Groty Mechowskie

Groty Mechowskie
The Mechowo Caves
Unikatowa jaskinia w piaskowcach
Unique cave developed in sandstones
Werblina
Gnieżdżewo
Zdrada
Mechowo
Połczyno
Darżlubie
Lokalizacja:
województwo pomorskie
powiat pucki
gmina Puck
Location:
District: Pomerania
County: Puck
Commune: Puck
Region geograficzny:
Pobrzeże Koszalińskie
Wysoczyzna Żarnowiecka
Geographical regionalization:
Koszalin Seashore
Żarnowiec Plateau
Jednostka geologiczna:
platforma wschodnioeuropejska
obniżenie perybałtyckie
Geological unit:
West-European Platform
Silesian-Kraków Monocline
1 km
GPS:
1 ft
Leśniewo
Brudzewo
Waloryzacja poznawcza | Cognitive valorization:

Waloryzacja turystyczna | Tourism valorization: 
J
askinie zwykle kojarzą się nam z obszarami zbudowanymi ze skał wapiennych, na których w wyniku procesów krasowych (rozpuszczania skał węglanowych przez agresywne wody wzbogacone w dwutlenek
węgla) dochodzi do powstawania pustek skalnych. Jaskinia
w Mechowie, nazywana także Grotą Mechowską to wprawdzie niewielka jaskinia, ale wyjątkowa i ciekawa, ponieważ
C
aves are conventionally associated with limestone terrains in which karst processes produce
open spaces by dissolution of carbonates with aggressive
meteoric waters enriched in carbon dioxide. However,
the Mechowo Cave is different. It originated not only
from karstification but also from suffosion – a process of
mechanical removal of clastic fraction from sediments by
waters percolating through soils and rocks.
The washed-out particles migrate through
pore spaces and fractures. The removal of
clastic material results in collapse of the
Earth surface and in the formation of pseudokarst structures, including caves.
Such caves are rather rare. In Poland there
are only a few sites in the Pomerania region
(also in Płochowo village near Puck) and a few
other localities are known from Germany.
The pseudokarstic caves occur in the areas
covered by glacial sediments: moraine clays
and fluvioglacial sands/gravels. The suffosion
caves are natural pecularities of the CentralEuropean Lowlands. Hence, the Mechowo
Cave has been under legal protection since
1955, as the nature monument.
The cave is located in Mechowo village,
about 9 km west from Puck town, at the margin of the Darżlubie Forest, in a valley of
stream dissecting the edge of the Starzyna
photo Marek Doktor
ko
108.
Fig. 1. Otwór wejściowy Groty Mechowskiej
Fig. 1. The Mechowa Cave entrance
480 |
high plain. The cave was formed by erosion of the edge of
the plain.
The area is covered by Pleistocene sediments deposited during the Baltic Glaciation (Gardno sub-stage). The
fluvioglacial sands and gravels of the post-glacial rivers
are covered with boulder clays. In these sand and gravels
forming the slope of a valley in Mechowo one can observe
numerous sandstone columns, 1.5-2 m high and 0.3-0.6
m across. Spaces between columns form the entrance to
the horizontal, 61-m-long cave. The entrances lead to the
gallery which splits into the two branches and runs to the
chamber – the central part of the cave. The corridors and
photo Marek Doktor
jej powstanie związane jest nie tylko z procesami krasowymi, ale także z procesami sufozyjnymi polegającymi
na mechanicznym wypłukiwaniu ziaren osadów przez
wody podziemne wsiąkające w glebę i skały. Wymywany
materiał przemieszcza się w przestrzeniach porowych
i szczelinach. Zwykle powoduje zapadanie się powierzchni,
prowadzi także do powstawania pseudokrasowych form
powierzchniowych, a czasami także jaskiń.
Tego typu jaskinie należą do stosunkowo rzadkich.
W Polsce spotkamy ich zaledwie kilka na Pomorzu (m.in.
także we wsi Płochowo koło Pucka) i pojedyncze na
terenie Niemiec. Występują one na obszarach, na których lądolód skandynawski pozostawił osady w postaci
glin morenowych, piasków i żwirów fluwioglacjalnych.
Jaskinie sufozyjne to osobliwość przyrodnicza Niżu Środkowoeuropejskiego. Z tego też powodu Grota Mechowska jest chroniona od 1955 roku jako pomnik przyrody
nieożywionej.
Grota Mechowska znajduje się na terenie wsi Mechowo położonej 9 km na zachód od Pucka na krawędzi
Puszczy Darżlubskiej w dolinie niewielkiego potoku rozcinającego krawędź Kępy Starzyńskiej. Grota zawdzięcza
swe powstanie sprzyjającym warunkom, wśród których
poważną rolę odegrały przykrawędziowe procesy erozyjne
będące bezpośrednią przyczyną jej wypreparowania.
Obszar ten budują plejstoceńskie osady ostatniego
zlodowacenia bałtyckiego fazy gardzieńskiej. Na wyrównanej powierzchni zalegają gliny zwałowe przykrywające
leżące pod nimi piaski i żwiry fluwioglacjalne (osady rzek
polodowcowych). To właśnie w utworach piaszczysto-żwirowych możemy zobaczyć na zboczu doliny we wsi
Mechowo szereg piaskowcowych kolumn o wysokości
1,5 do 2 m i szerokości od 0,3 do 0,6 m, pomiędzy którymi widoczne prześwity prowadzą w głąb jaskini. Jaskinia pozioma o niewielkich deniwelacjach ma około 61
m długości. Przez kilka otworów wejściowych, których
obecność powoduje, że często mówimy w liczbie mnogiej
o Grotach Mechowskich, wchodzimy do wewnętrznego
korytarza, rozprzestrzeniającego się wewnątrz stoku. Dwa
kilkumetrowej długości korytarze prowadzą do rozległej
salki stanowiącej centrum jaskini. Korytarze i salka stanowią
jedną z najkrótszych podziemnych tras turystycznych, która
pozwala na zwiedzanie jaskini. Pozostała część jaskini ze
względów bezpieczeństwa jest niedostępna dla turystów.
Z centralnej sali ku północy prowadzi niski, lecz szeroki
korytarz o ponad dwudziestometrowej długości. Ściany
korytarza zbudowane są z gruboziarnistego piasku i żwiru.
W niektórych miejscach na ścianach i stropie korytarza
występują nacieki kalcytowe w postaci niewielkich stalaktytów i polew, częściowo zabarwionych na kolor czerwony
przez związki żelaza występujące w wodzie. Najbardziej
znaną, zabarwioną na czerwono formą stalaktytową jest
tzw. krwawiące serce. Na ścianach, a zwłaszcza na kolumnach doskonale widoczne są struktury sedymentacyjne
Fig. 2. Wnętrze Groty Mechowskiej z licznymi filarami utworzonymi
w wyniku selektywnej cementacji osadów piaszczysto-żwirowych
Fig. 2. The Mechowa Cave interior with numerous pillars formed by
selective cementation of sandy-gravel sediments
the chamber form one of the shortest underground trails
in Poland. The remaining parts of the cave are closed for
visitors due to safety measures. From the central chamber
a low, but wide, 20-m-long corridor leads to the north. Its
walls are built of coarse-grained sand and gravel. Locally,
calcitic speleothems appear: stalactites and flowstones,
partly red-colored by iron compounds. One of red-colored
stalactites is named “The Bleeding Heart”. On the walls
and columns sedimentary structures are perfectly visible:
diagonal and channel beddings, typical of fluvioglacial
sediments.
| 481
photo Marek Doktor
Fig. 3. Cienkie filary scementowanych piaskowców
Fig. 3. Thin pillars of cemented sandstone
warstwowania przekątnego i rynnowego charakterystyczne
dla osadów fluwioglacjalnych.
Bardzo ciekawa jest geneza jaskini. Po ustąpieniu
lądolodu występujące na powierzchni gliny morenowe
podlegały procesom diagenezy prowadzącym do konsolidacji pierwotnie luźnego materiału. W ich trakcie w glinach
doszło do powstania wewnętrznych spękań (tzw. ciosu diagenetycznego). Ustąpienie wiecznej zmarzliny uruchomiło
wody gruntowe. Mogły one migrować w glinach jedynie
wzdłuż spękań i szczelin. Agresywne, bogate w CO2 wody
atmosferyczne rozpuszczały zawarty w glinach zwałowych
węglan wapnia (CaCO3), który przechodził do roztworu
wodnego w postaci kwaśnego węglanu wapnia. Nasycone
nim wody migrowały w głąb górotworu docierając do
warstw piasków i żwirów fluwioglacjalnych. Na skutek
Fig. 4. Struktury sedymentacyjne warstwowań rynnowych
charakterystyczne dla osadów fluwioglacjalnych
Fig. 4. Sedimentary structures of trough bedding typical of fluvioglacial
sediments
482 |
photo Marek Doktor
photo Marek Doktor
The origin of the cave is very interesting. After the retreat
of ice sheet the moraine sediments were subjected to diagenetic consolidation of loose material. Then, the clays were cut
by diagenetic jointing system. When the permafrost melted
the circulation of ground waters has commenced along the
joint systems. Aggressive ground waters rich in CO2 dissolved
calcite contained in clays and transported bicarbonate ion to
fluvioglacial sands and gravels where secondary calcite cement
was precipitated due to changes of pressure and flow rate
at the boundary between clays and sands. Calcite was most
effectively precipitated under the crossings of joint systems in
the clays where the volume of migrating water was the largest.
As a result, sandstone columns were cemented with calcite.
Simultaneously, the riverbed erosion has been dissecting the bedrocks. In Mechowo the stream incised into the
Fig. 5. Naturalne i wykonane sztucznie filary podtrzymujące strop Groty
Fig. 5. Natural and man-made pillars supporting the roof of the cave
photo Marek Doktor
zmiany reżimu wodnego (głównie ciśnienia i prędkości
przepływu) na kontakcie z bardziej porowatymi i sypkimi
skałami piaszczystymi dochodziło do wytrącania się kalcytu
(CaCO3) z wody w obrębie piasków. Najefektywniej dochodziło do wytrącania kalcytu bezpośrednio pod strefami
przecinających się spękań w glinach, którymi migrowały
największe ilości roztworu. W miejscach tych dochodziło
do cementacji luźnego materiału piaszczystego spoiwem
kalcytowym i rozwoju struktur słupowych scementowanego
piasku w obrębie materiału luźnego.
Równocześnie na powierzchni terenu rozwijała się sieć
rzeczna rozcinająca coraz głębiej podłoże. W Mechowie
wcinający się potok doprowadził do odsłonięcia warstwy
piasków częściowo scementowanych kalcytem. W przestrzeniach porowych luźnych piasków zaczęły przepływać
wody, które wynosiły początkowo najdrobniejsze cząstki
ilaste. Scementowane partie piasków w postaci piaskowców były odporniejsze na wymywanie. W miarę nasilania
się procesów sufozyjnych w wyniku obniżania się bazy
erozyjnej były wynoszone coraz grubsze frakcje piasków.
Zaczęły powstawać coraz większe pustki skalne. Widoczne
dzisiaj przestrzenie groty powstały także w wyniku działalności człowieka polegającej na poszerzaniu pierwotnych
pustek. Dowodzi tego m. in. porównanie planów jaskini
z różnych lat.
Najstarsza wzmianka o jaskini w Mechowie pochodzi z 1818 r., kiedy to przypadkowo odkrył ją mierniczy
Heue podczas prac geodezyjnych. Wtedy też dokonano jej
pierwszych pomiarów. W roku 1908 władze pruskie uznały
grotę jako pomnik natury, a pierwsze jej opisy pochodzą
z pierwszej połowy XIX wieku, kiedy po odkryciu obiektu
próbowano zwrócić uwagę na jego osobliwość i w stosunkowo niejasny jeszcze sposób wytłumaczyć jego genezę.
Fig. 6. Doskonale widoczne w wyniku wypreparowania na skutek
wietrzenia struktury sedymentacyjne warstwowań przekątnych
widoczne na filarach piaskowcowych Groty Mechowskiej
Fig. 6. Well visible sedimentary structures of diagonal stratification as a
result of preparing by weathering on sandstone pillars in Mechowo Cave
Pleistocene sediments and exposed the sands partly cemented
with calcite. The porous sandstone was subjected to groundwater circulation, which caused suffosional removal of, first,
the clay fraction whereas cemented sands remained untouched.
Lowering of the base level enabled the ground waters to
remove coarser fractions, which produced larger cavities.
However, the present pattern of galleries is also a result of
human action, as revealed by cave maps made in various
epochs.
The oldest information about the Mechowo Cave originates from 1818, when the cave was accidentally discovered
by land surveyor Heue during field works and when the first
measurements were made. In 1908 the Prussian authorities
granted the status of nature monument to the cave. In the first
half of the XIXth century the preliminary descriptions have
appeared which turned the public’s attention to the unique
character of the cave and attempted to explain its origin.
Autor | Author: Marek Doktor
Wybrane pozycje literatury | Random bibliography: 34, 212, 247, 358, 426
| 483