Więcej

Polska w europejskim systemie kontroli
obrotu gatunkami zagro¿onymi wyginiêciem
Rekomendacje WWF Polska
na rzecz ograniczenia nielegalnego handlu
gatunkami zwierz¹t zagro¿onymi wyginiêciem
Marta Kaczyñska, Marcin Pcha³ek
WWF Polska
Warszawa 2004
SPIS TREŒCI
WSTÊP
str. 3
I. WSPÓ£PRACA MIÊDZYINSTYTUCJONALNA NA P£ASZCZYNIE
WSPÓLNOTOWEJ I KRAJOWEJ
str. 4
1. Europejski system wspó³pracy i wymiany informacji
str. 4
1.1 Rozporz¹dzenia Wspólnoty Europejskiej
1.2 Kontrola przestrzegania prawa UE
1.3 Komputerowy system wydawania zezwoleñ i œwiadectw CITES
1.4 Rola przedstawicieli polskich instytucji we wspólnotowych cia³ach CITES
2. Koordynacja dzia³añ krajowych
2.1 Utworzenie Forum Koordynacji
str. 4
str. 5
str. 5
str. 5
str. 6
str. 7
II. RAMY INSTYTUCJONALNE, SYSTEM KONTROLI
I MONITOROWANIA
str. 8
1. System kontroli - prezentacja systemu kompetencji
str. 8
1.1 Inspekcja weterynaryjna
1.1.1 Rynek wewnêtrzny - kontrola podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ
w zakresie hodowli oraz handlu gatunkami
zagro¿onymi wyginiêciem
1.1.2. Weterynaryjna kontrola graniczna
str. 8
str. 8
str. 10
1.2 Policja
str. 12
1.3 S³u¿by celne i stra¿ graniczna
str. 14
1.4 Organizacje spo³eczne
str. 15
2. Znakowanie okazów
str. 15
III.POSTÊPOWANIE Z OKAZAMI SKONFISKOWANYMI,
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
str. 16
1.Przejœcia graniczne
str. 16
2. Standardy dla oœrodków kwarantanny
str. 17
3.Okazy skonfiskowane
str. 17
PODSUMOWANIE
str. 20
WSTÊP
Ochrona bioró¿norodnoœci na œwiecie nie mo¿e byæ
postrzegana jako zadanie, które rz¹dy
poszczególnych pañstw mog¹ wykonywaæ
samodzielnie. Unia Europejska od 30 lat realizuje
politykê ekologiczn¹ d¹¿¹c¹ do zachowania
dziedzictwa przyrodniczego. Przez ten czas
Wspólnota Europejska ratyfikowa³a szereg
istotnych traktatów miêdzynarodowych oraz
przyjê³a wiod¹c¹ rolê w dzia³aniach na rzecz
ochrony ró¿norodnoœci biologicznej. Wspieranie na
p³aszczyŸnie miêdzynarodowej dzia³añ
dotycz¹cych rozwi¹zywania regionalnych lub
globalnych problemów œrodowiska naturalnego
sta³o siê jednym z g³ównych celów polityki
Wspólnoty dotycz¹cej œrodowiska (Art. 174
Traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹).
Stronami Konwencji o Miêdzynarodowym Handlu
Dzikimi Zwierzêtami i Roœlinami Gatunków
Zagro¿onych Wyginiêciem (tzw. Konwencja
1
Waszyngtoñska - CITES ) mog¹ byæ tylko pañstwa.
Wspólnota Europejska wprowadzi³a zatem do
swojego porz¹dku prawnego postanowienia
Konwencji w Rozporz¹dzeniu 3626/82, które
wesz³o w ¿ycie 1 stycznia 1984 roku. Po dwudziestu
latach unijne regulacje w przedmiocie handlu
zagro¿on¹ faun¹ i flor¹ s¹ w wielu dziedzinach du¿o
bardziej rygorystyczne od zapisów Konwencji.
Pocz¹wszy od 1 maja 2004 roku dziesiêæ nowych
pañstw cz³onkowskich UE zobowi¹zanych bêdzie
do pe³nego wdro¿enia oraz egzekwowania tych
regulacji. Nie wszystkie z nich s¹ jednak do tego
przygotowane. Problemy, które wymagaj¹ jak
najszybszego rozwi¹zania to m.in.: brak
odpowiednio przeszkolonych s³u¿b oraz procedur
kontroli rynku wewnêtrznego, niedobór œrodków
finansowych, a tak¿e ma³o wydajna kooperacja.
wymiana doœwiadczeñ i informacji pomiêdzy tymi
pañstwami. Mniejsze zaanga¿owanie któregoœ
z krajów Unii podwa¿aæ bêdzie sens stanowienia
prawa o charakterze ponadnarodowym-prawa od
którego w du¿ej mierze zale¿y poziom ochrony
ró¿norodnoœci biologicznej na œwiecie.
Nale¿y pamiêtaæ, ¿e Wspólnota podejmuje przede
wszystkim kroki ustawodawcze, a wykonanie
obowi¹zków w dziedzinie ochrony œrodowiska
ci¹¿y na pañstwach cz³onkowskich. Nowe pañstwa
Wspólnoty stoj¹ wiêc przed ogromnym wyzwaniem,
którego powagi musz¹ byæ œwiadome. Powinny one
zatem w jak najwiêkszym stopniu korzystaæ
z pomocowych instrumentów finansowych Unii
Europejskiej oraz ze wsparcia merytorycznego
i technicznego „piêtnastki”.
Rekomendacje WWF Polska na rzecz ograniczenia
nielegalnego handlu gatunkami zwierz¹t
zagro¿onymi wyginiêciem opracowane zosta³y
z myœl¹ o strukturalnym i instytucjonalnym
przygotowaniu Polski do realizacji przedmiotowych
postanowieñ prawa Unii Europejskiej.
Po 1 maja 2004 roku Unia Europejska stanie siê
najwiêkszym rynkiem dzikiej fauny i flory- rynkiem
zarówno legalnym jak i nielegalnym. Skuteczna
realizacja przepisów CITES na p³aszczyŸnie
europejskiej mo¿liwa jest tylko w drodze œcis³ej oraz
spójnej wspó³pracy. Fundamentem takiej
wspó³pracy jest stworzenie w ka¿dym pañstwie
cz³onkowskim efektywnego systemu kontroli
i monitoringu, któremu towarzyszyæ bêdzie sta³a
1
Tzw. Konwencja Waszyngtoñska (CITES) Konwencja o Miêdzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzêtami i Roœlinami
Gatunków Zagro¿onych Wyginiêciem (www.mos.gov.pl/cites-ma/index.html)
3
I. WSPÓ£PRACA MIÊDZYINSTYTUCJONALNA
NA P£ASZCZYNIE WSPÓLNOTOWEJ I KRAJOWEJ
1. Europejski system wspó³pracy
i wymiany informacji
W³aœciwe funkcjonowanie europejskiego systemu
kontroli obrotu gatunkami zagro¿onymi
wyginiêciem opiera siê na zapewnieniu wspó³pracy
oraz wymiany informacji na temat stanowienia
i egzekwowania przepisów prawa z zakresu ochrony
dzikiej fauny i flory. KoniecznoϾ harmonizacji
dzia³añ podyktowana jest charakterem jednolitego
rynku wewnêtrznego UE, w tym przede wszystkim
brakiem granic wewnêtrznych, wzrostem znaczenia
kontroli na granicach zewnêtrznych oraz potrzeb¹
wzmocnionej i aktywnej kooperacji s³u¿b
odpowiedzialnych za wykonywanie przepisów
CITES.
1.1 Rozporz¹dzenia Wspólnoty Europejskiej
Podstaw¹ wymiany informacji jest Rozporz¹dzenie
Rady (WE) 338/97. Zgodnie z Art. 15 tego
Rozporz¹dzenia Komisja Europejska oraz pañstwa
cz³onkowskie zobowi¹zane zosta³y do wzajemnej
wymiany informacji niezbêdnych przy wdra¿aniu
tego Rozporz¹dzenia. Artyku³ ten ma zastosowanie
w zwi¹zku z Art. 20 Rozp. 338/97 (postanowienia
koñcowe). W myœl Art. 20 ka¿de pañstwo
cz³onkowskie powinno notyfikowaæ Komisji oraz
Sekretariatowi Konwencji Waszyngtoñskiej
przepisy, instrumenty prawne oraz œrodki, które
przyjê³o w celu implementacji i egzekwowania
niniejszego Rozporz¹dzenia. Komisja
odpowiedzialna jest za przekazywanie tych
informacji pozosta³ym krajom Wspólnoty.
Analogicznie do Rozp. 338/97 (Art. 20), Art. 44
2
Rozp. Komisji (WE) 1808/2001 stanowi,
co nastêpuje: „Ka¿de pañstwo cz³onkowskie bêdzie
powiadamiaæ Komisjê i Sekretariat Konwencji
o postanowieniach, które przyjmuje ono
w szczególnoœci do wdro¿enia niniejszego
Rozporz¹dzenia [1808/2001-przypis autora] oraz
o wszystkich u¿ytych instrumentach prawnych
i œrodkach podjêtych do jego wdro¿enia
i przestrzegania. Komisja bêdzie przekazywaæ
te informacje do wiadomoœci innych pañstw
cz³onkowskich.”
Pañstwa cz³onkowskie informuj¹ tak¿e Komisjê
o wszystkich krokach podjêtych przez kompetentne
w³adze w stosunku do powa¿nych naruszeñ
Rozporz¹dzenia 338/97 (Art. 14), w³¹czaj¹c w to
zatrzymania i konfiskaty okazów CITES. Komisja
bêdzie zwraca³a uwagê kompetentnym organom
pañstw cz³onkowskich na wszelkie kwestie, których
wyjaœnienie uzna za niezbêdne w œwietle
postanowieñ Rozporz¹dzenia. Pañstwa
cz³onkowskie informowaæ bêd¹ Komisjê o wyniku
ka¿dego istotnego dochodzenia.
Art. 6 Rozporz¹dzenia stanowi z kolei, ¿e je¿eli
pañstwo cz³onkowskie odrzuci wniosek o wydanie
zezwolenia lub œwiadectwa z przyczyn istotnych dla
celów niniejszego Rozporz¹dzenia, powiadomi ono
Komisjê o tym odrzuceniu i jego powodach.
Komisja przeka¿e innym pañstwom cz³onkowskim
otrzymane informacje, aby zapewniæ jednolite
wdra¿anie niniejszego Rozporz¹dzenia.
Wszystkie przedstawione powy¿ej artyku³y
potwierdzaj¹ znaczenie wspó³pracy oraz polityki
informacyjnej w relacjach pañstwa cz³onkowskie
-Komisja Europejska, tym bardziej, ¿e na mocy
Art. 39 Rozp. 1808/2001 „Pañstwa cz³onkowskie
bêd¹ zbieraæ dane o importach do, oraz eksportach
i reeksportach ze Wspólnoty, które mia³y miejsce na
podstawie zezwoleñ i œwiadectw wydanych przez
ich organy administracyjne, bez wzglêdu na
faktyczne miejsce wprowadzenia lub (re-)eksportu.
Pañstwa cz³onkowskie bêd¹, w zgodnoœci
z Artyku³em 15 ust.4 lit. (a) Rozporz¹dzenia 338/97,
podawaæ te informacje (za dany rok kalendarzowy)
do wiadomoœci Komisji przed dniem 15 czerwca
roku nastêpnego, dla gatunków w aneksach A, B i C
tego Rozporz¹dzenia, w skomputeryzowanej formie
i zgodnie ze wskazówkami wydanymi przez
Sekretariat Konwencji do przygotowywania
i przedk³adania rocznych raportów CITES. Raporty
te bêd¹ obejmowaæ informacje o przesy³kach
zatrzymanych i skonfiskowanych.” Rozdz. VII
Rozp. 1808/2001 nak³ada na pañstwa cz³onkowskie
szereg obowi¹zków, zwi¹zanych z uwzglêdnieniem
w raportach odpowiednich danych, takich jak rejestr
udzia³u procentowego okazów z gatunków
wymienionych w aneksach A i B Rozp. 338/97, które
by³y martwe w chwili wprowadzania do Wspólnoty.
2
Rozporz¹dzenie 1808/2001 jest regulacj¹ szczegó³ow¹ w stosunku do Rozporz¹dzenia 338/97. Jeszcze w tym roku
zostanie ono zast¹pione wersj¹ znowelizowan¹
4
18 sierpnia 2003 roku Komisja Europejska przyjê³a
nowe Rozporz¹dzenie nr 1497/2003, zmieniaj¹ce
Rozporz¹dzenie 338/97. Nowe Rozporz¹dzenie
zawiera notê odnoœnie interpretacji aneksów A-D
oraz ich zaktualizowane wersje.
umo¿liwieniu temu pañstwu przedstawienia swego
stanowiska. Je¿eli dane pañstwo nie zastosuje siê
do opinii w terminie okreœlonym przez Komisjê,
ta ostatnia kieruje sprawê do Trybuna³u
Sprawiedliwoœci.”
1.2 Kontrola przestrzegania prawa UE
„Jak zauwa¿a C. Mik (odwo³uj¹c siê do bogatego
orzecznictwa Trybuna³u Sprawiedliwoœci) pojêcie
»zobowi¹zania wynikaj¹ce z Traktatu« obejmuje
swoim zakresem »zarówno naruszenia prawa
pierwotnego, jak te¿ prawa wtórnego, norm
miêdzynarodowych wi¹¿acych Wspólnoty, w tym
zw³aszcza umów miêdzynarodowych, oraz zasad
ogólnych prawa miêdzynarodowego«. Poprzez
niewype³nianie zobowi¹zañ nale¿y rozumieæ
zarówno dzia³anie jak i zaniechanie dzia³ania
(w zakresie legislacyjnym, wykonawczym i
s¹dowym) przez pañstwa cz³onkowskie UE (tj.
organy administracji centralnej, regionalnej, organy
samorz¹dowe, jak te¿ niekiedy podmioty
o charakterze prywatnym pe³ni¹ce funkcje
5
publiczne).”
Z dniem 1 maja 2004 Polska zobowi¹zana bêdzie do
przestrzegania przepisów prawa UE, w tym tak¿e
przedmiotowych rozporz¹dzeñ z zakresu CITES.
Naruszenie tych przepisów stanowiæ bêdzie dla
Komisji Europejskiej podstawê do wszczêcia
przeciwko Polsce postêpowania z Art. 226 Traktatu
ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹.
„Postêpowanie rozpoczyna czêœæ nieformalna,
w której Komisja (otrzymawszy informacjê
o naruszeniu prawa WE) nawi¹zuje kontakt
z przedstawicielami pañstwa cz³onkowskiego przy
Wspólnotach Europejskich. Jeœli na tym etapie
porozumienie nie zostanie osi¹gniête, rozpoczyna
siê formalna czêœæ procedury administracyjnej.
Punktem wyjœcia jest przedstawienie pañstwu
cz³onkowskiemu zarzutów w tzw. piœmie
ostrzegawczym [..]. Poza opisem zarzucanego
naruszenia europejskiego prawa wspólnotowego list
zawiera równie¿ wezwanie do przedstawienia
kontrargumentów oraz precyzuje stosowny termin.
Jeœli na tym etapie nie dojdzie do porozumienia,
Komisja Europejska przedstawia umotywowan¹
opiniê, w której przedstawia w sposób spójny
i szczegó³owy zarzuty oraz ich uzasadnienie.
Okreœla równie¿ termin dla pañstwa
cz³onkowskiego do ustosunkowania siê do
zarzutów. W przypadku gdy przedstawione zarzuty
nie zostan¹ usuniête przez pañstwo cz³onkowskie
we wskazanym w opinii terminie, zgodnie z
postanowieniami Art. 226, Komisja Europejska
mo¿e wszcz¹æ postêpowanie s¹dowe przed
3
Europejskim Trybuna³em Sprawiedliwoœci” .
Art. 226 Traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê
Europejsk¹ postanawia, ¿e:
„Je¿eli, zdaniem Komisji, którekolwiek z Pañstw
Cz³onkowskich nie wype³nia swych zobowi¹zañ
wynikaj¹cych z niniejszego Traktatu, przedstawia
ona uzasadnion¹ opiniê w tej sprawie po uprzednim
3
4
1.3 Komputerowy system wydawania zezwoleñ
i œwiadectw CITES
Zgodnie z Art. 39 Rozp. 1808/2001 pañstwo
cz³onkowskie zobowi¹zane jest do wdro¿enia
systemu, umo¿liwiaj¹cego elektroniczne
przesy³anie rocznych raportów, zawieraj¹cych dane
o wydanych zezwoleniach eksportowych,
reeksportowych i importowych. System ten
powinien zawieraæ bazy danych, uwzglêdniaj¹ce
potrzeby kontroli i monitoringu krajowego. Dostêp
do niego powinni posiadaæ kompetentni
funkcjonariusze s³u¿b celnych i policyjnych,
Inspekcja Weterynaryjna oraz starostwa powiatowe.
1.4 Rola przedstawicieli polskich instytucji
we wspólnotowych cia³ach CITES
Przedstawiciele polskich organów
administracyjnych i naukowych bêd¹ braæ czynny
udzia³ w pracach grup i komitetów funkcjonuj¹cych
na p³aszczyŸnie wspólnotowej (Komitet ds. Handlu
Dzik¹ Faun¹ i Flor¹, Grupa ds. Przegl¹du
6
Naukowego i Grupa ds. Wdra¿ania ). Prace te maj¹
formê regularnych spotkañ, podczas których
£azowski Adam „ Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot Europejskich” str. 161; Zakamycze 2002
Mik Cezary „Europejskie prawo wspólnotowe” str. 740; C.H. Beck, Warszawa 2000
5
£azowski Adam „ Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot Europejskich” str. 160; Zakamycze 2002
6
Committee on Trade in Wild Fauna and Flora (www.europa.eu.int/comm/environment/cites/ctwff_en.htm), Scientific
Review Group (www.europa.eu.int/comm/environment/cites/srg_en.htm), Enforcement Group
(http://www.europa.eu.int/comm/environment/cites/eg_en.htm)
4
5
dyskutowane s¹ kluczowe zagadnienia z zakresu
egzekwowania prawa CITES oraz podejmowane s¹
decyzje, których realizacja pozwala na spójne
funkcjonowanie systemu kontroli. Dotyczy to np.
regu³ interpretacyjnych oraz wyk³adni prawa
CITES, problemów natury implementacyjnej czy
wrêcz wstrzymywania importu w stosunku do
okreœlonych okazów (w drodze negatywnych opinii
Grupy ds. Przegl¹du Naukowego).
Powiêkszona Unia Europejska, jeszcze bardziej
ni¿ dot¹d, potrzebowa³a bêdzie dostêpu do takich
informacji jak: kierunki rozwoju nielegalnego
handlu gatunkami CITES, metody przemytu i szlaki
przerzutowe, techniki monitoringowe i œledcze oraz
ekspertyzy z zakresu identyfikacji okazów.
Podstawowym warunkiem efektywnej wspó³pracy
na p³aszczyŸnie wspólnotowej jest umo¿liwienie
wymiany wiedzy, doœwiadczeñ i technik
operacyjnych pomiêdzy „starymi” a „nowymi”
cz³onkami UE. Odbywaæ siê to bêdzie poprzez
organizacjê seminariów i wyk³adów, odbywanie
wizyt studialnych, a tak¿e realizacjê projektów dwui wielostronnych. Przy pomocy o charakterze
finansowym i merytorycznym ze strony Komisji
Europejskiej oraz „starych” pañstw cz³onkowskich
mo¿liwe stanie siê przeszkolenie i wyposa¿enie
kompetentnych s³u¿b, przygotowanie sprawnie
funkcjonuj¹cego systemu wsparcia technicznego
i informacyjnego. Z uwagi na powszechnie
wystêpuj¹cy problem niedoboru œrodków
finansowych w pañstwach kandyduj¹cych,
wskazane bêdzie równie¿ wykorzystanie
programów pomocowych oferowanych przez UE
oraz niektóre pañstwa 15-tki (dla pañstw
kandyduj¹cych rolê tak¹ spe³nia³y ju¿ nastêpuj¹ce
programy: PHARE, TAIEX, DANCEE).
Waszyngtoñskiej, stosownych przepisów prawa
wspólnotowego oraz prawa polskiego (Rozp. Rady
(WE) 338/97 - pkt. 14 preambu³y,Art. 15 iArt. 20).
Organem g³ównym jest w Polsce Ministerstwo
Œrodowiska. Jest ono zobowi¹zane do wdra¿ania
przepisów rozporz¹dzeñ Unii Europejskiej. Pañstwo
cz³onkowskie mo¿e równie¿ wyznaczyæ dodatkowe
organy administracyjne lub inne kompetentne
organy, bior¹ce udzia³ we wdra¿aniu rozporz¹dzeñ.
W tym przypadku g³ówny organ administracyjny
jest odpowiedzialny za przekazywanie organom
pomocniczym wszelkich informacji niezbêdnych do
odpowiedniego stosowania przepisów rozporz¹dzeñ
wspólnotowych (Art. 13 pkt.1b Rozporz¹dzenia
Rady (WE) 338/97).
2. Koordynacja dzia³añ krajowych
Zapewnienie skutecznej ochrony zagro¿onych
gatunków dzikiej fauny i flory, poprzez
uregulowanie obrotu nimi, wymaga
skoordynowania dzia³añ nie tylko na p³aszczyŸnie
miêdzynarodowej, ale równie¿ krajowej.
Koordynacja powinna obj¹æ wszystkie organy
i instytucje, posiadaj¹ce kompetencje zwi¹zane
z egzekwowaniem postanowieñ Konwencji
6
2.1 Utworzenie Forum Koordynacji
Pe³nienie zadañ, zwi¹zanych z wdra¿aniem prawa
wspólnotowego w zakresie obrotu gatunkami
zagro¿onymi wyginiêciem, mo¿liwe jest tylko
w drodze utworzenia odpowiedniego forum.
W ramach tej grupy nale¿y zapewniæ koordynacjê
dzia³añ, regularn¹ komunikacjê, wymianê
informacji i doœwiadczeñ. System powinien
obejmowaæ przedstawicieli administracji rz¹dowej
(Ministerstwo Œrodowiska, Policja, S³u¿ba Celna,
Inspekcja Weterynaryjna) oraz organizacji
spo³ecznych. Celem nadrzêdnym tej grupy powinno
byæ wspieranie sieci s³u¿b celnych, policyjnych
i weterynaryjnych, zajmuj¹cych siê sprawami
CITES, poprzez organizacjê szkoleñ, dzia³alnoœæ
informacyjn¹, organizacjê regularnych spotkañ,
wydawanie biuletynu czy instrukta¿y. Podczas
pierwszych spotkañ musz¹ zostaæ ustalone przede
wszystkim takie kwestie jak: prawne, finansowe
i personalne formy oraz mo¿liwoœci wspó³pracy,
a tak¿e zakres, charakter i warunki wspó³pracy (czyli
model wspó³pracy). Za przyk³ad mo¿e s³u¿yæ
brytyjskie „Partnerstwo na rzecz zwalczania
7
przestêpstw przeciwko dzikiej faunie i florze” .
Powo³anie tego rodzaju partnerstwa umo¿liwi
skuteczne egzekwowanie przepisów
wspólnotowych i krajowych, a tak¿e u³atwi
Ministerstwu Œrodowiska wywi¹zywanie siê
ze zobowi¹zañ na³o¿onych przez prawo
wspólnotowe. Organizowanie regularnych spotkañ
pozwoli na wymianê informacji oraz uaktualnianie
wiedzy w oparciu o prace grup i komitetów
funkcjonuj¹cych na p³aszczyŸnie wspólnotowej
(Komitet ds. Handlu Dzik¹ Faun¹ i Flor¹, Grupa ds.
Przegl¹du Naukowego i Grupa ds. Wdro¿enia).
Bardzo istotne jest zapewnienie w³aœciwej
wspó³pracy polskich delegatów do tych grup z
cz³onkami Forum Koordynacji oraz komunikowanie
ustaleñ przyjêtych przez cia³a wspólnotowe
instytucjom i s³u¿bom krajowym.
7
Partnership forAction against Wildlife Crime, PAW (www.defra.gov.uk/paw)
7
II. RAMY INSTYTUCJONALNE, SYSTEM KONTROLI I MONITOROWANIA
1. System kontroli - prezentacja systemu
kompetencji
W czêœci tej zostanie omówiony system kompetencji
w zakresie przeprowadzania kontroli i zatrzymañ
(granice pañstwa, sklepy i gie³dy zoologiczne,
oœrodki hodowli).
1.1 Inspekcja Weterynaryjna
W œwietle obowi¹zuj¹cych przepisów (Ustawa
o ochronie zwierz¹t, a tak¿e Ustawa o zwalczaniu
chorób zakaŸnych zwierz¹t, badaniu zwierz¹t
rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej)
Inspekcja Weterynaryjna powinna byæ bardzo
wa¿nym elementem systemu kontroli.
Jej uprawnienia, zadania i organizacjê regulowaæ
bêdzie od 1 maja 2004 roku Ustawa z dnia
29 stycznia 2004 o Inspekcji Weterynaryjnej.
Do zakresu dzia³ania Inspekcji Weterynaryjnej
nale¿y zapobieganie chorobom zakaŸnym zwierz¹t,
sprawowanie weterynaryjnej kontroli granicznej,
sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem
warunków weterynaryjnych, sprawowanie nadzoru
nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierz¹t,
sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem zasad
identyfikacji i rejestracji zwierz¹t oraz kontroli ich
przemieszczania. G³ówny Lekarz Weterynarii
organizuje szkolenia dla pracowników Inspekcji
Weterynaryjnej oraz wydaje instrukcje okreœlaj¹ce
sposób postêpowania organów Inspekcji
Weterynaryjnej.
W sprawach zwi¹zanych z wykonywaniem zadañ
i kompetencji Inspekcji Weterynaryjnej organem
w³aœciwym jest powiatowy lub graniczny lekarz
weterynarii. Pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej
w zakresie wykonywania zadañ okreœlonych
w ustawie maj¹ prawo do:
! wstêpu do wszelkich miejsc przebywania
zwierz¹t,
! ¿¹dania pisemnych lub ustnych informacji,
! ¿¹dania okazywania i udostêpniania
dokumentów.
8
Organy Inspekcji Weterynaryjnej wspó³pracuj¹
przy wykonywaniu swoich zadañ z w³aœciwymi
organami Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej
i Inspekcji Farmaceutycznej, Inspekcji Handlowej,
Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Jakoœci
Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo¿ywczych oraz
jednostkami samorz¹du terytorialnego (wspó³praca
ze starostwem po¿¹dana jest tym bardziej,
¿e do zadañ Inspekcji nale¿y sprawowanie kontroli
nad przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji
zwierz¹t oraz kontroli ich przemieszczania).
Inspekcja Weterynaryjna mo¿e dodatkowo
inicjowaæ, organizowaæ i prowadziæ dzia³alnoœæ
oœwiatowo-informacyjn¹ dla podmiotów
podlegaj¹cych jej nadzorowi oraz popularyzowaæ
przepisy z zakresu zwalczania chorób zakaŸnych
zwierz¹t oraz ochrony zwierz¹t.
1.1.1. Rynek wewnêtrzny - kontrola podmiotów
prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie hodowli
o r a z h a n d l u g a t u n k a m i z a g ro ¿ o n y m i
wyginiêciem
Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór
nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierz¹t
(na podst. Art. 34a Ustawy o ochronie zwierz¹t,
a tak¿e odpowiednich przepisów Ustawy
o zwalczaniu chorób zakaŸnych zwierz¹t, badaniu
zwierz¹t rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej). Przepisy Ustawy o ochronie
8
przyrody , dotycz¹ce gatunków zagro¿onych
wyginiêciem, wchodz¹ w zakres przepisów
o ochronie zwierz¹t. Inspekcja Weterynaryjna
bêdzie mia³a zatem kompetencje obejmuj¹ce
kontrolê podmiotów zajmuj¹cych siê sprzeda¿¹ oraz
hodowl¹ okazów CITES. Brak dokumentacji
stwierdzaj¹cej legalnoœæ pochodzenia okazu
stanowiæ bêdzie naruszenie przepisów Ustawy
o ochronie przyrody (Art. 64 ust. 9 Ustawy
o ochronie przyrody).
Równie¿ Ustawa o zwalczaniu chorób zakaŸnych,
badaniu zwierz¹t rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej obejmuje zakresem swej regulacji
okazy gatunków CITES.
Nowa Ustawa o ochronie przyrody obowi¹zuje od 1 maja 2004.
8
Potwierdza to ustawowa definicja zwierz¹t
zArt.2.(2), zgodnie z któr¹ s¹ to:
„ssaki l¹dowe i ptaki uznane za zwierzêta
gospodarskie na podstawie przepisów o hodowli
i rozrodzie zwierz¹t gospodarskich, zwierzêta
domowe i udomowione, ryby, owady u¿ytkowe,
skorupiaki i miêczaki, zwierzêta laboratoryjne,
zwierzêta ³owne i inne wolno ¿yj¹ce, zwierzêta
znajduj¹ce siê w parkach zwierzêcych, w ogrodach
zoologicznych, cyrkach, wprowadzane na rynek
oraz zwierzêta dzikie utrzymywane przez
cz³owieka”.
Okazy CITES s¹ „zwierzêtami wprowadzanymi
na rynek”. „Wprowadzanie na rynek” (Art.2 poz.17)
jest to oferowanie towarów (zwierz¹t) do sprzeda¿y,
przechowywanie lub dostarczanie towarów
z zamiarem sprzeda¿y podmiotowi nabywaj¹cemu
w celach zwi¹zanych z wykonywaniem dzia³alnoœci
gospodarczej.
Nale¿y zaznaczyæ, ¿e jest to ustawa o zwalczaniu
chorób zakaŸnych, w zwi¹zku z czym powinna ona
jak najbardziej znajdowaæ zastosowanie do okazów
CITES, z uwagi na mo¿liwoœæ wystêpowania u nich
takich chorób jak: niebezpieczna dla ludzi
chlamydioza czyli choroba papuzia, a tak¿e gruŸlica
lub salmonella wystêpuj¹ce u ¿ó³wi greckich
czy stepowych.
W Art. 5 Ustawy o zwalczaniu chorób zakaŸnych,
badaniu zwierz¹t rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej czytamy m.in., ¿e „podmioty
podejmuj¹ce dzia³alnoœæ lub zajmuj¹ce siê [..]
skupem i sprzeda¿¹ zwierz¹t [..] s¹ zobowi¹zane
zg³osiæ w³aœciwemu powiatowemu lekarzowi
weterynarii zamiar rozpoczêcia dzia³alnoœci
w terminie co najmniej 30 dni przed jej
rozpoczêciem i zaprzestanie dzia³alnoœci w terminie
7 dni od jej zaprzestania. Powiatowy lekarz
weterynarii prowadzi rejestr tych podmiotów.”
Oznacza to, ¿e obowi¹zek takiej rejestracji dotyczy
wszelkich podmiotów zajmuj¹cych siê skupem
i sprzeda¿¹ zwierz¹t, przy czym nie wydaje siê
zasadne, aby podmiot musia³ zajmowaæ siê
jednoczeœnie skupem i sprzeda¿¹; mo¿e zajmowaæ
siê np. hodowl¹ i sprzeda¿¹. Wynika z tego,
¿e rejestracji podlegaj¹ podmioty zajmuj¹ce siê
sprzeda¿¹, tzn. importerzy, sklepy, a tak¿e hodowle.
Rejestr prowadzi powiatowy lekarz weterynarii,
w oparciu o Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z 8 stycznia 2003 roku w sprawie
rejestru podmiotów, prowadz¹cych niektóre rodzaje
dzia³alnoœci dotycz¹ce zwierz¹t i produktów
9
pochodnych. Powiatowy lekarz weterynarii mo¿e
w ka¿dym czasie kontrolowaæ, czy spe³nione s¹
warunki weterynaryjne, uwzglêdniaj¹ce wymagania
danego gatunku. Jest to wa¿na kompetencja, z uwagi
na bezpieczeñstwo i zdrowie zarówno zwierz¹t, jak i
ludzi. Je¿eli dzia³alnoœæ prowadzona jest niezgodnie
z warunkami weterynaryjnymi, powiatowy lekarz
weterynarii mo¿e wydaæ decyzjê administracyjn¹
nakazuj¹c¹ usuniêcie uchybieñ lub wstrzymuj¹c¹
prowadzenie dzia³alnoœci do czasu ich usuniêcia.
Je¿eli podmiot nie stosuje siê do zaleceñ zawartych
w decyzji, powiatowy lekarz weterynarii mo¿e
zakazaæ, w drodze decyzji, dalszego prowadzenia
dzia³alnoœci.
Obowi¹zek rejestracji podmiotów zajmuj¹cych siê
importem zwierz¹t z gatunków CITES znajduje
uzasadnienie w œwietle postanowieñ
Rozporz¹dzenia Rady (WE) 338/97, zgodnie
z którymi podmiot wystêpuj¹cy z wnioskiem
o wydanie zezwolenia na import okazów z Aneksu B
obowi¹zany jest do przedstawienia dokumentacji
potwierdzaj¹cej, ¿e pomieszczenie przeznaczone
dla ¿ywego okazu w miejscu przeznaczenia jest
w³aœciwie wyposa¿one, aby zapewniæ mu
odpowiedni¹ ochronê i opiekê. Dokumentacjê tak¹
powinien sporz¹dzaæ urzêdowy lekarz weterynarii,
sprawuj¹cy nadzór nad danym podmiotem.
Rejestracja hodowli ma równie¿ znaczenie z punktu
widzenia wydawania zaœwiadczeñ
potwierdzaj¹cych urodzenie zwierzêcia w hodowli.
Jest to problem, któremu poœwiêca siê zbyt ma³o
uwagi, co w konsekwencji mo¿e doprowadzaæ do
czêstych przypadków naruszania prawa. Procedura
i warunki wydawania takich zaœwiadczeñ nie s¹
bowiem nigdzie uregulowane, nie ma równie¿
wzoru takiego zaœwiadczenia.
W praktyce bywa tak, ¿e powiatowy lekarz
weterynarii wydaje takie zaœwiadczenia np.
w oparciu o oœwiadczenie weterynarza opiekuj¹cego
siê dan¹ hodowl¹, co jest sytuacj¹ nie do
zaakceptowania. Stosowanie takiego rozwi¹zania
stanowi naruszenie Ustawy o zwalczaniu chorób
zakaŸnych, badaniu zwierz¹t rzeŸnych i miêsa oraz
o Inspekcji Weterynaryjnej. Urzêdowy lekarz
weterynarii nie mo¿e bowiem poœwiadczaæ
w œwiadectwie zdrowia zwierz¹t lub innym
dokumencie weterynaryjnym danych, których
sprawdzenie nie jest mo¿liwe, oraz podpisywaæ
œwiadectw zdrowia lub innych dokumentów
weterynaryjnych in blanco, lub dokumentów
dotycz¹cych towarów, których nie kontrolowa³ lub
których kontrola nie nale¿a³a do jego w³aœciwoœci.
Przepis ten (Art. 41a ust. 1 Ustawy o zwalczaniu
chorób zakaŸnych, badaniu zwierz¹t rzeŸnych
i miêsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej) ma
decyduj¹ce znaczenie w przypadku wystawiania
zaœwiadczeñ o urodzeniu zwierz¹t w hodowli. Wi¹¿e
siê on bezpoœrednio z Art. 24 Rozp. Komisji (WE)
1808/2001, który postanawia, ¿e (z zastrze¿eniem
artyku³u 25) okaz gatunku zwierz¹t bêdzie uwa¿any
za bêd¹cy urodzonym i hodowanym w niewoli
wy³¹cznie, kiedy w³aœciwy organ administracyjny,
w konsultacji z w³aœciwym organem naukowym
pañstwa cz³onkowskiego, którego to dotyczy, ma
pewnoœæ, ¿e jest on potomkiem lub pochodzi
z potomstwa urodzonego lub w inny sposób
wytworzonego w kontrolowanym œrodowisku, albo
z rodziców, którzy byli sparowani lub mieli gamety
w inny sposób przeniesione do kontrolowanego
œrodowiska, je¿eli rozmna¿anie jest p³ciowe, albo z
rodziców, którzy znajdowali siê w kontrolowanym
œrodowisku, kiedy zapocz¹tkowano rozwój
potomstwa, je¿eli rozmna¿anie nie jest p³ciowe.
Artyku³ 25 Rozp. Komisji (WE) 1808/2001 stanowi
natomiast, ¿e tam, gdzie do celów artyku³u 24,
artyku³u 32 lit. (a) lub artyku³u 33 ust. 1, w³aœciwy
organ administracyjny uwa¿a za niezbêdne
dowodzenie przodków zwierzêcia poprzez analizê
krwi lub innej tkanki, analizy takie lub niezbêdne
próbki bêd¹ uczynione dostêpnymi w sposób
nakazany przez ten organ. W takim stanie prawnym
urzêdowy lekarz weterynarii mo¿e wydawaæ
zaœwiadczenia o urodzeniu w hodowli tylko
w sytuacji, kiedy jest przekonany, ¿e zosta³y
spe³nione powy¿sze warunki. Mo¿liwe jest to
jedynie w przypadku, gdy lekarz ten sprawuje sta³¹
kontrolê nad hodowl¹.
Tak wiêc hodowle powinny byæ przede wszystkim,
na podstawie przepisów Ustawy o zwalczaniu
chorób zakaŸnych zwierz¹t, badaniu zwierz¹t
rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej,
rejestrowane w rejestrze powiatowego lekarza
weterynarii. Po drugie powiatowy lekarz weterynarii
powinien byæ powiadamiany jeszcze przed
urodzeniem siê nowych okazów, a po ich urodzeniu
powinien osobiœcie potwierdzaæ ich pochodzenie
z hodowli. W przypadku ptaków czy jajorodnych
gadów powinien z³o¿yæ dwie wizyty u hodowcy
- w trakcie inkubacji i po wylêgu.
Powiatowy lekarz weterynarii powinien byæ osob¹
posiadaj¹c¹ odpowiedni¹ wiedzê z zakresu hodowli
zwierz¹t egzotycznych. Wynika z tego koniecznoœæ
przeszkolenia s³u¿b weterynaryjnych. Szkolenia te
powinien zaplanowaæ G³ówny Lekarz Weterynarii,
odpowiedzialny za ich organizacjê. Organ Inspekcji
Weterynaryjnej mo¿e jednak (na podst. Art. 44
Ustawy o zwalczaniu chorób zakaŸnych zwierz¹t,
badaniu zwierz¹t rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej) wyznaczaæ na czas okreœlony
lekarzy weterynarii nie bêd¹cych pracownikami
Inspekcji Weterynaryjnej do wykonywania
n i e k t ó r y c h c z y n n o œ c i . O rg a n I n s p e k c j i
Weterynaryjnej okreœla rodzaj i zakres czynnoœci
oraz prowadzi listê osób wyznaczonych do ich
wykonywania. Przepis ten umo¿liwia wspó³pracê
Inspekcji Weterynaryjnej z lekarzami weterynarii,
posiadaj¹cymi odpowiednie kwalifikacje i wiedzê
o gatunkach CITES. Pracownicy Inspekcji
Weterynaryjnej oraz osoby wyznaczone
na podstawie Art. 44, w zakresie wykonywania
zadañ okreœlonych w ustawie, podlegaj¹ szczególnej
ochronie prawnej, przewidzianej w odrêbnych
przepisach dla funkcjonariuszy publicznych.
W stosunku do okazów z Aneksu A (Rozp. 338/97),
urodzonych w hodowli dla celów komercyjnych,
Rozporz¹dzenie 1808/2001 wprowadza obowi¹zek
znakowania. Zgodnie z Art. 34 tego Rozporz¹dzenia
wydawanie œwiadectw, umo¿liwiaj¹cych sprzeda¿
takich okazów, dopuszczalne jest wy³¹cznie
w przypadku w³aœciwego oznakowania okazu
sprecyzowanego wArt. 36.
1.1.2 Weterynaryjna kontrola graniczna
Z dniem 1 maja 2004 roku wchodzi w ¿ycie Ustawa
z dnia 27 sierpnia 2003 roku o Weterynaryjnej
Kontroli Granicznej, uchylaj¹ca odpowiednie
przepisy w tym zakresie z Ustawy o zwalczaniu
chorób zakaŸnych zwierz¹t, badaniu zwierz¹t
rzeŸnych i miêsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.
Zgodnie zArt. 4 tej Ustawy:
! „Ka¿d¹ przesy³kê produktów lub przesy³kê
zwierz¹t wprowadzan¹ z pañstw trzecich poddaje
siê weterynaryjnej kontroli granicznej.
! Przesy³ki produktów lub przesy³ki zwierz¹t
wprowadza siê z pañstw trzecich przez graniczny
posterunek kontroli, z uwzglêdnieniem przepisów
prawa celnego oraz przepisów odrêbnych.
! Osoba odpowiedzialna za przesy³kê,
z wyprzedzeniem co najmniej jednego dnia
roboczego, informuje, w formie pisemnej lub za
pomoc¹ elektronicznych noœników informacji,
urzêdowego lekarza weterynarii w granicznym
posterunku kontroli przejœcia granicznego, przez
które przesy³ka zwierz¹t lub przesy³ka produktów
ma zostaæ wprowadzona, o przewidywanym
czasie przywozu, rodzaju i iloœci przywo¿onej
przesy³ki produktów lub przesy³ki zwierz¹t.”
10
Roœlinami Gatunków Zagro¿onych Wyginiêciem
powinny byæ transportowane zgodnie
z postanowieniami tej Konwencji. Natomiast
w przypadku transportu drog¹ lotnicz¹ zwierzêta
powinny byæ przewo¿one w kontenerach, zagrodach
lub przegrodach (klatkach) odpowiednich dla
poszczególnych gatunków, z uwzglêdnieniem
wymagañ okreœlonych przez Miêdzynarodowe
Zrzeszenie PrzewoŸników Lotniczych (IATA),
og³aszanych zgodnie z ustaw¹ z dnia 3 lipca 2002
roku - Prawo lotnicze.
Tak wiêc osoba odpowiedzialna za przesy³kê
powinna informowaæ granicznego lekarza
weterynarii o planowanym czasie przywozu.
Obowi¹zek ten jest bardzo istotny z punktu widzenia
przywozu okazów z gatunków CITES, poniewa¿
weterynaryjnej kontroli zwierz¹t z tych gatunków
powinien dokonywaæ lekarz posiadaj¹cy stosown¹
wiedzê w tym przedmiocie. Od 1 maja 2004 roku
polscy lekarze graniczni nadzorowaæ bêd¹
wprowadzanie okazów CITES na teren Unii
Europejskiej. Ich rola w europejskim systemie
kontroli wymagaæ bêdzie zatem du¿ego
zaanga¿owania oraz odpowiednich kwalifikacji.
Wi¹¿e siê to z koniecznoœci¹ zorganizowania
odpowiednich szkoleñ oraz przygotowania
materia³ów informacyjnych, zawieraj¹cych
podstawy prawne, opisy gatunków oraz ich rysunki
lub zdjêcia.
Lekarze graniczni bêd¹ równie¿ kontrolowaæ
warunki, w jakich okazy te s¹ transportowane.
Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dnia
6 paŸdziernika 2003 roku w sprawie szczegó³owych
warunków i sposobu transportu zwierz¹t w §30.1.
postanawia, ¿e zwierzêta objête Konwencj¹
o Miêdzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzêtami
9
W Rezolucji Konferencji Stron Konwencji nr 10.21
w sprawie transportu ¿ywych zwierz¹t pañstwa
strony zobowi¹za³y siê, ¿e transport ten bêdzie
odbywa³ siê zgodnie z “Wytycznymi dla transportu
i przygotowania do przesy³ki ¿ywych dzikich
9
zwierz¹t i roœlin” . Zapewnienie odpowiednich
warunków transportu jest kwesti¹ bardzo istotn¹ dla
dobrostanu zwierz¹t. Dlatego te¿ graniczni lekarze
weterynarii powinni zwracaæ na nie szczególn¹
uwagê. Ka¿dy lekarz przeprowadzaj¹cy kontrolê
transportu zwierz¹t powinien mieæ dostêp
do polskiej wersji tych Wytycznych, tym bardziej,
¿e Rozp. 338/97 w Art. 9 pkt. 5 wyraŸnie podkreœla
koniecznoœæ przestrzegania przepisów
wspólnotowych z zakresu ochrony zwierz¹t podczas
transportu. Przepisy te zawarte s¹ w Dyrektywie
Rady z 19 listopada 1991 roku o ochronie zwierz¹t
podczas transportu, transponowanej do polskiego
porz¹dku prawnego w³aœnie w Rozporz¹dzeniu
Ministra Infrastruktury z dnia 6 paŸdziernika 2003
roku w sprawie szczegó³owych warunków i sposobu
transportu zwierz¹t. Na podstawie Wytycznych
graniczny lekarz weterynarii bêdzie móg³ stwierdziæ
ewentualne naruszenie przepisów Ustawy
o ochronie zwierz¹t odnoœnie ich transportu.
Je¿eli weterynaryjna kontrola graniczna wyka¿e,
¿e przesy³ka zwierz¹t nie spe³nia warunków
okreœlonych w przepisach ustawy lub przepisach
odrêbnych, lub taka kontrola wyka¿e inne
nieprawid³owoœci, to graniczny lekarz weterynarii,
po z³o¿eniu wyjaœnieñ przez osobê odpowiedzialn¹
za przesy³kê, wydaje decyzjê w sprawie:
1) udzielenia zwierzêtom schronienia, ich
¿ywienia i pojenia, a je¿eli to niezbêdne tak¿e
leczenia albo
Guidelines for Transport and Preparation for Shipment of Live Wild Animals and Plants
(www.cites.org/eng/resources/transport/index.shtml)
11
2) umieszczenia w stacji kwarantanny lub
w izolacji, albo
3) odes³ania, w okreœlonym terminie, zwierz¹t
poza terytorium Unii Europejskiej, je¿eli zdrowie
zwierz¹t i ich dobro na to pozwol¹.
Powy¿szy przepis z Ustawy o weterynaryjnej
kontroli granicznej (§35) koresponduje z Art. 62
ust.2 Ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z którym
zatrzymane zwierzêta mog¹ byæ przekazywane
do ogrodów zoologicznych lub oœrodków
rehabilitacji zwierz¹t (podmioty uprawnione
do utrzymywania zatrzymanych zwierz¹t wyznaczy
minister w³aœciwy do spraw œrodowiska).
Nale¿y w tym miejscu zauwa¿yæ, ¿e nie
przedstawienie przesy³ki zwierz¹t
do weterynaryjnej kontroli granicznej zagro¿one jest
kar¹ grzywny w wysokoœci do 50 000 z³. Karze
grzywny podlegaæ bêdzie równie¿ osoba
odpowiedzialna za przesy³kê, która nie informuje
o zamiarze przywozu lub przewozu zwierz¹t przez
graniczny posterunek kontroli.
1.2 Policja
Zgodnie z Art. 29 Traktatu o Unii Europejskiej,
jednym z podstawowych celów Unii jest
zapewnienie obywatelom “wolnoœci,
bezpieczeñstwa i sprawiedliwoœci” poprzez
opracowywanie wspólnych dzia³añ pañstw
cz³onkowskich w dziedzinie wspó³pracy policyjnej
i s¹dowej w sprawach karnych. G³ównym sposobem
realizacji tego celu jest zacieœnianie wspó³pracy
miêdzy Policj¹, urzêdami celnymi i innymi
w³aœciwymi organami w pañstwach cz³onkowskich.
Wspó³pracê tê organizuje siê w kontaktach
10
bezpoœrednich oraz za poœrednictwem Europolu .
Wspólne dzia³anie w dziedzinie wspó³pracy
policyjnej obejmuje m.in:
! wspó³pracê operacyjn¹ pomiêdzy
kompetentnymi w³adzami, w³¹cznie z Policj¹,
s³u¿bami celnymi i innymi wyspecjalizowanymi
organami œcigania pañstw cz³onkowskich UE
w odniesieniu do prewencji, wykrywania i œcigania
przestêpstw karnych;
! wspó³pracê i wspólne inicjatywy w dziedzinie
szkolenia, wymiany oficerów ³¹cznikowych,
delegacji, wykorzystania sprzêtu oraz badañ
kryminalistycznych;
! wspóln¹ ocenê konkretnych technik w zwi¹zku
z wykrywaniem powa¿nych form przestêpczoœci
zorganizowanej.
Nieca³e dwa lata temu utworzona zosta³a w
strukturze Europolu Grupa ds. zwalczania
przestêpstw przeciwko dzikiej faunie i flor¿e.
27 stycznia 2003 roku przyjêta zosta³a Decyzja
Ramowa w sprawie prawnokarnej ochrony
œrodowiska, zawieraj¹ca m.in. postanowienia
z zakresu ochrony zagro¿onych gatunków dzikiej
fauny i flory (Art. 2 (f) i kolejne artyku³y Decyzji
Ramowej 2003/80/JHA). W Decyzji tej podkreœla
siê œwiadomoœæ cz³onków Unii Europejskiej jeœli
chodzi o wzrastaj¹c¹ przestêpczoœæ przeciwko
œrodowisku oraz jej skutki. Decyzja ustanawia
szereg celów, które musz¹ zostaæ zrealizowane przez
pañstwa cz³onkowskie, w tym przede wszystkim
wymienia przestêpstwa, w stosunku do których
powinny zostaæ wprowadzone odpowiednio
wysokie sankcje karne, daj¹ce podstawê do
ekstradycji. Wœród przestêpstw tych znajduj¹ siê
równie¿ przestêpstwa przeciwko zagro¿onym
gatunkom dzikiej fauny i flory, które to w naszym
kraju usankcjonowane zosta³y w nowej Ustawie
o ochronie przyrody.
Wyeksponowanie wspó³pracy operacyjnej
prowadzonej przez pañstwa cz³onkowskie
w sprawach CITES œwiadczy o powa¿nym
traktowaniu zasady subsydiarnoœci, zgodnie z któr¹
Wspólnota podejmuje dzia³ania tylko wówczas
i tylko w takim zakresie, w jakim cele
proponowanych dzia³añ nie mog¹ byæ zrealizowane
w sposób wystarczaj¹cy przez pañstwa
cz³onkowskie, natomiast z uwagi na skalê lub skutki
proponowanych dzia³añ mog¹ zostaæ lepiej
zrealizowane na poziomie Wspólnoty. W tym celu
Unia planuje w najbli¿szym czasie powo³anie
nowego cia³a przy istniej¹cej Grupie ds. Wdra¿ania tzw. „Grupy zadaniowej ds. handlu dzik¹ faun¹ i
flor¹” [z ang. Wildlife Trade Task Force], która
bêdzie wspomagaæ Grupê ds. Wdra¿ania w
kwestiach zwi¹zanych z realizacj¹ postanowieñ
prawa unijnego. S³u¿by policyjne krajów unijnych
10
Europol jest miêdzypañstwow¹ instytucj¹ krajów cz³onkowskich ustanowion¹ przez Konwencjê o Europejskim
Urzêdzie Policyjnym z 26 lipca 1995 roku (www.kgp.gov.pl/statys/europol.htm)
12
maj¹ odgrywaæ decyduj¹c¹ rolê w funkcjonowaniu
tej jednostki. Funkcjonariusze ³¹cznikowi bêd¹ mieli
za zadanie u³atwiaæ i przyspieszaæ zbieranie
i wymianê informacji poprzez bezpoœrednie
kontakty miêdzy sob¹ oraz z agendami
kontroluj¹cymi przestrzeganie prawa. Dlatego te¿
Unia Europejska przywi¹zuje ogromn¹ wagê do
wspólnego programu wymiany i szkolenia osób
zajmuj¹cych siê kontrol¹ przestrzegania prawa
oraz osób odpowiedzialnych za zwalczanie
przestêpczoœci zorganizowanej. Szkolenia te
obejmuj¹ zw³aszcza sêdziów, prokuratorów, Policjê
oraz s³u¿by celne. Pañstwa takie jak S³owenia ju¿
wyst¹pi³y na forum Komitetu ds. Handlu Dzik¹
Faun¹ i Flor¹ z proœb¹ o szkolenia i wymianê
doœwiadczeñ, w tym przede wszystkim na temat
policyjnych technik operacyjnych. Polskie s³u¿by
policyjne bêd¹ zaanga¿owane w przygotowywanie
raportów oraz przekazywanie informacji i danych
dotycz¹cych nielegalnego handlu gatunkami
CITES, które bêd¹ u¿yte do celów operacyjnych,
analitycznych oraz statystycznych na p³aszczyŸnie
europejskiej. Zharmonizowane podejœcie organów
policyjnych do wdra¿ania przedmiotowego prawa
UE ma ogromne znaczenie, poniewa¿ tylko z ich
udzia³em mo¿liwa bêdzie kontrola jednolitego
rynku wewnêtrznego w sytuacji, gdy zawiod¹ inne
ogniwa systemu np. z powodu s³abszej kontroli
granicznej w którymœ z pañstw cz³onkowskich.
Wsp³praca ta prowadzona bêdzie przy pomocy
internetowych baz danych oraz serwerów,
dostêpnych wy³¹cznie dla egzekutorów przepisów
CITES.
W razie stwierdzenia przez s³u¿by celne lub
podmioty kompetentne w sprawach
przeprowadzania kontroli na rynku wewnêtrznym
(np. Inspekcjê Weterynaryjn¹) naruszenia przepisów
prawa UE oraz przepisów Ustawy o ochronie
przyrody, do organów Policji bêdzie nale¿a³o
przeprowadzenie postêpowania dochodzeniowego
(gdy wartoœæ przedmiotu przestêpstwa
nie przekracza 50 000 z³otych) lub œledczego, oraz
sporz¹dzenie aktu oskar¿enia (w dochodzeniu),
a tak¿e przeprowadzenie postêpowania w sprawach
o wykroczenia. Nowa Ustawa o ochronie przyrody
wprowadza za naruszenie przepisów UE z zakresu
ochrony gatunków CITES karê pozbawienia
11
wolnoœci od trzech miesiêcy do lat piêciu-jest wiêc
to powa¿ne przestêpstwo. Prowadzenie
postêpowania przygotowawczego w tych sprawach
oraz sporz¹dzanie aktów oskar¿enia bêdzie
zadaniem bardzo odpowiedzialnym, wymagaj¹cym
od funkcjonariuszy Policji specjalistycznej wiedzy
w omawianym zakresie. Dostêp do niej mo¿liwy jest
wy³¹cznie w drodze utworzenia w strukturze Policji
odpowiedniej komórki (np. w Komendzie G³ównej
Policji), zajmuj¹cej siê naruszeniami prawa
z zakresu ochrony dzikiej przyrody, tak jak ma to
miejsce w pozosta³ych krajach UE (np. brytyjska
„Krajowa jednostka ds. przestêpstw przeciw dzikiej
11
przyrodzie ). Jej funkcjonariusze musz¹ byæ
osobami kompetentnymi, odpowiednio
przeszkolonymi i gotowymi do wspó³pracy oraz
reprezentowania polskich s³u¿b policyjnych w
ramach instytucji wspólnotowych. Na dzieñ
dzisiejszy polska Policja nie dysponuje tak¹
komórk¹. Niemo¿liwa wiêc staje siê wspó³praca
policyjna w ramach III filaru Unii Europejskiej w
sprawach CITES, od której tak bardzo zale¿y sukces
w walce z nielegalnym handlem zagro¿onymi
gatunkami.
Wprowadzenie na mocy Ustawy o ochronie
przyrody wysokich sankcji karnych wymaga
stworzenia fachowego zaplecza merytorycznego
w postaci odpowiednio przygotowanej grupy
inspektorów oraz prokuratorów. Akt oskar¿enia
powinien bowiem zawieraæ dok³adne okreœlenie
czynu zarzuconego oskar¿onemu, ze wskazaniem
czasu, miejsca, sposobu i okolicznoœci jego
pope³nienia oraz skutków, a zw³aszcza wysokoœci
powsta³ej szkody. Oszacowanie skutków oraz
wielkoœci powsta³ej szkody ekologicznej, kwestie
zwi¹zane z identyfikacj¹ gatunków, ocena stanów
faktycznych w œwietle obowi¹zuj¹cych przepisów
prawnych (czyli wskazanie przepisów, pod które
zarzucany czyn podpada), metody wykrywcze
i dowodowe to przyk³ady zagadnieñ, w których
powinna siê specjalizowaæ po¿¹dana komórka.
Polscy policjanci z tej grupy bêd¹ bez w¹tpienia
musieli wykazaæ du¿e zaanga¿owanie w zwalczaniu
miêdzynarodowej przestêpczoœci zorganizowanej,
a Unia Europejska wyraŸnie deklaruje, ¿e bêdzie to
zaanga¿owanie konsekwentnie egzekwowa³a
(m.in. w VI Programie dzia³ania w dziedzinie
ochrony œrodowiska Unii Europejskiej).
National Wildlife Crime Intelligence Unit (www.ncis.co.uk/wildlifecrime.asp)
13
1.3 S³u¿ba Celna i Stra¿ Graniczna
G³ównym celem Uk³adu z Schengen jest ca³kowite
zniesienie kontroli na granicach wewnêtrznych
Wspólnoty Europejskiej i przeniesienie oraz
intensyfikacja tej kontroli na granice zewnêtrzne.
Wprowadzenie w ¿ycie Uk³adu z Schengen i jego
Porozumienia Wykonawczego by³o mo¿liwe dziêki
stworzeniu i uruchomieniu sprawnie dzia³aj¹cego
systemu informacyjnego (tzw. SIS). Pozwala on
w praktyce ka¿demu funkcjonariuszowi Stra¿y
Granicznej czy Policji na sprawdzenie, czy dana
osoba, a tak¿e przewo¿one przedmioty, nie s¹
notowane w archiwach policyjnych lub
poszukiwane. System SIS spe³nia wiêc tym samym
rolê centralnego rejestru poszukiwawczego. Nowy
SIS-2, zdolny pomieœciæ dane nowych krajów
cz³onkowskich (w tym Polski), ma powstaæ
do koñca 2005 roku i bêdzie istotnym krokiem na
drodze do przyst¹pienia Polski do Uk³adu.
Rozszerzenie UE znacznie powiêkszy obszar
wolnego rynku oraz przesunie zewnêtrzne granice
na wschód, dziêki czemu nowe kraje akcesyjne bêd¹
odgrywa³y pierwszoplanow¹ rolê w nadzorowaniu
importu gatunków egzotycznych na teren
Wspólnoty. Wschodnia granica UE powiêkszy siê
o jedn¹ trzeci¹ (z 2400 km do 3300 km) i bêdzie
nale¿a³a do siedmiu, a nie jak teraz do trzech pañstw.
W takiej sytuacji kraje, które do tej pory
kontrolowa³y zewnêtrzn¹ wschodni¹ granicê
drastycznie zmniejsz¹ liczbê funkcjonariuszy
celnych.
Efektywna kontrola zewnêtrznych granic UE jest
decyduj¹cym elementem w procesie zapewniania
legalnoœci i w³aœciwej regulacji rynku
wspólnotowego. Od momentu “upadku ¿elaznej
kurtyny” liczne kraje kandydackie sta³y siê jednak
g³ównymi punktami tranzytowymi dla nielegalnego
przewozu zagro¿onych gatunków roœlin i zwierz¹t
z ca³ego œwiata.
ze Wspólnoty okazów gatunków objêtych
niniejszym Rozporz¹dzeniem w celu przydzielenia
im przeznaczenia celnego w rozumieniu
rozporz¹dzenia Rady (EWG) nr 2913/92 oraz
okreœl¹, które urzêdy bêd¹ zajmowaæ siê ¿ywymi
okazami.
2. Wszystkie urzêdy wyznaczone zgodnie z ust. 1
zatrudni¹ wystarczaj¹c¹ liczbê odpowiednio
p r z e s z k o l o n y c h p r a c o w n i k ó w. P a ñ s t w a
Cz³onkowskie zapewni¹, ¿e pomieszczenia s¹
zgodne z odpowiednim prawodawstwem
wspólnotowym w zakresie transportu
i przechowywania ¿ywych zwierz¹t oraz
w razie potrzeby s¹ podejmowane stosowne kroki
w odniesieniu do ¿ywych roœlin.
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e polska S³u¿ba Celne
bêdzie odgrywaæ ogromn¹ rolê w europejskim
systemie kontroli, tym bardziej, ¿e w³¹czy siê
równie¿ we Wspó³pracê Policyjn¹ i S¹dow¹
12
w Sprawach Karnych . Zadanie, jakie czeka polsk¹
S³u¿bê Celn¹ w omawianym zakresie, jest
bezprecedensowe. Musz¹ zostaæ zatem
zagwarantowane warunki, w których jego realizacja
bêdzie przynosiæ tak oczekiwane efekty.
Pocieszaj¹cy jest fakt, ¿e na dzieñ dzisiejszy polscy
celnicy s¹ najlepiej przygotowani spoœród polskich
s³u¿b do zadañ zwi¹zanych z kontrol¹ handlu
gatunkami CITES i czêsto s³u¿¹ pomoc¹ innym
jednostkom (np. granicznym lekarzom weterynarii).
Tak¹ sytuacjê zawdziêczamy jednak osobistemu
zaanga¿owaniu nielicznych koordynatorów
ds. CITES, którzy w miarê mo¿liwoœci staraj¹ siê
szkoliæ kompetentne s³u¿by (celników, Policjê,
Stra¿ Graniczn¹) oraz organizowaæ niezbêdne dla
ich pracy wyposa¿enie (klatki dla zwierz¹t) czy
oprogramowanie komputerowe (program „Green
Parrot”).
Rozporz¹dzenie 338/97 wArt. 12 postanawia, ¿e:
“1. Pañstwa Cz³onkowskie wyznacz¹ urzêdy
celne, które bêd¹ przeprowadzaæ kontrole
i dope³niaæ formalnoœci, zwi¹zanych
z wprowadzaniem do Wspólnoty i wywozem
12
Wspó³praca Policyjna i S¹dowa w Sprawach Karnych stanowi III filar UE (europa.eu.int/institutions/jha/index_pl.htm)
14
Z dniem 1 maja 2004 obowi¹zek zapewnienia
odpowiednich pomieszczeñ lub przeszkolenia
personelu na³o¿ony bêdzie na Polskê zgodnie
z Rozporz¹dzeniem 338/97. Wystarczaj¹ca liczba
odpowiednio przygotowanych i wyposa¿onych
celników wymagana bêdzie zatem przepisami prawa
UE. Naruszenie tych przepisów (jak zreszt¹ i wielu
innych, obowi¹zuj¹cych na mocy przedmiotowych
Rozporz¹dzeñ) stanowiæ bêdzie dla Komisji
Europejskiej podstawê do wszczêcia przeciwko
Polsce postêpowania z Art. 226 Traktatu
13
ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ .
2. Znakowanie okazów
System znakowania okazów uregulowany jest
w Art. 34-38 Rozporz¹dzenia 1808/2001. System
ten odsy³a równie¿ do metod zatwierdzanych lub
zalecanych przez Konferencjê Stron Konwencji.
Metody znakowania okreœlone zosta³y w Art. 36.
W myœl powy¿szych przepisów konieczne jest
wprowadzenie systemu znakowania
microchipowego oraz przygotowanie przez
Ministerstwo Œrodowiska wytycznych odnoœnie
metod znakowania, obligatoryjnie dla przypadków
wyszczególnionych w tych przepisach.
1.4 Organizacje spo³eczne
Na mocy Ustawy o ochronie zwierz¹t (Art. 34a ust. 3
oraz Art. 40) Inspekcja Weterynaryjna mo¿e
w sprawowaniu nadzoru wspó³pracowaæ
z organizacjami spo³ecznymi, których statutowym
celem jest ochrona zwierz¹t. Organizacje te mog¹
wspó³dzia³aæ z w³aœciwymi instytucjami
pañstwowymi i samorz¹dowymi w ujawnianiu oraz
œciganiu przestêpstw i wykroczeñ okreœlonych
w Ustawie o ochronie zwierz¹t. Przepisy
te umo¿liwiaj¹ wspó³pracê Inspekcji Weterynaryjnej
z organizacjami spo³ecznymi, których cz³onkowie
mog¹ posiadaæ u¿yteczn¹ wiedzê w zakresie
omawianych gatunków. Tytu³em przyk³adu
do obowi¹zków Inspektoratu TOZ nale¿y miêdzy
innymi:
! kontrola miejsc, gdzie stacjonuj¹ zwierzêta:
ubojnie, targowiska, cyrki, sklepy zoologiczne itp.
! wspó³dzia³anie z Policj¹, Stra¿¹ Miejsk¹
i Inspekcj¹ Weterynaryjn¹ w rozwi¹zywaniu spraw
zwi¹zanych z bytowaniem zwierz¹t.
Bardzo wa¿nym zadaniem organizacji spo³ecznych,
zajmuj¹cych siê zagadnieniami CITES, jest
wspieranie i organizowanie inicjatyw oœwiatowych
oraz szkoleniowych, a tak¿e wspó³praca z organami
administracyjnymi i naukowymi przy wymianie
informacji oraz identyfikacji problemów.
13
Patrz strona 5: 1.2 Kontrola przestrzegania prawa UE
15
Pañstwa kandyduj¹ce, takie jak: Wêgry, S³owacja
czy S³owenia, posiadaj¹ ju¿ zaawansowany system
znakowania, oparty na krajowych regulacjach
prawnych w tym zakresie. Znakowaniem zajmuj¹
siê lekarze weterynarii, wspó³pracuj¹cy z organami
administracyjnymi i naukowymi.
Rozwi¹zania odnoœnie znakowania okazów
z Aneksu B pochodz¹cych z hodowli, a tak¿e
znakowania czêœci okazów oraz produktów
pochodnych wci¹¿ pozostaj¹ jednak tematem
dyskusji na forum instytucji wspólnotowych i nie
zosta³y jasno sprecyzowane. W niektórych krajach
praktyka doprowadzi³a do wypracowania systemu
znakowania przez podmioty zajmuj¹ce siê handlem
zwierzêtami, np. organy administracyjne Danii
i Wêgier prosz¹ aplikuj¹cych o zdjêcia czêœci
okazów lub pochodnych (takich jak skóry tygrysa),
które maj¹ byæ do³¹czane do stosownych
certyfikatów. Kwestie te wymagaj¹ wspólnego
i jednolitego podejœcia, obowi¹zuj¹cego
we wszystkich krajach UE.
III. POSTÊPOWANIE Z OKAZAMI SKONFISKOWANYMI,
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
1. Przejœcia graniczne
Obowi¹zek przygotowania na wszystkich
wyznaczonych przejœciach granicznych
pomieszczenia przystosowanego
do przetrzymywania okazów zwierz¹t z gatunków
zagro¿onych wyginiêciem wprowadza
Rozporz¹dzenie Rady 338/97 (Art. 12) oraz
Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z 10 kwietnia 2002 w sprawie wymagañ, jakie
powinny byæ spe³niane dla zatwierdzania
poszczególnych przejœæ granicznych, na których
bêdzie dokonywana weterynaryjna kontrola
graniczna.
W punktach kontroli granicznej znajduj¹cych siê
na przejœciach granicznych zgodnie z §3
Rozporz¹dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(czyli dla tzw. „pozosta³ych zwierz¹t”) nale¿y
zapewniæ:
! wyznaczone miejsca wraz z urz¹dzeniami
umo¿liwiaj¹cymi bezpieczne pobieranie próbek,
! laboratorium wyposa¿one w sprzêt
do przygotowywania próbek i wykonywania
podstawowych testów,
! pomieszczenia z odpowiednim oœwietleniem
i wentylacj¹ dla przetrzymywania w nich zwierz¹t
do czasu otrzymania wyników testów, przy
zapewnieniu warunków zgodnych
z wymaganiami gatunku,
! urz¹dzenia przeznaczone do za³adunku
i wy³adunku zwierz¹t z ró¿nych œrodków
transportu oraz urz¹dzenia przeznaczone do
badania, ¿ywienia, pojenia oraz leczenia zwierz¹t,
! wydzielone miejsca lub pomieszczenia
przeznaczone do oczyszczania i odka¿ania.
przeprowadzona weterynaryjna kontrola graniczna
i przesy³ka zwierz¹t spe³nia wymagania
przywozowe;
2) nie zosta³y uiszczone op³aty zwi¹zane
z przeprowadzaniem weterynaryjnej kontroli
granicznej, a w przypadku skierowania przesy³ki
zwierz¹t do stacji kwarantanny lub ich izolacji
nie zosta³y zabezpieczone œrodki na pokrycie
kosztów z tym zwi¹zanych.
Organ celny odmówi dopuszczenia do wolnego
obrotu przesy³ki zwierz¹t, je¿eli przesy³ka ta
nie zosta³a poddana weterynaryjnej kontroli
granicznej lub przeprowadzona kontrola wykaza³a,
¿e przesy³ka ta nie spe³nia wymagañ
przywozowych, chyba ¿e przepisy odrêbne Unii
Europejskiej stanowi¹ inaczej. Po przeprowadzeniu
weterynaryjnej kontroli granicznej,
przeprowadzaj¹cy tê kontrolê graniczny lekarz
weterynarii wystawia osobie odpowiedzialnej
za przesy³kê weterynaryjne œwiadectwo
przekroczenia granicy oraz poœwiadcza w tym
œwiadectwie wyniki przeprowadzonej kontroli.
Do momentu wystawienia œwiadectwa
przekroczenia granicy, zwierzêta bêd¹ wiêc
umieszczone w³aœnie w granicznym posterunku
kontroli, a s³u¿by celne i weterynaryjne musz¹
dysponowaæ odpowiednio wyposa¿onymi
pomieszczeniami (w tym przede wszystkim
specjalnie przygotowanymi klatkami) oraz sprzêtem
niezbêdnym do wy³adunku i za³adunku zwierz¹t
(np. do chwytania wê¿y).
Na mocy Ustawy o weterynaryjnej kontroli
granicznej z 27 sierpnia 2003 (wchodzi w ¿ycie
z dniem 1 maja 2004) przesy³kê zwierz¹t
transportuje siê pod dozorem celnym
do granicznego posterunku kontroli lub do stacji
kwarantanny. Przesy³ka zwierz¹t nie mo¿e opuœciæ
granicznego posterunku kontroli lub stacji
kwarantanny, gdy:
1) w weterynaryjnym œwiadectwie przekroczenia
granicy nie zostanie potwierdzone, ¿e zosta³a
16
2. Standardy dla oœrodków kwarantanny
Je¿eli graniczny lekarz weterynarii naka¿e w drodze
decyzji kwarantannê lub izolacjê przesy³ki zwierz¹t,
to odbywa siê ona, w zale¿noœci od stwierdzonego
ryzyka, w jednym z nastêpuj¹cych miejsc:
1) w granicznym posterunku kontroli lub w jego
pobli¿u;
2) w gospodarstwie miejsca przeznaczenia
przesy³ki zwierz¹t;
3) w stacji kwarantanny znajduj¹cej siê w pobli¿u
gospodarstwa miejsca przeznaczenia przesy³ki
zwierz¹t.
W praktyce najczêœciej kwarantanna zwierz¹t
z gatunków CITES odbywa siê w tzw. pierwszym
miejscu przeznaczenia, w którym importer musi
zapewniæ odpowiednie warunki do odbycia
t e j k w a r a n t a n n y, z a a k c e p t o w a n e p r z e z
p o w i a t o w e g o l e k a r z a w e t e r y n a r i i ( t z w.
„wyznaczenie”). Zaœwiadczenie powiatowego
lekarza weterynarii powinno stanowiæ czêœæ
dokumentacji do³¹czanej do wniosku o wydanie
zezwolenia importowego (potwierdzaj¹cej przede
w
s
z
y
s
t
k
i
m
,
¿e pomieszczenie przeznaczone dla ¿ywego okazu
w miejscu przeznaczenia jest w³aœciwie
wyposa¿one, aby zapewniæ mu odpowiedni¹
ochronê i opiekê).
Tak wiêc graniczny lekarz weterynarii wydaj¹cy
decyzjê o odbyciu kwarantanny w miejscu
przeznaczenia musi opieraæ siê
na „wyznaczeniu” powiatowego lekarza
weterynarii. W przypadku niespe³nienia
powy¿szych kryteriów urzêdowy lekarz weterynarii
mo¿e nakazaæ przeprowadzenie kwarantanny
w innym miejscu (np. w ogrodzie zoologicznym lub
oœrodku rehabilitacji).
Konieczne jest zagwarantowanie, ¿e przebieg
kwarantanny nadzorowa³ bêdzie odpowiednio
przygotowany urzêdowy lekarz weterynarii.
3. Okazy skonfiskowane
Nowa Ustawa o ochronie przyrody postanawia,
¿e zwierzêta lub roœliny, przewo¿one przez granicê
17
botanicznych, ogrodów zoologicznych lub
oœrodków rehabilitacji. Bêd¹ tam przebywa³y
do momentu uprawomocnienia siê wyroku,
w którym s¹d orzeknie ich przepadek na rzecz
Skarbu Pañstwa, czyli w polskich realiach mo¿e to
trwaæ nawet kilka lat. Nastêpnie s¹d dorêczy odpis
prawomocnego orzeczenia o przepadku wojewodzie
w³aœciwemu ze wzglêdu na miejsce pope³nienia
przestêpstwa.
Z kolei zgodnie z Art. 62 Ustawy koszty transportu
oraz utrzymywania zwierz¹t lub roœlin,
przewo¿onych przez granicê pañstwa bez
zezwolenia i zatrzymanych przez organy celne
ponosi Skarb Pañstwa, a ich rozliczenia dokonuje
wojewoda w³aœciwy ze wzglêdu na po³o¿enie
podmiotu, któremu zosta³y przekazane zatrzymane
roœliny lub zwierzêta.
W œwietle tych zapisów powstaj¹ dwa zagadnienia
problemowe:
1. Czy koszty transportu oraz utrzymywania
zwierz¹t lub roœlin bêdzie ponosi³ Skarb Pañstwa
tylko w przypadku, gdy zostan¹ one zatrzymane
przez organy celne? Czy jeœli np. organy Policji
wykryj¹ magazyn, hurtowniê, sklep lub gie³dê gdzie
okazy bêd¹ oferowane lub przetrzymywane
w sposób naruszaj¹cy przepisy CITES, to kosztów
ich transportu i utrzymywania nie bêdzie ju¿ ponosi³
Skarb Pañstwa?
2. Drugie zagadnienie dotyczy zakresu
obowi¹zków i wspó³pracy wojewodów, poniewa¿
wojewoda rozliczaj¹cy koszty transportu
i utrzymywania zatrzymanych zwierz¹t lub roœlin
(w³aœciwy ze wzglêdu na po³o¿enie podmiotu,
któremu zosta³y przekazane - Art. 62 Ustawy) nie
musi byæ koniecznie wojewod¹, któremu s¹d
przekazuje orzeczenie o przepadku (w³aœciwym
ze wzglêdu na miejsce pope³nienia przestêpstwa Art.129 Ustawy).
Kolejne pytania powstaj¹ w zwi¹zku z Art. 129
ust. 2 i 3 Ustawy o ochronie przyrody, zgodnie
z którymi:
„ 2 . R o œ l i n y, z w i e r z ê t a l u b g r z y b y,
ich rozpoznawalne czêœci oraz produkty pochodne,
o których mowa w ust.1, podlegaj¹ przekazaniu
podmiotom uprawnionym do ich utrzymywania
wyznaczanych przez:
1) wojewodê - w stosunku do gatunków
rodzimych;
2) ministra w³aœciwego do spraw œrodowiska w stosunku do gatunków obcych lub objêtych
ochron¹ na podstawie przepisów prawa Unii
Europejskiej;
3. Organy, o których mowa w ust. 2, mog¹ zarz¹dziæ,
na koszt skazanego, odes³anie roœlin lub zwierz¹t
oraz produktów pochodnych, wobec których
orzeczono przepadek, do pañstwa z którego
dokonano ich eksportu.”
Tak wiêc w stosunku do gatunków obcych lub
objêtych ochron¹ na podstawie przepisów prawa
Unii Europejskiej, podmioty uprawnione do ich
utrzymywania wyznacza minister w³aœciwy
do spraw œrodowiska. Jednak odes³anie do pañstwa
eksportu, na koszt skazanego, roœlin lub zwierz¹t,
wobec których orzeczono przepadek, mo¿e
zarz¹dziæ minister w³aœciwy do spraw œrodowiska
lub wojewoda.
Nie wydaje siê zasadne, aby wojewoda decydowa³
o odes³aniu zwierz¹t lub roœlin do pañstwa
pochodzenia. Wojewoda, któremu s¹d przekazuje
orzeczenie o przepadku, powinien w pierwszej
kolejnoœci przekazaæ to orzeczenie ministrowi
w³aœciwemu do spraw œrodowiska, który ma przede
wszystkim decydowaæ o odes³aniu zatrzymanych
zwierz¹t lub roœlin, objêtych ochron¹ na podstawie
przepisów prawa Unii Europejskiej. Wydanie takiej
decyzji powinien zaopiniowaæ ponadto organ
naukowy.
Art. 62 ust.3 Ustawy o ochronie przyrody
postanawia, ¿e:
„Minister w³aœciwy do spraw œrodowiska
w porozumieniu z ministrem w³aœciwym do spraw
finansów publicznych okreœli, w drodze
rozporz¹dzenia, sposób postêpowania z ¿ywymi
roœlinami lub zwierzêtami, o których mowa w ust.1,
oraz rozliczania kosztów, o których mowa w ust.1,
kieruj¹c siê potrzeb¹ zapewnienia w³aœciwych
Warunków przetrzymywania roœlin i zwierz¹t.”
Podsumowuj¹c powy¿sze uwagi rozporz¹dzenie to
powinno:
! odnosiæ siê nie tylko do tych zwierz¹t lub roœlin,
które zosta³y zatrzymane przez s³u¿by celne, ale do
wszystkich, wobec których uzasadniona jest
konfiskata, czyli równie¿ zajêtych przez inne s³u¿by
na rynku wewnêtrznym;
! zawieraæ szczegó³owe postanowienia w kwestii
odsy³ania zwierz¹t lub roœlin, wobec których
orzeczono przepadek, do pañstwa z którego
dokonano ich eksportu, w tym m.in. wprowadzaæ
obowi¹zek przekazywania przez wojewodê
orzeczenia o przepadku ministrowi w³aœciwemu
ds. œrodowiska, a tak¿e okreœlaæ przypadki,
w których odes³anie takie jest wskazane np.
ze wzglêdu na dobro okazów lub z innych przyczyn
œrodowiskowych;
! regulowaæ zakres wspó³pracy pomiêdzy
wojewod¹ rozliczaj¹cym koszty transportu
i utrzymywania zatrzymanych zwierz¹t lub roœlin
(w³aœciwym ze wzglêdu na po³o¿enie podmiotu,
któremu zosta³y przekazane) a wojewod¹, któremu
s¹d przekazuje orzeczenie o przepadku (w³aœciwym
ze wzglêdu na miejsce pope³nienia przestêpstwa)
w sytuacji, gdy nie jest to ten sam organ;
! okreœlaæ warunki i formy wprowadzania do
obrotu skonfiskowanych okazów z Aneksów B-D
(przewidzianego w Art. 8 pkt..6 Rozporz¹dzenia
338/97), w tym wskazywaæ organy kompetentne
w tej kwestii oraz precyzowaæ zagadnienia
legalizacyjne (dokumenty pozwalaj¹ce na legalne
wprowadzenie do obrotu).
Ponadto wojewoda bêdzie musia³ zapewniæ œrodki
niezbêdne do zagwarantowania w³aœciwych
warunków przetrzymywania roœlin i zwierz¹t, bior¹c
pod uwagê czas trwania postêpowania s¹dowego
w przedmiocie zatrzymanych okazów.
Nale¿y powa¿nie rozwa¿yæ mo¿liwoœæ
wprowadzania do obrotu zatrzymanych okazów
z Aneksów B-D przed wydaniem orzeczenia
w przedmiocie ich przepadku. Takie rozwi¹zanie
by³oby wskazane wówczas, gdy zatrzymane okazy
pochodz¹ z „przestêpstw oczywistych”. Dziêki temu
uniknie siê sytuacji, w której zatrzymane zwierzêta
18
przebywaæ bêd¹ w oœrodkach rehabilitacji nawet
przez kilka lat, pomimo ¿e okolicznoœci pope³nienia
przestêpstwa nie budz¹ w¹tpliwoœci. Œrodki
finansowe uzyskane ze sprzeda¿y tych okazów
mog³yby byæ sk³adane do depozytu s¹dowego
do momentu zakoñczenia postêpowania s¹dowego.
Rozwi¹zania takie wymagaæ bêd¹ jednak
wprowadzenia odpowiednich przepisów rangi
ustawowej (Ustawa o ochronie przyrody).
19
PODSUMOWANIE
Polska powinna wspó³tworzyæ europejski system
kontroli obrotu gatunkami CITES poprzez:
1. Komunikowanie siê na p³aszczyŸnie
wspólnotowej, w tym:
! Notyfikowanie Komisji Europejskiej oraz
Sekretariatowi Konwencji Waszyngtoñskiej
(CITES) przepisów, instrumentów prawnych
oraz œrodków, które przyjmuje w celu
implementacji i egzekwowania rozporz¹dzeñ
wspólnotowych.
! Wdro¿enie systemu, umo¿liwiaj¹cego
elektroniczne przesy³anie rocznych raportów,
zawieraj¹cych dane o zezwoleniach
eksportowych, reeksportowych i importowych.
! Powiadamianie Komisji Europejskiej
o odrzuceniu wniosku o wydanie zezwolenia lub
œwiadectwa i jego powodach.
! Informowanie Komisji Europejskiej
o wszystkich krokach podjêtych przez
kompetentne w³adze w stosunku do powa¿nych
naruszeñ Rozporz¹dzenia 338/97, w³¹czaj¹c w to
zatrzymania i konfiskaty okazów CITES.
! Uczestniczenie przedstawicieli polskich
organów administracyjnych i naukowych w
pracach grup i komitetów funkcjonuj¹cych na
p³aszczyŸnie wspólnotowej (Komitet ds. Handlu
Dzik¹ Faun¹ i Flor¹, Grupa ds. Przegl¹du
Naukowego i Grupa ds. Wdra¿ania).
! Wzmocnienie kontroli na granicach
zewnêtrznych Unii Europejskiej (wschodnia
granica Polski).
! Zatrudnienie wystarczaj¹cej liczby
odpowiednio przeszkolonych pracowników
w urzêdach celnych, którzy bêd¹ przeprowadzali
kontrole i dope³niali formalnoœci, zwi¹zanych
z wprowadzaniem oraz wywozem okazów
CITES ze Wspólnoty.
! Zapewnienie w punktach kontroli granicznej
pomieszczeñ, przygotowanych na przyjêcie
o k a z ó w, z g o d n i e z o d p o w i e d n i m
prawodawstwem wspólnotowym w zakresie
transportu i przechowywania ¿ywych zwierz¹t
i roœlin.
! Uczestniczenie polskich s³u¿b celnych
we Wspó³pracy Policyjnej i S¹dowej w Sprawach
Karnych.
! Zintensyfikowanie miêdzynarodowej
wspó³pracy operacyjnej pomiêdzy
kompetentnymi w³adzami, m.in. Policj¹,
s³u¿bami celnymi i innymi wyspecjalizowanymi
organami œcigania pañstw cz³onkowskich UE
w odniesieniu do prewencji, wykrywania
i œcigania przestêpstw karnych z zakresu CITES.
! W³¹czenie Polski do systemu informacyjnego
(tzw. SIS-2), spe³niaj¹cego rolê centralnego
rejestru poszukiwawczego.
! Realizowanie wspólnych inicjatyw w dziedzinie
szkolenia, wymiany oficerów ³¹cznikowych,
delegacji, wykorzystania sprzêtu oraz badañ
kryminalistycznych.
! Zaanga¿owanie polskich s³u¿b policyjnych
w przygotowywanie raportów oraz
przekazywanie informacji i danych dotycz¹cych
nielegalnego handlu gatunkami CITES, które
bêd¹ u¿yte do celów operacyjnych, analitycznych
oraz statystycznych na p³aszczyŸnie europejskiej.
! Utworzenie w strukturze Policji odpowiedniej
komórki (np. w Komendzie G³ównej Policji),
zajmuj¹cej siê naruszeniami prawa z zakresu
ochrony przyrody, tak jak ma to miejsce
w pozosta³ych krajach UE.
2. Koordynowanie dzia³añ krajowych, w tym:
! Utworzenie przez Ministerstwo Œrodowiska
(jako g³ówny organ administracyjny
odpowiedzialny za wdra¿anie w Polsce przepisów
rozporz¹dzeñ Rady UE i Komisji Europejskiej
w zakresie CITES) oraz kompetentne organy
pomocnicze tzw. Forum Koordynacji.
! Przekazywanie przez g³ówny organ
administracyjny organom pomocniczym
wszelkich informacji niezbêdnych do
odpowiedniego stosowania przepisów
rozporz¹dzeñ Unii Europejskiej.
! Wdro¿enie, na potrzeby krajowej kontroli
i monitoringu, komputerowego systemu baz
danych CITES, wykorzystywanego przez
kompetentnych funkcjonariuszy s³u¿b celnych,
policyjnych, Inspekcjê Weterynaryjn¹ oraz
starostwa powiatowe.
! Wyznaczenie przez ministra w³aœciwego do
spraw œrodowiska podmiotów uprawnionych do
utrzymywania zatrzymanych zwierz¹t (ogrody
zoologiczne lub oœrodki rehabilitacji zwierz¹t).
! Przeprowadzenie szkoleñ dla s³u¿b
weterynaryjnych, Policji, s³u¿b celnych i Stra¿y
Granicznej z zakresu ochrony gatunków
zagro¿onych wyginiêciem, a tak¿e opieki nad
zwierzêtami egzotycznymi.
! Zapewnienie niezbêdnego dla pracy celników
czy inspektorów weterynaryjnych wyposa¿enia
(klatki dla zwierz¹t) oraz oprogramowania
komputerowego (np. Programu „Green Parrot”).
20
! Realizowanie przez organizacje spo³eczne,
zajmuj¹ce siê zagadnieniami CITES, inicjatyw
oœwiatowych oraz szkoleniowych, a tak¿e
rozwijanie wspó³pracy z organami
administracyjnymi i naukowymi
Realizowanie przez organizacje spo³eczne,
zajmuj¹ce siê zagadnieniami CITES, inicjatyw
oœwiatowych oraz szkoleniowych, a tak¿e
rozwijanie wspó³pracy z organami
administracyjnymi i naukowymi
przy wymianie informacji oraz identyfikacji
problemów.
3. Wzmocnienie systemu kontroli, w tym:
! Wydawanie przez Ministerstwo Œrodowiska
œwiadectw dla odpowiednio oznakowanych
okazów z Aneksu A (Rozp. 338/97), urodzonych w
hodowli dla celów komercyjnych.
! Pe³ne zaanga¿owanie powiatowych
i granicznych lekarzy weterynarii w dzia³ania na
rzecz wdra¿ania postanowieñ w³aœciwych
regulacji wspólnotowych oraz Konwencji CITES,
w zakresie przewidzianych dla nich polskim
prawem kompetencji.
! Nadzorowanie przez polskich lekarzy
granicznych wprowadzania okazów CITES
na teren Unii Europejskiej (granica wschodnia),
przy zastosowaniu do nadzoru transportu ¿ywych
z w i e r z ¹ t „ Wy t y c z n y c h d l a t r a n s p o r t u
i przygotowania do przesy³ki ¿ywych dzikich
zwierz¹t i roœlin”, przyjêtych przez Konferencjê
Stron Konwencji Waszyngtoñskiej.
! Wydawanie przez granicznego lekarza
weterynarii decyzji w sprawie udzielenia
zwierzêtom schronienia, umieszczenia w stacji
kwarantanny albo odes³ania zwierz¹t poza
terytorium Unii Europejskiej - w przypadku
wykazania w ramach kontroli nieprawid³owoœci.
! Okreœlenie procedury i warunków wydawania
przez powiatowego lekarza weterynarii
zaœwiadczeñ potwierdzaj¹cych urodzenie
zwierzêcia w niewoli (hodowli) oraz opracowanie
wzoru takiego zaœwiadczenia.
! Sprawowanie przez Inspekcjê Weterynaryjn¹
kontroli nad przestrzeganiem zasad identyfikacji i
rejestracji zwierz¹t oraz kontroli ich
przemieszczania.
! Kontrolowanie przez Inspekcjê Weterynaryjn¹
podmiotów zajmuj¹cych siê sprzeda¿¹ oraz
hodowl¹ okazów CITES.
21
! Prowadzenie przez powiatowego lekarza
weterynarii rejestru podmiotów zajmuj¹cych siê
sprzeda¿¹ zwierz¹t (importerzy, sklepy i gie³dy
zoologiczne, a tak¿e hodowle).
! Sporz¹dzanie przez urzêdowego lekarza
weterynarii (sprawuj¹cego nadzór nad podmiotem
wystêpuj¹cym z wnioskiem o wydanie zezwolenia
na import okazów z Aneksu B Rozp. 338/97)
dokumentacji potwierdzaj¹cej, ¿e pomieszczenie
przeznaczone dla ¿ywego okazu w miejscu
przeznaczenia jest w³aœciwie wyposa¿one,
aby zapewniæ mu odpowiedni¹ ochronê i opiekê.
! Wyznaczenie przez organy Inspekcji
Weterynaryjnej do wykonywania niektórych
czynnoœci lekarzy weterynarii posiadaj¹cych
kwalifikacje i wiedzê z zakresu ochrony gatunków
CITES, (nie bêd¹cych pracownikami Inspekcji
Weterynaryjnej)
! Prowadzenie przez Inspekcjê Weterynaryjn¹
dzia³alnoœci oœwiatowo-informacyjnej
dla podmiotów podlegaj¹cych jej nadzorowi oraz
popularyzowanie przepisów z zakresu zwalczania
chorób zakaŸnych zwierz¹t oraz ochrony zwierz¹t.
! Wspó³dzia³anie Inspekcji Weterynaryjnej
z organizacjami spo³ecznymi, których statutowym
celem jest ochrona zwierz¹t.
! Stworzenie fachowego zaplecza
merytorycznego w postaci grupy inspektorów
Policji oraz prokuratorów dysponuj¹cych
odpowiedni¹ wiedz¹ na temat prowadzenia
postêpowania przygotowawczego oraz
sporz¹dzania aktu oskar¿enia w sprawach
o przestêpstwa przeciwko gatunkom CITES.
! Przygotowanie przez Ministerstwo Œrodowiska
wytycznych odnoœnie metod znakowania oraz
wprowadzenie systemu znakowania
microchipowego.
! Wyznaczenie lekarzy weterynarii zajmuj¹cych
siê znakowaniem, wspó³pracuj¹cych w tym
zakresie z organami administracyjnymi i
naukowymi.
4. Wyposa¿enie przejœæ granicznych, stworzenie
procedur w kwestii kwarantanny oraz procedur
odnosz¹cych siê do okazów skonfiskowanych,
w tym:
! Przygotowanie na wszystkich wyznaczonych
przejœciach granicznych pomieszczenia
przystosowanego do przetrzymywania okazów
zwierz¹t objêtych unijnymi regulacjami CITES,
a tak¿e laboratorium oraz niezbêdnych urz¹dzeñ.
! Zagwarantowanie nadzoru odpowiednio
przygotowanego urzêdowego lekarza weterynarii
nad przebiegiem kwarantanny przywo¿onych na
obszar Polski zwierz¹t.
! Zapewnienie przez importera odpowiednich
warunków dla odbycia kwarantanny i objêcia
w³aœciw¹ opiek¹ zwierz¹t z gatunków CITES
(w tzw. miejscu przeznaczenia), zaakceptowanych
przez powiatowego lekarza weterynarii.
! Wydawanie przez granicznego lekarza
weterynarii decyzji o odbyciu kwarantanny (jeœli
odbywaæ siê ma w „gospodarstwie” miejsca
przeznaczenia to musi opieraæ siê ona
na „wyznaczeniu” powiatowego lekarza
weterynarii).
! Nakazanie przez urzêdowego lekarza
weterynarii przeprowadzenia kwarantanny
zwierz¹t w innym miejscu (np. w ogrodzie
zoologicznym lub oœrodku rehabilitacji), w
przypadku gdy miejsce przeznaczenia nie
niespe³nia odpowiednich kryteriów.
! Przekazywanie zwierz¹t, przewo¿onych przez
granicê bez zezwolenia, do ogrodów
zoologicznych lub oœrodków rehabilitacji.
! Rozliczanie kosztów transportu oraz
utrzymywania skonfiskowanych zwierz¹t przez
wojewodê w³aœciwego ze wzglêdu na po³o¿enie
podmiotu, któremu zosta³y przekazane
zatrzymane zwierzêta.
! Wyznaczenie przez ministra w³aœciwego
do spraw œrodowiska podmiotów uprawnionych
do utrzymywania skonfiskowanych okazów
gatunków obcych lub objêtych ochron¹
na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej.
! Zapewnienie przez wojewodê œrodków
niezbêdnych do zagwarantowania w³aœciwych
warunków przetrzymywania zwierz¹t,
przy uwzglêdnieniu czasu trwania postêpowania
s¹dowego w przedmiocie zatrzymanych okazów.
! Zarz¹dzanie przez ministra w³aœciwego
do spraw œrodowiska ewentualnego odes³ania
(na koszt skazanego) do pañstwa eksportu
zwierz¹t, wobec których orzeczono przepadek.
! Opiniowanie przez organ naukowy decyzji
ministra w³aœciwego do spraw œrodowiska
o odes³aniu do pañstwa eksportu zwierz¹t, wobec
których orzeczono przepadek.
! Wydanie przez ministra w³aœciwego do spraw
œrodowiska w porozumieniu z ministrem
w³aœciwym do spraw finansów publicznych
rozporz¹dzenia (okreœlaj¹cego sposób
postêpowania ze skonfiskowanymi ¿ywymi
roœlinami lub zwierzêtami oraz rozliczanie
kosztów) uwzglêdniaj¹cego:
8 Stosowanie rozporz¹dzenia nie tylko
do zwierz¹t lub roœlin zatrzymanych przez
s³u¿by celne, ale do wszystkich, wobec
których uzasadniona jest konfiskata, czyli
równie¿ zajêtych przez inne s³u¿by na rynku
wewnêtrznym;
8 Wprowadzenie szczegó³owych postanowieñ
w kwestii odsy³ania zwierz¹t lub roœlin,
wobec których orzeczono przepadek,
do pañstwa, z którego dokonano ich eksportu,
w tym m.in. wprowadzenie obowi¹zku
przekazywania przez wojewodê orzeczenia
o przepadku ministrowi w³aœciwemu
ds. œrodowiska, a tak¿e okreœlenie
przypadków, w których odes³anie takie jest
wskazane (np. ze wzglêdu na dobro okazów
lub z innych przyczyn œrodowiskowych);
8 Uregulowanie zakresu wspó³pracy
pomiêdzy wojewod¹ rozliczaj¹cym koszty
transportu i utrzymywania zatrzymanych
zwierz¹t lub roœlin (w³aœciwym ze wzglêdu
na po³o¿enie podmiotu, któremu zosta³y
przekazane) a wojewod¹, któremu s¹d
przekazuje orzeczenie o przepadku
(w³aœciwym ze wzglêdu na miejsce
pope³nienia przestêpstwa) w sytuacji, gdy nie
jest to ten sam organ;
8 Okreœlenie warunków i form wprowadzania
do obrotu skonfiskowanych okazów z
Aneksów B-D (przewidzianego w art. 8 p.6
Rozporz¹dzenia 338/97), w tym wskazanie
organów kompetentnych w tej kwestii oraz
sprecyzowanie zagadnieñ
legalizacyjnych (dokumenty pozwalaj¹ce na
legalne wprowadzenie do obrotu).
! Rozwa¿enie mo¿liwoœci wprowadzania
do obrotu zatrzymanych okazów z Aneksów B-D,
(pochodz¹cych z „przestêpstw oczywistych”)
przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie
ich przepadku. Rozwi¹zanie takie wymagaæ
bêdzie wprowadzenia odpowiednich przepisów
rangi ustawowej (Ustawa o ochronie przyrody).
22
©WWF Canon-Martin HARVEY (str.1) Gerald S. CUBITT (str. 6); Rob WEBSTER (str. 19); Archiwum TAI (str. 11,14); Archiwum TVP (str. 16)
©WWF Zarejestrowany znak handlowy ©1988, WWF-World Wild Found for Nature (dawniej World Wildlife Fund), Gland, Szwajcaria. Zaprojektowany i wyprodukowany przez IPMA-wwp.com; opublikowano w styczniu 2004;
Misja WWF ma na celu powstrzymanie degradacji œrodowiska naturalnego planety
i tworzenie przysz³oœci, w której cz³owiek ¿yje w harmonii z natur¹, aby:
- utrzymaæ ró¿norodnoœæ biologiczn¹ na œwiecie
- utrwaliæ zastosowanie odnawialnych Ÿróde³ energii
- propagowaæ redukcjê zanieczyszczenia œrodowiska i rabunkowej konsumpcji