program profilaktyki w liceum - Liceum Ogólnokształcące z

PROGRAM PROFILAKTYKI W LICEUM
OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI.
I. Uwagi wstępne.
Program profilaktyki w Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami
Integracyjnymi jest integralną częścią programu wychowawczego szkoły, który
zakłada m.in. wspomaganie zdrowotnego rozwoju ucznia (zarówno fizycznego
jak i psychicznego). Zadania programu wychowawczego zmierzają do
nadrzędnego celu - do harmonijnego rozwoju młodego człowieka. Założenie
harmonijnego rozwoju implikuje zapobieganie patologiom, a co za tym idzie przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym, tj. takim, które niosą ryzyko
negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego i psychicznego
jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego. Współczesne badania
potwierdzają, że zachowania ryzykowne najczęściej współwystępują ze sobą lub
jedno pociąga za sobą drugie. Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych
zalicza się: palenie tytoniu, używanie alkoholu, używanie środków
psychoaktywnych, np. narkotyków, środków wziewnych, leków; wczesną
aktywność seksualną, zachowania agresywne i przestępcze, niekontrolowane
używanie komputera i Internetu (bądź niekontrolowane używanie telefonu
komórkowego). Program profilaktyki powstał z przeświadczenia, że szkoła
nie może nie reagować na współczesne zagrożenia, nie może pomijać faktu, że
w ostatnich czasach nastąpił gwałtowny wzrost popularności zwłaszcza
narkotyków wśród młodzieży, a także znacznie obniżył się wiek sięgających po
używki.
Do szkoły ponadgimnazjalnej przychodzi młodzież z wieloma (nierzadko
negatywnymi) nawykami i doświadczeniami, dlatego też program profilaktyki
został tak skonstruowany, aby nie tylko zapobiegać patologiom, ale również
łagodzić ich skutki.
Sojusznikami w profilaktyce uzależnień prowadzonej przez szkołę
powinni być rodzice dzieci, część zadań polega na włączaniu rodziców do
realizacji programu, współpracę z nimi, pomoc, wspieranie.
Wychodzimy z założenia, że zwalczanie ryzykownych zachowań
młodzieży wymaga ostrożności, wielu umiejętności, wiedzy, że nieostrożne i
nieumiejętne upowszechnianie informacji na temat ryzykownych zachowań
powoduje (jak wskazują badania) obiektywny wzrost takich zachowań, a silna
presja niekorzystnych norm obyczajowych i mody skłania jednostkę do
zachowań konformistycznych, nawet wbrew jej chęciom i mimo posiadanej
przez nią wiedzy. Z takich założeń wynikają zadania dla nauczycieli, którzy
powinni ustawicznie kształcić się i doskonalić w rozwiązywaniu problemów
związanych z nałogami, współpracować z odpowiednimi instytucjami, a także
zasięgać opinii i rad u specjalistów.
1
II. Adresaci programu
Adresatami programu są wszyscy uczniowie Liceum Ogólnokształcącego
z Oddziałami Integracyjnymi, ale jak wskazano w uwagach wstępnych, różne
doświadczenia młodzieży nabyte w czasie poprzednich etapów kształcenia,
różne postawy wobec narkotyków i innych używek wymagają od nauczycieli,
psychologa, pedagoga szkolnego indywidualizacji pracy wychowawczej.
Niektóre spośród zaproponowanych metod i form pracy kierowane będą do całej
młodzieży liceum, inne – do jednostek szczególnie zagrożonych.
Adresatami programu są również rodzice uczniów Liceum
Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi.
Adresatami programu są także ci, którzy założenia i cele będą wdrażać,
realizować, tj. nauczyciele, bowiem program zakłada uzupełnianie i
doskonalenie wiedzy i umiejętności, stosowanie różnorodnych metod i form
pracy, współpracę z fachowcami.
III. Etapy realizacji.
Program profilaktyki obejmuje cały trzyletni cykl kształcenia w liceum.
Trudno podzielić realizację zadań programu na konkretne, zaplanowane w
czasie etapy, bowiem kierunki działania wyznacza diagnoza wstępna
przeprowadzana wśród młodzieży trafiającej do szkoły z gimnazjów, zadania
zależą od obserwacji zachowań i konkretnych potrzeb.
Diagnoza wstępna ma przynieść odpowiedź na różnorodne pytania, m.in.:
jaki jest stosunek młodzieży do używek, jaką uczniowie mają wiedzę na temat
skutków sięgania po używki, jakie mity dotyczące narkotyków przyjmują, jakie
mają doświadczenia i przekonania.
Realizację programu (oprócz diagnozy) uzależnia się także od obserwacji,
wywiadów, które przynoszą wskazówki co do konkretnych potrzeb.
Z powyższych uwag wynika, że pierwszym etapem realizacji programu
jest zebranie danych na temat dotychczasowych doświadczeń młodzieży.
Ponieważ wychodzimy z założenia, że przyczyną sięgania po używki jest
najczęściej presja niekorzystnych norm obyczajowych w grupie, a młoda osoba
o niskim poczuciu własnej wartości i małej tolerancji na stres stosunkowo
szybko ulega takiej presji, drugi etap realizacji programu polega przede
wszystkim na stworzeniu właściwych relacji i norm w grupie.
Trzeci etap realizacji programu dotyczy „wyposażenia” ucznia w
odpowiednią (i właściwie podaną) wiedzę.
Zachowania ryzykowne są nieprawidłowymi sposobami przystosowania
się, umożliwiają zaspakajanie niektórych potrzeb młodego człowieka
(akceptacji, uznania, przynależności, bezpieczeństwa), redukcję lęku, frustracji.
2
Jeśli potrzeby są zaspokojone, a młody człowiek zna sposoby na redukowanie
lęku i frustracji, sięganie po używki jest rzadsze.
Dlatego też we wszystkich etapach realizacji programu profilaktyki
uzależnień, będziemy dążyć do zaspokajania różnorodnych potrzeb
psychicznych uczniów, do złagodzenia skutków lęku i frustracji.
IV. Cele
Podstawowym celem programu profilaktyki jest zakwestionowanie
niekorzystnych norm, oczekiwań i przekonań oraz zbudowanie w ich
miejsce norm, przekonań i oczekiwań prawdziwych.
Cele programu profilaktyki wiążą się ściśle z celami wychowawczymi, program
ma wspierać rozwój emocjonalny, moralny, społeczny ucznia, ma ustrzec
młodego człowieka przed zachowaniami ryzykownymi, a jeśli już takie miały
miejsce – złagodzić ich skutki.
V. Treści
Rodzaj profilaktyki powinien być dostosowany do stopnia zagrożenia i
wieku rozwojowego uczniów.
Treści profilaktyki obejmują:
1. Promocję zdrowia.
2. Uświadomienie przyczyn sięgania po środki uzależniające oraz po środki
pobudzające (dopalacze).
3. Wiedzę dotyczącą skutków sięgania po środki uzależniające oraz po
środki pobudzające (dopalacze).
4. Zakwestionowanie mitów dotyczących narkotyków i dopalaczy,
5. Wiedzę o rodzajach uzależnień – psychicznych i fizycznych.
6. Wiedzę na temat związków między narkotykami (dopalaczami, lekami)
a innymi chorobami i zachowaniami ryzykownymi.
7. Znajomość przepisów prawnych dotyczących narkotyków.
8. Znajomość instytucji, stowarzyszeń i ośrodków pomagających osobom
uzależnionym.
9. Uczenie radzenia sobie z presją grupy, unikania zachowań
autodestruktywnych i antyspołecznych,
10. Uczenie odmawiania,
11. Uczenie poszukiwania alternatywnych rozwiązań w trudnych
sytuacjach,
12. Kształtowanie zachowań prospołecznych i odpowiedzialności za siebie i
innych,
13. Wskazanie sposobów wycofania się z zachowań ryzykownych.
3
Treści programu dotyczą również rodziców. Rzetelna wiedzo o
zachowaniach ryzykownych pomoże rodzicom zaobserwować dzieci, poznać
istotę problemu, podjąć współpracę ze szkołą. W profilaktyce uzależnień
można wykorzystać następujące treści kierowane do rodziców:
- świat nastolatka i jego potrzeby,
- komunikacja w rodzinie,
- zasady profilaktyki domowej,
- ustalenie domowych zasad, stawianie granic,
- sygnały ostrzegawcze odurzenia,
- szczegółowe informacje o uzależnieniach.
Nauczyciele – wychowawcy realizujący program profilaktyki powinni:
- rozwijać kompetencje wychowawcze i profilaktyczne,
- działać w sposób konsekwentny i tolerancyjny,
- poszukiwać skutecznych metod pracy,
- korzystać z doświadczeń innych, dzielić się swoimi doświadczeniami,
- korzystać z pomocy fachowców.
Skuteczny program (a więc i jego treści) powinien być maksymalnie
dostosowany do problemów adresatów. Działania skuteczne w odniesieniu do
jednej grupy przeniesione bez niezbędnej adaptacji do innej populacji nie tylko
tracą swoją skuteczność, ale nasilają problemy, którym chcemy zapobiec.
Profilaktykę trzeba prowadzić odpowiednio do stopnia zagrożenia.
VI. Metody i formy pracy
Profilaktyka prowadzona jest na zajęciach z integracji – psychologii, na
godzinach wychowawczych, różnych zajęciach przedmiotowych w ramach
realizacji ścieżek edukacyjnych (np. na biologii, chemii, wf), przy okazji
zajęć pozalekcyjnych, zajęć socjoterapeutycznych i innych zajęć o
charakterze terapeutycznym, zajęć dla uczniów niedostosowanych
społecznie, różnych spotkań z rodzicami wychowawców i specjalistów,
kontaktów szkoły z różnymi środowiskami. W Liceum Ogólnokształcącym z
Oddziałami Integracyjnymi działają koleżeńskie grupy wsparcia i
opiekunowie klas pierwszych, których zadaniem jest m.in. szybkie
wykrywanie problemów wśród rówieśników.
Przy realizacji programu profilaktyki stosuje się różne metody, zarówno
podawcze (wykład, prelekcja), jak i (a nawet przede wszystkim) aktywizujące,
warsztatowe, dyskusyjne. Niektóre zajęcia adresowane są do grup młodzieży,
ale również psycholog i pedagog prowadzą zajęcia indywidualne –
terapeutyczne.
4
Zasady wprowadzania treści i stosowania różnorodnych metod brzmią
następująco:
- nie ma współczesnej szkoły, w której nie pojawiłby się problem
zachowań ryzykownych wśród młodzieży,
- przyjmowanie środków odurzających nie jest normą wśród młodzieży,
- nie należy demonizować zjawiska używania środków psychoaktywnych
przez straszenie,
- nie można przekazywać takich uwag, które mogą posłużyć uczniom jako
usprawiedliwienie brania narkotyków,
- nie można stosować materiałów, które mogą posłużyć jako instruktaż,
- należy stworzyć alternatywę spędzania czasu dla młodzieży,
- trzeba inspirować młodzież do różnych form aktywności (aktywność
fizyczna, działanie w kołach zainteresowań, wolontariat),
- powinno się rozbudzać i rozwijać zainteresowania uczniów,
- należy integrować uczniów,
- trzeba zapewnić uczniom poczucie bezpieczeństwa.
Metody stosowane na zajęciach lekcyjnych poświęconych profilaktyce
uzależnień powinny być dobierane tak, aby aktywizować uczniów.
Część zajęć prowadzą specjaliści – psycholog, pedagog.
VII. Uwagi o realizacji
Przy realizacji programu w Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami
Integracyjnymi wykorzystuje się różne profesjonalne programy.
Koordynatorami działań wychowawców klas, wszystkich nauczycieli,
rodziców i młodzieży są psycholog i pedagodzy szkolni. Realizację
programu zawsze dostosowuje się do konkretnych potrzeb, szkoła stara się
pomóc również tym uczniom, którzy znajdują się w trzeciej grupie
zagrożenia.
Szkoła współpracuje z instytucjami, stowarzyszeniami i placówkami
pomocy.
5