docw numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z WOJEWÓDZTWA 4 5 Ruszył konkurs „Piękna Wieś 2012” Laury przywieźli do Pomorskiego Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 7 10 Producenci mleka zdobywają wiedzę O nas: Działalność doradcza w powiecie słupskim O dobrostanie trzody chlewnej w Strzelinie POMORSKA IZBA ROLNICZA 12 12 13 14 14 15 15 16 17 17 18 18 19 Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Posiedzenie Rady Powiatowej PIR z powiatu Puck Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Gdańskiego Obrady Rady PIR Powiatu Bytowskiego Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Lęborskiego Powiatowa Rada Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Tczewskiego Pomorski Stół Wielkanocny Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej. Perspektywa finansowa po 2014 roku Gminny Turniej KGW w Pączewie IX Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego Polisa legitymacją członkowską Więcej biurokracji, mniej jagnięciny Zakończenie kursu bukieciarstwa Pomoc dla rolników z tytułu ujemnych skutków przezimowania str. 20 Dla rolników, u których w gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem ujemnych skutków przezimowania, uruchomiony został program pomocy, obejmujący różne formy wsparcia. DLA WSI I REGIONU 20 21 Pomoc dla rolników z tytułu ujemnych skutków przezimowania Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 22 26 Rolnictwo na Pomorzu Wyniki gospodarstw rolnych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość PL FADN w woj. pomorskim w latach 2004 - 2010 Z WIZYTĄ U ROLNIKA 29 Z wizytą w Łączyńskiej Hucie NA POLACH I ŁĄKACH 31 32 33 Polepszyć kondycję zbóż ozimych Przypominamy – maj Warto przeczytać W CHLEWNI I OBORZE 34 36 38 40 41 Dobre wyniki hodowców bydła mlecznego Pomorza Produkcja kiszonek Wymagania techniczne dla pomieszczeń przeznaczonych do przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego Weterynaryjne doniesienia Przypominamy - maj W TROSCE O ŚRODOWISKO 42 43 Zmiany w Programie rolnośrodowiskowym Pestycydy w świetle przepisów o integrowanej ochronie roślin DONIESIENIA 45 47 48 49 50 Dlaczego warto podjąć tu naukę? Zrównoważona uprawa roślin sadowniczych Na targach i wystawie bydła mlecznego w Osnabrück Finał Krajowy Olimpiady Młodych Producentów Rolnych II Powiatowy Pokaz Stołu Wielkanocnego W DOMU I ZAGRODZIE 51 52 53 Jagoda kamczacka - najwcześniej owocujący krzew owocowy Poznajemy rzodkiew japońską Tarty wytrawne i słodkie OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU Produkcja kiszonek str. 36 Kiszenie to sposób konserwowania wilgotnych surowców wykorzystujący naturalne procesy biochemiczne, które prowadzone są w warunkach beztlenowych, głównie przez bakterie mlekowe, występujące naturalnie na zakiszanym materiale. Aby uzyskać kiszonkę o zadowalających parametrach, powinniśmy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Zmiany w Programie rolnośrodowiskowym str. 42 W artykule przedstawiamy zmiany wprowadzone nowelizacją rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”, objętego PROW na lata 2007 - 2013 (Dz.U. 2009.33.262). Wieści z województwa Ruszył konkurs „Piękna Wieś 2012” 1. Organizacja konkursu: Konkurs „Piękna Wieś 2012”, zwany dalej „Konkursem”, organizowany jest w kategoriach „Wieś” i „Zagroda” i dotyczy wsi oraz zagród położonych w granicach województwa pomorskiego. a) Organizatorzy Konkursu: - Województwo Pomorskie - Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego, - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. b) Współorganizatorzy: urzędy gmin i starostwa powiatowe w województwie pomorskim, c) Regulamin Konkursu dostępny jest na portalu województwa pomorskiego - Wrota Pomorza (www. wrotapomorza.pl) oraz stronach internetowych Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (www.pomorskie.ksow.pl) i Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku (www.podr.pl). d) Konkurs rozstrzygany jest w trzech etapach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. 2. Cele Konkursu a) ochrona i poprawa wartości krajobrazu przyrodniczego oraz kulturowego wsi, b) poprawa jakości życia na wsi, c) podniesienie atrakcyjności wypoczynkowej obszarów wiejskich, d) aktywizacja i integracja społeczności lokalnej, e) identyfikacja i analiza możliwych do przeniesienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz przekazanie informacji na ich temat, zgodnie z założeniami Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego na lata 2012-2013. 3. Warunki uczestnictwa w Konkursie: a) kategoria „Wieś” W Konkursie nie mogą brać udziału wsie, w których znajduje się siedziba gminy oraz laureaci I miejsc finałów wojewódzkich poprzednich 5 edycji Konkursu. Warunkiem przystąpienia do Konkursu w kategorii „Wieś” jest złożenie do miejscowego urzędu gminy, w terminie do 16 kwietnia 2012 r. podpisanej przez sołtysa wsi karty zgłoszenia, stanowiącej załącznik Nr 1 do Regulaminu Konkursu. b) kategoria „Zagroda” W Konkursie mogą brać udział zagrody rolnicze, w tym gospodarstwa agroturystyczne, z wyłączeniem kwater turystyki wiejskiej oraz laureatów I miejsc zdobytych w finałach wojewódzkich w poprzednich 6 edycjach Konkursu. Warunkiem przystąpienia do Konkursu w kategorii „Zagroda” jest złożenie do miejscowego urzędu gminy, w terminie do 16 kwietnia 2012 r. podpisanej przez właściciela zagrody karty zgłoszenia, stanowiącej załącznik Nr 2 do Regulaminu Konkursu. 4. Czas trwania Konkursu: Konkurs trwa od dnia 16 kwietnia 2012 r. do 16 sierpnia 2012 r. 5. Ocena Konkursu: Oceny dokonują komisje: a) gminne – powołane przez wójta/burmistrza gminy. Komisje gminne w terminie do 17 czerwca br. zgłaszają do eliminacji powiatowych laureatów I miejsc Konkursu w kategoriach „Wieś” i „Zagroda”. b) powiatowe – powołane przez starostę powiatu. Komisje powiatowe w terminie do 13 lipca br. zgłaszają do eliminacji wojewódzkich laureatów I miejsc Konkursu w kategoriach „Wieś” i „Zagroda”. Do etapu wojewódzkiego może być zgłoszona wyłącznie jedna wieś i jedna zagroda z danego powiatu. Komisje powiatowe przesyłają zgłoszenia na adres: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 z dopiskiem Konkurs „Piękna Wieś 2012”. Decyduje data wpływu zgłoszenia do Sekretariatu Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” 4 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa Laury przywieźli do Pomorskiego Aż pięć szkół z województwa pomorskiego znalazło się w finałowej dziesiątce konkursu kulinarnego „Tradycyjne Produkty – Nowoczesna Kuchnia Polska”, a dwie z nich wywalczyły miejsce na podium. K onkurs był częścią projektu realizowanego przez Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Slow Food Polska pod patronatem m.in. Marszałka Województwa Pomorskiego Mieczysława Struka. O zwycięstwo, 10 marca 2012 r., w restauracji Forteca w Warszawie, walczyli przedstawiciele szkół gastronomicznych z województw: dolnośląskiego, małopolskiego, mazowieckiego, pomorskiego i wielkopolskiego. Dwa miesiące wcześniej, w hotelu „Kozi Gród” w Pomlewie, w pobliżu Gdańska, odbyły się warsztaty kulinarne dla uczestników projektu z naszego regionu. Zadaniem młodych kucharzy było przygotowanie przystawki, dania głównego i deseru przy użyciu składników wpisanych na listę produktów tradycyjnych, prowadzoną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Drużyny konkursowe z Pomorskiego miały duży wybór – województwo jest liderem listy, mając zarejestrowane aż 132 specjały. Przy wyborze zwycięzcy jury kierowało się jakością przepisów, a przede wszystkim regionalnością składników. Jury najwyżej oceniło potrawy przygotowane przez Agatę Kaszubę i Grzegorza Miotka z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Przodkowie (powiat kartuski). Zespół prowadziła nauczycielka Lucyna Grablowska. ły. Wezmą też udział (podobnie jak laureaci drugiego i trzeciego miejsca) w miesięcznych praktykach u znanych szefów kuchni. Trzecie miejsce zajęła także ekipa z Pomorskiego: Angelika Ongirska i Bartosz Konieczny - uczniowie klasy trzeciej Technikum Gastronomicznego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Słupsku, przygotowywani przez nauczycielkę Katarzynę Kielecką. Młodzi kucharze ze Słupska zaproponowali wykorzystanie specjałów wpisanych na listę produktów tradycyjnych województwa pomorskiego: gęsi pomorskiej, sera camembert „Słupski Chłopczyk” i truskawki kaszubskiej – pierwszego produktu z województwa pomorskiego z unijnym znakiem Chronione Oznaczenie Geograficzne. Uczniowie ze Słupska podali: na przystawkę - vol-au-vent z ciasta francuskiego z fondue serowym, camembert „Słupski Chłopczyk” aromatyzowany wędzonym łososiem; jako danie główne - faszerowaną szyję gęsią sous vide, muśniętą sosem z razowego chleba, podaną z aromatyzowanym risottem z pęczaku w towarzystwie renety w syropie z kwiatu dzikiego bzu i masła; na deser - parfit truskawkowe z sosem truskawkowo-miętowym na piernikowej ziemi. To nie koniec pomorskich akcentów. Finał projektu uświetnił pokaz kulinarny Artura Moroza – kucharza i właściciela nadmorskiej restauracji „Bulaj” w Sopocie i Przemysława Formeli – szefa kuchni w restauracji hotelu „Kozi Gród” w Pomlewie. Na kiermaszu wytwarzanych w tradycyjny sposób produktów regionalnych znalazły się sery państwa Strubińskich z Robaczkowa (gm. Karsin). Realizacja projektu „Tradycyjne Produkty - Nowoczesna Kuchnia Polska” pozwoliła na przekazanie uczniom szkół gastronomicznych wiedzy na temat krajowych i regionalnych produktów tradycyjnych oraz sposobów ich wykorzystywania we współczesnej kuchni polskiej. Konkurs pokazał adeptom kuchni nowe perspektywy przyszłej pracy zawodowej w sektorze gastronomii. Ekipa z Przodkowa prezentuje jury swoje potrawy konkursowe Z województwa pomorskiego do finału konkursu zakwalifikowali się: 1) Tomasz Krzyżówek i Maciej Mudlaff z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Kłaninie, 2) Agata Kaszuba i Grzegorz Miotk z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Przodkowie, 3) Waldemar Waliszewski i Adrian Zalewski z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Rumi, 4) Natalia Domaszk i Piotr Kożyczkowski z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Sierakowicach, 5) Angelika Ongirska i Bartosz Konieczny z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Słupsku. Uczniowie z Przodkowa wykonali: na przystawkę - gomółkę twarogowo-chrzanową, podaną na karmelizowanym buraku ćwikłowym; jako danie główne - smażone piersi z gołębia z czekoladowym purée z soczewicy, na gałązce koperku z musem kapuścianokoperkowym; na deser - lody z gęsich wątróbek, polane sosem żurawinowym, podane w chrupkich foremkach, udekorowane kaszubską truskawką. W nagrodę młodzi adepci sztuki kulinarnej ze szkoły w Przodkowie przygotują posiłek dla Pierwszej Damy - Anny Komorowskiej i jej gości. Ponadto zwycięzcy otrzymali nagrody pieniężne i sprzęt kuchenny dla szko- Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Edyta Klasa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Producenci mleka zdobywają wiedzę W dniu 23 marca br., w Lubaniu k. Kościerzyny odbyła się konferencja pt. „Aktualności w hodowli bydła mlecznego”, zorganizowana przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Oddział w Gdańsku. Głównym zamierzeniem tej konferencji było podsumowanie wyników oceny za 2011 rok i omówienie najistotniejszych zagadnień dla producentów mleka. W części technologicznej, Pan Zbigniew Wróblewski - przedstawiciel Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, zapoznał słuchaczy z tematyką oceny poprawności żywienia krów mlecznych na podstawie ilości i składu mleka oraz z narzędziami diagnozującymi prawidłowość żywienia. Raporty wynikowe i analiza wydajności mleka, zawartości tłuszczu, białka i mocznika, średnio dla stada i dla poszczególnych sztuk, to podstawowe narzędzia pomocne w określeniu prawidłowości żywienia. Wykładowca omówił najważniejsze elementy żywienia, zagrożenia z tytułu niedożywienia, przekarmiania krów, a także inne elementy, na które warto zwracać uwagę, np. strukturę dawki, ocenę gęstości kału oraz ocenę jakości siary. W każdej nowoczesnej oborze w częstym użyciu winne być: - sita paszowe do oceny struktury zadawanego TMR, - sita kałowe pozwalające ocenić gęstość kału, - pehametr do oceny pH moczu, - siaromierz do oceny jakości siary podawanej cielętom (szczegóły w materiałach konferencyjnych dostępnych w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego). Pan Leszek Golasiński - Dyrektor Oddziału Terenowego Agencji Rynku Rolnego, zapoznał słuchaczy z aktualnościami zarządzania rynkiem mleka, przyszłością dotyczącą administrowania kwotami do i po 2015 roku. Kolejny ciekawy temat przedstawiła Pani Joanna Aerts z firmy Lely. Omówiła automatyzację prac w oborze, elementy automatyzacji w kontekście dobrostanu zwierząt, jak również zdrowotności i produkcyjności. Pan Leszek Łoński z firmy Lesz-Rol przedstawił zalety wozu paszowego firmy Keenen. Wiele emocji wzbudził wykład Pani Reginy Stefańskiej, Kierownik Oddziału Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka w Gdańsku, dotyczący wyników oceny bydła mlecznego za 2011 rok, najlepszych obór w kraju i województwie pomorskim oraz w poszczególnych powiatach. Hodowcy bydła mlecznego mogą być dumni, bo i w naszym województwie znajdują się obory o średnich wydajnościach powyżej 10 tysięcy kilogramów mleka, krowy dające w życiu 100 tysięcy kilogramów mleka, tj. 10 tysięcy kilogramów twarogu i około 4500 kg masła. Najlepsi hodowcy w kategorii do 50 krów i powyżej 50 krów z powiatu kościerskiego, starogardzkiego i gdańskiego zostali uhonorowani pucharami i dyplomami. 6 Sponsorzy konferencji, firmy: Lely, Lesz-Rol, Josera i Reitech, ufundowali nagrody, które zostały rozlosowane wśród wytrwałych słuchaczy. Helena Artyszuk Uwaga! Biuro Powiatowe ODR w Tczewie zmieniło swoją siedzibę. Aktualny adres to: BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew tel. (58) 531 38 27 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Słupsku. Działalność doradcza w powiecie słupskim B iuro Powiatowe ODR w Słupsku działa na terenie największego, pod względem powierzchni, powiatu w województwie pomorskim. Powiat słupski zajmuje powierzchnię 2304 km2 i leży w północno-zachodniej części województwa. Tworzy go 10 jednostek administracyjnych: miasto Ustka, miasto i gmina Kępice oraz gminy wiejskie: Damnica, Dębnica Kaszubska, Główczyce, Kobylnica, Potęgowo, Smołdzino, Słupsk, Ustka. Największą, pod względem powierzchni, jest gmina Główczyce zajmująca powierzchnię 324 km2, a najmniejszą Damnica – 178 km2. Ziemia słupska jest zróżnicowana w swoich szansach rozwojowych. Gminy przylegające bezpośrednio do miasta Słupska (Kobylnica, Słupsk, Ustka) to nie tylko obszary rolnicze, ale również obszary rozwoju wielofunkcyjnego, gdzie dobrze rozwijają się rozmaite branże przemysłu. Dalsze gminy - w kierunku pasa nadmorskiego - to tereny rolnicze posiadające bardzo dobre warunki do produkcji zdrowej żywności, ale również, ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo Morza Bałtyckiego, rzeki przymorskie, wysoką lesistość, zróżnicowanie krajobrazowe i duże ilości form ochrony przyrody, atrakcyjne turystycznie. Na terenie powiatu aktywnie działa Słupskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Pomorzanie i Kaszubi”. Gospodarstwo agroturystyczne Aleksandry i Zbigniewa Zemłów w Wodnicy Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Gospodarstwo agroturystyczne Iwony Sikory W chwili obecnej ok. 40 gospodarstw posiada atest AgroBioTestu. W trakcie przestawiania na ekologiczne metody gospodarowania jest obecnie ok. 20 gospodarstw. Możliwość skorzystania ze wsparcia finansowego przyczynia się do zwiększenia zainteresowania podjęciem takiej działalności. Aktualnie w zakresie produkcji zdrowej żywności jest przeszkolonych kilkadziesiąt osób z naszego terenu. Tereny na wschód i południe od Słupska to obszary z przewagą funkcji rolniczej. Pod względem fizjogeograficznym powiat posiada sprzyjające warunki do produkcji rolniczej. Panuje tu przejściowy morsko-kontynentalny klimat charakteryzujący się długim okresem wegetacji trwającym ok. 214 dni oraz średnimi opadami ok. 750 mm. Warunki glebowe w większości gmin są korzystne dla rolnictwa. Wskaźnik bonitacji gleb w powiecie wynosi 0,98. Ogólna powierzchnia użytków rolnych wynosi 116 296 ha, z czego 88 452 ha to grunty orne, a 27 575 ha to użytki zielone. W uprawach przeważają zboża. Stanowią one ponad 60% struktury zasiewów. Kilku większych rolników współpracuje z fabryką Farm Frites w Lęborku, uprawiając duże areały ziemniaków z przeznaczeniem na frytki. W związku z tym, że powiat ma charakter rolniczo-przemysłowo-turystyczny, rodzaj świadczonych usług doradczych wynika zarówno ze specyfiki obszaru, jak i zadań w ramach 3 głównych priorytetów, realizowanych przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a mianowicie: wspieranie restrukturyzacji, moderniza- 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego cji i rozwoju rolnictwa oraz umacnianie ekonomiczne gospodarstw i podnoszenie ich konkurencyjności, upowszechnianie systemów produkcji rolniczej z uwzględnieniem jakości, dobrych praktyk rolniczych oraz dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów ochrony środowiska oraz oddziaływanie na przemiany i rozwój gospodarczy i społeczny obszarów wiejskich. Siedzibą biura od roku 1991 jest Strzelino. Wcześniej Rejon Słupsk, bo taka wówczas nazwa obowiązywała, miał swoją siedzibę w Słupsku, przy ul. Sportowej. Zadania doradcze realizuje obecnie 9-osobowy zespół. Prawie każda gmina, oprócz gminy Słupsk, ma swojego doradcę. Większość pracowników biura to doradcy z długoletnim doświadczeniem. Najmłodszym pracownikiem zarówno wiekiem, jak i stażem jest Marta Kara, która dzielnie wdraża się do obowiązków doradcy i objęła opieką gminę Główczyce. Sześciu doradców, spośród nas, ma uprawnienia rolnośrodowiskowe, 5 pracowników zdobyło uprawnienia doradcy rolnego, natomiast cała „stara” kadra posiada tytuł doradcy zawodowego. Realizując zadania doradcze, prowadzimy doradztwo indywidualne, grupowe, organizujemy szkolenia, wyjazdy szkoleniowe, kursy, konkursy, pokazy, wystawy, współuczestniczymy w organizacji targów ogrodniczych w Strzelinie, a w historii naszego działania jest również Bal Samotnego Rolnika. Zespół „Ruczaj” z Kobylnicy na szkoleniu z okazji Dnia Kobiet Współpracujemy zarówno z dużymi, jak i z małymi gospodarstwami, prowadząc doradztwo technologiczne, jak również pomagając rolnikom korzystać z dofinansowania do rozwoju gospodarstw. Wśród współpracujących z nami rolników są tacy, którzy przy naszej pomocy jako pierwsi przecierali trudne szlaki przy pozyskiwaniu środków finansowych z UE. Im się udało. Był to zarazem początek dalszego rozwoju gospodarstw przy współfinansowaniu unijnym. Te kilka gospodarstw jednocześnie stało się przykładem dla innych, że środki finansowe z UE są dostępne dla wszystkich spełniających wymogi. Rolnicy z powiatu słupskiego na szkoleniu w ramach promocji PROW 2007 - 2013 Modernizacja dróg wewnętrznych przy wykorzystaniu środków UE w ramach SPO w gospodarstwie Urszuli i Andrzeja Wichniarków Szkolenie dotyczące promocji zdrowia z okazji Dnia Kobiet 8 Cieszy nas to, że młodzi rolnicy, którzy skorzystali z dofinansowania na tworzenie gospodarstw chętnie uczestniczą w różnych szkoleniach, korzystają z naszego doradztwa, a później sprawdzają swoją wiedzę w Olimpiadzie MPR i BHP w Rolnictwie. Dużą uwagę zwracamy na dostosowanie gospodarstw do wymogów wzajemnej zgodności, realizacji programów rolnośrodowiskowych i promocji odnawialnych źródeł energii. Ze względu na dobre warunki środowiskowe, duża liczba rolników z naszego terenu uczestniczy w różnych programach rolnośrodowiskowych. Największym powodzeniem cieszą się pakiety: ochrona gleb i wód, pakiety przyrodnicze i ekologiczne. 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Pomagamy tworzyć grupy producentów rolnych. Przyczyniamy się do upiększania zagród rolniczych i posesji nierolniczych, uczestnicząc w komisjach konkursowych na najładniejszą posesję. W naszym powiecie mamy również mistrzów i wicemistrzów krajowych konkursu Agroliga. Eliminacje powiatowe Olimpiad MPR i BHP Gospodarstwo Krystyny i Jerzego Raptów - wicemistrzów krajowych w konkursie Agroliga 2009 Aktywizujemy również mieszkańców obszarów wiejskich, pomagając im zdobywać fundusze na tworzenie miejsc pracy. Szczególnie dobrze na naszym terenie rozwija się agroturystyka i turystyka wiejska. Piotr Konopa - finalista Wojewódzkiej Olimpiady BHP Dni Pola w Karżniczce Szkolenie dotyczące wzajemnej zgodności w gospodarstwie Zbigniewa Ćwiklińskiego w Charnowie Doradcy BP ODR w Słupsku stale podnoszą swoje kwalifikacje, uczestnicząc w różnych szkoleniach i kursach, aby świadczone usługi doradcze były jak najbardziej kompetentne i rzetelne. Pracownicy BP ODR w Słupsku: mgr inż. Małgorzata Kulczyk kierownik BP ODR w Słupsku, doradca rolny tel. kom. 609 920 046 e-mail: [email protected] Mirosław Brzozowski doradca rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 586 e-mail: [email protected] Szkolenie dotyczące programów rolnośrodowiskowych na łąkach w Smołdzinie Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego inż. Kazimierz Budziński doradca rolnośrodowiskowy i rolny tel. kom. 797 010 689 e-mail: [email protected] mgr Stanisław Czereś doradca rolnośrodowiskowy i rolny tel. kom. 797 010 587 e-mail: [email protected] Jerzy Długoszek doradca rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 588 e-mail: [email protected] mgr inż. Ewa Gartych doradca rolnośrodowiskowy i rolny tel. kom. 797 010 589 e-mail: [email protected] inż. Ryszard Gaworski doradca rolnośrodowiskowy i rolny tel. kom. 797 010 590 e-mail: [email protected] Marta Kara doradca tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] Mieczysław Orzechowski doradca tel. kom. 797 010 591 e-mail: [email protected] Opracowała Małgorzata Kulczyk W kwietniowym numerze PWR, przy prezentacji BP ODR Malbork błędnie podaliśmy numer telefonu kierownika tego biura - Pana Zdzisława Maciąga. Prawidłowy numer to: 607 930 235. Serdecznie przepraszamy! 10 O dobrostanie trzody chlewnej w Strzelinie W dniu 22 marca br., w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie odbyła się konferencja poświęcona wymogom zasad wzajemnej zgodności ze szczególnym uwzględnieniem dobrostanu trzody chlewnej. Od spełnienia tych zasad uzależnione jest otrzymywanie dopłat w ramach systemów wsparcia bezpośredniego i płatności w PROW. Po wystąpieniu Dyrektora Oddziału PODR - Pana Zdzisława Kołodziejskiego, odbyła się prezentacja firmy Hodowca Sp. z o.o., której jednym z produktów są systemy wentylacyjne. O tym, jak ważna jest właściwa wentylacja w budynkach inwentarskich, nie trzeba długo przekonywać. Właściwa wymiana powietrza ma istotny wpływ na wilgotność, optymalną temperaturę i stężenie szkodliwych gazów w chlewni. O systemach wentylacyjnych, ich rodzajach, zasadach działania mówił Andrzej Komornicki. Kolejny wykład dotyczył nowoczesnej profilaktyki trzody chlewnej. Przedstawił go lek. wet. Jacek Machoń. Choroba cirkowirusowa świń i mykoplazmowe zapalenie płuc to dwie choroby wirusowe, które występują praktycznie we wszystkich chlewniach i są przyczyną ogromnych strat ekonomicznych. Osłabiają odporność organizmu, co prowadzi do wyniszczania, zahamowania wzrostu i często do śmierci świń. Weterynaryjne aspekty żywienia trzody chlewnej przestawił lek. wet. Piotr Kołodziejczyk - pracownik POLSUS Warszawa. Podkreślił ogromne znaczenie wody w żywieniu świń. Wszystkie zwierzęta powyżej 2. tygodnia życia muszą mieć zapewniony dostęp do wystarczającej ilości świeżej wody – taki wymóg jest jednym z elementów dobrostanu. Najwięcej pytań mieli rolnicy do inspektorów weterynarii, którzy reprezentowali Powiatowego Lekarza Weterynarii. Kontrola wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwach rolnych wzbudza wiele emocji. Jak przebiega kontrola na miejscu, jaką dokumentację sprawdza inspektor i jakie są zasady punktacji w przypadku niezgodności – to tylko niektóre z zadawanych pytań. Ostatnim punktem konferencji był wykład pracownika Oddziału PODR - Barbary Urbaniak, na temat dobrostanu trzody chlewnej, który będzie obowiązywał producentów trzody chlewnej od 1 stycznia 2013 roku. Barbara Urbaniak 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Reklama Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 11 Pomorska Izba Rolnicza W Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej dniu 12 kwietnia br. odbyło się posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej. Podczas spotkania Zarząd zajmował się bieżącą działalnością Izby oraz zapoznał się z wnioskami Rad Powiatowych Pomorskiej Izby Rolniczej. Ponadto ustalił termin posiedzenia Zarządu z Przewodniczącymi Rad Powiatowych PIR na dzień 24 kwietnia br. i omówił wyjazd Zarządu PIR na XV-lecie działalności Krajowej Rady Izb Rolniczych w dniu 20 kwietnia br. Natomiast Dyrektor Biura przedstawił projekt porozumienia w sprawie organizacji z Województwem Pomorskim misji studyjnej do Holandii i Belgii. Podczas posiedzenia Zarząd omówił także szkody w zasiewach ozimych spowodowane ujemnymi skutkami przezimowania. W tej chwili powoływane są komisje do szacowania szkód w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej. Formą pomocy państwa dla poszkodowanych rolników jest uruchomienie preferencyjnej linii kredytów dla gospodarstw, w których szkody przekraczają 30% średniej rocznej produkcji rolnej z trzech lat, poprzedzających rok, w którym wystąpiły szkody, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej wielkości produkcji lub powyżej 1050 zł w odniesieniu do pojedynczego środka trwałego. Na zakończenie spotkania Prezes PIR rozdysponował nadchodzące spotkania i posiedzenia wśród Zarządu. Renata Wiczling Posiedzenie Rady Powiatowej PIR z powiatu Puck W dniu 20 marca br., w świetlicy wiejskiej w Święcinie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Puck. W posiedzeniu uczestniczyli: Włodzimierz Olszewski – Dyrektor OT ANR Gdańsk, Ryszard Drzewiecki – ANR OT Gdańsk, Iwona Wielińska-Fołta – Kierownik Biura Powiatowego PODR w Pucku, członkowie Rady Powiatowej PIR oraz rolnicy z gminy Krokowa. Spotkanie zostało zorganizowane na prośbę Agencji Nieruchomości Rolnych, ponieważ wiodącym tematem była restrukturyzacja gospodarstwa Świecino. Na wstępie Prezes Zenon Bistram powitał wszystkich przybyłych gości, przedstawił program spotkania i przekazał głos Dyrektorowi ANR. Dyrektor ANR OT w Gdańsku - Włodzimierz Olszewski przedstawił zmiany, jakie nastąpiły w nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Następnie ANR przedstawiła swoje propozycje podziału niektórych działek gospodarstwa Świecino, a po dyskusji zainteresowani zebrani zaproponowali, aby dwie największe działki podzielić na dwie części, a jedną z działek pozostawić w całości ze względu na słabsze gleby i zły dojazd. Resztę mniejszych działek pozostawić w całości. Agencja przystała na te propozycje, a Izba Rolnicza to poparła. Jednocześnie przedstawiciele Izby Rolniczej zażądali, aby przetargi były ograniczone. Na koniec Prezes PIR przedstawił kilka informacji na temat sytuacji polskiego rolnictwa oraz zmian w dopłatach bezpośrednich. Na tym spotkanie zakończono. Wojciech Richert 12 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Gdańskiego W dniu 21 marca br. odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Gdańskiego. W posiedzeniu udział wzięli: - członkowie Rady, - przedstawiciele Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, - przedstawiciele Agencji Nieruchomości Rolnych, - Pani Alina Wysocka – Kierownik BP PODR w Gdańsku, - Pani Emilia Grzyb – Prezes Stowarzyszenia „Trzy Krajobrazy”, - Pan Jarosław Jelinek – Dyrektor Biura PIR. Tematami spotkania były: - zmiany w wypełnianiu wniosków obszarowych o płatności obszarowe w 2012 roku, - możliwość zakupu gruntów przez rolników z powiatu gdańskiego w wyniku zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, - bieżąca działalność Pomorskiego Ośrodka Rolniczego oraz działalność Stowarzyszenia „Trzy Krajobrazy”, - omówienie wniosku z III Walnego Zgromadzenia Pomorskiej Izby Rolniczej, dotyczącego zniszczenia systemu melioracji w rejonie dzielnicy Gdańska-Olszynki podczas budowy południowej obwodnicy Gdańska. Pan Zbigniew Grajoszek – członek Rady Powiatowej PIR Powiatu Gdańskiego przedstawił problem, z jakim zmagają się od dłuższego czasu rolnicy z dzielnicy Olszynka i nikt nie potrafi, czy nie chce im pomóc. Podjęte rozmowy zainteresowanych rolników z wykonawcą oraz Urzędem Miasta Gdańska nie przyniosły konkretnych decyzji. Bezskutecznie prowadzone są działania mające na celu zaprzestania degradacji gruntów rolnych (wysokiej klasy) oraz systemu melioracyjnego. Z tego względu prelegent zwrócił się do Rady Powiatu Gdańskiego Pomorskiej Izby Rolniczej o zaintere- Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 sowanie się tą sprawą i interwencję. „Bardzo dziękuję Izbie za zaangażowanie i pomoc w ww. sprawie, ale ponieważ nie dostaliśmy żadnych odpowiedzi z instytucji, do których zostały wystosowane pisma, powinnyśmy osobiście spotkać się z Wojewodą Pomorskim”. Rada poparła stanowisko przedstawiciela Rady z Powiatu Gdańsk i podjęła wniosek o zorganizowanie spotkania Zarządu PIR z Wojewodą Pomorskim i zainteresowanymi wyżej wymienioną sprawą. Na zakończenie posiedzenia Pan Jerzy Romanowski - Zastępca Dyrektora Oddział Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w Gdańsku przedstawił i omówił nowe zasady współpracy, ustalone pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych a Krajową Radą Izb Rolniczych, zawarte w dniu 7 marca 2012 roku w Warszawie (nowe zasady współpracy są do wglądu w biurze PIR w Pruszczu Gdańskim). Renata Wiczling 13 Pomorska Izba Rolnicza Obrady Rady PIR Powiatu Bytowskiego W dniu 2 kwietnia br., w Centrum Informacji Turystycznej – Bramie Kaszubskiego Pierścienia w Miastku obradowała Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Bytowskiego. W obradach wzięli udział m.in.: Senator RP - Roman Zaborowski, Przewodniczący Komisji Rolnictwa Sejmiku Samorządowego Województwa Pomorskiego - Mirosław Batruch, przedstawiciele Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencji Nieruchomości Rolnych. W ramach prezentacji, zebrani obejrzeli film promocyjny „Miastko – brama do natury”. W dalszej części posiedzenia Senator Roman Zaborowski przekazał informacje będące w sferze zainteresowania rolników m.in. propozycje dotyczące podatku dochodowego w rolnictwie. Przedstawiciele ARiMR przybliżyli temat realizacji programów w ramach PROW 2007 - 2013, modulacji dopłat bezpośrednich dla polskich rolników, kwestię kar i zwrotów dopłat z realizowanych programów UE oraz zmian we wnioskach o dopłaty w 2012 r. Dyrektor Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych przedstawił plan sprzedaży ziemi i restrukturyzacji gospodarstw w powiecie bytowskim w 2012 r. oraz zasady sprzedaży i rozkładania należności na raty w kontekście ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz aktualnych rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Członkowie Rady zapoznali się z aktualnymi działaniami Inspekcji Weterynaryjnej oraz Inspekcji Ochrony Roślin. Kierownik KRUS w Bytowie wyjaśniła zasady opłacania składek zdrowotnych w rolnictwie, a Kierownik BP ODR Bytów poinformował o najistotniejszych działaniach doradztwa rolniczego. Do uczestnictwa w posiedzeniu byli zaproszeni: starosta, burmistrzowie, wójtowie oraz Przewodniczący Komisji Rolnictwa Rad Gmin Powiatu Bytowskiego. Posiedzeniu przewodniczył Leon Wnuk Lipiński, a w istotnych sprawach głos zabierali członkowie Rady oraz Delegat PIR do KRIR Andrzej Tandek. Kolejne posiedzenie Rady planowane jest na przełomie kwietnia i maja. Zenona Mazurczyk fot. www.miastko.pl Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Lęborskiego W dniu 29 marca br. odbyło się pierwsze w tym roku posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Lęborskiego. Ważnym dla rolników tematem posiedzenia była możliwość otrzymania odszkodowania za słupy elektryczne znajdujące się na działkach rolnych. Obecny na posiedzeniu mecenas Jan Woźnialis w bardzo jasny sposób omówił tryb postępowania w tej sprawie. Drugim istotnym tematem było odstępstwo rolne. Temat ten omówił Pan Jacek Bąkowski - przedstawiciel Agencji Nasiennej w Lesznie. Amata Chrostowska 14 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Powiatowa Rada Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Tczewskiego W dniu 3 kwietnia br., w Lipiej Górze, gm. Morzeszczyn odbyło się posiedzenie Powiatowej Rady Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu tczewskiego. Głównym tematem posiedzenia była restrukturyzacja Gospodarstwa Rolnego Majewo. Na spotkanie licznie przybyli rolnicy zainteresowani zakupem ziemi, przedstawiciele Agencji Nieruchomości Rolnych z Gdańska oraz obecny dzierżawca Gospodarstwa Majewo. Po dokładnej analizie map, zgromadzeni doszli do porozumienia w sprawie wyłączenia do sprzedaży poszczególnych działek. Kolejny poruszony temat dotyczył nowych regulacji w zakresie dopłat obszarowych. Na zadawane pytania odpowiadał przedstawiciel ARiMR. Rolnicy szczegółowo zostali poinformowani o zmianach, jakie w tym roku zostały wprowadzone we wnioskach o dopłaty bezpośrednie. Przedstawiciel PODR omówił skutki złego przezimowania roślin, spowodowane przez mrozy oraz wiosenne przymrozki. W chwili obecnej w gminach zostały powołane komisje ds. szacowania szkód powstałych w wyniku wymarznięć. Sytuacja na terenie powiatu tczewskiego jest poważna, do gmin wpłynęła duża liczba wniosków od poszkodowanych rolników. Anna Bełdycka Pomorski Stół Wielkanocny W dniu 22 marca br., w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu odbył się przegląd pn. „Pomorski Stół Wielkanocny”. W tegorocznym przeglądzie wzięły udział 32 koła gospodyń wiejskich z całego województwa. W tym ważnym wydarzeniu uczestniczyła również Pomorska Izba Rolnicza, która - jak co roku - ufundowała nagrody rzeczowe dla uczestniczek przeglądu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Nagrody dla uczestników przeglądu, w imieniu Pana Zenona Bistrama - Prezesa Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, wręczył Pan Władysław Sroka - Przewodniczący Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Malbork. Marcin Piątek fot. Wiesław Ulatowski 15 Pomorska Izba Rolnicza Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej. Perspektywa finansowa po 2014 roku Dnia 26 marca br., w Kościerzynie odbyła się konferencja „Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej. Perspektywa finansowa po 2014 roku” z udziałem Kazimierza Plocke - Sekretarza Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. O rganizatorami spotkania byli: Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kościerskiego, Starostwo Powiatowe w Kościerzynie, Miasto Kościerzyna i Gmina Kościerzyna. Licznie zebranych gości powitał Zdzisław Czucha Burmistrz Miasta Kościerzyna. Kazimierz Plocke - Sekretarz Stanu w MRiRW omówił przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2014 roku. Informacji o aktualnych działaniach Agencji Rynku Rolnego udzielił Radosław Szatkowski – Dyrektor ARR OT w Gdyni. Stefan Skonieczny, Dyrektor OR KRUS w Gdańsku, omówił reformę ubezpieczeń społecznych rolników. Nowości w zasadach wypełniania wniosków o dopłaty bezpośrednie przedstawił Roman Knitter z Biura Powiatowego ARiMR w Kościerzynie. Wiceminister Rolnictwa Kazimierz Plocke odpowiedział na liczne pytania, dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego rolników po zmianach, planowanego wy- 16 dłużenia wieku emerytalnego i wprowadzenia rachunkowości w gospodarstwach. Rolnicy wyrazili też swój niepokój w związku z likwidacją kwot mlecznych po 2015 roku. Rodzą się obawy, że powstanie sytuacja, jak na rynku trzody. Producenci mleka ponieśli spore nakłady na zakup kwot mlecznych. Boją się, że nie otrzymają żadnej rekompensaty. Poruszono także temat tzw. „afery solnej” oraz problemy lokalne – potrzebę regulacji rzeki Wierzycy i niekonsekwencję w kontrolowaniu wymogów związanych z ochroną środowiska. Rolnicy podkreślali, że w ich odczuciu inaczej się traktuje wielkie fermy, natomiast oni sami muszą przestrzegać wszystkich wymogów i jest to skrupulatnie kontrolowane. Na zakończenie uczestnicy spotkania udali się na mały poczęstunek, ufundowany przez Bank Spółdzielczy w Starogardzie Gdańskim, Oddział w Skarszewach. Anna Zelewska fot. Starostwo Powiatowe w Kościerzynie 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Gminny Turniej KGW w Pączewie W dniu 11 marca br. odbył się Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Gminy Skórcz. Wydarzenie miało miejsce w Zespole Szkół Publicznych w Pączewie. Uczestnikami przeglądu były m.in.: KGW Barłożno, KGW Pączewo, KGW Czarnylas i KGW Wielki Bukowiec. Kwalifikacje do turnieju powiatowego zdobyło KGW z Pączewa. Pomorską Izbę Rolniczą reprezentował na imprezie Pan Lech Kolaska - Członek Zarządu PIR. IX Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego Dnia 15 kwietnia 2012 roku, w Miejskiej Hali Sportowej im. A. Grubby w Starogardzie Gdańskim odbył się IX Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego, w którym wzięło udział 12 kół z naszego województwa. P ierwsze miejsce w turnieju zdobyło KGW Leszkowy z gminy Cedry Wielkie – laureat III Powiatowego Turnieju KGW Powiatu Gdańskiego. Organizatorem imprezy byli: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku oraz Miasto Starogard Gdański, natomiast jednym z uczestników i fundatorów nagród - Pomorska Izba Rolnicza, którą reprezentował Pan Lech Kolaska – Członek Zarządu. Anna Zaworska Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 17 Pomorska Izba Rolnicza Polisa legitymacją członkowską T ylko w formule ubezpieczeń wzajemnych płacący za polisę ubezpieczeniową staje się członkiem i udziałowcem zakładów ubezpieczeń. W Polsce istnieje kilka towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Najstarszym, a zarazem pierwszym, które powstało po przemianach gospodarczych jest Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW’. W dniu 26 marca br. obchodziło ono jubileusz 20-lecia pod hasłem „Razem od 20 lat”. Ojcami - założycielami Towarzystwa byli Henryk Wujec, a ze strony francuskiej Thierry Jeantet. Kapitał zakładowy powstał ze środków Fundacji Akcji Demokratycznej, Fundacji Pomocy Społecznej SOS, Fundacji Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych i Społecznej Fundacji Solidarność, a także Euresy zachodnio–europejskiego holdingu towarzystw ubezpieczeniowych. Idea ubezpieczeń wzajemnych – stara jak świat – była mocno zakorzeniona w Polsce rozbiorowej oraz w okresie międzywojennym. Powszechny Zakład Ubezpieczeń przejął w całości majątek po przedwojennym Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych i mało kto o tym dzisiaj pamięta. Ubezpieczenia wzajemne są jednym z trzech filarów ekonomii społecznej, obok kas zapomogowo-pożyczkowych i spółdzielni. Obecnie przeżywają one renesans i stanowią najliczniejszy i najmocniejszy ruch społeczny na świecie. Przyznanie nagrody Nobla Muhammadowi Yunusem za organizację kas zapomogowo–pożyczkowych w Bangladeszu jest tego najlepszym dowodem. Izby rolnicze, które również obchodzą w tym roku swój jubileusz, miały znaczący wpływ na rozwój Towarzystwa. W momencie ich powstawania szukano możliwości takiej działalności, która byłaby akceptowana przez rolników i dawała im wymierne korzyści. Ubezpieczenia wzajemne w izbach zainaugurowała Tarnowska Izba Rolnicza, tworząc pierwszy związek wzajemnościowy „Galicja”. W ślady tarnowskiej poszły prawie wszystkie izby rolnicze z tym, że najaktywniejsze były: kujawsko-pomorska, podkarpacka, świętokrzyska i łódzka. Formuła ubezpieczeń dawała środowisku wiejskiemu to, czego nie mogły dać inne zakłady ubezpieczeniowe – upodmiotowienie ubezpieczeń, wpływ na składkę i podział nadwyżki. Pozwalała pozostawić pieniądze na wsi oraz dawała dodatkową pracę rolnikom, którzy jako agenci stawali się osobami zaufania publicznego. Związki wzajemnościowe dawały ograniczoną autonomię dla określonej grupy ubezpieczonych, pozwalały na kontrolę działalności ubezpieczeniowej w zakresie reasekuracji, kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych, rezerw ubezpieczeniowych, a przede wszystkim wyniku finansowego, który w przypadku nadwyżki pozostawał do dyspozycji związku i był przeznaczany najczęściej na obniżkę składki. W strukturach TUW „TUW” funkcjonują związki różnych grup zawodowych, przede wszystkim rolników i kościołów. Dzisiejsze towarzystwo to zakład zrzeszający ponad milion członków, z tego większość to rolnicy, 18 z przypisem składki ponad 360 mln zł oraz z zyskiem netto, w 2011 r., w wysokości 23 mln zł. Udział w rynku ubezpieczeń towarzystwa wynosi niewiele, bo tylko 1,5%, ale pamiętajmy, że zaczynaliśmy od zera, budując kapitał przede wszystkim ze składek członkowskich. O przyszłość towarzystwa można by było być spokojnym, gdyby nie ciągle zmieniające się prawo za sprawą wszechobecnej Unii Europejskiej, która w swej ostatniej dyrektywie „Solvency II” preferuje giganty ubezpieczeniowe, nie dając żadnych preferencji dla ubezpieczeń wzajemnych, a przecież wszyscy – przede wszystkim w Unii Europejskiej – mówią o konieczności uspołecznienia i upodmiotowienia – jednym słowem przekazania władzy organizacjom prospołecznym. Dysonans między prawem a rzeczywistością jest oczywisty. Warto byłoby przypomnieć o hasłach, w których nie kapitał a człowiek jest najważniejszy: „Żyjemy nie dla siebie, ale dla innych i swojej ojczyzny”. Ekonomia społeczna potwierdza to na co dzień. Henryk Dankowiakowski Źródło: KulturaWsi.pl Więcej biurokracji, mniej jagnięciny P rzed Świętami Wielkiej Nocy podhalańscy górale mieli szansę wyeksportować więcej jagnięciny – głównie do Włoch, bowiem od ponad 25 lat właśnie Włosi są liczącym się odbiorcą polskiej jagnięciny z Podhala, a szczególne nasilenie skupu przypada na okres przed Wielkanocą. Tak się jednak nie stało i nie jest to rzecz incydentalna. Z roku na rok górale z Podhala sprzedają bowiem Włochom coraz mniej jagniąt. Jeszcze trzy lata temu było to 20 tys. sztuk, a w bieżącym roku już tylko 10 tys. sztuk. Włosi niezwykle cenią smak podhalańskiej jagnięciny i gotowi są kupować jej więcej, ale do zwiększonej sprzedaży nie kwapią się polscy hodowcy. Główną przeszkodą są, jak twierdzą, bariery biurokratyczne. Aby sprzedać jagnięta, hodowcy muszą dla każdej sztuki kilkakrotnie przepisywać „te same papiery”. Są to numery ksiąg rejestracyjnych, zgłoszenia do ARiMR, zgłoszenia przemieszczania zwierzęcia oraz badania weterynaryjne. Jest to bardzo pracochłonne zajęcie szczególnie dla właścicieli dużych stad. Do tego każde jagnię podczas transportu musi być zaopatrzone w elektroniczny chip. Kosztuje on 10 zł, a po dotarciu zwierząt do celu jest utylizowany. Jeśli Komisja Europejska pozytywnie rozpatrzy wniosek polskich górali o wpisaniu jagnięciny podhalańskiej na listę produktów regionalnych, to należy liczyć się z tym, że przepisów biurokratycznych będzie nie mniej, a więcej. Opracowanie Jan Machynia Źródło: KulturaWsi.pl 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Zakończenie kursu bukieciarstwa W dniu 23 marca br., w świetlicy wiejskiej w Kołdowie odbyło się zakończenie kursu bukieciarstwa. Beneficjentami kursu były panie z gminy Człuchów i gminy Przechlewo. Kurs prowadziła pani Ewa Jankowiak. Kursantki opanowały sztukę układania bukietów, robienia stroików i innych ozdób z kwiatów, kłosów, gałęzi itp. Koordynator projektu Gabriela Łozowicka Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 19 Dla wsi i regionu Pomoc dla rolników z tytułu ujemnych skutków przezimowania S ilne mrozy, które wystąpiły w okresie zimowym 2011/2012, przy jednoczesnym braku wystarczającej okrywy śnieżnej, spowodowały duże szkody w zasiewach ozimin w wielu regionach Polski. Szacuje się, że w całym kraju zniszczeniu uległo ok. 1,4 mln ha upraw, w tym przede wszystkim pszenicy, pszenżyta i rzepaku. Straty wystąpiły także w naszym województwie. W niektórych gospodarstwach, np. na terenie Żuław, zniszczeniu uległo 100% zasiewów. Poszkodowani rolnicy mogą korzystać z kilku form pomocy państwa. Dla rolników, u których w gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem ujemnych skutków przezimowania, uruchomiony został program pomocy, obejmujący następujące formy wsparcia: 1. Pomoc na ponowne obsianie powierzchni, w wysokości 100 zł/ha uprawy żyta, jęczmienia, pszenżyta, pszenicy, rzepaku lub rzepiku, trwałych użytków zielonych i ozimych upraw nasiennych. Pomoc będzie wypłacana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Warunkiem jej udzielenia jest złożenie przez poszkodowanego rolnika wniosku o pomoc we właściwym biurze powiatowym ARiMR, w terminie do 1 czerwca 2012 r. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie o powierzchni upraw rolnych, wymagającej ponownego obsiania, potwierdzone przez komisję powołaną przez wojewodę lub kopię protokołu z oszacowania strat. Pomoc przeznaczona jest dla wszystkich rolników, u których wystąpiły szkody w wyniku złego przezimowania. Nie ma warunku ubezpieczenia 50% powierzchni upraw oraz przekroczenia progu 30% szkód w całym gospodarstwie rolnym. Pomoc ta jest zaliczana do pomocy de minimis w rolnictwie. Oznacza to, że jej wielkość ogółem nie może przekroczyć 7 500 euro dla 1 beneficjenta w okresie 3 lat obrotowych (w bieżącym roku bierze się pod uwagę lata 2012, 2011 i 2010). Do pomocy tej zalicza się także m. in. dopłaty do zużytego materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany oraz ulgi i zwolnienia w podatku rolnym i w podatku od nieruchomości. 2. Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych oraz poręczeń lub gwarancji spłaty tych kredytów. Wysokość oprocentowania kredytu wynosi 0,1% w skali roku dla rolników, którzy w dniu wystąpienia szkód posiadali ważną umowę ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw (z wyłączeniem łąk i pastwisk) lub co najmniej 50% liczby zwierząt w gospodarstwie. W przypadku braku takiej umowy oprocentowanie kredytu wyniesie 3,85% w skali roku. Do wniosku kredytowego należy dołączyć opinię wojewody z zakresem i wysokością szkód oszacowanych przez komisję, powołaną przez tego wojewodę. 20 3. Odraczanie terminów płatności składek na ubezpieczenie społeczne i rozkładanie ich na raty. Na wniosek poszkodowanego rolnika bieżące składki mogą być też umarzane częściowo lub w całości. 4. Odraczanie, rozkładanie na raty, umarzanie częściowo lub w całości należności rolnika wobec Agencji Nieruchomości Rolnych. 5. Ulgi w podatku rolnym za 2012 r., stosowane przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast. 6. Pomoc w opłacaniu bieżących składek na ubezpieczenia zdrowotne rolników. Pomoc, wymieniona w punktach od 2 do 5, dotyczy rolników, których straty oszacowane przez komisję wojewody wyniosą powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie lub powyżej 1050 zł w środkach trwałych (np. sady, plantacje wieloletnie). Łączna kwota pomocy zostanie pomniejszona o 50%, jeżeli rolnik w dniu wystąpienia szkody nie posiadał ważnej umowy ubezpieczenia, obejmującej co najmniej 50% powierzchni upraw rolnych (z wyłączeniem łąk i pastwisk) lub 50% liczby zwierząt gospodarskich od co najmniej jednego z następujących ryzyk: suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny. Powyższa pomoc będzie udzielana ze środków budżetu państwa, na podstawie przepisów prawa unijnego i krajowego. W chwili opracowywania tego artykułu nie zostały jeszcze opublikowane wszystkie akty prawne, regulujące udzielanie pomocy dla rolników, u których wystąpiły szkody z tytułu złego przezimowania upraw. Na podstawie informacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowała Ewa Szymańska 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Istotne informacje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 marca 2012 r. poz. 302/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 22 marca 2012 r. Data wejścia w życie: 4 kwietnia 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 marca 2012 r. poz. 311/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu wyboru lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 22 marca 2012 r. Data wejścia w życie: 4 kwietnia 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 marca 2012 r. poz. 313/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzania przez instytucję zarządzającą kontroli w odniesieniu do instytucji pośredniczących oraz operacji realizowanych w ramach programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” Data ogłoszenia: 26 marca 2012 r. Data wejścia w życie: 8 kwietnia 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2012 r. poz. 330/2012 Przekazywania danych przez organizacje producentów, oznaczania wycofanych produktów rybnych oraz przekazywania informacji przez okręgowych inspektorów rybołówstwa morskiego Data ogłoszenia: 27 marca 2012 r. Data wejścia w życie: 9 kwietnia 2012 r. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2012 r. poz. 358/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych mających zastosowanie do nasienia bydła Data ogłoszenia: 4 kwietnia 2012 r. Data wejścia w życie: 5 kwietnia 2012 r Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 marca 2012 r. poz. 358/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Data ogłoszenia: 30 stycznia 2012 r. Data wejścia w życie: 13 kwietnia 2012 r Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Konkurs Agroliga 2012 Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza przedsiębiorczych rolników i firmy z obszaru rolnictwa do udziału w kolejnej edycji Konkursu AGROLIGA 2012. Szczegółowych informacji o Konkursie udzielają pracownicy Biur Powiatowych Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Regulamin konkursu dostępny na stronie www.podr.pl Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 21 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Rolnictwo na Pomorzu W ojewództwo pomorskie należy do województw nierozerwalnie związanych z dużą aglomeracją miejską. Na ogólną liczbę 2,2 mln mieszkańców, w miastach mieszka ok. 69%. W aglomeracji trójmiejskiej i Słupsku mieszka ok. 859 tys. osób, co stanowi 39% mieszkańców województwa. W strukturze gospodarczej województwa pomorskiego istotnym działem jest również rolnictwo. W ogólnej powierzchni województwa pomorskiego użytki rolne stanowią 863 335 ha, a lasy i grunty leśne 671 126 ha. Grunty orne zajmują 704 833 ha, w tym pod zasiewami było 573 000 ha, a pozostała część to odłogi i ugory. W skali 16 województw, Pomorskie zajmuje 8. miejsce pod względem powierzchni ogólnej, 11. miejsce pod względem użytków rolnych i 6 miejsce pod względem powierzchni lasów. Duża powierzchnia lasów, jezior i dostęp do morza dają możliwość dynamicznego rozwoju agroturystyki w województwie. Klimat województwa pomorskiego ma charakter przejściowy pomiędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Charakterystyczną cechą tego klimatu jest przesunięcie pór roku w stosunku do środkowej Polski i skrócenie okresu wegetacji. Wiosna i lato są opóźnione i krótsze, okresy przedzimowy, zimy i przedwiośnia są natomiast znacznie dłuższe, co powoduje przesunięcie terminów zborów, a w konsekwencji ograniczenie lub nawet wykluczenie uprawy międzyplonów ścierniskowych i opóźnienia w terminie siewu ozimin pookopowych. Takie warunki ograniczają również uprawę roślin ciepłolubnych. Roczna różnica temperatury powietrza pomiędzy rejonami wynosi 1,5° C, a różnica pomiędzy najdłuższym a najkrótszym okresem wegetacji sięga 11 dni. Udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi od 18% - w powiecie tczewskim do 78% powierzchni gruntów ornych w powiecie wejherowskim. 22 W województwie pomorskim wyróżnia się 4 rejony łączące w sobie najistotniejsze cechy krajobrazu rolniczego: nadmorski, kaszubski, Żuławy i Powiśle. Rejon Żuław i Powiśla charakteryzują najlepsze gleby i warunki produkcyjne. Przeważają tu mady, gleby bagienne i brunatne oraz mursze. Tu również znajdują się najcięższe do uprawy w Polsce iły gniewskie - gleby zaliczane do I klasy bonitacyjnej. W obu rejonach rolnicy uzyskują najwyższe plony zbóż, buraków cukrowych i rzepaku. Są tu także potencjalne możliwości rozwoju warzywnictwa i sadownictwa. Wcześniejsza wegetacja wiosną i wyższa suma temperatur niż w innych częściach województwa sprzyjają wysokiemu plonowaniu roślin. Rejon nadmorski charakteryzuje się sporym pofałdowaniem terenu i klimatem ukształtowanym pod silnym wpływem Bałtyku. Typy gleb są różne: od piasków gliniastych i glin zwałowych na płycie puckiej, do dużych powierzchni gleb torfowych w dolinach Redy i Łeby. Duża ilość trwałych użytków zielonych sprzyja hodowli bydła o różnym kierunku użytkowania. Jakość gleb pozwala na uprawę i uzyskiwanie wysokich plonów wielu roślin, pomijając najbardziej wymagające. Rejon kaszubski z czołowymi wzniesieniami morenowymi dużą lesistością, obfitością jezior i oczek wodnych cechuje się największą różnorodnością. Przeważają tu gleby lekkie, w głównej mierze wytworzone z piasków i żwirów zwałowych, o niskiej przydatności rolniczej. Ścieranie się klimatów morskiego i lądowego oraz urozmaicona rzeźba terenu są przyczyną dużej zmienności pogody. Opóźnione wiosny i wcześnie pojawiające się jesienne przymrozki są corocznym zjawiskiem przyrodniczym, co znacznie skraca okres wegetacji roślin i sprawia, że warunki przyrodnicze rejonu kaszubskiego są mało korzystne dla produkcji roślinnej, a uzyskiwane plony są średnio niższe i bardziej zawodne niż w pozostałych rejonach. Struktura agrarna w województwie pomorskim jest lepsza od średniej w kraju. W 2010 r. największą liczbę gospodarstw rolnych, według grup obszarowych użytków rolnych, stanowiły gospodarstwa o powierzchni 1 ha (18,1%). W grupie obszarowej od 1 do 5 ha gospodarstwa te stanowiły 16,2%. Największe różnice pomiędzy województwem pomorskim a średnią w Polsce występują w grupie gospodarstw o powierzchni 15 - 50 ha. Liczbę gospodarstw rolnych według grup obszarowych użytków rolnych w 2010 r. przestawia wykres nr 1. Według GUS, średnia powierzchnia UR (użytków rolnych), 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym przypadająca na 1 gospodarstwo, wynosi w Polsce 7,6 ha, natomiast w województwie pomorskim 13,17 ha, co plasuje województwo na 3. miejscu w kraju. Natomiast średnia powierzchnia UR za rok 2010, publikowana przez ARiMR na podstawie złożonych wniosków o dopłaty powierzchniowe, wynosi 10,23 ha dla kraju i 18,84 ha dla woj. pomorskiego. Dane te potwierdzają 3. pozycję w kraju, pod względem wielkości gospodarstw, zajmowaną przez woj. pomorskie. Średnie powierzchnie gospodarstw rolnych i ludność na obszarach wiejskich woj. pomorskiego przedstawia tabela nr 1. Dane w tabeli 1. ilustrują również znaczące różnice pomiędzy regionami w zakresie średniej powierzchni użytków rolnych w ha przypadających na gospodarstwo oraz udziału mieszkańców zamieszkujących na obszarach wiejskich. Najwyższa średnia wielkość gospodarstw w woj. pomorskim, notowana jest w powiecie sztumskim (33,89 ha), malborskim (30,65 ha) oraz człuchowskim (24,99 ha). Najniższa natomiast w powiecie kartuskim (7,14 ha), wejherowskim (8,69 ha) i puckim (9,11 ha). Liczbę gospodarstw rolnych, według rodzaju prowadzonej działalności rolniczej w 2010 roku, przedstawia wykres 2. Wynika z niego, iż największą liczbę gospodarstw stanowią gospodarstwa z produkcją roślinną i zwierzęcą (42,53%). Gospodarstwa prowadzące produkcje roślinną stanowią 33,99%, natomiast produkcję zwierzęcą jedynie 8,21%. Na przestrzeni ostatnich lat można stwierdzić, że tendencja ta utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie. Wykres 1. Liczba gospodarstw rolnych według grup obszarowych użytków rolnych w 2010 roku (w tys.) Tabela 1. Powierzchnia gospodarstw rolnych i ludność na obszarach wiejskich woj. pomorskiego Średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego w ha użytków rolnych % udział mieszkańców obszarów wiejskich 12,82 55,29 Kaszubski 9,75 64,98 Żuławy i Powiśle 21,65 47,99 Region Nadmorski Wykres 2. Liczba gospodarstw rolnych według rodzaju prowadzonej działalności rolniczej w 2010 roku Produkcja roślinna Najlepszymi warunkami glebowymi do prowadzenia produkcji rolnej są powiaty: malborski, nowodworski, tczewski i gdański. Najgorsze z kolei warunki występują w powiecie kościerskim, kartuskim i bytowskim. Tabela nr 2 przedstawia użytki rolne według klas bonitacyjnych w województwie pomorskim. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Tabela 2. Użytki rolne według klas bonitacyjnych w % Rodzaje użytków OGÓŁEM Ogółem (%) 100,0 W klasach bonitacyjnych (w %): I II III IV V VI 0,2 4,7 23,0 37,5 21,3 13,3 Źródło: Rocznik statystyczny WUS Gdańsk 23 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla województwa pomorskiego wynosi 66,2 (w skali stupunktowej) i jest nieco niższy od wskaźnika krajowego (66,6). Wyznaczone wskaźniki WRPP dla poszczególnych gmin i powiatów pozwalają wyróżnić w granicach województwa 4 zdecydowanie różniące się podregiony. Na terenie woj. pomorskiego uprawia się przeciętnie ok. 400 – 430 tys. ha zbóż, ok. 72 - 75 tys. ha rzepaku, ponad 20 – 22 tys. ha ziemniaków i ok. 10 tys. ha buraków cukrowych. Udział powierzchni uprawy zbóż w powierzchni zasiewów ogółem waha się, w zależności od roku, w granicach 70 - 73%, zaś uprawy ziemniaków w granicach 3 - 5%. Strukturę zasiewów w województwie pomorskim, w roku 2010 przedstawia tabela nr 3. Wśród producentów zbóż dominują gospodarstwa duże o powierzchni 100 ha i więcej. Areał uprawy zbóż stanowił w roku 2010, w tej grupie gospodarstw, 33,3% powierzchni uprawy zbóż ogółem. Natomiast około 62% powierzchni uprawy zajmowały rośliny przemysłowe. W tej grupie roślin dominującymi gatunkami są rzepak i rzepik. Uprawa buraków cukrowych limitowana jest kwotami cukrowymi. W województwie funkcjonuje jedna cukrownia - Cukrownia „Malbork”, która w ostatniej kampanii (2011/ 2012) przerobiła ponad 0,5 mln ton buraków na cukier. Następuje powolny spadek powierzchni uprawy ziemniaków. Nie tak dawno Polska była jednym z największym producentów na świecie. W naszym województwie uprawa tej rośliny ma miejsce w regionach, gdzie dominują gleby słabsze (Kaszuby). Produkcja zwierzęca Dane dotyczące stanu pogłowia poszczególnych gatunków zwierząt hodowlanych, utrzymywanych w gospodarstwach rolnych w woj. pomorskim, przedstawia wykres 3. W pogłowiu bydła od wielu lat odnotowuje się niekorzystną tendencję spadkową. Jedną z przyczyn tego spadku jest konieczność 24 Tabela 3. Struktura zasiewów w woj. pomorskim w roku 2010 Wyszczególnienie Powierzchnia upraw w tys. ha Zboża w tym: podstawowe % udział 406,3 342,1 70,9 59,7 Przemysłowe w tym: rzepak i rzepik buraki cukrowe 83,7 14,7 73,3 9,9 12,8 1,7 Ziemniaki 20,8 3,6 Strączkowe jadalne 2,5 0,4 Pastewne 44,9 7,8 Pozostałe w tym: warzywa gruntowe 14,8 5,8 2,6 1,0 573,0 100,0 Ogółem Źródło: Rocznik statystyczny WUS Gdańsk Wykres 3. Zwierzęta w gospodarstwach rolnych w 2010 roku (w tys.) ponoszenia dużych kosztów modernizacyjnych, w celu spełnienia przez gospodarstwa wymogów jakościowych, sanitarno-weterynaryjnych oraz ochrony środowiska. Intensywność obsady bydła, a także owiec na 100 ha UR jest w województwie niższa od średniej krajowej. Stan pogłowia bydła w 2010 roku osiągnął poziom 195,6 tys. szt. Należy odnotować fakt wyraźnego obniżania się udziału stada podstawowego. W strukturze stada bydła nastąpiła redukcja populacji krów, co jest w dużej mierze wynikiem kwotowania produkcji mleka po przystąpieniu Polski w 2004 roku do UE oraz zaostrzenia wymagań jakościowych dla produkcji mleka. Część rolników, którzy nie otrzymali kwot mlecznych, wycofała się z chowu bydła mlecznego. Gospodarstwa prowadzące chów i hodowlę trzody chlewnej w województwie stanowiły 3,2% ogólnej liczby gospodarstw utrzymujących trzodę chlewną w kraju. Najwięcej trzody utrzymują gospodarstwa w grupie obszarowej od 10 do 15 hektarów użytków rolnych (24,8%). Wielu z producentów trzody chlewnej wycofało się w ciągu ostatnich lat z produkcji żywca wieprzowego z powodu dużych wahań lub 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym wręcz spadku opłacalności. W 2010 roku zaledwie 0,5 tys. gospodarstw zajmowało się chowem owiec, tj. 0,8% ogółu gospodarstw. Na jedno gospodarstwo przypadało średnio 37,2 sztuk. Chowem drobiu zajmuje się ok. 20,5 tys. gospodarstw. Stan pogłowia, w stosunku do roku 2002, uległ zmniejszeniu o prawie 19%. Mimo to żywiec drobiowy cieszy się dużym zainteresowaniem wśród konsumentów, co rokuje wzrostem podaży. Działalność pozarolnicza Rolnicy w woj. pomorskim podejmują dodatkową działalność w zakresie swoich możliwości technicznych i finansowych. Największy procent przedsięwzięć stanowią usługi. Jest to uwarunkowane przede wszystkim posiadaniem bazy mieszkaniowej, jak w przypadku działalności agroturystycznej (rozwijającej się tradycyjnie przede wszystkim w regionie Kaszub i nadmorskim, ale także coraz intensywniej w rejonie Kociewia), czy parku maszynowego wykorzystywanego w usługach transportowych, agrotechnicznych i innych. Eksponowanie wiejskich wartości kulturowych, tradycji, dziedzictwa kulturowego, ich odnowa i utrzymanie, stanowią ważne priorytety obszarów zdecydowanych na rozwój gospodarki turystycznej na wsi. Niezwykle trudnym elementem jest jednak zachowanie harmonii między tradycyjnymi walorami obszarów wiejskich a rozwojem gospodarczym wsi, decydującym o satysfakcji ekonomicznej mieszkańców. Koniunktura agroturystyki zależy w dużym stopniu od stałego monitorowania potrzeb i preferencji turystów, które są zmienne i bardzo niestabilne, a jednocześnie od nieustannego kreowania potrzeb wypoczynku na wsi. Rozwój agroturystyki uzależniony jest głównie od atrakcyjności turystycznej terenów, na których zlokalizowane są gospodarstwa. O atrakcyjności wiejskiej przestrzeni agroturystycznej decyduje także miejscowa ludność i gościnność. O opłacalności zaś decydują przede wszystkim długość Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Agroturystyka to jeden z częściej podejmowanych kierunków działalności pozarolniczej w województwie pomorskim i liczba sezonów oraz wykorzystanie bazy noclegowej. Prawie czwartą część rolników-przedsiębiorców stanowią kobiety. Zdecydowana większość z nich zajmuje się handlem, zwłaszcza detalicznym lub usługami, głównie agroturystyką i gastronomią. Mężczyźni najczęściej świadczą usługi transportowe, agrotechniczne, utrzymania dróg i prac leśnych. Rolnicy-handlowcy zajmują się przeważnie sprzedażą hurtową, głównie środków do produkcji rolnej oraz materiałów budowlanych. Rolnicy prowadzący działalność gospodarczą to przede wszystkim ludzie młodzi. Ponad 60%, spośród nich, to osoby w wieku do 45 lat. Czynnikiem sprzyjającym pojęciu decyzji o rozpoczęciu działalności gospodarczej jest wykształcenie. Aż 43,6% rolników, którzy prowadzą własne przedsięwzięcia, ma wykształcenie średnie lub wyższe. Jedną z możliwości zwiększenia dochodowości w gospodarstwie rolniczym jest uczestnictwo w grupie producenckiej. Obecnie w województwie zarejestrowanych jest około 60 grup producenckich. Inną formą wspólnego działania rolników jest tworzenie stowarzyszeń, zrzeszeń, a także grup niesformalizowanych. Podsumowanie Na terenie województwa pomorskiego istnieją zróżnicowane warunki przyrodnicze do prowadzenia produkcji rolnej. Stwarzają one duże możliwości do dywersyfikacji produkcji rolnej. Dynamika rozwoju uzależniona jest od ogółu czynników tworzących różne układy w poszczególnych podregionach. Dlatego też do najważniejszych zadań należy: - popularyzacja wiedzy związanej z zasadami Wspólnej Polityki Rolnej oraz wspieranie rozwoju obszarów wiejskich w UE, - uświadamianie rolnikom potrzeby restrukturyzacji, modernizacji oraz wdrażania nowoczesnych technologii uprawy roślin i produkcji zwierzęcej, - intensyfikacja działań integracyjnych wśród producentów rolnych oraz szukanie dodatkowych i alternatywnych źródeł dochodu, - zwiększenie zdolności rolników do adsorpcji środków unijnych. Tadeusz Plichta Artykuł pt. „Sytuacja na rynku rzepaku”, który ukazał się w kwietniowym wydaniu Pomorskich Wieści Rolniczych, napisał Pan Tadeusz Plichta. Serdecznie przepraszamy autora za brak tej informacji pod opublikowanym tekstem. 25 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Wyniki gospodarstw rolnych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość PL FADN w woj. pomorskim w latach 2004-2010 3 Krowy mleczne 27 Zwierzęta trawożerne 35 Zwierzęta ziarnożerne 45 Mieszane 155 Ogółem 345 Budynki 18,54 40,69 7,25 10,28 11,26 Maszyny i urządzenia 76,14 51,80 33,63 76,41 56,53 Zwierzęta reprodukcyjne płci żeńskiej 152,60 45,45 12,20 -5,88 -8,37 % Ze względu na procedury obowiązujące w systemie rachunkowości FADN, uniemożliwiające prezentację danych w grupach poniżej 15 gospodarstw, w analizie pominięte zostały gospodarstwa wyspecjalizowane w uprawach ogrodniczych i trwałych. Uprawy polowe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane Użytki rolne Pow. UR w 2010 r. 87,7 33,1 36,9 42,5 53,9 Wzrost pow. UR w stosunku do 2004 r. w % 14,8 3,7 12,3 15,3 2,7 Wyszczególnienie Mieszane Uprawy trwałe Zwierzęta ziarnożerne 3 Wyszczególnienie Zwierzęta trawożerne 77 Uprawy ogrodnicze Krowy mleczne Uprawy polowe Wzrost wartości niektórych składników aktywów w okresie lat 2004-2010 w poszczególnych typach gospodarstw w % Uprawy polowe N a 5880 gospodarstw w Polsce nieprzerwanie prowadzących badania dochodowości swoich gospodarstw w latach 2004-2010, w ramach systemu rachunkowości rolnej PL FADN, w woj. pomorskim takich gospodarstw było 345. Gospodarstwa te, pod względem specjalizacji produkcji, zakwalifikowane zostały do następujących typów produkcyjnych: Z tabeli wynika, że gospodarstwa produkcji polowej największy przyrost wartości zanotowały w przypadku zwierząt stada podstawowego. Mogłoby to świadczyć o próbie dywersyfikacji produkcji w gospodarstwach tego typu, jednak w wymiarze bezwzględnym wartość stada podstawowego w tych gospodarstwach jest niewielka – w 2004 r. wynosiła ok. 6 tys. zł, natomiast w 2010 wzrosła do ok. 15 tys. zł. Ilustracją analizy dotyczącej niektórych składników majątku trwałego może być wykres przedstawiający kształtowanie się zaangażowania inwestycyjnego poszczególnych typów gospodarstw w kolejnych latach badań. Inwestycje brutto Przedstawione informacje potwierdzają dane statystyczne wskazujące na powiększanie się powierzchni gospodarstw, wskazują jednak na niejednorodność tego wzrostu. Aktywa trwałe Ze względu na zmianę zasad wyceny ziemi - z normatywnej, opartej o klasę bonitacyjną i cenę żyta na wycenę według rolnika, i wynikającą z tego znaczną różnicę w wartościach wyceny ziemi, od roku 2009 dane dotyczące tego składnika aktywów zostały pominięte. 26 Jedynie w gospodarstwach produkcji polowej wyraźny jest stały wzrastający trend inwestycyjny. Inwestycje te dotyczą w przeważającej części maszyn i urządzeń, w dużo mniejszym stopniu budynków oraz ziemi. W tym ostatnim przypadku czynnikiem limitującym jest podaż. W gospodarstwach mleczarskich, po 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym okresie znacznego spadku nakładów inwestycyjnych w latach 2006 - 2009, wyraźne ożywienie dało się zauważyć w 2010 r. (efekt działania „Modernizacja gospodarstw mleczarskich”). Nakłady inwestycyjne w równym stopniu musiały dotyczyć zarówno budynków, jak i maszyn i urządzeń. W gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji zwierząt ziarnożernych wyraźne są znaczące różnice w poziomie nakładów inwestycyjnych, w kolejnych latach. W gospodarstwach mieszanych i trawożernych od roku 2009 obserwuje się wyraźne zmniejszenie nakładów inwestycyjnych. Zaangażowanie inwestycyjne gospodarstw mocno skorelowane jest z poziomem zadłużenia długoterminowego. ją do zarządzania zapasami produktów rolnych. Ryzyko związane z koniecznością magazynowania tych produktów w sposób naturalny najbardziej dotyczy gospodarstw produkcji polowej i w tym typie produkcji uwidoczniony jest największy wzrost wartości zapasów. Niewątpliwie związane to jest z poprawą wyposażenia gospodarstw w magazyny, uniezależniające od konieczności sprzedaży płodów rolnych bezpośrednio po zbiorze. Produkcja Struktura wartości produkcji jest odzwierciedleniem specjalizacji. Udział wartości produkcji roślinnej w produkcji ogółem Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2004 88,7 22,2 28,1 19,7 56,2 2005 88,5 15,6 22,1 16,9 50,6 2006 89,7 16,6 24,4 21,2 52,2 2007 92,5 24,5 30,5 29,1 58,1 2008 91,0 19,3 21,4 20,4 54,5 2009 88,6 19,4 23,1 19,8 54,6 2010 91,8 19,2 22,6 26,9 60,7 Wyszczególnienie Uprawy polowe Kredyty długoterminowe Aktywa bieżące Zwierzęta ziarnożerne Mieszane Zwierzęta trawożerne Krowy mleczne Wyszczególnienie Uprawy polowe Wzrost wartości zapasów produktów rolnych w okresie lat 2004-2010, w poszczególnych typach gospodarstw, w % 94,50 45,35 % Zapasy produktów rolnych 48,74 24,51 23,40 Zapasy produktów rolnych % W gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji zwierzęcej, udział wartości produkcji roślinnej mieści się w przedziale ok. 20 - 30%. W gospodarstwach niewyspecjalizowanych „mieszane” przedział ten zawiera się między 50 - 60%. Natomiast w gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji polowej, ok. 90% wartości produkcji ogółem stanowi produkcja roślinna. Na wykresie przedstawiającym wartość produkcji ogółem we wszystkich typach produkcyjnych, oprócz typu zwierzęta ziarnożerne, widoczny jest wzrost wartości produkcji do roku 2007, następnie dwa kolejne lata zmniejszenie produkcji i wzrost w roku 2010. Poziom produkcji z roku 2010 jest wyższy od osiągniętego w 2007 r. Wartość produkcji ogółem Dane z badań rachunkowych wskazują, że gospodarstwa w woj. pomorskim coraz większą wagę przywiązu- Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 27 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Jeżeli jednak osiągane wartości produkcji poddane zostaną korekcie uwzględniającej inflację występującą w kolejnych latach, okaże się, że poziom wartości produkcji w roku 2010 jest jeszcze poniżej poziomu z roku 2007. Wyjątkiem są tylko gospodarstwa w typie „zwierzęta ziarnożerne”, których wartość produkcji w 2010 roku, także z uwzględnieniem inflacji, przekroczyła osiągniętą w 2007 r. Dochód osiągnięty w 2010 roku był z kolei najwyższy w dotychczasowym okresie badań. Jak to się stało, skoro wartość produkcji, przy uwzględnieniu inflacji była niższa od osiągniętej w 2007 roku, a koszty wyższe? Odpowiedź może być tylko jedna – dopłaty. Mają one wzrastające znaczenie w stabilizacji dochodów rolniczych. Dopłaty do działalności operacyjnej Wartość produkcji ogółem przy uwzględnieniu inflacji Mieszane Zwierzęta ziarnożerne Wyszczególnienie Zwierzęta trawożerne Koszty ogółem przy uwzględnieniu inflacji Udział dopłat do działalności operacyjnej w dochodzie rolniczym Krowy mleczne Zupełnie inny mechanizm występuje w przypadku kosztów. W tym przypadku, niezależnie, czy analizujemy koszty w ujęciu bezwzględnym, czy z uwzględnieniem inflacji, we wszystkich typach gospodarstw, koszty w roku 2010, były wyższe od notowanych w roku 2007. Uprawy polowe Koszty % Dochód Dochód generalnie wzrastał do roku 2007. Następujące po nim dwa kolejne lata były okresem charakteryzującym się znaczną obniżką dochodu. Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego przy uwzględnieniu inflacji 2004 15,8 13,4 15,9 4,9 14,8 2005 53,0 28,4 19,1 25,9 74,4 2006 47,1 40,8 42,0 40,4 126,6 2007 33,5 20,5 21,1 33,5 63,8 2008 67,3 38,8 41,2 47,2 105,6 2009 78,3 78,4 91,1 40,3 116,5 2010 54,1 37,7 42,7 39,1 80,6 W gospodarstwach niewyspecjalizowanych „mieszane” brak dopłat w latach 2008 - 2009 skutkowałby dochodem ujemnym. Daniel Roszak Reklama PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard • nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% • nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 • nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% tel./fax (91) 578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl 28 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Z wizytą w Łączyńskiej Hucie Na Kaszubach, w miejscowości Łączyńska Huta, leżącej w gminie Chmielno, w odległości 17 km od Kartuz, znajduje się gospodarstwo rolne Państwa Barbary i Huberta Lewnów. G ospodarstwo Państwa Lewnów leży na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, bezpośrednio nad jeziorem Raduńskim Dolnym, na którym znajduje się „bajkowy” półwysep Paszk o powierzchni 12 ha, wchodziący w skład gospodarstwa. Pan Hubert przejął 40-hektarowe gospodarstwo od swoich rodziców - Heleny i Józefa - w 1970 roku. Było ono wówczas wielokierunkowe. - Panie Hubercie, jakie były początki tego gospodarstwa. Od czego Pan zaczynał gospodarowanie? Ponad 100 lat temu mój dziadek kupił tzw. „resztówkę” poniemieckiego majątku ziemskiego z zabu- Gospodarstwo widziane z ,,lotu ptaka” z widokiem na półwysep Paszk (fot. Artur Socha) dowaniami i obszernym budynkiem mieszkalnym. Gospodarstwo położone było na terenie bardzo atrakcyjnym krajobrazowo, ale o słabych glebach, bo tylko 0,5 ha stanowiły ziemie klasy IV b, a reszta to były gleby V i VI klasy. Kiedy obejmowałem gospodarstwo, w zagrodzie były prawie wszystkie gatunki zwierząt gospodarskich: trzoda chlewna, bydło, owce, konie, a także wszelakiej maści drób. W polu rosło głównie żyto, owies i ziemniaki. Były też hektarowe plantacje truskawek i czarnej porzeczki, czyli wszystkiego po trochu. Mój początek gospodarowania zbiegł się szczęśliwie z początkiem tzw. „gierkowskiej dekady”, do dziś Państwo Barbara i Hubert Lewnowie przed swoim gościnnym domem (fot. Paweł Leszczyński) Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 uważanej za najlepszy okres dla rozwoju rolnictwa. Wprowadzono wtedy pierwsze preferencje dla gospodarstw specjalistycznych i zespołów rolników indywidualnych. Próbowaliśmy to wykorzystać, eliminując stopniowo mniej opłacalne kierunki produkcji, a wzmacniając inne - bardziej atrakcyjne. Przełomem było zawiązanie w 1973 roku zespołu produkcji drobiarskiej i zbudowanie pierwszej fermy drobiu o obsadzie 10 tys. kurcząt brojlerów. - Jak obecnie wygląda Pana gospodarstwo? Jak widać, od 40 lat powoli, ale konsekwentnie rozwijamy drobiarstwo. Na miejscu starych zabudowań powstały nowe budynki inwentarskie, w których rocznie produkujemy 240 tys. kurcząt. W polu uprawiamy kukurydzę na kiszonkę, zboża i trawy. Z dużych zwierząt pozostały ulubione konie, które ,,pracują” w rekreacji. Dalszy rozwój produkcji zwierzęcej ograniczają nam przepisy ochrony przyrody w parku krajobrazowym. - Sukcesywnie rozwija Pan gospodarstwo. Z jakich form wsparcia Pan korzystał? Po wstąpieniu do UE kilkakrotnie, za pośrednictwem ARiMR, korzystałem z funduszy wspierających rolnictwo m.in. na budowę nowej brojlerni i modernizację istniejących już obiektów. Zrealizowaliśmy też 29 Z wizytą u rolnika Nowy estetycznie wykończony budynek fermy drobiu (fot. Paweł Leszczyński) Bliskie mi są wszystkie problemy Kaszub i Pomorza, a szczególnie wsi - środowiska, w którym od wielu lat zakorzeniona jest moja rodzina. Od dwóch lat jestem radnym Sejmiku Województwa Pomorskiego. Szczególną moją troską jest równomierny rozwój całego naszego regionu, aby nie było podziału na szybko rozwijającą się metropolię i zaniedbaną prowincję. W mniejszych miejscowościach też muszą być dobre drogi, szkoły i przedszkola. Lepiej powinna funkcjonować komunikacja publiczna. To tam powinny być promowane inwestycje gospodarcze. Praca powinna być na miejscu, a dopiero jej efekty (dobre produkty) winny być transportowane tam, gdzie będzie nabywca. - Mają Państwo trójkę dzieci. Czy wśród nich jest następca? Cała trójka - córka i dwóch synów - jest już dorosła. Mamy psychologa, biologa i da Bóg, że będziemy mieli inżyniera budownictwa. Starszy z synów, który mieszka z nami, jest dobrze przygotowany do prowadzenia gospodarstwa. Jemu chcemy powierzyć odpowiedzialność za rodzinne gniazdo. Wnętrze hali drobiarskiej spełniające wymogi dobrostanu zwierząt (fot. Paweł Leszczyński) dwa projekty wspomagające pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług rolniczych i utrzymania terenów zielonych, a ostatnio na działalność agroturystyczną. - Co oferuje Pana gospodarstwo? Nasza główna oferta to smaczny, zdrowy i dietetyczny drób. Poza tym, co roku - wiosną oferujemy gospodyniom wiejskim odchowane, 5-tygodniowe kurki nioski, przygotowane do chowu przydomowego. Współpracujemy także z hodowcami bydła, dostarczając im kukurydzę na kiszonkę i siano. Od kilku lat, aby lepiej wykorzystać czas i sprzęt, prowadzimy działalność gospodarczą w zakresie usług rolniczych, komunalnych i agroturystycznych. 30 - Jak przebiega współpraca z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego? Od wielu lat bardzo dobrze i efektywnie współpracuję z PODR, z jego doradcami i specjalistami. Rola ośrodków jest bardzo duża, zwłaszcza teraz, gdy tak ogromne zmiany restrukturyzacyjne i modernizacyjne zachodzą w gospodarce rolnej. Bardzo liczę na to, że trudna praca doradców rolniczych będzie bardziej doceniana i wykonywana w coraz lepszych warunkach. - Wiem, że udziela się Pan społecznie. Proszę o bliższe informacje na ten temat. Rzeczywiście, od wielu lat aktywnie uczestniczę w życiu publicznym. - Na zakończenie naszej rozmowy proszę o Pana opinię na temat aktualnej sytuacji rynkowej i ekonomicznej w rolnictwie. Ogromne zmiany restrukturyzacyjne i modernizacyjne nie wszystkim rolnikom dają poczucie stabilizacji. Dochodowość w rolnictwie, mimo rozmaitych dopłat, których wielu ludzi rolnikom zazdrości, znacznie odbiega od dochodowości innych działów gospodarki. Ważnym postulatem jest byśmy w całej Europie mieli równe szanse rozwoju i takie same dopłaty. Mimo wszystko, dzięki przezorności i zaradności rolników, produkcja rolnicza wzrasta, a nasze produkty są poszukiwane na zagranicznych rynkach. Z roku na rok zwiększa się dodatni bilans Polski w międzynarodowym handlu artykułami spożywczymi. - Dziękuję za rozmowę Paweł Leszczyński 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Polepszyć kondycję zbóż ozimych A zot jest jednym z ważniejszych pierwiastków, jakie należy dostarczyć roślinie. Jest to składnik, który ma decydujące znaczenie, jeśli chodzi o krzewienie roślin i prawidłowy rozwój stożka wzrostu. Rośliny wykorzystują praktycznie azot mineralny pochodzący z mineralizacji próchnicy glebowej, resztek pożniwnych, słomy. Ta ilość azotu w glebie przyswajalna przez rośliny wystarcza jedynie do pokrycia części potrzeb pokarmowych na ten składnik. Brakującą ilość potrzebnego roślinie nawozu należy dostarczyć za pomocą dostępnych nawozów mineralnych. Pierwsza dawka azotu tzw. startowa powinna już być zastosowana, teraz pora na kolejną. Stwierdzono, że wszystkie zboża najwięcej azotu pobierają od początku strzelania w źdźbło do początku kłoszenia. W tym okresie intensywnie rozwija się część nadziemna i podziemna rośliny (często zapomina się jak dużą rolę odgrywają korzenie w prawidłowym funkcjonowaniu roślin). Na tym etapie kłosy wymagają dobrego zaopatrzenia w azot. Azot jest także potrzebny roślinie do budowy szybko rosnących źdźbeł i liści. Jeśli chodzi o drugą dawkę azotu, to należy ją zastosować w fazie od końca krzewienia do pojawienia się pierwszego kolanka. W praktyce jest to dość krótki okres trwający niekiedy kilka dni, dlatego ważne jest terminowe wykonanie samego zabiegu nawożenia, jak i uściślenie drugiej dawki nawożenia zbóż azotem. Przeciętnie dawka azotu na większość zbóż ozimych waha się w granicach 40 - 60 kg/ha. Wielkość dawki uzależniona jest od warunków pogodowych i stanu plantacji. Akurat ostatnimi miesiącami zanotowano dość wysokie temperatury, które sprzyjały mineralizacji azotu w glebie. Nie odnotowano także w naszym regionie dużych opadów deszczu, które mogłyby powodować wymywanie łatwo rozpuszczalnych form azotu w głąb profilu glebowego. Straty azotu nie powinny być znaczące, a co za tym idzie dawka nawozu azotowego, jaką planujemy zastosować pod nasze uprawy, może być nieco obniżona. Należy pamiętać, że zbyt wysoka 2. dawka azotu, a także niewłaściwy termin jej zastosowania, sprzyja występowaniu chorób w łanie lub podnosi ryzyko wystąpienia zmian chorobowych. Dlatego ważne jest dokładne uściślenie dawki azotu, jaka zostanie zastosowana pod konkretne uprawy. Wielkość uzupełniającej (drugiej) dawki azotu zależy od gatunku zboża oraz zapasu azotu w glebie, z którego roślina może skorzystać. Wskazane jest dostarczyć próbki roślinne do analizy do specjalistycznego laboratorium, w celu określenia potrzeb nawożenia gleby, a tym samym uściślenia drugiej dawki azotu. Wyniki analizy pozwolą na dokładne określenie dawki azotu, jaka będzie zastosowana na naszych polach. W warunkach polowych można również posłużyć się testem barwnym, który pozwoli na samodzielne określenie stopnia zapotrzebowania roślin na azot. Ewentualnie można dokonać oceny wzrokowej stanu Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 plantacji i stopnia zabarwienia łanu. Na słabo wykształconych plantacjach zaleca się dostarczyć azot w formie szybko działającej saletry amonowej, a na dobrze odżywionych można zastosować mocznik, który ma dłuższy okres działania. Warto również zwrócić uwagę na siarkę i magnez. Jeśli podczas wiosennego nawożenia nie zastosowano tych składników, to warto wykonać te zabiegi właśnie podczas nawożenia drugą dawką azotu. Siarka ma duże znaczenie, jeśli chodzi o plonowanie zbóż. Podnosi zawartość białka w ziarnie, a w przypadku pszenicy konsumpcyjnej, wpływa na wartość wypiekową mąki. Nawożenie siarką jest szczególnie zalecane na naszych terenach, gdyż od kilku lat stwierdza się obniżony poziom zawartości tego składnika w glebie. Wybór nawozów zawierających w swoim składzie siarkę jest dość szeroki. Można również zakupić nawóz wieloskładnikowy zawierający w swoim składzie nie tylko azot (w łatwo dostępnej dla roślin formie amonowej i azotanowej), jak również siarkę i inne niezbędne mikroelementy. Magnez z kolei wpływa na prawidłową syntezę białek, chlorofilu oraz poprawia ogólną kondycję uprawianych roślin. Zaleca się stosowanie magnezu w formie oprysku jednowodnego siarczanu magnezu. Siarczanowa forma magnezu jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, długo działająca i szybko dostępna dla roślin. Nie należy zapominać także o stosowaniu oprysków zawierających niezbędne mikroelementy, potrzebne do prawidłowego rozwoju roślin. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie oprysków w połączeniu z chemicznymi środkami ochrony roślin. Jeśli połączymy te dwa zabiegi, to zaoszczędzimy zarówno na czasie, jak i kosztach związanych z wykonywaniem zabiegów uprawy plantacji. Należy wiedzieć, że przy intensywnym nawożeniu azotowym konieczne staje się zadbanie o ochronę zbóż przed chorobami grzybowymi. Jest to ważne, bo jeżeli po ciepłej, słonecznej pogodzie przyjdą intensywne opady deszczu, kłosy zbóż mogą być niespodziewanie zaatakowane przez chorobotwórcze patogeny. Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin poleca się nie tylko ze względu na ochronę intensywnie rozwijających się źdźbeł, ale i na możliwość uzyskania większych plonów zbóż (nawet o 20 - 30%). Piotr Golder 31 Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Maj Zboża: Maj jest miesiącem najintensywniejszego rozowju roślin. Dla większości regionów naszego kraju, pierwsze dni maja są optymalnym terminem siewu kukurydzy. Jednak równie istotnym warunkiem, jak termin siewu, jest temperatura gleby, która na głębokości umieszczania nasion powinna wynosić około 10° C. Zabiegi wiosennego odchwaszczania pszenicy ozimej powinny być już wykonane. Jednakże w przypadku, gdy występuje duże jej zachwaszczenie lub oprysk łanu z różnych powodów okazał się nieskuteczny, zabieg odchwaszczania należy niezwłocznie wykonać odpowiednimi herbicydami. Początek drugiej dekady maja to również czas zabiegów fungicydowych w zbożach jarych oraz stosowania regulatorów wzrostu. Od stadium pełni krzewienia następuje intensywny przyrost wegetatywny roślin pszenicy i silnie wzrasta zapotrzebowanie na azot. Nawożenie, w okresie początku strzelania w źdźbło, zmniejsza redukcję pędów, kłosków i kwiatów. W uprawie pszenicy ozimej można zastosować mocznik, z uwagi na „tańszy N” oraz dłuższe jego działanie (w porównaniu z saletrą amonową). Tylko w przypadku wystąpienia wyraźnego rozjaśnienia łanu, wskazującego na brak azotu, należy jak najszybciej zastosować saletrę amonową. Wielkość drugiej dawki nawożenia azotowego jest uzależniona od przebiegu pogody. Ciepła i wilgotna wiosna sprzyja mineralizacji substancji organicznej, z której uwalniają się dość duże ilości azotu, pozwalające na ograniczenie dawki nawożenia azotowego. Wielkość tej dawki można też uściślić poprzez analizę materiału roślinnego, będącego w stadium wyczuwalnego 2-go kolanka. Analizy te wykonuje laboratorium PODR, Oddział w Starym Polu. W maju należy rozpocząć systematyczne obserwacje i ocenę zagrożenia wystąpienia chorób i szkodników upraw polowych. Na plantacjach zbóż ozimych i jarych, traw oraz kukurydzy, może dojść do pojawienia się muchówek. Zwalczając ploniarkę zbożówkę, ogranicza się rozwój śmietki ozimówki, a także zmniejsza się straty powodowane przez niezmiarkę paskowaną. Już pod koniec maja, na polu mogą pojawić się skrzypionki. W przypadku masowego nalotu muchówek, po przekroczeniu progu szkodliwości, zaleca się zwalczanie chemiczne. Oprysk preparatami owadobójczymi wykonujemy dawkami zalecanymi na opakowaniach preparatów, przestrzegając przy tym okresów karencji. W przypadku jednoczesnego wystąpienia chorób i szkodników, w ilościach przekraczających progi szkodliwości, można przeprowadzać zabiegi łączone. Przypominamy o możliwości składania wniosków do OT ARR, o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy „de minimis” w rolnictwie. Dopłaty przysługują producentom rolnym, którzy zakupili i zużyli do siewu lub sadzenia „materiał siewny” zakupiony w terminie od dnia 15 lipca 2010 r. do dnia 15 czerwca br. Wyżej wymienionymi dopłatami objęte są zboża ozime i jare, rośliny strączkowe, ziemniaki oraz mieszanki zbożowe i pastewne, sporządzone z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub strączkowych. Rzepak: Maj to okres intensywnej ochrony rzepaku zarówno ozimego, jak i jarego, a zwłaszcza w latach przekropnych i ciepłych, kiedy to nasila się infekcja groźnych chorób rzepaku, do których należą: zgnilizna twardzikowa, szara pleśń i czerń krzyżowych. Powodują one znaczne straty w plonowaniu rzepaku, które w przypadku wystąpienia zgnilizny twardzikowej mogą wynosić – 20 - 60%, szarej pleśni – 10 - 15%, czerni krzyżowych – 15 - 20%. Środki zwalczające wymienione choroby można stosować zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorobowych od fazy zwartego kwiatostanu, a najczęściej w okresie opadania pierwszych płatków kwiatowych. Do zabiegu użyć jednego z preparatów: Atak, Caramba, Eminent Star, Helicur, Horizon, Impact, Kasir, Mirage, Pictor, Riza, Rovral, Tebu, Traper, Yamato (od fazy pełni kwitnienia do końca kwitnienia ) lub innych. Przed użyciem wymienionych preparatów należy zapoznać się z ich etykietą. W okresie opadania płatków kwiatowych i po wykształceniu się pierwszych łuszczyn pamiętajmy o zwalczaniu szkodników łuszczynowych: chowacza podobnika (4 chowacze na 25 roślinach) i pryszczarka kapustnika (1 owad dorosły na 4 roślinach). Na plantacjach rzepaku jarego prowadzić intensywną ochronę przed atakującymi go szkodnikami, do których należą: pchełki, słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik, gnatarz rzepakowiec oraz mszyce. W przypadku dużego ich nasilenia istnieje potrzeba wykonania nawet kilku zabiegów zwalczających. Usuwajmy zachwaszczenia z poboczy plantacji rzepakowych, które stwarzają korzystne warunki dla przetrwania wielu chorób. Buraki cukrowe: Wysokie plony buraków cukrowych możliwe są do osiągnięcia tylko przy skutecznym zwalczaniu chwastów jednoi dwuliściennych. Burak cukrowy należy bowiem do gatunków bardzo wrażliwych na zachwaszczenie. 32 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Wyeliminowanie chwastów w burakach, zwłaszcza w początkowym okresie ich wzrostu, tj. od momentu wysiewu do fazy 6 - 8 liści, decyduje o dalszym rozwoju i plonowaniu plantacji. Skuteczne wyeliminowanie chwastów można uzyskać poprzez wprowadzenie programów zwalczania chwastów z wykorzystaniem pojedynczych herbicydów i ich mieszanek o wzajemnie uzupełniającym się spektrum działania, stosowanych w 2 - 3 terminach. Zwalczając chwasty dzielonymi dawkami herbicydów pamiętajmy, że można je stosować bez względu na fazę rozwojową buraków, jednak chwasty muszą być w fazie liścieni. Zabiegi spulchniające międzyrzędzia wykonywać jedynie w razie potrzeby, uwzględniając stosowane na plantacji herbicydy. Nadmierna liczba zabiegów pielęgnacyjnych, poprzez niszczenie siewek kołami ciągnika bądź ich wycinanie, prowadzi do zmniejszenia obsady buraków na ha. Rośliny motylkowe grubonasienne: Maj to czas, kiedy na plantacjach grochu mogą pojawić się szkodniki. Pierwszym z nich jest mszyca grochowa, a także oprzędzik pręgowany, którego larwy wędrują do brodawek korzeniowych, żywiąc się ich zawartością. Zwalczanie zgodnie z zaleceniami IOR po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości: w okresie od wschodów do fazy 2 - 3 liści 10% roślin uszkodzonych. W uprawie łubinów w tym okresie mogą także wystąpić mszyce i oprzędzik szary, którego larwy uszkadzają brodawki korzeniowe, a osobniki dorosłe blaszki liściowe. Należy przestrzegać izolacji przestrzennej od ubiegłorocznych pól łubinu. Ziemniaki: W maju na plantacjach ziemniaka zaczynamy walkę z chwastami. Zwalczanie chwastów możemy wykonywać mechanicznie za pomocą brony chwastownika i obredlania plantacji lub chemicznie przy pomocy herbicydów. Herbicydy stosujemy w różnych terminach, tj. po posadzeniu (po ostatecznym ukształtowaniu redlin, do 3 dni dla podkiełkowanych odmian bardzo wczesnych i wczesnych, dla pozostałych do 10 dni), przed wschodami ziemniaków (po ostatecznym ukształtowaniu redlin) lub po wschodach ziemniaków. Stosując niektóre herbicydy powschodowe należy sprawdzić, czy uprawiana przez nas odmiana nie jest wrażliwa na występującą tam substancję czynną – może nastąpić uszkodzenie roślin. Zabieg herbicydowy musi być wykonany zgodnie z instrukcją stosowania środka zamieszczonego na etykiecie. Nie wolno stosować preparatów niedopuszczonych do obrotu lub niezgodnie z instrukcją stosowania środka. Sebastian Zwierz, Grzegorz Manowski Uwaga! Warto przeczytać Producenci rolni, którzy zużyli do siewu materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany, mogą ubiegać się o dopłatę z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie do upraw, które uległy zniszczeniu w wyniku ujemnych skutków przezimowania. ARR informuje, iż przed podjęciem prac agrotechnicznych mających na celu likwidację zniszczonej uprawy (założonej z materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany), producent rolny powinien powiadomić właściwy Oddział Terenowy ARR o planowanych czynnościach w formie pisemnej, przekazanej za pośrednictwem poczty, faxu lub poczty elektronicznej. Dopłata ma charakter pomocy de minimis w rolnictwie. W związku z tym, w okresie 3 lat łączna kwota pomocy dla producenta rolnego nie może przekroczyć 7500 euro. Wnioski należy składać do OT ARR w Gdyni do dnia 25 czerwca 2012 roku. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Sebastian Zwierz CYNK NIEZBĘDNY DLA ROŚLIN Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym do rozwoju roślin. Jednak często pomijany jest w nawożeniu upraw. Wynika to z przeświadczenia, że występuje w polskich glebach w wystarczającej ilości. Jednak często zdarza się tak, że pomimo zasobności gleby w ten składnik, z różnych przyczyn nie może być, w wystarczającej ilości, pobierany przez roślinę. Rośliny uprawne odznaczają się różną wrażliwością na niedobór tego składnika. Objawy niedoboru cynku zaobserwujemy najpierw na młodych rozwiniętych liściach. Jeżeli braki są duże, to objawy niedoboru pojawią się na najmłodszych liściach. Niedożywione rośliny tworzą małe liście, pędy nadziemne mają skrócone międzywęźla, na liściach występują chlorozy punktowe (nakrapiane). Objawy te świadczą o zakłóceniu wielu procesów fizjologicznych zachodzących w roślinie, których nie możemy już uregulować, wynikiem czego jest niższy plon. Dlatego stosowanie cynku, jak również innych mikroelementów powinno mieć charakter profilaktyczny, uprzedzający potencjalne skutki niedoboru. Witold Szczepaniak, Cynk niezbędny dla roślin, Agrotechnika nr 4/2012, str. 12 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska Szkody powstałe w uprawach zbóż w wyniku ujemnych skutków przezimowania w okresie zimowym 2011/2012 objęte są dopłatami w ramach pomocy de minimis. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 33 W chlewni i oborze Dobre wyniki hodowców bydła mlecznego z Pomorza W marcu zostały opublikowane wyniki oceny wartości użytkowej bydła mlecznego za 2011 rok. Hodowcy z Pomorza mają powody do zadowolenia. Dużo obór jest godnych naśladowania. Wydajność z roku na rok jest wyższa. Dzięki modernizacji obór, praca jest trochę lżejsza, a satysfakcję dają wysokie wydajności, poprawa poziomu hodowli i zdobyte trofea. Coraz większy odsetek krów objętych jest kontrolą użytkowości, więc wyniki produkcyjne są wiarygodne. Tabela 1. Metody oceny bydła mlecznego Metoda A-4 AT-4 A-8 Razem Ogółem obór 166 krów 8833 obór 738 krów 18523 obór 92 krów 1810 obór 996 krów 29166 % krów w metodach 30,29 63,51 6,20 100,00 Metoda A-4 polega na pomiarach mleka ze wszystkich dojów w ciągu doby, raz w miesiącu. W metodzie AT-4 pomiary wykonuje się przemiennie - jeden miesiąc z udoju rannego, w następnym miesiącu z udoju wieczornego. Metoda A-8 opiera się na pomiarach wykonywanych co drugi miesiąc. Mleko mierzone jest ze wszystkich dojów w ciągu doby. Kontrolą użytkowości objętych jest 19 605 obór w kraju, zaś w województwie pomorskim 1020 obór, tj. 5,2% obór. Biorąc pod uwagę liczbę ocenianych krów wzglę- dem pogłowia, wedug szacunków GUS, w województwie pomorskim około 38% krów jest objętych kontrolą użytkowości (tabela 2). Średnia wydajność na Pomorzu, za rok 2011, wynosi 6825 kg mleka przy 4,13% tłuszczu i 3,28% białka. Przeciętna krowa daje w roku 325 kg masła i 682 kg twarogu chudego bądź mniej masła kosztem bogatszego twarogu. Średnia wydajność w woj. pomorskim jest wprawdzie niższa niż średnia krajowa, lecz biorąc pod uwagę fakt, że 50% gospodarstw mleczarskich znajduje się na glebach klasy V i VI, to i tak mamy powody do zadowolenia. Gospodarstwa w naszym województwie są bardziej rozdrobnione, o czym świadczy średnia liczebność dla stada (tabela 3). Zmniejszyła się liczba obór, lecz wzrosła liczba ocenianych krów i wydajność mleka od jednej krowy. Jest wiele obór dorównujących wydajnościom europejskim. Powyżej 7000 kg mleka od jednej krowy występuje w 281 oborach, a w wielu do 7000 kg brakuje kilku kilogramów. Aż 40 gospodarstw posiada bardzo wydajne krowy i średnia wydajność przekroczyła tu 9000 kg mleka, a 10 z nich może pochwalić się średnią wydajnością powyżej 10 tys. kg mleka. Uwzględniając normatywy, że na 1 kg masła potrzeba 84 jednostki tłuszczowe, a więc potrzeba 21 litrów mleka o zawartości 4% tłuszczu to z 10 000 kg mleka można wyprodukować 476,19 kg masła. Z 10 000 kg mleka można wyprodukować 1000 kg twarogu. Tabela 2. Przeciętne wydajności krów mlecznych w 2011 r. Województwo Liczba obór Liczba krów Średnia stada kg mleka Tłuszcz Białko kg % kg % Pomorskie 1020 29074 28,5 6825 282 4,13 224 3,28 Polska 19605 625015,1 31,9 7135 295 4,13 236 3,30 Tabela 3. Porównanie wydajności krów ocenianych w latach 2010 - 2011 w woj. pomorskim Rok Liczba obór Liczba krów Średnia stada kg mleka 2010 1048 28638,2 27,3 2011 1020 29074,0 28,5 Różnica - 28 435,8 1,2 34 Tłuszcz Białko kg % kg % 6680 278 4,16 222 3,32 6825 282 4,13 224 3,28 145 4 - 0,03 2 - 0,04 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Tabela 4. Czołowe wydajności mleka w województwie pomorskim Lp. Hodowca Miejscowość kg mleka Tłuszcz Białko kg % kg % 1. Klemens Majewski Kołoząb 10870 479 4,40 366 3,37 2. Bogusław Chojna Rybina 10849 398 3,66 368 3,39 3. Andrzej Stefański Benowo 10719 461 4,30 333 3,11 4. Waldemar i Danuta Zwoliccy Żelichowo 10588 402 3,80 357 3,37 5. Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo 10555 377 3,58 346 3,28 6. Eugeniusz Majewski Kołoząb 10504 466 4,43 353 3,36 7. OHZ „Gajewo” Sp. z o.o. Tragamin 10362 415 4,01 341 3,29 8. Jan Wrona Żelichowo 10259 391 3,81 340 3,31 9. Ireneusz Lejkowski Prokowo 10218 399 3,90 325 3,18 10. Danuta i Antoni Adahs Stare Polaszki 10028 401 4,00 332 3,31 11. Jolanta Klimas Reblinko 9973 421 4,22 324 3,25 12. Kazimierz Łabędzki Marynowy 9925 432 4,35 316 3,18 13. POLHOZ Szymankowo Pogorzała Wieś 9913 395 3,98 327 3,30 14. POLHOZ Szymankowo Wojanowo 9846 404 4,11 318 3,23 15. Marcin Wiczling Łapalice 9839 391 3,97 328 3,33 16. Witold i Grażyna Nowogrodzcy Dzierzgoń 9813 370 3,77 318 3,24 17. Adam Pestka Brusy Jaglie 9799 428 4,37 326 3,33 18. OMPOL Sp. z o.o. Leśnice 9588 380 3,96 334 3,48 19. Franciszek Sałek Stobna 9521 337 3,55 306 3,21 20. Anna Ludorf Dziewięć Włók 9491 393 4,14 308 3,24 21. Emilia i Krzysztof Spicha Nowa Karczma 9383 333 3,54 306 3,26 22. Anna i Marek Sikora Ankamaty 9380 314 3,34 304 3,24 23. Wiesław Malej Solnica 9360 436 4,65 298 3,18 24. Wojciech Szutko Bągart 9340 470 5,04 302 3,23 25. Bernadeta i Tadeusz Grzenia Sławki 9321 385 4,13 318 3,41 26. Wojciech Siewierski Łukocin 9285 400 4,31 306 3,29 27. GR „Dochowo Dairy” Dochowo 9275 357 3,85 301 3,25 28. Lidia Szczęsna Polskie Gronowo 9270 377 4,07 303 3,27 29. Danuta i Stanisław Jasnochowie Gorzysław 9267 341 3,67 298 3,22 30. Daniel Bańczak Międzyłęż 9219 321 3,48 298 3,23 31. Sylwia i Piotr Żabińscy Stare Polaszki 9199 333 3,62 302 3,28 32. Zygmunt Kruszyński Wilcze Błota 9196 436 4,74 338 3,68 33. Andrzej Piotrzkowski Mierzeszyn 9187 408 4,44 309 3,36 34. Włodzimierz Tomaszewski Kamienna 9179 385 4,21 297 3,24 35. Piotr Bugowski Tropy Sztumskie 9100 333 3,66 296 3,25 36. Andrzej Duda Solnica 9098 357 3,92 299 3,29 37. Janusz Pałasz Turze 9096 359 3,95 320 3,52 38. Piotr Baran Boręty 9063 311 3,43 295 3,25 39. Marcin Wantoch Rekowski Lipuska Huta 9021 345 3,83 302 3,35 40. Stanisław Dłużewski Gniew 9014 346 3,84 303 3,36 Najlepsze krowy charakteryzują się dużo wyższymi wydajnościami. Są obory, które znajdują się w czołówce krajowej, np. „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo ze średnią wydajnością stada 10 555 kg mleka (rekordzistki dają tam Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 nawet do 15 000 - 17 000 kg mleka) czy Ośrodek Hodowli Zarodowej Sp. z o.o. Gajewo ze średnią wydajnością stada 10 362 kg mleka (rekordzistki dają od 14 500 kg mleka do 15 500 kg). Takich przykładów jest wiele. 35 W chlewni i oborze W 2011 roku dwie krowy zostały członkiniami klubu stutysięcznic, co oznacza, że mogą poszczycić się produkcyjnością życiową powyżej 100 000 kg mleka. Jedna z nich to krowa Kalina 17 urodzona w 1998 roku, należąca do Pana Piotra Rojewskiego z Sadłuk. Jej życiowa produkcyjność wynosi 103 603 kg mleka przy 6869 kg tłuszczu i białka, w ciągu 11,5 roku oceny. Druga to Trintje 50 urodzona w 2000 roku. Jest to krowa należąca do Pana Eugeniusza Majewskiego, a jej wydajność wynosi 101 367 kg oraz 7917 kg tłuszczu i białka. Profesjonalne prowadzenie hodowli nie jest łatwe. Im wyższe wydajności, tym trudniej jest zbilansować żywienie, pogarszają się wskaźniki produkcyjne np. wydłuża się okres międzywycieleniowy. W województwie pomorskim wynosi on średnio 432 dni, a ideałem byłoby, by raz w roku krowa urodziła jedno cielę. Poziom hodowli pomorskiej jest coraz wyższy, coraz więcej powstaje obór wolnostanowiskowych, w których mleko pozyskiwane jest w halach udojowych. Wolność i swoboda krów, przy bardzo precyzyjnym żywieniu, zastosowaniu wozów paszowych i TMR, pozwala na zwyżkę produkcji i sprawia, że praca przy obsłudze krów staje się lżejsza. Niektórzy zaczynają poważnie myśleć o robotach udojowych, by jeszcze bardziej ułatwić sobie pracę. W następnym numerze Pomorskich Wieści Rolniczych zamieścimy informacje na temat wydajności produkcji mleka w powiatach. Regina Stefańska Kierownik Oddziału PFHBiPM w Gdańsku Helena Artyszuk, PODR w Gdańsku Warto przeczytać KILKA SPOSOBÓW NA MIKOTOKSYNY Zwierzęta spożywające paszę zawierającą mikotoksyny narażone są na liczne problemy zdrowotne. Skażona pasza jest mniej smaczna, skutkiem tego zwierzęta pobierają jej mniej, co wpływa na spadek produkcyjności. Mikotoksyny są szczególnie niebezpieczne dla młodych zwierząt, jak również dla krów cielnych. Do skażenie paszy może dojść na polu, podczas transportu, obróbki, zakiszania, przechowywania, wybierania z silosów. Aby ograniczyć lub wyeliminować w paszach mikotoksyny, należy między innymi: uprawiać rośliny bardziej odporne na pleśnie, siano kosić w odpowiednim czasie, wysuszyć je w ciągu 2 – 3 dni, w procesie dojrzewania siana stosować „pożądane” mikroorganizmy”, do zakiszanej zielonki dodać inokulanty bakteryjne, bakteryjno-chemiczne lub konserwanty chemiczne, wilgotne ziarno zakisić, podawać zwierzętom detoksykanty. Tadeusz Barowicz, Kilka sposobów na mikotoksyny, Hoduj z głową bydło nr 2/2012, str. 46 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 36 Kiszenie to sposób konserwowania wilgotnych surowców wykorzystujący naturalne procesy biochemiczne, które prowadzone są w warunkach beztlenowych, głównie przez bakterie mlekowe, występujące naturalnie na zakiszanym materiale. Na drodze fermentacji rozkładane są przez nie cukry, w wyniku czego powstają różne kwasy organiczne, głównie kwas mlekowy. Rezultatem tego procesu jest unieczynnienie bakterii, grzybów i enzymów własnych zakiszanego surowca. Celem zakiszania zielonek z traw, roślin motylkowatych i innych surowców jest wyprodukowanie wartościowej pod względem pokarmowym i stabilnej mikrobiologicznie kiszonki, którą można żywić przeżuwacze przez cały rok. Przydatność do zakiszania Trawy jako substancje zapasowe gromadzą glukozę, fruktozany i sacharozę, natomiast rośliny motylkowate - skrobię nierozpuszczalną w wodzie. Spośród traw życica wielokwiatowa (rajgras włoski) zakisza się łatwo, a rajgras angielski (życica trwała) średnio łatwo. Umiarkowane w zakiszaniu są stokłosy, tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita i trawy z trwałych użytków zielonych. Bardzo trudne do zakiszenia są rośliny motylkowate. Przydatności niektórych roślin do zakiszania (Thaysen 2004 a) SM (%) WSC (g/kg SM) PB* WF Kukurydza (dojrzałość woskowa) 30 110 32 58 GPS jęczmień jary 43 63 41 55 GPS pszenica ozima 42 55 32 56 Życica wielokwiatowa (podsuszona) 35 190 52 64 Życica trwała (podsuszona) 35 173 48 64 Lucerna (podsuszona) 35 65 74 42 Koniczyna czerwona (podsuszona) 35 115 69 49 Zielonka SM – sucha masa WSC – węglowodany rozpuszczalne w wodzie (cukry) WF – współczynnik fermentacji PB – pojemność buforowa * g kwasu mlekowego/kg SM Parametrami decydującymi o przydatności roślin do zakiszania są: zawartość suchej masy - SM, zależna od fazy zbioru roślin (trawy, motylkowate, kukurydza) lub ich podsuszenia (trawy, motylkowate), koncentracja 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Produkcja kiszonek cukru - WSC, która powinna wynosić 6 - 12% w SM oraz pojemność buforowa - PB (odporność zielonej masy na zakwaszenie kwasem mlekowym). Parametry te muszą być oznaczone w laboratorium. Na ich podstawie można obliczyć współczynnik fermentacji WF = SM (%) + 8 x WSC/PB, który powinien być wyższy od 35. Najlepiej jest sporządzać kiszonki z mieszanek motylkowatych z trawami. Materiał taki łatwiej się zakisza – trawy zawierają rozpuszczalne w wodzie węglowodany, a większa zawartość białka (rośliny motylkowate) podnosi ich wartość pokarmową. Aby uzyskać kiszonkę o zadowalających parametrach, o wysokiej wartości pokarmowej i chętnie zjadaną przez zwierzęta, powinniśmy przestrzegać kilku podstawowych zasad przedstawionych w tabeli. Parametr Napełnianie zbiornika Równomierne napełnianie warstwami o grubości 30 cm. Maksymalny czas napełniania zbiornika – 3 dni. Ugniatanie Ciągnikami kołowymi o jak największym nacisku na 1 cm2. Nie zaleca się używania kół bliźniaczych. Ciśnienie w oponach – 2 bary. Dwukrotny przejazd z prędkością 2 - 5 km/godz. Możliwości ugniatania wpływają na szybkość zbioru zielonki z pola. Ugniatanie jeszcze przez 1 godz. po zwiezieniu ostatniej przyczepy. Ubicie Przy 25% SM – 180 kg SM/m3, przy 30% SM – 200 - 210 kg SM/m3, przy 40% SM – 230 - 240 kg SM/m3. Zalecenia kiszonkarskie dla traw i roślin motylkowatych Parametr Termin zbioru Zalecenia Trawy − kłoszenie, wyrzucanie wiech, motylkowate − początek kwitnienia. Opóźnianie zbioru prowadzi do wzrostu zawartości włókna surowego. Zalecenia Zawartość SM 25 - 45% (skręcone w dłoni powrósło nie pozostawia wilgotnego śladu, a źdźbła traw nie pękają) Okrycie Szczelne, najlepiej folią silosową zaraz po zakończeniu formowania stosu kiszonkowego. Zawartość WS do 28% w SM Obciążenie Zawartość cukrów 6 - 8 - 12% w SM Zanieczyszczenie Maksymalnie do 10% popiołu surowego w SM O ile to możliwe, równomierne całej powierzchni zewnętrznej stosu kiszonkowego. Wysokość cięcia 5 cm – trwałe użytki zielone 7 cm – w uprawie polowej Przy wyższym cięciu maleje plon, ale wzrasta jakość kiszonki. 7 - 8 cm − 3. pokos, aby rośliny mogły zgromadzić substancje zapasowe. Wyższe cięcie nie uszkadza stożka wzrostu, a drobne zwierzęta polne nie dostają się do sieczkarni i nie powodują zagrożenia spowodowanego rozkładem w kiszonce białka ich ciała prowadzącego do powstania kadaweryny (botulizm). Skoszona zielonka jest też czystsza. Dodatki kiszonkarskie Używać preparaty poprawiające warunki fermentacji bądź trwałość tlenową. Stosować zgodnie z zaleceniami producentów. Woda opadowa Konieczne jest drożne odprowadzenie Czas kiszenia (czas przechowywania) Przynajmniej 6 tygodni. Im dłuższy, tym większa odporność na psucie się podczas wybierania i skarmiania. Wybieranie Wybierana powierzchnia powinna być równa, nieposzarpana, stosować odpowiednie wybieraki. O ile to możliwe, wybierać od strony zawietrznej. Wielkość silosu powinna być tak dobrana, aby latem można było wybierać tygodniowo warstwę o grubości 2,5 m, a zimą 1,5 m, na całej wysokości stosu kiszonkowego. Rozdrobnienie Zaleca się cięcie traw i roślin motylkowatych (także GPS) na sieczkę o długości 8 - 15 mm. Jeżeli kiszonki są stosowane w dawkach TMR lub PMR, a wóz paszowy jest wyposażony w ostre noże silnie rozdrabniające mieszaninę, długość sieczki z zielonki przeznaczonej do zakiszania należy zwiększyć o 4 - 8 mm. Ustawienie sieczkarni na wymaganą teoretyczną długość sieczki w efekcie powinno dać średnie rozdrobnienie 2 - 5 cm. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Nie wolno podawać zwierzętom kiszonek zagrzybionych Na podstawie wykładu dr. hab. Piotra Dorszewskiego z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, wygłoszonego podczas konferencji w PODR, Oddział w Starym Polu, opracował Zbigniew Marciniak 37 W chlewni i oborze Wymagania techniczne dla pomieszczeń przeznaczonych do przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego Chcąc przedstawić Państwu tytułowy temat, nawiązałem kontakt z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w Kartuzach i uzyskałem zgodę na wizytę w zakładzie masarniczym o profilu MOL z powiatu kartuskiego. Odwiedziłem zakład Pana Jana Sychty w Miechucinie, gm. Chmielno. G ospodarstwo rolne istnieje już wiele lat, posiada chlewnie i oborę. Obiektem nowo wybudowanym jest rzeźnia - jako zakład zatwierdzony, a od 2010 r. masarnia. Z własnej hodowli pozyskuje się do masarni około 50 sztuk świń i 10 sztuk bydła tygodniowo. Przy większym zapotrzebowaniu, mięso dokupywane jest w rzeźni, w Podjazach. Lokalizacja zakładu nie stwarza sytuacji konfliktowych z sąsiadami. Ten mały, rodzinny zakład produkuje wyroby na rynek lokalny - wiernie z tradycją. Przed zakładem ustawiona jest tablica reklamująca firmę i jej ofertę. W gospodarstwie Pana Sychty kupić można półtusze i elementy z mięsa oraz wędliny własnego wyrobu. Szkic postępowania dla powstania małego zakładu o profilu MOL przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego Jeżeli planujemy budowę nowego obiektu, wniosek w tej sprawie należy złożyć do Inspektora Nadzoru Budowlanego w urzędzie powiatowym (starosta). Wcześniej należy zapoznać się z planem zagospodarowania przestrzennego i sprawdzić, czy może być realizowana dana budowa. Znacznie prostsza procedura obowiązuje w przypadku tworzenia małego zakładu na bazie stojących już obiektów, tj.: domu, kuchni lub innych pomieszczeń. Wówczas należy złożyć wniosek do urzędu gminy, do 38 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze wydziału budownictwa, o zmianę sposobu użytkowania całości lub części tego obiektu. Projekt technologiczny - co powinien zawierać? Zgodnie z Ustawą o produktach pochodzenia zwierzęcego z dnia 16 grudnia 2005 roku (Dz.U.z 2006 r. nr 17, poz. 127, § 19, ust 1), przed uzyskaniem pozwolenia na budowę zakładu konieczny jest projekt technologiczny wykonany przez projektanta, znającego się na procesie produkcyjnym, uwzględniający liczbę pomieszczeń i ich przeznaczenie. Projekt ten wraz z wnioskiem o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie, powinien być przedłożony do zatwierdzenia przez Powiatowego Lekarza Weterynarii. Projekt technologiczny musi być zgodny z Rozporządzeniem MRiRW z dnia 29 marca 2006 r. (Dz.U. nr 59, poz. 415) i zmianą do Rozporządzenia z 23 października 2007 r. (Dz.U. nr 204, poz 1477). Obejmuje on wykaz stanowisk pracy oraz urządzeń, maszyn, dróg, stref o różnym stopniu ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego (zaznaczonych odpowiednim kolorem). Należy pamiętać też o Rozporządzeniu 852/2004/UE, które omawia wymogi techniczne dotyczące higieny środków spożywczych - załącznik 2, rozdz. 1 i 2, gdzie rozdział 1 określa wymagania dotyczące wyposażenia, wystroju, sprzętu, zaś rozdział 2 dotyczy wielkości powierzchni, okien, ścian itd. W przypadku działalności MOL wymagana jest uproszczona wersja projektu technologicznego, tzn. tylko część opisowa, która powinna zawierać: - określenie rodzaju działalności, surowców oraz przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego, - rodzaje produktów, które będą produkowane, - opis tygodniowej zdolności produkcyjnej, - szczegółowy opis procesów produkcyjnych, - wykaz pomieszczeń, ich przeznaczenia, powierzchni i wymaganej wysokości oraz sposobu wykończenia posadzek, ścian i sufitów, - wykaz maszyn, urządzeń, instalacji oraz narzędzi przeznaczonych do produkcji, - wyszczególnienie wymaganych parametrów fizycznych w pomieszczeniach, w tym temperatury, wilgotności, prędkości i ruchu, wielokrotności wymiany powietrza, a także natężenia światła, - dostawę i dystrybucję wody i jej zużycia, - opis magazynowania zużytych opakowań, a także odpadów i ścieków oraz ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, - opis sposobów czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji. Powiatowy Lekarz Weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej, zatwierdza przedłożony projekt technologiczny zakładu, o ile odpowiada on wymaganiom określonym w ww. rozporządzeniach, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania w tej sprawie. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Wymogi dla pomieszczeń Pomieszczenia, w których produkuje się produkty pochodzenia zwierzęcego, powinny : a) być skonstruowane w sposób zabezpieczający przestrzeganie zasad higieny; b) być wyposażone w : - sprzęt i urządzenia zapewniające ochronę przed gromadzeniem się zanieczyszczeń i przestrzeganie zasad higieny, - wentylację wykluczającą powstawanie skroplin na ścianach i sufitach oraz na powierzchni urządzeń, - naturalne lub sztuczne oświetlenie niepowodujące zmiany barw produktów, o natężeniu nie mniejszym niż 300 Lx, - bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, w ilości wystarczającej do celów produkcyjnych i sanitarnych, lód używany do produkcji lub przechowywania produktów powinien być pozyskany wyłącznie z tej wody; c) być zabezpieczone przed dostępem zwierząt, w szczególności owadów, ptaków i gryzoni; d) mieć ściany, posadzki, sufity, drzwi i okna w dobrym stanie technicznym oraz łatwe do czyszczenia i dezynfekcji, okna i drzwi powinny być szczelne. W pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, zapewnia się możliwość zmiany odzieży własnej na odzież roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej. Posadzki powinny być trwałe, nienasiąkliwe, nieprzepuszczalne, łatwe do mycia i odkażania, z odpowiednim spadkiem w kierunku urządzeń ściekowych, przy czym kratki lub kanały ściekowe zaopatruje się w urządzenia zapobiegające wydostawaniu się zapachów i cofania się ścieków. Wymogi dla sprzętu Instalacje, urządzenia i sprzęty mające kontakt z produktami żywnościowymi powinny być : - wykonane z materiałów wykluczających możliwość zanieczyszczenia tych produktów, - utrzymane w dobrym stanie technicznym, - drewno, tylko jako kije wędzarnicze oraz jako palety do transportowania umieszczonego w opakowaniach zbiorowych mięsa lub produktów mięsnych. Mówią o tym krajowe przepisy żywnościowe: Dz.U.04.104.1096 – wymagania higieniczno-sanitarne, Dz.U.04.160.1673 – wymagania weterynaryjne z dnia 29 czerwca 2004 r. Po zakończeniu inwestycji należy złożyć pisemny wniosek do właściwego Powiatowego Lekarza Weterynarii o wpis do rejestru zakładów. Rozpoczęcie działalności następuje po otrzymaniu decyzji nadania zakładowi weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. Połową sukcesu w działalności jest opracowanie HACCP (systemu punktów krytycznych), GMP (Dobrej Praktyki Produkcyjnej) i GHP (Dobrej Praktyki Higienicznej). Andrzej Zemło 39 W chlewni i oborze Weterynaryjne doniesienia S tały wzrost popytu na polskie mięso, mleko i jaja oraz produkty przetworzone zobowiązuje producentów o dbałość, by ta żywność była bezpieczna. A żeby żywność była bezpieczna, wszyscy jej producenci, na wszystkich etapach wytwarzania, czyli „od wideł do widelca”, powinni przestrzegać stosowne przepisy. Nad bezpieczeństwem produkcji żywności czuwa Powiatowy Lekarz Weterynarii. W związku z tym przeprowadziłam rozmowę z Panem Krzysztofem Kwiatkowskim – Zastępcą Powiatowego Lekarza Weterynarii w Kościerzynie, której tematem były bieżące zagrożenia w hodowli zwierząt, a także niektóre obowiązki hodowców. - Pojawił się nowy wirus, który zagraża zwierzętom przeżuwającym. Proszę powiedzieć, jakie są jego objawy? Nowy wirus - wirus Schmallenberg, dotyczy głównie owiec, ale może być także groźny dla bydła i kóz. Należy zwracać uwagę na objawy u zwierząt dorosłych, takie jak: gorączka, biegunka, spadek mleczności, a u jagniąt - wady rozwojowe (wodogłowie, wrodzona sztywność stawów i szyi), martwe mioty, urodzone padają. W przypadku zaistnienia podejrzenia wystąpienia zakażenia zwierząt wirusem Schmallenberg, należy zabezpieczyć poronione płody i powiadomić lekarza weterynarii sprawującego opiekę nad zwierzętami. - Czy wirus Schmallenberg stanowi zagrożenie dla ludzi? Dotychczas nie stwierdzono bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Biorąc jednak pod uwagę szybkość namnażania się wirusów oraz objawy towarzyszące jego obecności w stadzie, należy stwierdzić, że w bardzo dużym stopniu wpływa on na obniżenie wskaźników ekonomicznych produkcji, co stawia pod znakiem zapytania opłacalność hodowli. - Gdzie dotychczas wystąpiły ogniska zachorowań? Nowy, nieznany dotychczas wirus, właśnie wirus Schmallenberg, wykryto w listopadzie 2011 r., w Instytucie Friedricha Loefflera, u krowy pochodzącej z gospodarstwa w Nadrenii Północnej - Westfalii. Dotychczas ogniska choroby wykryto w Holandii, Francji, Belgii, Luksemburgu i Włoszech. Władze duńskie poinformowały o stwierdzeniu obecności wirusa u muchówek z rodzaju Culicoides zebranych w 2011 roku. Wirus ten pojawił się też w stadach owiec i kóz w Hiszpanii, gdzie wystąpiła zwiększona ilość poronień. W Danii nie potwierdzono żadnego przypadku zakażenia tym wirusem. - Wprawdzie ogniska wirusa są daleko od nas, ale należy dmuchać na zimne. Czy ochrona naszych zwierząt przed owadami jest konieczna? - Oczywiście musimy chronić zwierzęta przed owadami właśnie dlatego, że mogą one przenosić bakterie i wirusy. - O czym chciałby Pan jeszcze poinformować producentów żywności? - Chciałbym przypomnieć o obowiązku posiadania w gospodarstwie dokumentacji potwierdzającej leczenie zwierząt. 40 - Czy to oznacza, że każdorazowe zastosowanie przez lekarza weterynarii produktów leczniczych powinno zakończyć się wystawieniem dokumentu potwierdzającego ten fakt? Tak, a dokument potwierdzający leczenie zwierząt powinien być przechowywany w gospodarstwie przez pięć lat. Na dokumencie powinien znajdować się podpis rolnika oraz pieczątka i podpis lekarza weterynarii. - Czytałam apel Pana Janusza Związka - Głównego Lekarza Weterynarii, w którym napisał: „Szanowni Państwo, żądajcie od lekarzy weterynarii, leczących Wasze zwierzęta, wystawienia takiego dokumentu. Jest to Państwa niezbywalne prawo i obowiązek lekarzy weterynarii leczących zwierzęta gospodarskie”. Tak, nieudokumentowane leczenie zwierząt gospodarskich może skutkować utratą części lub całości dopłat bezpośrednich. - Wszystko to dla bezpiecznej produkcji, a proszę mi powiedzieć, czy rolnik może dokonać uboju zwierząt na własne potrzeby? Tak, ale niezbędnym jest powiadomienie powiatowego lekarza weterynarii o zamiarze dokonania uboju na własne potrzeby na 24 godziny przed planowanym ubojem. - Czy cielęta też można ubijać? Można, ale tylko w wieku do 6 miesięcy, i należy przekazać na piśmie informację - zgłoszenie o zamiarze uboju z przeznaczeniem na użytek własny. - Jak ma wyglądać taka informacja? Wzór zgłoszenia można znaleźć jako załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2010 r. (poz. 1370). Zgłoszenie winno zawierać następujące informacje: imię i nazwisko oraz adres posiadacza zwierzęcia, gatunek zwierząt poddawanych ubojowi, liczbę zwierząt poddanych ubojowi, numery ubijanych zwierząt, miejsce i termin uboju oraz imię i nazwisko osoby uprawnionej do przeprowadzenia uboju. W przypadku uboju cieląt do szóstego miesiąca, owiec i kóz, zgłoszenie musi zawierać oświadczenie o zagospodarowaniu materiału szczególnego ryzyka. - Rozumiem zatem, że możemy jeść własną cielęcinę, jeżeli przedtem zapewnimy miejsce uboju dostosowane do wymogów, osobę uprawnioną do przeprowadzania uboju, powiadomimy powiatowego lekarza weterynarii na 24 godziny przed planowanym ubojem i złożymy oświadczenie o zagospodarowaniu materiału szczególnego ryzyka. Tak jest. Czasami łatwiej jest zlecić ubój w ubojni, bo wtedy podmiot ubijający zajmuje się uprawnieniami, zagospodarowaniem odpadów i warunkami uboju. - Dziękuję za rozmowę. Helena Artyszuk 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Maj Bydło: Wypas zwierząt na pastwisku to najlepszy sposób eksploatacji użytków zielonych. Jednocześnie wpływa on bardzo korzystnie na zdrowie zwierząt. Bardzo ważny w okresie pastwiskowym jest stały dostęp do wody i lizawek solnych. Woda nie może być niewiadomego pochodzenia. Powinna odpowiadać takim samym parametrom, jak woda do picia dla ludzi. Musimy o tym pamiętać, pojąc nasze zwierzęta. Dostęp do paszy objętościowej suchej (np. siana, dobrej jakości słomy paszowej) uchroni krowy przed biegunkami spowodowanymi małą zawartością włókna strukturalnego w młodych trawach. Zbliża się czas kiszenia zielonek z pierwszego pokosu traw oraz lucerny. Właściwy termin ich koszenia to dla traw faza kłoszenia, a dla lucerny początek pąkowania. Musimy pamiętać, że oprócz dostarczenia białka, kiszonki te są głównym źródłem składników strukturalnych dawki. Opóźnienie koszenia obniża strawność kiszonki, materiał jest zbyt zdrewniały i krowy go pomijają (następuje sortowanie). Pogarsza to zdecydowanie strukturę fizyczną faktycznie pobranej przez zwierzęta dawki. Bardzo ważna jest również czystość zbioru. Zanieczyszczenia ziemią (zbyt niskie cięcie, obecność kretowisk oraz ziemia wwieziona na silos na kołach ciągników) zmniejsza strawność masy organicznej, ale przede wszystkim pogarsza warunki fermentacji i to zarówno w silosie, jak i w balotach. Maksymalna zawartość popiołu surowego w kiszonce (to on świadczy o poziomie zanieczyszczeń ziemią) nie powinna przekraczać 10% w suchej masie. Więcej na temat kiszenia traw w artykule „Produkcja kiszonek”. Trzoda chlewna: Maj to początek stosowania zielonek w żywieniu trzody chlewnej, pochodzących zarówno z upraw, jak i tych pozyskiwanych z nieużytków. W maju możemy zbierać pierwszy pokos motylkowych drobnonasiennych. Najbardziej wydajne i przydatne w żywieniu trzody chlewnej są lucerna siewna i koniczyna czerwona. Zielonki są paszą chętnie stosowaną w gospodarstwach drobnotowarowych i ekologicznych, w których świnie o mniejszym potencjale do przyrostów utrzymuje się w tzw. systemie gospodarskim. Stosując zielonki w żywieniu, należy pamiętać, że: Zielona lucerna na początku kwitnienia daje najwyższy plon białka z hektara, spośród roślin pastewnych, i charakteryzuje się wysoką wartością pokarmową. Aminokwasem ograniczającym, w przypadku lucerny, jest metionina, której brak w naturalny sposób możemy uzupełnić, bilansując dawkę śrutą poekstrakcyjną lub makuchem rzepakowym. Zielonkę z lucerny charakteryzuje duża zawartość wapnia oraz wysoki poziom i różnorodny zestaw innych związków mineralnych w korzystnym „wzorcowym” stosunku. Również zawartość witamin w lucernie jest duża, szczególnie karotenów, ale również witaminy E i kompleksu B. W swoim składzie ma również znaczną ilość substancji rujotwórczych, zwłaszcza na początku kwitnienia. Dopuszcza się stosowanie w żywieniu loch do 10 kg zielonki z lucerny, a dla tuczników do 6 kg dziennie. Trzeba pamiętać, że lucerna bardzo szybko ulega zdrewnieniu, dlatego powinno się ją kosić przed kwitnieniem lub na jego początku. Zielonka z koniczyny czerwonej ma podobny do lucerny skład pod względem zawartości witamin, związków mineralnych i składu aminokwasowego, różni się natomiast niższym plonem białka z jednostki powierzchni. Zielonka z koniczyny czerwonej także zawiera substancje rujotwórcze, co praktycznie dyskwalifikuje ją jako paszę dla młodych zwierząt. Nie powinno się też używać do karmienia młodej, mokrej lub przewiędniętej zielonki, ponieważ ma ona wówczas właściwości wzdymające. Dla świń raczej nie poleca się koniczyny w większych ilościach niż do kilku kilogramów dziennie. W gospodarstwach małych i ekologicznych, utrzymujących kilkanaście świń znajdzie zastosowanie także pokrzywa, roślina bogata w witaminy, związki mineralne i kwasy organiczne. Poleca się stosować ją w żywieniu zwierząt w postaci zielonki lub suszu. Wartość pokarmowa pokrzywy zbliżona jest do lucerny, ale przewyższa ją pod względem zawartości karotenu. Zielonka z pokrzywy zawiera: ok. 57 g białka ogólnego, 10 g tłuszczu surowego, 49 g włókna surowego, a 1 kg suszu z pokrzywy: ok. 240 g białka ogólnego i 120 g włókna surowego, 20 g tłuszczu surowego oraz 300 - 400 mg karotenu. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 41 W trosce o środowisko Zmiany w Programie rolnośrodowiskowym Kampania przyjmowania wniosków o dopłaty w 2012 roku oznacza piąty już nabór nowych beneficjentów Programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW 2007 - 2013. Ogólne zasady realizacji programu przypomnieliśmy w marcowym wydaniu Pomorskich Wieści Rolniczych. W tym artykule przedstawiamy zmiany wprowadzone kolejną nowelizacją rozporządzenia, w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 (Dz.U.2009.33.262). N owelizacja rozporządzenia z dnia 12 marca 2012 r. (Dz. U.2012 poz. 278): • zmieniła katalog zdarzeń siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności z zamkniętego na otwarty; • wyłączyła z powtarzalności sankcji - sankcje za nieutrzymywanie wymaganej liczby zwierząt w Pakiecie 7. Zachowanie zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie; • umożliwiła zmniejszenie powierzchni zobowiązania rolnośrodowiskowego o maksymalnie 10% całkowitej powierzchni objętej zobowiązaniem w ramach poszczególnych wariantów przy przeniesieniu gospodarstwa lub jego części; • rozszerzyła listę roślin rolniczych objętych płatnościami w ramach Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone oraz Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne o uprawy: owsa szorstkiego, krzycy, komonicy błotnej i traw w siewie czystym z przeznaczeniem na nasiona; • umożliwiła całościowe lub częściowe przejście w roku 2012 z pakietu 3. na pakiet 4. i 5.; 42 • uelastyczniła poziom sankcji za nieutrzymywanie poziomu minimalnej obsady drzew i krzewów oraz ujednoliciła, dla wszystkich beneficjentów, poziom minimalnej obsady dla upraw sadowniczych w ramach Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne (warianty: 2.9-2.12); • określiła 3-miesięczny termin na złożenie wniosku o wstąpienie na miejsce wnioskodawcy do toczącego się postępowania w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej; • umożliwiła przeprowadzenie na działce zabiegu wapnowania pod międzyplon ozimy albo międzyplon ścierniskowy; • umożliwiła ustanowienie przez spadkodawcę w testamencie zapisu windykacyjnego; • dostosowała jakościowo i ilościowo poziom punktów za nieprzestrzeganie wymogów z zakresu stosowania nawozów i środków ochrony roślin do poziomu obowiązującego w ramach płatności bezpośrednich; • doprecyzowała warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach wariantu 6.4 Sady tradycyjne; • wyłączyła możliwości zmiany wariantów realizowanych na trwałych użytkach zielonych (warianty 2.3 i 2.4) w ramach Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne w czasie trwania zobowiązania rolnośrodowiskowego. Powyższe, wprowadzone już zmiany, nie są jedynymi, z jakimi muszą się liczyć beneficjenci programu rolnośrodowiskowego. Od 2012 roku rolników użytkujących grunty wzdłuż cieków i wokół zbiorników wodnych obejmie obowiązek przestrzegania nowej normy: utrzymania stref buforowych. Ponadto, do końca kwietnia br., wyznaczone zostaną nowe obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego (OSN). W woj. pomorskim OSN-y zostaną utworzone z wybranych obrębów geodezyjnych gmin: Bobowo, Cedry Wielkie, Gniew, Kwidzyn, Morzeszczyn, Pelplin, Pszczółki, Ryjewo, Skórcz, Smętowo Graniczne, Stary Targ, Subkowy, Suchy Dąb, Sztum, Tczew. Na rolników gospodarujących w OSN-ach nałożone będą 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko dodatkowe wymagania dotyczące przechowywania i stosowania nawozów. Dopiero po zatwierdzeniu aktów prawnych dotyczących stref buforowych (zmiana rozporządzenia w sprawie minimalnych norm) oraz OSN-ów (uchwalenie rozporządzeń w sprawie programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych), pracownicy MRiRW rozważą, czy zmiany pozwalają na utrzymanie dotychczasowych dotacji do Pakietu 8. Strefy buforowe – w przypadku rolników zobowiązanych do utrzymania takich stref oraz dotacji do Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone – w przypadku gospodarstw realizujących pakiet 1 na OSN-ach. Ogólna zasada dla programu rolnośrodowiskowego jest bowiem taka, że płatności rolnośrodowiskowe nie przysługują do działek rolnych za realizację zobowiązania rolnośrodowiskowego w ramach określonych pakietów lub ich wariantów, jeżeli wymogi tych pakietów lub wariantów są objęte innymi regulacjami prawnymi, nakładającymi obowiązek ich stosowania. W 2012 roku zobowiązanie rolnośrodowiskowe nadal podejmuje się na okres 5 lat. Należy jednak mieć na uwadze tzw. „klauzulę weryfikacji” wprowadzoną w ubiegłym roku rozporządzeniem UE 679/2011. Klauzula oznacza, że w nowym okresie programowania PROW 2014 - 2020 nie będzie możliwości kontynuowania podjętych zobowiązań w ramach PROW 2007 - 2013 według reguł obowiązujących w obecnym okresie programowania. W momencie, w którym zostanie uruchomiony nowy program rolnośrodowiskowy – może to nastąpić w 2014 lub 2015 roku - rolnik albo zaakceptuje nowe warunki i rozpocznie zobowiązanie w PROW 2014 - 2020 albo zakończy podjęte zobowiązanie w PROW 2007 - 2013, przed zakończeniem 5-letniego okresu, bez konieczności zwrotu otrzymanych środków. Prace nad kształtem nowego programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW 2014 - 2020 mają rozpocząć się jeszcze w tym roku. Katarzyna Radtke Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Pestycydy w świetle przepisów o integrowanej ochronie roślin S tosowanie środków ochrony roślin nieodłącznie wiąże się z występowaniem zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska naturalnego. Przyczyn nieracjonalnego stosowania środków ochrony roślin jest wiele. Najczęściej decydują względy ekonomiczne. Otwarcie rynku powoduje pokusę poszukiwania przez producentów rolnych tańszych środków za granicą, które nie zawsze są dopuszczone w obrocie krajowym. Zdarza się też stosowanie preparatów certyfikowanych, lecz przeznaczonych do ochrony innych upraw. Przyczyną tego stanu rzeczy może być brak zarejestrowanych środków do zwalczania chorób, czy szkodników przeznaczonych do konkretnej uprawy. O stosowaniu preparatów, które niedawno straciły zezwolenie lub zostały wycofane, często decyduje brak dostępu do informacji lub przekonanie rolnika o skuteczności środka. Musimy mieć świadomość, że pestycydy są związkami bardzo szkodliwymi, a część z nich charakteryzuje się wręcz wysoką toksycznością oraz długim czasem degradacji. Akumulacja tych związków prowadzi do bioakumulacji w tkankach ludzi, zwierząt i roślin, co jest przyczyną występowania wielu chorób, a nawet mutacji w genach. Pestycydy wywierają negatywny wpływ również na glebę i wodę, powodując nadmierne zasolenie, tym samym przyczyniając się do zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Pestycydy, w myśl badań przeprowadzonych przez Światową Or- ganizację Zdrowia, są co roku na świecie przyczyną zatruć u 1 - 1,5 mln osób, do których zalicza się: rolników stosujący ś.o.r. w swoich uprawach, osoby zaangażowane przy produkcji pestycydów, jak również konsumentów produktów rolnych, spryskanych pestycydami z niedotrzymanym okresem karencji. Z ww. przypadków co roku około 20 tys. prowadzi do śmierci. Dlatego w ostatnich latach postuluje się ograniczenie stosowania środków ochrony roślin do niezbędnego minimum. Wprowadzony od 2002 roku obowiązkowy monitoring zużycia środków ochrony roślin, ma na celu gromadzenie bazy danych o sprzedaży i zużyciu pestycydów, jak również ma zapewnić prawidłową kontrolę dystrybucji i stosowania tych środków. Przeprowadzony monitoring wykazał, jak zmieniał się w ostatnich latach popyt na pestycydy w gospodarstwach rolnych. Analizy monitoringu okazały się zaskakujące. W latach dziewięćdziesiątych zużycie środków ochrony roślin nie przekraczało 9 000 t rocznie (w przeliczeniu na substancję aktywną). Z kolei w 2002 r. zużycie to wyniosło 10358 ton i było wyższe od roku poprzedniego o 17,0%. W konsekwencji wzrosło zużycie pestycydów na 1 ha gruntów ornych i sadów z 0,62 kg - w roku 2001 do 0,78 kg w 2002 r. (tabela 1). W kolejnych latach następował dalszy wzrost zużycia pestycydów. W roku 2005 odnotowano najwyższy wzrost sprzedaży środków ochrony Tabela 1. Podaż pestycydów w kolejnych latach w przeliczeniu na substancję aktywną, w tonach Zużycie środków ochrony roślin w tonach 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 10358 8726 16039 17102 15303 20614 18496 19449 43 W trosce o środowisko roślin. Był on wyższy w stosunku do roku poprzedniego aż o 45,6% (wykres 1). W strukturze podaży pestycydów dominują przede wszystkim preparaty chwastobójcze – głównie do odchwaszczania zbóż, rzepaku i buraków cukrowych oraz środki grzybobójcze – m.in. zapobiegające chorobom ziemniaków. Najwięcej pestycydów stosuje się w sadach do oprysków jabłoni. Średnie zużycie odnotowuje się do ochrony cebuli, buraków cukrowych, nieco mniejsze do ochrony rzepaku ozimego, ziemniaków i pszenicy ozimej. Najmniejsze zaś zużycie odnotowuje się w uprawie żyta, pszenżyta i jęczmienia jarego (tabela 2, wykres 2). Obecnie Polska, pod względem zużycia środków ochrony roślin na 1 ha (w przeliczeniu na czysty składnik), należy do krajów o niewielkim zużyciu pestycydów, w porównaniu z państwami charakteryzującymi się bardzo intensywnym, kapitałochłonnym rolnictwem. Zaobserwowano również występowanie istotnych różnic w zużyciu środków, w zależności od regionu i wielkości gospodarstwa. Bardzo wysokie zużycie występuje w zachodniej części Polski, zaś niższe we wschodniej części. Według Agra Europe, światowe zużycie pestycydów w latach 2009 2014 będzie rosnąć o 2,9% rocznie. Jednak tempo wzrostu ich zużycia będzie niższe niż w ostatnich latach (w okresie 2004 - 2009 wzrost ten wyniósł 4,1% rocznie). Najszybciej, bo o 5,4% rocznie, będzie rosło zużycie pestycydów w Ameryce Środkowej i Południowej. W Ameryce Północnej tempo wzrostu wyniesie 2,2% i w dalszym ciągu zużycie pestycydów pozostanie tam największe na świecie. Przewiduje się, że w Azji wzrost zużycia wyniesie 3,1% rocznie. Najniższe tempo wzrostu wystąpi w Europie Zachodniej – wyniesie ono 0,8% rocznie. W Europie Wschodniej wzrost ten będzie nieco szybszy (2,9% rocznie). W Afryce i na Bliskim Wschodzie przewidywany wzrost zużycia pestycydów wyniesie 3,5% rocznie. W strukturze sprzedaży najszybciej będzie rosła sprzedaż fungicydów, jednak ostatecznie najwięcej będzie sprzedawa- 44 Wykres 1. Wzrost zużycia pestycydów Tabela 2. Procentowa (%) struktura sprzedaży środków ochrony roślin Rodzaj środka ochrony roślin 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Chwastobójcze 47,6 42,9 59,5 58,8 55,1 59,5 51,5 53,9 Grzybobójcze i zaprawy nasienne 35,8 35,3 24,1 25,1 30,7 24,8 31,9 29,6 Regulatory wzrostu 10,8 6,0 5,4 6,9 4,8 8,5 7,8 Owadobójcze 5,7 4,7 4,4 3,6 5,6 5,2 4,7 Pozostałe 5,3 5,1 6,3 3,7 5,3 2,9 3,9 Wykres 2. Zużycie pestycydów (w ujęciu procentowym) z podziałem na rodzaj ich zastosowania nych herbicydów i insektycydów. Zużycie pestycydów na cele pozarolnicze będzie rosło najszybciej, ale ich udział w sprzedaży ogółem nie przekroczy 20% w 2014 r. UWAGA! W związku z rozpoczęciem z dniem 14 czerwca 2011 r. stosowania przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r., dotyczącego wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi udostępniono interaktywną wyszuki- warkę informacji dotyczących dopuszczonych do obrotu w Polsce środków ochrony roślin. Wyszukiwarka dostępna jest w dziale dotyczącym ochrony roślin pod linkiem: http://www.minrol.gov.pl/ pol/Informacje-branzowe/Wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin. Zaleca się korzystanie z ww. wyszukiwarki, w celu uzyskiwania aktualnych informacji z zakresu dopuszczonych do obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Monika Najduk 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia ZESPÓŁ SZKÓŁ ROLNICZYCH CENTRUM KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO W BOLESŁAWOWIE Dlaczego warto podjąć tu naukę? Z espół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego im. Józefa Wybickiego w Bolesławowie od 67 lat kształci młodzież z terenu Skarszew, powiatu starogardzkiego, Kociewia i całego województwa pomorskiego w kierunkach rolniczych i kierunkach związanych z wielofunkcyjnym rozwojem obszarów wiejskich. Szkoła funkcjonuje w przepięknym kompleksie pałacowo-parkowo-folwarcznym wpisanym do rejestru zabytków. Młodzież pobiera nauki teoretyczne w dobrze zachowanym pałacu z 1900 roku. Do celów dydaktycznych, związanych z praktyczną nauką zawodu, utworzono Centrum Kształcenia Praktycznego. W skład Centrum Kształcenia Praktycznego wchodzi gospodarstwo, w którym prowadzi się chów i hodowlę: koni, krów mięsnych rasy limousine, krów mlecznych, trzody chlewnej i drobnego inwentarza. Centrum dla swoich potrzeb edukacyjnych posiada 230-hektarowy areał pól uprawnych ziemi oraz 36-hektarowe jezioro Duży Margiel - wykorzystywane do kształcenia w specjalności rybactwo śródlądowe - na terenie którego prowadzimy gospodarkę rybacką. Na bazie budynków i pól uprawnych gospodarstwa, z dniem 1 lipca 2010 r. zostało utworzonych, w ramach Centrum Kształcenia Praktycznego w zakresie produkcji rolniczej i wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, 15 pracowni praktycznej nauki zawodu, takich jak np.: chowu i hodowli koni, chowu i hodowli bydła mlecznego, chowu i hodowli bydła mięsnego, mechanizacji rolnictwa, uprawy roślin itp. Dzięki działaniom dyrektora, Centrum Kształcenia Praktycznego doposażone zostało w sprzęt rolniczy, w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich Priorytetu 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Europejskiego Funduszu Społecznego. Zespół Szkół Rolniczych CKP w Bolesławowie uzyskał również, jako jedna z niewielu szkół, w latach 2006, 2007, 2010, 2011 dotacje celowe Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na dofinansowanie zakupu maszyn, narzędzi niezbędnych do praktycznej nauki zawodu w szkole rolniczej. Dzięki doskonałemu wyposażeniu, Zespół Szkół stał się Ośrodkiem Egzaminacyjnym Egzaminów Potwierdzających Kwalifikacje Zawodowe dla zawodów: rolnik oraz mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, powołanym przez Dyrektora Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku. Doskonale zorganizowana baza praktycznej nauki zawodu powoduje, iż uczniowie i słuchacze Zespołu Szkół są doskonale przygotowani pod względem teoretycznym i praktycznym do wykonywania zawodu. Wyniki egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe dla zawodów: technik hodowca koni, technik rolnik, technik agrobiznesu, technik architektury krajobrazu są najwyższe w województwie pomorskim i jedne z wyższych w kraju. Dodatkowo w Centrum Kształcenia Praktycznego został powołany Ośrodek Nauki Jazdy kat. A, B i T. Dzięki stworzonym bardzo dobrym warunkom edukacyjnym, teoretycznym i praktycznym, Zespół Szkół Rolniczych CKP w Bolesławowie został wyznaczony przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do zorganizowania w maju 2010 roku XXXIV Edycji Centralnej Olimpiady Wiedzy i Umiejętności Rolniczych, w 9 blokach tematycznych dla uczniów szkół rolniczych z całej Polski. Centralna Olimpiada Wiedzy i Umiejętności Rolniczych - pomimo już 34. edycji została zorganizowana po raz pierwszy w województwie pomorskim, co należy potraktować jako duże wyróżnienie Zespołu Szkół i zmysłu organizacyjne- 45 Doniesienia go kierownictwa szkoły. Dyrektor, wraz z nauczycielami i pracownikami niepedagogicznymi, zorganizował perfekcyjnie to przedsięwzięcie, trwające cztery dni, w którym uczestniczyło 300 uczniów i 100 opiekunów. Olimpiadę podsumował i osobiście wręczył laureatom nagrody Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pan Marek Sawicki. Dyrektor Zespołu Szkół, w roku 2010, otrzymał podziękowanie Pomorskiego Kuratora Oświaty za przyjęcie i zaprezentowanie działań szkoły w zakresie pozyskiwania zewnętrznych unijnych środków finansowych, 8 ekspertom w dziedzinie szkolnictwa zawodowego z krajów Unii Europejskiej, którzy wysoko ocenili działania szkoły, w tym zakresie. W 2010 roku Zespół Szkół otrzymał również dyplomy i Statuetki Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi za całokształt pracy dydaktyczno-wychowawczej włożonej w wychowanie młodych pomorskich rolników (w czerwcu) oraz za pracę i promocję pomorskiego rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (we wrześniu). Młodzież Zespołu Szkół odbywa praktyki zagraniczne w Niemczech i Francji. Szkoła utrzymuje stałą współpracę ze Szkołą Rolniczą LEGTA de Limoges w Regionie Limousine i Szkołą Rolniczą w Triestorf w Regionie Środkowej Frankonii, w ramach „Małego Trójkąta Weimarskiego”. Uczniowie odbywają również praktyki zagraniczne na mocy porozumienia z Towarzystwem Niemiecko-Polskim Hrabstwa Bentheim w Niemczech i Deulą w Nienburgu. Szkoły technikalne Zespołu Szkół Rolniczych CKP w Bolesławowie zajmują wysokie miejsca w Ogólnopolskim Rankingu Szkół Ponadgimnazjalnych Perspektyw. W 2011 roku, w województwie pomorskim, Technikum Rolnicze w Bolesławowie uplasowało się na IV miejscu, a Technikum Hodowli Koni na VI miejscu. W 2012 roku Technikum Architektury Krajobrazu uplasowało się jako VI technikum w województwie pomorskim, a w nowej kategorii „najlepiej zdane egzaminy zawodowe” znalazło się na XIV miejscu w kraju, wśród wszystkich techników. Kryta ujeżdżalnia (dawniej obora) w ZSR CKP w Bolesławowie W wyniku przeprowadzonej, w bieżącym roku szkolnym, ewaluacji zewnętrznej, w obszarze „Efekty działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły” Technikum w Bolesławowie otrzymało najwyższy stopień wy- 46 pełnienia wymagań, uzyskując we wszystkich czterech poziomach ocenę A. W roku szkolnym 2012/2013 prowadzimy nabór do następujących szkół technikalnych dla młodzieży: - technik hodowca koni, - technik weterynarii, - technik rolnik, - technik agrobiznesu, - technik architektury krajobrazu, - technik turystyki wiejskiej. W roku szkolnym 2012/2013 prowadzimy nabór do następujących szkół technikalnych dla dorosłych (na podbudowie szkoły średniej): - technik hodowca koni, - technik weterynarii, - technik rolnik, - technik agrobiznesu, - technik architektury krajobrazu, - technik turystyki wiejskiej, - technik rachunkowości, - florysta. Wszystkie wymienione szkoły dla młodzieży i sześć pierwszych wymienionych szkół dla dorosłych słuchaczy dają uprawnienia rolnicze. Jesteśmy, jako Zespół Szkół, bardzo dobrze przygotowani do wchodzącej od 1 września 2012 r. reformy szkolnictwa zawodowego. Nasza baza dydaktyczna i baza praktycznej nauki zawodu daje nam pełne możliwości dobrego kształcenia uczniów i słuchaczy, przygotowując ich do zdobywania czynnościowych kwalifikacji dla danego zawodu. W pełni zapewniamy również organizację praktyk zawodowych z możliwością dla uczniów dojeżdżających zamieszkania w internacie naszego Zespołu Szkół. Rok 2012 to rok, w którym wspólnie z absolwentami obchodzimy 50. rocznicę nadania sztandaru Technikum Rolniczemu w Bolesławowie i 50-lecie nadania imienia Józefa Wybickiego. Absolwenci powołali Komitet Obchodów - obchodów, które rozpoczęły się dnia 28 stycznia 2012 r. studniówką klas maturalnych, a zakończą się z dniem 14 października 2012 r. obchodami Dnia Edukacji Narodowej. Dnia 10 maja 2012 r. zjadą do naszej szkoły absolwenci, którzy zdali maturę przed 60 laty. Jak widać, jesteśmy szkołą rolniczą z tradycjami, pielęgnującą tradycje. Rokrocznie młodzież klas pierwszych ślubuje na sztandar w Będominie, w miejscu urodzenia patrona Zespołu Szkół Rolniczych CKP w Bolesławowie Józefa Wybickiego. Staramy się również dobrze wychowywać młodzież, która dojeżdża do szkoły, jak i tą która mieszka w internacie na 110 miejsc. Przedsięwzięcia wychowawcze wypracowujemy wraz z rodzicami, pedagogami i psychologami szkolnymi oraz fachowcami w tym zakresie pracującymi w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Starogardzie Gdańskim. Alfred Portée Dyrektor Zespołu Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Zrównoważona uprawa roślin sadowniczych W Radomiu, w Centrum Doradztwa Rolniczego odbyło się szkolenie na temat „Zrównoważona uprawa roślin sadowniczych”. Wzięli w nim udział doradcy z ośrodków doradztwa rolniczego z całego kraju oraz okoliczni sadownicy - praktycy. Szkolenie miało na celu omówienie standardów UE, w tym m.in. obowiązujących od 1 stycznia 2014 roku zasad integrowanej ochrony roślin. Wykładowcami byli specjaliści Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Pierwszy wystąpił prof. Remigiusz W. Olszak, który przedstawił temat „Możliwości ograniczenia chemizacji przy skutecznym zwalczaniu szkodników w sadach”. Stwierdził, że integrowana ochrona roślin to zwalczanie szkodników i chorób zgodnie z wymogami ekologii, ekonomii i toksykologii. Do skutecznej realizacji integrowanej ochrony roślin konieczne są: 1. Odporne odmiany roślin – odporne częściowo lub w pełni odporne na działanie określonych agrofagów. 2. Znajomość przez producentów progów ekonomicznej szkodliwości. 3. Znajomość i rola czynników występowania agrofagów. 4. Odpowiednie systemy monitoringu, znajomość obsługi i upowszechnienia danych. 5. Znajomość selektywnych, a jednocześnie skutecznych środków ochrony roślin. 6. Dobrze zorganizowana służba doradcza. 7. Dobrze wyedukowani producenci - praktycy. W dalszym ciągu wykładu profesor omówił zwalczanie chwastów, roślinożerców oraz patogenów chorób metodami agrotechnicznymi, mechanicznymi, biologicznymi i fizycznymi oraz chemicznymi. Kolejnym wykładowcą była prof. A. Bielenin, która mówiła nt. racjonalnej ochrony przed chorobami w uprawach sadowniczych jako elementu integrowanej ochrony. Profesor stwierdziła na początku, że jednym z najważniejszych czynników decydujących o nasileniu występowania chorób są warunki atmosferyczne. W racjonalnej ochronie roślin sadowniczych przed chorobami, elementami, które będą nam pomagały w podjęciu decyzji o zwalczaniu patogena, oprócz warunków pogodowych, będzie: wiedza o biologii patogena, znajomość fizjologii rośliny gospodarza patogena, stadia rozwoju choroby, właściwie wybrany środek ochrony roślin i prawidłowe jego zastosowanie, a także zastosowanie w jak największym stopniu wszelkich metod wspomagających ochronę chemiczną. W integrowanej ochronie roślin najważniejszym będzie lustracja rozwoju rośliny, lustracja występowania objawów chorobowych oraz właściwa interpretacja wyników lustracji. Po wykładach odbyła się dyskusja na temat przygotowania doradców i rolników do wprowadzenie zasad integrowanej ochrony roślin. Profesor Olszak stwierdził, że sadownicy, po spełnieniu kilku warunków, mogą być przygotowani w 60% do wdrażania zasad integrowanej ochrony roślin, natomiast na temat pozostałych kierunków produkcji rolniczej nie chciał się wypowiadać i zauważył, że w Departamencie Ministerstwa Rolnictwa jest więcej optymizmu w tej sprawie, niż wśród specjalistów Głównego Inspektoratu PIORiN. W trakcie dyskusji podkreślano także dużą rolę, jaką mają do odegrania, doradcy z ośrodków doradztwa rolniczego przy wprowadzeniu zasad integrowanej ochrony roślin. Jan Rozenek KONKURS FOTOGRAFICZNY DLA DZIECI Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Gdyni zapraszają dzieci i młodzież w wieku od 7 do 13 lat do udziału w konkursie fotograficznym pt. „Zdrowy i smaczny obrazek, czyli rzecz o warzywach i owocach”. Warunkiem uczestnictwa w konkursie jest przesłanie pracy fotograficznej, opatrzonej tytułem, imieniem i nazwiskiem autora, w nieprzekraczalnym terminie do dnia 15 maja 2012 r. pocztą tradycyjną wraz z wypełnioną KARTĄ ZGŁOSZENIA na adres: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk (z dopiskiem: „Konkurs fotograficzny”) . O zakwalifikowaniu do konkursu decyduje kolejność zgłoszeń. Podsumowanie i uhonorowanie laureatów odbędzie się 2 czerwca 2012 r., podczas XXI Pomorskich Targów RolnoPrzemysłowych w Lubaniu. Szczegółowe informacje dostępne są w regulaminie, na stronie internetowej: http://www.podr.pl/images/pliki/szkolenia/ Regulamin_konkurs%20fotograficzny.pdf. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 47 Doniesienia Na targach i wystawie bydła mlecznego w Osnabrück P omorski Związek Hodowców Bydła Mlecznego w Gdańsku, pod koniec stycznia tego roku, zorganizował wyjazd do Hiszpanii, w którym miałem okazję uczestniczyć. Jednym z punktów programu wycieczki, w drodze do celu naszej podróży, była wizyta na 36. Międzynarodowej Wystawie Bydła Mlecznego w Osnabrück (Niemcy). Wystawa bydła mlecznego zorganizowana została przez Związek OHG, jedną z najbardziej znaczących i wiodących organizacji żywieniowych bydła nie tylko w Niemczech, ale i w całej Europie. Organizacja ta zajmuje się nie tylko aspektami żywienia bydła, ale i promocją branży mleczarskiej i podnoszeniem efektywności produkcji mleka w regionie. Ponadto reprezentuje interesy hodowców w skali całego kraju. Również miejsce wystawy i towarzyszących jej targów zostało wybrane nieprzypadkowo. To tutaj na terenie związkowym Dolnej Saksonii silnie skoncentrowana jest hodowla bydła mlecznego, działają liczne zrzeszenia hodowców i w końcu to tutaj - w Osnabrück - odbywają się sławne aukcje, podczas których sprzedaje się kilkaset sztuk bydła miesięcznie (są to największe aukcje „holsztajnów” w całych Niemczech). Ale wracając do targów... Impreza sprawiała wrażenie kameralnej, jeśli można to tak ująć, a mimo tego zainteresowanie wystawą było duże, bo wśród kilku tysięcy odwiedzających byli goście z ponad 20 krajów m.in. z Turcji, Izraela, Libanu, Kenii i Ugandy. Nie zabrakło również kilku grup z Polski. Z prezentowanych na wystawie zwierząt wybrano najbardziej okazałe sztuki, które były oceniane i klasyfikowane w wielu kategoriach, a po zakończeniu części konkursowej odbyła się aukcja, na której oferowano do sprzedaży najlepsze sztuki bydła (pod uwagę brano rodowód, osiągnięcia, genom). Z kilkunastu sprzedanych zwierząt, połowa trafiła do nabywców z Niemiec, a reszta do nabywców z innych krajów, głównie z Holandii, Belgii, Luksemburga i Szwajcarii. Za dorodne okazy płacono od 3000 - 7000 euro. Zwiedzając targi, można stwierdzić, że w tutejszym regionie silnie kultywuje się tradycje związane z hodowlą bydła mlecznego. W dużym stopniu przyczynia się do tego młodzież, która aktywnie uczestniczy w przygotowaniach do pokazów zwierząt i w samych pokazach zwierząt (co zwróciło szczególną uwagę odwiedzających). Jako ciekawostkę mogę podać, że młodzi hodowcy z tamtejszego związku OHG ufundowali jałówkę, którą można było wygrać w loterii przeprowadzonej wśród uczestników wystawy. W tym roku szczęśliwym zwycięzcą okazał się hodowca ze Słowenii. Oczywiście na targach nie brakowało, związanych z branżą rolniczą, firm sponsorujących wystawę, które miały tu swoje stoiska. Moją uwagę zwróciło kilka podmiotów zajmujących się genetyką zwierząt... i tych 48 Wyróżniona jałówka KNS Dorfland - zwyciężczyni klasy średniej działających w branży biogazowni. To dowód na to, że niemieckie rolnictwo wiąże duże nadzieje z nowymi technologiami i stawia na rozwój we współpracy z instytucjami naukowymi. Na koniec pobytu udało się także zwiedzić trochę samego miasta. Szczególnie warta zobaczenia była romańska katedra św. Piotra oraz gotycki kościół NMP („MarienKirche”). Spacer po Starym Mieście, zwiedzanie zabytkowych kamieniczek było miłym wytchnieniem po uczestnictwie w wystawie zwierząt. Później dowiedziałem się, że miasto pomijane jest przez turystów - a szkoda, bo poza towarzyszącymi mu corocznymi imprezami i wystawami zwierząt ma sporo do zaoferowania - nie tylko rolnikom. Może warto tu zajrzeć będąc w pobliżu … Piotr Golder 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Finał Krajowy Olimpiady Młodych Producentów Rolnych W dniach 15 - 16 marca br., w Świętokrzyskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach odbył się Finał Krajowy Olimpiady Młodych Producentów Rolnych. Inicjatorem i organizatorem tego przedsięwzięcia jest Zarząd Krajowy Związku Młodzieży Wiejskiej. Uczestnicy rozgrywki finałowej O limpiada od wielu lat cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród młodych ludzi związanych z rolnictwem. Jest współzawodnictwem z zakresu szeroko rozumianej wiedzy rolniczej zarówno praktycznej, jak i teoretycznej. Związek Młodzieży Wiejskiej wkłada wiele wysiłku, by rolnictwo polskie, w myśl europejskiej sentencji stawało się młode, innowacyjne i konkurencyjne i dlatego mottem przewodnim Olimpiady było właśnie hasło: „Młodość, innowacyjność, konkurencyjność”. Olimpiada składa się z trzech etapów: środowiskowego, wojewódzkiego i krajowego. Do Finału Krajowego Olimpiady przystąpiło 63 uczestników z całej Polski. Województwo pomorskie reprezentowało trzech finalistów etapu wojewódzkiego, który 12 grudnia 2011 roku, w Gdańsku, zorganizowali Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Finał Krajowy Olimpiady składał się z dwóch części: testu i części praktycznej. W dniu 15 marca odbyła się pierwsza część eliminacji, w trakcie której uczestnicy rozwiązywali test. Trzydzieści osób z najwyższą liczbą punktów zakwalifikowało się do części praktycznej Olimpiady. Po podsumowaniu punktów z testu i części praktycznej wyłoniono 10 zawodników z najwyższą liczbą punktów, którzy znaleźli się w ścisłym finale. Rozgrywka finałowa odbyła się 16 marca, w sali konferencyjnej Targów Kielce. Jej uczestnicy losowali zestawy zawierające 3 pytania, na które udzielali ustnej odpowiedzi przed komisją. W ostatecznej klasyfikacji reprezentant województwa pomorskiego Pan Michał Klaus zajął bardzo wysokie piąte miejsce w kraju. Pan Michał wspólnie z rodzicami prowadzi 60-hektarowe gospodarstwo w miejscowości Zabagno, w powiecie tczewskim. Głównym kierunkiem działalności gospodarstwa jest produkcja mleka. Pan Michał jest studentem Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Laureaci Olimpiady Młodych Producentów Rolnych Pan Michał Klaus - reprezentant województwa pomorskiego, zdobywca piątego miejsca w Finale Krajowym Olimpiady Młodych Producentów Rolnych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie na kierunku zootechnika. Gratulujemy tak wysokiej lokaty i życzymy dalszych sukcesów. Sylwia Ceglarska 49 Doniesienia II Powiatowy Pokaz Stołu Wielkanocnego Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Strzelinie wraz z Kołem Gospodyń Wiejskich z Bierkowa zorganizował, 24 marca br., w świetlicy wiejskiej w Bierkowie, II Powiatowy Pokaz Stołu Wielkanocnego. C elem pokazu była integracja społeczeństwa powiatu słupskiego, poszerzenie istniejącej wiedzy o polskich, tradycyjnych produktach żywnościowych związanych ze Świętami Wielkanocnymi, przyczynienie się do zachowania dziedzictwa kulturowego, rozwoju regionu oraz zbudowania pozytywnego wizerunku wsi. W pokazie udział wzięło osiem kół – z Jezierzyc, Bięcina, Bierkowa, Dębnicy Kaszubskiej, Objazdy, Włynkówka, Kobylnicy i Swołowa. Panie z Krępy Słupskiej zorganizowały pokaz ozdób wielkanocnych, a panie z Możdżanowa zaprezentowały piękną palmę wielkanocną. Uczestniczki z zaangażowaniem przygotowywały się do pokazu. Świąteczny nastrój udzielił się wszystkim zebranym. Świetlica wiejska powoli wypełniała się nie tylko publicznością, ale też miłą atmosferą. Podczas oceniania stołów obfitujących w baby wielkanocne, mazurki, różnego rodzaju ciasta, potrawy z mięs, jaja i ozdoby świąteczne - pisanki kraszanki, jajka robione metodą szydełkową, baranki i kury, odbywały się występy artystyczne. W programie znalazły się: prezentacja tańca współczesnego i breakdance, występy zespołu wokalnego „Ale Babki” z Kobylnicy, KGW z Jezierzyc i dzieci ze Szkoły Podstawowej w Bierkowie. Występ dzieci ze Szkoły Podstawowej w Bierkowie Zespół „Ale Babki” 1 2 Stoły wielkanocne przygotowane przez KGW z Kobylnicy (1) i KGW z Bierkowa (2) Uroczystego otwarcia pokazu dokonał Dyrektor Oddziału Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie - Zdzisław Kołodziejski. 50 Po części artystycznej, wszyscy obecni zostali zaproszeni na degustację, a Zdzisław Kołodziejski - Dyrektor Oddziału PODR w Strzelinie i Jan Rozenek - Kierownik Zespołu Specjalistów Branżowych wręczyli uczestniczkom upominki i pamiątkowe dyplomy. Organizatorzy imprezy pragną podziękować wszystkim kołom biorącym udział w pokazie za włożoną pracę i serce. Dziękujemy również sponsorom za ufundowanie nagród, bez których pokaz nie miałby tak uroczystego charakteru. Dziękujemy Januszowi Starosielskiemu - właścicielowi Fabryki Przekładni Kątowych w Bierkowie, Sławomirowi Gojdziowi z Bierkowa, Janowi Gruszewskiemu - sołtysowi Bierkowa, firmie „Green Power”. Dzięki Państwu świetlica wiejska w Bierkowie tętniła życiem. Nasz pokaz spotkał się z pozytywnym oddźwiękiem wśród lokalnej społeczności zainteresowanej promocją swych tradycyjnych specjałów i promowaniem regionu. W związku z tym wprowadzone zostaną zmiany w zasadach pokazów i będą one rozszerzone. Najistotniejszą zmianą jest zaproszenie do współpracy samorządów lokalnych oraz wprowadzenie konkursu palm wielkanocnych. Krystyna Gosik 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Jagoda kamczacka - najwcześniej owocujący krzew owocowy J agoda kamczacka, nazywana również suchodrzewem jadalnym, jest rośliną, która w naszych warunkach klimatycznych najwcześniej wydaje owoce - wcześniej niż truskawka czy malina. Krzew jest długowieczny, owocuje do 35 lat. Ma zwarty pokrój i osiąga wysokość od 1,2 do 1,8 m. Jest wyjątkowo wytrzymały na mróz, nie przemarza nawet w temp. – 45o C, a kwiaty wytrzymują nawet do – 8o C. Jest też wytrzymały na długotrwałą suszę, ale chcąc, żeby wydał dobry plon, należy go w czasie suszy podlewać, gdyż wprawdzie jego korzenie rosną na głębokość ok. 0,5 m i susza nie zaszkodzi roślinie, ale osłabi wzrost jagód. Jagoda kamczacka jest rośliną dekoracyjną, z początkiem kwietnia rozkwita biało-żółtym kwiatem, ładnie wyglądającym na tle ciemnozielonych liści. W czasie zbioru dekoracyjnie wyglądają owoce podobne do jagód leśnych, a do jesiennych przymrozków roślina utrzymuje swoje ciemnozielone liście. Owoce dojrzewają nierównomiernie, od połowy maja, niezbierane opadają. Mają słodko-kwaśny smak z charakterystyczną goryczką. Zawierają duże ilości składników korzystnie wpływających na zdrowie człowieka, między innymi witaminę C i A, znaczne ilości żelaza, miedzi i jodu. Owoce jagody kamczackiej mają właściwości aseptyczne. Wskazane jest spożywanie ich przez osoby mające problemy z chorobami krążenia, przy miażdżycy Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 naczyń krwionośnych, wspomagają leczenie wielu chorób i odtruwają organizm z metali ciężkich. Napar z suszonych kwiatów stosuje się przy przeziębieniach i grypie, bowiem działa hamująco na rozwój wirusów i bakterii. Jak widać, owoce posiadają cenne właściwości lecznicze. Możemy je spożywać na surowo, a także w postaci przetworów (dżemów, konfitur, soków). Są bardzo dobre jako nadzienie do pierogów, nadają się także do mrożenia i suszenia. W uprawie jagody kamczackiej bardzo istotne znaczenie ma zasada sadzenia blisko siebie, w odległości 1 m, co najmniej 2 krzaków, najlepiej różnych odmian, ze względu na zapylenie krzyżowe. Krzewy jagody kamczackiej zagęszczają się naturalnie i przez 5 - 7 lat nie wymagają cięcia formującego, a pierwsze cięcie odmładzające przeprowadzamy po 10 latach. Naturalnie corocznie dokonujemy cięcia sanitarnego, usuwając zaschłe końcówki gałązek i nadłamane pędy. W czasie uprawy nie można zapominać o nawożeniu roślin. W przypadku jagody kamczackiej najlepszy będzie obornik w ilości 10 kg na krzew, co drugi rok. Uzupełniająco co roku dajemy nawozy mineralne wieloskładnikowe w ilości 3 - 4 łyżek pod krzak. Na razie brak jest szkodników, które w znacznym stopniu zagrażałyby plonom. Dobrze pielęgnowana roślina może wydać w zależności od wielkości od 2 do 6 kg owoców. Jagoda kamczacka to krzew, który daje owoce odżywcze i smaczne, dlatego warto wprowadzić ją do naszego przydomowego ogrodu. Jan Rozenek Warto przeczytać ROŚLINA ENERGETYCZNA I MIODODAJNA Ślazówka turyngska jest wieloletnią byliną powszechnie występującą w Europie w stanie dzikim. Można ją znaleźć również w ogrodach ozdobnych. Odmianę Uleko wyhodowano z dzikiej populacji znalezionej w okolicach Sandomierza. Dobrze więc rośnie w warunkach naszego klimatu. Roślina może być uprawiana na cele energetyczne. Z jednego hektara plantacji otrzymujemy około 15 – 25 ton suchej masy. Korzyści z uprawy możemy zwiększyć, zbierając nasiona i wykorzystując ślazówkę jako roślinę miododajną. Z 1 hektara można zebrać 300 – 500 kg nasion i uzyskać 150 – 200 kg miodu. Zygmunt Staszewski, Roślina energetyczna i miododajna, Farmer nr 4/2012, str. 111 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 51 W domu i zagrodzie Poznajmy rzodkiew japońską Rzodkiew japońska (inaczej daikon – z japońskiego „duży korzeń”) to warzywo znane przede wszystkim w krajach Dalekiego Wschodu, ale i w Polsce – dostępne przez cały rok w dużych marketach – zyskuje coraz większą popularność. Rzodkiew oferowana przez nasz handel w znacznej części pochodzi z importu. Gatunek ten jednak z powodzeniem może być uprawiany w polskich warunkach, w tym również w ogrodach przydomowych. Charakterystyka rzodkwi japońskiej Daikon to warzywo jednoroczne o mięsistych wydłużonych zgrubieniach długości 30 – 50 cm, pokrytych cienką, delikatną skórką. Skórka i miąższ są zwykle białe. Zbliżony jest smakiem do rzodkiewki, ale przewyższa ją pod względem wartości odżywczych, odporności na parcenie, a przede wszystkim plenności. Zgrubienia rzodkwi japońskiej mogą osiągać wagę nawet 15 kg!, ale handel preferuje te o wadze 400 – 800 g. Gleba Gleba przeznaczona pod uprawę rzodkwi japońskiej powinna być głęboko uprawiona i pulchna na głębokości co najmniej 30 – 40 centymetrów. Gleba zbita powoduje powstawanie zgrubień rozgałęzionych, zakrzywionych, krótkich. Gatunek ten dobrze rośnie w redlinach, które umożliwiają uzyskanie długich i prostych korzeni. Oprócz odpowiednich warunków glebowych ważna jest także dostępność wody w czasie wegetacji. Przy deficycie opadów należy rzodkiew dodatkowo nawadniać. Odmiany W uprawie towarowej stosuje się kilkanaście odmian heterozyjnych pochodzących z japońskich i holenderskich firm nasiennych, których nasiona sprzedawane są w opakowaniach o dużej gramaturze. W opakowaniach małych (dla działkowiczów) dostępne są obecnie dwie odmiany. Są to: Mino Early - wczesna odmiana osiągająca długość ok. 40 cm. Odporna na wysokie temperatury. Przeznaczona do całorocznej uprawy w gruncie. Minowase Summer Cross - osiąga nawet 45 cm. Powinna być wysiewana od czerwca do sierpnia (najlepiej w odstępach 3-tygodniowych). Zbiór przypada w okresie sierpień - październik. Uprawa Okres wegetacji w zależności od typu odmiany wynosi od 50 do 90 dni. W związku z tym warzywo to może być uprawiane jako przedplon lub poplon. Na wczesny zbiór rzodkiew wysiewa się na początku kwietnia. Na późniejsze zbiory nasiona wysiewamy do około połowy sierpnia. 52 Gatunek ten sieje się wprost do gruntu, najlepiej punktowo. Rozstawa roślin powinna mieścić się w granicach 30 – 40 x 20 – 30 cm. Dobrze jest przykryć zasiewy włókniną, która ogranicza parowanie, ale również zabezpiecza rośliny przed szkodnikiem, który wyrządza największe szkody w uprawie rzodkwi, a mianowicie śmietką kapuścianą. Larwy śmietki żerują wewnątrz zgrubień rzodkwi, co powoduje, że nie nadają się one do konsumpcji. W związku z tym, że zagrożenie nalotem śmietki może wystąpić przez cały okres wegetacyjny, włóknina powinna być utrzymywana na roślinach praktycznie do zbioru. Jeżeli chodzi o nawożenie, to rzodkiew należy do gatunków o średnich wymaganiach pokarmowych. Najlepiej uprawiać ją w drugim roku po oborniku. Jeżeli gleba wymaga nawożenia mineralnego, nawozy powinny być zastosowane przed siewem. Jak spożywać rzodkiew? Rzodkiew można spożywać na różne sposoby. W Polsce jemy ją najczęściej w postaci surówki (starta na tarce z dodatkiem soli i np. śmietany). Japończycy kiszą daikony, podobnie jak Polacy ogórki. Można je również gotować i marynować. Po takiej obróbce warzywo traci swoją ostrość i staje się słodkie. Rzodkiew można również łączyć z mięsem, dodawać do zup i smażyć. Właściwości zdrowotne Daikon, oprócz niezłego smaku, ma jeszcze imponujące właściwości zdrowotne. Jest niskokaloryczny (100 g - 18 kalorii) i zawiera aktywne antyutleniacze, które zapobiegają szkodliwemu działaniu wolnych rodników. Jedna porcja (100 g) rzodkwi zapewnia 34% dziennego zapotrzebowania człowieka na witaminę C. Rzodkiew jest również źródłem witaminy A (najwięcej jest jej w liściach, które są również jadalne), B1, B2, wapnia, sodu, fosforu, żelaza, a przede wszystkim błonnika. Oczyszcza organizm z metali ciężkich, a także - dzięki unikalnym enzymom - pomaga żołądkowi rozkładać skrobię, tłuszcze i białka. Źródła japońskie podają też, że nie ma lepszego od daikona lekarstwa na tzw. kaca. Bożena Korzańska 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Tarty wytrawne i słodkie Tarta to smaczne, łatwe do wykonania danie, które możemy przygotować na śniadanie, obiad, kolację czy podwieczorek. Możemy spożywać ją na ciepło lub na zimno. Do jej wykonania potrzebne nam jest ciasto – kruche, drożdżowe lub francuskie, na które wykładamy słodkie lub słone nadzienie. Ciasto na tartę możemy przygotować wcześniej i zamrozić, a w chwili potrzeby rozmrozić, przygotować farsz i upiec. Ta zaleta tarty przypadnie do gustu szczególnie przezornym gospodyniom, które lubią mieć zawsze coś w zanadrzu dla niespodziewanych gości. TARTA WIEJSKA Ciasto: 25 dag mąki • pół kostki masła • żółtko • pół łyżeczki soli • tłuszcz do formy. Farsz: po 20 dag mięsa mielonego wołowego i wieprzowego • 10 dag pieczarek • szklanka malutkich marchewek z puszki • 2 cebule • 2 plastry wędzonego boczku • łyżka oleju • 2 łyżki mleka • 20 dag śmietany • jajo • 2 gałązki natki pietruszki • sól • pieprz. Mąkę przesiać na stolnicę, dodać pół łyżeczki soli, wiórki masła i żółtko. Zagnieść ciasto, zawinąć w folię i włożyć do lodówki na 30 minut. Cebule obrać, podzielić na pół i pokroić w piórka. Pieczarki oczyścić, posiekać. Boczek pokroić w drobną kostkę. Olej rozgrzać na patelni, podsmażyć boczek i cebulę, dodać mięso, na koniec pieczarki i smażyć jeszcze 1 minutę. Doprawić solą i pieprzem, wystudzić. Śmietanę roztrzepać z jajem i mlekiem, doprawić solą i pieprzem. Formę wysmarować tłuszczem, wylepić ciastem. Ciasto ponakłuwać widelcem, piec 10 minut w piekarniku nagrzanym do 200° C. Mięso wyłożyć na podpieczone ciasto. Polać śmietaną z jajem i mlekiem. Na wierzch ułożyć marchewki. Piec kolejne 30 minut w piekarniku nagrzanym do 200° C. Tartę udekorować gałązkami natki pietruszki. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 TARTA Z GRZYBAMI Ciasto: 250 g mąki • 125 g masła lub margaryny • 1 jajo • szczypta soli • odrobina wody. Nadzienie: pół kg leśnych grzybów • 1 duża cebula • olej • czubata łyżka masła • czubata łyżka mąki • pół szklanki mleka • 1 jajo • 20 dag sera żółtego (najlepiej wędzonego) • sól • pieprz • zioła (tymianek, majeranek). Z podanych składników szybko zagnieść ciasto, uformować kulę, zawinąć w folię i włożyć do lodówki. Grzyby oczyścić, umyć i pokroić. Cebulę pokroić w kostkę i zeszklić w dużym rondlu - dodać grzyby. Dusić do momentu, aż z grzybów wyparuje wilgoć. Doprawić do smaku. Z mąki i masła zrobić rumianą zasmażkę. Trzymając naczynie na ogniu, wlać mleko. Dokładnie rozmieszać i zagotować. Doprawić solą i pieprzem. Gdy tak przyrządzony sos nieco ostygnie, wbić do niego jajo i dokładnie rozmieszać. Do grzybów dodać zioła i sos. Oziębione ciasto rozwałkować, wyłożyć nim uprzednio posmarowaną tłuszczem formę. Ponakłuwać widelcem i wstawić do rozgrzanego do 200° C piekarnika. Podpiekać przez 10 minut. Następnie na ciasto wylać masę grzybową. Posypać serem i piec około 20 minut. TARTA SZPINAKOWA Z FETĄ Ciasto: 125 g masła • 1 jajko • ok. 250 g mąki • 2 - 3 łyżki wody • płaska łyżeczka soli • płaska łyżeczka drobnego cukru. Nadzienie: 50 dag szpinaku mrożonego lub ok. 75 dag świeżego, porwanego • łyżka masła lub oliwy do smażenia • mały pęczek natki pietruszki • duża cebula • 2 - 3 ząbki czosnku (można mniej lub więcej - zależy od upodobań) • sól • biały pieprz • zioła prowansalskie • tymianek • 15 dag fety. Wierzch: 200 ml śmietany 12% • 3 jajka • 15 dag żółtego sera (np. gouda) • odrobina startej gałki muszkatołowej. Usypać górkę z mąki, zrobić w niej wgłębienie, wbić w nie jajko i pokrojone, lekko zmiękczone masło, dodać łyżeczkę soli i cukru. Ciasto zagnieść palcami aż stanie się ziarniste, a następnie dodać wodę i na początku delikat- 53 W domu i zagrodzie nie połączyć ją z resztą ciasta, a następnie ugniatać je do momentu, gdy stanie się gładkie (nie powinno lepić się do dłoni). Wyrobione ciasto zawinąć w folię aluminiową i włożyć do lodówki na ok. 1 godzinę (a najlepiej na 2). Przeciśnięte ząbki czosnku i drobno posiekaną cebulę zeszklić na patelni. Wrzucić szpinak i dusić, aż odparuje woda. Dodać natkę pietruszki, przyprawić solą, białym pieprzem, odrobiną tymianku i ziół prowansalskich i odstawić do wystygnięcia. Ciasto wyjąć z lodówki, rozwałkować na grubość ok. 5 mm i wyłożyć nim formę do tarty lub dużą tortownicę, mocno dociskając brzegi, a następnie ponakłuwać widelcem. Żeby masa szpinakowa nie przesiąkła w ciasto, dobrze jest je podpiec. Przedtem jednak ciasto wyłożyć papierem i obciążyć je suchą fasolą lub grochem. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do 200° C na 10 - 15 minut. W tym czasie jajka rozmącić w śmietanie, dodać świeżo startą gałkę muszkatołową (w przybliżeniu - dwie szczypty). Zetrzeć żółty ser i pokroić fetę w kostkę. Na podpieczone ciasto wyłożyć masę szpinakową, na niej ułożyć kostki fety, zalać wszystko jajkami ze śmietaną i posypać żółtym serem. Piec ok. 20 - 25 minut (do lekkiego zarumienienia wierzchu). SŁONECZNA TARTA TARTA Z MALINAMI Ciasto: 35 dag mąki • szczypta soli • 15 dag cukru pudru • 20 dag masła • 2 łyżki gęstej kwaśnej śmietany (22%). Masa: 100 ml kremówki (36%) • 2 żółtka • 30 dag malin • łyżka miodu • łyżeczka mąki ziemniaczanej. Mąkę przesianą z solą posiekać z masłem, dodać cukier puder i śmietanę, zarobić nożem, szybko zagnieść ciasto. Zawinąć w folię, chłodzić w lodówce godzinę. Wyjąć ciasto, podzielić na połowę, jedną część pokruszyć. Pokruszonym ciastem równomiernie wysypać formę na tartę, lekko przygnieść. Wstawić ciasto do piekarnika nagrzanego do 180° C i piec około 10 minut. Przestudzić tartę, piekarnika nie wyłączać. Kremówkę ubić na sztywno, dodając kolejno żółtka, miód i mąkę ziemniaczaną. Na podpieczony spód wyłożyć masę śmietanową, a na nią opłukane i osuszone maliny. Całość posypać kruszonką zrobioną z reszty ciasta. Ciasto wstawić ponownie do gorącego piekarnika i piec jeszcze około 30 minut. TARTA SEROWO-RABARBAROWA Ciasto: 200 g mąki • łyżka cukru pudru • 100 g zimnego masła • jajko. Nadzienie: 2 jabłka • 2 gruszki • sok z 1/2 cytryny • 20 g masła • 2 łyżki mleka • cukier waniliowy. Dekoracja: skórka cytrynowa • cukier puder. Mąkę, cukier i pokrojone w kostkę masło szybko zagnieść. Jajko rozkłócić, łyżkę zostawić, resztę wlać do ciasta. Ciasto wyrobić, zawinąć w folię i wstawić na godzinę do lodówki. Następnie rozwałkować i wyłożyć formę do tarty. Piec 20 minut w piekarniku nagrzanym do 180° C. Posmarować odłożonym jajkiem i piec jeszcze 3 minuty. Wyjąć ciasto, zmniejszyć temperaturę do 160° C. Jabłka i gruszki obrać, zetrzeć na tarce (grube oczka), dodać sok z cytryny. Wyłożyć na ciasto. Masło wymieszać z ciepłym mlekiem i cukrem, polać wierzch ciasta. Piec ok. 30 minut. Udekorować skórką cytrynową i cukrem pudrem. 54 Ciasto: 100 g masła • 1 łyżka cukru pudru • 1 szklanka mąki • 1 łyżka kandyzowanej skórki pomarańczowej. Nadzienie: ok. 500 g rabarbaru • 1/4 szklanki mąki (pół na pół pszennej i ziemniaczanej) • 1/2 szklanki cukru • 250 g serka kremowego • 1/2 szklanki cukru • 1 jajko. Polewa: 1/2 szklanki kwaśnej śmietany • 1 łyżka cukru pudru • 1 łyżka kandyzowanej skórki pomarańczowej. Skórkę pomarańczową drobno posiekać. Masło, cukier, mąkę i łyżkę skórki pomarańczowej posiekać nożem i szybko zagnieść ciasto. Rozwałkować i wyłożyć nim wysmarowaną masłem formę na tartę (o średnicy ok. 23 - 24 cm). Zostawić w lodówce. Rabarbar umyć, obrać ze skórki, pokroić na małe kawałki i wymieszać z cukrem i mąką. Piekarnik rozgrzać do 200° C. Schłodzone ciasto na spód piec 10 minut. Wyjąć, ułożyć na cieście rabarbar i piec kolejne 10 minut. Serek utrzeć z cukrem na puszystą masę. Dodać jajko i dalej ucierać na krem. Temperaturę w piekarniku obniżyć do 175° C. Masę serową wylać na podpieczony spód z rabarbarem i piec 30 minut. Kwaśną śmietanę wymieszać z cukrem pudrem i posiekaną drobno skórką pomarańczową. Polewę rozsmarować na upieczonej tarcie. Ostudzić. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Opryskiwacz Pilmet o poj. 1000 l, szer. rob. 15 m z automatyką; przyczepę - ścinacz zielonek Z-368; agregat zawieszany Agropol do upraw przedsiewnych. Wiadomość: tel. kom. 698906321. Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Budynek, przy drodze powiatowej, o powierzchni 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t na niskich kołach; opryskiwacz zawieszany o szer. rob. 12 m; przenośnik ślimakowy (żmijka) o dł. 8,5 m; ciągnik Ursus C-385 A z przednim napędem Turbo, 105 KM; ciągnik Ursus C-4011; glebogryzarkę o szer. rob. 1,5 m; siewnik zbożowy Poznaniak; zestaw bron ciężkich 5-polowych, zawieszanych; zestaw bron średnich 5-polowych, zawieszanych; rozsiewacz nawozowy lejowy o szer. rob. 12 m, ład. 800 kg; rozsiewacz nawozów lejowy, pielnik - wielorak; 2 wentylatory do siana ø 1 m. Wiadomość: tel. kom. 668056776. Kupię 12 t łubinu słodkiego. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 698619985. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Wydzierżawię Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Pług Famarol, kosiarkę rotacyjną i siewnik do zboża lub agregat uprawowo-siewny. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Ciągnik Ursus lub Zetor 4- lub 6-cylindrowy i sortownik do ziemniaków. Wiadomość: tel. kom. 790318118. Polski kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record i przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Ciągnik Ursus C 330 lub 4514, rozrzutnik jednoosiowy, może być do remontu oraz ciągnik MR 255 lub C-330. Wiadomość: tel. kom. 502108979. Silosy na zboże, dmuchawę do zboża, śrutownik ssącotłoczący + mieszalnik, ładowacz Troll, przyczepę o ład. 4 t, siewnik Poznaniak, bronę talerzową zawieszaną, ciągnik Ursus 4514 lub 914, opryskiwacz o poj. 2000 lub 2500 l. Wiadomość: tel. kom. 606361986. Śrutownik bijakowy i kultywator podorywkowy. Wiadomośc: tel. kom. 510514103, gm. Nowy Dwór Gd. Sprzedam Ciagnik MTZ 82, r. prod. 1990, pierwszy właściciel. Wiadomość: tel. kom. 608835930. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Gorczycę, cena - 2,50 zł/kg, ziemniaki jadalne odm. Jelly, cena - 0,50 zł/kg i sadzeniaki odm. Jelly, kaliber C2, cena - 0, 80 zł/kg. Wiadomość: tel. kom. 691296426. Kojce porodowe (16 szt.), wygrodzenia dla loch luźnych, solidnie wykonane, autokarmniki dla prosiąt (15 szt.) i autokarmniki dla tuczników (2 szt.) z mocnego tworzywa sztucznego, smoczki dla loch i prosiąt, ruszta z tworzywa dla macior, koryta kamionkowe dla loch, klatkę do przewozu loch zawieszaną na tuz. Wiadomość: tel. kom. 697580947. Kombajn zbożowy Fortschritt bez szarpacza, r. prod. 1972, cena - 12 000 zł (do negocjacji). Wiadomość: tel. (59) 832 14 81. Ciągnik Ursus 912 i prasę rolującą. Wiadomość: tel. kom. 507418292. Ciagnik rolniczy Ursus 1201 MP, r. prod. 1979, stan b. dobry, cena - 15 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 503022853. Ciągnik rolniczy Ursus 1224, stan b. dobry, cena - 25 900 zł (cena do negocjacji). Wiadomość: gmina Pruszcz Gdański, tel. kom. 519844059. Przyczepę Schmitz PR-16, ład. 14 t; opielacz 6-rzędowy, opryskiwacz Pilmet , poj. 2000 l, szer. rob. 18 m, r. prod. 1996 oraz opryskiwacz Pilmet 40012, r. prod. 1996. Wiadomość: tel. kom. 609666978. 55 Oferty Dojarkę dwukonwiową. Wiadomość: Trzcińsk, gmina Starogard Gdański, tel. kom. 601638572. Pszenicę jarą odm. Tajfun. Wiadomość: tel. kom. 607104569. Ciągnik C-360 z Turem; chłodnię do mleka Westfalia, poj. 1800 l, samomyjącą; baloty sianokiszonki; ciągnik SAM C-360. Wiadomość: tel. kom. 502058584. Beczkowóz o poj. 3000 l, gotowy do pracy, rozlewacz 12 m, nowa beczka i opony, stan idealny; rozsiewacz Amazone o poj. 800 l, dwutalerzowy, na każdy talerz osobny wysyp, razem z WOM, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 790695832. Rozsiewacz do nawozów Rauch MDS 921, r. prod. 2002, poj. 900 l + 400 l nadstawka z blachy kwasowej, plandeka, pierwszy właściciel, 100% w oryginale (lakier, podzespoły), stan b. dobry. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. (55) 271 50 98, tel. kom. 666200044 lub 603132496, Myszewo, gm. Nowy Staw. Kombajn zbożowy Claas Merkator 60, cena - 27 000 zł; agregat aktywny + siewnik Amazone D-7 Super, r. prod. 1998, cena - 13 000 zł; kosiarkę rotacyjną, szer. rob. 1,6 m, cena - 1500 zł. Wiadomość: tel. kom. 501243092. Kombajn zbożowy International 541, heder 3 m; opielacz do buraków; pług 3-skibowy i pług podorywkowy 5-skibowy oraz ciągnik Białoruś 60 KM, sprawny technicznie, stan dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 516861660. Bobik (100 ton). Wiadomość: tel. kom. 514271896, gm. Stegna. Przetrząsaczo-zgrabiarkę 5-gwiazdową, rozrzutnik do obornika jednoosiowy, opielacz ciągnikowy wielorzędowy. Wiadomość: gm. Ostaszewo, tel. kom. 888760041. Siewnik do warzyw. Wiadomośc: gm. Nowy Dwór Gd., tel. kom. 790488246. Pszenicę jarą. Wiadomośc: tel. kom. 510514103, gm. Nowy Dwór Gdański. Bobik. Wiadomość: tel. kom. 602102982. Kombajn Bizon Record ZO58 z sieczkarnią i kosą boczną, r. prod. 1989. Wiadomość: tel. kom. 661797667. Łubin słodki wąskolistny. Wiadomość: Kisewo, gmina Łęczyce, tel. kom. 606412831. Pokosówkę Fortschritt taśmową - nowe tasmy, kompletny silnik do DT 100 M, pług 5-skibowy Famarol, agregat uprawowy bierny do ciągnika C-360, rozsiewacz lejowy o ład. 500 kg, głowice do silnika SW 400 Bizon. Wiadomość: tel. kom. 602584241, Malbork. Ciągnik Ursus 914 4 x 4, r. prod. 1985, stan b.dobry, zarejestrowany, opłacony, ważny przegląd, cena - do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 515035539, Prabuty. Ciągnik Ursus 4512, r. prod. 1997, pierwszy właściciel, cena - 34 000 zł.Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gd., tel. kom. 512425955. Pług hydrauliczny 3-skibowy, kosze do zbioru owoców miękkich. Wiadomość: tel. kom. 691049217. Jęczmień jary. Wiadomośc: tel. kom. 504126373, gm. Nowy Dwór Gdański. Ciągnik Fiat F 140 i ładowarkę Bopcat. Wiadomość: tel. kom. 509658694. Kombajn ziemniaczany Anna jednorzędowy. Wiadomość: tel. kom. 725060443. Ciągnik Zetor 16 245, r. prod. 1992; pług Atlas 4-skibowy, r. prod. 1996; opryskiwacz Pilmet, poj. 2000 l, r. prod. 1989. Wiadomość: tel. kom. 602539584. Cegłę rozbiórkową, dachówkę rozbiórkową holenderkę, dwuteownik i ceownik, 2 słupy stalowe, ocynkowane, sześciokątne z lampami do oświetlania placu, kraty 2 m x 2 m, wąż do myjki ciśnieniowej o dł. 8 m, nowy, firmy Stihl. Wiadomość: tel. 720156896. Tura 16 do ciągnika MTZ + łyżka i paleciak, r. prod. 2004, cena - 16 000 zł oraz wał Campbella, 3-częściowy, szer. rob. 4,5 m, bez kół, r. prod. 2004, cena - 7 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 608858991. Przypominamy, że ogłoszenia drobne od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można podawać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. 56 5/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 KUPON 5 A B C D E Maj 2012 F G H I J K Hasło: K-8 D-6 G-2 A-5 J-10 C-4 G-9 I-10 B-6 G-5 H-5 D-2 I-1 F-6 POZIOMO: A - 1) krzew o drobnych zimotrwałych liściach C - 1) wieś letniskowa na Kociewiu D - 6) litera w alfabecie łacińskim E - 1) z alejkami F - 5) rak morski G - 1) odmiana złotej rybki H - 7) kunopies I - 1) sklepione podziemie kościoła J - 6) osusza glebę K - 1) liczba zwierząt w danym pomieszczeniu PIONOWO: 1 - G) naczynie na zaprawy 2 - A) ang. jednostka masy równa 1/16 funta 2 - I) niewolnik, sługa 3 - E) wyścigi samoch. na drogach publicznych 4 - A) mały ptak 5 - F) kość 6 - A) lewy dopływ Wisły 6 - I) imię żeńskie 7 - F) poeta z Nagłowic 8 - A) zapaśniczy chwyt 8 - H) raj 9 - F) wiek, era 10 - H) państwo nad Morzem Arabskim 11 - F) głos kobiecy Wśród czytelników, którzy do 20 maja nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 4/2012 – HASŁO: „FORSYCJA”. Nagrodę wylosowała: Katarzyna Klingenberg z Trzciana. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. T N A S I O N A K W U S Z C Z Y P I O R L A I O S E S S P O I Ł N N Y O Ł Z E Z P A G R Ó B O C R S A T D E K E Ń Z E A N A R C Y Z C A K D R Z O D K I E W K A BEZ KOPEREK NARCYZ NASIONA ROZSADA RZODKIEWKA SAŁATA SŁOŃCE SZCZAW SZCZYPIOR TULIPAN Poniżej znajduje się piąta część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2012 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 5 Maj 2012 Wśród dzieci, które do 20 maja nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 4/2012 – HASŁO: „WESOŁEGO ALLELUJA”. Nagrodę wylosowała: Magdalena Benz z Nowego Targu. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2012 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 57 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] ODDZIAŁY REDAKCJA: KOLEGIUM REDAKCYJNE: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] KOREKTA: mgr Lucyna Lesińska BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO NAKŁAD: 4 200 egz PRENUMERATA: Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: CENA 1 egz. - 2,00 zł Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
