docW numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
W numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W numerze: Wieści z województwa 4 5 Mieczysław Struk ponownie Marszałkiem Województwa Grudzień w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego Dla wsi i regionu 7 8 10 11 13 Co czeka unijne rolnictwo po 2013 roku? Droga do własnej firmy (cz. V) ARiMR przyjmuje wnioski Uwagi do postępowania w sprawie przyznawania pomocy w ramach działania „Modernizacja …” Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Zarządzanie gospodarstwem rolnym 15 17 Mamy nowy 2011 rok. Jaki on będzie dla rolnictwa? Już dzisiaj możemy powiedzieć, że nie najłatwiejszy. W związku ze zmianą stawek podatku VAT, należy spodziewać się podniesienia cen środków produkcji. Zdrożeją też pewnie produkty rolne, ale czy uzyskiwane za nie ceny zrekompensują producentom poniesione nakłady? Czy z kolei popyt na droższą żywność nie zmniejszy się? W tej chwili trudno na te pytania odpowiedzieć. Rok 2011 to również kolejny etap wdrażania zasad wzajemnej zgodności (cross compliance), których spełnienie jest warunkiem otrzymywania płatności bezpośrednich w krajach Unii Europejskiej. Przypomnijmy, że od 2009 roku polscy rolnicy powinni spełniać wymogi z obszaru A, czyli dotyczące ochrony środowiska naturalnego oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt. W tym roku obowiązujące stają się wymogi obszaru B obejmującego zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin. Na całkowite dostosowanie do spełnienia wymogów cross compliance (w tym dobrostanu zwierząt) producenci mają czas do 1 stycznia 2013 r. Najwyższa więc pora na dokonanie poprawek i niezbędnych zmian w gospodarstwach, aby tym wymogom sprostać. Wielką niewiadomą roku 2011 jest oczywiście pogoda, która decyduje o „być albo nie być” wielu rodzin utrzymujących się z uprawy ziemi. Najlepszym tego przykładem jest miniony sezon z licznymi powodziami, które dotknęły przede wszystkim mieszkańców południowej Polski. Ich skutki niektórzy producenci, a zwłaszcza sadownicy, będą odczuwali przez kilka najbliższych lat, bo tyle trwa odbudowa zniszczonych plantacji. Jaki więc będzie rok 2011? Wszystkim życzymy, by był lepszy od tego, który się właśnie zakończył. Czy nasze życzenia spełnią się – czas pokaże. (red.) Rolnictwo na Pomorzu Zasady potrącania zaliczek na podatek dochodowy i składek na ubezpieczenie zdrowotne Na polach i łąkach 18 20 21 22 23 Produkcja ziemniaków - stan i perspektywy Rośliny motylkowate - znaczenie gospodarcze i przyrodnicze, stan aktualny i przyszłość Rozpylacze TurboDrop HiSpeed Niepożądani goście w magazynie zbożowym Przypominamy – styczeń W chlewni i oborze 24 25 27 29 30 Grupowanie loch metodą polepszenia efektywności produkcji w chlewni Zdrowa żywność pod lupą Produkty uboczne chowu bydła i właściwe ich wykorzystanie Przypominamy – styczeń Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej … W trosce o środowisko 32 Prawne aspekty przechowywania i stosowania nawozów naturalnych Doniesienia 36 37 39 40 41 Wojewódzka Olimpiada Młodych Producentów Rolnych Finał XI Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie Produkty tradycyjne i regionalne w powiecie kartuskim Spotkanie hodowców Wpływ pola elektromagnetycznego na kiełkowanie nasion gorczycy białej i pieprzycy siewnej W domu i zagrodzie 43 45 Przed nami karnawał Kalendarium prac ogrodniczych - styczeń Oferty Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci Raport z rynku MIECZYSŁAW STRUK PONOWNIE MARSZAŁKIEM WOJEWÓDZTWA Sejmik Województwa Pomorskiego ponownie wybrał Mieczysława Struka Marszałkiem. W skład Zarządu weszli ponadto: Wiesław Byczkowski, Hanna Zych-Cisoń, Ryszard Świlski oraz Czesław Elzanowski. Marszałek Mieczysław Struk, oprócz kierowaniem pracami zarządu województwa, w swych kompetencjach będzie miał m.in. sprawy z zakresu kultury i turystyki. Wicemarszałek Wiesław Byczkowski, tak jak dotychczas, będzie odpowiadał za rynek pracy i środki unijne. Hanna Zych-Cisoń przejmie obowiązki związane ze służbą zdrowia. Członek Zarządu Ryszard Świlski w obecnej kadencji będzie odpowiadał m.in. za infrastrukturę drogową i kolejową. Z kolei Czesław Elzanowski odpowiadać będzie za sport, edukację oraz środowisko i rolnictwo. Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Hanna Zych-Cisoń Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Wiesław Byczkowski Członek Zarządu Ryszard Świlski Członek Zarządu Czesław Elzanowski Źródło: www.woj-pomorskie.pl GRUDZIEŃ W POMORSKIM OŚRODKU DORADZTWA ROLNICZEGO Finał Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP W dniu 2 grudnia, w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Słupsku, odbył się Finał Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie (szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na str. 37 - 38). i potraw podawanych na Wigilię i Boże Narodzenie. Na stołach zagościły potrawy mięsne i rybne. Nie zabrakło tradycyjnych pierogów, zupy grzybowej, barszczu z uszkami, sałatek oraz tradycyjnych wypieków makowca, pierniczków, tortów i serników. Wspólna Polityka Rolna UE po 2013 roku … W dniu 9 grudnia, w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu odbyła się konferencja na temat: „Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej po 2013 roku – perspektywy zmian dla polskiego rolnictwa”. Podczas konferencji poruszone zostały następujące zagadnienia: - wizja Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku, - zagrożenia wynikające z liberalizacyjnych działań Światowej Organizacji Handlu dla polskiego rolnictwa po 2013 roku, - finansowanie rozwoju pomorskiego rolnictwa – doświadczenia i perspektywy działań realizowanych przez ARiMR, - rachunkowość rolna jako narzędzie wspomagające zarządzanie gospodarstwem rolnym. Wykładowcami byli przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Ponadto, podczas spotkania, przedstawiciele Banku Zachodniego WBK przedstawili swoją ofertę dla rolników. Pomorski Stół Bożonarodzeniowy W związku z kontynuacją tradycji dziedzictwa kulturowego regionu, w dniu 13 grudnia, w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, odbył się VI Wojewódzki Przegląd pn.: „Pomorski Stół Bożonarodzeniowy”. W przeglądzie wzięły udział 23 Koła Gospodyń Wiejskich z województwa pomorskiego. Przegląd ma za zadanie wzmocnienie lokalnych więzi, integrację środowiska, kultywowanie tradycji i obrzędów regionu, a także wyszukiwanie produktów, w celu poszerzenia Listy Produktów Tradycyjnych i wykorzystania tych produktów do promocji i rozwoju turystyki, a tym samym rozwoju lokalnego i regionalnego województwa pomorskiego. Podczas degustacji uczestnicy mogli spróbować mało znanych, a nawet zupełnie zapomnianych dań Wszyscy uczestnicy przeglądu otrzymali podarunki jako nagrody grupowe ufundowane przez Marszałka Województwa Pomorskiego, Pomorską Izbę Rolniczą, Agencję Rynku Rolnego, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. - kolektory słoneczne i małe turbiny wiatrowe – możliwości, przykłady i efektywność wykorzystania w gospodarstwie domowym, - energetyka słoneczna w gminie Dzierzgoń, - możliwości dofinansowania energetyki ze źródeł odnawialnych, - możliwości wsparcia finansowego przedsięwzięć dotyczących OZE – kredytowanie instalacji kolektorów słonecznych z 45% dotacją, - oferta Agro Banku BGŻ skierowana do rolników. Finał Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych Ponadto uczestnicy seminarium mieli okazję zapoznać się z prezentowanymi urządzeniami wykorzystującymi odnawialne źródła energii. Zorganizowany przez firmy PPHU „FU-WI” z Elbląga i EKOTEC z Kwidzyna pokaz obejmował różne rodzaje biomasy, kotły automatyczne na biomasę, kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne oraz małe przydomowe turbiny wiatrowe. W dniu 14 grudnia odbył się finał Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych, której organizatorami byli Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Marszałek Województwa Pomorskiego oraz Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (szczegółowe informacje na temat imprezy znajdują się na str. 36 - 37). Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gospodarstwie domowym Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu zorganizował seminarium pt: „Możliwości oraz efektywność wykorzystania energii odnawialnej w gospodarstwie domowym”. Seminarium odbyło się 17 grudnia. Tematy poruszane podczas seminarium to: - program rozwoju energetyki w woj. pomorskim ze szczególnym uwzględnieniem udziału odnawialnych źródeł energii, - biomasa – możliwości, przykłady oraz efektywność wykorzystania do produkcji energii cieplnej w gospodarstwie domowym, CO CZEKA UNIJNE ROLNICTWO PO 2013 ROKU? Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Starym Polu, w dniu 9 grudnia ub.r., zorganizował konferencję pt. „Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej po 2013 roku – perspektywy zmian dla polskiego rolnictwa”. Jej uczestnicy mogli zapoznać się m.in. z przebiegiem dotychczasowej debaty na forum UE w sprawie przyszłości WPR i możliwymi wariantami jej funkcjonowania po 2013 r. Informację na ten temat przekazała Pani Magdalena Laszczak z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wspólna Polityka Rolna jest najstarszą wspólnotową polityką społeczno-gospodarczą UE. W ciągu kilkudziesięciu lat swojego funkcjonowania podlegała zmianom, które miały ją dostosować do aktualnych warunków wewnętrznych i zewnętrznych prowadzenia działalności rolniczej i rozwoju wsi. Polska od chwili przystąpienia do UE ma prawo współdecydowania o zmianach WPR. A że zmiany te są nieuniknione, pokazał m.in. przeprowadzony przegląd WPR (tzw. HealthCheck), który wskazał na konieczność dostosowania tej polityki do nowych, długoterminowych wyzwań. Z przeprowadzonej na forum UE, w okresie od kwietnia do czerwca 2010 r., debaty publicznej, poświęconej przyszłości WPR, wynikają następujące wnioski: - WPR powinna być nadal silną polityką wspólnotową, składającą się z 2 filarów (I filar – płatności bezpośrednie i środki rynkowe, II filar – rozwój obszarów wiejskich), - należy utrzymać potencjał produkcji żywności na terytorium UE, w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom Wspólnoty oraz sprostaniu rosnącemu światowemu popytowi na żywność (wg FAO planowany wzrost o 70% do 2050 r.), - instrumenty WPR należy kierować na wzmocnienie konkurencyjności rolnictwa i obszarów wiejskich (głównie przez innowacje i wdrażanie osiągnięć naukowych), - płatności dla rolników muszą być związane z dostarczaniem przez nich dóbr publicznych (tzn. zapewnieniu mieszkańcom Europy zróżnicowanej żywności wysokiej jakości, produkowanej w sposób zrównoważony, zgodnie z wymogami ochrony środowiska, zasobów wodnych, zdrowia publicznego, zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz zdrowotności roślin), - większy nacisk należy położyć na aktywne gospodarowanie przez rolnictwo zasobami naturalnymi, jako kluczowy środek zachowania krajobrazu wiejskiego, ochrony środowiska i bioróżnorodności, przyczyniający się do łagodzenia zmian klimatycznych oraz stanowiący podstawę rozwoju gospodarczego i zachowania miejsc pracy, - WPR powinna wpływać na równe warunki konkurencji produktów rolnych UE wobec importowanych. Wnioski z przeprowadzonej debaty publicznej znalazły swoje odzwierciedlenie w komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 18 listopada 2010 r. pt. „Wspólna Polityka Rolna – w stronę 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi”. Komunikat ten określa możliwe warianty przyszłej WPR i otwiera kolejny etap debaty na forum UE na jej temat. WARIANTY PRZYSZŁEJ WPR WEDŁUG KOMUNIKATU KOMISJI EUROPEJSKIEJ Wariant 1. – korekta niektórych elementów WPR za pomocą stopniowych zmian: zachowanie obecnego kształtu WPR, stopniowa kontynuacja reform, stopniowa harmonizacja poziomu płatności bezpośrednich pomiędzy państwami członkowskimi UE (z pozostawieniem obecnego systemu płatności obszarowych), uproszczenie istniejących instrumentów rynkowych i wzmocnienie narzędzi zarządzania ryzykiem, wzrost środków nakierowanych na ograniczenie zmian klimatycznych, zwiększenie bioróżnorodności, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i innowacji. Wariant 2. – WPR bardziej ekologiczna, sprawiedliwsza, skuteczniejsza i efektywna (najbardziej prawdopodobny kształt WPR po 2013 r.) więcej równości w rozdziale płatności bezpośrednich między państwami członkowskimi UE, płatności bezpośrednie składać się będą z: - składki podstawowej służącej wsparciu dochodów, - obowiązkowego tzw. „zielonego” komponentu, tj. pomocy z działania prośrodowiskowego (środowiskowe dobra publiczne), - płatności ONW, - dobrowolnego wsparcia powiązanego z produkcją dla określonych sektorów i regionów, wprowadzenie nowego programu dla małych gospodarstw, uproszczenie obecnych instrumentów rynkowych, wsparcie z II filaru WPR (rozwój obszarów wiejskich) skupione na ochronie środowiska, przeciwdziałaniu zmianom klimatu, restrukturyzacji i innowacji oraz zwiększeniu liczby inicjatyw lokalnych, wprowadzenie narzędzi zarządzania ryzykiem i stabilizacji dochodu do II filaru WPR, nowe kryteria podziału funduszy II filaru WPR pomiędzy państwa członkowskie UE. Wariant 3. – Wycofanie środków wsparcia rynku oraz dochodów: stopniowe odejście od płatności obszarowych i wprowadzenie w zamian ograniczonych płatności na środowiskowe dobra publiczne oraz dla ONW, zniesienie wszystkich instrumentów rynkowych, z ewentualną klauzulą, umożliwiającą zastosowanie pomocy w przypadku kryzysu, przeznaczenie środków II filaru WPR głównie na ochronę środowiska i zapobieganie zmianom klimatu. Przedstawione wyżej warianty mają 3 elementy wspólne: 1. zachowanie obecnego systemu, składającego się z 2 filarów: - I filaru (płatności bezpośrednie oraz środki rynkowe, z regułami wyraźnie określonymi na szczeblu UE), - II filaru (instrumenty zapewniające państwom członkowskim elastyczność poprzez podejście oparte o wieloletnie programowanie i kontrakty z rolnikami), 2. przyszły system płatności bezpośrednich nie powinien opierać się na historycznych okresach odniesienia, lecz być powiązany z obiektywnymi kryteriami (gospodarczymi i środowiskowymi), 3. finansowanie z budżetu UE: - I filar w całości - II filar współfinansowany ze środków krajowych. Na przełomie roku 2010 i 2011 znane będzie oficjalne Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE. W połowie 2011 r. powinny zostać zaprezentowane przez KE projekty aktów prawnych, regulujących funkcjonowanie nowej WPR. Zbiegnie się to w czasie z rozpoczęciem polskiej Prezydencji w UE, co będzie szansą na wzmocnienie stanowiska naszego kraju odnośnie przyszłości WPR. Zreformowana WPR wejdzie w życie 1 stycznia 2014 r. mgr inż. Ewa Szymańska DROGA DO WŁASNEJ FIRMY (CZ. V) ZGŁOSZENIE DO UBEZPIECZEŃ W ZUS LUB KRUS Podmioty rozpoczynające prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej są zobowiązane dokonać zgłoszenia w ZUS, jako płatnicy składek oraz jako osoby ubezpieczone. Muszą tego dokonać na sformalizowanych drukach oraz w obowiązujących terminach. W przypadku przedsiębiorców dokonujących wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w Urzędzie Gminy lub Miasta, złożenie formularza EDG-1 jest jednocześnie zgłoszeniem płatnika składek w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszeniem o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Dane z wniosku, organ ewidencyjny gminy lub miasta przesyła niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu, do właściwej jednostki terenowej ZUS wraz z kopią zaświadczenia o dokonanym wpisie. Podmioty podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, wraz z wnioskiem o wpis w rejestrze przedsiębiorców, składają dokumenty zgłoszeniowe płatnika składek, które zostają bezpośrednio przekazane do właściwej jednostki terenowej ZUS, zgodnej z adresem siedziby spółki. Wspólnicy spółek: komandytowej, jawnej, partnerskiej i jednoosobowej spółki z o.o., składają do ZUS odpowiednio, zgłoszenie siebie jako płatnika składek na własne ubezpieczenia, z własnymi odrębnymi danymi identyfikacyjnymi NIP i PESEL. Mogą to zrobić za pośrednictwem sądu rejestrowego. Na podstawie zgłoszenia płatnika składek, ZUS rejestruje firmę i nadaje jej konto płatnika. Niestety, ale to nie wszystkie formalności zgłoszeniowe. Osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą lub w ramach spółki cywilnej oraz wspólnicy spółek komandytowej, jawnej, partnerskiej i jednoosobowej spółki z o.o. muszą dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i/lub ubezpieczenia zdrowotnego. W związku z tym zobowiązani są przekazać do ZUS, w formie elektronicznej opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym lub papierowej, bezpośrednio w terenowej jednostce lub za pomocą poczty, formularz ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Należy pamiętać, że w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej, płatnikiem składek na własne ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne jest każdy wspólnik osobno, zaś spółka jest płatnikiem składek tylko za osoby świadczące pracę w tej spółce. Składki w 2010 r. z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym Stopa Emerytalne 19,52% 368,46 77,12 Rentowe 6,00% 113,26 23,71 Chorobowe 2,45% 46,25 9,68 31,52 6,60 46,25 - 233,32 233,32 839,06 350,43 0,67% 3,33% Wypadkowe (1,67% gdy do 9 osób) Fundusz 2,45% Pracy Zdrowotne Razem Osoby wykonujące działalność gospodarczą podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Tylko ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Ponadto trzeba także opłacać składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe), składki na FP oraz na FGŚP, jest zadeklarowana przez przedsiębiorcę kwota, ale nie może być ona niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W 2010 r. stanowiło to kwotę 1887,60 zł. Jest jednak możliwość opłacania składek na niższych, preferencyjnych zasadach. Dotyczy to osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które: rozpoczęły wykonywanie działalności gospodarczej nie wcześniej niż 25 sierpnia 2005 r., nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, nie prowadziły pozarolniczej działalności, nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności, wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. W przypadku tych podmiotów, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi także kwota zadeklarowana, ale nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia w 2010 r. co daje kwotę 395,10 zł. Jeżeli chodzi o składki na ubezpieczenie zdrowotne, to nie występuje tu żadne zróżnicowanie. W 2010 r. dla wszystkich przedsiębiorców, podstawę wymiaru składki stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2592,46 zł, co stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, w czwartym kwartale 2009 r. Wysokość Wysokość składki składki preferencyjnej (zł) (zł) Rodzaj składki 9% Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za dany miesiąc kalendarzowy należy rozliczać i opłacać: do 10. dnia następnego miesiąca - dotyczy osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie, do 15. dnia następnego miesiąca - dotyczy pozostałych płatników. Kontynuacja ubezpieczenia w KRUS W przypadku rolników prowadzących działalność rolniczą, którzy jednocześnie uruchamiają pozarolniczą działalność gospodarczą lub rozpoczynają współpracę przy prowadzeniu tej działalności, możliwe jest dalsze podleganie ubezpieczeniu społecznemu w KRUS i to bez względu na formę opodatkowania dochodów z działalności pozarolniczej. Zgodnie bowiem z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik lub domownik może nadal podlegać rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, jeśli: podlegał temu ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata i nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym, złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności lub od rozpoczęcia współpracy przy jej prowadzeniu, nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym, nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy z pozarolniczej działalności nie przekracza określonej kwoty granicznej, która za 2010 r. wynosi 2 863 zł. Co roku, do 31 maja, rolnik lub domownik musi obowiązkowo złożyć w KRUS zaświadczenie z Urzędu Skarbowego o wysokości zapłaconego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy. Jeśli kwota graniczna zapłaconego podatku zostanie przekroczona lub nie zostanie zachowany termin złożenia zaświadczenia, ubezpieczenie rolnicze ustanie z dniem, do którego rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć powyższe zaświadczenie. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy osoba ubezpieczona zaprzestanie prowadzić działalność w sposób trwały lub okresowy przed upływem tego kwartału. Powinno to jednak zostać zgłoszone w KRUS w ciągu 14 dni. W przypadku jednoczesnego prowadzenia działalności rolniczej i pozarolniczej działalności gospodarczej, rolnik lub domownik będzie zobowiązany do opłacania miesięcznej składki podstawowej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w podwójnej wysokości. Natomiast składka na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie pozostanie w pojedynczym wymiarze, tak samo jak u pozostałych ubezpieczonych, którzy nie prowadzą działalności pozarolniczej. Jeżeli nie zostaną spełnione powyższe zasady, konieczne będzie przejście na ubezpieczenie w ZUS. Dla wyjaśnienia należy dodać, iż przez: 1. Rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej rozumie się także: wznowienie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po jej okresowym zawieszeniu, zmianę rodzaju lub przedmiotu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, 2. Rozpoczynającego współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, rozumie się tylko tego rolnika lub domownika, który w stosunku do osoby prowadzącej taką działalność jest zgodnie w przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych: małżonkiem, dzieckiem własnym lub dzieckiem przysposobionym, dzieckiem drugiego małżonka, matką, ojcem, macochą, ojczymem lub osobą przysposabiającą i pozostaje z tą osobą we wspólnym gospodarstwie domowym. mgr Jolanta Wesołowska ARIMR PRZYJMUJE WNIOSKI W dniu 3 stycznia ARiMR rozpoczęła przyjmowanie wniosków o przyznanie pomocy na modernizację gospodarstw rolnych. W styczniowym naborze pierwszeństwo będą mieli rolnicy, którzy chcą inwestować w restrukturyzację prowadzonej przez siebie produkcji mleczarskiej. Zasady ubiegania się o pomoc na modernizację gospodarstw rolnych, finansowaną z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 są korzystniejsze dla rolników w porównaniu do obowiązujących w poprzednim naborze. Główna zmiana w przepisach dopuszcza bowiem możliwość składania wspólnie przez kilku rolników, jednego wniosku o przyznanie pomocy na modernizację ich gospodarstw. Pomoc będą mogli uzyskać na wspólny zakup nowych maszyn i urządzeń. Inna ważna zmiana dotyczy rozdzielenia terminu przyjmowania wniosków na modernizację w zakresie priorytetu „środki towarzyszące restrukturyzacji sektora mleczarskiego” oraz na inne inwestycje w gospodarstwach rolnych. W styczniowym naborze wniosków pierwszeństwo mają rolnicy, którzy chcą inwestować w restrukturyzację prowadzonej przez siebie produkcji mleczarskiej. To właśnie oni będą mogli przez dwa pierwsze tygodnie naboru, czyli od 3 do 17 stycznia 2011 r., składać wnioski o przyznanie takiej pomocy. Dopiero po nich, od 17 do 28 stycznia 2011 r., wnioski będą przyjmowane od rolników planujących inwestycje w innych obszarach działalności rolniczej. W sześciu województwach: lubuskim, opolskim, podlaskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim ARiMR będzie przyjmowała wnioski w ramach „Modernizacji gospodarstw rolnych” jedynie na restrukturyzację produkcji mleczarskiej. Jest to związane z tym, że w poprzednich naborach w 2007 r. i 2009 r. w tych regionach wykorzystano w znacznym stopniu środki zarezerwowane na wsparcie z tego działania PROW 2007-2013, a pozostała do wykorzystania pula pieniędzy wystarczy jedynie na inwestycje dla producentów mleka, zgodnie z założeniami MRiRW dotyczącymi realizacji polityki dodatkowego wsparcia pewnych sektorów (tzw. nowe wyzwania). Rolnik, który chce restrukturyzować produkcję mleka, aby skorzystać ze wsparcia na „Modernizację gospodarstw rolnych”, poza wypełnieniem standardowych kryteriów obowiązujących w tym działaniu, takich jak m.in. wielkość ekonomiczna gospodarstwa czy wiek wnioskodawcy, musi spełnić dodatkowe wymagania. Chodzi o to, że musi być wpisany do rejestru producentów prowadzonego przez dyrektora właściwego oddziału terenowego Agencji Rynku Rolnego i musi przysługiwać mu w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy kwota indywidualna tzw. kwota mleczna, w wysokości co najmniej 20 000 kg. Ponadto musi wykazać, że co najmniej od roku prowadzi działalność rolniczą w zakresie produkcji mleka. W przypadku podmiotów, które nabyły gospodarstwo w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku o przyznanie pomocy, warunek ten będzie spełniony, jeżeli w nabytym gospodarstwie działalność rolnicza w zakresie produkcji mleka jest prowadzona co najmniej od roku. Zasada ta dotyczy wszystkich podmiotów, które ubiegają się o wsparcie w zakresie restrukturyzacji produkcji mleczarskiej. Maksymalny poziom wsparcia, który można otrzymać na gospodarstwo, wynosi 300 tys. złotych. Poziom dofinansowania, jaką może otrzymać z ARiMR beneficjent, waha się od 40% do 70% kosztów poniesionych na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych i zależy od wieku beneficjenta, położenia jego gospodarstwa oraz rodzaju przedsięwzięcia. Na maksymalny, 70% zwrot kosztów poniesionych na modernizację gospodarstw rolnych, mogą liczyć osoby wspólnie składające wniosek o przyznanie pomocy na inwestycje dotyczące restrukturyzacji produkcji mleczarskiej na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), obszarach NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej, z których żadna w dniu jego złożenia nie ukończyła 40 roku życia. O przyznawaniu pomocy nie będzie decydowała kolejność składania wniosków, lecz liczba punktów przyznanych poszczególnym operacjom zgodnie z kryteriami wyboru określonymi w znowelizowanym rozporządzeniu MRiRW dotyczącym działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Na podstawie informacji z Departamentu Komunikacji Społecznej ARiMR UWAGI DO POSTĘPOWANIA W SPRAWIE PRZYZNAWANIA POMOCY W RAMACH DZIAŁANIA „MODERNIZACJA …” W związku z sygnalizowanymi wątpliwościami dotyczącymi zakresu rzeczowego operacji możliwych do realizowania w zakresie priorytetu „Środki towarzyszące restrukturyzacji sektora mleczarskiego”, po przeprowadzeniu konsultacji z MRiRW, ARiMR przedstawia następujące wyjaśnienia. Zgodnie z art. 16 a, ust. 1, lit. e rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r., w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej włączyły do swoich programów rozwoju obszarów wiejskich, w zależności od własnych specyficznych potrzeb, rodzaje operacji ukierunkowanych na priorytety (tzw. „nowe wyzwania”) wymienione w przywołanym powy- żej przepisie. Jednym z ww. priorytetów przyjętych przez Polskę, są „środki towarzyszące restrukturyzacji sektora mleczarskiego”, który jest realizowany w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Zgodnie ze zmianą PROW na lata 2007-2013, przyjętą 17 grudnia 2009 r. przez Komisję Europejską, rodzaje operacji związanych z ww. priorytetem realizowane w ramach przedmiotowego działania to inwestycje związane z produkcją mleczarską, prowadzące do rozwoju produkcji mleczarskiej albo do zmiany profilu prowadzonej działalności rolniczej i tym samym zaprzestania prowadzenia produkcji mleczarskiej. Zmiany PROW 2007-2013 zostały odzwierciedlone w znowelizowanym rozporządzeniu MRiRW z dnia 17 października 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” objętego PROW na lata 20072013 (Dz.U. nr 193, poz. 1397, z późn. zm.). Nowelizacja ta (z dnia 29 października 2010 r.) miała m.in. na celu umożliwienie przeprowadzenia naboru wniosków o przyznanie pomocy dotyczącej restrukturyzacji sektora mleczarskiego, w celu zagwarantowania wydatkowania dodatkowych środków przeznaczonych na realizację przedmiotowego priorytetu w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Zgodnie z art. 69, ust. 5 a ww. rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, państwa członkowskie wydają w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. kwotę równą kwotom wynikającym z zastosowania obowiązkowej modulacji na mocy art. 9, ust. 4 i art. 10, ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 73/2009, a także - począwszy od roku 2011 - kwoty uzyskane na mocy art. 136 tego rozporządzenia wyłącznie z tytułu wsparcia wspólnotowego w ramach bieżących programów rozwoju obszarów wiejskich na rzecz rodzajów działań, o których mowa w art. 16 a, ust. 1, lit. a)–f) niniejszego rozporządzenia. (…). Zgodnie z art. 69, ust. 5 b rozporządzenia Rady 1698/2005, jeżeli po zakończeniu programu rzeczywista kwota wkładu wspólnotowego wydana na operacje, o których mowa w art. 69, ust. 5 a, jest niższa od kwoty, o której mowa powyżej, państwo członkowskie zwraca do ogólnego budżetu Wspólnot Europejskich różnicę w kwocie, która przekracza całkowitą kwotę środków dostępnych na działania inne niż działania, o których mowa w art. 16 a, ust. 1. Reasumując, należy przypomnieć, iż środki przyznane Polsce w związku z realizacją Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej należy przeznaczyć wyłącznie na tzw. „nowe wyzwania”, tak więc konieczne jest zapewnienie zakontraktowania odpowiedniej liczby operacji wpisujących się w realizację priorytetu „środki towarzyszące restrukturyzacji sektora mleczarskiego” w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. W związku z powyższym absolutnie konieczne jest, aby operacje przyjęte do finansowania w ramach naboru wniosków dotyczących restrukturyzacji sektora mleczarskiego dotyczyły wyłącznie przedmiotowego priorytetu. Operacje muszą prowadzić do rozwoju produkcji mleka w gospodarstwie albo do zmiany profilu prowadzonej działalności rolniczej i tym samym zaprzestania prowadzenia produkcji mleczarskiej. Nie ma możliwości współfinansowania w ramach naboru wniosków dotyczących przedmiotowego priorytetu operacji, które nie będą w sposób bezsprzeczny realizowały zakładanego w Programie celu. Tym samym, wszystkie operacje przyjęte do realizacji w ramach priorytetu dotyczącego restrukturyzacji sektora mleczarskiego muszą bezsprzecznie wpisywać się w następujący cel wymieniony w Programie tj.: „zapewnienie producentom rolnym prowadzącym produkcję mleczarską możliwości dostosowania się do zmieniających się warunków, w związku z przewidzianym wygaśnięciem systemu kwot mlecznych w roku 2015”. Nie ma również możliwości finansowania operacji, w ramach których miałyby być realizowane zadania niezwiązane z restrukturyzacją sektora mleczarskiego. Zgodnie z § 7, ust. 1 a rozporządzenia dla działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”, w przypadku operacji dotyczącej priorytetu, o którym mowa w art. 16 a, ust. 1, lit. e rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, pomoc przyznaje się, jeżeli: 1) operacja obejmuje wyłącznie inwestycje związane z prowadzeniem działalności rolniczej; 2) operacja spełnia warunki, o których mowa w ust. 1 ww. rozporządzenia MRiRW; 3) w związku z realizacją operacji: a) zostanie rozwinięta produkcja mleka w gospodarstwie albo b) nastąpi całkowita rezygnacja z produkcji mleka w gospodarstwie. W związku z powyższym za bezsprzeczne należy uznać, że realizacja operacji współfinansowanej w ramach przedmiotowego priorytetu musi doprowadzić do rozwinięcia produkcji mleka w gospodarstwie albo w wyniku jej realizacji musi nastąpić całkowita rezygnacja z produkcji mleka w gospodarstwie. Nie jest dopuszczalne, aby tylko część operacji dotyczyła restrukturyzacji sektora mleczarskiego albo, aby operacja jedynie w pewnym zakresie dotyczyła przedmiotowej restrukturyzacji. Mając na uwadze powyższe należy jeszcze raz podkreślić, że w ramach priorytetu „środki towarzyszące restrukturyzacji sektora mleczarskiego”, jeżeli operacja polega na rozwoju produkcji mleka w gospodarstwie: a) nie można współfinansować operacji (lub ich elementów), które nie dotyczą restrukturyzacji sektora mleczarskiego; b) nie można współfinansować zakupu maszyn, które potencjalnie mogłyby służyć innej niż mleczarska produkcji prowadzonej przez wnioskodawcę chyba, że wnioskodawca bezsprzecznie wykaże, że maszyny będą używane wyłącznie do prowadzonej przez niego produkcji w zakresie produkcji mleka; c) nie można współfinansować zakupu maszyn, które potencjalnie mogłyby służyć innej niż mleczarska produkcji prowadzonej przez wnioskodawcę nawet w przypadku, gdy wnioskodawca będzie wykazywał, że maszyny będą używane wyłącznie do prowadzonej przez niego produkcji w zakresie produkcji mleka, jeżeli zakup maszyny wyłącznie na potrzeby produkcji mleczarskiej jest w przypadku danego gospodarstwa nieracjonalny i nieuzasadniony pod względem ekonomicznym; d) jeżeli ARiMR będzie miała wątpliwości, czy maszyny będą używane wyłącznie w celu zgodnym z priorytetem, należy wystąpić do wnioskodawcy z prośbą o wyjaśnienia w tym zakresie; e) jeżeli ww. wyjaśnienia nie wskażą na fakty, które dowiodą, że operacja jest zgodna z celem priorytetu, pomoc nie może być przyznana; f) jeżeli wyjaśnienia i inne zgromadzone w sprawie dowody wykażą, że operacja jest zgodna z celem priorytetu, pomoc może być przyznana. Na podstawie informacji z Departamentu Komunikacji Społecznej ARiMR AKTUALNE INFORMACJE PRAWNE DLA ROLNICTWA Akt Prawny Dotyczy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2010 r. Dz.U. nr 213/2010 poz. 1399 Stawek wsparcia specjalnego za 2010 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2010 r. Dz.U. nr 213/2010 poz. 1400 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 listopada 2010 r. Dz. U.nr 213/2010 poz. 1403 Stawki pomocy krajowej do owoców za 2010 r. Stawek płatności uzupełniających za 2010 r. Istotne informacje Data ogłoszenia 12 listopada 2010 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka wsparcia specjalnego za 2010 r. wynosi: 1) w przypadku specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, uprawianych w plonie głównym, o której mowa w art. 7, ust. 2 b, pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego - 207,28 zł na 1 ha powierzchni upraw roślin strączkowych lub motylkowatych drobnonasiennych; 2) w przypadku płatności do samic gatunku bydło domowe (Bos taurus) i do samic gatunku owca domowa (Ovis aries), o których mowa w art. 7, ust. 2 b, pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego: a) 346,43 zł/szt. samicy gatunku bydło domowe, b) 105,91 zł/szt. samicy gatunku owca domowa. Data ogłoszenia 12 listopada 2010 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka pomocy krajowej, o której mowa w art. 98 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz.Urz. UE L 30 z 31.01.2009 r., str. 16, z późn. zm.), stanowiąca część stawki przejściowych płatności z tytułu owoców miękkich, o których mowa w art. 98, ust. 1-4 tego rozporządzenia, wynosi 677,39 zł na 1 ha powierzchni uprawy. Data ogłoszenia 12 listopada 2010 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka płatności uzupełniającej za 2010 r. na 1 ha powierzchni uprawy: 1) roślin określonych w § 2, ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie rodzajów roślin objętych płatnością uzupełniającą oraz szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.U. nr 40, poz. 326 oraz z 2010 r. nr 39, poz. 217) wynosi 327,28 zł; 2) roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych, określonych w § 2, ust. 2 rozporządzenia wymienionego w pkt 1 wynosi 439,03 zł; 3) chmielu, o której mowa w art. 7 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego - wynosi 1.420,07 zł. Akt Prawny Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2010 r. Dz.U. nr 213/2010 poz. 1401 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 listopada 2010 r. Dz.U. nr 213/2010 poz. 1402 Dotyczy Istotne informacje Stawki płatności do pomidorów za 2010 r. Data ogłoszenia 12 listopada 2010 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka płatności do pomidorów za 2010 r. wynosi 157,16 zł na 1 tonę pomidorów. Stawki jednolitej płatności obszarowej za 2010 r. Data ogłoszenia 12 listopada 2010 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka jednolitej płatności obszarowej za 2010 r. wynosi 562,09 zł na 1 ha gruntów rolnych. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 października 2010 r. Dz.U. nr 216/2010 poz. 1420 Pożyczek z budżetu państwa na wyprzedzające finansowanie w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 listopada2010 r. Dz.U. nr 219/2010 poz. 1446 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Grupy producentów rolnych” objętej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 listopada 2010 r. Dz.U. nr 225/2010 poz. 1468 Zmiany rozporządzenia w sprawie jednostek organizacyjnych oceniających i potwierdzających zgodność środków do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego oraz prowadzących wykaz tych środków Data ogłoszenia 17 listopada 2010 r. Data wejścia w życie 1 grudnia 2010 r. Rozporządzenie określa szczegółowe warunki i tryb, w tym terminy: 1) udzielania z budżetu państwa pożyczek na wyprzedzające finansowanie kosztów kwalifikowalnych ponoszonych na realizację operacji z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach następujących działań objętych programem rozwoju obszarów wiejskich: a) podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, odnowa i rozwój wsi oraz wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - w przypadku pożyczek udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego, b) wdrażanie projektów współpracy i funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja - w przypadku pożyczek udzielanych lokalnym grupom działania; 2) rozliczania oraz zwrotu pożyczek. Data ogłoszenia 23 listopada 2010 r. Data wejścia w życie 07 grudnia 2010 r. W rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Grupy producentów rolnych” objętej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 wprowadza się zmiany. Data ogłoszenia 30 listopada 2010 r. Data wejścia w życie 14 grudnia 2010 r. § 1. W rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie jednostek organizacyjnych oceniających i potwierdzających zgodność środków do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego oraz prowadzących wykaz tych środków (Dz.U. nr 54, poz. 326) w § 1 dodaje się pkt 3 w brzmieniu: „3) dodatków paszowych do produkcji ekologicznej - Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, który prowadzi także wykaz tych środków”. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała mgr inż. Joanna Woźnica ROLNICTWO NA POMORZU Rolnictwo w Polsce charakteryzuje ciągły proces przemian własnościowych, strukturalnych i ekonomicznych. Duża liczba jednostek, zróżnicowanych pod względem wielkości gospodarstw, kierunku i poziomu produkcji, powoduje złożoność i zmienność sytuacji ekonomicznej rolnictwa. Na tę złożoność i zmienność zasadniczy wpływ ma trudna sytuacja ekonomiczna ogółu ludności, ograniczony popyt na artykuły rolnospożywcze i niskie ceny artykułów rolnych zarówno skupu, jak i targowiskowe. Te elementy ekonomiczne decydują o strukturze i liczbie gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą, o stopniu wykorzystania i sposobach użytkowania gruntów, o kierunkach produkcji rolniczej, także prowadzenia działalności pozarolniczej w gospodarstwach rolnych. Województwo pomorskie należy do województw nierozerwalnie związanych z dużą aglomeracją miejską. Na ogólną liczbę 2,2 mln mieszkańców Pomorza, w miastach mieszka około 60%. W aglomeracji trójmiejskiej i Słupsku mieszka około 859 tys. osób, co stanowi 39% mieszkańców województwa. Mimo że produkcja przemysłowa stanowi wizytówkę województwa, ważnym działem gospodarki jest rolnictwo. Przy ogólnej powierzchni województwa 1829,2 tys. ha (5,85% powierzchni kraju), ok. 907,5 ha, to jest 50%, stanowią użytki rolne. Średnio na 1 mieszkańca przypada 0,41 ha użytków rolnych. Województwo pomorskie położone jest na obszarze Pojezierza Pomorskiego, zajmując od północy połowę polskiej linii brzegowej Morza Bałtyckiego. Mimo że nie należy do największych terytorialnie, występuje tu zróżnicowanie pod względem glebowym, klimatycznym i hydrograficznym. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwa pomorskiego wynosi 66,2 i jest nieco niższy od wskaźnika krajowego (66,6). Wyznaczone wskaźniki WRPP dla poszczególnych gmin i powiatów pozwalają wyróżnić w granicach województwa 4 zdecydowanie różniące się podregiony: słupski, nadmorski, kaszubsko-kociewski, Żuław i Powiśla. Najwyższy wskaźnik cechuje podregion Żuław i Powiśla i wynosi 82,4, naj- niższy zaś podregion kaszubsko-kociewski - 56,3. Na obszarze województwa znajduje się zarówno najwyższe wzniesienie w pasie Pojezierzy - Wieżyca 329 m n.p.m., jak i tereny depresyjne na Żuławach. Duża powierzchnia lasów, jezior, i dostęp do morza daje możliwość dynamicznego rozwoju agroturystyki. Średnia powierzchnia UR (użytków rolnych) przypadająca na 1 gospodarstwo wynosi w Polsce wg GUS 7,6 ha, natomiast w województwie pomorskim 12,2 ha, co daje 4. pozycję w kraju. Natomiast średnia powierzchnia UR publikowana przez ARiMR na podstawie złożonych wniosków o dopłaty powierzchniowe wynosi za rok 2009 10,15 ha dla kraju i 18,82 ha dla woj. pomorskiego. Dane te potwierdzają 4. pozycję w kraju pod względem wielkości gospodarstw zajmowaną przez woj. pomorskie. Większą powierzchnię UR - według danych ARiMR posiadają gospodarstwa rolne w woj. zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim i lubuskim. Tabela 1. Powierzchnia, gospodarstwa rolne i ludność na obszarach wiejskich* Podregion Nadmorski Słupski KaszubskoKociewski Żuławy i Powiśle Średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego w ha użytków rolnych % udział mieszkańców obszarów wiejskich 10,54 15,09 44,85% 61,05% 9,75 64,98% 21,18 47,99% * Opracowano na podstawie danych PODR w Gdańsku Dane w tabeli 1. ilustrują znaczące różnice pomiędzy podregionami w zakresie średniej powierzchni użytków rolnych w ha przypadających na gospodarstwo oraz udziału mieszkańców zamieszkujących na obszarach wiejskich. Najwyższa średnia wielkość gospodarstw w woj. pomorskim notowana jest w powiecie sztumskim (33,89 ha) oraz malborskim. Najniższa natomiast w powiecie kartuskim (7,14 ha) i puckim (9,11 ha). Na terenie woj. pomorskiego uprawia się przeciętnie ok. 460 - 467 tys. ha zbóż, ok. 40 - 42 tys. ha rzepaku, ponad 35 - 37 tys. ha ziemniaków i ok. 11 12 tys. ha buraków cukrowych. Udział powierzchni uprawy zbóż w powierzchni zasiewów ogółem waha się w zależności od roku w granicach 66 - 70%, zaś uprawy ziemniaków w granicach 5 - 6%. Tabela 2. przedstawia powierzchnię zasiewów w 2009 roku. Dane jednoznacznie wskazują na zróżnicowanie doboru upraw w zależności od warunków glebowo-klimatycznych w poszczególnych podregionach. W produkcji zwierzęcej, w związku z koniecznością ponoszenia dużych kosztów modernizacyjnych, w celu spełnienia przez gospodarstwo wymogów jakościowych, sanitarno-weterynaryjnych oraz ochrony środowiska, po wstąpieniu Polski do UE w roku 2004, zanotowano wzrost pogłowia bydła. Tendencja ta utrzymywała się do końca roku 2007. Znaczący spadek opłacalności produkcji mleka w 2008 r. wpłynął jednak na znaczne zmniejszenie stada krów mlecznych. Aktualnie pogłowie krów mlecznych w woj. pomorskim wynosi około 77 tys. Obsada bydła, także owiec na 100 ha UR jest w woj. pomorskim niższa od średniej krajowej. Wyższa jest natomiast obsada trzody chlewnej. Średnia z wielolecia liczebność pogłowia trzody chlewnej wynosi w woj. pomorskim ok. 1 mln szt. Okres bessy w tym sektorze w latach 2006-2008 spowodował spadek wielkości pogłowia trzody chlewnej w marcu 2009 r. do poziomu 820 tys. sztuk. Na podstawie badań prowadzonych w ramach systemu rachunkowości FADN (Farm Accountancy Data Network - SiC danych Rachunkowych Gospodarstw Rolnych) można stwierdzić, że w produkcji roślinnej największy udział w wartości produkcji mają zboża. Na drugim miejscu w grupie gospodarstw od bardzo małych (do 10,9 ha) do średnio dużych znalazła się produkcja warzyw, następnie ziemniaków. W większych gospodarstwach ziemniaki ustępują miejsce roślinom oleistym (rzepak) oraz burakom cukrowym. W przypadku produkcji zwierzęcej w gospodarstwach bardzo małych przeważa produkcja mięsa dro- biowego, a następnie wieprzowiny i mleka. Wartość produkcji wieprzowiny jest w tych gospodarstwach prawie dwukrotnie wyższa od wartości produkcji mleka. Gospodarstwa małe są typowymi gospodarstwami dwukierunkowymi, o prawie jednakowej wartości produkcji żywca wieprzowego oraz mleka. Im większe gospodarstwa, tym większa przewaga wartości produkcji żywca wieprzowego nad wartością produkcji mleka. Rolnicy w woj. pomorskim podejmują dodatkową działalność w zakresie swoich możliwości technicznych i finansowych. Największy procent przedsięwzięć stanowią usługi. Jest to uwarunkowane przede wszystkim posiadaniem bazy mieszkaniowej - w przypadku działalności agroturystycznej (rozwijającej się przede wszystkim w podregionie kaszubsko-kociewskim i nadmorskim), czy parku maszynowego wykorzystywanego w usługach transportowych, agrotechnicznych i innych. Prawie czwartą część rolników-przedsiębiorców stanowią kobiety. Zdecydowana większość z nich zajmuje się handlem, zwłaszcza detalicznym lub usługami, głównie agroturystyką i gastronomią. Mężczyźni najczęściej świadczą usługi transportowe, agrotechniczne, utrzymania dróg i prac leśnych. Rolnicy prowadzący działalność gospodarczą to przede wszystkim ludzie młodzi. Ponad 60% spośród nich to osoby w wieku do 45 lat. Duże powierzchnie wód śródlądowych stwarzają korzystne warunki do rozwoju rybactwa śródlądowego i hodowli rybackiej. Od drugiej połowy lat 90-tych maleje rola rybołówstwa morskiego, m.in. z powodu redukcji floty rybackiej. Przetwórstwo ryb jest jednak w regionie dobrze rozwinięte - zlokalizowani są tutaj najwięksi krajowi producenci. Stan ekonomiczny wielu zakładów przemysłu rolnospożywczego jest niestabilny. Większość z nich ma znaczenie lokalne. Region posiada nowoczesne obiekty służące producentom rolnym i rybakom w rozwijaniu bezpośredniego zbytu produktów. Jednym z nich jest wybudowane ze środków publicznych Pomorskie Hurtowe Centrum Rolno-Spożywcze spełniające wymogi Unii Europejskiej w zakresie bezpiecznego obrotu żywnością. Powinno ono koncentrować hurtowy handel produktami rolniczymi województwa oraz być miejscem zbytu produktów rolnych pochodzących od grup producenckich. Tabela 2. Zasiewy w ha (2009)* Zasiewy w ha (2009) żyto w ha Ziemniaki w ha Buraki cukrowe w ha Rzepak razem w ha 54687 159933 67,4 64,9 8628 27555 10971 37087 6079 12090 5 70 4012 10696 311 977 16102 62652 132954 92220 69,4 11773 23340 10447 478 1741 1023 27045 233872 158443 67,7 100935 6851 7157 11593 23750 424 32505 Pozostałe w ha pszenica w ha 81195 246418 udział % zbóż w strukturze zasiewów razem zboża w ha Nadmorski Słupski KaszubskoKociewski Żuławy i Powiśle Ogółem zasiewy w ha Podregion w tym Truskawki w ha Zboża * Opracowano na podstawie danych PODR w Gdańsku dr inż. Tadeusz Plichta ZASADY POTRĄCANIA ZALICZEK NA PODATEK DOCHODOWY I SKŁADEK NA UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE W roku podatkowym 2011 nie zmienia się skala podatkowa, co oznacza, że od 1 stycznia 2011 r. jednostki terenowe KRUS będą pobierały miesięczne zaliczki na podatek dochodowy od wypłacanych świadczeń emerytalno-rentowych w kwocie równej 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu, minus miesięczna kwota zmniejszająca podatek, tj. 46 zł 33 gr. Wyjątek od tej zasady dotyczy emerytów/rencistów uzyskujących bardzo niskie dochody (do 3.091 zł) oraz bardzo wysokie dochody (powyżej 85.528 zł) w skali roku. Zgodnie z art. 34, ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r., nr 51, poz. 307 z późn. zm.), Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zobowiązana jest (jako płatnik świadczeń) do pobierania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od wypłacanych emerytur i rent. Zaliczki te ustala się na podstawie art. 32 ustawy, z uwzględnieniem skali podatkowej określonej w art. 27, ust. 1 ustawy. Zgodnie z art. 27, ust. 1 wskazanej ustawy, skala podatkowa w roku podatkowym 2011 będzie analogiczna, jak w roku 2010, tj.: do kwoty 85.528 zł - podatek wynosi 18% podstawy obliczenia podatku, minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr, ponad 85.528 zł - podatek wynosi 14.839 zł 02 gr plus 32% nadwyżki ponad 85.528 zł. Miesięczna kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek wynosić będzie 46 zł 33 gr, a roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku – 3.091 zł. Prezentowana skala podatkowa oznacza, że od 1 stycznia 2011 r. jednostki terenowe KRUS będą pobierały miesięczne zaliczki na podatek dochodowy od wypłacanych świadczeń emerytalno-rentowych w kwocie równej 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu, minus miesięczna kwota zmniejszająca podatek, tj. 46 zł 33 gr. Wyjątek od tej zasady dotyczy emerytów/rencistów uzyskujących bardzo niskie dochody (do 3.091 zł) oraz bardzo wysokie dochody (powyżej 85.528 zł) w skali roku. Dochody do 3.091 zł nie powodują obowiązku opłacania podatku dochodowego i nie są z nich potrącane żadne zaliczki na ten podatek. Natomiast, jeżeli emeryt/rencista przekroczy dochód 85.528 zł (licząc od początku roku), wówczas od miesiąca następującego po miesiącu, w którym to przekroczenie nastąpiło, zaliczka będzie wynosiła nie 18%, lecz 32% dochodu uzyskanego w danym miesiącu. Ponadto, zgodnie z art. 85, ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) KRUS oblicza i pobiera z wypłacanych świadczeń emerytalno-rentowych składkę na ubezpieczenie zdrowotne, w wysokości 9% podstawy wymiary składki; z tym że 7,75% podstawy wymiaru składki pokrywane jest z zaliczki na podatek dochodowy, a pozostałe 1,25% podstawy wymiaru składki potrącane jest z kwoty netto emerytury lub renty. Przykłady obliczania zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne Przykład 1 Świadczeniobiorca uprawniony do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy o wskaźniku wymiaru 1,00, tj. w kwocie 706 zł 29 gr brutto, do wypłaty otrzyma 616 zł 29 gr. Z kwoty renty rolniczej KRUS potrąci zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne, w łącznej kwocie 90 zł (tj. 80,75zł + 9,26 zł; po zaokrągleniu do pełnego złotego). Sposób wyliczenia potrąceń: 706 zł x 18% - 46,33 zł = 80,75 zł – zaliczka na podatek dochodowy; 706,29 zł x 9% = 63,57 zł tj. po zaokrągleniu 64 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne; 706,29 zł x 7,75% = 54,74 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne pokrywana z zaliczki na podatek dochodowy, natomiast pozostała składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 9,26 zł potrącana jest ze świadczenia rentowego. Przykład 2 Emeryt uprawniony do emerytury rolniczej o wskaźniku wymiaru 1,15 tj. w kwocie 812,23 zł brutto do wypłaty otrzyma emeryturę rolniczą w kwocie 702,23 zł. Z kwoty emerytury rolniczej KRUS potrąci zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 110 zł (tj. 99,83 zł + 10,05 zł; po zaokrągleniu do pełnego złotego). Sposób wyliczenia potrąceń: 812 zł x 18% - 46,33 zł = 99,83 zł – zaliczka na podatek dochodowy; 812,23 zł x 9% = 73,10 zł tj. po zaokrągleniu 73 zł składka na ubezpieczenie zdrowotne; 812,23 zł x 7,75% = 62,95 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne pokrywana z zaliczki na podatek dochodowy, natomiast pozostała składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 10,05 zł potrącana jest z emerytury. Opracowanie Biuro Świadczeń Centrali KRUS www.krus.gov.pl PRODUKCJA ZIEMNIAKÓW - STAN I PERSPEKTYWY Na sytuację żywnościową i ekonomiczną w kraju znaczący wpływ wywiera powszechność uprawy i poziom produkcji ziemniaka. Ziemniak w naszym kraju stanowi podstawowy artykuł spożywczy ludności, a także główny surowiec paszowy i przemysłowy. Mimo to wątpliwości budzi znaczy wzrost powierzchni jego uprawy w sytuacji malejącej konsumpcji, ograniczenia paszowego wykorzystania ziemniaków, zmniejszenia przerobu na skrobię oraz wzrostu importu. Według szacunków GUS, przy blisko 7-procentowym wzroście w skali całego kraju, wzrost powierzchni uprawy ziemniaków wystąpił jedynie w siedmiu województwach. Najbardziej, bo o ponad 30%, wzrosła powierzchnia uprawy ziemniaków w województwie kujawsko-pomorskim i mazowieckim. Zaś w województwach podkarpackim i śląskim wystąpił największy spadek, a więc na terenach najbardziej dotkniętych powodziami, które mogły całkowicie zniszczyć część plantacji. W województwie pomorskim areał wzrósł nieznacznie. Zbiory, podobnie jak i plony, kształtują się na tym samym poziomie. Udział ziemniaków w strukturze zasiewów, w roku 2010, wzrósł i wynosił 4,7% (tj. o 0,3 p.p. wyższy niż w roku ubiegłym). Produkcję ziemniaków w kraju i w województwie pomorskim obrazuje tabela nr 1. W 2011 r. areał uprawy ziemniaków w Polsce zostanie ponownie ograniczony. Wstępnie przewiduje się, że powierzchnia uprawy może wynieść ok. 500 tys. ha i być o 8% mniejsza niż w roku 2010. W przeciętnych warunkach plony ziemniaków ukształtują się na poziomie ok. 195 dt/ha, a zbiory mogą wynieść ok. 9,7 mln ton. W roku 2010, z powodu długo utrzymującej się pokrywy śnieżnej i niskich temperatur, ziemniaki posadzono o 1 - 2 tygodnie później niż w latach poprzednich. Korzystne warunki pogodowe w maju i czerwcu przyśpieszyły wzrost ziemniaków. Jednak przedłużające się intensywne opady deszczu powodowały, że na znacznej ilości plantacji był nadmiar wilgoci. Wystąpiły też lokalne podtopienia i zalania. Nie można było stosować prawidłowej pielęgnacji na plantacjach. Miało to istotny wpływ na znaczny spadek plonów i zbiorów ziemniaków na wcześniejszy zbiór oraz na pogorszenie ich jakości. Spadek zbiorów, chociaż w znacznie mniejszej skali, miał również miejsce i w krajach UE. Odzwierciedleniem tego jest ok. 2-krotnie wyższy, zarówno aktualny, jak i w kontraktach terminowych, poziom cen ziemniaków jadalnych w krajach Zachodniej Europy. Również w Polsce sygnały płynące z rynku wskazują, że był to sezon bardzo wysokich cen ziemniaków, zbliżony do rekordowego sezonu 2006/7. W sezonie 2010/11 obroty rynkowe ziemniakami wyniosą ok. 4,1 mln ton i będą o ok. 2% wyższe niż w sezonie 2009/10. Wzrośnie przerób ziemniaków na skrobię i na susze. Większe będzie również wykorzystanie ziemniaków w produkcji frytek i chipsów. Przemysłowe wykorzystanie ziemniaków może być o 7% wyższe aniżeli w sezonie 2009/10. Z powodu utrzymywania się spadkowego trendu w konsumpcji Tabela 1. Wyszczególnienie Razem Polska Woj. pomorskie Źródło: dane GUS Powierzchnia uprawy tys. ha Plony dt/ha Zbiory tys. ton 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 548,9 508,05 543,2 191 191 181 10462,1 9702,8 9824,3 28,8 26,8 28,3 218 228 216 628,8 610,5 611,2 ziemniaków oraz wzrostu cen, ich sprzedaż do bezpośredniej konsumpcji może być o ok. 2% niższa i wynieść ok. 2,36 mln ton w sezonie 2009/10. Konsekwencją wyższych zbiorów będzie nieznaczny wzrost zużycia ziemniaków na paszę. Przewiduje się, że w sezonie 2010/11 kanałami rynkowymi (skup, sprzedaż hurtowa, sprzedaż targowiskowa, eksport) rozdysponowane będzie ok. 41% zbiorów. Rozdysponowanie ziemniaków przedstawia wykres 1. Wykres 1. Rozdysponowanie krajowych zbiorów ziemniaków Sezon 2010/11 Sezon 2000/01 W sezonie 2009/10 import ziemniaków był rekordowy i według wstępnych danych wyniósł ponad 185 tys. ton, z tego blisko 154 tys. ton w pierwszym półroczu 2010 r. wobec 105 tys. ton w analogicznym okresie poprzedniego sezonu. Więcej przywieziono przede wszystkim ziemniaków do bezpośredniej konsumpcji ze zbiorów 2009 r. (120 tys. ton). O blisko 10 tys. ton zwiększy się import sadzeniaków, który wyniósł 24 tys. ton. Obniżył się natomiast o ok. 10%, do ok. 40 tys. ton, import ziemniaków wczesnych. Ziemniaki są sprowadzane głównie z Niemiec, Francji i Holandii. Eksport ziemniaków w sezonie 2009/10 zmalał o 1/3, do niespełna 30 tys. ton. Natomiast wyższy niż przed rokiem był eksport przetworów spożywczych z ziemniaków, przy mniejszym imporcie. W sezonie 2009/10 sprzedaż frytek na rynki zagraniczne wyniosła 108,9 tys. ton, a chipsów 18,0 tys. ton (odpowiednio: 102,6 i 14,3 tys. ton w sezonie poprzednim). Rosną obroty handlowe produktami skrobiowymi. Reasumując, ziemniak jest jedną z najbardziej popularnych roślin uprawnych nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach. Jest rośliną docenianą ze względu na swoje wartości odżywcze. W Polsce, ze względu na sprzyjające warunki przyrodnicze (które są zarazem mniej sprzyjające innym wysoko wydajnym roślinom uprawnym), znaczenie ziemniaków, nawet po zmniejszeniu areału, będzie duże. Dotyczy to również województwa pomorskiego. Prawie 70% plantacji ziemniaków zlokalizowanych jest na glebach o wskaźniku bonifikacji poniżej 1,0. W krajach gospodarczo rozwiniętych pozycja ziemniaka jest dość ustabilizowana. Polska stoi przed alternatywą nadprodukcji ziemniaka i dalszego upadku ich nadprodukcji albo przez modernizację technologii i organizacji produkcji oraz poprawę bazy przetwórczej, przechowalniczej i dystrybucyjnej stworzone zostaną możliwości skutecznego konkurowania na rynku krajowym i międzynarodowym. Zasadniczym warunkiem szans rozwoju w branży jest usprawnienie funkcjonowania rynku ziemniaków. dr inż. Tadeusz Plichta POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU ODDZIAŁ W STARYM POLU zaprasza na konferencję na temat: NOWOCZESNE TECHNOLOGIE UPRAWY I ORGANIZACJA ZBIORU ZBÓŻ która odbędzie się 26 stycznia (środa) 2011 r. w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego, Oddział w Starym Polu, w sali prof. St. Laskowskiego. Rozpoczęcie konferencji - godz. 10.00. Kiedy dni styczniowe zimne i jasne, rok będzie dobry, stodoły za ciasne. ROŚLINY MOTYLKOWATE - ZNACZENIE GOSPODARCZE I PRZYRODNICZE, STAN AKTUALNY I PRZYSZŁOŚĆ W dniach 24 - 25 listopada ub.r., w Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym w Falentach odbyła się konferencja zorganizowana przy współpracy ze Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych nt. „Rośliny motylkowate - znaczenie gospodarcze i przyrodnicze, stan aktualny i przyszłość”. Celem tej konferencji było szczególne zwrócenie uwagi na: - problem tzw. „białkowego bezpieczeństwa kraju,” czyli na potrzebę poszukiwania dodatkowego źródła białka dla zwierząt, jako alternatywy dla importowanych (70%) pasz wysokobiałkowych, w tym z roślin genetycznie modyfikowanych GMO (głównie śruty sojowej), - problem nadmiernego (80%) udziału zbóż w strukturze zasiewów, powstały wskutek uproszczonego gospodarowania w rolnictwie oraz pominięcie w płodozmianie roślin motylkowatych, co prowadzi do zubożenia gleby w próchnicę i zmniejszenia jej wodochłonności, - niedocenianie nawozowej roli motylkowatych pomimo rosnących cen nawozów mineralnych i kosztów energetycznych ich produkcji, a także pozyskania azotu w uprawach ekologicznych, symbiotyczne wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie brodawkowe, powstawanie resztek pożniwnych bogatych w białko i azot, - korzystne oddziaływanie strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych i ich mieszanek z trawami na żyzność i urodzajność gleby, ich ochronną rolę przed erozją i stratami azotu, oraz oczyszczanie wód i spowalnianie ich obiegu, - problem ich utrzymania w runi trawiastej (konieczność podsiewu) m.in. z powodu wymagań świetlnych czy niewłaściwego odczynu gleby. Ograniczeniem jest też słabe wyposażenie techniczne producentów roślin strączkowych, mała liczba dostosowanych do naszych warunków odmian rodzimych wykorzystujących hodowlany postęp biologiczny. Trwałe użytki zielone zajmują w Polsce 3180 tys. ha, co stanowi około 10% powierzchni kraju, a 20% użytków rolnych (łąki 77%, pastwiska 23%). Łąki i pastwiska są i pozostaną podstawowym miejscem produkcji taniej i wartościowej paszy. O wartości pokarmowej runi łąkowo-pastwiskowej decyduje jej skład gatunkowy. W dobrej runi pastwiskowej powinno znajdować się odpowiednio 70 - 80% traw pastewnych (niskich i wysokich), 15 - 20% roślin motylkowatych drobnonasiennych, które wpływają na zwiększenie ilości białka w paszy, a także poprawiają produkcyjność użytków zielonych, bez konieczności nawożenia dużymi dawkami azotu, a także 5 - 10% ziół. Rośliny motylkowate oddziałują korzystnie na siedlisko, co powoduje zwiększenie ilości substancji organicznej w glebie, a także mniejsze straty azotu pod runią koniczynowotrawiastą niż z gleby pod runią trawiastą nawożoną azotem. Występowanie w runi pastwiskowej roślin motylkowatych jest uwarunkowane ich zdolnością przetrwania w zbiorowisku. W warunkach naszego kraju najbardziej trwała jest koniczyna biała. Wszystkie rośliny motylkowate odznaczają się dużym zapotrzebowaniem na światło, dlatego ważny jest sposób i intensywność użytkowania runi. Zaniechanie użytkowania, a także jednostronne jej użytkowanie prowadzi do degradacji runi pastwiskowej (wypadanie roślin motylkowatych), co prowadzi do pogorszenia jego składu botanicznego i ograniczenie ich korzystnego wpływu na wartość siedliska i runi. Rośliny strączkowe stanowią dobry przedplon dla wszystkich roślin, gdyż odznaczają się dodatnim bilansem substancji organicznej. Od 1990 r. powierzchnia uprawy motylkowatych ulega ciągle zmniejszeniu. W ostatnich latach powierzchnia ich uprawy wynosiła ok. 120 tys. ha. Jednak wprowadzenie dopłat do uprawy roślin strączkowych w 2010 r. spowodowało zwiększenie zainteresowania ich uprawą, głównie łubinów wąsko- Spośród roślin motylkowatych, koniczyna biała jest gatunkiem najtrwalszym w runi łąkowej. listnych. Plon roślin strączkowych w Polsce, w ostatnich latach, utrzymywał się na poziomie 2 - 2,5 t/ha. Spośród uprawianych gatunków, najwyżej plonował bobik, lecz wyżej od niego plonowały mieszanki strączkowych ze zbożami. Możliwości plonowania roślin strączkowych w Polsce wykorzystujemy na poziomie 37 - 66%. Średnia produkcja nasion w ostatnich latach, w naszym kraju, wynosi ok. 230 tys. ton. Około 70% nasion jest przeznaczane na pasze dla zwierząt, a pozostała część jest spożywana przez ludzi. W Polsce zużywa się około 2,5 mln ton wysokobiałkowych surowców roślinnych do produkcji pasz treściwych. Są to śruta rzepakowa, bardzo małe ilości grochu siewnego, bobiku i łubinów, a około 70% zapotrzebowania jest pokrywane importem głównie śruty sojo- wej. W żywieniu świń, brojlerów, a także kur niosek bardzo dobre wyniki uzyskuje się, stosując groch, który stanowi także wartościowy dodatek w żywieniu krów mlecznych i opasów. Łubin można stosować bez ograniczeń w żywieniu przeżuwaczy. Stosowanie tych strączkowych w diecie zwierząt monogastrycznych mogą ograniczać alkaloidy. W 2010 r. w krajowym rejestrze wpisanych było 55 odmian motylkowatych drobnonasiennych ośmiu gatunków. Najliczniejszą grupę stanowiła lucerna siewna - 23 odmiany, koniczyna łąkowa – 16 odmian i koniczyna biała – 10 odmian. Wśród pozostałych gatunków zarejestrowane są pojedyncze odmiany. Hodowla twórcza tej grupy roślin w Polsce praktycznie upadła. Brakuje zgłoszeń krajowych odmian do badań rejestrowych, ponieważ wyhodowanie odmian dobrych, wysoce przydatnych w uprawie i dających opłacalne plony nasion jest zadaniem bardzo trudnym. Przyszłość dla produkcji roślin motylkowatych drobnonasiennych polskich odmian nie rysuje się zbyt dobrze, ponieważ coraz mniej jest ich w krajowym rejestrze i są one wypierane przez odmiany zachodnie, dopuszczone do obrotu na podstawie rejestru unijnego. Kupując jednak gotową mieszankę, nie możemy być pewni czy wysiewając ją w naszych warunkach uzyskamy zadowalające plony paszy o bardzo dobrej jakości. Na podstawie materiałów konferencyjnych Falenty 24 - 25 listopada 2010 r. opracował mgr inż. Grzegorz Manowski ROZPYLACZE TURBODROP HISPEED Firma Agrotop zastosowała nowatorskie rozwiązanie w rozpylaczach dwustrumieniowych. Większość producentów stosuje symetryczne kąty rozpylania strumieni cieczy roboczej. Strumienie cieczy w rozpylaczu TurboDrop HiSpeed są asymetryczne, tzn. strumień skierowany do przodu jest odchylony od pionu o kąt 100, natomiast strumień skierowany do tyłu jest odchylony od pionu o kąt 500. Zgodnie z informacjami, jakie podaje firma, pod wpływem prędkości kąt duży maleje, a kąt mały zwiększa się, co skutkuje lepszym pokryciem roślin cieczą roboczą z obu stron. Cechy rozpylaczy: asymetryczny kąt rozpylania cieczy (100 od pionu do przodu i 500 od pionu do tyłu), który umożliwia większą prędkość jazdy opryskiwacza, rozpylacze typu eżektorowego (krople napowietrzone) zapewniają mniejsze znoszenie cieczy roboczej, rozpylacze zapewniają lepsze pokrycie pionowych części roślin oraz skośnych liści, rozpylacz z wkładką ceramiczną zapewniającą dużą odporność na ścieranie, skuteczne opryskiwanie herbicydami, jak i fungicydami. zakres pracy ciśnienia roboczego od 2 - 10 bar (optymalne 4 8 bar), kompaktowa, prosta budowa, kąt rozpylania pojedynczego strumienia 1100, rozmiar rozpylaczy wg normy ISO od 015 do 06, wysokość robocza rozpylaczy przy odstępie rozpylaczy 50 cm wynosi 40 - 60 cm. Rozpylacze TurboDrop HiSpeed stanowią ciekawe rozwiązanie w technice opryskiwania. Myślę, że warto zastosować je w praktyce. mgr inż. Jarosław Muzyka NIEPOŻĄDANI GOŚCIE W MAGAZYNIE ZBOŻOWYM Obecność gryzoni w magazynie stanowi dla przechowywanego ziarna dwojakiego rodzaju zagrożenie. Z jednej strony straty bezpośrednie, wynikające z ubytku znacznych ilości mas ziarna w wyniku żerowania gryzoni, z drugiej zaś straty pośrednie, wynikające z pogorszenia się jakości ziarna na skutek zanieczyszczenia go odchodami czy martwymi osobnikami. O szkodnikach magazynowych pisaliśmy już wielokrotnie na łamach naszego miesięcznika. Dzisiaj chciałbym jednak zasygnalizować Państwu konieczność przeglądu magazynów również pod kątem obserwacji na obecność gryzoni. Do napisania artykułu na ten temat skłoniła mnie wizyta w pewnym gospodarstwie rolnym, w czasie której, ku zdziwieniu gospodarza, stwierdziliśmy ślady przebywania szczurów. Za dowód ich szkodliwej działalności niech posłużą zdjęcia wykonane w obiekcie magazynowym. Jak się okazało, szczury znalazły sobie kryjówkę głęboko pod betonowymi płytami. Zwabione zapachem składowanego ziarna zbóż, w czasie silnych mrozów, zmuszone zostały do wykopania nor między zbyt szerokimi szczelinami dylatacyjnymi, wygrzebując przy tym ogromne ilości piasku, na którym wcześniej ułożono betonowe płyty. Ślady świadczące o obecności gryzoni w magazynie zbożowym Według różnych źródeł szczur kopie nory do głębokości 90 cm. W związku z tym fundamenty powinny być wykonane z betonu dobrej jakości i powinny być przedłużone na taką długość. Po wstępnej analizie okazało się, że główną drogą inwazji gryzoni były jednak zbyt szerokie szczeliny we wrotach do pomieszczenia, w którym odbywa się przyjęcie ziarna. Gryzonie, takie jak szczury i myszy są uciążliwymi i trudnymi do wytępienia szkodnikami. Żerując w magazynach zbożowych, obok wyrządzanych szkód w ziarnie, mogą niszczyć instalacje elektryczne, uszkadzać różnego rodzaju konstrukcje budynków magazynowych oraz wszelkie opakowania. Istnieje wiele metod zwalczania gryzoni w magazynach - od najprostszych mechanicznych, poprzez biologiczne, fizyczne do chemicznych. Dostęp gryzoni do przechowywanego ziarna lub innych produktów rolnych w naszym gospodarstwie możemy jednak zmniejszyć, stosując się do odpowiednich zasad sanitarno-higienicznych. Produkty żywnościowe powinny być magazynowane i przechowywane w specjalnych budynkach. Budynek, w którym przechowywać będziemy ziarno zbóż, musi być odpowiednio zaprojektowany, tak aby dostęp szkodników był ograniczony lub nawet niemożliwy. Ważny jest więc rodzaj materiału użytego do budowy magazynu i jego usytuowanie. Budynek powinien mieć warunki do prawidłowej kontroli stanu przechowywanego ziarna, a w razie potrzeby do przeprowadzenia zabiegów zwalczania szkodników. Ściany i podłogi powinny być gładkie i szczelne. Okna powinny być oszklone, szczelnie zamykające się. Okna zabezpiecza się siatką o małych otworach, która wtedy, gdy okna są otwarte, nie pozwala na przenikanie do wnętrza gryzoni czy ptaków. Wokół silosów czy budynków magazynowych podłoże powinno być utwardzone i bez darni. Nie należy sadzić drzew i krzewów w bezpośrednim kontakcie magazynów, gdyż umożliwiają one szczurom wspinanie się na budynki. W sąsiedztwie magazynów powinna być utrzymywana czystość, nie powinno być słomy, śmieci czy resztek ziarna. Czystość spichrzy i magazynów jest jednym z najważniejszych warunków właściwego przechowywania ziarna zbóż. Co najmniej dwa razy w roku w magazynach powinny być przeprowadzane gruntowne porządki. Odpadki poprodukcyjne i śmieci powinny być składowane w szczelnych pojemnikach i często usuwane z terenu gospodarstwa. Należy również usuwać z magazynów niepotrzebne rzeczy, tj. puste worki po paszy czy złom. Powierzchnia magazynu powinna być doskonale oświetlona, w celu ułatwienia sprzątania i zwalczania szkodników. Szczury potrzebują znacznej ilości wody do życia, dlatego należy dbać o dobry stan techniczny urządzeń wodociągowych. Okolice zabudowań gospodarskich powinny być drenowane, aby ograniczyć miejsca tworzące kałuże. Najważniejsze zabiegi sanitarno-higieniczne obejmują więc: dokładne sprzątanie rozrzuconego ziarna zbóż i innych produktów wokół magazynów, przechowywanie ziarna i innych produktów rolnych w szczelnych magazynach, pomieszczeniach i zbiornikach, usuwanie miejsc, w których gryzonie mogą znaleźć kryjówki nie tylko do wypoczynku, ale także do zakładania gniazd. Profilaktyczne zabezpieczenie budynków tzw. „szczuroszczelność”, czyli działania mające na celu zabezpieczenie budynków mieszkalnych i gospodarskich przed gryzoniami dotyczą konstrukcyjnego i technicznego wykończenia budynków w taki sposób, aby udaremnić szczurom wtargnięcie do ich wnętrza, wędrówkę po pomieszczeniach, zdobywanie pokarmu i wody, a zwłaszcza wyszukiwanie bezpiecznych kryjówek i urządzanie gniazd. Szczuroszczelne budynki posiadają m.in.: silne i szczelne fundamenty z betonu klasy B10 i lepszej, półkę betonową u podstawy fundamentu, która zniechęca szczury do robienia podkopów, podłogi szczelnie przylegające do podłoża cementowego - największa odległość podłóg do podłoża nie powinna przekraczać 2,5 cm, progi drzwiowe z betonu, okute kątownikiem stalowym, kanały ściekowe przykryte szczelnym rusztem tak, aby nie stanowiły siedliska gryzoni, otwory na rury o średnicy rur lub od niej większe o najwyżej 0,5 cm, zabezpieczenia okien z siatki drucianej o oczkach nie większych niż 2 cm x 2 cm, zapory z blachy w narożnikach i na pionowych przewodach, uniemożliwiające szczurom wspinanie się po nich pod strop. Podsumowując, należy pamiętać o tym, iż młoda mysz domowa jest w stanie przejść przez szparę większą niż 8 mm, a szczur 1,25 cm. Jeżeli ołówek przejdzie przez otwór, to mysz również może się przecisnąć. Aby budynek charakteryzował się dobrą „szczuroszczelnością”, należy w nim zlikwidować wszystkie szpary, nawet te najmniejsze! mgr inż. Sebastian Zwierz Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy STYCZEŃ Produkcja roślinna zimą: ● Przypominamy, że od 15 stycznia do 15 czerwca 2011r. będzie można składać wnioski do OT ARR o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie. W terminie tym mogą Państwo ubiegać się jednocześnie o przyznanie dopłaty do gatunków roślin ozimych i jarych objętych tymi dopłatami. ● Styczeń to okres przerwy w pracach agrotechnicznych. Warto zatem, w tym czasie, sporządzić preliminarz nawożenia mineralnego na kolejny sezon, zwłaszcza nawozów azotowych i wieloskładnikowych „wiosennych”. ● Zapraszamy wszystkich producentów rolnych do udziału w konferencjach organizowanych przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Najbliższa, która odbędzie się w Oddziale PODR w Starym Polu, poświęcona będzie produkcji zbóż (szczegóły w ogłoszeniu na str. 19). ● Przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego, warto sprawdzić aktualność zaświadczeń uprawniających do wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin. Wszystkie zaświadczenia są ważne od dnia ich wydania, przez okres 5 lat. W przypadku, gdy zaświadczenia utraciły swą ważność bądź nie posiadamy takich uprawnień, jest to właściwy czas, aby ukończyć kurs chemizacyjny uprawniający do dokonywania zakupów toksycznych i bardzo toksycznych środków ochrony roślin i wykonywania zabiegów ochrony roślin. Terminy szkoleń z zakresu stosowania środków ochrony roślin należy ustalać z Jarosławem Muzyką (Oddział Stare Pole), tel. 600-976-049 lub Jarosławem Cichockim (Lubań), tel. 797-010-602. ● Zaleca się uzupełnienie wpisów do Notatnika Ewidencji Zabiegów Ochrony Roślin. Przypominamy, że ewidencja zabiegów jest wymogiem ustawowym zgodnie z artykułem 71 „Ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin” (Dz.U. z 2004 r. nr 11, poz. 94 z późn. zm.). Dzięki rzetelnie prowadzonej ewidencji możemy łatwiej dokonać oceny skuteczności wykonanych zabiegów. Pozwala ona również na uniknięcie dodatkowych, często niepotrzebnych kosztów. ● Przypominamy także o możliwości korzystania z usług laboratorium PODR w Starym Polu, w którym można, poprzez doradców, zlecić wykonanie określonych badań: - gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego w zakresie zakwaszenia (pH) i zawartości makroelementów, tj. fosforu, potasu i magnezu, - poziomu azotu mineralnego w profilu glebowym, w celu uściślenia potrzeb wczesnowiosennego nawożenia azotowego ozimin, - wartości energetycznej i mineralnej pasz gospodarskich, umożliwiającej układanie efektywnych dawek pokarmowych dla wszystkich grup zwierząt. mgr inż. Sebastian Zwierz GRUPOWANIE LOCH METODĄ POLEPSZENIA EFEKTYWNOŚCI PRODUKCJI W CHLEWNI Nakłady pracy ludzkiej są znaczącą pozycją w produkcji zwierzęcej, a szczególnie duże są w sektorze rozrodu. To, ile prosiąt czy tuczników sprzedamy od lochy w roku, decyduje się właściwie w procesie rozrodu. Tu też popełniamy najwięcej błędów, często wynikających tylko z braku odpowiedniego nadzoru i niewłaściwej organizacji pracy. Kontrola poszczególnych zwierząt wymaga dużo czasu i jest niewspółmierna do efektów. Stąd chciałabym wrócić do zagadnienia niejednokrotnie poruszanego przeze mnie na łamach niniejszego pisma, a mianowicie do grupowania loch. Temat ten poruszony był m.in. przez przedstawiciela firmy Polsanders Romana Bryckiego na konferencji pt. „Nowości i aktualności w hodowli trzody chlewnej”, która odbyła się w Gdańsku oraz przez lek. med. wet. Aleksandra Skorackiego z firmy BASKO, którego miałam przyjemność wysłuchać na szkoleniu przygotowanym przez Centrum Doradztwa Rolniczego, Oddział w Poznaniu. Zorganizowanie stada loch w odpowiednie grupy jest wskazane nie tylko w dużych gospodarstwach, ale już gdy mamy ich około 30, a nawet mniej. Należy przejść z tradycyjnego, ciągłego systemu wyproszeń na cykliczny, o określonym, powtarzalnym rytmie. Umożliwia to skoncentrowanie określonych czynności w krótkim czasie, potem zaś sprzedaż większych partii wyrównanych prosiąt lub - przy cyklu zamkniętym tuczników. Wydaje się, że dla średniej wielkości stad najbardziej korzystny jest rytm 3-tygodniowy. Jest on zgodny z biologicznym cyklem płciowym u loch (21 dni) i umożliwia włączenie powtarzających loch do kolejnej grupy. Można go zorganizować bez hormonalnej synchronizacji rui bądź też z taką synchronizacją. W stadach bardzo dużych korzystniejszy jest rytm tygodniowy produkcji, a w stadach do 30 loch możemy zastosować np. cykl 6-tygodniowy, dokonując podziału stada loch na cztery grupy i ustawiając krycia co 6 tygodni. Proponuję tutaj jako przykład cykl 3-tygodniowy z 4-tygodniowym karmieniem prosiąt przez lochy. Jak do tego się zabrać? Podstawą produkcji w grupach technologicznych jest znajomość cyklu płciowego i dostosowanie do niego całego rytmy produkcji. Najpierw dobrze należy się przyjrzeć dotychczasowemu systemowi i budynkom. Następnie określić, jaką ilością kojców porodowych dysponujemy i czy mamy możliwości zwiększenia ich ilości, gdyż to one nam limitują liczebność grupy loch. W systemie cyklu 3-tygodniowego potrzebujemy kojce porodowe dla dwóch grup, najlepiej w oddzielnych sektorach, bo wówczas możemy realizować zasadę „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”. Lochy wstawiamy na tydzień przed planowanym porodem. Prosięta przebywają z maciorami 4 tygodnie i mamy tydzień na oczyszczenie, mycie i dezynfekcję. Jeśli nie mamy chlewni sektorowej, zadbajmy o to, aby lochy z jednej grupy były razem wstawiane do kojców obok siebie. Ułatwi nam to nadzór nad nimi, ułatwi pracę, a potem oczyszczenie i dezynfekcję. Zacząć jednak powinniśmy od stworzenia tych grup, czyli podzielenia stada loch na 7 grup, w zbliżonym okresie fizjologicznym, tak aby możliwe było jednoczesne odłączenie od nich prosiąt, przyśpieszając nieznacznie lub wydłuża- jąc okres karmienia. Możemy tu skorzystać z ogólnie dostępnego w Internecie programu www.sygmasystem.info, który pomoże mam dokonać podziału na grupy, zapoznać się z zaletami grupowego traktowania loch oraz omawia zarówno system w okresie przejściowym, jak i po wdrożeniu. Następnie grupę loch traktujemy jednakowo – prosięta odsadzamy w czwartek, tak aby ruja u tych loch wystąpiła od niedzieli i krycia były w poniedziałek, wtorek i środę. Wówczas porody też będą rozkładać się w czwartki, piątki i soboty. Najważniejsze korzyści tego systemu to: lepsze wykorzystanie czasu pracy poprzez zaplanowane i rytmicznie powtarzane czynności. Rolnik ma w tej fazie określoną liczbę loch i zajmuje się nimi łącznie. Pozwala to oszczędzić czas; ułatwienie kontroli rui, obniżenie kosztów inseminacji (dowóz nasienia), łatwiejsza diagnostyka ciąży, zabiegi pielęgnacyjne i profilaktyczne, lepszy nadzór nad porodami (możliwości przełożenia prosiąt do innych matek, gdy jest taka potrzeba); ułatwienie żywienia, gdyż określona grupa loch jest w tej samej fazie fizjologicznej i dostaje taką samą paszę; lepsze wykorzystanie budynków i ułatwienie wprowadzenia zasady „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”, wprowadzenie lepszej higieny i prawidłowej dezynfekcji. większa liczba prosiąt w określonym wieku i zbliżonej wadze, co ułatwia grupowanie warchlaków, a potem tucz w grupach i zapewnia rytmiczną sprzedaż grup tuczników o zbliżonej wielkości i liczebności; ułatwienie właściwego prowadzenia dokumentacji w stadzie i stworzenie możliwości ciągłego porównywania wyników produkcyjnych; w konsekwencji oszczędzenie czasu i pieniędzy. Specjaliści Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku służą wszechstronną pomocą doradczą w wyżej poruszonym temacie. mgr inż. Maria Gwizdała ZDROWA ŻYWNOŚĆ POD LUPĄ Zdrowa żywność jest częstym tematem poruszanym na wielu szkoleniach, konferencjach oraz spotkaniach. Zajmuje też coraz więcej miejsca na łamach prasy rolniczej i nie tylko. Mówiąc o zdrowej żywności, mam na myśli żywność, która jest bezpieczna dla konsumentów, a więc pełnowartościowa, niezawierająca żadnych szkodliwych substancji. Zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego należy rozpatrywać w ramach całego łańcucha produkcji żywności - począwszy od produkcji podstawowej w gospodarstwie rolnym, czyli „od wideł do widelca”. Rolnicy zobowiązani są dołożyć starań, aby wytwarzana przez nich żywność spełniała wymogi prawa żywnościowego. Wiele uwagi poświęca się produkcji zdrowych pasz oraz stworzeniu zwierzętom warunków niezbędnych do zachowania zdrowia. Produkty pochodzenia zwierzęcego mogą być wprowadzone na rynek, jeśli zostały pozyskane od zwierząt, które spełniają wymagania weterynaryjne: zdrowotne, higieniczne, sanitarne, organizacyjne, lokalizacyjne, techniczne i technologiczne określone w przepisach o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Krótko mówiąc - zdrowa żywność od zdrowych zwierząt. Ujednolicone prawo żywnościowe określa warunki, w jakich winna przebiegać produkcja oraz parametry produktów, jakie mogą być bezpieczne dla konsumenta. Międzynarodowy Kodeks Żywnościowy jest zbiorem jednolitych norm określających jakość żywności, określa zasady deklaracji znakowania żywności, metody pobierania prób i badania jakości, daje zalecenia dotyczące higieny i jakości żywieniowej (skażenia mikrobiologiczne i chemiczne). Dlatego bardzo ważnym jest prowadzenie dokumentacji i zapisów dotyczących produkcji żywności i pasz, które pozwolą zidentyfikować pochodzenie produktu oraz umożliwiają sprawdzenie czy pasza, żywność bądź surowce wytworzone w gospodarstwie, przeznaczone do dalszego przetwórstwa, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt. Prawo paszowe określa ogół warunków, które muszą być spełnione i działań, które muszą być podejmowane na etapie produkcji i obrotu paszami, a prowadzona dokumentacja pozwoli monitorować cały proces produkcji. Dozorującym nad jakością żywności pochodzenia zwierzęcego na wszystkich etapach jest Inspekcja Weterynaryjna. Lekarze wraz z producentami czuwają nad prawidłowościami w zakresie: zapewnienia dobrostanu i zdrowia zwierząt, nad produkcją pasz pochodzenia zwierzęcego, nad transportem i ubojem zwierząt, składowaniem żywności pochodzenia zwierzęcego, nad sprzedażą bezpośrednią oraz wytwarzaniem leków dla zwierząt. Wydawać by się mogło, że mamy żywność idealną, o wysokiej wartości biologiczno-dietetycznej i na bazie skrzętnie prowadzonej dokumentacji jesteśmy w stanie zbudować most zaufania między producentem a konsumentem. Opinie są jednak zupełnie inne. Z wyników badań kulinarnych wynika, że coraz częściej zjadamy produkty mięso- i mlekopodobne. Przeciętnie Polak zjada około 5 kg rocznie ulepszaczy i konserwantów. Czy taka żywność ma wartość biologiczną, czy środki konserwujące i ulepszające są obojętne dla życia? „Zdrowa żywność” moda czy konieczność - takie pytanie często stawiane jest na forum konsumentów polskich. Na rynku powinna królować żywność ekologiczna, nieskażona niedozwolonymi nawozami czy pestycydami. Żywność ekologiczna powstaje w gospodarstwach, w których rośliny hoduje się bez użycia chemicznych środków ochrony, a stosuje się tylko nawozy naturalne, gdzie zwierzęta chowa się zgodnie z potrzebami gatunku i dba się o różnorodność w przyrodzie oraz o bogactwo krajobrazu. Produkty rolnictwa ekologicznego są arystokracją wśród żywności, ponieważ nie zawierają żadnych konserwantów i ulepszaczy, a posiadają doskonałe walory dietetyczne. Na świecie ten rodzaj produkcji cieszy się coraz większym zainteresowaniem. W naszym kraju są dla niego sprzyjające warunki, bo polskie rolnictwo charakteryzuje się niskim zużyciem środków ochrony roślin i nawozów oraz małym skażeniem środowiska. Łatwiej więc gospodarstwom przestawić się na produkcję ekologiczną. Jest to duża szansa dla małych gospodarstw kultywujących tradycje kulinarne. Według opinii prof. G. Rusaka - Prezesa Polskiej Izby Produktu Regionalnego (wypowiedź na konferencji w Gołębiewku), naturalna żywność jest w dzisiejszym świecie bezcennym skarbem. Profesor zachęca do korzystania z tradycji naszego dziedzictwa kulturowego i kulinarnego, zapewniając, że dziś konsument szuka jakości, a nie ilości. Odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności oparte jest na trzech filarach: pierwszy filar to producenci pasz, producenci surowców oraz przetwórcy, drugi filar składa się z kompetentnych władz monitorujących bezpieczeństwo żywności i egzekwujących odpowiedzialność, trzeci filar stanowią konsumenci. To od nich zależy czy będzie zbyt na zdrową, polską żywność. Wszystkie trzy filary są równie ważne, a ich stabilność pomaga zachować równowagę na rynku żywności. Anonimowej produkcji nastąpił kres. Monitorowany proces produkcji i etykiety zawierające informację na temat sposobu produkcji i pochodzenia żywności, pomagają zdobyć zaufanie wśród konsumentów. Największym powodzeniem cieszy się żywność ekologiczna oznakowana przez instytucje zajmujące się certyfikatami ekologicznymi. Żywność taka wyprodukowana jest zgodnie z obowiązującymi wymogami wpływającymi na jakość produktów. Najważniejsze wymogi to: - przestrzeganie wysokich norm dotyczących dobrostanu zwierząt, a w szczególności zaspokajanie charakterystycznych dla danego gatunku potrzeb behawioralnych, - ograniczenie stosowania środków zewnętrznych do pochodzących z produkcji ekologicznej (zwierzęta, pasze, nawozy), - utrzymywanie zdrowia zwierząt poprzez wspomaganie naturalnej obrony immunologicznej zwierząt, dobór odpowiednich ras oraz praktyki hodowlane, - praktykowanie produkcji zwierzęcej powiązanej z powierzchnią gruntów rolnych, z zastosowaniem technologii obowiązujących w ekologii (wymagania ustanowione w rozporządzeniach Rady (WE) nr 834/2007 i Komisji (WE) nr 889/2008). Zwierzęta żywione są paszami ekologicznymi złożonymi ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji ekologicznej oraz z naturalnych substancji nierolniczych. Pasze dla zwierząt pozyskuje się przede wszystkim z gospodarstwa, w którym zwierzęta są utrzymywane, lub z innych gospodarstw ekologicznych w tym samym regionie. Część racji żywnościowej może pochodzić z gruntów będących w okresie konwersji. Nieekologiczne materiały paszowe pochodzenia roślinnego, materiały paszowe pochodzenia zwierzęcego i mineralnego, dodatki paszowe, niektóre produkty używane w żywieniu zwierząt oraz substancje pomocnicze w przetwórstwie są stosowane wyłącznie w przypadku, gdy zostały one dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej. By żywność ekologiczna zachowała swe wartości kulinarne, winna być przygotowywana do spożycia również w warunkach naturalnych, bez użycia konserwantów i polepszaczy. Producenci żywności ekologicznej mają obowiązek oznaczenia swoich produktów certyfikatami. Świeżość żywności związana jest z czasem, jaki upływa od wyprodukowania żywności do momentu spożycia. Ważną rolę w zachowaniu świeżości spełnia szybka i prawidłowa dystrybucja. W przypadku żywności ekologicznej sprzedaż bezpośrednia, skraca drogę od producenta do konsumenta. Przed producentami żywności ekologicznej oraz instytucjami monitorującymi prawidłowość produkcji jest wiele do zrobienia. Interpretacja przepisów dopuszczających do sprzedaży bezpośredniej wymaga wiele modyfikacji dostosowujących do danych sytuacji. Na producencie ciąży obowiązek produkcji zdrowej i bezpiecznej żywności, a wszelkie nakłady poczynione na poprawę zdrowotności powinny być zrekompensowane w uzyskanych dochodach. Każdy, kto poszukuje sposobu na zdrowe życie, będzie szukał również zdrowej żywności, lecz musi mieć gwarancję, ciągłych i jednolitych dostaw. mgr inż. Helena Artyszuk PRODUKTY UBOCZNE CHOWU BYDŁA I WŁAŚCIWE ICH WYKORZYSTANIE W Polsce, od lat 80-tych, notuje się ciągły spadek pogłowia bydła. W roku 2009 kształtowało się ono na poziomie 35 szt./100 ha użytków rolnych. Jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie. Dla porównania w Niemczech wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 90 szt./100 ha, a w Holandii 200 szt./100 ha. Pogłowie zmniejsza się we wszystkich krajach rozwiniętych. Wiąże się to ze specjalizacją gospodarstw produkujących mleko, czego wynikiem jest wzrost wydajności mlecznej bydła. Z tego powodu mniejsze gospodarstwa rezygnują z hodowli bydła mlecznego i przestawiają się na hodowlę bydła opasowego. Rok 2010 przyniósł dość znaczące zmiany na rodzimym rynku mleka i wołowiny. Średnia cena mleka, skupowanego przez mleczarnie w bieżącym roku, jest większa o 10% niż średnia z poprzednich 5 lat i kształtuje się na poziomie 1,07 zł/l. Cena ta wiąże się z coraz większym popytem na produkty przemysłu mleczarskiego, jak również jest wywołana kurczeniem się rynków skupu mleka. Trzeba podkreślić, że produkcja mleka staje się opłacalna przy cenie oscylującej na poziomie 0,95 zł/l, oczywiście przy paszy pochodzącej z własnego gospodarstwa i wydajności powyżej 6 tys. l od krowy. Analitycy przewidują dalszy wzrost cen mleka oraz stabilizację wartości pieniężnej w lutym i marcu 2011 roku. Od kilku miesięcy, na polskim rynku wzrastają ceny mięsa wołowego, z czego wynika, że popyt na wołowinę wciąż rośnie. Trzeba tutaj podkreślić, że ceny wołowiny uzyskiwane w naszym kraju są odzwierciedleniem cen w UE, ponieważ 60% mięsa wołowego wyprodukowanego w Polsce jest eksportowane do krajów wspólnoty, a kolejne 20% eksportowane jest poza granice UE. Niestety polskie mięso jest gorszej jakości, bo bardzo często pochodzi z krzyżówek ras mlecznych z mięsnymi. Tylko około 30 tys. sztuk bydła w Polsce to rasy o użytkowaniu czysto mięsnym. Bydło, niezależnie od kierunku hodowli, utrzymywane jest w Polsce głównie w dwóch systemach inwentarskich: uwięziowym i wolnostanowiskowym. Przy systemach uwięziowych najczęściej utrzymywane jest ono na płytkiej ściółce, natomiast w systemie wolnostanowiskowym zwierzęta mogą przebywać na głębokiej ściółce, płytkiej ściółce oraz bezściołowo (ruszta). Każdy z wymienionych systemów ma swoich zwolenników i przeciwników. Systemy bezściołowe często spotykane są w gospodarstwach wielkotowarowych ze względu na minimalizację obsługi związanej z wybieraniem odpadów z produkcji zwierzęcej, a dokładnie w tym przypadku – gnojowicy, która przechowywana jest w specjalnych zbiornikach. Często na taki system również decydują się gospodarstwa, które nie mają wystarczającej ilości słomy pochodzącej z własnej produkcji. Oprócz tego, że gnojowica jest wartościowym nawozem, który zawiera fosfor i potas w formach dobrze przyswajalnych dla roślin – niestety, równolegle zakwasza glebę oraz niszczy jej naturalną strukturę. Dzieje się tak, ponieważ tłuszcz i włókna zawarte w gnojowicy zasklepiają pory w glebie, co prowadzi do destrukcyjnych procesów beztlenowych w warstwie ornej. Dodatkowo nadmierna ilość bakterii beztlenowych, która dostaje się do gleby wraz z tym nawozem naturalnym, powoduje zachwianie równowagi biologicznej pola, co przyczynia się do jego zakwaszenia. Również zbyt wysoki poziom, zawartego w gnojowicy, azotu w formie amonowej i siarkowodoru działa toksycznie na korzenie roślin, które nie mogą rozwijać się w prawidłowy sposób. Najważniejsza, przy stosowaniu tego nawozu naturalnego, jest jego homogenizacja, jak i odpowiednie przefermentowanie. Należy również dobrać odpowiednią dawkę, która nie powinna przekraczać maksymalnej granicy asymilacji tego nawozu przez glebę. Gnojowicy nie powinno stosować się na glebach lekkich, ponieważ stwarza to niebezpieczeństwo przeniknięcia związków azotu i fosforu do wód gruntowych. Gnojowica powinna być przechowywana w gospodarstwach w specjalnych zbiornikach Systemy ściołowe pozwalają na uzyskanie obornika, który jest wyjątkowo bogatym nawozem poprawiającym żyzność i aktywność biologiczną gleby. Nie powoduje jej zakwaszenia i w korzystny sposób działa strukturo-, jak i próchnicotwórczo. Na takie systemy mogą pozwolić sobie gospodarstwa posiadające wystarczającą ilość słomy z własnej produkcji. Natomiast kłopotem może okazać się przechowywanie obornika, szczególnie przy systemach z płytką ściółką, w których jest on wybierany codziennie lub co kilka dni i składowany w obrębie gospodarstwa. W systemach z głęboką ściółką wybieranie obornika jest zazwyczaj zsynchronizowane z jego wywożeniem na pola i przyorywaniem. Przy każdym systemie utrzymania bydła problemem jest nadmierne wydzielanie odorów w budynkach inwentarskich, jak i w miejscach przechowywania produktów ubocznych chowu zwierząt. Ważnym aspektem jest zadbanie o prawidłowe, tlenowe przemiany produktów ubocznych chowu zwierząt. Z powyższych faktów płynie do świadomości każdego rolnika bardzo ważna informacja: już w oborze, na pryzmie, kanałach gnojowych czy zbiorniku można prawidłowo zadbać o produkty uboczne chowu zwierząt. Istotnym jest, aby jeszcze przed wywiezieniem na pole obornika czy gnojowicy zatroszczyć się o prawidłowe, a zatem tlenowe przemiany tych naturalnych nawozów. Łatwym sposobem, na uzyskanie optymalnie korzystnego dla gleby naturalnego nawozu, jest użycie stymulatorów przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt. Na przykład PRP FIX - stymulator biologicznej transformacji produktów ubocznych chowu zwierząt składa się ze specjalnie opracowanej mieszaniny związków mineralnych – jest to pochodna technologii MIP. Preparat reguluje procesy fermentacji obornika, gnojowicy i gnojówki. Jest to produkt, który stymuluje rozwój mikroorganizmów tlenowych (grzybów, bakterii i innych), dzięki czemu zmniejsza procesy gnilne (beztlenowe) zachodzące zarówno w oborniku, jak i gnojowicy. Takie oddziaływanie na odpady z produkcji zwierzęcej poprawia nie tylko dobrostan zwierząt, ale także jakość nawozową produktów ubocznych chowu zwierząt. Stymulator ten powoduje obniżenie stężenia amoniaku w budynkach inwentarskich o 30 - 50%, niezależnie od systemu utrzymania, co pozytywnie wpływa na mikroklimat w oborze oraz na drogi oddechowe zwierząt. Procesy zapoczątkowane wskutek zastosowania preparatu przyczyniają się również do obniżenia temperatury obornika. Nie dochodzi zatem do szybkiego namnażania się w ściółce bakterii i wirusów, powodujących u bydła mlecznego mastitis. Obniża się zatem ilość komórek somatycznych w mleku. Kolejną korzyścią z zastosowania omawianego stymulatora przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt jest bardziej sucha i stabilniejsza ściółka, dzięki czemu nie dochodzi do złamań i zwichnięć kończyn bydła, jak również zapobiega się bakteryjnym schorzeniom racic. Jednocześnie, dzięki suchszej ściółce, zmniejsza się zapotrzebowanie na słomę – w systemach opierających się na głębokiej ściółce nawet o 25%. Poprzez stosowanie stymulatorów w gnojowicy zmniejsza się jej toksyczne oddziaływanie na glebę. Dzieje się tak, ponieważ ilość azotu w formie amonowej ulega zmniejszeniu oraz redukuje się ilość bakterii beztlenowych. Równocześnie stymulator ten przyczynia się do homogenizacji gnojowicy w kanałach i zbiornikach, co ułatwia jej wybieranie i stosowanie na polach produkcyjnych. Produkty uboczne chowu zwierząt, wskutek oddziaływania omawianego preparatu, zwiększają swoją wartość nawozową. Potwierdzają to wieloletnie badania w Polsce i Francji. Przy dawce obornika 30 t/ha, poddanego wcześniejszemu działaniu stymulatora przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt, wprowadza się więcej: azotu, potasu, magnezu i wapnia (tabela 1). Tabela 1. Zawartość składników N, K, Mg, Ca w oborniku przy dawce 30 t/ha Azot organiczny (N) Potas (K) Magnez (Mg) Wapno (Ca) Bez użycia PRP FIX [kg] Z użyciem PRP FIX [kg] Różnica [kg] 249 330 79 175 42 153 194 53 240 19 11 87 Źródło: GAEC de la Tremblée 22 Hénon (Francja), analizy wykonane przez Celesta-Lab Przy wciąż rosnących cenach nawozów mineralnych, używanie stymulatora przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt wykorzystującego technologię MIP daje realne możliwości sporych oszczędności na nawożeniu w gospodarstwie. Ważny jest również aspekt zmniejszenia emisji odorów podczas stosowania na polach produktów ubocznych chowu zwierząt zawierających wspomniany stymulator - aż o 27%. Jest to istotne szczególnie dla gospodarstw, które posiadają pola w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Optymalne dawkowanie preparatu niesie ze sobą zarówno ekonomiczne, jak i praktyczne korzyści. Tabela 2. Dawkowanie PRP FIX - stymulatora przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt w chowie bydła Rodzaj zwierzęcia Krowy dojne/opasy powyżej 500 kg Krowy zasuszone Młode bydło od 200 kg do 500 kg Cielęta / Młode bydło do 200 kg Dawka na 1 sztukę/tydzień 1,0 kg 0,8 kg 0,5 kg 0,15 kg Z powyższych informacji wynika, iż zastosowanie stymulatora, opartego na technologii MIP, dostarcza wielu korzyści w produkcji zwierzęcej oraz roślinnej: - zmniejsza wydzielanie amoniaku i zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się bakterii i wirusów w ściółce, przez co korzystnie działa na dobrostan zwierząt; - zmniejsza toksyczne działanie gnojowicy na glebę, co z kolei pozwala na lepsze jej wykorzystanie w nawożeniu; - zwiększa wartość nawozową obornika i gnojowicy, które po zastosowaniu, poprawiają żyzność gleby; - pozwala oszczędzać na słomie, nawozach mineralnych i wizytach weterynaryjnych. Hubert Tabor Agencja Prasowa „Jatrejon” Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy STYCZEŃ Bydło: ● Od 1 stycznia 2011 roku zaczynają obowiązywać wymagania wzajemnej zgodności z obszaru B, który obejmuje: - Zdrowie publiczne, - Zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób, - Zdrowotność roślin. W przypadku nieprzestrzegania zasad wzajemnej zgodności konsekwencją jest odpowiednie zmniejszenie przyznawanych rolnikowi płatności. Więcej na ten temat można dowiedzieć się od doradców i specjalistów PODR. ● Na pastwisku zwierzęta miały zapewniony ruch i świeże powietrze. Postarajmy się im to zabezpieczyć również w okresie zimy. Jeśli jest to tylko możliwe, pozwólmy zwierzętom na korzystanie z wybiegów. Wpłynie to korzystnie na ich stan zdrowia, przemianę materii i apetyt, jak również ułatwi nam wykrycie cichych rui. Zwierzęta powinny mieć właściwe warunki mikroklimatyczne w oborze, nie powinny przebywać w dusznych, wilgotnych i niewietrzonych budynkach. ● Zakonserwowane pasze objętościowe zapewniają w tym okresie najbardziej stabilne żywienie bydła. Mając wyniki badań laboratoryjnych skarmianych pasz, możemy zapewnić zwierzętom dawkę pokarmową zgodną z ich potrzebami bytowymi i produkcyjnymi. Wykonanie analiz laboratoryjnych można przeprowadzić w laboratorium PODR, Oddział Stare Pole. Pamiętajmy, że krowy powinny mieć dostęp do paszy przez co najmniej 20 godzin, a do wody i lizawki solnej przez całą dobę. ● W okresie okołoporodowym istnieje największe ryzyko wystąpienia stanów zapalnych wymienia. Organizm krowy jest w tym czasie osłabiony i narażony na działanie drobnoustrojów. Zwróćmy na to szczególną uwagę, przystępując do doju. Trzoda chlewna: Moment odsadzenia prosiąt wywołuje u nich silny stres. Prosięta często jednocześnie pozbawiane są opieki matki, zmieniają pomieszczenie, rodzaj paszy, rodzaj podłoża oraz skład osobowy grupy. W wyniku takiego nałożenia się czynników stresotwórczych, pojawia się u prosiąt odruch nieżytu jelit i przerwy w pobieraniu paszy, co prowadzi do powstawania biegunek. Trwa również ustalanie hierarchii stada, poznawanie nowego otoczenia i „nauka chodzenia” po nowym podłożu. Aby uniknąć takiej kumulacji niesprzyjających czynników, należy przestrzegać - w miarę możliwości - pewnych zasad w okresie odsadzeniowym: ● nie odsadzamy prosiąt w wieku poniżej 28 dni; ● nie powinno odsadzać się prosiąt przed osiągnięciem 8 kg wagi żywej; ● jeśli jest taka możliwość, to po odsadzeniu lochy przytrzymajmy prosięta w klatce, w celu przygotowania ich do pobierania nowej i stałej paszy (bez mleka lochy), a jednocześnie unikniemy kumulacji czynników stresowych; ● nowe pomieszczenie (odchowalnia) powinno być wymyte, zdezynfekowane, suche i nagrzane. Pasza powinna być w korytku, a woda w poidłach smoczkowych nie powinna płynąć bezpośrednio z wodociągu ze względu na ciśnienie i temperaturę. Wysokie ciśnienie wody w smoczkach zniechęca je do picia i prowokuje do szukania innych zastępczych „źródeł” np. gnojówki. Optymalny przepływ wody w smoczkach dla prosiąt nie może przekraczać 0,3 l/minutę; ● gdy prosięta przychodzą do odchowalni z rusztu - ścielmy skromnie, dla prosiąt „ze słomy” pościelmy posadzkę niewielką ilością ściółki; ● w celu uniknięcia walk związanych z ustalaniem hierarchii w stadzie, najlepiej jest stosować w porodówce kojce zintegrowane. Nowe grupy powinny być wyrównane wagowo. Niewielka różnica wagi początkowej szybko narasta i różnicuje stawkę. Straty poniesione na tym etapie są nieodwracalne. inż. Wanda Barańska, mgr inż. Zbigniew Marciniak, inż. Włodzimierz Sawirski Jeśli dzień chmurny w Sebastian Święty (20 stycznia), powietrzem takim będzie rok przejęty. Gdy w styczniu wilgotno i mglisto, to wiosna mokra i w lecie dżdżysto. Trafnym doborem par rodzicielskich do kojarzeń tworzysz rentowność produkcji trzody chlewnej w swoim gospodarstwie OKRĘGOWY ZWIĄZEK HODOWCÓW ZARODOWEJ TRZODY CHLEWNEJ 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48 tel./fax (58) 530-04-27, 530-04-44, e-mail: [email protected] Genetyka przynosi szybkie zwiększenie mięsności produkowanego żywca wieprzowego. Wysoka jakość materiału matecznego – loszki „POLSUS”, Filia Gdańsk i knurków „POLSUS”, Filia Gdańsk wnosi lepsze korzyści produkcji w Twojej hodowli i gwarantuje wyższe dochody w momencie klasyfikacji w ubojniach. Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS” Filia w Gdańsku, z siedzibą w Tczewie, uprawnionych do sprzedaży materiału hodowlanego Stan na dzień 15.11.2010 r. Lp. Hodowca 1. Błażek Zenon 2. 3. 4. 5. 6. 7. Browarczyk Tadeusz Burek Stanisław Cybulski Zbigniew Ebertowski Ryszard Godlewski Zdzisław Gołecki Feliks 8. 9. 10. 11. Graban Wiesław Gumiński Ryszard Hanasko Zenon Pliszka Józef Miejscowość Gmina 86-171 Rychława Skórcz Smołdzino Lubieszyn Ostrowite Markubowo Czarlin Mościska 83-304 83-420 89-662 83-400 83-110 83-240 Przodkowo Liniewo Ostrowite Kościerzyna Tczew Lubichowo Przodkowo Liniewo Chojnice Kościerzyna Tczew Lubichowo Zelgoszcz Miradowo Rabacino Zelgoszcz 83-208 83-210 77-100 83-208 Zelgoszcz Zblewo Bytów Zelgoszcz Lubichowo Zblewo Studzienice Lubichowo 12. Hnatiuk Zenon Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 13. Jurczyński Henryk Wielgłowy 83-120 Subkowy Subkowy 14. Klingenberg-Homa Brygida 15. Koss Beata, Mirosław 16. 17. 18. 19. Kamionka Poczta Sztumska Wieś 82-400 Sztum Gnieżdżewo Krawczykiewicz Michał Sternowo Łoza Jarosław Rabacino Mazurowski Łukasz Wielki Bukowiec Mazurowski Marek Zelgoszcz 20. Miąskowski Stanisław 21. Mokwa Maria 22. Nowakowski Mieczysław Załęże Subkowy Pałubin Sztum 840121 Swarzewo Puck 89-641 77-100 83-208 83-208 Chojnice Studzienice Skórcz Lubichowo Nowa Cerkiew Bytów Zelgoszcz Zelgoszcz 83-304 Przodkowo Przodkowo 83-120 Subkowy Subkowy 83-430 Stara Kiszewa Stara Kiszewa Nr tel. 58 582-91-37 0-605852155 58 681-96-36 58 687-80-63 52 39-87-412 58 686-57-27 58 536-69-13 58 588-56-03 604888543 58 588-51-15 58 588-44-34 59 821-47-89 58 582-43-06 Produkuje loszki i loszki knurki krzyżówkowe * Rasa 10 * * * * * * * * * * 20 10 20 10 20, 80 20 * - * * * * 20 20 10, 70 20 59 821-47-93 504066467 58 536-69-51 601937950 55 640-48-09 * * 10 - * 20 * * 20 58 673-37-62 0-693302914 52 39-87-384 59 821-47-82 514471825 58 560-95-26 606618096 58 681-96-54 * * 10, 70 * * * * * * 20 20 10 20, 70 * * 10 58 536-83-43 605346075 58 687-64-32 - * 20 - * 10 Lp. Hodowca 23. Odya Czesław Miejscowość Łąg Kolonia Poczta Gmina 89-652 Łąg Czersk 24. Regliński Andrzej 25. Roskwitalski Wojciech 26. Skrzypkowski Szczepan Smołdzino Wysoka Smołdzino 83-304 Przodkowo 83-212 Bobowo 83-304 Przodkowo Przodkowo Bobowo Przodkowo 27. Stefański Marian 28. Stolc Józef Skorzewo Kiełpino 83-400 Kościerzyna 83-307 Kiełpino Kościerzyna Kartuzy 29. Syldatk Elżbieta 30. Szepel Edward Gronowo Węgorzynko Miastko ul. Długa 12/40 Pawłowo Lotyń Pastwa 31. Szulc Bogdan 32. Szynszecki Mirosław 33. Śnieg Andrzej 34. Talewski Grzegorz 35. Terefenko Zbigniew 36. Węsierski Jan 37. Megier Jarosław 83-122 W. Walichnowy Gniew 77-200 Miastko Miastko 89-600 Chojnice 89-641 Nowa Cerkiew 82-500 Kwidzyn Czersk 89-650 Czersk ul. Łubianka 9 Michałowo 76-223 Stawęcino Smołdzino Wolny Dwór 83-304 Przodkowo Skarszewy Chojnice Chojnice Kwidzyn Czersk Główczyce Przodkowo Skarszewy Nr tel. 52 39-86-830 600534778 58 681-96-61 58 562-17-45 58 681-96-30 603452481 58 687-12-11 58 681-05-91 607658208 58 535-16-79 502247997 52 39-70-954 52 39-87-258 55 275-74-70 602670505 52 39-84-474 603199648 59 811-66-78 880588100 58 681-96-74 605665567 58 588-22-11 Produkuje loszki i loszki knurki krzyżówkowe * Rasa 20 * * * * * 10 10 20, 80 * * * * * * * * 20 10, 20, 70 10 10 * * * * 20 20 20, 70 * * 10 - * 20 * * * * 20 10 * zakres produkcji oraz aktualna w miesiącu możliwość ilościowego zakupu materiału hodowlanego (knurki, loszki) SYMBOLE RAS: 10- WBP, 20 - BPZ, 50 - ZŁOTNICKA PSTRA, 60 - HAMPSHIRE, 70 - DUROC, 80 – PIETRAIN Wykaz hodowców, którzy zrezygnowali z prowadzenia oceny użytkowości rozpłodowej loch i nieposiadających certyfikatu oraz uprawnień do sprzedaży materiału hodowlanego trzody chlewnej (knurki i loszki). 1. Dahm Józef – Kranek, gmina Skórcz, 2. Cirocki Stanisław – Smołdzino, gmina Przodkowo, 3. Wrona Kazimierz – Łęgowo, gmina Pruszcz Gdański, 4. Wolski Bronisław – Bawernica, gmina Parchowo, 5. Toruńczak Ryszard – Załamkowo, gmina Kamienica Królewska, 6. Borkowski Zbigniew – Kościeleczki, gmina Malbork. 7. Nalikowski Piotr – Dubiel, gm. Kwidzyn Wykaz telefonów komórkowych (służbowych) osób udzielających informacji na temat dostępnego materiału hodowlanego: 1. Ryszard Bogusławski - 507088394, 2. Andrzej Bułakowski - 507088396, 3. Arkadiusz Drewing - 507088398, 4. Krzysztof Żółć - 507088399, 5. Aleksandra Kopicka – 507088395. PRAWNE ASPEKTY PRZECHOWYWANIA I STOSOWANIA NAWOZÓW NATURALNYCH Nawozy naturalne wytwarzane w gospodarstwach rolnych prowadzących produkcję zwierzęcą są bardzo ważnym aspektem tej gałęzi gospodarki, głównie ze względów ekonomicznych, technologicznych, jak i środowiskowych. W ostatnich latach szczególną uwagę zwraca się na przechowywanie i stosowanie nawozów naturalnych z uwagi na ochronę środowiska. Stanowią one bowiem istotne źródło punktowe i obszarowe odpływu biogenów do środowiska naturalnego. Konsekwencją niewłaściwej gospodarki nawozami naturalnymi jest przyspieszenie tempa antropogenicznej eutrofizacji zbiorników wodnych, jak również możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami. W niniejszym artykule zostaną opisane podstawowe standardy związane z zagospodarowaniem nawozów naturalnych. Zgodnie z definicją, zapisaną w ustawie o nawozach i nawożeniu [1], nawozy naturalne to obornik, gnojówka i gnojowica pochodzące od zwierząt gospodarskich, w rozumieniu przepisów o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, odchody, z wyjątkiem odchodów pszczół i zwierząt futerkowych, bez dodatków innych substancji oraz guano – przeznaczone do rolniczego wykorzystania. Przy rolniczym zagospodarowaniu nawozów naturalnych nie mają zastosowania przepisy ustawy o odpadach [2]. Oznacza to, że gnojówka, gnojowica i obornik wykorzystywane rolniczo, w celach nawozowych, nie są odpadami, pomimo określonego kodu odpadów, zgodnie z katalogiem odpadów, 02 01 06 – odchody zwierzęce [3]. Przykładem gospodarstw rolnych, w których nawozy naturalne, w rozumieniu przepisów prawa, są odpadami (kod 02 01 06) mogą być fermy drobiu nieposiadające gruntów rolnych, w których wytwarzany pomiot kurzy jest przekazywany do procesów odzysku, np. produkcji podłoża do pieczarek. W takich sytuacjach zastosowanie mają przepisy ustawy o odpadach oraz rozporządzenia wykonawcze do tej ustawy. Poszczególne rodzaje nawozów naturalnych szczegółowo określają definicje IBMER (Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy). I tak: - Gnojowica to mieszanina odchodów zwierzęcych, resztek pasz oraz wód technologicznych z budynków inwentarskich wraz z przeciekami z instalacji wodociągowych. Gnojowica powstaje przy utrzymywaniu zwierząt w systemie bezściołowym. Skład chemiczny gnojowicy waha się w szerokich granicach, zależnie od wieku i sposobu użytkowania zwierząt, ich żywienia i stopnia rozcieńczenia gnojowicy wodą. Wartość wskaźnika BZT51 wynosi od 55000 do 1 BZT5 – biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, to umowny wskaźnik określający ilość tlenu wymaganą do utlenienia związków organicznych przez mikroorganizmy (bakterie 16000 mg O2/dm3, średnio 11 000 mg O2/dm3. Wartość ta w stosunku do BZT5 ścieków bytowogospodarczych wynosi 37:1. Gnojówka to odcieki powstające w budynkach inwentarskich przy ściółkowym systemie utrzymania zwierząt (na tzw. płytkiej ściółce). Obornik to odchody stałe i ciekłe zwierząt zmieszane ze ściółką stanowiące nawóz organiczny. Zawartość składników nawozowych w oborniku może się zmieniać w zależności od żywienia zwierząt, sposobu ich utrzymania, ilości używanej ściółki, a przede wszystkim od gatunku zwierząt oraz sposobu przechowywania obornika (na tzw. płytkiej lub głębokiej ściółce). Ważną kwestią w gospodarce nawozami naturalnymi, zwłaszcza pod kątem ich rolniczego wykorzystania oraz wpływu na środowisko, jest oszacowanie ilości powstających odchodów zwierzęcych w ciągu roku. Dane literaturowe podają szereg wskaźników produkcji nawozów naturalnych przez poszczególne rodzaje zwierząt. W środowisku prawnym metodykę obliczania rocznej ilości wytwarzanych nawozów naturalnych w gospodarstwach rolnych określono w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej objętej planem rozwoju obszarów wiejskich [4]. Metodyka określona w zacytowanym powyżej Rozporządzeniu uwzględnia stany średnioroczne poszczególnych rodzajów i grup technologicznych zwierząt oraz systemy ich utrzymania (płytka lub głęboka ściółka, system bezściołowy). Zacytowany akt prawny podaje m.in. wskaźniki dla trzody chlewnej, bydła, koni, owiec, kur, gęsi, indyków, brojlerów. aerobowe). Wartość tę uzyskuje się w wyniku pomiaru zużycia tlenu przez badaną próbkę wody lub ścieków w ciągu 5 dób. Im wyższa wartość BZT5 tym większe zanieczyszczenie (ilość związków organicznych). Tabela 1. Wskaźniki do obliczania ilości wytwarzanych nawozów naturalnych dla trzody chlewnej wg Rozporządzenia [4] Rodzaj zwierząt [sztuki średnioroczne] Knury Maciory Warchlaki od 2 do 4 miesięcy życia Prosięta do 2 miesięcy życia Tuczniki Głęboka ściółka Obornik [ton/rok*] 6,5 7,0 System utrzymania Płytka ściółka Obornik Gnojówka [ton/rok*] [m3/rok*] 3,2 2,9 3,7 3,6 Bezściołowo Gnojowica [m3/rok*] 4,6 4,6 2,5 0,1 1,1 1,7 1,2 0,2 0,9 0,5 4,5 2,5 2,2 3,5 *Produkcja nawozu od jednej sztuki średniorocznej poszczególnych rodzajów zwierząt Infrastrukturę techniczną do przechowywania nawozów naturalnych, wytworzonych w gospodarstwach rolnych, stanowią płyty obornikowe oraz szczelne zbiorniki na płynne odchody zwierzęce (gnojówka, gnojowica). Obowiązek posiadania wymienionych obiektów nakłada na rolników ustawa o nawozach i nawożeniu [1]. Przepisy różnicują jednak gospodarstwa oraz terminy, w jakich należy wyposażyć gospodarstwa rolne w te urządzenia. Zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę są obligatoryjne dla wszystkich gospodarstw rolnych, z zastrzeżeniem, że wymóg ten będzie obowiązywał od 1 stycznia 2011 r. Do tej daty gospodarstwa mają bądź miały czas na budowę lub instalację takiego obiektu. Należy dodać, że przedmiotowe zbiorniki, zgodnie z zapisem art. 25, ust. 1. Ustawy o nawozach i nawożeniu [1], powinny być zbiornikami szczelnymi, zamkniętymi, przy czym nie określa się tu szczegółowo rodzaju przykrycia (pokrywy). Inaczej ma się kwestia wyposażenia gospodarstw w płyty obornikowe. Ustawodawca różnicuje wymóg posiadania płyty obornikowej od skali produkcji zwierzęcej oraz lokalizacji gospodarstwa. Płyty obornikowe, w obecnym stanie prawnym, stanowią niezbędną infrastrukturę techniczną w gospodarstwach: zlokalizowanych na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami (w skrócie określanych OSN), o skali produkcji: 40 000 stanowisk dla drobiu, 750 stanowisk dla macior, 2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg. W tych wymienionych powyżej gospodarstwach, obowiązek posiadania płyty obornikowej wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. (art. 53 ustawy [1]). Wymóg posiadania płyty obornikowej może również wynikać z zobowiązań lub uczestnictwa gospodarstwa w programach finansowanych ze środków UE, np. PROW (deklaracje w SPO, w Programie Rolnośrodowiskowym i inne). Przepisy prawne [1] regulują również kwestię wymiarowania płyt obornikowych oraz zbiorników na płynne odchody zwierzęce. Wpływ na wymaganą powierzchnię i pojemność przedmiotowych obiektów ma położenie gospodarstwa na obszarach tzw. OSN lub poza nimi. Wymagana pojemność i powierzchnia dla urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych powinna umożliwiać ich składowanie przez okres 4 mie- sięcy. W przypadku gospodarstw położonych na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych (OSN), wielkość płyty gnojowej oraz pojemność zbiorników na gnojówkę i gnojowicę powinny być takie, aby gromadzenie i przechowywanie mogło trwać co najmniej 6 miesięcy. W warunkach województwa pomorskiego obowiązującym standardem w zakresie wymiarowania magazynów nawozów naturalnych będzie 4-miesięczny okres ich przechowywania, ponieważ nie wyznaczono tu obszarów szczególnie narażonych (tzw. OSN). W woj. pomorskim wielkość płyty gnojowej oraz pojemność zbiorników na gnojówkę i gnojowicę w gospodarstwach do tego zobowiązanych powinny być takie, aby gromadzenie i przechowywanie nawozów naturalnych mogło trwać co najmniej 4 miesiące Z punktu widzenia estetyki siedliska gospodarstwa, bezpieczeństwa żywności oraz uciążliwości dla zabudowy sąsiedniej, prawnie określono lokalizację płyt obornikowych i zbiorników na płynne odchody zwierzęce w zabudowie zagrodowej. Standardy prawne, w tym zakresie, zapisano w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie [5]. Tabela 2. Wymagane odległości zbiorników oraz płyt obornikowych od innych obiektów i urządzeń [5] Wyszczególnienie Odległość [m]: od zbiorników otwartych od zbiorników zamkniętych o pojemności do 200 m3 na płynne odchody oraz płyt obornikowych Od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich Od magazynów środków spożywczych, a także obiektów budowlanych przetwórstwa rolno-spożywczego Od granicy działki sąsiedniej Od studni Od budynków magazynowych ogólnych Od silosów na zboże i pasze Od silosów na kiszonki Zbiorniki na płynne odchody zwierzęce mogą być usytuowane w mniejszych odległościach od granicy sąsiedniej działki niż podano w powyższej tabeli lub nawet na granicy działek, jeżeli będą przylegać do tego samego rodzaju zbiorników na tejże działce sąsiedniej. Odległość otwartych zbiorników na gnojówkę i gnojowicę o pojemności większej niż 200 m3 od obiektów budowlanych wymienionych w tabeli 2. i od granicy sąsiedniej działki określane są indywidualnie w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w uzgodnieniu z właściwym państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym. Warto również dodać, że zbiorniki naziemne oraz częściowo zagłębione zbiorniki otwarte o wysokości ścian mniejszej niż 1,80 m nad poziom terenu muszą być zabezpieczone ogrodzeniem o wysokości co najmniej 1,80 m. Kierując się troską o środowisko naturalne, opracowano i zapisano prawnie szereg norm dotyczących zasad stosowania nawozów naturalnych. Ustawa o na- 15 30 15 50 4 5 5 5 5 4 15 10 5 10 wozach i nawożeniu [1] określa jednoznacznie, że nawozy należy stosować w sposób, który nie zagraża zdrowiu ludzi lub zwierząt lub środowisku. Jednym z podstawowych standardów wynikających z przytoczonej ustawy jest określona maksymalna dawka nawozu naturalnego, jaką można zastosować w okresie roku, wynosząca 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. Metodykę obliczania wielkości nawożenia nawozami naturalnymi podano m.in. w przytoczonym wcześniej Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej objętej planem rozwoju obszarów wiejskich [4]. Akt prawny zawiera wskaźniki zawartości azotu w wytwarzanych przez poszczególne rodzaje zwierząt nawozach naturalnych, w zależności od systemu utrzymania zwierząt. Tabela 3. Sposób obliczania rocznej zawartości azotu w nawozach naturalnych wyprodukowanych w gospodarstwie rolnym wg Rozporządzenia [4]. Wskaźniki dla trzody chlewnej utrzymywanej w systemie płytkiej ściółki i bezściołowo Rodzaj zwierząt [sztuki średnioroczne] Knury Maciory Warchlaki od 2 do 4 miesięcy życia Prosięta do 2 miesięcy życia Tuczniki System utrzymania Płytka ściółka Obornik Gnojówka Zawartość Zawartość Produkcja Produkcja azotu azotu obornika gnojówki [kg/t [kg/m3 3 [t/rok] [m /rok] obornika] gnojówki] 3,2 2,1 2,9 3,3 3,7 2,2 3,6 3,4 Bezściołowo Gnojowica Zawartość Produkcja azotu gnojowicy [kg/m3 3 [m /rok] gnojowicy] 4,6 4,0 4,6 4,2 0,1 0,5 1,1 0,8 1,7 1,6 0,2 0,01 0,9 0,02 0,5 1,4 2,5 2,4 2,2 3,6 3,5 3,6 Objaśnienia do tabeli: - Zawartość azotu w nawozach naturalnych wyprodukowanych przez poszczególne rodzaje zwierząt oblicza się przy zastosowaniu następującego wzoru: Liczba zwierząt według stanu średniorocznego x produkcja obornika lub gnojówki lub gnojowicy x zawartość azotu Zawartość azotu w nawozach naturalnych wyprodukowanych w gospodarstwie rolnym oblicza się przez dodanie wartości uzyskanych dla poszczególnych rodzajów zwierząt, a następnie przez podzielenie uzyskanej w ten sposób wartości przez powierzchnię użytków rolnych w gospodarstwie rolnym wyrażoną w hektarach [ha]. W przypadku, kiedy gospodarstwo rolne posiada zbyt mały areał gruntów rolnych, niezbędnych do zagospodarowania całości wyprodukowanych nawozów naturalnych (przekroczenie dawki 170 kg N/ha w ciągu roku), rolnik ma kilka wyjść: zmniejszenie obsady zwierząt, dzierżawę lub zakup brakującego areału, przekazanie nawozów do innego gospodarstwa rolnego. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 3 i 4 ustawy o nawozach i nawożeniu [1] nawozy naturalne mogą być zbywane do bezpośredniego rolniczego wykorzystania (w innym gospodarstwie) wyłącznie na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa musi być przechowywana przez obie strony (zbywającego i nabywcę) przez okres 8 lat od dnia jej zawarcia. Gospodarstwa, które prowadzą chów lub hodowlę trzody chlewnej powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze powyżej 30 kg lub 750 stanowisk dla macior są zobligowane do zagospodarowywania co najmniej 70% gnojówki i gnojowicy na użytkach rolnych, których są posiadaczem i na których prowadzona jest uprawa roślin. Pozostałe 30% może zostać przekazane do innego gospodarstwa rolnego na podstawie pisemnej umowy. Ponadto gospodarstwa o wymienionej skali produkcji, jak również prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk muszą obligatoryjnie posiadać plan nawożenia opracowany zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej. Dotyczy to również gospodarstw, które nabywają nawozy naturalne z gospodarstw o takiej skali produkcji zwierzęcej. Szczegółowy sposób stosowania nawozów, niepowodujący zagrożeń dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz dla środowiska określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania [6]. Zgodnie z zacytowanym rozporządzeniem nawozy naturalne: stosuje się równomiernie na całej powierzchni pola w sposób wykluczający nawożenie pól i upraw do tego nieprzeznaczonych, w postaci stałej lub płynnej stosuje się w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem nawozów stosowanych pod uprawy pod osłonami (szklarnie, namioty foliowe), w postaci płynnej stosuje się przy użyciu rozlewaczy, deszczowni lub wozów asenizacyjnych wyposażonych w płytki rozbryzgowe lub węże rozlewowe, przykrywa się lub miesza z glebą nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu, z wyłączeniem nawozów stosowanych w lasach oraz na użytkach zielonych, stosuje się w odległości co najmniej 20 m od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych, kąpielisk zlokalizowanych na wodach powierzchniowych oraz obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego, w postaci płynnej mogą być stosowane, gdy poziom wody podziemnej jest poniżej 1,2 m. Ponadto, na podstawie art. 20, ust. 1. Ustawy o nawozach i nawożeniu [1] zabrania się stosowania nawozów: na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm oraz podczas opadów deszczu, w postaci płynnej (oraz azotowych) na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%, w postaci płynnej podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi. Konkludując niniejsze opracowanie, należy stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym określono wiele norm prawnych w zakresie przechowywania i stosowania nawozów naturalnych, których zasadniczym celem jest ograniczanie ich negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne oraz zdrowie i życie ludzi. Wynika to z faktu, że odchody zwierzęce w każdej postaci są cennymi nawozami naturalnymi i mają duże znaczenie zarówno w żywieniu roślin, jak również w kształtowaniu struktury gleb. Jednak niewłaściwe przechowywanie i stosowanie tych naturalnych nawozów powoduje nie tylko straty składników nawozowych w nich zawartych, ale jest również jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia środowiska naturalnego powodowanym przez rolnictwo, a przede wszystkim zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych. W najbliższym czasie należy spodziewać się zmiany ustawy o nawozach i nawożeniu. Projekt nowelizacji tego aktu prawnego dostępny jest na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przygotowywana nowela ustawy o nawozach i nawożeniu wprowadzi m.in. szczegółowe definicje poszczególnych nawozów naturalnych, kompostu rolniczego, biogazu rolniczego oraz produktów pofermentacyjnych pochodzących z produkcji biogazu. Zawrze regulacje dotyczące zasad obrotu, przekazywania i zagospodarowywania produktów pofermentacyjnych z biogazowni rolniczych. Wykaz aktów prawnych: 1. Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu [Dz.U. nr 147, poz. 1033]. 2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach [Dz.U. nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami]. 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów [Dz.U. nr 112, poz. 1206]. 4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej objętej planem rozwoju obszarów wiejskich [Dz.U. nr 17, poz. 142 z późniejszymi zmianami, tj. Dz.U. nr 93 z 2005 r. poz. 778, 779 i 780]. 5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie [Dz.U. nr 132, poz. 877]. 6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów naturalnych oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania [Dz.U. nr 80, poz. 479]. Literatura: Poradnik PROW. Przepisy ochrony środowiska, normatywy i wskaźniki funkcjonujące w produkcji rolniczej. Praca zbiorowa pod redakcją Pawła Pruszaka. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Brwinów 2006. mgr inż. Krzysztof Pałkowski WOJEWÓDZKA OLIMPIADA MŁODYCH PRODUCENTÓW ROLNYCH W dniu 14 grudnia ub.r., w sali konferencyjnej Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku odbył się uroczysty finał Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych. Współorganizatorami byli: Marszałek Województwa Pomorskiego oraz Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Do głównych celów i założeń olimpiady należy m.in. rozwijanie twórczych zainteresowań wśród młodych producentów rolnych, rozbudzenie ambicji dalszego doskonalenia zawodowego oraz popularyzacja osiągnięć w rolnictwie. Olimpiada jest współzawodnictwem z zakresu szeroko rozumianej wiedzy rolniczej, praktycznej i teoretycznej. Realizując cele i zadania zawarte w programie olimpiady, młodzi producenci mogą wzbogacić swoje umiejętności zawodowe, a jednocześnie pogłębić wiedzę i doświadczenie, przyczyniając się do stałego unowocześnienia polskiego rolnictwa. We współzawodnictwie mogli brać udział młodzi producenci rolni oraz uczniowie szkół posiadający lub współgospodarujący w gospodarstwie rolnym. Limit wiekowy uczestników to 17 – 40 lat. Wieloletnie doświadczenie w organizacji olimpiady powoduje, iż każda kolejna edycja staje się bardziej atrakcyjna, natomiast poziom wiedzy prezentowany przez uczestników za każdym razem mile zaskakuje. Tegoroczna olimpiada przebiegała w dwóch etapach. W dniu 26 listopada 2010 r., w każdym z powiatów województwa pomorskiego, odbyły się eliminacje powiatowe, z których pięciu najlepszych uczestników stanęło do finału wojewódzkiego. W finale wojewódzkim, który odbył się 14 grudnia, udział wzięły 52 osoby. Zmagania tego etapu rozpoczęły się testem pisemnym składającym się z 50 pytań. Sześciu zawodników z największą liczbą punktów zakwalifikowało się do finału ustnego, który ostatecznie wyłonił laureatów kolejnych miejsc. Laureatami Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych zostali: I miejsce - Pan Zbigniew Reiter z miejscowości Łączyno, powiat kartuski, II miejsce - Pan Kazimierz Labuda z Niepoczołowic, powiat wejherowski, III miejsce - Pan Adam Styn, Żelistrzewo, powiat pucki, IV miejsce - Pan Paweł Sokołowski z Pręgowa, powiat malborski, V miejsce - Pan Andrzej Turzyński, z miejscowości Rychnowy, powiat człuchowski, VI miejsce zajął Pan Adam Nierzwicki ze Zblewa, powiat kościerski. Będą oni reprezentować województwo pomorskie w finale krajowym, który odbędzie się w dniach 11- 13 marca 2011 r., w Kielcach. Wszystkim zawodnikom gratulujemy! Laureaci finału wojewódzkiego, dzięki sponsorom, otrzymali niezwykle cenne nagrody. Laureat I miejsca otrzymał: komputer, nagrodę pieniężną, odtwarzacz DVD, MP4 Video, użyźniacz glebowy, mikronawozy, prenumeratę czasopism rolniczych i gadżety ufundowane przez firmy działające w otoczeniu rolnictwa. Laureaci Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych Sponsorzy Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych: - Marszałek Województwa Pomorskiego, - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, - Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, - Bank Gospodarki Żywnościowej S.A., Centrum Regionu w Gdańsku, - Mirosława Domańska – Przewodnicząca Społecznej Rady Doradztwa Rolniczego, - Pomorska Izba Rolnicza, - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Pomorski Oddział Regionalny w Gdyni, - Agencja Rynku Rolnego, Oddział Terenowy w Gdyni, - Agencja Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy w Gdańsku z siedzibą w Pruszczu Gdańskim, - Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku, - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Oddział Regionalny w Gdańsku, - Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „BOGDAN” Piotr Bogdanowicz, Bolesławowo, - Pomorski Wojewódzki Lekarz Weterynarii, - Anwil S.A., Kompleks Nawozowy Włocławek, - Pro-Lab Sp. z o. o. Grupa Anwil Włocławek - Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych „Fosfory” S.A., - DuPont Polska Sp. z o.o. Warszawa, - MALTEUROP Gdańsk, - Wydawnictwo Branżowe „Raport Rolny” Spółka z o.o. Wszystkim sponsorom składamy serdeczne podziękowania. Bez ich hojności olimpiada nie byłaby tak atrakcyjna. mgr inż. Wiesława Janiszewska FINAŁ XI POMORSKIEJ OLIMPIADY WIEDZY O BHP W ROLNICTWIE W dniu 2 grudnia 2010 r., w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Słupsku, odbył się Finał Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie. Celem olimpiady jest promowanie bezpieczeństwa pracy w rolnictwie oraz wskazywanie zagrożeń, jakie mogą wystąpić w wyniku nieprzestrzegania zasad BHP. Finał wojewódzki tradycyjnie poprzedziły eliminacje, które przeprowadzono we wszystkich powiatach województwa pomorskiego. Miały one miejsce 26 listopada 2010 r., a uczestniczyło w nich ponad 300 młodych rolników. Słupską imprezę otworzył Dyrektor Oddziału PODR w Strzelinie inż. Zdzisław Kołodziejski. Podziękował przybyłym, pomimo wyjątkowo złej pogody (mróz i zawieje śnieżne), gościom i zawodnikom. Następnie głos zabrali współorganizatorzy Olimpiady: Zbigniew Długokęcki - Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy, który przedstawił aktualną statystykę wypadków w rolnictwie i podkreślił dużą rolę edukacyjną konkursu w podnoszeniu świadomości bezpiecznej pracy oraz Marian Matusewicz z KRUS w Słupsku, który mówił o działaniach prewencyjnych na rzecz bezpiecznej pracy w rolnictwie. Uczestnicy finału, punktualnie o godzinie 10.00 przystąpili do egzaminu pisemnego w formie testu, którego celem było wyłonienie finałowej piątki. od 0 do 5 punktów. Jury przewodniczył Piotr Sawicki z PIP, a członkami byli: Małgorzata Tokarska z KRUS, Zenona Mazurczyk z Pomorskiej Izby Rolniczej oraz Adam Jabłoński i Jan Rozenek z Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Finaliści Olimpiady Uczestnicy Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie podczas pisania testu Zgodnie z regulaminem finaliści losowali po pięć pytań, a każde z nich oceniane było przez jury w skali Publiczność zgromadzona w sali konferencyjnej, a wśród nich uczniowie Zespołu Szkół Agrotechnicznych w Słupsku i Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Praktycznego z Łodzierzy k. Miastka, bardzo emocjonalnie reagowała na zmagania finalistów. Zawodnicy odpowiadali na pytania wyczerpująco i na wysokim poziomie. XI Finał Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie wygrał Jarosław Bieliński z Karwna, powiat bytowski. Pomaga on rodzicom w 650-hektarowym gospodarstwie. Prowadzi także firmę, która zajmuje się naprawą maszyn rolniczych, a poza tym studiuje na Politechnice Gdańskiej, na Wydziale Mechanicznym. Jest absolwentem Zespołu Szkół Agrotechnicznych w Słupsku, ma 23 lata. Laureat pierwszego miejsca otrzymał puchar Marszałka Województwa Pomorskiego. Wręczył go Mirosław Batruch - Przewodniczący Komisji Rolnictwa Sejmiku Województwa Pomorskiego. Jarosław Bieliński otrzymał także cenne nagrody ufundowane i wręczone przez sponsorów. puchar ufundowany przez KRUS w Słupsku, który wręczył Kierownik Marian Matusewicz. Łukasz Lewandowski otrzymał także nagrody rzeczowe. Przemysław Bieliński z Karwna – laureat III miejsca Jarosław Bieliński z Karwna - zdobywca I miejsca w XI Pomorskiej Olimpiadzie Wiedzy o BHP w Rolnictwie otrzymał puchar Marszałka Województwa Pomorskiego, który wręczył Mirosław Batruch – Przewodniczący Komisji Rolnictwa Sejmiku Województwa Pomorskiego Drugie miejsce i puchar Okręgowego Inspektora Pracy zdobył Ryszard Nadolski z Mościsk, powiat starogardzki. Prowadzi on z ojcem 22 ha gospodarstwo specjalizujące się w produkcji trzody chlewnej. Jest absolwentem Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Wydziału Bioinżynierii, kierunek zootechnika. Ma 25 lat. Puchar wręczył Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy Zbigniew Długokęcki. Oprócz pucharu Ryszard Nadolski otrzymał cenne nagrody od sponsorów. Za trzecie miejsce puchar Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, z rąk Dyrektora Oddziału w Strzelinie Zdzisława Kołodziejskiego, otrzymał Przemysław Bieliński z Karwna, powiat bytowski. Studiuje on rolnictwo na SGGW w Warszawie. Ma 25 lat. Czwarte miejsce i puchar Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej, z rąk Urszuli Wichniarek - Przewodniczącej Rady Powiatowej PIR, otrzymał Piotr Konopa z Żochowa, powiat słupski. Otrzymał on także cenne nagrody z rąk sponsorów. Piątym w finale był najmłodszy uczestnik olimpiady - Łukasz Lewandowski, uczeń szkoły rolniczej ze Starego Dzierzgonia, powiat sztumski. Otrzymał on Laureaci XI Pomorskiej Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie W tym miejscu składam serdeczne podziękowania wszystkim sponsorom, którzy od początku wspierają i angażują się w organizację tak bardzo ważnego edukacyjnie konkursu, a wśród nich: Marszałkowi Województwa Pomorskiego, Pomorskiemu Ośrodkowi Doradztwa Rolniczego, Okręgowemu Inspektoratowi Pracy, Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Pomorskiej Izbie Rolniczej, Agencji Nieruchomości Rolnych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Staroście Słupskiemu, Staroście Lęborskiemu oraz Staroście Bytowskiemu. mgr inż. Jan Rozenek PRODUKTY TRADYCYJNE I REGIONALNE W POWIECIE KARTUSKIM Biuro Powiatowe ODR w Kartuzach, w ramach Małych Projektów Osi Leader, opracowało projekt pt: „Produkt tradycyjny i regionalny szansą rozwoju dla gospodarstw małych i agroturystycznych na Kaszubach”. Projekt zrealizowano w listopadzie 2010 roku, w pięciu gminach powiatu kartuskiego, tj.: - w Kartuzach (lokal OSP Staniszewo), - w Chmielnie (lokal GOK Chmielno), - w Przodkowie (lokal OSP Czeszewo), - w Somoninie (lokal GOK Somonino), - w Stężycy (lokal OSP Zgorzałe). Obejmował on następujące zagadnienia: 1. Przepisy prawne z zakresu produktu tradycyjnego i regionalnego. 2. Marketing i promocja produktu tradycyjnego i regionalnego w powiązaniu z turystyką wiejską na Kaszubach. 3. Produkt turystyki wiejskiej na Kaszubach. 4. Warsztaty - zajęcia praktyczne kulinarne. Na zajęciach kulinarnych przygotowano takie produkty, jak: - chleb kaszubski na ziemniakach, - kiszka kaszubska, - śledź po kaszubsku, - sernik kaszubski, - mus truskawkowy „kremowe malene”. Uczestniczki programu oraz zaproszeni goście mogli przekonać się, jak wartościowe dziedzictwo kulinarne otrzymaliśmy po przodkach i że warto je poznawać i rozpowszechniać. Celem programu było również wskazanie możliwości wykorzystania dziedzictwa kulinarnego do osiągnięcia dodatkowego źródła dochodu w małych gospodarstwach kaszubskich. Pozyskane środki finansowe z funduszy unijnych pozwoliły na zakup produktów i wspólne przygotowanie przez uczestniczki potraw zgłoszonych na Listę Produktów Tradycyjnych. Spotkania szkoleniowe i kulinarne objęły szerokim zasięgiem powiat kartuski. Zaprezentowana namiastka dziedzictwa kulinarnego niech będzie zachętą do działania w myśl przysłowia: „Powiedz mi co jesz, a ja ci powiem kim jesteś”. Styczeń, gdy z zimnem nie chodzi, marzec i kwiecień wychłodzi. Genowefa Lehman SPOTKANIE HODOWCÓW W dniu 24 listopada 2010 roku, w siedzibie Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Oddział Strzelino, odbyło się spotkanie szkoleniowe zorganizowane przez Okręgowy Związek Hodowców Bydła w Koszalinie. Spotkanie otworzył Dyrektor Oddziału PODR Zdzisław Kołodziejski. W krótkich słowach przedstawił aktualną sytuację hodowli bydła w naszym rejonie oraz zamierzenia ODR, w tym zakresie. W dalszej części spotkania Dyrektor SHiUZ - Andrzej Zdanowicz poruszył temat prywatyzacji firmy unasieniania zwierząt. Do zakupu akcji uprawnionych jest około 130000 rolników i około 1000 pracowników SHiUZ i inseminatorów. Jedna akcja została wyceniona na 135 zł. W opinii Dyrektora Stacja, Oddziału Szczecinek to jedna z najnowocześniejszych tego typu stacji w Europie. Rocznie sprzedaje ok. 2 milionów nasienia pochodzącego od najlepszych knurów i buhai. Doradca PFHBiPM Zdzisław Wróblewski w swoim wystąpieniu przedstawił rolę oraz cele prowadzenia użytkowości hodowlanej w stadach krów mlecznych. W wyniku oceny producent mleka otrzymuje dane dotyczące oceny osobniczej poszczególnych krów oraz zbiera informacje dotyczące całego stada. Analiza wyników, przekazywana w postaci raportów, umożliwia zarządzanie stadem w zakresie: - planowania i kontroli żywienia krów, - oceny wartości hodowlanych zwierząt, - planowanie kojarzeń, brakowanie i remontu stada, - poprawy jakości i ilości produkowanego mleka, - poprawy ekonomicznej efektywności stada. Drugim zagadnieniem, poruszonym podczas wykładu, było żywienie krów. Wykładowca szczególny nacisk położył na zawartość białka i mocznika w mleku. Są to parametry świadczące o prawidłowym lub nieprawidłowym żywieniu bydła. W przypadku krów, w sytuacji nadmiernej ilości amoniaku w żwaczu, amoniak ten dostaje się do krwi i zostaje przetworzony w mocznik. W większej ilości strawionego białka, przy niedostatecznej dawce energii, powoduje podwyższenie mocznika we krwi. W przypadku niedoboru białka w dawce pokarmowej, należy zwiększyć udział pasz białkowych, takich jak: kiszonka z traw, śruty poekstrakcyjne, nasiona roślin strączkowych. Przy niedoborze energii zwiększamy w dawce udział pasz energetycznych, takich jak: kiszonka z kukurydzy, kiszonka z wysłodków buraczanych, wysłodki buraczane. Po zakończeniu szkolenia odbyła się dyskusja. Rolnicy pytali prelegentów o prywatyzację oraz prawidłowe żywienia i utrzymanie krów. inż. Lubomir Szramowiak Prace uczniów szkół średnich WPŁYW POLA ELEKTROMAGNETYCZNEGO NA KIEŁKOWANIE NASION GORCZYCY BIAŁEJ I PIEPRZYCY SIEWNEJ Gorczyca biała Pole elektromagnetyczne generowane jest przez źródła naturalne pochodzenia ziemskiego i pozaziemskiego. Rozwój energetyki, telekomunikacji, elektroniki oraz wykorzystywanie urządzeń elektrycznych i elektronicznych w gospodarstwie domowym stworzył sztuczne źródła pola elektromagnetycznego. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują, iż pole elektromagnetyczne jest czynnikiem fizycznym zwiększającym energię i siłę kiełkowania oraz plonowanie. Materiał doświadczalny stanowiły pospolite rośliny uprawne gorczyca biała i pieprzyca siewna. Celem prowadzonych badań było określenie, jak będą rozwijały się nasiona badanych roślin poddane przedsiewnej stymulacji polem elektromagnetycznym o tych samych parametrach i czasie ekspozycji. Natężenie pola elektromagnetycznego użytego do stymulacji wynosiło 60 A/m. Czas stymulacji nasion wynosił 48 godzin. Próby badawcze stanowiły nasiona Pieprzyca siewna obu badanych gatunków poddane działaniu pola elektromagnetycznego w liczbie po 100 nasion, umieszczone na szalkach wyścielonych watą. Próbę kontrolną stanowiły nasiona niepoddane działaniu pola elektromagnetycznego. Dla badanych nasion pieprzycy policzono energię kiełkowania po 30 godzinach, a dla gorczycy po 60 godzinach (Ek) wg wzoru (1) Ek= gdzie N(k) – liczba skiełkowanych nasion, N(w) - liczba wysianych nasion oraz współczynnik kiełkowania (Wk) wg wzoru (2) Wk= , gdzie N (t) - liczba wykiełko- wanych nasion w czasie t, N(o)– liczba wykiełkowanych nasion próby kontrolnej w tym samym czasie. Wykresy (rys. 1 i 2) przedstawiają wartości współczynników kiełkowania nasion pieprzycy siewnej i gorczycy białej poddanych działaniu pola elektromagnetycznego oraz próby kontrolnej policzone wg wzoru (1). Współczynniki kiełkowania nasion pieprzycy siewnej próby kontrolnej i badawczej 2 1,7 1,5 1,4 1 1,2 1,1 1 1,1 próba kontrolna próba badawc z a 0,5 0 5 10 15 20 , 25 30 Czas (h) Rys. 1. Współczynniki kiełkowania nasion gorczycy próby kontrolnej i badawczej Rys. 2. Współczynnik kiełkowania 2,5 2,1 2 1,5 1 1 1,3 1,3 1,4 1,1 1,1 1,2 1,6 1,8 1,3 1,2 1,1 próba kontrolna próba badawcza 0,5 0 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 Przedstawione wykresy (rys. 1. i 2.) pokazują silny wpływ pola elektromagnetycznego na wartości współczynnika kiełkowania nasion (Wk) obu badanych roślin. W przypadku nasion wspomnianych gatunków zaobserwowano podobne tendencje. Nieznacznie niższą maksymalną wartość współczynnika kiełkowania zanotowano w przypadku nasion pieprzycy siewnej. Najwyższą wartość współczynnik kiełkowania gorczycy przyjmuje po 65 godzinach od momentu wysiania nasion, u pieprzycy siewnej maksymalna wartość zostaje osiągnięta po upływie 15 godzin. Wyniki badań wskazują na wyraźny wpływ pola elektromagnetycznego na energię kiełkowania nasion gorczycy białej i pieprzycy siewnej. Nasiona gorczycy poddane biostymulacji polem elektromagnetycznym miały energię kiełkowania wyższą o około 30%. W przypadku nasion pieprzycy wzrost energii kiełkowania był niższy niż u gorczycy i wyniósł około 20%, w porównaniu do próby kontrolnej. Stymulowanie polem elektromagnetycznym wpływa znacząco na zwiększenie wigoru nasion. Potwierdzają to wyższe wartości energii kiełkowania nasion obu gatunków roślin. Zauważalne są tutaj także różnice gatunkowe w zakresie kształtowania się wspomnianej wyżej wartości. Większą podatność na stymulację polem elektromagnetycznym obserwuje się w przypadku nasion gorczycy. Otrzymane wyniki wskazują zatem na zróżnicowany wpływ pola elektromagnetycznego - w zależności od gatunku rośliny. Przeprowadzone dotychczas badania dowiodły, iż większość reakcji biochemicznych przebiega etapowo. Można zatem wnioskować, iż Czas (h) istotną przyczyną zwiększenia energii kiełkowania nasion stymulowanych przedsiewnie polem elektromagnetycznym jest przyśpieszanie procesów biochemicznych zachodzących w kiełkujących nasionach. PIŚMIENNICTWO 1. Głaszewska B., Koper R. (2002) Ocena wpływu przedsiewnej biostymulacji nasion pomidorów na proces ich kiełkowania. Acta Agrophysica, 62, 5-14. 2. Mikołajczyk H. (1990) Działanie pól i promieniowania elektromagnetycznego na obiekty biologiczne. Biospektroskopia 5. PWN, Warszawa. 3. Halina Pieńkowska, Stefan Grabowski (2005) Wpływ słabych pól i promieniowania elektromagnetycznego na kiełkowanie i wzrost rzeżuchy. Acta Agrophysica 6(1), 205-212. 4. Pietruszewski S., Kornarzyński K., Prokop M. (2002) Kiełkowanie nasion kapusty białej w stałym polu magnetycznym. Acta Agrophysica, 62, 75-82. 5. Pietruszewski S. (1998) Stanowisko do przedsiewnej biostymulacji nasion zmiennym polem magnetycznym. Inżynieria Rolnicza 2(3): 31-36. 6. Pietruszewski S., Kornarzyński K. 1999. Wpływ pól magnetycznych na proces kiełkowania nasion. Inżynieria Rolnicza 2(8): 13-20. Anna Kozubel uczennica klasy III LO w Zespole Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim JAK SAMEMU PRZEPOWIADAĆ POGODĘ? Będzie odwilż: - gdy śnieg pada wielkimi, ciężkimi płatami, - gdy pada dużymi płatkami podczas mrozu, a przy tym wieje wiatr południowy, - gdy śnieg pod stopami przestaje skrzypieć. PRZED NAMI KARNAWAŁ Nie samą pracą człowiek żyje.... Czas pomyśleć o rozrywce, a sprzyja temu okres karnawału. Karnawał to okres poprzedzający Wielki Post. Trwa od Trzech Króli do Środy Popielcowej. Nazwa karnawał pochodzi od łacińsko-włoskiego słowa carnavale. W tym okresie, w niektórych miastach wydawane są słynne bale karnawałowe, np. w Monachium, Kolonii, Wiedniu, a w Rio de Janeiro oraz Wenecji urządza się maskarady i uliczne parady. Karnawał jest czasem wyjątkowej swobody i radości. Zwyczaj świętowania tego okresu wywodzi się ze średniowiecza. Staropolska nazwa karnawału to zapusty, ostatki. Polskie korzenie karnawału sięgają XVII wieku. Uczty karnawałowe oraz bale maskowe odbywały się na dworach królewskich i szlacheckich. Ulubioną polską rozrywką karnawałową były szlacheckie kuligi, podróże saniami od dworu do dworu, przy dźwiękach muzyki. W każdym z kolejnych dworów na uczestników kuligu czekał poczęstunek oraz huczne tańce. A kiedy wszyscy najedli się do syta oraz wytańczyli, kulig wyruszał w dalszą drogę do następnego dworu. Wesoło oraz gwarno było także podczas karnawału chłopskiego zwanego również ludowymi zapustami. Ludzie spędzali wtedy czas w karczmach wiejskich przy muzyce do późnej nocy, tańcach, jadle i napitku. My teraz również możemy kultywować karnawałowe tradycje. Nie musimy nawet wybierać się na huczną zabawę, może to być małe przyjęcie w domu, spotkanie w gronie najbliższych przyjaciół. Ważne jest, aby czas ten spędzić w przyjaznej atmosferze i choć na chwilę oderwać się od trudu codziennych zajęć. Jeśli sami organizujemy spotkanie dobrze jest przy zapraszaniu gości określić rodzaj zabawy, czy to jest obiad, popołudniowa herbatka, czy wieczorne przyjęcie. Pozwoli to gościom zorientować się, jaki strój wybrać i na jak długo zarezerwować sobie czas. Dobrze jest przygotować potrawy niezbyt wyszukane, żeby gospodyni zbytnio nie trudziła się ich przygotowaniem, a i goście nie mieli dylematu, jak je spożywać. Oto kilka przepisów na proste, szybkie przekąski i drinki, które wypite w umiarkowanych ilościach na pewno spełnią swoje zadanie i sprawią, że choć przez chwilę każdy poczuje się wolny od codziennych trosk i zmartwień. DROBNE PRZEKĄSKI ROLADKI Z ŁOSOSIA 5 płatów wędzonego łososia, pół szklanki ugotowanego ryżu, po 1 łyżce oliwy i soku z cytryny. Cztery płaty łososia pokroić na szersze pasy, jeden płat posiekać. Ugotowany ryż połączyć z posiekanym łososiem, przyprawić oliwą i sokiem z cytryny, uformować wałeczki, zawinąć w paski łososia, schłodzić. SAŁATKA Z PIECZAREK I PORA 400 g pieczarek, 2 średnie pory, 3 jajka, ugotowane na twardo, 2 duże ogórki konserwowe, puszka kukurydzy, kilka łyżek majonezu, sól i pieprz, do smaku. Pieczarki sparzyć (niekoniecznie). Pokroić w plasterki lub kostkę. Pory (białą część) pokroić w półksiężyce. Jajka i ogórki pokroić w kostkę. Wymieszać wszystkie składniki, dodać majonez i doprawić. SAŁATKA GRECKA Z MAKARONEM 250 g makaronu „świderki”, 200 g sera feta, pół świeżego ogórka, 1 mała czerwona cebula, 120 g pomidorków koktajlowych, 15 g świeżych liści bazylii. Dressing: 2 łyżki oliwy z oliwek, 1 łyżka octu winnego z czerwonego wina, sok z połowy cytryny, 2 łyżeczki suszonego oregano. Makaron ugotować, odcedzić i opłukać pod zimną wodą. Wszystkie składniki na dressing wymieszać. Ogórek obrać, przepołowić, pokroić na grube plastry, można usunąć nasiona. Cebulę pokroić w półksiężyce. Fetę pokruszyć. Bazylię porwać na małe kawałeczki. Pomidorki pokroić na ćwiartki. Makaron połączyć z ogórkiem, fetą, pomidorkami, cebulą, bazylią, lekko wymieszać. Polać dressingiem, podawać. KORECZKI Z TUŃCZYKIEM 2 ogórki wężowe, 1 cebula, 1 puszka tuńczyka, majonez, łyżeczka papryki, pieprz, zielony koperek. Ogórki wężowe umyć i pokroić w 3-centymetrowe paski, a ich środki wydrążyć ostrożnie, tak aby zostało nietknięte dno. Cebulę posiekać, połączyć z puszką tuńczyka, majonezem, papryką i pieprzem, wymieszać na jednolitą masę. Wypełnić nią środek ogórków, włożyć na 30 minut do lodówki, udekorować koperkiem. KULKI Z ZIOŁAMI jemy z wisienką, natomiast Bellini lubi towarzystwo plasterka brzoskwini, a Sunday limonki lub cytryny. MANHATTAN 20 dag bryndzy, pieprz, 3 łyżeczki śmietany, natka pietruszki. Ser wymieszać ze śmietaną, uformować kulki, natkę posiekać, kulki obtaczać w natce, schłodzić. KOSTKI Z SERA Z ANANASEM 30 dag łagodnego żółtego sera, jasne winogrona, puszka ananasa, wykałaczki. Ser pokroić w kostkę o boku ok. 2 cm. Ananasa odsączyć, pokroić w kostkę podobnej wielkości. Winogrona umyć. Na wykałaczkę nabijać: ser - winogrono - ananas. Tak przygotowane koreczki podawać na liściach sałaty, wykałaczki wbić w połówki jabłek. PIECZARKI W PIWNYM CIEŚCIE 40 ml whisky, 15 ml czerwonego wermutu, 4 krople gorzkiej wódki. COSMOPOLITAN 30 ml wódki, 20 ml cointreau, 10 ml soku żurawinowego, sok z połowy limonki. BELLINI 15 kapeluszy pieczarek, olej, sól, pieprz. Na ciasto: 3/4 szklanki jasnego piwa, 3 jajka, 5 łyżek mąki, szczypta proszku do pieczenia. Żółtka dokładnie wymieszać z piwem, dodać mąkę wymieszaną z solą i utrzeć na jednolitą masę. Z białek ubić sztywną pianę i delikatnie połączyć z ciastem. Pieczarki dokładnie oczyścić, opłukać i osuszyć. Każdy kapelusz oprószyć pieprzem i zanurzyć w cieście. Smażyć na bardzo gorącym oleju aż do zrumienienia. Podawać przybrane natką. PARÓWKI INACZEJ 120 ml wina musującego lub szampana, 30 ml soku brzoskwiniowego. SUNDAY BEST 40 ml dżinu, 20 ml soku pomarańczowego, 20 ml soku ananasowego. MOJITO 0,5 kg parówek, pęczek koperku, 250 ml śmietany (18 %), 5 małych cebul, przyprawy. Każdą parówkę pociąć na 4 - 5 części. Podsmażyć na patelni i przełożyć do żaroodpornego naczynia. Cebulę drobno posiekać i też podsmażyć. Dodać ją do parówek wraz z posiekanym koperkiem. Całość lekko wymieszać i zalać śmietaną, wymieszaną z dowolnymi przyprawami. Piec aż do wyraźnego zgęstnienia sosu. PROSTE DRINKI Ich przygotowanie jest o wiele prostsze niż nam się wydaje. Należy odmierzyć odpowiednią ilość alkoholu i poniższe składniki wlać po prostu do shakera, a następnie wymieszać. Do każdego drinka dodajemy kostki lodu. Przelewamy do ładnego kieliszka i odpowiednio ozdabiamy. Cosmopolitan i Manhattan poda- 75 ml białego rumu, gałązka świeżej mięty, limonka, 2 łyżki brązowego cukru, 120 ml wody gazowanej. Małgorzata Kulczyk KALENDARIUM PRAC OGRODNICZYCH - STYCZEŃ Choć dni już coraz dłuższe, styczeń jest dla Polaków jednym z najzimniejszych miesięcy roku. Średnia temperatura waha się od -4,8° C w Polsce północnowschodniej do -0,6° C w niektórych miejscowościach nadmorskich. W górach temperatury średnie są oczywiście niższe. Miesiąc ten wyróżnia się także zazwyczaj dużą sumą opadów. Mimo chłodów i obfitych opadów nasz klimat jest jednak łagodniejszy niż klimat dalekiej północy, dlatego właśnie teraz można zaobserwować przybywające z tamtych rejonów ptaki, m.in. gile, jemiołuszki i myszołowy włochate. Dla roślin jest to okres pełnego spoczynku, choć mimo to na wielu drzewach i krzewach liściastych można zobaczyć pąki, z których wiosną rozwiną się liście i kwiaty. Dla miłośników ogrodnictwa to przede wszystkim początek okresu cięcia drzew w sadzie, doglądania zimujących roślin, przygotowań do następnego sezonu i planowania wiosennych nasadzeń. Już niebawem w sklepach ogrodniczych będzie można kupować nasiona. SAD ● ● ● ● pieczne także dla naszego zdrowia. Dlatego też nadgniłe owoce wyrzucamy. Zbliża się pora zimowego cięcia krzewów i drzew w sadzie. Warto już teraz się do tego przygotować i sprawdzić, w jakim stanie są nasze narzędzia do cięcia. W bezmroźne dni, pod koniec stycznia, możemy rozpocząć cięcie krzewów owocowych najbardziej odpornych na mróz. Wczesne rozpoczęcie cięć jest szczególnie ważne przy dużej ilości roślin sadowniczych na działce. W tym terminie tniemy krzewy agrestu, jagody kamczackiej, porzeczki czerwonej i rokitnika. Z cięciem drzew lepiej poczekać do początku lutego. Przycinamy winorośl pnącą się przy murze. Najlepszy wzrost osiągniemy, zostawiając każdego roku tylko po dwa nowe pędy - jeden z prawej, a drugi z lewej strony pędu głównego. W tym miesiącu nie przeprowadza się ważnych zabiegów ochrony przed chorobami i szkodnikami roślin sadowniczych., ale lustrujemy sad. Większość szkodników pozostaje teraz w kryjówkach zimowych na pniach i konarach, w gniazdach zimowych i złożach jaj. Warto zatem nieco się rozejrzeć - można dostrzec m.in. jaja przędziorka owocowca (rozpoznać je można po czerwonej barwie i kulistym kształcie) oraz charakterystyczne pierścienie, niby-narośla, owinięte wokół pędów lub gałęzi, tworzone przez pierścienicę nadrzewkę. Znalezione gniazda zimowe oraz złoża jaj szkodników warto usunąć z drzew, szczególnie jeśli jest ich dużo. WARZYWNIK ● Styczeń uchodzi za najzimniejszy miesiąc naszej zimy. Zatem już na początku miesiąca (jeżeli zapomnieliśmy o tym pod koniec grudnia) wykonujemy bielenie pni drzew owocowych. Zapobiegnie to powstawaniu uszkodzeń mrozowych kory, ran zgorzelinowych i pęknięć pni. Stan wybielonych pni sprawdzamy regularnie. Jeżeli wapno zostanie zmyte, zabieg bielenia powtarzamy. ● Jeśli jeszcze nie zabezpieczyliśmy drzew w sadzie przed zającami, to koniecznie trzeba to zrobić. Osłony pni można wykonać ze słomy, kartonu lub kupić gotowe w sklepie ogrodniczym. Pień oraz nasadę konarów należy dokładnie otoczyć jednym z wybranych materiałów i przywiązać sznurkiem (izolacja musi otaczać cały pień i mocno się trzymać). Jeżeli kupiłeś gotowe osłonki w sklepie, to nie będą one wymagać dodatkowego mocowania. ● Przy dużych mrozach sprawdzamy temperaturę w pomieszczeniach, w których przechowujemy owoce. Ujemne temperatury im szkodzą. Pamiętamy także, aby usuwać owoce gnijące. Toksyny wydzielane przez grzyby, powodujące gnicie owoców, są niebez- ● Warzywa korzeniowe (marchew, pasternak, skorzonerę) możemy przechowywać w piwnicy przesypane piaskiem lub ziemią okrywową. Aby nie dopuścić do więdnięcia warzyw, piasek lub ziemię lekko zwilżamy. Temperatura w pomieszczeniu przechowalniczym nie powinna przekroczyć 4°C (w wyższej temperaturze warzywa zaczną gnić). Dlatego warto je regularnie wietrzyć, a gnijące egzemplarze usuwać. ● Na działce, przy ładnej pogodzie, można zebrać liście zimującego jarmużu i pietruszki naciowej. ● Warto również sprawdzić stan miejsc przygotowanych pod lokalizację rozsadnika i pod tunele foliowe. Jeżeli spodziewamy się nadejścia silnych mrozów, glebę warto zabezpieczyć przed przemarznięciem, rozsypując na niej rozdrobnioną słomę lub liście. ● W domu, na słonecznym parapecie, możemy postawić pojemniki z posadzoną cebulą średniej wielkości do pędzenia na szczypior. Cebulę do pędzenia należy umieścić w ziemi na około 2/3 wysokości (ponad ziemię ma wystawać 1/3 cebuli), a następnie ziemię regularnie podlewać, żeby nie wysychała. ● Warto powoli zabrać się za planowanie warzywnika na bieżący rok. W drugiej połowie stycznia w większości sklepów ogrodniczych pojawia się już pełny wybór nasion. OGRÓD OZDOBNY ● Cały czas ważna jest ochrona roślin przed mrozem i wiatrem. O tej porze roku szczególnie niebez- pieczne jest słońce, które ogrzewa rośliny w ciągu dnia, a następnie gwałtowne spadki temperatur w ciągu nocy. Dlatego też pamiętajmy, aby regularnie sprawdzać stan osłon, które założyliśmy przed nadejściem zimy. ● Jeżeli wystąpiły obfite opady śniegu, jego nadmiar otrzepujemy z gałęzi roślin iglastych. W przeciwnym razie, pod wpływem nadmiernego obciążenia, gałęzie mogą się połamać. ● Podczas bezśnieżnych zim, w dni kiedy temperatura wzrasta powyżej 0° C, dobrze jest podlać rośliny zimozielone. Jaki sens ma podlewanie roślin w zimie? Otóż rośliny zimozielone cały czas tracą wodę przez swoje liście i igły. Jednocześnie gleba jest zamarznięta i roślina nie może pobrać wody przez korzenie. Do tego dochodzi suche mroźne powietrze i szczególnie wysuszające mroźne wiatry. Dlatego, gdy zobaczymy, że w okresach długich mrozów liście są pozwijane, a krzewy przybierają niezdrowy wygląd, co jest objawem braku wody w glebie, przy najbliższym ociepleniu podlewamy rośliny obficie. ● Kwitnącym zimą roślinom wrzosowiskowym należy zapewnić wystarczającą ilość wilgoci. Nie należy ich jednak podlewać w dni, kiedy temperatura spada poniżej 0° C. ● W styczniu można pozyskiwać sadzonki zdrewniałe z krzewów liściastych zrzucających liście na zimę (ale uwaga - nie można tego robić w czasie silnych mrozów!). Sadzonki pobiera się z jednorocznych, dostatecznie zdrewniałych pędów, a następnie przechowuje w wilgotnym piasku w chłodnej piwnicy w temperaturze nieco powyżej 0° C. ● Pamiętajmy, aby doglądać cebule, kłącza i bulwy kwiatowe, które przechowujemy przez zimę w zamkniętym pomieszczeniu. Egzemplarze z widocznymi porażeniami przez choroby grzybowe usuwamy, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się infekcji. ● Nasiona niektórych bylin warto już teraz, w styczniu, wysiać i wystawić na dwór na działanie niskich temperatur. Dlaczego? Otóż dopiero po przemrożeniu nasiona te będą zdolne do kiełkowania. Chodzi tu m.in. o nasiona takich gatunków, jak: chaber wielkogłówkowy, ciemiernik biały, dzwonek dalmatyński, dzwonek drobny, dzwonek karpacki, jeżówka purpurowa, trytoma ogrodowa, tojad mocny, a także orliki, pierwiosnki i ostnice. Wysiewy zabezpieczamy przed gryzoniami i ptakami, przykrywając je szklaną szybą. Po około 6 tygodniach skrzyneczki zabieramy do jasnego pomieszczenia o temperaturze około 12° C. ● Ponieważ w tym okresie wykonuje się znikomą ilość prac w ogrodzie, warto zacząć planować prace na nadchodzący sezon. Jeżeli chcemy coś zmienić w naszym ogrodzie lub na działce, warto eksperymentować z programami komputerowymi do projektowania ogrodów. KWIATY W DOMU, BALKONY I TARASY ● Rośliny pokojowe kwitnące zimą, takie jak azalie czy cyklameny, wymagają obecnie starannej pielęgnacji, regularnego podlewania i lekkiego nawożenia. Uważajmy jednak na begonie, które są podatne na mączniaka i, nawet jeśli stoją w ciepłym i suchym pokoju, nie należy ich nadmiernie podlewać! ● Pozostałe rośliny podlewamy w styczniu bardzo umiarkowanie. Nie można jednak tak przesuszyć ziemi, aby stała się sypka jak popiół lub zeschnięta na bryłę. Do podlewania używajmy wody o temperaturze pokojowej (woda nalana prosto z kranu może być zbyt zimna, warto zatem, aby przez jakiś czas się odstała). ● Większość roślin co pewien czas (co 2 tygodnie) koniecznie trzeba myć letnią wodą lub lekko spryskiwać. Trzeba też usuwać zasychające lub zwiędłe liście, gdyż w tym okresie rośliny są dość często atakowane przez choroby i szkodniki. ● Ponieważ styczeń jest u nas miesiącem najzimniejszym, należy odpowiednio regulować temperaturę w mieszkaniu. W razie bardzo silnych mrozów zdejmujemy rośliny z parapetów okiennych lub przynajmniej odsuwamy je od szyb. Mieszkanie najlepiej wietrzyć w południe, kiedy jest najcieplej. Delikatniejsze rośliny na ten czas wynosimy do innego pokoju albo odstawiamy jak najdalej od otwieranego okna. ● Rośliny uprawiane w domu, które przedwcześnie wypuściły pędy, przycinamy i umieszczamy w innym pomieszczeniu. ● Pod koniec miesiąca niektóre rośliny możemy już rozmnażać przez sadzonkowanie (np. mirt i fuksję) oraz wysiewać nasiona szparaga, cytryn i pomarańczy. ● Jeśli dysponujemy kwitnącą zimą begonią o wielu liściach i kwiatach, możemy spróbować rozmnożyć ją z sadzonek liściowych. W tym celu zdrowy, soczysto zielony, w pełni wykształcony liść z krótkim kawałkiem ogonka wtykamy w piaszczystą ziemię kwiatową lub torf. Należy zapewnić warunki cieplarniane i wysoką wilgotność powietrza. Gdy pojawi się młoda roślina, zapewniamy jej stanowisko jasne i niezbyt ciepłe. Źródło: portale ogrodnicze Jałówki cielne. Wiadomość: tel. kom. 697991541. Kombajn zbożowy Bizon 56, r. prod. 1985, z sieczkarnią i stołem do rzepaku, z dwoma kosami bocznymi, pierwszy właściciel, garażowany, stan b. dobry. Wiadomość: tel. (55) 278 17 56. *** Ziemię orną w powiecie lęborskim - od 10 do 15 ha. Wiadomość: tel. kom. 667455621. *** 10 t jęczmienia, cena – 70 zł/q. Wiadomość: tel. (55) 261 00 59. *** Polski kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record. Wiadomość; tel. kom. 790318118. *** Pszenicę jarą odm. Monsun i bobik odm. Nadwiślański. Zbigniew Irla, Niedźwiedzica, tel. kom. 514271896. KUPIĘ SPRZEDAM Ciągnik 1614. Wiadomość: tel. kom. 509072443. *** Ciągnik Ursus 1204, r. prod. 1982, prasę kostkującą Heston 4700, r. prod. 1990, wielkość kostki 80 x 80 cm. Wiadomość: tel. kom. 507518913. *** Pług obrotowy 3-skibowy z zabezpieczeniem resorowym oraz wycinak do kiszonki. Wiadomość: Lubań k. Kościerzyny, tel. kom. 691670586. *** Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. *** Ciągnik Zetor 12145, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 667314188. *** Kwotę mleczną 50 000 kg. Wiadomość: tel. kom. 510429533. *** Betoniarkę 150, ubijarko-zagęszczarkę, gazy na wózku z kompletem palników. Wiadomość: tel. kom. 501160658. *** Pięć buhajów 100% limousine poch. francuskiego, bardzo spokojne, bezrożne, z wpisem do księgi PZHiPBM na rozpłodnika (wnuki najsłynniejszego buhaja francuskiego Napoleona) oraz jałówkę 100% limousine, bezrożną, bardzo spokojną. Wiadomość: tel. kom. 609850331, pow. lęborski. *** Rozrzutnik obornika o ład. 10 t prod. rosyjskiej, przyczepę o ład. 10 t, sztywną, rozrzutnik nawozów zawieszany prod. duńskiej, siewnik do buraków 12-rzędowy prod. polskiej. Wiadomość: tel. kom. 600027344. *** Peluszkę (5 t). Wiadomość: tel. (58) 692 60 83. *** Agregat uprawowo-siewny Famarol, rozrzutnik obornika Fortschritt o ład. 10 t, kosiarkę bębnową Samasz o szer. rob. 2,1 m, bronę talerzową zawieszaną o szer. rob. 3,5 m z wałkami strunowymi, pług PHX 4-skibowy, zawieszany, prasę rolującą Metalfach, opryskiwacz Pilmet o poj. 1000 l i szer. rob. 18 m, siewnik do nawozów Sipma oraz Tura do ciągnika C360. Wiadomość: tel. kom. 502058584 lub (55) 276 15 97 (po godz. 19.00). *** Gospodarstwo rolne położone na terenie gminy Malbork (Lasowice Małe) o pow. 15 ha - II i III klasa ziemi, z zabudowaniami: budynkiem mieszkalnym składającym się z 6 pokoi, jadalni, 2 kuchni, 2 łazienek, garażem, budynkiem gospodarczym, stodołą i chlewnią oraz sprzętem potrzebnym do prowadzenia gospodarstwa rolnego. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 692509635. *** Ciągnik Ursus 912, r. prod. 1990, pierwszy właściciel. Więcej informacji i zdjęcia dostępne na stronie: www.912.yoyo.pl. Wiadomość: tel. kom. 661129964, gm. Lubichowo. *** Bobik do siewu lub na paszę (6 t). Wiadomość: tel. kom. 609951285. *** Opryskiwacz o poj. 400 l, belka 15 m; 2 wymienniki ciepła (bojlery) nowe o poj. 50 l; kosiarkę rotacyjną, używaną dwa sezony, szer. rob. 1,6 m; wibroprasę do pustaków na 24 sztuki; samochód osobowy Renault Laguna 1,8 benzyna, r. prod. 1995, pierwszy właściciel. Wiadomość: tel. (59) 861 55 93 lub tel. kom. 669816979. *** Siano w kostkach (6 ton) i w okrągłych balotach (60 szt.). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. (58) 687 80 63 lub tel. kom. 600134795, powiat kościerski. Kombajn Bizon ZO56, r. prod. 1986, a sieczkarnia z r. 2008. Wiadomość: tel. 507418292. *** Ciągnik Ursus 1204, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 500002184. *** Kombajn zbożowy Bizon Record z szarpaczem słomy, stołem do rzepaku, r. prod. 1987. Wiadomość: tel. kom. 692570261. *** Ciągnik Zetor 16145, kultywator składany hydraulicznie, półzawieszany, szer. rob. 8 m oraz śrutownik z mieszalnikiem. Wiadomość: tel. kom. 695412547. *** Ciągnik Zetor 16245, stan dobry, pług Atlas 4-skibowy, pług Ibis obrotowy, ażurowy 4+-skibowy. Wiadomość: Różnowo, tel. kom. 602539584. *** Ciągnik MF 255, r. prod. 1988, stan b. dobry, ciągnik MF 255, r. prod. 1991, komfortowa kabina, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 604068716. *** Agregat uprawowo-siewny firmy Famarol. Wiadomość: tel. kom. 500107377. *** Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t, pług zawieszany 5-skibowy Overum oraz rozsiewacz nawozów dwutalerzowy firmy Brzeg. Wiadomość: tel. kom. 608821059. *** Atrakcyjne działki budowlane w Gronowie Górnym k. Elbląga, w pełni uzbrojone (prąd, woda, kanalizacja, utwardzona droga). Wiadomość: tel. kom. 514926372 lub e-mail: [email protected]. Mieszkanie dwupokojowe w Starym Polu. Wiadomość: tel. kom. 503126579. *** Gospodarstwo rolne o pow. 0,70 ha z budynkiem mieszkalnym murowanym i oborą z kamienia w miejscowości Kocudza Górna, pow. Janów Lubelski, cena – 70 000 zł lub dodatkowo 2 ha ziemi w tej samej miejscowości. Wiadomość: tel. kom. 609476656, gm. Stegna, pow. Nowy Dwór Gdański. *** Kwotę buraczana Cukrowni Malbork. Wiadomość: tel. kom. 609476656, gm. Stegna, pow. Nowy Dwór Gdański. *** Soję odmiany Aldana (7 ton), cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 607956944, gm. Nowy Dwór Gdański. *** Dojarkę bańkową i brony ciężkie 5-polowe. Ceny do negocjacji. Wiadomość: tel. (55) 621 16 89, gm. Nowy Dwór Gdański. *** Agregat uprawowy Accord Kverneland, szer. rob. 3 m, r. prod. 2006, cena - 32.000 zł. Wiadomość tel. kom. 601988314, gm. Nowy Dwór Gdański. *** Ciągnik Crystal 121, r. prod. 2003 z Turem 16, r. prod. 2005, cena - 85.000 zł. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 501243092. USŁUGI Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Przypominamy, że ogłoszenia drobne od rolników są zamieszczane w naszym miesięczniku bezpłatnie. Ogłoszenia można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30 albo listownie na adres redakcji: PODR, Oddział w Starym Polu, ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole. POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt Św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl ODDZIAŁY Oddział w Starym Polu Oddział w Strzelinie 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 76-200 Słupsk 2 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn tel. (55) 645 35 46 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd. tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Lecha 12, 83-110 Tczew tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Gdańsk ul. Trakt Św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd. tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Transportowa 1, 84-200 Wejherowo tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] WYDAWCA: POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU Redakcja: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 30 lub 270 11 32, fax 270 11 62 e-mail: [email protected]; [email protected] Dyrektor PODR: mgr Grzegorz Świtała Dyrektor Oddziału Stare Pole: mgr inż. Antoni Hajdaczuk Dział reklamy i prenumeraty: Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50 fax (58) 688 22 52 e-mail: [email protected] Zastępca Dyrektora PODR: mgr inż. Andrzej Okrój Dyrektor Oddziału Strzelino: inż. Zdzisław Kołodziejski Kolegium redakcyjne: mgr inż. Andrzej Okrój (przewodniczący), mgr inż. Wiesława Janiszewska (zastępca przewodniczącego), mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Antoni Hajdaczuk, dr inż. Czesław M. Humięcki, mgr inż. Krzysztof Pałkowski, dr inż. Daniel Roszak Korekta: mgr Lucyna Lesińska PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR, Bank Spółdzielczy Sztum O/Gdańsk Nr 82 8309 0000 0085 3420 2000 0010 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00zł + 12,00zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00zł + 22,00zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy PZDR Nakład 4 500 egz. Cena 1 egz. - 2 zł CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 2 1 cm – 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - ½ strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) - 500 zł + VAT Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradc y PODR lub można je przesłać pocztą.
