eksploatowanych do wielu lat stacji paliw i baz. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi mogą też wystąpić w miejscach zdarzeń awaryjnych (awarii przemysłowych i wypadków komunikacyjnych) zawiązanych z transportem substancji niebezpiecznych (np. oleju napędowego). Cel średniookresowy do 2015 r.: Głównym celem w dziedzinie ochrony gleb i powierzchni ziemi jest utrzymanie dobrej jakości zasobów glebowych przy efektywnym i nieszkodliwym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego ziemi. Działania ochronne powinny być prowadzone przede wszystkim na obszarach zdegradowanych jak również zapobiegawczo na obszarze całego regionu. W pierwszej kolejności należy ograniczać, poprzez odpowiednie działania przekształcanie i degradację gleb przez: rolnictwo, budownictwo, eksploatację kopalin, transport oraz gospodarkę odpadami. Tabela Nr 6 Kierunki działań proekologicznych na lata 2008-2011 w zakresie ochrony i przywrócenia wartości użytkowej gleb powiatu radziejowskiego. Lp. Działania 1. Rekultywacja terenów po zakończeniu eksploatacji złoża z przywróceniem użytkowych walorów środowiska 2. Likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc eksploatacji kopalin 3. Racjonalne pozyskiwanie kopalin ze złóż 4. Maksymalne ograniczenie przekształceń powierzchni ziemi w wyniku eksploatacji kopalin Jednostki realizujące (współpracujące) Podmioty gospodarcze eksploatujące złoże/ Okręgowy Urząd Górniczy, Właściwe urzędy Gmin Podmioty gospodarcze eksploatujące złoże Podmioty gospodarcze eksploatujące złoże Podmioty gospodarcze eksploatujące złoże/ Okręgowy Urząd Górniczy Rola samorządu powiatowego Zadanie własne Nadzór i kontrola Zadanie własne Nadzór i kontrola Współpraca i nadzór Współpraca 126 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Działania 5. Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi 6. Wprowadzenie zasad dobrej praktyki rolniczej 7. Ochrona gruntów rolnych o wysokich walorach użytkowych 8. Wprowadzanie zadrzewień przy ciągach komunikacyjnych Jednostki realizujące (współpracujące) Starosta Rolnicy, ODR, współpraca -urzedy gmin Starosta (współpraca z gminami) Zarządcy dróg Rola samorządu powiatowego Zadanie własne Współpraca Zadanie własne Współpraca 3.2.3. Ochrona przed odpadami Cele i działania w zakresie gospodarki odpadami w powiecie określono w oparciu o wytyczne Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, oraz w oparciu o aktualną sytuację w zakresie gospodarki odpadami w powiecie radziejowskim i prognozę dotyczącą wytwarzania odpadów. Cele średniookresowe do 2015 r.: - objęcie wszystkich mieszkańców powiatu zorganizowaną zbiórką odpadów, - wdrożenie kompleksowego rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w oparciu o międzygminne kompleksy unieszkodliwiania odpadów komunalnych - podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu, - wyeliminowanie nielegalnego składowania odpadów (dzikich wysypisk), - doskonalenie istniejących systemów gospodarki odpadami: segregacji u źródła i na składowiskach odpadów (wtórnej), - osiągnięcie docelowych poziomów odzysku odpadów: opakowaniowych, budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych i biodegradowalnych zgodnie z PGO, - wdrożenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzanych odpadów i ich obrotu, - wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu, - kontynuacja wspierania działań polegających na usuwaniu azbestu i wyrobów zawierających azbest, Cele gospodarki odpadami są różne dla poszczególnych kategorii odpadów lecz nie naruszają ogólnych zasad przyjętych w tej dziedzinie, tj. zachowanie hierarchii działań w zakresie postępowania z odpadami polegającej na: - zapobieganiu powstawania odpadów, - odzysku, w tym recyklingu (materiałowego i organicznego), - spalaniu połączonym z odzyskiem energii (termiczne przekształcanie odpadów), - unieszkodliwianiu (w ostateczności poprzez składowanie). Wspólnym celem stawianym przed gospodarką wszystkimi powstającymi odpadami jest stworzenie systemu zapewniającego pełną ewidencję wytwarzania odpadów i ich obrotu. Jest to ważny cel, gdyż tylko pełna informacja o ilości, składzie i obrocie wytwarzanymi 127 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. odpadami może zapewnić właściwe planowanie na przestrzeni wielolecia. Prognoza ilości odpadów do zagospodarowania w poszczególnych okresach dla powiatu radziejowskiego przedstawiona została w części III, pkt. 3 niniejszego opracowania. 3.2.4. Gospodarka wodno - ściekowa i ochrona wód. Wody jako integralna część środowiska oraz siedliska dla zwierząt i roślin, podlegają ochronie, niezależnie od tego, czyja stanowią własność. Zasady ochrony wód są określone w prawie wodnym oraz w prawie ochrony środowiska. Należy podkreślić, że mimo istnienia dwóch źródeł prawnych mających za przedmiot ochronę wody, cel tej ochrony został określony niemal jednakowo w zakresie potrzeb społecznych związanych z korzystaniem z wód przeznaczonych do spożycia, rekreacji i sportów wodnych. Ochrona wód w prawie wodnym wykracza nieco poza te ramy i obejmuje także potrzeby gospodarcze, których podstawą jest dobry stan ekologiczny wód nadających się do chowu i hodowli ryb w warunkach naturalnych. Ochroną są objęte wody powierzchniowe zarówno przepływające w sposób naturalnych, jak też sztucznie wydzielone lub znacznie zmienione w wyniku celowego działania człowieka. Ochrona wód, zatem polega na działaniach związanych z unikaniem i ograniczaniem zanieczyszczeń środowiska wodnego, przez wprowadzanie do jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych substancji szczególnie szkodliwych, w tym substancji szczególnie niebezpiecznych dla wszystkich żywych organizmów. Poprawa lub też utrzymanie wysokich standardów jakości wód, może być osiągniętą przez budowę lub modernizację sprawnie funkcjonujących oczyszczalni ścieków. Szczególnie ważnymi dla powiatu są zasoby wód powierzchniowych związanych z jeziorami Gopło i Głuszyńskie. Odnosi się to do samych zbiorników, jak również do dopływów zasilających te akweny. Wody te są odbiornikami ścieków zarówno z oczyszczalni, jak i ścieków powierzchniowych ze znacznej części powiatu. Dlatego też bardzo ważnym jest prowadzenie odpowiedniej gospodarki wodnej w zlewniach tych jezior. Generalnie w skali powiatu można wskazać negatywne elementy istniejących systemów gospodarowania ściekami, których skutki mają i w przyszłości mogą mieć negatywny wpływ na stan czystości wód powierzchniowych i podziemnych: − brak oczyszczalni ścieków w 2 gminach: Gm. Topólka ( oczyszczalnia w trakcie budowy), Gm. Radziejów (nie posiada własnej oczyszczalni, korzysta częściowo z oczyszczalni obsługującej miasto Radziejów), − na terenie gmin posiadających oczyszczalnie ścieków obserwuje się niewykorzystanie obciążenia hydraulicznego istniejących oczyszczalni z uwagi na brak odpowiedniej długości sieci kanalizacyjnej, − niekontrolowane wprowadzanie ścieków do środowiska np. nieszczelne szamba, nielegalne wyloty do rowów melioracyjnych czy też jezior na terenach rekreacyjnych. Ogólne kierunki ochrony wód powierzchniowych i podziemnych do 2011 r. sformułować można następująco: − ograniczanie wprowadzanego ze ściekami komunalnymi i przemysłowymi ładunku zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, − zaprzestanie nielegalnego odprowadzania ścieków, − usuwanie przyczyn zanieczyszczenia wód podziemnych w szczególności pierwszego poziomu wodonośnego. Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi polega na takim ich wykorzystaniu, aby zabezpieczyć bieżące i przyszłe potrzeby w zakresie ich ilości i jakości. Zasady i kierunki ochrony wód podziemnych wyznacza „Strategia gospodarki wodnej”, której celem 128 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. jest uzyskanie, zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, dobrego stanu chemicznego i mikrobiologicznego oraz ilościowego wód podziemnych. Celem odnoszącym się do wód powierzchniowych będzie poprawa ich jakości, biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych tak, aby dla jednolitych części wód powierzchniowych uniknąć niekorzystnych zmian w ich stanie ekologicznym i chemicznym oraz osiągnąć lub zachować ich dobry stan. W odniesieniu do wód podziemnych należy dla wyznaczonych jednolitych części wód podziemnych uniknąć niekorzystnych zmian ich stanu ilościowego i chemicznego, odwrócić znaczące i utrzymujące się tendencje wzrostowe zanieczyszczenia powstałego w wyniku działalności człowieka. Należy zapewnić równowagę pomiędzy poborem i zasilaniem wód podziemnych oraz zachować lub osiągnąć dobry stan ilościowy i chemiczny. Celem średniookresowym (do 2015 r.) w odniesieniu do jakości wód jest osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych powiatu oraz zabezpieczenie potrzeb ludności w zasoby wody pitnej. Należy dążyć do racjonalnego korzystania z zasobów wód podziemnych zapewniającego równowagę przed poborem i zasilaniem, ograniczającego zużycie wód podziemnych do celów innych niż socjalno – bytowe, Stosować mechanizmy wymuszające zmniejszenie zużycia wody (nowe technologie, zamknięte obiegi wody, system kontroli, pozwolenia wodnoprawne i zintegrowane) przede wszystkim w najbardziej wodochłonnych dziedzinach produkcji. W zakresie rozwijania sieci kanalizacyjnych wskazane jest podejmowanie decyzji na podstawie wyniku ekonomicznej opłacalności inwestycji. Zwłaszcza tam, gdzie dominuje luźna zabudowa, a liczba ludności nie będzie wzrastać. Może się okazać, że bardziej racjonalne jest wspieranie zakładania tam przydomowych oczyszczalni ścieków lub utrzymania dotychczasowych sposobu gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych, opróżnianych za pośrednictwem przyczep asenizacyjnych do punktów zlewnych. Oddzielnym problemem jest dostosowanie efektywności technologicznej oczyszczalni do obowiązujących wymagań. Dla oczyszczalni ścieków komunalnych najistotniejsze znaczenie ma rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984). Określono w nim warunki, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków komunalnych i ścieków przemysłowych, z wyodrębnieniem ścieków rozkładalnych biologicznie. W zależności od wielkości oczyszczalni komunalnej, wyrażonej równoważną liczbą mieszkańców, wskazano najwyższe dopuszczalne wartości w ściekach następujących wskaźników: pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT), zawiesin ogólnych, azotu ogólnego i fosforu ogólnego, lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń. Rozporządzenie to dopuszcza uproszczony sposób obliczania obciążenia istniejących oczyszczalni ścieków o RLM poniżej 15 000, na podstawie wyników badań kontrolnych ścieków przeprowadzonych w ostatnim roku zgodnie z § 5 ust. 2 w/w ustawy, jeżeli badania nie wykazały żadnych istotnych zmian stanu i składu tych ścieków. W wyniku zachodzących przemian w rolnictwie prowadzących do wzrostu intensywności i koncentracji produkcji rolnej źródłem zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych powiatu Radziejowskiego będą zanieczyszczenia obszarowe. Mogą one spowodować jeszcze większe przyspieszenie eutrofizacji jezior. Dodatkowym problemem jest istnienie na terenie powiatu opisanego w części I, podpunkcie 4.6.1., obszaru szczególnie narażonego na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego tzw. „OSN”, na obszarze którego jakość wód powierzchniowych nie odpowiada standardom. Rolnicy gospodarujący na tym obszarze muszą stosować zalecenia zawarte w Zarządzeniu Dyrektora RZGW w Warzszawie, który rozporządzeniem z dnia 129 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 16.06.2008 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie narażonego w gminach: Radziejów, Osięciny, Bytoń, Dobre przedłużył prowadzenie działań ograniczających na tym obszarze o kolejne 4 lata. Produkcja rolna na obszarze OSN podlega wielu rygorom i obostrzeniom i jest monitorowana przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Działaniem redukującym wpływ rolnictwa na jakość zasobów wodnych jest jego ekologizacja między innymi przez realizację programów rolnośrodowiskowych. Ważnym kierunkiem działań będzie tworzenie biologicznych stref ochronnych wzdłuż linii brzegowych cieków, a w szczególności jezior. Uzyska się przez to poprawę struktury przyrodniczej przestrzeni rolniczej oraz ograniczy się spływ zanieczyszczeń obszarowych z terenów rolniczych. Bardzo ważnym elementem ograniczania negatywnego oddziaływania rolnictwa na zasoby wodne będzie intensywna edukacja rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007 r. (Dz. U. Nr 147, poz. 1033) gnojówkę i gnojowicę przechowuje się wyłącznie w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie, co najmniej 4miesięcznej produkcji tego nawozu. Zbiorniki te powinny być zbiornikami zamkniętymi, w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) dotyczących warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. Podmiot, który prowadzi chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk macior zobowiązany jest przechowywać nawozy naturalne z wyłączeniem gnojówki i gnojowicy na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały się do gruntu. Ważnym zagadnieniem jest też pełna i aktualna inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), zwłaszcza na obszarach wiejskich. Często istniejące zbiorniki ze względu na ich zły stan techniczny (dotyczy to zwłaszcza zbiorników starych, eksploatowanych przez kilka lub kilkanaście lat, nie zawsze szczelnych) są źródłem zanieczyszczenia środowiska, w tym wód podziemnych. Powinna następować sukcesywna likwidacja zbiorników (starych szamb) na rzecz oczyszczalni przyzagrodowych. Ścieki przemysłowe, jak wynika z oceny stanu nie mają istotnie negatywnego wpływu na stan czystości wód powierzchniowych i podziemnych. W związku z tym działania w najbliższej przyszłości powinny zmierzać do przeglądu warunków korzystania ze środowiska w poszczególnych obiektach i nadzoru nad funkcjonowaniem urządzeń chroniących wody. Preferowanymi obszarami lokalizacji obiektów przemysłowych powinny być tereny zwodociągowane i skanalizowane. Cel średniookresowy do 2015 r.: Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych powiatu oraz zabezpieczenie potrzeb ludności w zasoby wody pitnej. Tabela Nr 7 Kierunki działań proekologicznych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i ochrony wód powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011 Lp. 1. Działania Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w ramach Jednostki realizujące (współpracujące) Gminy Rola samorządu powiatowego Wspieranie 130 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Działania Jednostki realizujące (współpracujące) Rola samorządu powiatowego krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2. 3. 4. Rozbudowa systemów kanalizacyjnych w ramach krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych Wspieranie budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków lub szczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb) w miejscach o rozproszonej zabudowie, inwentaryzacja i eliminacja nieszczelnych szamb oraz nielegalnego odprowadzania ścieków do wód i ziemi. Budowa urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych Nadzór nad funkcjonowaniem systemów oczyszczania ścieków komunalnych Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, oraz przestrzegania zarządzenia w zakresie „Obszaru szczególnie Narażonego” Monitoring realizacji zaleceń w zakresie ochrony wód na obszarze OSN Działania edukacyjne i kontrolne w zakresie przeciwdziałania odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód lub do ziemi Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych, w tym wyznaczanie stref ochronnych ujęć wód podziemnych Gminy Wspieranie Właściciele posesji, Gminy Wspieranie, propagowanie Właściciele gospodarstw, ARiMR Współpraca WIOŚ/ Starosta Kontrola w ramach wydanych pozwoleń wodnoprawnych Ośrodek Doradztwa Rolniczego Wspieranie WIOŚ, ODR Współpraca Zadanie własne wszystkich jednostek Starosta, kontrola w ramach wydanych pozwoleń wodnoprawnych Gminy wspieranie 10. Budowa i odbudowa zbiorników małej retencji właściciele gruntów, gminy, Samorząd Wojewódzki (FOGR), RZGW 11. Modernizacja dróg i ulic i placów w zakresie budowy instalacji do odwodniania, oczyszczania i odprowadzania oczyszczonych wód Zarządcy dróg Wspieranie, wydawanie pozwoleń wodnoprawnych Wspieranie i realizacja w zakresie dróg powiatowych (Zarząd Dróg 5. 6. 7. 8. 9. 131 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. 12. Jednostki realizujące (współpracujące) Działania opadowych Budowa ujęć wód podziemnych dla potrzeb rolnictwa, nadzór na racjonalnym wykorzystywaniem tych wód do nawadniania upraw. Rolnicy, Administracja geologiczna Rola samorządu powiatowego Powiatowych) Nadzór i kontrola w ramach wydawanych pozwoleń wodnoprawnych 3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego. Analiza emisji na terenie powiatu wskazuje na wyraźną dominację zanieczyszczeń z energetycznego spalania paliw głównie węgla. Niska emisja zanieczyszczeń energetycznych znajdzie odzwierciedlenie we wzroście stężeń zanieczyszczeń, a zwłaszcza dwutlenku siarki w okresie sezonu grzewczego. Największy wzrost stężeń występuje na terenach o największej koncentracji źródeł niskiej emisji (tereny zwartej zabudowy – Radziejów, Piotrków Kuj., Osięciny). Obecnie jednym z najistotniejszych aspektów w zakresie planowania działań poprawiających jakość powietrza jest dalsze spełnianie wymagań ustawowych w zakresie stężeń przekraczających wartości graniczne (dopuszczalne), utrzymanie korzystnych tendencji dla substancji, których wartości graniczne nie są przekraczane. Aby osiągnąć w/w cele należy, jak dotychczas skupiać się na działaniach związanych z redukcją emisji zanieczyszczeń z transportu i komunikacji oraz sektora mieszkaniowego (tzw. niska emisja). Z prowadzonego w ostatnich latach monitoringu jakości powietrza atmosferycznego wynika, że jego czystość na terenie powiatu wyraźnie się poprawia. Mimo to w celu dalszej poprawy w tym zakresie konieczne jest podjęcie następujących działań: zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza związanych z emisją niską, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i zużycia energii przez obiekty podlegające administracji powiatowej i gminnej, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii kosztem stosowania węgla kamiennego, gazyfikacja powiatu, rozwój sieci tras rowerowych z wykorzystaniem terenów po torowiskach kolei wąskotorowej, ocieplenie budynków użyteczności publicznej i zabudowy mieszkalnej średnio i wysoko kondygnacyjnej, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza z dróg – bieżąca ich modernizacja sprzyjająca poprawie płynności ruchu. Cel średniookresowy do 2015 r.: - utrzymanie stanu obecnego (lub jego poprawa), - utrzymywanie wymagań prawnych i standardów emisyjnych w zakresie jakości powietrza Realizacja wyżej wymienionych założeń jest możliwa poprzez: – utrzymanie lub poprawę jakości powietrza w powiecie dzięki redukcji zanieczyszczeń obejmującej następujące źródła: procesy przemysłowe, transport, niską emisję, – redukcję emisji gazów cieplarnianych zgodnie z ustaleniami zewnętrznymi. 132 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela Nr 8 Kierunki działań w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011. Lp. Prowadzone działania Jednostki realizujące (współpracujące) Rola samorządu powiatowego Zadanie realizowane w budynkach będących własnością Powiatu Wspieranie i realizacja w zakresie dróg powiatowych (Zarząd Dróg Powiatowych) 1. Termomodernizacja budynków Właściciele budynków 2. Bieżąca modernizacja dróg, budowa tras rowerowych. Zarządcy dróg 3. Wydawanie pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Starosta 4. Sukcesywne wprowadzanie odnawialnych źródeł energii (OZE) Zadanie Inwestorzy, realizowane w właściciele budynków budynkach mieszkalnych, będących wszystkie samorządy własnością Powiatu 5. Zwiększanie świadomości społeczeństwa powiatu w zakresie oszczędności energii i stosowania OZE Zadanie własne wszystkich jednostek Zadanie własne Zadanie własne 3.2.6. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym. Zgodnie z treścią zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska, a w szczególności przez (art. 112) utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym poziomie i (lub) zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Celem średniookresowym do 2015 r.: - zmniejszenie narażenia mieszkańców powiatu na ponadnormatywny hałas emitowany przez środki transportu oraz małe zakłady produkcyjne, co doprowadzi do ogólnej poprawy jakości klimatu akustycznego, – utrzymanie istniejącego stanu nie wykazującego przekroczeń wartości dopuszczalnych dla środowiska, Osiągnięcie zakładanego celu możliwe będzie poprzez realizację wytyczonych kierunków działań. Kierunki działań na lata 2008-2011: – kontynuacja monitoringu hałasu w środowisku ze szczególnym uwzględnieniem monitorowania odcinków dróg o bardzo wysokim natężeniu ruchu pojazdów samochodowych. 133 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. – – – – podjęcie działań umożliwiających wyprowadzanie z miasta Radziejowa i Piotrkowa Kuj. uciążliwego tranzytowego ruchu pojazdów ciężkich, wspieranie realizacji inwestycji wpływających na zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego (budowa obwodnic, budowa i modernizacja dróg komunikacji, budowa ekranów akustycznych, wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż szlaków komunikacyjnych i granic terenów chronionych, wymiana taboru na mniej hałaśliwy), wspieranie działań prowadzących do eliminacji bądź ograniczenia emisji hałasu przemysłowego (w szczególności poprzez wprowadzanie nowoczesnych technologii i związanych z nimi maszyn i urządzeń charakteryzujących się niższą emisją hałasu, wykonanie odpowiednich adaptacji akustycznych, lokalizowanie zakładów przemysłowych z dala od terenów chronionych), wprowadzenie ustaleń do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sprzyjających ograniczeniu zagrożenia środowiska hałasem, Z danych Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego wynika, że pomiary natężeń pól elektromagnetycznych prowadzone na terenie powiatu nie wykazują przekroczeń wartości dopuszczalnych dla środowiska. W związku z tym istniejący stan należy utrzymać. Pomimo braku przekroczeń norm dopuszczalnego promieniowania elektromagnetycznego instytucje odpowiedzialne za stan środowiska w powiecie powinny podjąć działania zapobiegawcze w tym zakresie, do których powinno należeć: nadzór i kontrola istniejących źródeł promieniowania elektromagnetycznego, uwzględnienie w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stref oddziaływania przewidywanych do lokalizacji źródeł promieniowania. Tabela Nr 9 Kierunki działań w zakresie ochrony przed hałasem elektromagnetycznymi powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011. Lp. Prowadzone działania 1. Pełna inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego 2. Wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż szlaków komunikacyjnych i granic terenów chronionych 3. 4. 5. 6. Wprowadzenie ustaleń do planów zagospodarowania przestrzennego sprzyjających ograniczeniu zagrożenia środowiska hałasem Monitoring hałasu w rejonach szczególnej uciążliwości akustycznej Tworzenie w sytuacjach określonych w Prawie ochrony środowiska obszarów ograniczonego użytkowania Kontrola przestrzegania „ strefy ciszy” na jeziorach. Jednostki realizujące (współpracujące) WIOŚ, Powiat/operatorzy sieci i polami Rola samorządu powiatowego Współpraca Zarządcy dróg Wspieranie i realizacja w zakresie dróg powiatowych (Zarząd Dróg Powiatowych) Gminy Współpraca WIOŚ/Zarządcy dróg Współpraca Starosta, Władający instalacjami Zadanie własne Policja i służby współpracujące w Współpraca 134 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Lp. Prowadzone działania 3.2.7 Edukacja jonizujące. ekologiczna, Jednostki realizujące (współpracujące) zakresie bezpieczeństwa i porządku na akwenach wodnych poważne awarie, Rola samorządu powiatowego chemikalia, promieniowanie Do najbardziej istotnych problemów i zaniedbań w zakresie poziomu edukacji ekologicznej społeczeństwa powiatu radziejowskiego należy zaliczyć: - niewystarczający udział społeczeństwa w realizowaniu działań proekologicznych, - brak nawyków dbałości o środowisko w społeczeństwie, - niszczenie środowiska poprzez: dzikie wysypiska śmieci, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do gruntu i wód, dewastacja zieleni miejskiej, nielegalne wycinanie drzew świadczące o braku troski mieszkańców o walory środowiska, - niewystarczający udział problematyki ekologicznej w programach edukacyjnych, - niewystarczający udział treści ekologicznych w środkach masowego przekazu, - zbyt mały dostęp do informacji o środowisku. Celem średniookresowym do 2015 r.: - ciągłe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa i zapewnienie jej szerokiego dostępu do informacji środowisku i jego ochronie, - kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowań społeczeństwa powiatu wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi, - kształtowanie w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodzieży, poczucia odpowiedzialności za stan i potrzebę ochrony środowiska, - umożliwienie każdemu mieszkańcowi powiatu zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy jakości środowiska, - tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństwa, uwzględniających troskę o jakość środowiska, - zwiększenie roli wiedzy i innowacyjności w procesie zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego powiatu radziejowskiego, - dążenie do zminimalizowania ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych poprzez nadzór na wszystkim instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii, - zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy, Tabela nr 10 Kierunki działań proekologicznych w zakresie edukacji ekologicznej, ochrony przed poważnymi awariami, promieniowaniem jonizującym, chemikaliami na terenie powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011 Lp. Prowadzone działania 1. Rozwój ścieżek edukacyjnoprzyrodniczych 2. Akcje zadrzewieniowe, zalesieniowe Jednostki realizujące (współpracujące) Nadgoplański Park Tysiąclecia, Nadleśnictwa, szkoły Nadleśnictwa, szkoły, Rola samorządu powiatowego Propagowanie Propagowanie i 135 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. przy udziale dzieci i młodzieży. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Doposażenie szkół w materiały dydaktyczne i informacyjne dotyczące ochrony środowiska Bieżąca informacja na stronach internetowych o stanie środowiska i prowadzonych działaniach w tym zakresie Organizacja konkursów wiedzy ekologicznej, organizacja akcji edukacyjnych (Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata), kreowanie aktywnych form edukacji ekologicznej Zawiązywanie szkolnych kół Ligi Ochrony Przyrody oraz kół ekologicznych Prowadzenie zajęć dydaktycznych z zakresu edukacji leśnej Wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Szkolenia rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Edukacja społeczeństwa na wypadek wystąpienia poważnych awarii Doskonalenie systemu prowadzonych kontroli środowiskowych Wdrażanie nowych technologii Ograniczanie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy gmina Kuratorium, Organy założycielskie szkół, Ministerstwo środowiska współpraca Propagowanie, współpraca Zadanie własne wszystkich jednostek Zadanie własne gminy, powiat Zadanie własne wszystkich samorządów szkoły współpraca Nadleśnictwa, Nadgoplański Park Tysiąclecia, Propagowanie ODR Zarzeczewo, Współpraca Właściwe inspekcje i straże, Starosta, Burmistrzowie i Wójt Zadanie własne wszystkich samorządów wszystkie samorządy Starosta w ramach wydanych decyzji Przedsiębiorcy Propagowanie Pracodawcy Wspieranie 4. Nakłady na realizację programu i planu. Instrumenty służące realizacji programu ochrony środowiska wynikają z ustawy: Prawo ochrony środowiska, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o lasach, o ochronie gruntów rolnych i leśnych, prawo wodne, prawo łowieckie prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Są to instrumenty prawne, finansowe, społeczne i strukturalne. Instrumenty finansowe • opłaty za korzystanie ze środowiska – za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za pobór wód powierzchniowych i podziemnych, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi i za składowanie odpadów, 136 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • • • • administracyjne kary pieniężne wymierzane w drodze decyzji przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska za : przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzajów gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza, przekroczenie określonych w pozwoleniu ilości, stanu lub składu ścieków, - przekroczenie określonych w pozwoleniu na pobór wód ilości pobranej wody, - naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów, - przekroczenie określonych w pozwoleniach poziomów hałasu. odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko, stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, odpowiedzialność karna zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi, odpowiedzialność administracyjna – jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może w drodze decyzji nałożyć obowiązek: ograniczenia oddziaływania na środowisko, przywrócenia środowiska do stanu naturalnego. Wsparcie na inwestycje z dziedziny ochrony środowiska uzyskać można z: • budżetu państwa na inwestycje ponadregionalne, • funduszy ekologicznych takich jak: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska, • banków – niskooprocentowane kredyty inwestycyjne, • fundacji i agencji np. Ekofundusz, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, • partnerstwa publiczno – prawnego i publiczno – prywatnego, • funduszy zagranicznych np. Mechanizm Norweski, EFS, EFRR, ES. Instrumenty społeczne • współdziałanie usprawnianie współpracy i budowania partnerstwa, • edukacja ekologiczna, • szkolenia. Instrumenty strukturalne • programy strategiczne np. Strategia rozwoju powiatu radziejowskiego, Plan rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego, Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego, strategie gminne. W przedstawionej niżej tabeli pokazano jaka będzie struktura nakładów na poszczególne przedsięwzięcia, które mają być realizowane na terenie powiatu radziejowskiego w latach 2008-2011. 137 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Tabela nr 11 Planowane koszty realizowanych zadań na terenie powiatu w latach 20082011. Planowane koszty realizowanych zadań w latach 2008-2011 ( zł ) Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. dotacje Fundusze UE Środki własne 5.698.750 2.000.000 - 5.400.000 50.000 460.000 15.097.500 3.390.000 1.297.500 6.006.360 460.500 992.500 Brak deklaracji źródła finansowania 4.000.000 200.000 300.000 11.787.478 2.965.000 305.000 5.650.000 2.467.478 400.000 14.280.000 1.000.000 560.000 6.700.000 4.020.000 2.000.000 1.280.000 - 50.000 - 830.000 400.000 - - - - - - - 2.095.000 25.384.000 25.855.000 54.000.000 420.000 - 220.000 40.000 140.000 20.000 1.000.000 - 200.000 500.000 300.000 - - - - - - - 3.900.000 300.000 80.000 400.000 420.000 - Krajowe fundusze celowe Nazwa przedsięwzięcia Kanalizacja sanitarna Kanalizacja deszczowa Sieć wodociągowa Budowa lub modernizacja ujęć wody pitnej Budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków Dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków Gazyfikacja miasta/ gminy Budowa i modernizacja dróg gminnych i powiatowych Zorganizowane systemy zbiórki odpadów komunalnych oraz systemy selektywnego zbierania, transportu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych Instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza składowaniem Budowa, rozbudowa, składowisk odpadów komunalnych Modernizacja składowisk odpadów komunalnych Całkowite pożyczki 36.202.610 6.100.500 3.050.000 107.334.000 138 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 13. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych, likwidacja dzikich wysypisk odpadów 2.280.000 345.000 100.000 765.000 1.020.000 50.000 3.920.278 1.020.000 45.000 860.000 1.995.278 - 14. Edukacja ekologiczna 15. Inne niewymienione wyżej przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami (podać jakie) 10.092.800 - - - - 10.092.800 RAZEM 198.947.666 13.328.750 9.565.000 60.084.000 44.507.116 71.462.800 Źródło: Informacje z gmin oraz informacje własne. Realizacja niniejszego programu będzie możliwa przede wszystkim dzięki pozyskaniu środków finansowych z różnych źródeł zewnętrznych. Podstawowe źródła finansowania stanowić będą: - Polskie fundusze ekologiczne (WFOŚiGW, NFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW), - Środki własne podmiotów gospodarczych, - Środki jednostek samorządu terytorialnego, - Budżet państwa, - Fundusze UE – EFS, EFRR, FS (w ramach RPO i PO IiŚ, PROW), Tabela Nr 12 Bilans finansowy Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie w latach 2005 -2007. Rok 2005 2006 2007 Rok 2005 Dochody PFOŚiGW w Radziejowie Wyszczególnienie dochodów Stan środków na 1.01.2005r. Z tytułu opłat Z tytułu kar RAZEM Kwota [zł] 33.186 61.777 1.947 96.910 Stan środków na 1.01.2006r. Z tytułu opłat Z tytułu kar RAZEM 74.497 41.706 2.589 118.792 Stan środków na 1.01.2007r. Z tytułu opłat Z tytułu kar RAZEM Wydatki PFOŚiGW w Radziejowie Wyszczególnienie wydatków Gospodarka ściekowa i ochrona wód Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona 10.694 32.400 33.094 Kwota [zł] 5.000 17.413 139 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. przyrody i edukacja ekologiczna Razem 2006 2007 Gospodarka ściekowa i ochrona wód Gospodarka odpadami Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna Razem Gospodarka ściekowa i ochrona wód Gospodarka odpadami Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna Razem 22.413 5.000 26.045 77.053 108.098 5.000 19.968 11.450 36.418 Źródło – informacje własne Powiatowy Fundusz. Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zalicza się do publicznych funduszy ochrony środowiska. Przychodami funduszy są głównie wpływy z tytułu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar za przekroczenia dopuszczalnych norm. Podstawowym zadaniem wyżej wymienionych funduszy jest finansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa oraz współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska w Radziejowie działa w oparciu o uchwalone przez Zarząd Powiatu zasady, w świetle których środki PFOŚiGW głównie przeznacza się na: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska 140 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Finansowanie ze środków PFOŚiGW może mieć formę dotacji, zakupów rzeczowych lub inwestycyjnych. Dodatkowo Rada Powiatu w Radziejowie ustaliła w 2006r. zadanie służącego ochronie środowiska i gospodarce wodnej pod nazwą: „Dofinansowanie ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie działań polegających na usuwaniu z terenu powiatu radziejowskiego materiałów budowlanych zawierających azbest.” Na podobnych zasadach funkcjonują w powiecie radziejowskim Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ich bilans finansowy za lata 2005-2007 ilustruje tabela nr Tabela Nr 13 Bilans finansowy Gminnych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2005 -2007. Wyszczególnienie Dochody Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Ogółem w zł)* Wydatki Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Ogółem w zł) Gmina 2005r. 2006r. 2007r. Kwota [zł] Kwota [zł] Kwota [zł] Bytoń 34.222 40632 20.098 Dobre 35.961 66.608 18.614 Osięciny 44.290 21.861 25.005 Piotrków Kuj. 210.437 167.389 137.741 Radziejów (miasto) 40.911 47.512 71.937 Radziejów (gmina) 5.338 7.788 13.761 Topólka 8.856 780,63 10.237,83 Bytoń 120 34.056 10.782 Dobre 96 50.069 13.637 Osięciny 30.985 17.446 10.296 Piotrków Kuj. 60.204 41.680 1.480 12.351 18.472 817 0 161 60 Radziejów (miasto) Radziejów (gmina) Topólka 26.944 1.334 8.609 Źródło: informacje z urzędów gmin *) suma środków finansowych na koncie funduszu na dzień 1 stycznia danego roku oraz dochodów rocznych Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie oraz Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiadają stosunkowo niewielkie budżety, ponieważ brak jest na terenie powiatu radziejowskiego dużych zakładów przemysłowych, które by odprowadzały wysokie opłaty za korzystanie ze środowiska. Dodatkowo zaprzestano produkcji w największym zakładzie w powiecie – Cukrowni Dobre. Największym budżetem dysponuje fundusz miasta i gminy Piotrków Kuj. 141 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Na terenie tej gminy znajduje się największy zakład powiatu i zarazem największy płatnik opłat za korzystanie ze środowiska - Proszkownia Mleka. W ramach uchwalonego w 2007r. Planu Rozwoju Lokalnego dla powiatu radziejowskiego wyznaczono dla powiatu oraz dla poszczególnych gmin listę inwestycji wśród których znalazły się inwestycje dotyczące ochrony środowiska. Tabela Nr 14 Planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska w powiecie radziejowskim na lata 2007 – 2013. INWESTYCJE WSPÓLNE I PRIORYTETOWE DLA POWIATU RADZIEJOWSKIEGO Lp. 1 Nazwa inwestycji Przebudowa dróg powiatowych 2007-2013 50 000 000 2007-2010 25 000 000 2007-2010 2 000 000 2007-2010 1 200 000 2007-2010 10 000 000 2007-2013 8 935 000 Rewitalizacja terenów po upadłej Cukrowni Dobre 2008-2010 3 050 000 Budowa kanalizacji, wodociągów, dróg dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora Głuszyńskiego Modernizacja Kanału Głuszyńskiego polegająca na umocnieniu skarp, budowie zastawek spiętrzających, budowie przepustów Modernizacja Kanału Bachorza polegająca m.in. na umocnieniu skarp, budowie zastawek, budowie przepustów Budowa międzygminnych punktów przeładunkowych odpadów stałych Budowa ścieżek rowerowo-pieszych na terenie powiatu 2 3 4 5 6 7 Rozwój i modernizacja systemów zaopatrzenia i uzdatniania wody w powiecie radziejowskim Rozwój i modernizacja urządzeń kanalizacyjnych w powiecie radziejowskim 8 9 Okres realizacji Wartość 2008-2013 13 780 000 2008-2013 77 384 000 INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ POWIAT Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Wartość 1 Przebudowa dróg powiatowych 2007-2013 50 000 000 2007-2010 3 100 000 2008-2013 2 800 000 2008-2010 2 900 000 2010-2013 65 000 2 3 4 5 Termomodernizacja budynków obejmująca ściany i dachy w SP ZOZ w Radziejowie Modernizacja zewnętrznej sieci wodociągowej z ujęciem wody, hydrofornią z przepływowymi zbiornikami retencyjnymi oraz modernizacja sieci kanalizacyjnej w SP ZOZ w Radziejowie Ogrzewanie wody energią słoneczną jako alternatywnym źródłem energii cieplnej w SP ZOZ w Radziejowie Remont i termomodernizacja Domu Pomocy Społecznej w Piotrkowie Kuj. 142 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 6 7 Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Remont, termomodernizacja i budowa przydomowej oczyszczalni ścieków w Rodzinnym 2007-2013 Domu Dziecka w Biskupicach Remont, termomodernizacja budynków oraz adaptacja i modernizacja bazy sportowej w 2007-2010 Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Przemystce INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ MIASTO RADZIEJÓW Nazwa inwestycji Modernizacja dwóch stacji uzdatniania wody z wykorzystaniem nowej studni głębinowej ul. Rolnicza i Szpitalna Budowa kanalizacji sanitarnej Radziejów, ul.: Słoneczna, Piastowska, Wyzwolenia, Leśna, Sosnowa, 20-go Stycznia, Ogrodowa, Wiatraczny Stok, Średnia, 9-go Maja, Piaskowa, Cicha, Targowa, Szkolna, Młynarska, Okrzei, Żwirna, Kościuszki Budowa II etapu kanalizacji sanitarnej Radziejów, ul.: Ks. Wieczorka, K. Wielkiego, T. Górczyńskiego, Franciszkańska, Moniuszki, Paderewskiego, Toruńska, Chopina Budowa drogi gminnej ul. Chopina połączonej z ulicą powiatową Budowa kanalizacji sanitarnej w ul.: Zielona, Żytnia, Łąkowa, Polna, Kwiatowa, Chabrowa, Mickiewicza, Kasprowicza, Słowackiego, Prusa oraz bloki przy ul. Objezdnej Uzbrojenie terenu przy ul. Rolniczej w infrastrukturę podstawową -. kanalizacja, Uzbrojenie terenu na obszarze ulic Objezdna, Kościuszki, Szpitalna, Kruszwicka Zagospodarowanie terenu wokół zbiornika wodnego, tzw. „błot” Budowa międzygminnego punktu przeładunkowego odpadów stałych 244 000 983 800 Okres realizacji Wartość 2008-2009 1 200 000 2010-2013 6 000 000 2010-2013 2 000 000 2008-2010 1 500 000 2010-2013 3 000 000 2009-2012 3 500 000 2008-2010 10 000 000 2010-2013 1 000 000 2007-2010 1 202 127 INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ RADZIEJÓW Lp. 1 2 3 4 Nazwa inwestycji Modernizacja ujęcia wody ze stacją uzdatniania wody w Płowcach Modernizacja ujęcia wody ze stacją uzdatniania wody w Szostce Budowa kolektora sanitarnego Szostka – Broniewo – Broniewek – 6,0 km Budowa kolektora sanitarnego Czołowo – Broniewek – 4,0 km Okres realizacji Wartość 2007-2008 1 300 000 2008-2009 1 000 000 2007-2009 1 200 000 2009-2010 800 000 143 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 5 Budowa kolektora sanitarnego Pruchnowo – Radziejów – 1,5 km 2010-2011 750 000 6 Budowa ścieżek rowerowo-pieszych – 11,0 km 2011-2012 1 500 000 7 Przebudowa dróg gminnych – 9,1 km 2007-2008 1 900 000 8 Budowa międzygminnego przeładunkowego odpadów stałych 2007-2010 886 860 punktu INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ OSIĘCINY Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nazwa inwestycji Kanalizacja sanitarna oraz wymiana sieci wodociągowej w pozostałej części Osięcin Budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków – ok. 800 szt. Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Karolin Wykonanie kotłowni ekologicznej wraz z instalacją CO w Szkole Podstawowej w Osięcinach Wykonanie kotłowni ekologicznej wraz z instalacją CO w Szkole Podstawowej w Kościelnej Wsi Budowa i wymiana chodników w Osięcinach ul.: I AWP, M. Rataja, Leśna, Kujawska, Konopnicka, Kruszwicka, Piastowska, Żeromskiego, H. Skarbka, Ks. Kurzawy, Łokietka, Sucharskiego, Sportowa Remont i budowa ulic w Osięcinach, ul.: Bema, Kruszwicka, I AWP, Kujawska, Konopnicka, Piastowska, M. Rataja, Sportowa Budowa drogi Pilichowo-Latkowo – 2,8 km. Budowa drogi Żakowice – Wola Skarbkowa – Lekarzewice – 3,0 km. Budowa drogi Kościelna Wieś – Krotoszyn – 3,0 km. Okres realizacji Wartość 2008-2012 4 000 000 2007-2013 2 000 000 2010-2013 1 000 000 2009-2012 500 000 2007-2008 300 000 2008-2010 2 000 000 2008-2012 3 000 000 2008-2009 400 000 2009-2010 400 000 2010-2011 400 000 11 Budowa drogi Osięciny – Borucin – 6,25 km. 2011-2012 700 000 12 Kanalizacja sanitarna w Kościelnej Wsi 2011-2013 3 000 000 2009-2013 1 000 000 2009-2013 1 000 000 2009-2012 200 000 13 14 15 Modernizacja Kanału Głuszyńskiego polegająca na umocnieniu skarp, budowie zastawek spiętrzających, budowie przepustów Modernizacja Kanału Bachorza polegająca m.in. na umocnieniu skarp, budowie zastawek, budowie przepustów Termomodernizacja Domu Kultury w Osięcinach z wymianą dachu i zagospodarowaniem terenu wokół budynku 144 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 16 Budowa ścieżek rowerowo-pieszych na terenie gminy 2010-2013 1 700 000 INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ DOBRE Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Wartość 1 Rozbudowa ujęcia wody w Dobrem 2008-2009 1 497 278 2 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Dęby 2008-2008 300 000 3 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Przysiek 2008-2010 540 000 4 Budowa kanalizacji sanitarnej Dęby – Morawy – 1,1 km. 2008-2011 280 000 5 Modernizacja ujęcia wody w Krzywosądzy 2011-2012 400 000 6 Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Dobrem 2011-2012 200 000 2008-2010 500 000 2008-2008 200 000 2008-2009 100 000 2008-2013 85 000 2008-2013 185 000 2008-2013 185 000 7 8 9 10 11 12 Rekultywacja I kwatery składowiska odpadów komunalnych Budowa kanalizacji sanitarnej w Dobrem, ul. Wiejska Budowa oczyszczalni przyzagrodowych Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. Szkolna i Boczna Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. Fabryczna Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. Dworcowa INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINE BYTOŃ Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Wartość 1 Kanalizacja gminy II etap – Witowo - Morzyce 2008-2010 2500000 2 Modernizacja dróg gminnych 2008-2013 2 500 000 3 Rozbudowa ujęcia wody 2007-2009 510 000 4 Budowa kanalizacji - Świesz 2010-2013 1 500 000 2007-2010 1 000 000 2007-2010 788 320 2007-2010 12 500 000 5 6 7 Modernizacja Kanału Głuszyńskiego polegająca na umocnieniu skarp, budowie zastawek spiętrzających, budowie przepustów Budowa międzygminnego punktu przeładunkowego odpadów stałych Budowa kanalizacji, wodociągów, dróg dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora Głuszyńskiego 145 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ TOPÓLKA Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Wartość Budowa sieci wodociągowej z przyłączami w m. Głuszynek, Miłachówek, Znaniewo i Rybiny Budowo biologiczno-mechanicznej oczyszczalni ścieków o przepustowości 450 m3/d w m. Dębianki i Topólka z siecią kanalizacji sanitarnej i deszczowej w m. Topólka, Dębianki, Czamaninek i Borek wraz z przebudową odcinka sieci wodociągowej w m. Topólka Budowa sieci wodociągowej z przyłączami w m. Rybiny, Chalno, Świnki i Kamieńczyk 2007 1 800 000 2008-2010 16 500 000 2007-2008 800 000 4 Modernizacja drogi gminnej Kamieniec - Chalno 2007 350 000 5 Modernizacja drogi gminnej w Paniewku 2007 200 000 2008-2011 2 500 000 2008-2012 2 000 000 1 2 3 6 7 Modernizacja drogi gminnej Wola Jurkowa – Chalno – Rybiny - Orle Modernizacja drogi gminnej Rybiny – Głuszynek Miłachówek 8 Modernizacja drogi gminnej w Orlu 2008-2010 800 000 9 Modernizacja drogi gminnej w Bielkach 2008-2010 200 000 10 Kanalizacja zachodniej części gminy w m. Rybiny, Orle, Wyrobki, Głuszynek, Znaniewo i Borek 2011-2013 20 000 000 11 Modernizacja drogi gminnej Chalno - Czamanin 2009-2011 1 200 000 12 Modernizacja drogi gminnej w Kozjatach 2010-2012 1 500 000 13 Modernizacja drogi gminnej w Sierakowach 2010-2012 1 500 000 14 Budowa chodnika w Orlu 2011-2012 200 000 15 Modernizacja drogi gminnej w Borku 2011-2012 1 000 000 16 Modernizacja drogi gminnej w Torzewie 2011-2013 800 000 17 Modernizacja drogi gminnej w Świerczynku 2011-2013 1 000 000 2012-2013 1 000 000 2012-2013 1 500 000 18 19 Modernizacja drogi gminnej Czamanin Kolonia Czamaninek Budowa ścieżki rowerowej Świerczyn – Topólka – Orle - Wyrobki 20 Modernizacja drogi gminnej w Sadłużku 2012-2013 1 000 000 21 Budowa kanalizacji, wodociągów, dróg dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora Głuszyńskiego 2007-2010 12 500 000 146 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 22 Budowa międzygminnego punktu przeładunkowego odpadów stałych 2007-2010 1 103 599 INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ MIASTO I GMINĘ PIOTRKÓW KUJ. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 Nazwa inwestycji Okres realizacji Wartość Przebudowa drogi Nr 2833 C Piotrków Kuj. – Tomisławice (od ul. Dworcowej do skrzyżowania z 2008-2010 drogą powiatową Wójcin – Bycz) Przebudowa i budowa dróg gminnych: Nr 180712 C Połajewo – Złotowo, Nr 180707 C Jerzyce – 2009-2010 Połajewo, Nr 180737 C Rudzk Mały - Kaspral Budowa drogi Nr 180728 C Lubsin - Stawiska Budowa kanalizacji sanitarnej z przyłączami w ul.: Włocławskiej, Dworcowej, Kujawskiej, Wypycha, Łokietka i Kolejowej oraz kanalizacji deszczowej w ul. Kolejowej w Piotrkowie Kujawskim (uwzględniono tylko koszt kwalifikowalny) Budowa kanalizacji sanitarnej w Piotrkowie Kujawskim w ul.: Kasprowicza, Mokra, Mostowa, Parkowa, 11 listopada, Św. Ducha, Słoneczna oraz kanalizacji deszczowej w ul. Mostowej Budowa oczyszczalni ścieków w Piotrkowie Kujawskim Przebudowa z rozbudową ujęcia wodociągowego w Piotrkowie Kujawskim Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Jerzyce Budowa szlaku rowerowo-turystycznego nad Jeziorem Gopło – I etap Budowa ścieżki rowerowo-turystycznej szlakiem chronionego krajobrazu Jeziora Głuszyńskiego – I etap 1 250 000 6 938 000 2010-2012 9 950 000 2007-2008 3 853 000 2008-2010 4 102 000 2008-2009 6 680 000 2009-2010 5 000 000 2009 1 530 000 2009-2010 1 585 000 2010-2012 1 400 000 12 Budowa sieci wodociągowej Katarzyna – Przewóz 2007-2008 400 000 13 Budowa sieci wodociągowej dla miejscowości 2009-2010 Bycz, Trojaczek, Stawiska, Wincentowo 1 290 000 5. Monitoring i ocena realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami. Głównym organem, który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska jest Zarząd Powiatu w Radziejowie. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska oraz o odpadach Zarząd Powiatu co 2 lata składać będzie Radzie Powiatu w Radziejowie stosowny raport z realizacji programu ochrony środowiska oraz sprawozdania dotyczące planu gospodarki odpadami. Podstawową zasadą skutecznej realizacji programu ochrony środowiska jest właściwe adresowanie poszczególnych zadań i świadome ich przyjęcie przez 147 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. wykonawców. Z punktu widzenia miejsca w strukturze zarządzania programem wyróżnić można: • jednostki realizujące określone w programie zadania (podmioty gospodarcze, zarząd powiatu, inne jednostki zarządzania szczebla powiatowego np. zarząd dróg powiatowych, władze gmin, nadleśnictwa, organizacje pozarządowe), • instytucje finansujące (budżet państwa - Wojewoda, fundusze celowe) i wsparcia finansowego (banki, fundusze pomocowe UE), • instytucje nadzoru i kontroli oraz monitorowania efektów (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Państwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej). Najważniejszym procesem wdrażania programu i planu jest kontrola realizacji założonych w nim celów, poprzez monitorowanie stanu środowiska. Działania te wraz z oceną stopnia realizacji zadań określonych celami niniejszego opracowania dostarczą podstawowych informacji o stopniu wdrożenia i efektach realizacji programu. W celu zwiększenia efektywności działań na rzecz ochrony środowiska oraz skuteczności realizowanego programu prowadzony jest system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska zwany państwowym monitoringiem środowiska, którego podstawowym zadaniem jest dostarczanie informacji o: • aktualnym stanie środowiska i stopniu zanieczyszczenia jego poszczególnych komponentów, • ładunkach zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska, • dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego, • przewidywanych skutkach korzystania ze środowiska. Państwowy monitoring środowiska w obszarze swojego działania obejmuje podsystemy: • monitoringu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizującego, • monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, • monitoringu powierzchni ziemi, gleb i odpadów, • monitoringu przyrody ożywionej, • monitoringu zintegrowanego, • działania w zakresie ochrony przed poważnymi awariami. System państwowego monitoringu środowiska umożliwia realizację obowiązków wynikających z ratyfikowania międzynarodowych konwencji oraz przepisów obowiązujących w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Przyjęty w Programie główny cel polityki ekologicznej powiatu jest zgodny z jednym z 4 celów strategii rozwoju powiatu radziejowskiego który przedstawia się następująco: „Rozwinięta infrastruktura, czyste środowisko, bezpieczeństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcją turystyczną w skali krajowej.” Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem zachowania bezpieczeństwa ekologicznego na terenie powiatu, przestrzegania zasady zrównoważonego rozwoju oraz realizacji założonych celów cząstkowych, którymi są: zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, ochrona gruntów przed erozją i przeciwdziałanie degradacji gleb, systematyczna poprawa jakości wód powierzchniowych, zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją, dbanie o wysoką jakość powietrza atmosferycznego, 148 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. poprawa warunków klimatu akustycznego zwłaszcza na terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach szczególnie chronionych, wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, opartego na segregacji, odzysku odpadów, zwiększanie terenów leśnych powiatu, kształtowanie systemu obszarów chronionych. Narzędziem oceny skuteczności realizacji celów ochrony środowiska na obszarze powiatu będzie system nadzoru i kontroli wdrażania programu, który polegać będzie na: składaniu przez Zarząd Powiatu co 2 lata Radzie Powiatu sprawozdania z realizacji Programu, dokonywaniu oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska. Miernikami skuteczności realizacji polityki ekologicznej państwa są m.in.: stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie, glebie), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (tzw. ładunkiem krytycznym), ilość zużywanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń na terenie powiatu w przeliczeniu na jednostkę wielkości produkcji (wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną), stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów ekologicznych (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), techniczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartość ołowiu w benzynie, zawartość rtęci w bateriach, jednostkowa emisja węglowodorów przy eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy samochodu itp.); zgodnie z zasadą dostępu do informacji dane te powinny być ujawniane na metkach lub w dokumentach technicznych produktów. Dla oceny realizacji powiatowego programu ochrony środowiska będą stosowane wskaźniki społeczno-ekonomiczne, wskaźniki presji na środowisko i stanu środowiska oraz wskaźniki oceny społecznej, a mianowicie: Wskaźniki społeczno-ekonomiczne: poprawa stanu zdrowia ludności powiatu, mierzona przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności na choroby „cywilizacyjne”; zmniejszenie zużycia energii, surowców (np. wody) i materiałów na jednostkę produkcji oraz zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce; zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; coroczny przyrost netto miejsc pracy w powiecie w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska; Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko: zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód, poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód obowiązujących norm; poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy; 149 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych (droga krajowa nr 62) oraz na granicy własności wokół zakładów produkcyjnych a także na obszarach chronionych; zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania (segregacja i odzysk) oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; ograniczenie degradacji gleb, likwidacja mogilnika i „dzikich” składowisk odpadów, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej; wzrost lesistości powiatu, a także wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby; zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślne reintrodukcje gatunków; zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. Wskaźniki aktywności władz powiatu i społeczeństwa: sprawność i poprawność merytoryczna wydawanych decyzji administracyjnych; spójność i efekty działań w zakresie monitoringu i kontroli; zakres i efekty działań edukacyjnych oraz stopień udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych; opracowywanie i realizowanie przez samorządy, ich związki, grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska; Realizacja programu ochrony środowiska powiatu wymagać będzie regularnej, wg założonych etapów i okresów, oceny wykonania. Zakres monitoringu obejmować powinien: • ocenę zgodności realizacji z przyjętym harmonogramem; • ocenę wykonania poszczególnych przedsięwzięć; • ocenę zaawansowania realizacji przyjętych celów, w tym obserwacja efektów ekologicznych; • analizę powstałych problemów. W tabeli poniżej podano przykładowe wskaźniki monitorowania wymiernych efektów ekologicznych. Tabela Nr 15 ekologicznych. L/p 1. Proponowane Wskaźnik wskaźniki Stan na 2007r monitorowania Stan na 2010r. wymiernych Stan na 2012r. efektów Stan na 2015r. Jakość wód powierzchniowych: udział % rzek wg klas czystości, jeziora badane wg klas czystości, liczba nowopowstałych zbiorników retencyjnych 150 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Jakość wód podziemnych, klasyfikacja jakości wód podziemnych, ilość ujęć nie odpowiadających wymogom sanitarnym Pobór wody: stopień zwodociągowania aglomeracji miejskich, stopień zwodociągowania gmin Ilość ścieków oczyszczanych, stopień skanalizowania miast, stopień skanalizowania gmin, liczba nowych przydomowych oczyszczalni ścieków, liczba zmodernizowanych oczyszczalni Klasyfikacja stanu powietrza atmosferycznego, liczba zmodernizowanych kotłowni, liczba zmodernizowanych kotłowni z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Wskaźnik lesistości powiatu, powierzchnia nowych zalesień Wskaźniki ochrony przyrody: ilość rezerwatów/pomników przyrody, powierzchnia użytków ekologicznych,% powierzchni objętej ochroną prawną Wzrost świadomości ekologicznej dzieci, młodzieży i społeczeństwa dorosłego Liczba nowopowstałych gospodarstw ekologicznych, liczba wdrożonych programów rolno – środowiskowych Masa wytworzonych odpadów na terenie powiatu ogółem Mg/rok % odpadów poddanych recyklingowi % odpadów poddanych termicznemu przekształceniu z odzyskiem energii % odpadów poddanych unieszkodliwianiu metodami biologicznymi, termicznymi % odpadów unieszkodliwianych przez składowaniu bez przetworzenia 151 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 15. % decyzji z zakesu ochrony środowiska wydanych przez starostę na które złożono odwołania 16. Środki finansowe wydane na budowę lub modernizację instalacji gospodarki odpadami 17. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w tym zebranych selektywnie Mg/rok 18. Wskaźnik liczby mieszkańców objętych zbiórka odpadów na terenach miejskich i wiejskich 19. Ilość zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci 20. % odpadów komunalnych poddanych odzyskowi oraz unieszkodliwianiu poza składowaniem 21. Masa odpadów ulegających biodegradacji składowanych na składowisku odpadów 22. Liczba czynnych składowisk odpadów 23. Pozostała do wypełnienia pojemność składowisk odpadów 24. Liczba instalacji do biologicznomechanicznego przetwarzania odpadów 25. Ilość wytwarzanych odpadów przemysłowych Mg/rok 26. Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych Mg/rok 27. % odpadów niebezpiecznych poddanych odzyskowi i unieszkodliwianiu 28. Masa selektywnie zbieranych odpadów niebezpiecznych 29. % odzysku olejów odpadowych 30. Masa zutylizowanych odpadów azbestowych 31. Likwidacja mogilnika 32. Ilość wytworzonego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego kg/mieszkańca 33. % odzysku zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego 34. Ilość wytworzonych komunalnych osadów ściekowych 152 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 35. % komunalnych osadów ściekowych wykorzystanych w rolnictwie 36. Poziom recyklingu odpadów opakowaniowych 6. Wnioski z oddziaływania projektu Planu gospodarki odpadami na środowisko. Zgodnie z zapisami art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006r. Nr 129, poz. 902 ze zm.) plany gospodarki odpadami wymagają przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 40 ust 3 w/w ustawy organ administracji opracowujący projekt planu gospodarki odpadami lub wprowadzający w nim zmiany może odstąpić od przeprowadzania postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli uzna że realizacja postanowień tego dokumentu nie spowoduje znacznego oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 40 ust. 4 cytowanej ustawy, odstąpienie od przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko może dotyczyć wyłącznie projektów polityk, strategii, planów lub programów stanowiących niewielkie modyfikacje w ustaleniach wcześniej przyjętych dokumentów albo dotyczących obszarów w granicach jednego powiatu. Projekt Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego jest aktualizacją dokumentu uchwalonego w 2004r. Stanowi on podstawę działań samorządu powiatowego w zakresie polityki ekologicznej oraz jest podstawa do formułowania wytycznych dla gminnych programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami. Dokument ten określa cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działań proekologicznych oraz źródła finansowania niezbędne do ich osiągnięcia. A zatem z założenia jego realizacja nie spowoduje znacznego oddziaływania negatywnego na środowisko a wręcz odwrotnie przy pełnej realizacji postawionych celów przyniesie korzyści dla środowiska. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze powiatu radziejowskiego do 2015 r. przyjęto: „Powiat radziejowski obszarem wysokiej jakości życia mieszkańców w czystym i bezpiecznym środowisku”. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przyjęcia jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cząstkowych. Ocena aktualnego stanu środowiska na obszarze powiatu i identyfikacja najważniejszych problemów ekologicznych jest podstawą do wyznaczenia następujących celów cząstkowych dla powiatu radziejowskiego: • zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, • ochrona gruntów przed erozją i przeciwdziałanie degradacji gleb, • systematyczna poprawa jakości wód powierzchniowych, • zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją, • dbanie o wysoką jakość powietrza atmosferycznego, • poprawa warunków klimatu akustycznego, • wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, opartego na segregacji, odzysku odpadów, • systematyczne zwiększanie terenów leśnych powiatu, • kształtowanie systemu obszarów chronionych, 153 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • • • rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, ochrona złóż kopalin przed nieracjonalną eksploatacją i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, • wspieranie wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, • podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu. • modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla miejscowości o zwartej zabudowie oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o rozproszonej zabudowie. Ocena stanu środowiska na obszarze powiatu, analiza wytycznych z dokumentów krajowych i wojewódzkich oraz analiza wytycznych ze Strategii rozwoju powiatu radziejowskiego upoważniają do stwierdzenia, że powiat radziejowski zaliczyć można do obszarów o relatywnie małym zanieczyszczeniu poszczególnych komponentów środowiska naturalnego. Dość dobry stan środowiska naturalnego wynika głównie z charakteru powiatu radziejowskiego. Powiat nasz jest typowym powiatem rolniczym o niewielkiej koncentracji dużych ferm drobiu i dużych gospodarstw rolnych z hodowlą bydła i trzody chlewnej i bardzo słabo rozwiniętym przemyśle. Zidentyfikowane zagrożenia środowiska związane są przede wszystkim z konsumpcyjnym trybem życia oraz niedbałością lokalnej społeczności o otaczające ich środowisko, dotyczy to zarówno mieszkańców wsi, miast jak i lokalnych przedsiębiorców. Realizowanie w oparciu o wytyczne Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego zadań inwestycyjnych mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagać będzie przeprowadzenia indywidualnych postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, zgodnie z wymogami przepisów prawa. 7. Streszczenie w języku niespecjalistycznym. Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska oraz art. 14 ust. 14 ustawy o odpadach, Zarząd Powiatu w Radziejowie, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, jest zobowiązany do aktualizacji sporządzonego w 2004 r., zatwierdzonego w dniu 23 września 2004r. przez Radę Powiatu w Radziejowie, (Uchwała nr XXII/115/2004 z dnia 23 września 2004r.), Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego na lata 2004-2013. Aktualizacja powinna następować co 4 lata. Program Ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami powinien zawierać w szczególności: podstawę prawną, charakterystykę powiatu, zasoby środowiska przyrodniczego powiatu, zagrożenia, cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Przyjęto, że aktualizacja programu i planu powinna zawierać m.in. określenie celów ekologicznych na kolejne lata tj. 2008-2011 – krótkookresowy przedział czasowy i lata 2012-2015 – długookresowy przedział działania. Z wykonania programu Zarząd Powiatu sporządzać będzie co 2 lata raporty, które przedstawiać będzie Radzie Powiatu. W listopadzie 2007r. Zarząd Powiatu poinformował Radę Powiatu w Radziejowie o harmonogramie działań związanych z aktualizacją programu i planu. Harmonogram ten zakładał: 1. Podanie do publicznej wiadomości informacji o rozpoczęciu prac nad aktualizacją programu i planu. 2. Szczegółową analizę programu i planu pod kątem zdiagnozowania obszarów i problemów wymagających zaktualizowania bądź nowego opracowania – ocena aktualnego stanu środowiska oraz stanu gospodarki odpadami w powiecie. 154 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. 3. Zebranie i opracowanie materiałów własnych Starostwa. 4. Sporządzenie i wysłanie ankiet do gmin celem zebrania dodatkowych niezbędnych informacji do aktualizacji programu i planu ( w tym na temat planowanych inwestycji i działań z zakresu ochrony środowiska) 5. Opracowanie zebranych informacji z gmin i zestawienie ich z posiadanymi informacjami własnymi 6. Opracowanie celów, priorytetów, i zasad ochrony środowiska oraz prognozy zmian w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu radziejowskiego. 7. Przyjęcie projektu przez Zarząd Powiatu, zebranie wymaganych przepisami prawa opinii i przedłożenie Radzie Powiatu w Radziejowie do zatwierdzenia. Ocena stanu środowiska w powiecie zawiera analizę stanu środowiska na obszarze powiatu w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikację zagrożeń środowiska w kontekście polityki ekologicznej państwa i województwa, a także w kontekście wymagań i standardów Unii Europejskiej. Drugi etap prac, to określenie celów i priorytetów ekologicznych, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych na terenie powiatu oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Integralną częścią Programu ochrony środowiska powiatu radziejowskiego jest Plan gospodarki odpadami, w którym to szczegółowo została przedstawiona problematyka gospodarki odpadami. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze powiatu radziejowskiego do 2015 r. przyjęto: „Powiat radziejowski obszarem wysokiej jakości życia mieszkańców w czystym i bezpiecznym środowisku”. W Strategii rozwoju powiatu zostały przyjęte 4 główne cele, z których najbardziej z problematyką ochrony środowiska związany jest cel IV: „Rozwinięta infrastruktura, czyste środowisko, bezpieczeństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcją turystyczną w skali krajowej”. Wdrożenie strategii opiera się o realizację zaproponowanych projektów. W dziedzinie ochrony środowiska są to dwa następujące projekty: 1. „wszyscy dbamy o środowisko naturalne”, 2. „zintegrowany, gminno - powiatowy program rozwoju infrastruktury”. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przyjęcia jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cząstkowych. Ocena aktualnego stanu środowiska na obszarze powiatu i identyfikacja najważniejszych problemów ekologicznych jest podstawą do wyznaczenia następujących celów cząstkowych dla powiatu radziejowskiego: • zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, • ochrona gruntów przed erozją i przeciwdziałanie degradacji gleb, • systematyczna poprawa jakości wód powierzchniowych, • zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją, • dbanie o wysoką jakość powietrza atmosferycznego, • poprawa warunków klimatu akustycznego, • wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, opartego na segregacji, odzysku odpadów, • systematyczne zwiększanie terenów leśnych powiatu, • kształtowanie systemu obszarów chronionych, • rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, • zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, • ochrona złóż kopalin przed nieracjonalną eksploatacją i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, 155 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. • • • wspieranie wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu. modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla miejscowości o zwartej zabudowie oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o rozproszonej zabudowie. Ocena stanu środowiska na obszarze powiatu, analiza wytycznych z dokumentów krajowych i wojewódzkich oraz analiza wytycznych ze Strategii rozwoju powiatu radziejowskiego upoważniają do stwierdzenia, że powiat radziejowski zaliczyć można do obszarów o relatywnie małym zanieczyszczeniu poszczególnych komponentów środowiska naturalnego. Dość dobry stan środowiska naturalnego wynika głównie z charakteru powiatu radziejowskiego. Powiat nasz jest typowym powiatem rolniczym o niewielkiej koncentracji dużych ferm drobiu i dużych gospodarstw rolnych z hodowlą bydła i trzody chlewnej i bardzo słabo rozwiniętym przemyśle. Zidentyfikowane zagrożenia środowiska związane są przede wszystkim z konsumpcyjnym trybem życia oraz niedbałością lokalnej społeczności o otaczające ich środowisko, dotyczy to zarówno mieszkańców wsi, miast jak i lokalnych przedsiębiorców. Program zawiera kierunki ochrony środowiska do 2015 r. oraz wykaz krótkookresowych kierunkowych działań proekologicznych na lata 2008-2011. Zastosowano podział na następujące bloki zagadnień tematycznych: - gospodarka wodno- ściekowa i ochrona wód, - ochrona powietrza atmosferycznego, - gospodarka odpadami, - ochrona i przywrócenie wartości użytkowej gleb, - ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi, - ochrona przyrody różnorodności biologicznej i krajobrazu, - pozostała działalność (edukacja ekologiczna, poważne awarie, chemikalia, promieniowanie jonizujące). Projekt aktualizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami, zaakceptowany przez Zarząd Powiatu, zostanie przedstawiony do zaopiniowania Zarządowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Regionalnym Zarządom Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Warszawie oraz organom wykonawczym gmin wchodzących w skład powiatu radziejowskiego. Jednocześnie projekt zostanie udostępniony do wglądu wszystkim zainteresowanym i po rozpatrzeniu wszystkich wniesionych uwag, wniosków i propozycji zostanie przedstawiony Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska Rady Powiatu i przekazany do uchwalenia Radzie Powiatu w Radziejowie. 156 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Spis literatury Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r., Metodyka opracowywania powiatowych programów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok 2001 r., II Polityka Ekologiczna Państwa, Rada Ministrów, Warszawa, 2002 r., Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, Rada Ministrów, Warszawa 2002 r., Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20112014, Ministerstwo Środowiska, Warszawa grudzień 2006 r., Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2006 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2007 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2005 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2006 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2004 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2005 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2003 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2004 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2002 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2003 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2001 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2002 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2000 roku, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2001 r., Raport o stanie przyrody, województwa kujawsko-pomorskiego, Wojewoda KujawskoPomorski, Bydgoszcz 2004, Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2007r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2008r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2006r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2007r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2005r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2004r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2005r., Informacja o jakości wód Jeziora Głuszyńskiego w 2005r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o jakości wód rzeki Zgłowiączki na Obszarze Szczególnie Narażonym (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego w 2006r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2007r., Informacja o jakości wód rzeki Zgłowiączki na Obszarze Szczególnie Narażonym (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego w 2005r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o jakości wód Jeziora Świesz w 2007r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2008r., Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa bydgoskiego metalami ciężkimi i siarką, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy – Bydgoszcz 1997 r., Klimat akustyczny województwa kujawsko-pomorskiego w badaniach WIOŚ , Inspekcja Ochrony Środowiska, Bydgoszcz 2004 r., Strategia rozwoju powiatu radziejowskiego 2001-2015, Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami Województwa KujawskoPomorskiego 2010, Toruń 2007 r., 157 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska, 2002 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2001r., Roczne plany łowieckie na lata 2004-2007, Sprawozdanie z Realizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska oraz Planu Gospodarki Odpadami, Starostwo Powiatowe w Radziejowie, 2007r., Krajowy Plan gospodarki odpadami 2010, Monitor Polski Nr 90, Warszawa, grudzień 2006 r., Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Warszawa, grudzień 2003 r., Instrukcja opracowania mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2008 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce w 2006r. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2007 r., Strony internetowe; www.mos.gov.pl, www.gus.pl, Wybrane akty prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., Prawo ochrony środowiska (Dz. U. .z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z poźn. zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., o odpadach (Dz. U. z 2007 r., Nr 39 poz.251 z późn. zm.); Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r., o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 100 poz.1085 z późn. zm.); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r., Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr 239 poz. 2019 z późn. zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r., o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880); Ustawa z dnia 27 marca 2003 r., o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717 z późn. zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156 poz.1118); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r., w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257 poz. 2573 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r., w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8 poz. 81); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178 poz. 1841); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 283 poz. 2839 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. Nr 283 poz. 2840); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. wartość odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1 poz. 12); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 20002 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87 z 2002 r. poz. 796); Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106 poz. 1002 z późn. zm.); Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236 poz.2008 z późn. zm.) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz.1266 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359 z późn. zm.); Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz.1974 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r., w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206 z późn. zm.); 158 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015r. Rozporządzenie z dnia 21 kwietnia 2006 r. Lista rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami, oraz dopuszczalne metody ich odzysku. (Dz. U. Nr 75 poz. 527); Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 czerwca 2002 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r., w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137 poz. 984); 159 Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej