Propozycje budowy Syjonu poza Palestyną

Michał Sikorski
Propozycje budowy Syjonu
poza Palestyną
Warszawa 2003
Wstęp
Wraz z nasileniem prześladowań wobec śydów w Europie od początku XVII gminy
Ŝydowskie oraz prywatne osoby zaczęły rozwaŜać osiedlenie na ziemi do której śydzi
posiadaliby prawa własności i która mogłaby stanowić zaczątek własnego państwa.
Skutecznie zamiar ten udało się zrealizować dopiero tworząc państwo Izrael. Po wydaniu
przez angielskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Balfoura słynnej deklaracji z
2.XI.1917 roku zapowiadającej otwarcie Palestyny dla Ŝydowskiej kolonizacji, by stworzyli
tam państwo, zaczęto uŜywać argumentu Ŝe Palestyna jest za mała, by przyjąć wszystkich
śydów Europy, szukano więc innych rozwiązań terytorialnych. Proces opisany w pracy nasilił
się szczególnie pod koniec XIX wieku kiedy zwołano Światowy Kongres Syjonistyczny1.
Praca przedstawia propozycje utworzenia własnego państwa poza Palestyną.
1. Curaçao
W 1652 roku członkowie Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej załoŜyli kolonię
śydowską na Curaçao, wyspie Antyli Holenderskich u wybrzeŜy Ameryki Południowej.
Dwanaście rodzin uzyskało prawa do osiedlenia i wyznawani religii oraz otrzymała ziemie na
własność. To właśnie tam, w 1972 roku wybudowano pierwsza na zachodniej półkuli
synagogę.2
2. Jamajka
Dwa lata wcześniej, w 1650 roku na Jamajce powstała kolonia Ŝydowska z prawe do
posiadania ziemi. Plan powstania niezaleŜnego państwa Ŝydowskiego nie powiódł się jednak
na skutek niechęci Ŝydów europejskich i z Azji Mniejszej do pionierskiej pracy przy
uzyskaniu dobrych warunków Ŝycia na Karaibach.
3. Surinam
Ta brytyjska ówcześnie kolonia w Ameryce Południowej była brana pod uwagę jako miejsce
stałego osiedlenia śydów uciekających przed prześladowaniami w Europie. W latach 16501657 Brytyjczycy zezwalali na osiedlanie się tam europejskich śydów.
4. Cayenne
Francuska Kompania Zachodnioindyjska wspierała powstanie kolonii, a następnie państwa
Ŝydowskiego w Cayenne, dzisiejsza Gujana Francuska. Pierwsze konkretne kroki poczyniono
w 1659 roku.
5. Królestwo śydowskie Ameryki Południowej I
Bogaty śyd Hermann Moritz skutecznie zachęcił około 1730 roku grupę śydów do
utworzenia w Ameryce Południowej Państwa o ustroju monarchicznym. Bogaty
przedsiębiorca z Saksonii planował okrzyknięcie siebie królem tego państwa.
6. Królestwo śydowskie Ameryki Południowej II
W 1749 z podobnym pomysłem wystąpił Maurice de Saxe, syn króla Augusta II. Królestwo
to takŜe miałoby powstać na kontynencie południowoamerykańskim, a królem zostałby jego
fundator.3
7. Missisipi i Missouri
W 1819 W. D. Robinson, po zapoczątkowaniu osadnictwa z Ŝydowskiego w górnej Missisipi
i Missouri wystąpił z propozycją utworzenia państwa Ŝydowskiego
na tym terenie po
uprzednim wykupieniu gruntów przez osadników. 4
8. Azja Mniejsza
Wśród śydów rosyjskich pojawia się pomysł zbudowania narodowej siedziby w Azji
mniejszej. Państwo miałoby powstać na terenie dzisiejszej Turcji za przyzwoleniem Wielkiej
Brytanii.
9. Ararat (Grand Island)
Mordecai Manuel Noah w 1825 zakupił obszar Grand Island oraz ogłosił powstanie
„państwa” w „50-tym roku niepodległości Stanów Zjednoczonych”. Wyspa została
podzielona na 200 akrowe działki i rozpoczęła się ich sprzedaŜ w licytacji. W zamierzeniach
wartość ziemi miała wzrosnąć na tyle wysoko aby powstało tam miasto na wzór ówczesnego
Manhattanu. Pomysł kolonii Ŝydowskiej nie zachwycił jednak amerykańskich śydów którzy
Ŝyjąc w wolnym kraju niezbyt chętnie decydowali się na osadnictwo w okolicach wodospadu
Niagara. W 1833 Grand Island została odsprzedana na wolnym rynku.
10. śydowski Obwód Autonomiczny - BirobidŜan
W marcu 1928 Centralny Komitet Wykonawczy Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii
(bolszewików) podjął uchwałę o utworzeniu Okręgu śydowskiego, który w 1934
przekształcono w śydowski Obwód Autonomiczny – BirobidŜan. Zlokalizowany został z dala
od prześladowań z Europy, w azjatyckiej części Rosji, na Dalekim Wschodzie, przy granicy z
Chinami. Zajmował powierzchnię 36 tys. km2.
Na terenie Obwodu działał teatr imienia Ł. Kaganowicza, kino (od 1934), licząca ok. 130 tys.
woluminów biblioteka imienia Sz. Alejchema oraz muzeum (1945). Wydawano gazety
BirobidŜaner Sztern oraz BirobidŜan’skaja Zwiezda.5 Obwód posiada dobre połączenia
komunikacyjne z resztą kraju (kolej transsyberyjska oraz główne połączeni drogowe
Moskwa-Władywostok).
W 1939 roku Stalin wydał zakaz osiedlania w Obwodzie dla śydów z Europy, którzy dopiero
z początkiem wojny chcieli osiedlać się liczniej na tym terenie. I tak w drugim roku wojny
śydzi stanowili 30 tys. osób na 114 tys. wszystkich mieszkańców. Choć do 1948 przyjechało
kolejne 20tys śydów, w 1956 roku Chruszczow przyznał Ŝe plan osiedlenia w Obwodzie
300tys. śydów zakończył się niepowodzeniem ze względu na „Ŝydowski indywidualizm”.6
Spis powszechny w 1959 roku wykazał Ŝe w Obwodzie mieszkało jedynie 14 269 śydów, z
czego jedynie 39% podaje jidysz za swój język.7 W 1985 liczba śydów spadła do 12 tysięcy,
co stanowi jedna piątą mieszkańców, który wg śydów miał szansę stać się z czasem
niezaleŜnym państwem Ŝydowskim.
11. El Arisz
Obszar na półwyspie Synaj został zaproponowany przez rząd brytyjski w 1903 roku, jednak
poseł angielski w Egipcie odmówił kolonii wody z Nilu do nawodnienia obszaru państwa
Ŝydowskiego. Tereny te były później w latach 1967-1979 okupowane przez Izrael.
12. Syria
JuŜ w 1839 roku rząd Wielkiej Brytanii zaproponował oficjalnie Syrię jako propozycję
budowy narodowej siedziby. Propozycja w Azji Mniejszej została jednak odrzucona przez
Syjonistów.
13. Cyrenajka, Mezopotamia
To dwa obszary na których śydowskie Towarzystwo Terytorialne badało moŜliwość
kolonizacji i załoŜenia państwa. Badania nie wyszły poza fazy rozwaŜań.
14. Madagaskar
W faszystowskich Niemczech pojawił się w 1940 roku projekt osiedlanie na Madagaskarze 4
milionów europejskich śydów. Plan kierowany przez Eichmana przewidywał powstanie
samorządu pod niemieckim nadzorem, jednak porzucono je w 1941 roku.
15. Wietnam
W rok po zakończeniu II wojny światowej Ho Szi Min zaproponował Ben Gurionowi
przekazanie śydom znacznych obszarów Sajgonu, jednak i ta propozycja nie spotkała się z
pozytywnym przyjęciem.
16. Australia
W okolicach Melbourne w południowej Australii załoŜono Land Settlement Trust którego
zadaniem było stworzenie warunków do osiedlania śydów na południu kontynentu celem
utworzenia tam Ŝydowskiego państwa. Imigranci osiedlali się jednak w róŜnych częściach
kraju.
17. Krym
Od 1841 roku rozpoczęło się masowe osadnictwo śydów na Krymie z myślą powstania tam
państwa Syjon. Carskie władze skutecznie powstrzymały ten proces, który nie nabrał zresztą
charakteru masowego.
18. Cypr
Propozycję przeznaczenia Cypru na siedzibę śydów dyskutowano w latach 1880-1902, a
powaŜnie brano pod uwagę od trzeciego Kongresu Syjonistycznego kiedy to została oficjalnie
przedstawiona. Propagatorem pomysłu był Davis Trietsch, który zorganizował w tym celu
specjalną konferencję międzynarodową, jednak ze względu na sytuację polityczną pomysł
porzucono.
19. Równina Guas Ngishu w Kenii8
W roku 1903 Brytyjczycy zaoferowali śydom Ŝyzny PłaskowyŜ Guas Ngishu w Kenii,
Syjoniści jednak odrzucili tę propozycję w 1905 roku, choć miała sporo zwolenników.
Przewidywany obszar państwa miał liczyć 6.000 mil kwadratowych.
20. Saskatchewan
London Mansion House Comitee załoŜyło w 1884 roku pierwsza kolonię w kanadyjskiej dziś
prowincji Saskatchewan planując powstanie tam państwa Ŝydowskiego. W 1092 roku
mieszkało tam kilka tysięcy śydów, obszar jednak nigdy nie został przekształcony w podmiot
prawa międzynarodowego.
21. Recife
Powstały takŜe plany powstania siedziby śydów w Recife w Brazylii, jednak załoŜona przez
tysiąc śydów kolonia w 1904 roku nigdy nie wyszła ponad lokalną gminę.
22. Argentyna
Znaczny obszar zakładał projekt powstania państwa Syjonu w Argentynie. W 1892 Baron
Hirsch załoŜył śydowskie towarzystwo Kolonialne, mające na celu osadzenie u ujścia Rio de
la Plata 3 milionów śydów głównie z Rosji. Do początku I wojny światowej przybyło jedynie
45 tys. Osadników, później ich liczba stopniowo spadała.
23. Judeopolonia
W ramach wizji tworzenia tzw. Mitteleuropy.9 powstał termin "Judeopolonia"10, oznaczający
utworzenie państwa Ŝydowskiego za niemieckim przyzwoleniem na terenach między morzem
Bałtyckim a morzem Czarnym obejmujących m.in. Warszawę, Lublin, Wilno, Rygę, Mińsk i
Odessę.11 Po raz pierwszy projekt tego typu państwa buforowego (niem. Pufferstaat)
zaproponował władzom niemieckim Niemiecki Komitet Wyzwolenia śydów Rosyjskich
(Deutsches Komitee zur Befreiung der Russischen Juden w 1917 roku.
Zakładano, Ŝe ludność nowego państwa stanowiłoby 6 milionów śydów polskich i rosyjskich,
pewna liczba śydów z innych państw, ponadto ok. 8 milionów Polaków, 5-6 milionów
Ukraińców, 4 miliony Białorusinów oraz około 3,5 miliona Litwinów i Łotyszów. Językiem
urzędowym miął być język niemiecki. PoniewaŜ w czasach szlacheckich mieścił się w
Lublinie Ŝydowski sejm (waad), miasto to miało być jego stolica.12
Utworzenie Królestwa Polskiego pod patronatem Niemiec i Austro-Węgier udaremniło te
plany.13
24. Lublinland
Lublinland był ideą utworzenia państwa Ŝydowskiego ze stolica w Nisku nad Sanem14. Nic
nie wyszło z planów, do jakich najbardziej przywiązany był Adolf Eichmann: ustanowienia
terytorium Ŝydowskiego w okolicach Niska w Polsce.15 Miała je zamieszkiwać ludność
Ŝydowska z terenów przedwojennej Rzeczypospolitej, lecz takŜe wysyłani przez Niemcy i
państwa kolaborujące czy Francję Vichy śydzi z terytorium tych państw. Niedawno wyszło
na jaw, Ŝe czyniła to teŜ Słowacja, a nawet jako jedyny kraj w Europie płaciła Niemcom za
dokonanie deportacji. III Rzesza otrzymywała za kaŜdego deportowanego śyda tzw. opłatę
przesiedleńczą w wysokości 500 marek od osoby, która miała pokryć koszty „osiedlenia się
śydów w ich nowych domach w Polsce”.16
Ciekawe jest Ŝe załoŜenie państwa Lublinland miało mieć miejsce we współpracy niemieckoŜydowskiej. O załoŜeniu państwa wiedziały rządy np. Słowacji, zatem zmiana przez Hitlera
planów pod koniec 1941 w kierunku tzw. „ostatecznego rozwiązania”, usprawiedliwia
częściowo wysyłających.
Plany porzucono ostatecznie w kwietniu 1940 roku, jednak eksterminacja i wywózka śydów
z Lublina rozpoczęła się dopiero w marcu 1942 r.
1
Było to w roku 1896.
Internet: http://www.snoa.com/
3
M. Kohler, in "Menorah," June, 1892
4
M. Kohler, in "Publ. Am. Jew. Hist. Soc." No. viii., p. 80
5
Enclopedia Wiem.
6
Gilbert Marcin, „Atlas historii Ŝydów”, Wydawnictwo Platan, Liszki 2000, str. 92
7
j.w.
8
Jewish Encclopedia, New York, 1905
9
Jerzy Robert Nowak, Słowo - Dziennik Katolicki 24-26.III.95
10
Dr Andrzej Leszek Szcześniak , "Judeopolonia - Ŝydowskie państwo w państwie polskim", Radom 2001
11
Jak podaje ww źródło: Drukowane teŜ były mapy tego planowanego przez Niemców państwa Ŝydowskiego.
Mapy te znaleźć moŜna w następujących ksiąŜkach: Jon Evans „The Nazi New Order in Poland", London 1941,
V.Gollancz Ltd. - mapa ukazuje „Jewish Reservation"; Bernard Newman „The New Europe", Londyn 1942
R.Hale Ltd. - mapa ukazuje „Jewish Rcserve"; Gerald Reitlinger „The Finał Solution" London 1953, Valentine,
Mitchell - mapa ukazuje „Lublinland Jewish Reserve"; Martin Gilbert „The European Powers 1900-45",
London 1969 Weidenfeid and Nicolson - mapa ukazuje „Lublinland -proposed Jewish Autonomous Area". Jest
teŜ wydawnictwo włoskie bez daty (po 1953) pt. „La Chiesa Eroica di Polonia" ze wstępem abp Gawliny (zmarł
1964), w którym jest mapa okupowanej Polski, a na niej „Lublinensis - Riserva ebraica".
12
R. Nowak jw
13
Maciej Giertych, "Nie przemogą ! - Antykościół, antypolonizm, masoneria" - Wrocław - NORTOM 1997.
14
Encyclopedia Judaica, Nowy Jork 1972
15
Hannah Arendt "Eichmann w Jerozolimie", Wydawnictwo Znak, Kraków 1998
15
Nasz Dziennik z 17.X.2000.
2
BIBLIOGRAFIA
Eisenbach A., "Ludność Ŝydowska w Królestwie Polskim w końcu XIX w, w: ,Biuletyn
śydowskiego Instytutu Historycznego", 1959, nr 29
Gilbert Marcin, „Atlas historii Ŝydów”, Wydawnictwo Platan, Liszki 2000
Johnson R, "Historia śydów", Kraków 1998
Kobyliński S., "Sprawa polska a kwestia Ŝydowska", Poznań 1924
Koneczny F., "Cywilizacja Ŝydowska", Warszawa 1997
Kruszyński J. MT, "śydzi i kwestia Ŝydowska", Włocławek 1920
Nowaczyński A., "Mocarstwo anonimowe", Warszawa 1920
Nowak J. R., "Judeopolonia. Niemcy z 'Wyborczej'", w: "Nasza Polska", 24 III 1999, nr 12
Rolicki H., "Zmierzch Izraela", Warszawa 1932
Trzeciak S., "Mesjanizm a kwestia Ŝydowska", Warszawa 1934
Trzeciak S., "Program światowej polityki Ŝydowskiej", wyd. III rozszerzone, Warszawa 1936
Znaniecki F., "Upadek cywilizacji zachodniej", Warszawa 1921
śabotyński W., "Państwo śydowskie", Warszawa - Lwów, 1921
"Opoka w Kraju" nr 36(57) z grudnia 2000
Oraz źródła internetowe podane w przypisach.
Artykuł został opublikowany w portalu miesięcznika „Stosunki Międzynarodowe” w lipcu 2003.
(www.stosunki.pl)