komunikacja w gabinecie

Transkrypt

DWUMIESIĘCZNIK STOMATOLOGA PRAKTYKA POLISH&ENGLISH JOURNAL FOR DENTISTS
36 PLN, 15 EUR, 25 USD, 12 GBP, 25 CHF
1(41)/13
Index Copernicus 4,86
Punkty MNiSW 5,00
ISSN: 1732-4084
6
3
Y
AC
H
YC
N
J
K
DU
PE T...
E
R ES
E
T.
PK
TEMAT NA CZASIE
KOMUNIKACJA W GABINECIE
IO
T
TI
• SKUTECZNA ZMIANA ZACHOWAŃ • JAK LECZYĆ OBCOKRAJOWCÓW I NIE
ZWARIOWAĆ... • KOMUNIKACJA W OPTYCE PACJENTA: EKONOMIA KOMUNIKACJI
• KOMUNIKACJA WEWNĄTRZ ZESPOŁU • KOMUNIKACJA Z PACJENTEM
płyn do płukania jamy ustnej
SACHOL FRESH PŁYN JEST ROZTWOREM,
STOSOWANYM DO ZABIEGU PŁUKANIA JAMY USTNEJ, KTÓRY:
- pielęgnuje jamę ustną w ramach uzupełnienia leczenia stomatologicznego czy ortodontycznego,
- łagodzi zaburzenia związane z suchością i kwasowością jamy ustnej, powodujące choroby zębów i przyzębia.
SACHOL FRESH PŁYN TO PODWÓJNE DZIAŁANIE, DZIĘKI KOMPOZYCJI:
WODOROWĘGLANU SODU, KTÓRY:
- przywraca neutralne pH – korzyścią dla pacjenta jest świeży oddech
(bardzo ważne u pacjentów z dolegliwościami refluksu lub zgagi),
- dodatkowo działa jako łagodny środek antyseptyczny.
GLICERYNY, KTÓRA:
- nawilża błonę śluzową jamy ustnej – nie wysusza jej, pozostawia efekt nawilżenia,
- dodatkowo homogenizuje pozostałe składniki preparatu.
KORZYŚCI SACHOL FRESH:
1
Oryginalne wskazanie: na problemy z suchością
i kwasowością jamy ustnej
2
Nowoczesny i profesjonalny preparat,
dostępny tylko w aptekach
3
Posiada pozytywne opinie wśród lekarzy
stomatologów oraz konsumentów
4
W atrakcyjnej cenie dla pacjenta
200 ml ok. 16 50 pln
500 ml ok. 30 00 pln
Dystrybutor: Jelfa S.A., ul. Wincentego Pola 21, 58-500 Jelenia Góra
Informacji udziela: Valeant Polska Sp. z o. o., ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa
Wydawca:
Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o.
90-302 Łódź, ul. Wigury 15a
tel. 42 676 28 25, 42 637 02 77; fax 42 637 03 09
www.edentico.pl; e-mail: [email protected]
DWUMIESIĘCZNIK STOMATOLOGA PRAKTYKA POLISH&ENGLISH JOURNAL FOR DENTISTS
RADA NAUKOWA
EDITORIAL BOARD
Przewodnicząca President
Wiceprzewodniczący Vice-President
prof. dr hab. n. med. Wiesława Perczyńska-Partyka
prof. dr hab. n. med. Leopold Wagner
prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz-Klepalska
Barry Marshak BDS MDS (Izrael)
prof. dr hab. n. med. Stefan Baron
dr hab. n. med. Beata Ostrowska-Suliborska
dr n. ekon. Agnieszka Bukowska-Piestrzyńska
prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka
Professor Pietro Bracco (Włochy)
Maria Grazia Piancino MD, DDS, PhD (Włochy)
prof. dr hab. n. med. Maria Chomyszyn-Gajewska
prof. dr hab. n. med. Danuta Piątowska
Hugh Devlin PhD, MSc, BSc, BDS (Wielka Brytania)
dr hab. n. med. Małgorzata D. Pietruska
dr hab. n. med. Marzena Dominiak, prof. nadzw.
dr n. med. Jan K. Pietruski
dr n. med, dr n. hum. Anna Maria Dubojska (Szwajcaria)
prof. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło
Allan G. Farman BDS, PhD, MBA, DSc, Diplomate
Jolanta N. Sauer BS, DMD, MS (USA)
ABOMR (USA)
Thomas Schindler Dr. med. univ. (Austria)
prof. dr hab. n. med. Bogumiła Frączak
prof. dr hab. n. med. Jerzy Sokołowski
Philip R. Greene BDS, FDSRCPS (Wielka Brytania)
prof. dr hab. n. med. Stanisław Suliborski
Gregg A. Helvey DDS, MAGD (USA)
prof. dr hab. n. med. Grażyna Śmiech-Słomkowska
Oliver Hugo MD PhD (Niemcy)
Prof. Dr. Georgi Tomov DDS, MSc, PhD (Bułgaria)
prof. dr hab. n. med. Ryszard Koczorowski
dr hab. Włodzimierz Więckiewicz, prof. nadzw.
Ghabi A. Kaspo DDS, D. Orth. (USA)
prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska
dr hab. n. med. Leszek Klimek, prof. nadzw.
prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtowicz
prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka
dr hab. n. med. Krzysztof Woźniak
dr hab. n. med. Jerzy Krupiński, prof. nadzw.
prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk
Professor Edward Lynch MA, BDS, FDS, PhD
Orcan Yüksel MD, PhD (Niemcy)
(Wielka Brytania)
RECENZENCI
REVIEWERS
prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz-Klepalska, prof. dr hab. n. med. Stefan Baron, prof. dr hab. n. med. Maria ChomyszynGajewska, dr hab. n. med. Marzena Dominiak, prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. Bogumiła Frączak, prof. dr hab. n. med. Ryszard
Koczorowski, dr hab. n. med. Leszek Klimek, prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka, dr hab. n. med. Jerzy Krupiński,
prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka, prof. dr hab. n. med. Wiesława Perczyńska-Partyka, prof. dr hab. n. med.
Danuta Piątowska, dr hab. n. med. Małgorzata D. Pietruska, dr n. med. Jan K. Pietruski, dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska,
prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło, prof. dr hab. n. med. Jerzy Sokołowski, prof. dr hab. n. med. Stanisław Suliborski,
prof. dr hab. n. med. Grażyna Śmiech-Słomkowska, prof. dr hab. n. med. Leopold Wagner, dr hab. Włodzimierz Więckiewicz, prof.
nadzw., prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtowicz, dr hab. n. med. Krzysztof Woźniak, prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk
2
Dwumiesięcznik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Przedstawiamy
rewolucyjne
osiągnięcie
w dziedzinie
znoszenia
nadwrażliwości
zębiny
Dziś możesz zrobić coś więcej
niż tylko znosić ból wywołany
nadwrażliwością zębiny! Dostępna
jest pasta do zębów Sensodyne®
Odbudowa i Ochrona, opracowana
na bazie unikalnej technologii
NovaMin®, opartej na fosforanie
wapnia.
NovaMin® buduje warstwę ochronną
- taką jak hydroksyapatyt - na
odsłoniętej zębinie i wewnątrz
kanalików zębinowych1-5.
Już od pierwszego zastosowania5 pasta tworzy
skuteczną i trwałą barierę niedopuszczającą do
nadwrażliwości zębiny6-8.
Odkryj możliwości
oferowane przez pastę
Sensodyne®
Odbudowa i Ochrona
1(41)/13 SPIS TREŚCI
8
Komunikacja
Temat na czasie Hot topic
Skuteczna zmiana zachowań – poziomy
8
neurologiczne
Mariusz Oboda
14Jak leczyć obcokrajowców i nie zwariować...
Agnieszka Przyklęk
18Komunikacja w gabinecie stomatologicznym
w optyce pacjenta: ekonomia komunikacji
Communication in a dental office from the patient’s
perspective: the economy of communication
dr n. ekon. Magdalena Szumska
28Komunikacja wewnątrz zespołu w gabinecie
dentystycznym
Communication within a team in a dental office
38Komunikacja z pacjentem z perspektywy
pacjenta, lekarza dentysty i studenta
stomatologii – wyniki badań
Communication with patients from the perspective
of patients, dental surgeons and dentistry students –
research results
dr n. ekon. Agnieszka Bukowska-Piestrzyńska
18
Komunikacja
w gabinecie stomatologicznym w optyce
pacjenta: ekonomia
komunikacji
Praktyka Practice
60Pokrywanie recesji dziąsłowych zębów ze
zniszczoną granicą szkliwno-cementową
Covering gingival recessions of teeth with destroyed
cemento-enamel junction
dr n. med. Wojciech Bednarz
70
70Czynniki wpływające na przebieg leczenia
i adaptację do protez – przegląd
piśmiennictwa
The factors affecting the course of treatment and
adaptation to prostheses – literature review
lek. dent. Anna Czajkowska, prof. dr hab. n. med. Bogumiła Frączak,
dr n. med. Małgorzata Chruściel-Nogalska, lek. dent. Agnieszka Lapis
78Dyspersja nanosrebra w alkoholu
– właściwości przeciwbakteryjne
Nanosilver dispersion in alcohol – antibacterial properties
dr n. med. Monika Łukomska-Szymańska, dr n. med. Beata Zarzycka,
lek. dent. Krzysztof Sokołowski, lek. dent. Zdzisław Gdula,
prof. dr hab. inż. Zygmunt Kowalski, dr inż. Agnieszka
Sobczak-Kupiec, dr hab. n. med. Jerzy Sokołowski, prof. nadzw.
88Porównanie retainerów metalowych oraz
kompozytowych wzmacnianych włóknem
szklanym w leczeniu ortodontycznym
pacjentów z chorobami przyzębia – przegląd
piśmiennictwa
The comparison of metal retainers and glass fibrereinforced composites in orthodontic treatment of patients
suffering from periodontal diseases – a literature review
lek. dent. Anna Lidawska, dr n. med. Anna Dudko,
dr hab. n. med. Sebastian Kłosek
38
Komunikacja z pacjentem
z perspektywy pacjenta,
lekarza dentysty
i studenta stomatologii
– wyniki badań
TABLE OF CONTENTS
Peryskop
124
98
98Rozszczepienie wyrostka zębodołowego
After Party w Fortach Kleparz
Tomasz Cherczyński
jako przygotowanie do zabiegów
z natychmiastową implantacją
Bone splitting as a preparation for treatment with
immediate implantation
lek. chir. stom. Dorota Schmidt, lek. dent. Weronika Maciaszczyk
106 Użycie zatrzasków w przypadkach
wymagających kompromisu
Attachment challenges in compromised situations
tech. dent. Dennis Urban
126
Fundacja Świętego Mikołaja
Leszek Zaborowski
Edukacja
114Ogólnopolski Program Edukacyjny
Poradnia
Repetitio est… 1/13
118Szkoleniowo-wystawiennicze imprezy
128
Trendy
120 Polecane szkolenia
122 Znalezione w DENTOnet.pl
131
Polecane produkty
Megadenta
stomatologiczne na świecie
Po godzinach
114
132
Tajemniczy „świecący” TLENOL
Marcin Otto
Pokrywanie recesji
dziąsłowych zębów
ze zniszczoną granicą
szkliwno-cementową
60
134
Krzyżówka z hasłem
Sponsor – Dornwell
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
5
REDAKCJA Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o.
90-302 Łódź, ul. Wigury 15a
tel. 42 637 02 77, fax 42 676 28 27
www.edentico.pl, [email protected]
Redaktor naczelny Editor-in-Chief
dr n. med. Tomasz Maria Kercz
[email protected]
Redaktor prowadzący Executive Editor
mgr Tomasz Hankiewicz
[email protected]
Redaktor Associate Editor
mgr Magdalena Chudzik
[email protected]
Redaktorzy tematyczni Feature Editors
dr n. med. Robert Biesaga (protetyka),
lek. dent. Aneta Grochowina (radiologia),
lek. dent. Paweł Niewada (periodontologia),
dr n. med. Aleksander Przygoński (chirurgia),
dr n. med. Krystyna Pietrzycka (endodoncja)
Redaktor graficzny, fotoedytor, DTP
Graphic designer, photo editor, DTP
mgr inż. Aleksandra Kardas
K
omunikacja, zgodnie z łacińskim
communicare (dzielić się), to
niekończąca się wymiana, obieg
informacji. Wszystko, co wyrażamy
jest formą dzielenia się – nasze
słowa, mimika, gesty, spojrzenia,
mowa ciała, tembr głosu, woń,
strój, charakter naszego pisma czy
kulturowy background, który sprawia,
że postępujemy tak a nie inaczej, to nośniki sygnałów. Sygnałów, które przez
każdego (zamierzonego i przypadkowego) odbiorcę mogą być rozumiane
i interpretowane nieco inaczej lub diametralnie odmiennie. Sygnały te krzyżują się
z niezliczoną liczbą komunikatów wysyłanych przez innych.
Bez dwóch zdań, jesteśmy uwikłani w komunikacyjną „wymianę danych”, godną
wysokiej klasy procesorów. W znacznym stopniu odbywa się ona bezwiednie, poza
naszą świadomością czy wolą i nie ma szans, by w pełni nad nią zapanować. Możemy
jednak – tak prywatnie, jak i na użytek naszej pracy zawodowej – kontrolować te
wysyłane przez siebie sygnały, które są najsilniejszymi, najbardziej dobitnymi nośnikami
informacji.
[email protected]
Redaktor statystyczny Statistical editor
dr inż. Zbigniew Wierucki
Redaktorzy językowi Language editors
język polski - mgr Agnieszka Goszczyńska
język angielski - Jonathan E. Lilly
Korekta Editor’s revision
Magdalena Chudzik, Tomasz Hankiewicz
Marketing i reklama Marketing and advertisement
mgr Katarzyna Owczarek, [email protected]
tel. 42 637 02 77, 665370066
Prenumerata Subscription
[email protected]
Dział sprzedaży Sales department
tel. 42 676 28 25
numery archiwalne, tel. 601557879
Dlatego tak ważne jest, by przekazywane przez nas komunikaty, zwłaszcza te kierowane
do naszych pacjentów i pracowników praktyki, były jasne, precyzyjne, spójne w każdej
warstwie i pozostawiały jak najmniej pola do dowolnej interpretacji. Zgodnie z biblijną
zasadą „niech nasze tak znaczy tak, a nie znaczy nie”. Owszem, wymaga to od nas nieco
wysiłku, ale w ostatecznym rozrachunku jak najbardziej się opłaca – być może już
wkrótce zauważymy, że mniej jest niedomówień, sytuacji konfliktowych, a organizacja
pracy całego zespołu przestała być problemem.
W nowy rok wchodzimy zatem z tematem wiodącym, który z pracą lekarza dentysty
tylko pozornie nie ma zbyt wiele wspólnego. Co więcej, w całym 2013 roku będziemy
starali się Państwa przekonywać, że kwestie pozamedyczne (takie jak np. znajomość
prawa, coaching, zarządzanie finansami czy zasobami ludzkimi) mogą mieć ogromny
wpływ na sukces naszego gabinetu. Lub jego brak. I to niezależnie od czysto
medycznych kompetencji każdego z nas.
Udanej lektury,
Pismo indeksowane
w Index Copernicus 4,86 pkt.
Punktacja MNiSW 5 pkt.
INTERNATIONAL
Journal Master List
Nakład 6500 egz.
Wersja pierwotna – drukowana
Wszystkie wymienione produkty i nazwy są używane wyłącznie w celach identyfikacyjnych i mogą
być zastrzeżonymi znakami towarowymi odpowiednich właścicieli. Redakcja nie zwraca materiałów
niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do adjustacji, doboru tytułów i skracania nadsyłanych
materiałów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam.
6
REDAKCJA Polszczyzna, matematyka i pomyłka
w punktacji MNiSW, którą udało się skorygować
W
czasach, gdy byłem uczniem szkoły
średniej istniało przekonanie, że dwa
przedmioty – język polski i matematyka
– górują nad pozostałymi i są młodemu
umysłowi bardziej niezbędne niż pozostałe. Przekonanie o tyle uzasadnione, że
wiedzy i umiejętności z tych dwóch dziedzin uczniowie byli zobowiązani dowieść
na egzaminie maturalnym. Z perspektywy
minionych trzech dekad odnoszę jednak
wrażenie, że matematyka nad polskim
wzięła górę. Niekoniecznie w sensie naukowym, ale na pewno praktycznym.
Przybora czy Młynarski, posługujący się
polszczyzną z finezją godną finału olimpijskiego we florecie, to (niestety) wyjątki,
przynależne zresztą do odchodzącej
w przeszłość „starej szkoły”. Tych, którzy
dziś dowodzą, że język może mieć precyzję narzędzia chirurgicznego, a przy
tym nie tracić nic ze swej plastyczności,
policzyć można na palcach jednej ręki, jak
przedstawicieli gatunku skazanego przez
Naturę na wymarcie. Obecnie poprawną
polszczyznę zastępują sekwencje
„asap-ów”, „lol-ów” i tym podobnych
skrótów powszechnych w języku (głównie) młodszego pokolenia czy kalekie, pozbawione znaków diakrytycznych słowa
o znaczeniu, którego za każdym razem
trzeba się domyślać. Podobnie zamiera
w narodzie relatywnie żywy niegdyś nawyk czytania książek, a kto nie czyta, ten
i nie pisze, a przynajmniej nie pisze poprawnie i zrozumiale (co łatwo dostrzec
w poziomie artykułów w prasie ogólnej
i specjalistycznej, o internetowym dziennikarstwie nie wspominając).
Z kolei matematyka nie daje o sobie
zapomnieć nawet ćwierć wieku po
maturze. Przynajmniej na poziomie
najprostszym z możliwych – sekwencje
cyfr składające się w numery PESEL, NIP,
REGON, KRS, do tego hasła do telefonu,
internetowych skrzynek pocztowych czy
kont bankowych zapewniają naszym
szarym komórkom codzienny trening.
Gorzej, gdy pamięć zawodzi – możemy
w ten sposób pozbawić się dostępu do
własnych środków czy mieć problem
z odebraniem maila, na który czekamy.
Bez dwóch zdań, o pomyłkę nietrudno.
A mylą się i najlepsi. W wykazie czasopism
naukowych, który został podany do wiadomości przez Ministerstwo Nauki
i Szkolnictwa Wyższego 17 września ubiegłego roku przy tytule „e-Dentico” widniały zaledwie 3 punkty. To bardzo mało,
bo o połowę mniej niż w poprzedniej
ewaluacji, której wyniki ogłoszone zostały
w czerwcu 2010 roku. Tym razem MNiSW
wprowadziło wyjątkowo dużo nowych
kryteriów oceny, w związku z czym
wszystkie redakcje miały świadomość, że
może to wpłynąć na inną niż dotąd punktację. Ponieważ jednak dość skrupulatnie
przygotowywaliśmy się do oceny i udało
się nam spełnić większość nowych kryteriów, otrzymana nota była dla nas dużym
zaskoczeniem. Poprosiliśmy MNiSW
o udostępnienie raportu z ostatniej oceny, a z niego jasno wynikało, że ministerstwo popełniło błąd. Na ostateczny wynik
oceny czasopism miało bowiem wpływ
nie tylko spełnienie nowych kryteriów, ale
także liczba punktów otrzymana podczas
poprzedniej ewaluacji.
Błąd MNiSW polegał na tym, że za rok
2010 przypisało nam 2 punkty, które
w wykazie z czerwca 2010 r. uzyskało
„e Dentico” (pisane bez łącznika po
pierwszej literze). A nasze czasopismo,
zgłoszone wówczas do oceny jako „Polsko-Angielski Kwartalnik Stomatologa
Praktyka e-Dentico”, uzyskało punktów 6.
Nie będziemy dociekać, co to za czasopismo
z nazwą łudząco podobną do naszej i czy aby
nie jest to nieusunięty z listy ślad dawnych
czasów, gdy nasz tytuł uzyskiwał 2 punkty
ówczesnego KBN-u (i tylko ktoś, kto aktualizował wykaz, nie wykazał się rzetelnością). Nie
chcemy również wnikać w to, jak przebiegała ministerialna ewaluacja, jakie procedury
zostały wdrożone, by uniknąć ewentualnych
pomyłek (czy aby wystarczająco skrupulatnie porównywano dokumenty z poprzedniej ewaluacji z nowymi ankietami), ale
po przesłanym przez naszą redakcję liście
MNiSW potwierdziło zaistniały błąd
i skorygowało ocenę uzyskaną przez
„e-Dentico”. W wykazie czasopism
naukowych (część B, pozycja 388), podanym do wiadomości 21 grudnia 2012 roku,
nasz dwumiesięcznik ma 5 punktów.
Śpieszymy zatem donieść wszystkim dotychczasowym i potencjalnym Autorom,
zainteresowanym publikacją swoich prac na
naszych łamach, że nie nastąpiło w naszym
czasopiśmie żadne tąpnięcie, które podważałoby pozycję „e-Dentico” wśród wydawnictw naukowych branży stomatologicznej.
A żeby wątkiem magii cyfr ten tekst zakończyć,
wspomnę, że wysoki poziom „e-Dentico”
w ostatniej ewaluacji potwierdził również Index
Copernicus: uzyskana nota – 4,86 punktu – jest
niemal o ¼ wyższa od poprzedniej.
MNiSW potwierdziło zaistniały błąd i skorygowało ocenę uzyskaną przez „e-Dentico”
e-Dentico nr 6 (40) / 2012
7
TEMAT NA CZASIE
Skuteczna zmiana zachowań – poziomy neurologiczne
Mariusz Oboda
Rozwój komunikacji to nie uczenie się
instrukcji, to praca nad sobą. To nie
tylko zachowania, nie tylko poziom
treści, a pełne rozumienie siebie
w relacji z innymi oraz świadomość
pobudek działań swoich i innych.
Skuteczna zmiana zachowań
– poziomy neurologiczne
W
dzisiejszym artykule odpowiem na pytanie, jak
należy rozumieć proces rozwoju umiejętności komunikacji zarówno w kontakcie z pacjentem, personelem, jak i osobami bliskimi. Przedstawię również psychologiczny mechanizm dochodzenia do skutecznej i trwałej
zmiany postępowania lekarza w relacji z pacjentem.
W trakcie swojej wieloletniej pracy trenerskiej w środowisku stomatologicznym oraz indywidualnej pracy coachingowej z przyjemnością obserwuję, że uczestnikami szkoleń
czy coachingów z zakresu komunikacji i rozwoju osobistego
najczęściej są lekarze świadomi istnienia niewykorzystanego
potencjału możliwości, jaki tkwi w obszarze komunikacji
w gabinecie stomatologicznym. Wbrew pozorom w większości są to osoby uzyskujące ponadprzeciętne efekty w pra-
8
cy z pacjentem, mające jednak świadomość, że w zakresie
komunikacji wciąż nie posiadają pełnych kompetencji. Ich
mądrość wynika z tego, że zdają sobie sprawę ze związku
przyczynowo-skutkowego, jaki zachodzi pomiędzy jakością
i efektywnością przekazu lekarza a reakcjami i motywacją
pacjenta. Mają przekonanie, że możliwa jest zmiana struktury pacjentów, zwiększenie liczby kompleksowych planów
leczenia oraz ich wartości, zwiększenie liczby pacjentów
kończących podjęte leczenie i przychodzących na wizyty
kontrolne itd. Wiedzą, że uzyskanie tak spektakularnych
zmian związanych z rozwojem praktyki niemożliwe jest bez
rozwoju umiejętności z zakresu komunikacji, która ma potencjał kształtowania świadomości pacjenta, rezonowania
w jego umyśle i zmiany jego sposobu myślenia o zdrowiu
jamy ustnej.
Mariusz Oboda
Analizę procesu uczenia się i rozwoju umiejętności komunikacji przedstawię w oparciu o model poziomów neurologicznych. Jego autorem jest dr Robert Dilts, którego miałem okazję poznać osobiście i uczyć się od niego.
Koncepcja ta powstała w latach 90. na podstawie badań
antropologa Gregory’ego Batesona i filozofa Bertranda
Russella. Intencją przedstawienia tej wiedzy (przeważnie
zarezerwowanej dla trenerów, coachów i terapeutów) jest
ukazanie procesu komunikacji jako zjawiska znacznie wykraczającego poza behawioryzm, skupiający się na analizie
zachowań i koncentrujący się na dawaniu innym prostych
instrukcji dotyczących określonych zachowań i reakcji.
Rozwój umiejętności komunikacji w relacji z pacjentem
tylko w minimalnym stopniu sprowadza się do zastosowania przedstawionych podczas wykładu czy przeczytanych
w książce kilku efektownych odpowiedzi. Ich zastosowanie z bardzo dużym prawdopodobieństwem nie zmieni
struktury pacjentów i nie zwiększy liczby kompleksowych
planów leczenia. Rozwój umiejętności komunikacji to
proces rozwoju osobistego związany z doskonaleniem
kompetencji inteligencji emocjonalnej, nauką strategii
kognitywnych oraz zmianą przekonań. Efektywna komunikacja z pacjentem najczęściej wymaga rozwoju lekarza
na każdym z niżej opisanych poziomów, znajdujących się
w stosunku do siebie w określonej hierarchii i wzajemnej
zależności. Poziomy neurologiczne obrazują systemowe
podejście do funkcjonowania człowieka, ukazują efektywny proces uczenia się i dokonywania zmian. Poniżej przeanalizuję poszczególne poziomy i pokrótce przedstawię,
jak wygląda rozwój osobisty na każdym z nich.
Pierwszym, najniższym poziomem jest poziom
środowiska. W pracy z moimi klientami na tym poziomie przyglądamy się otoczeniu – temu, jak zostało ono
zaaranżowane. Analizujemy jego wpływ na sprawną, wydajną i komfortową obsługę pacjenta. Szczególny nacisk
kładziemy na organizację miejsca do rozmowy z pacjentem na temat jego problemów stomatologicznych oraz
kompleksowego leczenia. Dysponujemy w tym zakresie
badaniami przeprowadzonymi na grupie 506 pacjentów,
które dają nam istotne wytyczne. Na poziomie środowiska zwracamy również uwagę na dodatkowe narzędzia
(monitor, tablet, rysunki itd.), jakie lekarz powinien
mieć do dyspozycji w rozmowie z pacjentem. Ten poziom opisuje otoczenie, w którym ma nastąpić zmiana
i analizuje jego wpływ na cały proces.
HOT TOPIC Przekonania, choć są naszą własną fantazją
na temat rzeczywistości, zwykliśmy
traktować jako obiektywne fakty, w wyniku
czego determinują one nasze postępowanie.
Drugi, wyższy poziom zmiany to poziom zachowań.
Na tym poziomie w procesie rozwoju obserwujemy zachowania lekarza i wszystkich członków jego zespołu.
Analizujemy, w jakim stopniu istniejące standardy, procedury postępowania wpływają na poziom satysfakcji pacjenta z wizyty. Przyglądamy się temu, co konkretnie robią ludzie. Jest to poziom stricte behawioralny, zajmujący
się postrzeganymi zachowaniami. Wpływ na tym poziomie sprowadza się do przekazywania ludziom instrukcji
i wytycznych, np. przedstawienia zespołowi nowej procedury postępowania podczas informowania pacjentów
o opóźnieniach czy nowej formuły podjęcia rozmowy
telefonicznej. Na tym poziomie oczekuje się posłusznego
wykonania przedstawionych, zarekomendowanych zachowań. Także zalecenia, jakie pacjent dostaje od lekarza,
są często komunikatem wystosowanym z poziomu zachowań. Jest to instrukcja behawioralna, która bez uwzględnienia zmiany na wyższych poziomach rozczarowuje i nie
powoduje spodziewanych efektów.
Trzeci z poziomów to poziom analizy naszych
strategii kognitywnych – mentalnych procesów, które warunkują jakość realizowanych zachowań. Jest to
poziom znacznie wykraczający poza proste instrukcje,
skupiający się na naszym sposobie myślenia. Na tym
etapie nie zajmujemy się tym, co robimy, a koncentrujemy się na tym, jak to robimy, jakie nasze wewnętrzne
procesy, zdolności to warunkują. Samodzielna praca na
Lekarze wiedzą, że uzyskanie
spektakularnych zmian związanych
z rozwojem praktyki niemożliwe jest
bez rozwoju umiejętności z zakresu
komunikacji, która ma potencjał
kształtowania świadomości pacjenta,
rezonowania w jego umyśle i zmiany jego
sposobu myślenia o zdrowiu jamy ustnej.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
9
TEMAT NA CZASIE
Skuteczna zmiana zachowań – poziomy neurologiczne
Z wartości czerpiemy motywację
do działania. Świadomość realizacji
wyznawanych wartości podczas
jakiejkolwiek aktywności wyzwala w nas
energię do działania, determinację, sprzyja
pełnemu zaangażowaniu się w wykonywaną
czynność.
tym poziomie jest bardzo trudna – dużym ułatwieniem
jest pomoc osoby z zewnątrz, najlepiej z odpowiednim
doświadczeniem psychologicznym czy coachingowym.
Na tym poziomie oceniamy nasze zdolności, np. umiejętność zadawania dobrych pytań, łatwość wypowiadania
się, zasób słów, siłę głosu, elastyczność, asertywność itd.
Oceniamy też poziom naszych kompetencji, zdolności,
które składają się na inteligencję emocjonalną. Potencjał, zasoby opisywane na tym poziomie warunkują jakość naszych zachowań – tutaj je rozwijamy,
zmieniając tym samym nasze postępowanie.
Czwarty, wyższy poziom zmiany, to poziom
przekonań. Ten poziom opisuje nasze myśli. Przyglądamy się na nim temu, w jaki sposób rozumiemy otaczającą
nas rzeczywistość, jak myślimy o swoich możliwościach,
swoim potencjale, jak myślimy o innych, jakie według
nas prawa wpływają na zmiany. Na tym poziomie analizujemy nasze założenia odnośnie zasad, według których
funkcjonuje otoczenie. Tutaj znajdują się też nasze ograniczające i wspierające przekonania, które albo dają nam
przyzwolenie na działanie, albo je hamują. Przekonania,
choć są naszą własną fantazją na temat rzeczywistości,
zwykliśmy traktować jako obiektywne fakty, w wyniku
czego determinują one nasze postępowanie. Adekwatne
do tego poziomu jest stwierdzenie Henry’ego Forda: „Jeśli myślisz, że możesz i jeśli myślisz, że nie możesz, to
w obydwu przypadkach masz rację”. Praca na tym poziomie to rozwój, podtrzymanie wspierających przekonań
oraz podważanie zasadności, rewidowanie przekonań
Na poziomie analizy naszych strategii
kognitywnych nie zajmujemy się tym,
co robimy, a koncentrujemy się na tym,
jak to robimy, jakie nasze wewnętrzne
procesy, zdolności to warunkują.
10
błędnych, ograniczających (takich jak np. „pacjenci nie
mają pieniędzy” czy „proponowanie lepszych rozwiązań
to namawianie”). Na pracy nad przekonaniami opiera
się najbardziej obecnie popularny nurt psychologii, czyli
psychologia poznawcza i poznawczo-behawioralna. Oczekiwanie zmiany zachowań pacjentów czy lekarzy bez rozpoznania i zmiany na poziomie ich przekonań jest jak leczenie objawowe, które nie wpływa na przyczynę choroby.
Kolejny poziom to poziom wartości. Każdy z nas ma
hierarchię wartości, które określają kierunek naszego życia, stoją za naszymi decyzjami, wyborami życiowymi.
Z wartości czerpiemy motywację do działania. Świadomość realizacji wyznawanych wartości podczas jakiejkolwiek aktywności wyzwala w nas energię do działania,
determinację, sprzyja pełnemu zaangażowaniu się w wykonywaną czynność. Jeżeli według naszej oceny nasze
zachowania, decyzje realizują wyznawane wartości, to
„w nagrodę” doświadczamy satysfakcjonującego stanu
emocjonalnego, doświadczamy spełnienia. Wartości jako
takie zazwyczaj nie podlegają zmianie w trakcie procesu
rozwoju osobistego. Praca na poziomie wartości sprowadza się do znajdowania relacji, połączenia pomiędzy
zachowaniami pacjenta czy lekarza a jego wartościami.
Świadomość tej relacji nadaje zachowaniom sens i sprawia, że angażujemy się w ich realizowanie. Wartości są
strażnikiem naszego sumienia, strażnikiem działań, pilnują, abyśmy podążali we właściwym kierunku, informują nas o naszym stanie emocjonalnym. Osoba, która postępuje w zgodzie z własnymi wartościami, to najczęściej
osoba szczęśliwa.
Kolejny poziom to poziom tożsamości. Na tym poziomie zwracamy uwagę na to, kim jesteśmy w określonych kontekstach, np. kim jestem w relacji z pacjentem:
wykonawcą, prezenterem, kapitanem, doradcą (szerszy
opis tych postaw znajduje się w wydanym przez Bestom
DENTOnet.pl kursie multimedialnym mojego autorstwa pt. „Psychologia komunikacji w gabinecie stomatologicznym”). Na tym poziomie jesteśmy, gdy myślimy np.
„jestem uczciwym, etycznym lekarzem”, „jestem dobrym
przyjacielem, wesołą osobą”, „jestem szefem”. Świadomość tego, kim jesteśmy w relacji z pacjentem w znacznym stopniu może warunkować i determinować model
budowanej z nim relacji. Zachowania, które według nas
TEMAT NA CZASIE
Jak leczyć obcokrajowców i nie zwariować...
Jak leczyć obcokrajowców
i nie zwariować...
I
le razy byliście sparaliżowani, kiedy w Waszym gabinecie pojawił się ktoś, kto nie mówi po polsku?
Chcieliście pokazać naszą polską gościnność, swój
profesjonalizm i zrobić wszystko, aby pacjent w Waszych rękach czuł się dobrze? Ale jak to osiągnąć,
skoro nie zna się języka obcego?
Można się pięknie uśmiechać i gestykulować, ale znajomość języka obcego jest podstawą. Pewien lekarz powiedział mi kiedyś: „Ale po co mi angielski? Pacjent ma
buzię otwartą prawie przez cały zabieg, nie ma potrzeby
z nim rozmawiać”. Jednak dobrze wiemy, że pacjenci z zagranicy przyjeżdżają do nas, aby przeprowadzić
kompleksowe leczenie (np. duże prace protetyczne), zostawiają w naszych gabinetach spore pieniądze i chcą
wiedzieć za co. Wielokrotnie spotykałam pacjentów ze
Skandynawii, którzy byli bardzo dociekliwi i zanim zaakceptowali plan leczenia, zadawali nieskończoną liczbę pytań. Zatem nie ma wyjścia – jeśli nastawiacie się
na leczenie obcokrajowców i chcecie, aby Wasze kliniki
i gabinety były postrzegane jako miejsca dla nich przyjazne, Wy i Wasz personel musicie w równym stopniu
umieć komunikować się w języku obcym.
Nie ma wyjścia – jeśli nastawiacie się na
leczenie obcokrajowców i chcecie, aby Wasze
kliniki i gabinety były postrzegane jako miejsca
dla nich przyjazne, Wy i Wasz personel musicie
w równym stopniu umieć komunikować się
w języku obcym.
14
Poniżej przedstawiam kilka porad, które mogą pomóc
zmierzyć się z wyzwaniem, jakim niewątpliwie jest leczenie obcokrajowców. Moje przemyślenia poparte są
doświadczeniem, które zdobyłam, nauczając języka angielskiego w trójmiejskich klinikach, a także uczestnicząc w rozmowach związanych z planami leczenia oraz
obserwując zabiegi w gabinetach.
What brings you here? (Co Pana/Panią do mnie sprowadza?) – tak możemy rozpocząć rozmowę z pacjentem
obcojęzycznym. Dobrze gdy w klinice jest specjalne pomieszczenie do rozmów z pacjentami, tak aby bezstresowo, w przyjaznej atmosferze wysłuchać, z czym dana
osoba do nas przychodzi i przedstawić jej naszą wizję
rozwiązania problemu. Umiejętność słuchania będzie
tu bardzo potrzebna, należy pozwolić pacjentowi po
prostu się wygadać. Zanim przejdziemy do spraw stricte
dentystycznych, dobrze jest zastosować małą rozgrzewkę językową; chodzi tu o zadanie kilku prostych pytań:
Where are you from? (Skąd Pan/-i jest?), What do
you do? (Czym się Pan/-i zajmuje?), Why did you
choose Poland to treat your teeth? (Dlaczego zdecydował/-a się Pan/-i leczyć zęby w Polsce?). Dzięki
temu poznamy lepiej pacjenta, a pozyskane informacje
możemy wykorzystać później przy tworzeniu planu leczenia. Jednak przede wszystkim taka luźna rozmowa
umożliwi nam budowanie więzi już na samym starcie.
W zamian możemy także przedstawić się pacjentowi: od
jak dawna wykonujemy nasz zawód, w czym się specjalizujemy, co nam sprawia największą satysfakcję. Nie
ma sensu wymieniać tytułów naukowych i szkoleń; pacjentowi wystarczy, że jesteś a dentist.
Do you understand what I mean? (Czy rozumie
Pan/-i, co mam na myśli?). Przy opracowywaniu zagadnień stomatologicznych, zanim zaczniemy omawiać
Agnieszka Przyklęk
HOT TOPIC procedury, dobrze jest pokazać zdjęcia już wykonanych
prac przedstawiające podobne przypadki. Fotografie wizualizują potencjalny efekt końcowy, a przede wszystkim
pokazują nasze umiejętności. Starajmy się nie robić wykładu naukowego, posługujmy się raczej ogólnikami, pamiętając, że jeśli pacjent będzie chciał znać szczegóły, to
po prostu o nie zapyta. Przy omawianiu planu leczenia
powinniśmy robić przerwy i upewniać się, czy jesteśmy
dobrze rozumiani, a musimy mieć stuprocentową pewność, że zostaliśmy zrozumiani! (Is it clear? Do you follow my course of thinking? Shall I repeat? – Czy to,
co mówię jest jasne? Czy nadąża Pan/i za moim tokiem
myślenia? Czy powtórzyć?).
Gums, nie gingiva. Niestety większość stomatologów
posługuje się łaciną w kontaktach z obcokrajowcami.
Oczywiście nie jest to błąd, ale stanowi spore utrudnienie w komunikacji. Używajmy prostego języka! Mówmy powoli, wyraźnie i bez akademickiej nomenklatury,
niezrozumiałej dla większości pacjentów. Amerykańscy
specjaliści od marketingu stomatologicznego zalecają
dopasowanie się podczas wyjaśniania skomplikowanych
procedur do języka, jakim posługuje się pacjent. Oczywiście, nie można tu popadać w skrajność, bo nie będzie
to brzmiało poważne, a co gorsza zbyt luźna postawa lekarza może odstraszyć pacjenta. Chodzi jedynie o to, aby
klarownie wyjaśnić, jakie będą etapy leczenia, jak często
pacjent będzie musiał przylecieć do Polski i ile będzie go
to kosztowało.
You are the best candidate for implants! (Jest Pan/-i
idealnym kandydatem do wstawienia implantów!). Zawsze raziło mnie używanie sloganów, uważałam je za
sztuczne i pozbawione szczerości. Jednak w przypadku
komunikacji z pacjentem obcojęzycznym są one nieodzowne i bardzo wskazane, szczególnie gdy nie czujemy
się jeszcze na siłach, aby swobodnie posługiwać się specjalistycznym językiem obcym. Zdania typu: You are in
good hands (Jest Pan/-i w dobrych rękach) czy You will
have a beautiful smile (Będzie Pan/-i miał/-a piękny
uśmiech) są łatwe do zapamiętania i mogą się przydać
w kłopotliwych sytuacjach. Stanowią one również element zachęty z naszej strony, która w procesie komunikacji w gabinecie jest istotną kwestią. Pamiętajmy, że
obcokrajowcy boją się dentysty podwójnie – widzą nas
pierwszy raz i nie wiedzą, czego mogą oczekiwać. Dlatego zwroty podtrzymujące ich na duchu są jak najbardziej
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
15
TEMAT NA CZASIE
Jak leczyć obcokrajowców i nie zwariować...
na miejscu, np. Don’t worry, the procedure will run
smoothly! (Proszę się nie obawiać, zabieg przebiegnie
bez problemu!)
At the reception desk. Jeśli chcemy leczyć pacjentów
zagranicznych, nie wolno nam zapominać o personelu
gabinetu, który również bierze udział w procesie komunikacji. Dobrze wiemy, że osoby pracujące w recepcji są
wizytówką naszej kliniki i dlatego jest niedopuszczalne,
by nie znały języka obcego. Co więcej, wiedza z zakresu
liczb, dat i umiejętność rozmowy o pogodzie są w tym
przypadku niewystarczające. Recepcjonistki powinny
posługiwać się językiem specjalistycznym na tym samym
poziomie co lekarze, powinny umieć prowadzić rozmowę
telefoniczną tak, aby zachęcony przez nie pacjent przyszedł do naszego gabinetu. Do ich zadań należy również
organizacja pobytu pacjenta w Polsce, tak więc oprócz
rezerwacji hotelu, powinny umieć powiedzieć, jakie rzeczy warto zobaczyć w naszym mieście i co pacjent może
robić w wolnym czasie. Nie możemy ponadto zapominać
o prowadzeniu korespondencji z pacjentem obcojęzycznym, który zapewne doceni poprawnie napisany e-mail.
Please. Niestety w oczach obcokrajowców, a zwłaszcza
Anglików, jesteśmy narodem gburów, którzy zapominają
o podstawowych formach grzecznościowych. Jest to zapewne szokująca informacja dla wielu z nas, bo na pewno o wiele wad podejrzewalibyśmy samych siebie, ale nie
o bycie niegrzecznymi. Anglicy są bardzo wyczuleni na
punkcie zwrotów grzecznościowych i uwierzcie, że potrafią się obrazić, jeśli w wypowiedź nie wkomponujemy
słowa please (nigdy na początku!). A zatem, zamiast:
Open your mouth (Otwórz usta), powiedzmy: Open
your mouth, please (Proszę otworzyć usta), a najlepiej:
Could you open your mouth, please? (Czy mógłby/
Zawsze raziło mnie używanie sloganów,
uważałam je za sztuczne i pozbawione szczerości.
Jednak w przypadku komunikacji z pacjentem
obcojęzycznym są one nieodzowne i bardzo
wskazane, szczególnie gdy nie czujemy się
jeszcze na siłach, aby swobodnie posługiwać się
specjalistycznym językiem obcym.
W naszej kulturze zbyt duża liczba zwrotów
grzecznościowych jest traktowana jako wazeliniarstwo
i sztuczność, jednak w przypadku Brytyjczyków jest
to zjawisko całkiem normalne; warto o tym pamiętać,
mając na fotelu jednego z nich.
mogłaby Pan/-i otworzyć usta?). W naszej kulturze zbyt
duża liczba zwrotów grzecznościowych jest traktowana
jako wazeliniarstwo i sztuczność, jednak w przypadku
Brytyjczyków jest to zjawisko całkiem normalne; warto
o tym pamiętać, mając na fotelu jednego z nich.
Wielu polskich stomatologów marzy o leczeniu obcokrajowców, nie tylko ze względów finansowych, ale także
dlatego, że przynosi im to olbrzymią satysfakcję, gdyż
polscy dentyści cieszą się w Europie opinią kompetentnych specjalistów. Zasobniejsze portfele pacjentów zagranicznych dają możliwość rozwinięcia skrzydeł i wyboru
kosztowniejszych, a przy tym skuteczniejszych opcji leczenia. To wszystko pięknie brzmi, ale należy pamiętać,
że znajomość języka obcego jest kwestią kluczową, jeśli
chodzi o pełny, profesjonalny wizerunek gabinetu w kontaktach z pacjentami z zagranicy. Nieważne, czy jest się
młodym lekarzem, czy w pełni doświadczonym specjalistą, asystentką, higienistką czy panią z recepcji – wszyscy bez wyjątku muszą umieć komunikować się w języku
obcym.
mgr Agnieszka Przyklęk – absolwentka filologii angielskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu. Od 1992 r. prowadzi w Gdańsku centrum
językowe – Szkołę WELL. Stomatologią w języku angielskim zajmuje się od 2007 r., nauczając lekarzy, asystentki, higienistki i recepcjonistki w trójmiejskich klinikach.
Dzięki tym zajęciom personel stomatologiczny jest w stanie porozumieć się z pacjentami zagranicznymi, wytłumaczyć im, na czym polegają zabiegi i zapewnić im jak
najlepsze warunki leczenia i pobytu w Polsce.
W lutym 2013 roku rozpoczyna autorski program Dental Communication In English, organizując weekendowe
kursy dla personelu stomatologicznego w poszczególnych
miastach Polski.
Więcej informacji na stronie:
www.angielskiwstomatologii.pl
16
Open Your English Wider!!!
O
pracowany
w 2011 r. podręcznik
to znakomite źródło poznania
angielskojęzycznej terminologii
stomatologicznej zarówno
dla studentów wydziałów
stomatologicznych, jak
i praktykujących dentystów.
Może być stosowany jako
podręcznik podstawowy
bądź pomoc w nauczaniu
języka angielskiego w ramach
obowiązkowych lektoratów
prowadzonych na uczelniach
medycznych. Treści zawarte
w podręczniku są skorelowane
z ogólnopolskimi wytycznymi
programów nauczania
realizowanych na uczelniach
medycznych w Polsce, a także
uwzględniają postęp dokonujący
się w dziedzinie stomatologii.
to trzydzieści rozdziałów,
z których każdy jest poświęcony
innej dziedzinie stomatologii.
Począwszy od historii
stomatologii, autorzy prezentują
słownictwo typowe dla każdej
specjalności stomatologicznej.
Są też rozdziały poświęcone
key
h
t
w i mp 3
and eb site
at w
komunikacji językowej:
wywiad z pacjentem oraz
dobór właściwego języka
i stylu rozmowy, zwłaszcza
w wypadku kontaktu z pacjentem
wykazującym objawy dentofobii.
Znajdujemy też tematy
z pogranicza: etyczno-prawny
aspekt zawodu dentysty oraz
cenne wskazówki pomocne przy
pisaniu artykułów fachowych,
zwłaszcza opisów przypadków.
Większość zaproponowanych
zadań językowych skupia się
na wyćwiczeniu umiejętności
prawidłowego zastosowania
słownictwa fachowego. Służy
temu cały wachlarz typów
ćwiczeń polegających na
odnajdywaniu i poprawnym
uzupełnianiu luk, odnajdywaniu
synonimów, definiowaniu pojęć
medycznych.
W wielu ćwiczeniach należy
prawidłowo sformułować pytania,
które są kluczem do prawidłowej
komunikacji językowej między
pacjentem a lekarzem.
w przypadku materiału pozornie
nudnego, jak terminologia
stomatologiczna. Książka jest
jednocześnie kopalnią wiedzy
– autorom udało się dotrzeć do
wielu ciekawych materiałów, co
również stanowi o atrakcyjności
podręcznika.
autorzy:
Kinga Studzińska-Pasieka,
Marcin Otto
rok wydania: 2011
liczba stron: 360
to nauka języka, która sprawia
przyjemność i bawi – atrybuty
trudne do osiągnięcia
oprawa: miękka, foliowana
www.bestom.pl
Każdy nabywca wraz z podręcznikiem otrzymuje indywidualny
kod dostępu. Pod adresem internetowym English For Dentists
- www.openyourenglishwider.com, po zalogowaniu
pobrać można materiały audio w formacie mp3, które
w znakomity sposób ułatwiają przyswojenie przedstawianej
w podręczniku wiedzy.
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja w gabinecie stomatologicznym w optyce pacjenta: ekonomia komunikacji
K
Słowa kluczowe:
pacjent, klient, komunikacja,
ekonomia komunikacji, kanon
zasad dobrej komunikacji,
agresorzy słowni, gabinet
dentystyczny
praca recenzowana
omunikacja w gabinecie
stomatologicznym
w optyce pacjenta: ekonomia komunikacji
Streszczenie: Artykuł ukazuje kilka wybranych obszarów prawidłowo prowadzonej komunikacji w gabinecie dentystycznym. Przybliża, kim jest pacjent,
jakie ma cechy, czym jest ekonomia komunikacji i jak ją realizować poprzez m.in.
rozpoznanie i eliminację specyficznych dla gabinetu szumów komunikacyjnych,
a także poprzez wzmacnianie jej dobrymi nawykami słownymi, unikanie agresorów słownych i wzorową mowę ciała, opartą na uśmiechu, kontakcie wzrokowym
i empatii, zawartą w „strategii 4 pytań”.
Key words:
patient, client, communication,
Abstract: The article presents selected areas of properly maintained communica-
economy of communication,
tion in a dental office. It focuses on who the patient is, on their characteristics, on
principles of good
what the economy of communication looks like and how it can be carried out thro-
communication, verbal
ugh the identification and elimination of noise, and by strengthening it with good
aggressors, dental office
verbal habits, by avoiding verbal aggressors and using exemplary body language based on a smile, eye contact and empathy, contained in the „Strategy of 4 questions”
Istnieje bezpośredni związek między
jakością komunikacji a jakością życia.
John Stewart
SIC! Szkolenia i Consulting
Kierownik:
Adres korespondencyjny
Mailing address:
tel.: 601 76 00 43
e-mail: [email protected]
www.szumska.pl
18
Wstęp
O komunikacji napisano dziesiątki tysięcy dzieł większych i mniejszych, jednak
o komunikacji w gabinecie dentystycznym napisano do tej pory wciąż zbyt
mało. Każda kropla wiedzy, dzięki której
jakość kontaktu z pacjentem się poprawi,
jest cenna i na swój sposób unikalna.
Pacjent jako klient jest szczególnie
wrażliwy na komunikację. Uznaje ją za
jeden z wyznaczników wysokiej jakości pracy gabinetu dentystycznego [1].
Kontakt z pacjentem wymaga od lekarzy kompetencji medycznych i pozamedycznych – z zakresu psychologii,
socjologii, marketingu, zarządzania,
neurolingwistyki. Sam pacjent jest jed-
There’s a direct relationship between
the quality of our communication
and the quality of our lives.
John Stewart
nostką złożoną, a jego intencje są często trudne do odczytania. Komunikacja
jest niezwykle istotnym procesem, który
zachodzi pomiędzy ludźmi. Większość
z nas nie mogłaby żyć w zupełnym odosobnieniu, pozbawiona przez dłuższy
czas jakiegokolwiek kontaktu z innymi.
Ponad 70% swojego czasu poza snem
(czyli 70% czasu z 16 godzin dnia, nie
licząc nocy) poświęcamy komunikowaniu się z innymi [2].
Pojęcie pacjenta.
Wyróżniki pacjenta
Pojęcie pacjenta rozumieć możemy
bardzo szeroko. Pacjent obecny, poszukujący czy potencjalny to nazwy, które
Magdalena Szumska
pokazują nam rozpiętość znaczeniową
słowa „pacjent”. Pacjent jest też jednocześnie klientem gabinetu dentystycznego. Ma swoje wymagania, oczekiwania, doświadczenia z przeszłości –
mogą być one zarówno dobre, jak i złe.
Mając to wszystko na uwadze, możemy przybliżyć praktyczną definicję
pacjenta gabinetu dentystycznego.
Pacjent jest klientem gabinetu dentystycznego, a więc osobą, która kupuje obecnie, zamierza kupić lub będzie zamierzała nabyć w przyszłości
usługi medyczne (stomatologiczne).
Pacjentem jest każdy, kto zdecydował się skorzystać z usług stomatologicznych wczoraj, dziś czy jutro.
Podejmując się leczenia, warto pamiętać
o cechach, które wyróżniają pacjenta [1].
Z pewnością wpływają one na jego kontakt z lekarzem, a ich uwzględnienie
w komunikacji z pacjentem może wpłynąć na podniesienie osiąganych wartości ekonomicznych gabinetu.
1. Każdy pacjent-klient jest spójnym,
a zarazem złożonym elementem procesu komunikacji w gabinecie stomatologicznym. Nie można leczyć ciała
pacjenta z pominięciem jego duszy.
Każdy lekarz jest zatem „skazany”
na komunikowanie się z pacjentem
w taki sposób, by ten, „ze spokojnym
sercem” powierzył lekarzowi zdrowie
swego ciała.
2. Pacjent jest kimś więcej niż tylko kombinacją obserwowalnych i mierzalnych elementów. To, co niemierzalne,
nazywamy uczuciami, emocjami lub
duchem. Kontakt lekarza z pacjentem
odbywa się na różnych płaszczyznach,
zarówno mierzalnych, jak i tych niemierzalnych. Pacjent na obu tych
płaszczyznach różni się od lekarza.
3. Pacjent może wybierać, czyli filtrować swoje reakcje, zamiast po prostu
reagować. Dlatego nie zawsze wiadomo, z jakiego powodu pacjent np.
milczy – może jest zły, czuje się niepewnie czy nie ma ochoty na kontakt.
4. Pacjent jest – posługując się terminologią z zakresu psychologii – refleksyjny: ma własne przemyślenia
(refleksje), świadomość (odnoszące
się także do całego procesu leczenia).
5. Lekarz może mówić do pacjenta lub
z nim rozmawiać; ten zaś może to
odwzajemniać.
6. Pacjent ma te same cechy/wyróżniki co
lekarz, asystentka, recepcjonistka [3].
HOT TOPIC Communication in a dental
office from the patient’s
perspective: the economy of
communication
Introduction
Thousands of larger and smaller publications have been written so far on communication;
however,
communication
in a dental office has not been a very
popular topic amongst scientists and researchers. Every drop of knowledge that
enables to improve the quality of contact
with the patient is precious and unique in
its own way.
The patient as a client is particularly sensitive to communication, which is considered one of the determinants of the
high quality of operations conducted in
a dental office [1]. Contact with the patient requires medical and non-medical
competences from a dental practitioner
– beginning with psychology, through
sociology, marketing, management, and
ending on neurolinguistics. The patient is
a complex entity, and their intentions are
often hard to read.
Pojęcie komunikacji
i ekonomii komunikacji
Z powyższej charakterystyki pacjenta
wynika, że powinien on być traktowany w gabinecie jak istota społeczna,
z całym zasobem swoich cech. Gabinet
Communication is an extremely important process taking place between people. Most of us would not be able to
live in complete isolation for a long time
without any contact with other people.
Kontakt z pacjentem wymaga od
lekarzy kompetencji medycznych
i pozamedycznych – z zakresu
psychologii, socjologii, marketingu,
zarządzania, neurolingwistyki.
Contact with the patient requires
medical and non-medical
competences from a dental
practitioner – beginning with
psychology, through sociology,
marketing, management, and ending
on neurolinguistics.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
19
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja w gabinecie stomatologicznym w optyce pacjenta: ekonomia komunikacji
zaś może z tego czerpać wiele korzyści.
Będąc w wielu gabinetach dentystycznych, mogłam obserwować, jak w każdym z nich traktowani są pacjenci.
Widziałam też, jak wiele się zmienia,
kiedy poprawia się komunikacja z pacjentem. W konsekwencji tegoż lekarze i właściciele gabinetów dotykają
ekonomii komunikacji, korzystając
z dodatnich efektów dobrej komunikacji z pacjentem-klientem. Teoretycy
ekonomii traktują szeroko o takich pojęciach, jak „ekonomiczność” czy „ekonomiczny”. „Ekonomiczny” to zatem
opłacalny, a pogłębiając – taki, który
kosztował jak najmniej przy jednoczesnej maksymalizacji wyników.
Komunikacja ekonomiczna znaczy
więc tyle, co komunikacja opłacalna, przynosząca wartość dodatkową.
Ekonomia komunikacji podejmuje
kwestię nakładów (policzalnych i niepoliczalnych) oraz efektów uzyskanych
w drodze stosowania narzędzi komunikacyjnych. W konsekwencji, jeśli komunikacja z pacjentem-klientem w gabinecie przebiega prawidłowo, będzie
to skutkowało wyższymi wynikami
ekonomicznymi.
We spend more than 70% of our active
experiences from the past, which can be
ristics that distinguish patients [1]. Surely,
time, i.e. 70% of the time within 16 hours
both good and bad. With this in mind, we
they affect patient’s contact with the dental
of the day – excluding the night – com-
can now introduce a practical definition
practitioner, and their inclusion in the com-
municating with others [2].
of a patient of a dental office.
munication with the patient may influence
A patient is a client of a dental office,
the economic benefits of a dental office.
The concept of a patient.
hence a person who is buying, intends
Each patient-client is a coherent, yet com-
Characteristics of a patient
to buy or will intend to buy in the futu-
plex element of the process of communi-
The concept of a patient can be constru-
re medical (dental) services. Anyone who
cation in a dental office. You cannot tre-
ed very broadly. Existing patient, seeking
decided to make use of dental services
at the patient’s body without their soul.
patient or potential patient are names
yesterday, today or will decide to make
Every dental practitioner is thus “senten-
that show us the breadth of the meaning
use of such services tomorrow is a patient.
ced” to communicating with the patient
Podejmując się leczenia, warto
pamiętać o cechach, które
wyróżniają pacjenta. Z pewnością
wpływają one na jego kontakt
z lekarzem, a ich uwzględnienie
w komunikacji z pacjentem może
wpłynąć na podniesienie osiąganych
wartości ekonomicznych gabinetu.
Before treatment commencement,
it is worth remembering about
the characteristics that distinguish
patients. Surely, they affect
patient’s contact with a dental
practitioner, and their inclusion in the
communication with the patient may
influence the economic benefits of
a dental office.
Tradycyjne ujęcie procesu komunikacji między ludźmi zakłada, że dane
z punktu A przepływają (najlepiej
bezstratnie) do punktu B, gdzie są odczytywane poprawnie w 100% swojego
znaczenia. Wiadomość przekazywana
przez lekarza jest zgodnie z jego intencją
i w pełni odczytywana przez pacjenta.
Tak głosi ideał. W komunikacji posługujemy się zresztą nie tylko przekazem
słownym, ale także urządzeniami. Jednakże, choć lekarze mogą ich używać
w komunikacji z pacjentem, to nie zawsze to robią. Na przykład, mimo że
w gabinecie są zamontowane i sprawnie
działają kamery wewnątrzustne, pacjenci mówią, że nigdy nie spotkali się z tym,
by lekarz używał ich w trakcie leczenia.
Podobnie lusterka: zwykle znajdują się
in such a way that they are able to en-
of the word “patient”. The patient is also
a client of a dental office. They have the-
Before treatment commencement, it is
trust their body to the physician “with
ir own requirements, expectations and
worth remembering about the characte-
a quiet heart.”
20
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja wewnątrz zespołu w gabinecie dentystycznym
Słowa kluczowe:
pacjent, klient, komunikacja,
asystentka, trudny lekarz,
czworobok relacji, zespół,
zespół dentystyczny, gabinet
dentystyczny
praca recenzowana
K
omunikacja wewnątrz zespołu
w gabinecie dentystycznym
Key words:
patient, customer,
communication, assistant,
difficult physician, quadrilateral
relationships, team, dental team,
dental office
Streszczenie: Artykuł podejmuje temat komunikacji w zespole medycznym
gabinetu stomatologicznego. Precyzuje, czym w praktyce prowadzenia gabinetu
jest „zespół”, „komunikacja” i jakie są jej ograniczenia przekreślające stuprocentową efektywność. Wiedzę praktyczną stosowaną, opartą o standardy wiedzy
akademickiej, uzupełniają wyniki badań z lat 2011–2012. Odkrywają, kim jest
trudny relacyjnie lekarz wobec asystentek i pacjentów, a także, co motywuje asystentki do pracy. Artykuł zawiera też praktyczne wskazówki, jak asystentki mogą
realizować komunikację z lekarzem, by pozostawała ona na wysokim poziomie.
Abstract: The article discusses the issue of communication in a medical team wor-
king in a dental practice. It clarifies the terms “team” and “communication” in the
Kierownik:
operations of a dental practice, as well as describes limitations that reduce the ef-
fectiveness of procedures. The practical knowledge based on academic standards is
supplemented by the results of research conducted in the years 2011–2012, which spe-
cify who a difficult dental practitioner towards assistants and patients is, and what
Mailing address:
motivates assistants to work better. The article contains practical guidelines on how
assistants can cooperate with a dental practitioner at a high level of communication.
tel.: 601 76 00 43
www.szumska.pl
28
Najcenniejszych rzeczy w życiu nie
nabywa się za pieniądze.
Albert Einstein
The most precious things in life are not
those you get for money.
Albert Einstein
Magdalena Szumska
Wstęp
Zarządzanie w organizacjach medycznych jest sztuką. Mimo trudności
wielu lekarzy dentystów decyduje się
prowadzić gabinet na własną rękę.
W takim wypadku lekarz, pracując
w gabinecie, nie tylko leczy, ale również zmaga się z wyzwaniami bieżącego
i strategicznego zarządzania. Dopóki
nie otworzy własnej prywatnej praktyki, zwykle nie ma świadomości, ile
czasu zajmuje uporządkowanie relacji
pomiędzy pracodawcą i pracownikiem.
A kiedy działa już w swoim gabinecie,
przekonuje się, że jego/jej praca obejmuje teraz dwa obszary, wymagające
poświęcenia niezmiernie dużej, często
podobnej ilości czasu:
• praca medyczna („leczę pacjentów”),
• praca zarządcza („organizuję pracę”,
„planuję działania”, „zatrudniam”,
„motywuję i wynagradzam personel”,
„kontroluję”, „kupuję sprzęt i materiały”, „zarządzam finansami” itd.).
Prowadząc własny gabinet, lekarz pracuje na dwa etaty: jako lekarz i jako
menedżer, nawet jeśli posiadając mały
gabinet (minimalnie 12 m2), nie zatrudnia w nim personelu.
Zespół gabinetu
– czworobok relacji
Pomijając nieco definicję i sprowadzając pojęcie zespołu do praktyki,
od razu zauważamy, że jest to zwykle
kilka osób, powiązanych ze sobą miejscem wykonywania pracy i działaniami, jakie wspólnie realizują. Zespół
w medycynie to zwykle jeden operator
(lekarz, główna osoba podejmująca
strategiczne decyzje i kierująca działaniami realizowanymi wobec pacjenta)
i jedna lub więcej osób asystujących,
czyli wspierających fizycznie wykonywanie procedur medycznych. Zatem
zespół stomatologiczny to kilka osób
spośród personelu medycznego, które
pracują „ręka w rękę” przy pacjencie,
w jednym czasie i w jednym wspólnym celu: wyleczyć, usunąć problem,
zmniejszyć dolegliwości, edukować
pacjenta itd.
HOT TOPIC Communication within a team
in a dental office
Introduction
Management in medical organisations
is art. Despite difficulties, many dentists
choose to conduct a practice on their
W swojej praktyce zarządczej i doradczej prezentuję stanowisko, że zespół jest kategorią obszerniejszą, a ze
względu na szereg powiązań natury
medycznej, psychologicznej, socjologicznej i organizacyjnej, w mojej ocenie zespół stanowią:
• lekarz dentysta operator (lekarz
dentysta prowadzący),
• lekarze dentyści wąskiej specjalności, do których w trakcie leczenia
kierowany jest pacjent (wewnątrz
gabinetu czy kliniki),
• asystentka (każda pracująca z lekarzem przy pacjencie),
• higienistka (asystująca i wykonująca
zabiegi profilaktyczne),
• pacjent,
• rodzina pacjenta (rozumiana jako
głos wspomagający decyzje pacjenta, jego motywację oraz realni płatnicy usług, np. rodzice dzieci),
• pracownicy recepcji,
główny uczestnik relacji
main participant of
a relationship
LEKARZ
DENTAL PRACTITIONER
ASYSTENTKA
ASSISTANT
own. Then, a dental practitioner working in their office not only treats, but also
struggles with the challenges of current
and strategic management. Until you
open your own private practice, you will
never be aware of how long it takes to
organise the relationships between employer and employees. And when you
already work in your office, you become
convinced that your work now includes
two areas requiring a lot of sacrifice and
the same amount of dedicated time:
• medical procedures (“I treat patients”),
• management
(“I
organise
work,”
“I plan actions,” “I employ,” “I motivate and reward staff,” “I am in control,” “I buy equipment and materials,” “I manage finances,” etc.).
Running your own dental practice, you work
two jobs: as a practitioner and as a manager,
even if the office is fairly small (at least 12
square metres) and you employ no staff.
główny uczestnik relacji
main participant of
a relationship
PACJENT
PATIENT
RECEPCJONISTKA
RECEPTIONIST
1
Ryc. 1. Czworobok relacji w gabinecie dentystycznym [1].
Fig. 1. Quadrilateral relationships in a dental office [1].
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
29
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja wewnątrz zespołu w gabinecie dentystycznym
i podtrzymanie efektu leczenia do za- ki, technicy. W kategorii „pacjent” miewartości przedmiotowej pojęcia „zespół ści się natomiast pacjent, ewentualnie ze
dentystyczny” zaliczam również pacjen- swoją rodziną.
ta (i opiekuna prawnego w przypadku
pacjenta dziecka). W ujęciu szerszym Komunikacja w zespole
zespołem opiekującym się pacjentem Ponad 70% naszego czasu poza snem,
podczas procesu leczenia w gabinecie czyli 70% czasu z 16 godzin dnia, nie
dentystycznym są wszystkie wyżej wy- licząc nocy, poświęcamy komunikowamienione osoby. Upraszczając, możemy niu się z innymi [2]. W odniesieniu do
przyjąć model czworoboku relacji [1] pracy lekarza i asystentki w gabinecie
w gabinecie dentystycznym pomiędzy dentystycznym może się okazać, że
Trudny lekarz dentysta w opinii asystentek
kategoriami:
lekarz, asysta, recepcja, pracownicy medyczni komunikują się
Zespół stricte stomatologiczny jest po- A difficult
dental practitioner in the assistants’ opinion
jęciem węższym niż „zespół” i zawie- pacjent, z tym że w kategorii „lekarz” z drugim człowiekiem prawie cały czas.
ra tylko cztery pierwsze kategorie. Ze mieszczą się wszyscy zaangażowani Komunikację w gabinecie stomatowzględu na działania profilaktyczne w leczenie specjaliści: lekarze, higienist- logicznym możemy rozumieć jako
• technik dentystyczny (w przypadku
realizowanych przez pacjenta usług
protetycznych i implantologicznych),
• psycholog i fizjoterapeuta (w przypadku pracy z pacjentem z dysfunkcjami okołodentystycznymi),
• każda osoba zaangażowana w proces
leczniczy, tzn. mająca bezpośredni
wpływ na przebieg tego procesu –
jego klęskę lub powodzenie.
Inne / Inne
Other
/ Other
23
Nie dba o instrumenty
not care
Nie dba /o Does
instrumenty
/ Doesabout
not careinstruments
about instruments
5
Gaduła i plotkarz
Talker /and
gossiper
Gaduła /i plotkarz
Talker
and gossiper
6
Naciąga pacjentów
/ Cheats/ Cheats
patients
Naciąga pacjentów
patients
9
Ma nieuzasadnione
pretensje /pretensje
Has unjustified
claims
Ma nieuzasadnione
/ Has unjustified
claims
9
Krytykuje
personel przy pacjencie / Criticises staff in the
Krytykuje personel przy pacjencie / Criticises staff in the patient’s presence
patient’s presence
21
26
/ Is late
SpóźniaSpóźnia
się / Issięlate
Ma braki komunikacyjne
/ Lacks in /communication
skillsskills
Ma braki komunikacyjne
Lacks in communication
31
Wprowadza złą atmosferę, jest konfliktowy / Introduces
Wprowadza złą atmosferę, konfliktowy / Introduces a bad atmosphere, causes conflicts
a bad atmosphere, causes conflicts
43
52
Zadufany
w sobie,/nieomylny
/ Opinionated,
infallible
Zadufany w sobie,
nieomylny
Opinionated,
infallible
Nieodpowiedzialny
organizacyjnie
/ Irresponsible
in
Nieodpowiedzialny
organizacyjnie
/ Irresponsible
in terms of organisation
terms of organisation
88
95
Nerwowy, niegrzeczny
/ Nervous,
Nerwowy, niegrzeczny
/ Nervous,
ruderude
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Ryc. 2. Trudny lekarz dentysta według wskazań asystentek (próba 261 osób, odpowiedzi: 408).
Fig. 2. A difficult dental practitioner as indicated by the assistants (cohort of 261 people, responses: 408).
Office team
forming medical procedures. Thus, a den-
• dentists with narrow specialisation, to
– quadrilateral relationships
tal team is comprised of several people
whom the patient is referred during
Apart from the definition and by narrow-
from the medical staff who work “hand
the course of treatment (inside the of-
ing the concept of a team down to a den-
in hand” with the patient and have a com-
tal practice, we will immediately notice
mon purpose: to cure, correct a problem,
that it usually comprises a few people
reduce discomfort, educate the patient, etc.
the dental practitioner on the patient),
working in the same place and associated
In my management and advisory prac-
• hygienist (assisting and carrying out
with one another by the activities they
tice, I present the position that a team is
carry out together. A medical team usu-
a broader category; because of a series of
• patient,
ally consists of one operator (physician,
links of a medical, psychological, socio-
• patient’s family (understood as a voice
the main person taking strategic deci-
logical, and organisational nature, in my
that is supporting the patient’s deci-
sions and leading the activities conducted
opinion a team consists of:
sions, his or her motivation, and actual
on the patient), and one or more persons
• dental practitioner / operator (leading
payers of the services, such as parents
assisting, supporting or physically per-
30
dentist),
fice or clinic),
• assistant (each assistant working with
preventive care),
of minor patients),
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja z pacjentem z perspektywy pacjenta, lekarza dentysty i studenta stomatologii
– wyniki badań
Komunikacja z pacjentem
Słowa kluczowe:
komunikacja, bariery
komunikacji, oczekiwania
pacjentów w zakresie komunikacji
praca recenzowana
z perspektywy pacjenta, lekarza dentysty
i studenta stomatologii – wyniki badań
Key words:
communication,
barriers to communication,
patients’ expectations in terms of
communication
Streszczenie: W oparciu o literaturę przedmiotu w artykule określono istotę
komunikacji oraz jej bariery, a także przedstawiono wyniki badań własnych,
przeprowadzonych z wykorzystaniem ankiety wśród 169 lekarzy dentystów,
96 studentów stomatologii i 279 pacjentów. Pozwoliło to na sformułowanie
wniosków, że w zakresie komunikacji interpersonalnej pacjenci oczekują od
pracowników gabinetu przede wszystkim: uprzejmości, wyczerpującej informacji
i zrozumienia swoich obaw związanych z wizytą w gabinecie. Połowa pacjentów
oczekuje, że w komunikacji między stomatologiem a pacjentem będzie realizowany
model paternalizmu. Lekarze dentyści i studenci stomatologii dobrze rozpoznają
oczekiwania pacjentów – oceniając wizytę z perspektywy pacjenta, formułują
identyczne dwa pierwsze priorytety. Biorąc pod uwagę samoocenę umiejętności
z zakresu komunikacji wśród obecnych i przyszłych lekarzy dentystów, to jest ona
wyższa wśród studentów niż praktykujących stomatologów. Dentyści najwyżej
ocenili swoją umiejętność nawiązywania dobrego kontaktu z pacjentem w trakcie
pierwszej wizyty, a studenci – umiejętność aktywnego słuchania; obie badane
grupy najsłabiej oceniły swoje umiejętności w zakresie wywierania wpływu na
decyzje rozmówców i publicznych prezentacji.
Abstract: Based on a review of specialist literature, the article defines the essence
dr n. ekon. Agnieszka
of communication and its barriers. It presents results of the author’s research carried
Bukowska-Piestrzyńska
out by using a questionnaire distributed among 169 dental practitioners, 96 dentistry
Katedra Funkcjonowania Gospodarki
students and 279 patients, which made it possible to draw the conclusions that in
Uniwersytetu Łódzkiego
terms of interpersonal communication patients expect from dental office staff ma-
Kierownik: dr hab. Joanna Działo,
inly courtesy as well as exhaustive information and understanding of the patients’
prof. nadzw.
concerns about their visit to a surgery. Half of the patients expected a paternalistic
model to be applied in communication between them and dental surgeons. The den-
tal surgeons and dentistry students appropriately recognized the patients’ expecta-
Mailing address:
tions; they identified the same two first priorities considering a visit from the point of
dr n. ekon. Agnieszka
view of the patient. When taking into account the self-appraisal of communication
Bukowska-Piestrzyńska
skills among present and future dental surgeons, it was higher among the students
Katedra Funkcjonowania
than among the practising dental surgeons. The dental surgeons most highly appra-
Gospodarki UŁ
ised their ability to make good contact with patients during their first visit, and the
ul. Rewolucji 1905 r. 41/43
students – their ability to listen actively; both of the studied groups evaluated their
90-214 Łódź
capabilities of influencing their interlocutors’ decisions and making public presenta-
tel.: (42) 635 51 63
tions as least developed.
38
Agnieszka Bukowska-Piestrzyńska
1. Wprowadzenie
Pacjent szuka w lekarzu człowieka,
który udzieli mu pomocy, chociaż
konkretne oczekiwania pacjenta dotyczące jej kształtu mogą być różne.
Zdobycie zaufania pacjenta pozwala
lekarzowi poznać powiązania między
stanem zdrowia chorego a sytuacją rodzinną, zawodową, społeczną, a tym
samym łatwiej dobrać właściwy sposób
postępowania w kontaktach z pacjentem. Natomiast interakcja z lekarzem
daje pacjentowi emocjonalne wsparcie,
choćby przez to, że jest ktoś, kto chce
z nim utrzymywać kontakt, okazuje
zainteresowanie, a także dzięki słowom
wsparcia i akceptacji. Przed lekarzem
stoi zatem zadanie zaspokojenia potrzeb
emocjonalnych chorego. Pacjent oczekuje bowiem nie tylko wyleczenia, ale
też wsparcia emocjonalnego i poczucia
bezpieczeństwa. Ocenia lekarza w trakcie rozmowy nie tylko pod kątem jego
umiejętności technicznych, ale też interpersonalnych [1]. Dlatego dentyści
powinni robić coś więcej niż tylko dbać
o uzębienie swoich pacjentów. Powinni
dążyć do tego, by mieć z nimi dobry
kontakt, a dzięki temu możliwość wyrażania – dobrze przyjmowanych przez
pacjenta – sugestii dotyczących dbałości
o higienę jamy ustnej, zabiegów w tym
zakresie czy dalszego leczenia. Na właściwych relacjach z klientami powinni
skupiać się w takim samym stopniu, jak
na utrzymywaniu (a także poszerzaniu)
oferty produktowej gabinetu w zakresie
jakości stosowanych materiałów, najnowszych rozwiązań, podnoszenia kwalifikacji zawodowych itp.
HOT TOPIC Communication with patients
from the perspective of
patients, dental surgeons and
dentistry students – research
results
1. Introduction
Patients are looking for a human being in
dental surgeons; someone who will help
Nawiązanie i utrzymywanie dobrych
relacji na płaszczyźnie stomatolog–pacjent wymaga posługiwania się przez
dentystę umiejętnościami z zakresu komunikacji, które pozwolą mu efektywnie porozumiewać się z różnymi (np.
ze względu na wiek czy wykształcenie)
pacjentami. Jest to tym bardziej istotne,
że w komunikacji dentysty z pacjentem
dochodzi do asymetrii, wynikającej
z dwóch podstawowych czynników [1]:
• lekarz jest specjalistą i – w przeciwieństwie do pacjenta – posiada wiedzę medyczną (próba dania pacjentowi
większej autonomii może spotkać się
z odrzuceniem i być uznana za brak
kompetencji dentysty, należy więc szukać sposobów na przekazywanie wiedzy pacjentowi w sposób przez niego
akceptowany, a nie jedynie bazując na
specjalistycznym słownictwie);
them even if their specific expectations as
regards the form of help may be different.
Earning the trust of the patient allows the
dental practitioner to learn the relationship between the patient’s state of health
and their family, professional and social
situation, and thus find it easier to choose
the appropriate approach in dealing with
the patient. However, the interaction
with the dental surgeon gives the patient
emotional support; there is someone who
wants to keep in touch with them, shows
interest, as well as through the words
of support and acceptance. The dental
practitioner has to deal with the task of
meeting the emotional needs of the patient. The patient is expecting not only
treatment, but also emotional support
and the sense of security. They evaluate
the physician during a conversation in
terms of not only the dentist’s technical
Nawiązanie i utrzymywanie dobrych
relacji na płaszczyźnie stomatolog–
pacjent wymaga posługiwania się
przez dentystę umiejętnościami
z zakresu komunikacji, które pozwolą
mu efektywnie porozumiewać się
z różnymi (np. ze względu na wiek czy
wykształcenie) pacjentami.
Establishing and maintaining good
dentist–patient relationships requires
the dentist to have the necessary
communication skills that will allow
them to communicate effectively
with different patients (for example
due to age or education).
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
39
TEMAT NA CZASIE
Komunikacja z pacjentem z perspektywy pacjenta, lekarza dentysty i studenta stomatologii
– wyniki badań
• autorytarne zachowanie lekarza
jest często wymuszone koniecznością
zmieszczenia się w określonych ramach
czasowych trwania wizyty (sposób prowadzenia rozmowy z pacjentem powinien budować atmosferę spokoju, okazywania troski pacjentowi, a nie pośpiechu i braku zainteresowania tym,
co pacjent mówi).
W artykule została podjęta problematyka komunikacji w gabinecie stomatologicznym. Krótko zarysowany
aspekt teoretyczny (obejmujący zdefiniowanie istoty komunikacji oraz
określenie jej barier, które mogą pojawić się w gabinecie na płaszczyźnie
dentysta–pacjent), został zobrazowany
wynikami badań przeprowadzonych
z wykorzystaniem metody ankietowej,
w których uczestniczyło 169 lekarzy
dentystów, 96 studentów stomatologii
i 279 pacjentów.
Celem artykułu było znalezienie odpowiedzi na następujące pytania:
• W jaki sposób lekarz stomatolog
może komunikować się z pacjentami i potencjalnymi pacjentami?
• Czego pacjenci oczekują od personelu gabinetu stomatologicznego
w obszarze komunikacji?
• Jakie są – wg stomatologów – oczekiwania pacjentów co do procesu
komunikacji w gabinecie?
• Jak dentyści oceniają swoje umiejętności z zakresu komunikacji?
• Jakie są – wg studentów stomatologii – oczekiwania pacjentów co do
procesu komunikacji w gabinecie?
• Jak studenci stomatologii oceniają swoje
umiejętności z zakresu komunikacji?
Tekst został przygotowany na podstawie analizy wybranych pozycji literatury przedmiotu i wyników badań
własnych.
Uwzględniając fakt, że człowiek odbiera otaczającą go rzeczywistość różnymi
zmysłami (słuch, wzrok, smak, węch i zmysły somatyczne, takie jak dotyk,
zmysł bólu, zmysł temperatury), można zauważyć, że komunikaty nie muszą
przybierać tylko formy werbalnej.
Given the fact that a human being perceives the surrounding reality with different
senses (hearing, vision, taste, smell and somatic senses such as touch, sense of
pain, sense of temperature), it is possible to note that messages do not have to be
verbalised all the time.
2. Istota komunikacji
Pracownikom gabinetu stomatologicznego powinno zależeć na tym, by
być pozytywnie postrzeganymi przez
pacjentów, gdyż będzie to dobry krok
w kierunku nawiązania długotrwałych
relacji na płaszczyźnie pacjent–personel gabinetu (w szczególności lekarz
dentysta). Przychylnie nastawiony pacjent przekazuje ponadto pozytywne
opinie o placówce innym potencjalnym pacjentom, a – co równie ważne
– jest wiarygodnym (i bezpłatnym)
źródłem informacji o funkcjonowaniu
gabinetu. Dlatego tak istotne jest, by
stomatolog/personel pomocniczy miał
świadomość, iż właściwa komunikacja
z pacjentem pomaga w budowaniu wizerunku przyjaznego gabinetu.
Najogólniej rzecz ujmując, komunikacja jest procesem porozumiewania, którego zadaniem jest przekazywanie informacji pomiędzy ludźmi.
W procesie tym biorą udział:
• nadawca i odbiorca informacji,
• kod (język) wspólny dla nadawcy
i odbiorcy,
• kanał (środek komunikacji),
• komunikat – zespół sygnałów
przedstawiających
określoną
skills but also his or her interpersonal
fessional development, etc. Establishing
anatomy may meet with rejection and be
abilities [1]. That is why dentists should do
and maintaining good dentist–patient re-
considered as an indication of an incom-
more than just take care of the teeth of
lationships requires the dentist to have the
petent dentist; therefore, it is required to
their patients. They should strive to have
necessary communication skills that will
find ways to transfer the knowledge to
a good relationship with them, and thus
allow them to communicate effectively
the patient in an acceptable manner, and
have a possibility to express suggestions
with different patients (for example due
not just based on jargon);
(well received by the patient) concerning
to age or education). It is even more im-
• authoritarian behaviour of the dentist
the care of oral hygiene, procedures in
portant because of the asymmetry in the
is often forced by the necessity to fit in
this regard and further treatment. Den-
communication between the dentist and
a certain time frame of the visit (the way
tists should focus on the correct relation-
the patient resulting from the following
of conducting a conversation with the pa-
ships with customers in the same way as
two main factors [1]:
tient must build an atmosphere of peace;
on maintaining (and expanding) product
• the dentist is a specialist and – as op-
the dentist should show concern for the pa-
offering in terms of the quality of mate-
posed to the patient – has medical knowl-
tient, and not rush or demonstrate the lack
rials used, state-of-the-art solutions, pro-
edge (an attempt to give the patient more
of interest in what the patient is saying).
40
PRAKTYKA
Pokrywanie recesji dziąsłowych zębów ze zniszczoną granicą szkliwno-cementową
Słowa kluczowe:
połączenie szkliwno-cementowe, recesja dziąsłowa,
ubytek niepróchnicowego
pochodzenia, chirurgia
praca recenzowana
P
Key words:
cemento-enamel junction,
gingival recession, non-carious
okrywanie recesji dziąsłowych zębów
ze zniszczoną granicą szkliwno-cementową
Streszczenie: Powstanie ubytku niepróchnicowego pochodzenia lub zachowawcza
odbudowa ogniska próchnicowego obnażonego korzenia zęba i korony anatomicznej w okolicy granicy szkliwno-cementowej utrudnia postępowanie chirurgiczne
mające na celu pokrycie recesji dziąsłowej. Trudna lub wręcz niemożliwa do wykonania jest ocena skuteczności przeprowadzonego leczenia. Na podstawie opisu
przypadku przedstawiono sposób identyfikacji i odtwarzania zniszczonej granicy
szkliwno-cementowej poprzedzającej procedurę pokrywania recesji dziąsłowych.
W zaprezentowanym przypadku po 2 latach od zabiegu pokrycia mnogich recesji
dziąsłowych uzyskano zadowalający rezultat kliniczny i estetyczny.
cervical lesion, surgery
Abstract: The formation of a non-carious dental lesion or conservative restoration
of a caries focus in a denuded dental root and anatomical crown near the cemento-enamel junction hinders the surgical procedure aimed at covering gingival recessions. The evaluation of treatment effectiveness is difficult or even impossible.
Based on a case report, the authors have presented a method of identifying and
restoring a destroyed cemento-enamel junction before the procedure of covering
gingival recessions. In the case described herein, satisfactory clinical and aesthetic
results were achieved after 2 years of covering multiple gingival recessions.
K
Specjalistyczna Przychodnia Lekarska
„Medident” w Gorlicach
Kierownik:
Mailing address:
ul. Okulickiego 19
38-300 Gorlice
tel.: 603 96 27 61
60
orona anatomiczna prawidłowo
zbudowanych zębów graniczy ze
strukturą korzenia w miejscu zwanym
połączeniem szkliwno-cementowym
(ang. cemento-enamel junction – CEJ).
Najbliżej wierzchołka korzenia zęba
przebiega ono od strony policzkowej
i językowej, natomiast na powierzchniach aproksymalnych zbliża się do
powierzchni zwarciowej. Na granicy
szkliwa i cementu korzeniowego mieszczą się najbardziej koronowe struktury
przyczepu łącznotkankowego, stanowiąc dno szczeliny dziąsłowej, a tym
samym barierę pomiędzy środowiskiem
zewnętrznym a organizmem [1]. Połączenie szkliwno-cementowe to ważne
miejsce, którego identyfikacja jest wykorzystywana w diagnostyce stomatologicznej. Koronowo od CEJ znajduje się
dziąsło wolne, stanowiące zewnętrzne
ograniczenie szczeliny dziąsłowej, tak
więc fizjologicznie CEJ nie jest wyeksponowane. W warunkach zdrowego
przyzębia CEJ jest granicą szerokości
biologicznej zęba, miejscem, w stosunku do którego oznacza się utratę przyczepu łącznotkankowego oraz wysokość
i szerokość recesji dziąsłowej, a także
pole obnażonego korzenia zęba [2]. Połączenie szkliwno-cementowe stanowi
istotny wyznacznik wskaźnika brodawki dziąsłowej wg Nordlanda i Tarnowa
[3] oraz klasyfikacji recesji dziąsłowych
wg Millera [4]. Podobnie jeśli chodzi
o cele leczenia, CEJ jest miejscem odniesienia dla oceny zakresu regeneracji
tkanek przyzębia – rekonstrukcja chirurgiczna ma w założeniu odbudować
przyczep do granicy szkliwno-cementowej, także przy pokryciu recesji dziąsłowej. Pini Prato i wsp. [5] udowodnili,
Wojciech Bednarz
że dla osiągnięcia całkowitego pokrycia
recesji dziąsłowych brzeg przesuwanego
koronowo płata śluzówkowo-dziąsłowego powinien znajdować się co najmniej
2 mm powyżej CEJ. W ciągu 6 miesięcy
od zabiegu odnotowywano bowiem dowierzchołkową migrację brzegu dziąsła
o średnio 0,82 ± 0,81 mm.
Przy obnażeniu CEJ w recesjach dziąsłowych dochodzi często do dodatkowych
patologii twardych tkanek zęba, co zawsze
wskazujenadługoczasowośćproblemu [6].
W miarę upływu czasu i przy obecności kilku czynników ryzyka (takich jak
zbyt intensywna higienizacja, używanie
twardej szczotki do zębów, stosowanie
nieprawidłowej techniki oczyszczania zębów, dieta zakwaszająca środowisko jamy
ustnej, parafunkcje) dochodzi do erozji
i abrazji. Ścieranie mechaniczne w zakresie tkanek twardych korzenia przebiega
do 10 razy szybciej niż w szkliwie [6].
W ten sposób ubytki niepróchnicowego
pochodzenia doprowadzają do zatarcia
i niszczenia połączenia szkliwno-cementowego, podobnie zresztą jak ubytki
próchnicowe. Zucchelli i wsp. donoszą,
że około 50% poddanych ocenie obnażonych korzeni zębów miało niewidoczne
połączenie szkliwno-cementowe, co związane było z abrazją ich powierzchni [7].
Czynniki wpływające na powstawanie recesji dziąsłowych działając przez
dłuższy czas, doprowadzają do obnażenia powierzchni korzeniowych, czemu
początkowo nie muszą towarzyszyć żadne
objawy subiektywne. W miarę wydłużania
się ekspozycji szyjek zębowych dołączają się
jednak dolegliwości związane z nadwrażliwością, co sprawia, że pacjenci zauważają
powstałe problemy i zgłaszają się do lekarza
dentysty [6].
PRACTICE Covering gingival recessions
of teeth with destroyed
cemento-enamel junction
A
n anatomical crown of correctly
Często także obserwuje się występowanie recesji dziąsłowych przy zębach
z ubytkami tkanek twardych już leczonymi zachowawczo z użyciem materiałów kompozytowych i glasjonomerowych [8–10]. Wszystko to stanowi
znaczne utrudnienie diagnozowania
recesji dziąsłowych, leczenia i klinicznej
oceny pozabiegowej. Dlatego też Zucchelli i wsp. [7] oraz Cairo i wsp. [11]
stworzyli prostą metodę służącą identyfikacji CEJ w sytuacji jego zniszczenia,
wykorzystując pomiary korony anatomicznej jednoimiennego zęba strony
przeciwnej lub zęba sąsiedniego. W sytuacji niewidocznego połączenia szkliwno-cementowego na jednoimiennym
zębie strony przeciwnej do wyniku pomiaru długości korony klinicznej (brzeg
sieczny w rzucie długiej osi zęba – brzeg
dziąsła w punkcie zenitu – IM-CEJ,
incisival margin – cemento-enamel junction) dodawana jest wartość głębokości
sondowania. Należy jednak zaznaczyć,
że postępowanie takie jest prawidłowe,
ale tylko wtedy, gdy dno szczeliny dziąsłowej, innymi słowy miejsce przyczepu łącznotkankowego, znajduje się na
granicy szkliwno-cementowej. W sytuacji utraty przyczepu łącznotkankowego
niezbędna jest identyfikacja CEJ i określenie odległości połączenia szkliwno-
constructed teeth neighbours with
a root structure in the place referred to
as the cemento-enamel junction (CEJ). It
extends from the buccal and lingual side
closest to the apex of a tooth’s root, and
is closer to the occlusal surface on approximal surfaces. The most coronal structures of the connective tissue attachment
are located on the cemento-enamel junction, hence it constitutes the bottom of
a gingival fissure and a barrier between
the external environment and the organism [1]. The cemento-enamel junction is
an important place, whose identification
is used in dental diagnostics. A free gingiva is located coronally to CEJ, forming
an external limitation of the gingival
fissure to ensure that CEJ is not exposed
physiologically. In the conditions of a healthy periodontium, CEJ constitutes the
border of a tooth’s biological width; the
place which serves to specify the loss of
connective tissue attachment, and the
height and width of gingival recessions,
as well as the area of a denuded dental
root [2]. The cemento-enamel junction is
an important determinant of the gingival
papilla index according to Nordland and
Tarnow [3], and is used in the classification of gingival recessions according to
the Miller’s method [4]. It also enables
to determine the objectives of a therapy.
CEJ is a place of reference for the evalu-
Korona anatomiczna prawidłowo zbudowanych zębów graniczy ze strukturą korzenia
w miejscu zwanym połączeniem szkliwno-cementowym. Najbliżej wierzchołka korzenia
zęba przebiega ono od strony policzkowej i językowej, natomiast na powierzchniach
aproksymalnych zbliża się do powierzchni zwarciowej.
An anatomical crown of correctly constructed teeth neighbours with a root structure
in the place referred to as the cemento-enamel junction (CEJ). It extends from the
buccal and lingual side closest to the apex of a tooth’s root, and is closer to the
occlusal surface on approximal surfaces.
ation of the extent of periodontal tissue
regeneration – surgical reconstruction is
intended to restore the attachment to
the cemento-enamel junction, as well as
to cover gingival recessions. Pini Prato
et al [5] showed that the location of the
edge of a coronally displaced mucogingival flap should be at least 2 mm above CEJ
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
61
PRAKTYKA
Pokrywanie recesji dziąsłowych zębów ze zniszczoną granicą szkliwno-cementową
Po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki i fazy higienizacyjnej
zaplanowano wykonanie dwóch zabiegów pokrycia recesji dziąsłowych
metodą przeszczepu autogennej, podnabłonkowej tkanki łącznej
i dokoronowego przemieszczenia płata.
-cementowego do brzegu dziąsła –
CEJ-GM (cemento-enamel junction –
gingival margin), której wartość dodaje
się do wartości IM-CEJ. W przypadku
wyeksponowania CEJ na zębie jednoimiennym postępowanie polega na
bezpośrednim pomiarze długości korony anatomicznej. Następnie oznaczane
są punkty bliższe i dalsze w przebiegu
CEJ na bocznych powierzchniach zęba.
Wszystkie zidentyfikowane na podstawie
powyższych pomiarów punkty przenosi
się na ząb z recesją dziąsłową i zniszczonymi twardymi tkankami zęba. Jeżeli
ze względu na zniszczenie połączenia
szkliwno-cementowego zęba jednoimiennego nie jest możliwe dokonanie
odtworzenia przebiegu CEJ, można do
tego celu wykorzystać zęby sąsiednie,
zachowując odpowiednie proporcje.
Pomiary bezpośrednie dokonywane są
przy zastosowaniu sondy periodontologicznej, suwmiarki ortodontycznej lub
grubościomierza do koron protetycznych. Wykrycie poddziąsłowej pozycji
CEJ odbywa się przy użyciu sondy periodontologicznej podczas określania
położenia przyczepu łącznotkankowego.
W badaniu in vitro przeprowadzonym
przez Barendregta i wsp. [12] udowodniono wystarczającą dokładność takiego
postępowania. Dokładność pomiarowa detekcji poddziąsłowej pozycji CEJ
w stosunku do brzegu sztucznego dziąsła zębów stałych przy użyciu 3 różnych
periodontometrów w porównaniu do
pomiaru z wykorzystaniem mikroskopu
wyniosła od 0,05 mm (sonda Merritt B)
do 0,19 mm (TPS probe).
Sugeruje się, by leczenie recesji dziąsłowych zębów z ubytkami tkanek
twardych zęba odbywało się w sposób
łączący odbudowę połączenia szkliwno-cementowego i chirurgicznego pokrycia
pozostałej – wierzchołkowej części obnażonego korzenia [9, 13]. Rekonstrukcja
zachowawcza utraconych tkanek zęba
może się odbywać z zastosowaniem zarówno materiałów kompozytowych
[14], jak i glasjonomerów [15–17].
Santamaría i wsp. [17] ocenili po 2 latach efekty kliniczne zabiegów pokrycia
recesji dziąsłowych zębów z ubytkami
niepróchnicowego pochodzenia. U każdego z 16 pacjentów przy jednoimiennych zębach wykonywano dwa zabiegi
metodą dokoronowego przesunięcia płata (ang. coronally positioned flap – CPF),
przy czym po jednej stronie dodatkowo
odbudowywano koronową część ubytku
przy użyciu modyfikowanego glasjonomeru (ang. coronally positioned flap plus
resin glass-ionomer – CPF + R). Nie odnotowano istotnych statystycznie różnic
pomiędzy metodami, uzyskując dobry
efekt estetyczny. W dwuletnim okresie
obserwacji uzyskano 51,57 ± 17,2%
średniego pokrycia ubytku abrazyjnego
i 80,37 ± 25,44% pokrycia recesji dziąsłowej. Podobnie w metodzie pokrywania recesji dziąsłowych z zastosowaniem
przeszczepu autogennej tkanki łącznej
(ang. connective tissue graft – CTG)
i dokoronowego przesunięcia płata, połączoną z jednoczasową odbudową CEJ
z użyciem glasjonomeru (CTG + R)
i bez odbudowy nie odnotowano różnic
istotnych statystycznie w grupie 40 pacjentów. Po 6 miesiącach od zabiegu uzyskano 70,76 ± 9,81% średniego pokrycia ubytku abrazyjnego i 88,64 ± 11,9%
pokrycia recesji dziąsłowej [15]. Ci sami
in order to achieve complete coverage of
environment or parafunctions, erosion and
recessions and acting for a long time, lead
gingival recessions. Within 6 months after
abrasion are observed. Mechanical abrasion
to root surface exposure, which initially
surgery, apical migration of the gingival
of hard tissues of a dental root can progress
may not be accompanied by any subjective
margin by on average 0.82 ± 0.81 mm was
even 10 times faster than abrasion of ena-
symptoms. Once the exposure of tooth ce-
observed.
mel [6]. In this way, non-carious lesions lead
rvixes is prolonged, other symptoms start to
When denuding CEJ in gingival recessions,
to the destruction of the cemento-enamel
appear such as hypersensitivity, which cau-
additional pathologies of dental hard tis-
junction, similarly as carious lesions. Zuc-
ses that patients begin to notice the arising
sues take place frequently, which always
chelli et al reported that approximately
problems and report to the dentist [6].
indicates a long-lasting problem [6]. Over
50% of the evaluated denuded dental roots
Additionally, the presence of gingival reces-
time and in the presence of several risk fac-
were characterised by an invisible cemento-
sions is observed near the teeth with hard
tors, such as excessive oral hygiene, using
-enamel junction, which was associated
tissue defects, which were already subject to
a hard toothbrush, an incorrect technique
with the abrasion of their surface [7]. The
conservative therapies with the use of com-
of cleaning teeth, a diet that acidifies oral
factors affecting the formation of gingival
posite and glass ionomer materials [8–10].
After conducting detailed diagnostics and hygienisation, two procedures
of covering gingival recessions were planned using a graft of autogenous,
subepithelial connective tissue and coronal displacement of the flap.
62
PRAKTYKA
Czynniki wpływające na przebieg leczenia i adaptację do protez – przegląd piśmiennictwa
C
Słowa kluczowe:
adaptacja do protez, leczenie protetyczne,
czynniki pozastomatologiczne,
inkorporacja
praca recenzowana
zynniki wpływające na przebieg
leczenia i adaptację do protez
– przegląd piśmiennictwa
Streszczenie: W pracy przedstawiono poglądy na różne czynniki mogące mieć
wpływ na proces adaptacji pacjentów do uzupełnień protetycznych w świetle
najnowszej wiedzy medycznej. Na adaptację pacjenta do uzupełnienia protetycznego mają wpływ zarówno kliniczno-laboratoryjny proces wykonania protez, jak
i przyczyny pozastomatologiczne.
Key words:
adaptation to dentures,
prosthetic treatment, non-dental
factors, incorporation
Starzenie się społeczeństw jest obserwowane na całym świecie. GUS szacuje, że
w 2020 r. 20% populacji Polski stanowić będą osoby w wieku powyżej 60 roku
życia. Obecnie w kraju protezami całkowitymi leczonych jest 6 do 8 mln osób. Skala
niepowodzeń w leczeniu protezami konwencjonalnymi wynosi aż 20–25%, należy
więc poszukiwać uwarunkowań takiego stanu rzeczy. Wśród przyczyn mogących
wpływać na tak wysoki odsetek niepowodzeń są czynniki obiektywne (jakość wykonanych protez, rodzaj uzupełnienia protetycznego, wcześniejsze doświadczenia
protetyczne pacjenta, choroby współistniejące) i subiektywne (kondycja psycho-emocjonalna pacjenta, indywidualne cechy osobowości, depresja).
Wnioski prezentowane zarówno przez autorów polskich, jak i zagranicznych podnoszą problem prowadzenia dalszych, wnikliwych badań w zakresie poszukiwania
czynników warunkujących procesy adaptacyjne.
lek. dent. Anna Czajkowska,
prof. dr hab. n. med. Bogumiła Frączak,
dr n. med. Małgorzata Chruściel-Nogalska,
lek. dent. Agnieszka Lapis
Abstract: This paper presents a view on various factors that may affect the process of patients’ adaptation to dentures based on the latest medical knowledge.
Adaptation to a prosthetic restoration is affected by both clinical and laboratory
performance as well as non-dental causes.
Katedra i Zakład
Protetyki Stomatologicznej
The process of ageing is observed all around the world. The Central Statistical Office
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
estimates that Polish citizens over the age of 60 will have constituted 20% of the
w Szczecinie
entire population by 2020. Presently it is said that 6 to 8 million people in Poland are
Kierownik:
treated with the use of complete dentures. The failure scale during a conventional
prof. dr hab. n. med. Bogumiła Frączak
prosthetic treatment totals 20–25%; hence the conditions for this situation need
to be sought. The factors that affect the state of distinction may be objective (pro-
sthesis quality, restoration type, patient’s previous experiences, general diseases)
Mailing address:
and subjective (psychoemotional condition of the patient, individual personality,
lek. dent. Anna Czajkowska
depression).
Katedra i Zakład Protetyki
Stomatologicznej PUM
The conclusions presented by both Polish and foreign authors raise the necessity of
ul. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
conducting further detailed research for the determinants of the adaptation pro-
tel.: (91) 466 17 15
cesses.
70
Anna Czajkowska, Bogumiła Frączak, Małgorzata Chruściel-Nogalska, Agnieszka Lapis
W
ciągu ostatnich lat coraz więcej
uwagi poświęca się zindywidualizowanemu spojrzeniu na człowieka
jako jednostkę o charakterystycznych
i niepowtarzalnych cechach. Podejście
takie pozwala na właściwszą i bardziej
dogłębną analizę czynników zdrowia
i choroby, a w konsekwencji na bardziej skuteczne leczenie. Postęp, jaki
dokonał się w dziedzinie medycyny,
a także większa dostępność do usług
medycznych wpłynęły na wydłużenie
się średniej długości życia pacjentów.
Wynika stąd duża potrzeba lecznicza
pacjentów geriatrycznych z zakresu
protetyki.
Celem postępowania terapeutycznego
jest zapewnienie jak najwyższej jakości
życia pacjentów. Dotyczy to szczególnie pacjentów wymagających leczenia
protetycznego. Za jeden z jej podstawowych celów przyjmuje się taką rehabilitację narządu żucia, która będzie
zgodna z estetycznymi i funkcjonalnymi oczekiwaniami pacjentów, co powinno wpłynąć na dobry stan zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Adaptacja do protez oznacza przystosowanie
się w sensie fizyczno-biologicznym,
natomiast akceptacja uwzględnia szereg czynników pozastomatologicznych [1]. Inkorporacja protez, czyli
stan, w którym pacjent uznaje uzupełnienie protetyczne za integralną
część układu stomatognatycznego jest
wielkim wyzwaniem dla lekarza protetyka i technika dentystycznego. Przystosowanie do nowych uzupełnień
protetycznych jest procesem bardzo
złożonym i przebiegającym wieloetapowo. W jego trakcie pacjenci skarżą
się na dolegliwości bólowe, co wpływa
na liczbę wizyt kontrolnych. Lekarz
protetyk jest w stanie określić przyczyny niepowodzenia leczenia protetycznego, o ile dotyczą one wykonania laboratoryjnego. Natomiast nadal
wiele trudności nastręcza brak adaptacji i akceptacji protez z przyczyn
pozastomatologicznych (niezależnych
od jakości uzupełnienia protetycznego i warunków anatomicznych) [2].
Hupfauf [3] zdefiniował niepowodzenie w leczeniu protetycznym jako
niezdolność użytkowania prawidłowo
wykonanych protez. Leczenie protetyczne protezami całkowitymi jest
zakończone w dniu pełnej adaptacji
do protez i ich akceptacji. Z wiekiem
proces adaptacji do protez przebiega
wolniej i jest uwarunkowany zanikami starczymi podłoża protetycznego,
ale także uwarunkowaniami psychicznymi pacjenta oraz częstymi trudnościami w kontakcie z pacjentem.
PRACTICE The factors affecting the course
of treatment and adaptation to
prostheses – literature review
I
n recent years, more and more attention has been paid to an individual ap-
proach to a human being as an individual
with characteristic and unique features.
Such an approach enables a proper and
more thorough analysis of health and
disease factors, consequently leading to
a more effective therapy. The progress in
medicine that we have witnessed in recent years as well as increased accessibility to medical services have resulted in the
extension of average length of patients’
life; hence, the need to offer prosthetic
therapies to geriatrics.
The main objective of this therapeutic
procedure is to ensure the highest possible quality of life. This concerns mainly
patients who require a prosthetic treatment. One of the fundamental goals of
such a therapy is rehabilitation of the
masticatory organ in accordance with
the patient’s aesthetic and functional
expectations, which should have an influence on positive physical and mental
Na adaptację pacjenta do uzupełnienia
protetycznego mają wpływ zarówno
kliniczno-laboratoryjny proces
wykonania protez, jak i przyczyny
pozastomatologiczne.
Adaptation to a prosthetic restoration is
affected by both clinical and laboratory
performance as well as non-dental
causes.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
71
PRAKTYKA
Czynniki wpływające na przebieg leczenia i adaptację do protez – przegląd piśmiennictwa
Wśród czynników
ogólnoustrojowych mogących
mieć wpływ na adaptację do protez
wymienia się: cukrzycę, zaburzenia
hormonalne, osteoporozę,
kserostomię prawdziwą i rzekomą
oraz różnego typu psychozy.
The general systemic factors that may
influence the process of adaptation to
dentures include diabetes, hormonal
disorders, osteoporosis, actual and
pseudo xerostomia as well as various
types of psychoses.
Podczas rehabilitacji protetycznej
osób starszych lekarz napotyka szereg
problemów, których nie stwierdza się
w innych grupach wiekowych. Ponieważ wraz z wiekiem pogarsza się
ogólny stan zdrowia, występują dysfunkcje motoryczne oraz pojawiają się
zaburzenia natury psychicznej, które
w znacznym stopniu rzutują na przebieg i uzyskane wyniki leczenia. Wśród
czynników ogólnoustrojowych mogących mieć wpływ na adaptację do protez wymienia się: cukrzycę, zaburzenia
hormonalne, osteoporozę, kserosto-
mię prawdziwą i rzekomą oraz różnego typu psychozy. Psychika pacjenta
w starszym wieku ma szczególne znaczenie podczas procesów adaptacji do
nowych uzupełnień protetycznych [4].
Fundamentalnym warunkiem sukcesu
(oprócz znajomości stanu ogólnego) jest
znajomość indywidualnych cech osobowości pacjenta, a także nawiązanie tzw.
„przymierza terapeutycznego” [5–7].
Coraz częściej lekarze protetycy spotykają się z problemami natury psychologicznej i psychosomatycznej u pacjentów użytkujących uzupełnienia protetyczne [3, 7]. Osoby ze stwierdzonym
epizodem depresyjnym lub depresją
w dużej części nie akceptują protez całkowitych [7]. Statystyki pokazują, że
około 15–25% osób powyżej 65 roku
życia wykazuje objawy depresyjne – dlatego też są trudnymi pacjentami. Nie
udało się jednak jednoznacznie potwierdzić zależności między osobowością pacjenta a niezadowoleniem z protez [8].
Dla ułatwienia rozpoznania pacjentów
z psychogenną nietolerancją protez Marxkors i Müller-Fahlbusch [3, 7, 9] opracowali następujące kryteria diagnostyczne:
1.Uderzająca rozbieżność pomiędzy
condition. Adaptation to dental pros-
the causes of prosthetic treatment fail-
and is conditioned by senile atrophy of
theses means physical and biological ad-
ure as long as they are connected with
the prosthetic base, but also by the pa-
justment, whereas acceptance includes
laboratory work. Meanwhile, the lack of
tient’s mental state and frequent difficul-
a series of non-dental factors [1]. Incor-
adaptation and acceptance of prostheses
ties in contact with the patient.
poration of prostheses, i.e. the condition
for non-dental reasons still brings about
in which the patient accepts a dental
many difficulties (independent of the
During prosthetic rehabilitation of the el-
prosthesis to be an integral part of their
quality of a particular restoration and
derly, the dental practitioner encounters
stomatognathic system, is a huge chal-
anatomical conditions) [2]. Hupfauf [3]
a series of problems which are not found
lenge for the prosthetic specialist and
defined failure of a prosthetic treatment
in any other age group. Due to the fact
dental technician. Adaptation to new
as the user’s inability to correctly use the
that the general health state deteriorates
prosthetic restorations is a more complex
denture. A prosthetic treatment with the
with age, certain motoric dysfunctions
process that requires several stages. Dur-
use of complete dentures finishes on the
and mental disorders appear, which to
ing this process patients complain about
day of their full adaptation and accep-
a large extent affect the course of treat-
pain, which affects the number of control
tance. With age, the process of adapta-
ment and results obtained. The general
visits. The prosthetist is able to determine
tion to dentures progresses more slowly
systemic factors that may influence the
72
PRAKTYKA
Dyspersja nanosrebra w alkoholu – właściwości przeciwbakteryjne
Słowa kluczowe:
nanosrebro, właściwości
przeciwbakteryjne, dyspersja,
nanometale
praca recenzowana
D
Key words:
nanosilver, antibacterial properties,
dispersion, nanometals
dr n. med. Monika Łukomska-Szymańska1,
dr n. med. Beata Zarzycka2,
lek. dent. Krzysztof Sokołowski3,
lek. dent. Zdzisław Gdula4,
prof. dr hab. inż. Zygmunt Kowalski5,
dr inż. Agnieszka Sobczak-Kupiec5,
dr hab. n. med. Jerzy Sokołowski, prof. nadzw.1
Zakład Stomatologii Ogólnej, Katedra
Stomatologii Odtwórczej UM w Łodzi
Kierownik: dr hab. n. med.
Jerzy Sokołowski, prof. nadzw.
2
Zakład Mikrobiologii i Laboratoryjnej
Immunologii Medycznej, Katedra Immunologii Klinicznej i Mikrobiologii UM w Łodzi
Janina Grzegorczyk, prof. nadzw.
3
Zakład Stomatologii Zachowawczej,
Katedra Stomatologii Zachowawczej
i Endodoncji UM w Łodzi
Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska
4
II Poradnia Protetyki Stomatologicznej,
Centralny Szpital Kliniczny Instytutu
Stomatologii w Łodzi
Jerzy Sokołowski, prof. nadzw.
5
Katedra Technologii Nieorganiczneji Biotechnologii Środowiska Instytutu Chemii
i Technologii Nieorganicznej
Politechniki Krakowskiej
Dyrektor Instytutu: dr hab. inż.
Witold Żukowski, prof. nadzw.
yspersja nanosrebra w alkoholu
– właściwości przeciwbakteryjne
Streszczenie: Celem pracy była ocena dyspersji nanosrebra w alkoholu pod
kątem właściwości przeciwbakteryjnych wobec Streptococcus mutans, Lactobacillus
acidophilus i Enterococcus faecalis. Stwierdzono zależność liniową – wraz ze wzrostem
koncentracji srebra w dyspersji (od 125 do 5000 ppm) istotnemu statystycznie
zwiększeniu ulegała strefa zahamowania wzrostu bakterii (mm). Zaobserwowano istotnie statystycznie większą strefę zahamowania wzrostu trzech ocenianych
bakterii wokół 0,2% diglukonianu chlorheksydyny w porównaniu do metanolu
i 2-propanolu oraz 125–500 ppm dyspersji nanosrebra. Podobną zależność zaobserwowano również dla 1000 ppm i 5000 ppm (E. faecalis i S. mutans) oraz 2000 ppm
(S. mutans i L. acidophilus). Dowiedziono zatem, że dyspersja nanosrebra w alkoholu
wykazuje działanie przeciwbakteryjne, jednak dla stężeń poniżej 500 ppm słabsze
od chlorheksydyny oraz że najkorzystniejsze wydaje się być zastosowanie nanosrebra w stężeniu 5000 ppm z uwagi na zależność liniową koncentracji nanosrebra
w dyspersji w stosunku do działania przeciwbakteryjnego.
1
Mailing address:
dr n. med. Monika Łukomska-Szymańska
Zakład Stomatologii Ogólnej UM
ul. Pomorska 251, 92-216 Łódź, tel.: (42) 675 74 61
e-mail: monika.lukomska-szymanska
@umed.lodz.pl
78
Abstract: The aim of this study was to evaluate a nanosilver dispersion in alcohol considering its antibacterial properties against Streptococcus mutans, Lactobacillus acidophilus and Enterococcus faecalis. A linear relationship was found: with
a growing concentration of silver in the dispersion (125 to 5000 ppm), the bacteria
growth inhibition zone (mm) underwent a statistically significant increase. The zone
of growth inhibition was significantly greater for the three evaluated bacteria in
0.2% chlorhexidine digluconate in comparison with methanol and 2-propanol and
a nanosilver dispersion of 125–500 ppm. A similar correlation was also observed for
1000 ppm and 5000 ppm (E. faecalis and S. mutans) and 2000 ppm (S. mutans and
L. acidophilus). Therefore, it was demonstrated that a nanosilver dispersion in alcohol exhibits an antibacterial activity, but at concentrations below 500 ppm, it is
weaker than chlorhexidine. Moreover, it may seem that the use of nanosilver in
a concentration of 5000 ppm is most beneficial because of the linear concentration
dependence of nanosilver in the dispersion in relation to its antibacterial activity.
Wstęp
Metale były stosowane od lat jako preparaty bakteriostatyczne i bakteriobójcze, ale dopiero w ostatnich latach nanometale zyskują popularność i ugruntowują swoją pozycję w medycynie.
Jednym z przykładów może być nanosrebro, które coraz częściej znajduje zastosowanie także w stomatologii [1–4].
Cząstki nanosrebra, zawierające od 20
do 15 000 atomów, osiągają rozmiary poniżej 100 nm. W szczególności
zwraca się uwagę na korzyści wynikające z działania przeciwbakteryjnego
tego preparatu. Właściwości mikrobiologiczne mogą przebiegać dwutorowo.
Srebro może zostać wbudowane w błonę komórkową bakterii lub wniknąć
Monika Łukomska-Szymańska, Beata Zarzycka, Krzysztof Sokołowski, Zdzisław Gdula,
Zygmunt Kowalski, Agnieszka Sobczak-Kupiec, Jerzy Sokołowski
do wnętrza komórki. Oba te procesy
w konsekwencji mogą powodować
śmierć komórki [5–8]. Uważa się, że
działanie przeciwbakteryjne zależy
m.in. od wielkości i kształtu cząstki
oraz od budowy ściany komórkowej
bakterii (bakterie Gram-dodatnie posiadają grubszą ścianę komórkową niż
bakterie Gram-ujemne) [8, 9].
Jednym z zastosowań stomatologicznych preparatów opartych na nanosrebrze jest profilaktyka oraz leczenie
próchnicy zębów. Wiadomo, że azotan
srebra wykazuje działanie kariostatyczne i powoduje remineralizację [10].
W ostatnich latach wprowadzono na
rynek preparaty NanoCare Plus (Dental Nanotechnology, Polska) oraz NanoCare Gold (Dental Nanotechnology,
Polska), zawierające w swoim składzie
nanocząstki srebra i złota. NanoCare
Plus jest zalecany do leczenia endodontycznego z uwagi na skuteczną ochronę zębów przed wtórnymi infekcjami
w obrębie kanałów korzeniowych.
NanoCare Gold przeznaczony jest natomiast do stosowania bezpośrednio
przed założeniem wypełnienia, osadzeniem uzupełnienia protetycznego
w celu długotrwałej ochrony przed rozwojem bakterii. Soska-Czop i wsp. [11]
oraz Borczyk i Pietranek [12] wykazali, że oba płyny NanoCare mają silne
właściwości przeciwbakteryjne wobec
Enterococcus faecalis.
PRACTICE Nanosilver dispersion in alcohol
– antibacterial properties
Introduction
Due to their bacteriostatic and bacteri-
Preparaty nanosrebra cieszą się rosnącą popularnością z uwagi na ich bardzo
dużą aktywność biologiczną oraz niską
cytotoksyczność. Konieczna jest zatem
ich ocena pod kątem właściwości przeciwbakteryjnych wobec mikroorganizmów wywołujących choroby tkanek
twardych zęba (Streptococcus mutans,
Lactobacillus acidophilus) oraz przyzębia
wierzchołkowego (Enterococcus faecalis).
cidal properties, metals have been used
in medicine and dentistry for years, yet
recently, nanometals have been gaining
in popularity and establishing themselves
in medicine. One of the examples may be
nanosilver, which has been used increasingly more often also in dentistry [1–4].
Nanosilver particles containing from 20
to 15,000 atoms reach the size of less
than 100 nm. Special attention needs to
be paid to the advantages of this prepa-
Cel
Celem pracy była ocena dyspersji nanosrebra w alkoholu pod kątem właściwości przeciwbakteryjnych wobec
Streptococcus mutans, Lactobacillus acidophilus i Enterococcus faecalis.
ration’s antibacterial activity. Microbiological characteristics can take two forms:
silver can either be embedded in the cell
membrane of a bacterium or penetrate
into the cell. Both of these processes
consequently cause cell death [5–8]. It
is believed that the antibacterial effect
Materiał i metody
W pracy oceniano właściwości przeciwbakteryjne alkoholowych dyspersji
nanosrebra o stężeniach: 5000 ppm,
2000 ppm, 1000 ppm, 500 ppm,
250 ppm, 125 ppm oraz 98% alkoholu metylowego i 99,5% alkoholu izopropylowego. Rozcieńczenia dyspersji
nanosrebra przygotowano poprzez
depends i.a. on the size and shape of
a given particle and on the construction
of a bacterial cell wall (gram-positive bacteria have a thicker cell wall than gramnegative bacteria) [8, 9].
One of the applications of nanosilver-based
dental formulations is prevention and
treatment of caries. It is generally known
that silver nitrate displays a cariostatic action and causes remineralisation [10].
Jony srebra uwolnione
z nanocząstki łączą się z ujemnie
naładowaną błoną komórkową
komórki bakteryjnej, powodując
denaturację białek i śmierć
komórki.
Silver ions released from
a nanoparticle bind with
a negatively charged bacterial
cell membrane, causing protein
denaturation and cell death.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
79
PRAKTYKA
Dyspersja nanosrebra w alkoholu – właściwości przeciwbakteryjne
Zawartość srebra w zawiesinie oznaczono
metodą AAS na aparacie AAnalyst 300
Perkin Elmer. Przeprowadzono oznaczenia z zastosowaniem płomienia powietrzno-acetylenowego oraz atomizera płomieniowego. Oszacowany promień nanocząsteczek srebra wynosił 20–15 nm.
Własności antybakteryjne badano wobec Enterococcus faecalis ATCC 29212,
Streptococcus mutans ATCC 25175
i Lactobacillus acidophilus ATCC
4356. Szczep S. mutans i E. faecalis
ożywiono na podłożu Tryptone Soya
Broth (TSB, Oxoid, Wielka Brytania),
L. acidophilus ożywiano na płynnym
podłożu Schaedler broth with vitamin
K3 (bioMérieux, Francja) w temperaturze 37oC. Po 18 godzinach inkubacji
płynne hodowle E. faecalis i S. mutans
wysiewano na podłoże stałe Columbia
Agar (Oxoid, Wielka Brytania), natomiast L. acidophilus – na podłoże do
hodowli bakterii beztlenowych (Schaedler + 5% sheep blood, bioMérieux,
Francja). Wszystkie szczepy inkubowano w temperaturze 37oC przez 24
godziny. Szczep E. faecalis inkubowano
w warunkach tlenowych, szczep S. mutans w atmosferze wzbogaconej dwutlenkiem węgla (Generator GENbox
CO2, bioMérieux, Francja), a L. acidophilus w atmosferze beztlenowej (Generator GENbox anaer, bioMérieux,
Francja). Po 18 godzinach inkubacji
z hodowli stałej wykonano zawiesinę
4 w skali MacFarlanda i tak przygotowane hodowle przechowywano na mikrobankach (VIABANK, MWE Medical Wire, Wielka Brytania) do czasu
przeprowadzania eksperymentów.
In recent years, NanoCare Plus (Nanotech-
the development of bacteria. Soska-Czop
nology Dental, Poland) and NanoCare
et al [11] as well as Borczyk and Pietranek
Gold (Nanotechnology Dental, Poland)
[12] demonstrated that the two NanoCare
– incorporating nanoparticles composed
fluids have strong antibacterial proper-
of silver and gold – have been introduced
ties against Enterococcus faecalis.
1
Ryc. 1. Do wnętrza pierścieni badaną substancję wprowadzano automatyczną pipetą.
Fig. 1. The examined substance was introduced inside a dish with an automatic pipette.
dodatek wody destylowanej. Grupę kontrolną stanowił 0,2% wodny roztwór diglukonianu chlorheksydyny (CHX).
Nanocząstki srebra otrzymano na
drodze chemicznej redukcji AgNO3
(POCH, Polska), stosując borowodorek sodu – NaBH4 (POCH, Polska)
jako czynnik redukujący i poliwinylopirolidon – PVP (M.W. 8000, Acros
Organics, Belgia) jako stabilizator zawiesiny.
Do 5-procentowego roztworu PVP
w metanolu dodawano AgNO3 w takiej ilości, aby stężenie końcowe srebra
wynosiło 5000 ppm i mieszano mie-
Wraz ze wzrostem koncentracji
srebra w dyspersji (od 125
do 5000 ppm) statystycznie
istotnemu zwiększeniu ulegała
strefa zahamowania wzrostu
bakterii.
to the market. NanoCare Plus is recommended for endodontic therapies as it
Nanosilver preparations are increasingly
ensures effective teeth protection against
popular due to their very high biological
secondary infections of root canals. How-
activity and low cytotoxicity. It is, there-
ever, NanoCare Gold is intended for use
fore, necessary to evaluate them consid-
inhibition zone (mm) underwent
directly prior to the filling and placement
ering the antibacterial properties against
a statistically significant increase.
of a prosthetic restoration with the aim
pathogenic microorganisms causing hard
of ensuring long-term protection against
tissue diseases (Streptococcus mutans,
With a growing concentration of
silver in the dispersion (125 to
5000 ppm), the bacteria growth
80
szadłem magnetycznym do momentu
całkowitego rozpuszczenia składników. Następnie do roztworu dodawano NaBH4 w takiej ilości, aby stosunek molowy reduktora do Ag wyniósł
1 : 10. Mieszanie kontynuowano przez
15 minut, a następnie przerywano reakcję poprzez schłodzenie układu.
PRAKTYKA
Porównanie retainerów metalowych oraz kompozytowych wzmacnianych włóknem szklanym w leczeniu
ortodontycznym pacjentów z chorobami przyzębia – przegląd piśmiennictwa
P
Słowa kluczowe:
retencja, aparaty retencyjne, choroby
przyzębia, leczenie ortodontyczne
Key words:
retention, retention devices,
periodontal diseases, orthodontic
treatment
praca recenzowana
orównanie retainerów metalowych oraz
kompozytowych wzmacnianych włóknem
szklanym w leczeniu ortodontycznym pacjentów
z chorobami przyzębia – przegląd piśmiennictwa
Streszczenie: Ogromny postęp zarówno w technikach regeneracyjnych, jak
i ortodontycznych sprawia, że coraz więcej dorosłych pacjentów zgłasza się do leczenia ortodontycznego. U osób z przyzębiem zredukowanym na skutek przebytych
zaostrzeń choroby przyzębia postępowanie ortodontyczne wymaga przede wszystkim
dokładnego ustalenia wskazań oraz ścisłego współdziałania zespołu specjalistów:
periodontologa, chirurga i ortodonty. Ważne jest również podtrzymywanie uzyskanych efektów periodontologicznych i ortodontycznych.
Praca ma na celu opisanie oraz porównanie skuteczności użycia aparatów retencyjnych metalowych oraz kompozytowych wzmacnianych włóknem szklanym
po aktywnej fazie leczenia ortodontycznego u pacjentów z leczoną, nieaktywną
chorobą przyzębia.
Abstract: Incredible progress in both regenerative and orthodontic techniques
results in more adult patients reporting for an orthodontic therapy. As a consequence of exacerbations of a periodontal disease in the patients with reduced periodontium, an orthodontic procedure requires first of all the accurate determination
of indications and close cooperation of a team of specialists: a periodontologist,
surgeon and an orthodontist. It is also important to support the periodontal and
orthodontic effects obtained.
lek. dent. Anna Lidawska1,
The aim of this article is to present and compare the efficiency of using metal and
dr n. med. Anna Dudko2,
glass fibre-reinforced composite retainers after the active phase of an orthodontic
dr hab. n. med. Sebastian Kłosek2
1
Koło naukowe w Zakładzie
Periodontologii Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Anna Kurnatowska
2
Zakład Periodontologii Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Anna Kurnatowska
Mailing address:
dr hab. n. med. Sebastian Kłosek
Zakład Periodontologii UM
ul. Pomorska 251, 92-213 Łódź
tel.: (42) 675 75 40
88
therapy in the patients with treated and non-active periodontal diseases.
Wstęp
Estetyka odgrywa coraz istotniejszą
rolę w życiu współczesnych społeczeństw. Pragnienie osiągnięcia perfekcyjnego wyglądu przekłada się na
wzrastającą popularność m.in. leczenia
ortodontycznego. Aspekt estetyczny
terapii ma coraz większe znaczenie
także w przypadku pacjentów dotkniętych chorobami przyzębia, u których
utrata kości wyrostka zębodołowego
oraz szerokości biologicznej skutkuje
pojawieniem się recesji dziąsłowych,
patologicznej ruchomości oraz migracji zębów [1]. Stwarza to duże wyzwa-
nia dla leczenia wad zgryzu aparatami
stałymi, lecz stało się możliwe dzięki
zastosowaniu mniejszych sił biologicznych. Należy zaznaczyć, iż elementem
niezbędnym przed podjęciem takiej
terapii jest uzyskanie kontroli i stabilizacji stanu periodontologicznego.
Uzyskanie dobrych efektów po fazie
aktywnej leczenia nie gwarantuje długoterminowego sukcesu i wymagane
jest zapewnienie odpowiedniej retencji i stabilizacji uzyskanych wyników. Po zakończonym leczeniu aparatem stałym włókna kolagenowe są
Anna Lidawska, Anna Dudko, Sebastian Kłosek
rozciągnięte i napięte, co skutkuje
bardzo dużą tendencją do powrotu
zębów do ich poprzedniej pozycji. Jest
to ważny aspekt, szczególnie u pacjentów obciążonych chorobami przyzębia,
gdyż ich zęby są patologicznie ruchome w wyniku choroby pierwotnej, zaś
w trakcie leczenia ortodontycznego ta
ruchomość dodatkowo się zwiększa.
Potrzebny jest czas na fizjologiczny
remodeling struktur przyzębia w celu
zachowania nowych warunków – proces taki może trwać około 6 miesięcy
[2, 3]. Zatem u pacjentów z chorobami
przyzębia aparat zapewniający retencję
musi nie tylko utrzymać odpowiednią
pozycję zębów po leczeniu aktywnym,
ale także spełniać funkcję szyny zachowującej środowisko, w którym ruchomość zębów jest na akceptowalnym
poziomie i nie zwiększa się, a przyzębie
goi się prawidłowo i przywraca pełną
funkcję zębów [4].
Możliwości retencji po leczeniu ortodontycznym
Obecnie dostępnych jest kilka metod
zapewnienia stabilności po leczeniu
ortodontycznym: nadkorekta, fiberotomia, połączenie obu wymienionych bądź użycie aparatów retencyjnych stałych lub zdejmowanych [5].
Najbardziej polecane dla pacjentów
z problemami periodontologicznymi
są aparaty retencyjne, choć istnieją do-
PRACTICE niesienia o bardzo dobrych rezultatach
osiąganych przy pomocy fiberotomii
zarówno w kwestii utrzymania pozycji
zębów, jak i zachowania ich stabilności
oraz braku niekorzystnych zmian dla
przyzębia [3].
The comparison of metal retainers
and glass fibre-reinforced
composites in orthodontic
treatment of patients suffering
from periodontal diseases
– a literature review
Istnieją dwa rodzaje aparatów retencyjnych: stałe i zdejmowane. Aparaty
zdejmowane wymagają dużego zaangażowania ze strony pacjenta, więc bez
sumienności stosowania nie osiągniemy
żadnego efektu terapeutycznego. Nie są
one polecane, ponieważ przenosząc siły
żucia, wywołują niekontrolowane drżenia i ruchy zębów, które mogą negatywnie wpływać na przyzębie pacjentów.
Najczęściej polecane są aparaty stałe,
które wykonuje się obecnie z drutów
metalowych, ceramiki glinowej lub materiałów wzmacnianych włóknem szklanym bądź polietylenem [7].
Introduction
Aesthetics plays a vital role in the life of
modern societies. A desire to achieve a perfect appearance influences the growing
popularity of orthodontic therapies. The
aesthetic aspect of such a therapy is becoming increasingly important also in the
case of patients suffering from periodontal diseases, for whom the loss of alveolar
bone and biological width results in the
formation of gingival recessions, pathological teeth mobility and migration [1].
This creates a major challenge for the
treatment of malocclusion with the use
of permanent appliances but has become possible thanks to the application
Celem pracy jest porównanie właściwości i efektów uzyskiwanych podczas etapu retencyjnego u pacjentów leczonych
ortodontycznie i obciążonych chorobami przyzębia przy użyciu retainerów metalowych oraz kompozytowych
wzmacnianych włóknem szklanym.
of smaller biological forces. It should be
noted that gaining control and stabilising the periodontal status are essential
elements before the therapy begins;
otherwise, successful treatment would
be impossible. Obtaining good results
after the active phase of treatment does
not guarantee long-term success and is
Retainery metalowe
Złotym standardem jest obecnie stosowanie aparatów stałych metalowych,
które wykonuje się z różnych rodzajów
required to provide adequate retention
and stabilisation of the results. After
a completed therapy with the use of
a permanent appliance, collagen fibres
are stretched and strained, resulting
U pacjentów z chorobami przyzębia aparat zapewniający retencję musi nie tylko
utrzymać odpowiednią pozycję zębów po leczeniu aktywnym, ale także spełniać
funkcję szyny zachowującej środowisko, w którym ruchomość zębów jest na
akceptowalnym poziomie i nie zwiększa się, a przyzębie goi się prawidłowo
i przywraca pełną funkcję zębów.
in a very strong tendency of the teeth
returning to their previous positions.
This is an important aspect, particularly
in the patients burdened with periodontal diseases because their teeth
are pathologically mobile as a result of
In the patients suffering from periodontal diseases the device intended to ensure
the primary disease and in the course
retention must not only maintain the correct position of the teeth after active
of orthodontic treatment this mobil-
treatment but also act as a splint that maintains the environment, in which teeth
ity can be additionally increased. What
mobility is at an acceptable level and does not increase, whereas the periodontium
is healing correctly and restoring full functioning of the teeth.
is needed is time for the physiological
remodelling of periodontal structures
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
89
PRAKTYKA
Porównanie retainerów metalowych oraz kompozytowych wzmacnianych włóknem szklanym w leczeniu
ortodontycznym pacjentów z chorobami przyzębia – przegląd piśmiennictwa
drutów. Najpopularniejsze są okrągłe druty ze stali nierdzewnej, o dużej
średnicy przekroju (0,03–0,032 cala),
które używane są do produkcji aparatów językowych zakładanych od kła
do kła, a także oplecione lub współosiowe okrągłe druty o mniejszej średnicy (0,015 cala), które są retainerami
elastycznymi, zakładanymi również
od strony językowej zębów [6]. Zaletą drutów elastycznych jest to, iż pozwalają na fizjologiczne ruchy zębów
w obrębie zębodołu i są polecane szczególnie w przypadkach potencjalnej
postortodontycznej migracji zębów,
na którą jest narażony pacjent leczony
ortodontycznie ze współistniejącą chorobą przyzębia [2].
uprzednim jego odlaniu na bazie wycisku anatomicznego dostarczonego przez
lekarza i jest dokonywane przez technika dentystycznego w pracowni. Niewątpliwą zaletą jest uproszczenie pracy
stomatologa, gdyż w trakcie kolejnej
wizyty otrzymuje on gotowy produkt,
który musi jedynie osadzić na językowej
powierzchni zębów. Minusem z punktu
widzenia pacjenta jest etapowość pracy
i konieczność zgłoszenia się na kolejną
wizytę w określonym odstępie czasu [7].
Niekorzystną cechą aparatów drucianych jest także brak estetyki. Mimo
umiejscowienia po stronie językowej
ich brak transparencji oraz kolor zawsze
będzie wpływał ujemnie na przezierność
zębów oraz ich kolor.
Jako zaletę aparatów metalowych wymienia się łatwość ich fabrykacji oraz
zakładania. Doginanie drutu musi odbywać się na modelu gipsowym, po
Właściwości samego materiału, z którego aparaty są wykonywane zapewniają
bardzo dobrą odporność mechaniczną
oraz dobry moduł elastyczności, który
Dla pacjentów z problemami periodontologicznymi najbardziej polecane są
aparaty retencyjne, choć istnieją doniesienia o bardzo dobrych rezultatach
osiąganych przy pomocy fiberotomii zarówno w kwestii utrzymania pozycji
zębów, jak i zachowania ich stabilności oraz braku niekorzystnych zmian dla
przyzębia.
Retainers are particularly recommended for the patients with periodontal problems,
although there are reports of very good results achieved with the help of fibrotomy,
in terms of both maintaining the position of teeth and their stability, and the
absence of adverse effects on the periodontium.
pozwala na fizjologiczne ruchy szynowanych zębów. Jest to niezmiernie istotne, szczególnie u pacjentów z chorobami przyzębia, gdyż brak tej ruchomości
w ramach sprężystości ozębnej podczas
remodelingu, jaki przechodzą struktury
przyzębia po leczeniu ortodontycznym,
skutkować może wystąpieniem zesztywnień w ich strukturach, a nawet pojawieniem się ankyloz [8].
Problemem może stać się fakt, iż metale są materiałami alergogennymi, więc
powinny być stosowane z pewną dozą
ostrożności, zwłaszcza u pacjentów ze
skłonnością do uczuleń. Absolutnie
przeciwwskazane jest użycie drutów
z domieszką niklu u pacjentów na niego uczulonych. Aby nie popełnić błędu,
należy pamiętać o zebraniu dokładnego
wywiadu w kierunku alergii u każdego
pacjenta. W przypadku wystąpienia
niepożądanych objawów i podejrzeniu
nadwrażliwości na materiał, z którego
wykonany jest aparat, należy go bezzwłocznie usunąć. Zalecane jest również
zlecenie pacjentowi testów uczuleniowych w kierunku alergii na metale [9].
Niektórzy autorzy jako wadę aparatów
metalowych podają wzmożoną dostępność miejsc retencyjnych dla kolonizacji
mikrobiologicznej. Skutkować to może
in order to maintain the new conditions
Retention possibilities after orthodon-
effects on the periodontium [3]. There are
– this process may take approximately
tic treatment
two types of retainers: permanent and re-
6 months [2, 3]. Thus, in the patients suf-
Currently, there are several methods of en-
movable. The removable devices require
fering from periodontal diseases the de-
suring stability after orthodontic treatment:
strong commitment on the part of the pa-
vice intended to ensure retention must
overcorrection, fibrotomy, a combination
tient; hence, no therapeutic effects will be
not only guarantee the correct position
of both or the use of permanent or remov-
achieved without their conscientious ap-
of the teeth after active treatment but
able retention devices [5]. Retainers are
plication. They are not recommended, be-
also act as a splint that maintains the
particularly recommended for the patients
cause by shifting masticatory forces, they
environment, in which teeth mobility
with periodontal problems, although there
cause uncontrollable tremors and move-
is at an acceptable level and does not
are reports of very good results achieved
ments of the teeth, which can have a nega-
increase, whereas the periodontium is
with the help of fibrotomy, both in terms
tive impact on the patient’s periodontium.
healing correctly and restoring the full
of maintaining the position of teeth and
The permanent retainers, which are made
functioning of the teeth [4].
their stability, and the absence of adverse
out of metal wires, aluminium ceramics, or
90
Anna Lidawska, Anna Dudko, Sebastian Kłosek
zwiększoną ilością płytki nazębnej i kamienia, odwapnieniami szkliwa, a w dłuższym okresie czasu
utratą kontroli stabilności periodontologicznej oraz
progresją choroby przyzębia [5, 6, 10, 11]. Nie jest
to jednak wniosek konkluzywny, gdyż wyniki innych
badań w tym zakresie podają, iż metalowe retainery
nie mają wpływu na większą akumulację płytki, kamienia czy powstawanie odwapnień [6, 9, 12].
are used to manufacture lingual retainers, fixed from
canine to canine, and coiled or concentric circular wires
of a smaller diameter (0.015 inches), which allow to create flexible retainers fixed also from the lingual side of
teeth [6]. One of the advantages of flexible wires is that
they allow the physiological movements of teeth in the
alveolar bone and are particularly recommended in the
case of potential post-orthodontic migration of tooth,
which patients treated orthodontically due to a peri-
Dużo uwagi należy poświęcić miejscu, w którym
przykleja się metalowy drut, ponieważ z jednej strony umiejscowienie w bliskiej odległości od dziąsła
zapewnia pożądaną lepszą estetykę, z drugiej zaś
stanowi czynnik usposabiający do częstszych zapaleń przyzębia, co jest wysoce niekorzystne u osób
pierwotnie już obciążonych deterioracją struktur
przyzębia. Zbytnia bliskość girlandy dziąsłowej powoduje również mikroprzesunięcia i przeciążenie
retainera na skutek działania sił okluzyjnych na zęby
przednie – im dalej od brzegu siecznego, tym większy nacisk siły te wywierają na tkanki zęba. Korzyścią umiejscowienia aparatu bliżej dziąsła jest z kolei
możliwość zapewnienia jego pasywności, czyli braku przeszkód zgryzowych. W przeciwnym wypadku pacjent może zostać narażony na uraz zgryzowy,
a siły wywierane bezpośrednio na metal oraz system
adhezyjny łączący go z powierzchnią zęba mogą
doprowadzić do utraty połączenia żywicy ze szkliwem bądź uszkodzenia samego drutu. Podczas zakładania aparatu drucianego i zacementowywania
go należy starać się osiągnąć złoty środek. Możliwe
to jest jedynie przez dokładną indywidualną analizę
warunków okluzyjnych u każdego pacjenta, tak by
odontal disease are exposed to [2].
The ease of fabrication and fixing is one of the advantages of metal retainers. Bending of the wire must be
carried out on a plaster model, after prior casting on the
basis of an anatomical impression provided by the doctor, and is done by a dental technician in the laboratory.
Facilitating the work of a dentist, who receives a final
product that only needs to be fixed on the lingual surface of teeth, is yet another important advantage. The
necessity of working in stages and reporting for the
next visit in specified time intervals is a downside from
the patient’s point of view [7]. The lack of aesthetics is
a disadvantage of wire appliances. Despite placement
on the lingual side, their lack of transparency and colour
will always adversely affect teeth hue, translucency, and
their colouring.
The properties of the very material used to manufacture retainers provide very good mechanical resistance
and good modulus of elasticity, which allows the physiological movements of splinted teeth. This is extremely
important especially in the patients with periodontal
disease, as the absence of motion within the elasticity
of periodontium during remodelling – which periodontal structures are exposed to after orthodontic treatment – may result in the occurrence of stiffness in these
glass fibre- or polyethylene-reinforced materials, are
structures or even ankyloses [8]. Additionally, metals are
recommended in most cases [7]. The aim of this article
allergenic materials and should be used with caution,
is to compare the characteristics and outcomes achieved
especially in the patients prone to allergies. It is abso-
during the retention phase in the patients burdened
lutely contraindicated to use wires with an addition of
with periodontal diseases and undergoing orthodon-
nickel in the patients who are allergic to it. In order not
tic therapies with the use of metal and composite glass
to make a mistake, it is of utmost importance to conduct
fibre-reinforced retainers.
a detailed history of allergies in each patient. In the case
of adverse symptoms and suspected hypersensitivity to
Metal retainers
the material the device is made of, it must be removed
Presently, the use of permanent metal retainers, made
immediately. It is also recommended to ask the patient
of different types of wires, is considered the gold stan-
to undergo sensitization tests towards allergies to met-
dard. The most popular are circular stainless steel wires
als [9]. As a disadvantage of metal devices, some authors
with a large section diameter (0.03–0.032 inches), which
mention increased availability of retention places for
PRAKTYKA
Rozszczepienie wyrostka zębodołowego jako przygotowanie do zabiegów z natychmiastową implantacją
R
ozszczepienie wyrostka
zębodołowego jako przygotowanie
Słowa kluczowe:
rozszczepienie wyrostka
zębodołowego, ubytki kostne,
implantacja, augmentacja
praca recenzowana
do zabiegów z natychmiastową implantacją
Key words:
bone splitting, bone loss,
implantation, augmentation
Streszczenie: W artykule przedstawiono zasady postępowania chirurgicznego
w przypadkach planowanego wprowadzenia implantów stomatologicznych, gdy
wymiary poprzeczne wyrostka zębodołowego są niezadowalające. Omówiono
wskazania, przeciwwskazania oraz ograniczenia do tego zabiegu z powodu schorzeń
ogólnych, jak również przyczyn miejscowych. W postępowaniu chirurgicznym
uwzględniono zastosowanie urządzenia Piezosurgery® służącego do opracowywania
tkanki kostnej w celu zwiększenia wymiaru poprzecznego wyrostka zębodołowego
oraz ekspanderów, następnie zaopatrzenia rany pomiędzy wprowadzonymi implantami a materiałem kościozastępczym. Opisano również zalety tego zabiegu
w porównaniu do innych technik augmentacyjnych.
Abstract: This article presents the principles of conducting surgical procedures
in planned introduction of dental implants in a situation when lateral dimensions
of the alveolar process are unsatisfactory. The indications, contraindications and
limitations of this treatment due to general medical conditions as well as local causes have been described herein. The course of the surgical procedure includes the
application of Piezosurgery® device used for bone tissue preparation in order to
increase the transverse dimension of the alveolar process and expanders, followed
by wound dressing with bone replacement material between individual implants.
Moreover, the advantages of this procedure in comparison to other augmentation
techniques have been presented.
lek. chir. stom. Dorota Schmidt,
lek. dent. Weronika Maciaszczyk
Specjalistyczny Gabinet
Stomatologiczny „Soldent”
w Ksawerowie
Kierownik:
lek. chir. stom. Dorota Schmidt
Mailing address:
lek. chir. stom. Dorota Schmidt
ul. Jana Pawła II 11
95-054 Ksawerów
98
R
ehabilitacja protetyczna w oparciu
o wprowadzone implanty śródkostne u pacjentów bezzębnych lub
z rozległymi brakami zębowymi stanowi współcześnie częste postępowanie terapeutyczne [1, 2]. Nadmierny ubytek
kości wyrostka zębodołowego / części
zębodołowej żuchwy spowodowany
schorzeniami ogólnymi, urazem, ekstrakcją zęba bądź innymi zaburzeniami
patologicznymi może stanowić znaczne
utrudnienie lub uniemożliwić prawidłową rehabilitację implantoprotetyczną.
Skojarzone leczenie chirurgiczno-protetyczne daje większe możliwości zaopa-
trzenia protetycznego w przypadkach
znacznych ubytków podłoża kostnego.
Celem leczenia przedprotetycznego jest
stworzenie korzystnych warunków do
zastosowania uzupełnień stałych i/lub
ruchomych wspartych na implantach
śródkostnych. Podstawowym warunkiem uzyskania osseointegracji implantów jest ich stabilizacja pierwotna, która
zależy głównie od jakości i ilości łoża
kostnego. Jakość kości można podzielić
na cztery klasy:
klasa I – jednorodna warstwa zbita,
klasa II– szeroka warstwa zbita otacza gęstą istotę gąbczastą,
Dorota Schmidt, Weronika Maciaszczyk
klasa III– cienka warstwa korowa otacza zwartą warstwę gąbczastą,
klasa IV– cienka warstwa korowa otacza
luźną warstwę gąbczastą.
Na wybór odpowiedniej metody leczenia ma wpływ również klasa dotycząca stopnia atrofii wyrostka zębodołowego. Klinicznie można wyróżnić
różne kształty kości:
klasa A – wyrostek zębodołowy prawie w pełnym kształcie,
klasa B – nieznaczna resorpcja wyrostka zębodołowego,
klasa C– zaawansowana resorpcja
wyrostka zębodołowego aż
do trzonu szczęki lub żuchwy,
klasa D – rozpoczynająca się resorpcja
trzonu szczęki lub żuchwy,
klasa E – ekstremalna resorpcja trzonu szczęki lub żuchwy [3].
Inną klasyfikację zaproponował Seibert:
w klasie I defekt obejmuje zanik tkanek
w wymiarze przedsionkowo-językowym
z zachowanym wymiarem wierzchołkowo-koronowym, klasa II obejmuje defekt
w wymiarze wierzchołkowo-koronowym
z normalnym wymiarem przedsionkowo-językowym, a w klasie III defekt jest
kombinacją
policzkowo-przedsionkową i wierzchołkowo-koronową utratą
tkanek na wysokość i szerokość [4–7].
Wymiary wyrostka zębodołowego / części zębodołowej żuchwy niezbędne do
osiągnięcia przewidywalnych i satysfakcjonujących wyników leczenia to: wysokość wynosząca 7–10 mm i szerokość
minimum 6 mm [4]. Wokół umieszczonego implantu powinno pozostać
1–1,5 mm dobrej jakości tkanki kostnej
od strony policzkowej, jak i językowej/
podniebiennej. Wpływa to na powodzenie długoterminowego postępowania terapeutycznego. Wąski wyrostek
zębodołowy / część zębodołowa żuchwy
wymaga zastosowania dodatkowych
procedur chirurgicznych przed lub podczas zabiegu implantacji [8, 9].
PRACTICE Bone splitting as
a preparation for
treatment with immediate
implantation
P
rosthetic rehabilitation based on intraosseous implants in edentulous pa-
tients or patients suffering from extensive
dental shortages is a common therapeutic
procedure [1, 2]. Excessive loss of the alveolar process bone / alveolar part of the
mandible due to a general illness, trauma,
tooth extraction or other pathological disorders can be a significant impediment
or prevent correct implant-prosthetic
rehabilitation. A combined surgical and
Obok technik augmentacyjnych wykorzystujących przeszczepy autogenne, allogenne czy ksenogenne stosowana jest metoda rozszczepienia wyrostka zębodołowego (ang. bone splitting). Jest to skuteczna metoda horyzontalnej augmentacji kości wyrostka
zębodołowego / części zębodołowej
żuchwy, pozwalająca na zwiększenie
wymiaru poprzecznego wyrostka.
Istotą postępowania chirurgicznego
jest stopniowe przemieszczanie blaszki wargowej w kierunku przedsionka.
Zabieg rozszczepienia wyrostka zębodołowego może być wykonywany w przypadku, gdy minimalna
szerokość wyrostka zębodołowego /
prosthetic therapy gives more opportunities in case of extensive defects of the
bone bed. The goal of the pre-prosthetic
treatment is to create favourable conditions for the application of fixed and/or
removable dentures supported on intraosseous implants. The basic condition for
obtaining osseointegration of implants is
their primary stabilisation, which depends
mainly on the quality and quantity of the
bone bed. Bone quality can be divided
into four classes:
Class I
– homogeneous compact layer,
Class II – wide compact layer surrounds
dense spongy substance,
Class III – thin cortical layer surrounds
compact spongy substance,
Class IV – thin cortical layer surrounds loose spongy substance.
W przypadku wprowadzania więcej niż jednego implantu poszerzanie
wykonywane jest stopniowo, w obrębie każdego z planowanych do wszczepienia
implantów, z jednoczesnym zachowaniem średnicy stosowanych ekspanderów,
co zwiększa poprzeczny wymiar wyrostka. Unika się w ten sposób zbyt dużych
naprężeń w obrębie tkanki kostnej.
In case of introducing more than one implant, the widening is performed gradually
within each of the planned implants, while maintaining the diameter of the
expanders used, which allows increasing the transverse dimension of the alveolar
process. This way too high stresses within the bone tissue are prevented.
The choice of an appropriate method of
treatment is influenced by the degree of
alveolar process atrophy. Clinically, we
can distinguish different bone shapes:
Class A – alveolar process almost in full
shape,
Class B – slight alveolar bone resorption,
Class C – advanced alveolar bone resorption up to the body of maxilla or mandible,
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
99
PRAKTYKA
1
2
3
4
5
6
7
8
Ryc. 1. Szerokość części zębodołowej żuchwy przed zabiegiem – 3,5 mm. Fig. 1. Width of the alveolar part of the mandible
before surgery – 3.5 mm. Ryc. 2. Szerokość części zębodołowej żuchwy po odwarstwieniu płata śluzówkowo-okostnowego –
3 mm. Fig. 2. Width of the alveolar part of the mandible after mucoperiosteal flap detachment – 3 mm. Ryc. 3. Rozszczepienie części zębodołowej żuchwy przy pomocy końcówki OT 7. Fig.
OT 7 tip. Ryc. 4. Wykonana kortyktomia pionowa. Fig.
3. Splitting of the alveolar part of the mandible using
4. Vertical corticotomy performed. Ryc. 5. Przygotowanie łoża pod
5. Bed preparation for implants using IM2 tip. Ryc. 6. Użycie expandera. Fig. 6.
The use of expander. Ryc. 7. Ekspandery przed wprowadzeniem implantów. Fig. 7. Expanders before implantation. Ryc. 8.
Wprowadzony jeden implant oraz ekspander. Fig. 8. One implant and expander introduced.
implant przy pomocy końcówki IM2. Fig.
100
Dorota Schmidt, Weronika Maciaszczyk
części zębodołowej żuchwy wynosi od
2 do 3 mm (ryc. 1). Przy mniejszej
szerokości wskazane jest wykonanie
wcześniejszej bocznej augmentacji
kości przy pomocy przeszczepów. Ten
wymiar poprzeczny wyrostka gwarantuje obecność kości gąbczastej pomiędzy blaszkami kości korowej rozszczepianego regionu. Natomiast minimalna wysokość wyrostka zębodołowego
/ części zębodołowej żuchwy powinna
wynosić 10 mm, ponieważ zabieg rozszczepienia kości może obejmować
nie więcej niż 70% całkowitej wysokości wyrostka zębodołowego / części
zębodołowej żuchwy [10, 11].
Przeciwwskazania do wykonania zabiegu obejmują: niewydolność nerek
i wątroby, niewyrównaną cukrzycę,
leczenie ogólne z zastosowaniem bisfosfonianów, przebytą radioterapię
w obrębie głowy i szyi oraz palenie
tytoniu. Z przyczyn miejscowych
należy wymienić: poprzeczny ubytek
kości, w wyniku którego pozostaje
mniej niż 1,5 do 2 mm szerokości
wyrostka, współistniejący defekt pionowy kości, aktywną chorobę przyzębia dotyczącą uzębienia resztkowego,
choroby błon śluzowych (np. liszaj
płaski w okolicy operowanej), niedostateczną higienę jamy ustnej oraz
PRACTICE Następnym etapem jest kortykotomia pionowa blaszki przedsionkowej
przeprowadzana w odległości przynajmniej 1–2 mm od sąsiednich zębów.
Wysokość cięcia uwarunkowana jest długością wszczepianego implantu
i powinna wynosić około połowy jego długości
The next step is vertical corticotomy of the vestibular lamella performed in the
distance of at least 1–2 mm from adjacent teeth. The height of the incision is
determined by implant length and should be about half its length.
brak współpracy ze strony pacjenta
[1–3, 12]. Zabieg wykonywany jest
w znieczuleniu miejscowym. Polega
on na nacięciu błony śluzowej wraz
z okostną na grzbiecie wyrostka zębodołowego oraz dwóch cięć pionowych w okolicy planowanej implantacji w celu odwarstwienia płata pełnej
grubości. Po uwidocznieniu blaszki
przedsionkowej kości wyrostka zębodołowego / części zębodołowej żuchwy
można dokładnie ocenić jego szerokość
(ryc. 2). Następnie, przy użyciu urządzenia ultradźwiękowego Piezosurgery® (Mectron, Włochy; końcówka
OT 7; ryc. 3) [13, 14] bądź diamentowej piły tarczowej o grubości cięcia 0,5 mm, wykonywane jest cięcie
kości na szczycie grzbietu wyrostka
zębodołowego / części zębodołowej
żuchwy (jego długość uwarunkowana
jest liczbą planowanych do wszczepienia implantów i przestrzenią
of the mandible requires additional surgical procedures prior to or during implantation [8, 9]. Next to augmentation
techniques based on autogeneic, allogeneic or xenogeneic grafts, the so-called
bone splitting method is also used. It is
an effective method of horizontal augmentation of the alveolar bone / alveolar part of the mandible, which enables
to increase the transverse dimension of
the process. The essence of the surgical
procedure is to move labial lamella gradually towards the vestibule. The procedure of bone splitting can be carried
out if the minimum width of the alveolar
process / alveolar part of the mandible
is 2 to 3 mm (fig. 1). In case of a smaller
width, it is indicated to conduct prior lateral bone augmentation with the use of
grafts. The transverse dimension of the
alveolar process ensures the presence of
spongy bone between cortical bone lamellae of the split region. However, the
minimum height of the alveolar process /
Class D – starting resorption of the body
bucco-vestibular and apico-coronal loss
alveolar part of the mandible should be
of maxilla or mandible,
of tissues in terms of both height and
10 mm, because bone splitting may cover
Class E – extreme resorption of the body
width [4–7]. The dimensions of the alve-
no more than 70% of the total height of
olar process / alveolar part of the man-
the alveolar process / alveolar part of the
dible necessary to achieve predictable
mandible [10, 11].
of maxilla or mandible [3].
Seibert suggested a different classifi-
and satisfactory outcome are: height
cation: in Class I, the defect involves
totalling 7–10 mm and width of at least
The contraindications against the surge-
tissue atrophy in the vestibulo-lingual
6 mm [4]. About 1–1.5 mm of good-quali-
ry include: kidney and liver failure, un-
dimension with preserved apico-coronal
ty bone tissue should be left around an
controlled diabetes, general treatment
dimension; Class II includes a defect in
introduced implant from both the buccal
using bisphosphonate drugs, a history of
the apico-coronal dimension with nor-
side and the lingual/palatal side; this af-
radiation therapy of the head and neck,
mal vestibulo-lingual dimension; and in
fects the long-term therapeutic success.
and smoking. The topical conditions are:
Class III, the defect is a combination of
A narrow alveolar process / alveolar part
transverse bone loss which results in
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
101
PRAKTYKA
9
10
11
12
13
14
Ryc. 9. Etap wszczepiania implantów. Fig. 9. Implantation
stage. Ryc. 10. Wszczepione dwa implanty. Fig. 10. Two
implants grafted. Ryc. 11. Uzupełnienie przestrzeni pomiędzy
15
102
blaszkami kostnymi materiałem kościozastępczym. Fig. 11.
Supplementing the space between bone lamellae with bone
replacement material. Ryc. 12. Rana zszyta po zabiegu.
Fig. 12. The wound stitched up after the treatment. Ryc.
13. Końcówka OP5 (Mectron, Włochy). Fig. 13. OP5 tip (Mectron, Italy). Ryc. 14. Zestaw ekspanderów (Mectron, Włochy).
Fig. 14. Set of expanders (Mectron, Italy). Ryc. 15. Odsłonięcie
implantów i założenie śrub gojących 6 miesięcy po zabiegu.
Fig. 15. Exposure of implants and fixing of healing screws 6
months after the surgery.
PRAKTYKA
Użycie zatrzasków w przypadkach wymagających kompromisu
U
życie zatrzasków w przypadkach
wymagających kompromisu
Słowa kluczowe:
zatrzask niskoprofilowy,
OT Equator, żywica
acetalowa, proteza acetalowa
na zatrzaskach, protezy
overdenture
Streszczenie: Artykuł jest opisem przypadku zastosowania zatrzasków protetycznych opartych na naturalnym uzębieniu pacjenta, w połączeniu z ruchomą protezą
wykonaną z acetalu. Przedstawione rozwiązanie stanowi pewien rodzaj kompromisu
pomiędzy leczeniem protetycznym a ortodontycznym. Zapewnia jednak zadowalający
efekt estetyczny i funkcjonalny dzięki pracy zespołu: lekarz i technik dentystyczny.
W opisie przedstawione zostały etapy postępowania klinicznego i laboratoryjnego.
Key words:
Abstract: The article presents a case report of using prosthetic attachments sup-
low profile attachment,
ported on the patient’s natural dentition in combination with a removable denture
OT Equator, acetal resin,
made from acetal resin. The presented solution constitutes a compromise between
acetal attachment denture,
a prosthetic therapy and an orthodontic surgery. However, it ensures a satisfactory
overdentures
aesthetic and functional effect owing to the successful cooperation of a dental
practitioner and a dental technician. The article describes particular clinical stages
and laboratory procedures.
B
Mailing address:
106
ez względu na to, czy mamy do
czynienia z protezą overdenture
opartą na implantach, czy z protezą
overdenture na zatrzaskach wykorzystującą istniejące uzębienie naturalne,
możemy spotkać się z przypadkami,
które stanowią nie lada wyzwanie
zarówno dla stomatologa, jak i dla
technika dentystycznego [1]. Przed
paroma miesiącami doktor John Merrill, dyrektor Carolina Center For
Oral Health, przesłał mi kilka modeli
z prośbą o opinię w sprawie sytuacji
w jamie ustnej pacjenta. Następnie
zostałem zaproszony przez dr. Merrilla, by przy udziale jego współpracowników omówić możliwe scenariusze
działania.
Analiza zdjęć i modeli diagnostycznych dowiodła, że przedstawiony
przypadek należy zaliczyć do nietypowych: poza wadą zgryzu pacjent cierpiał na zniekształcenie podniebienia
i wyrostka zębodołowego. Pacjent był
ponadto leczony ortodontycznie (metalowy aparat obejmujący kilka zębów
przednich) (ryc. 1, 2). Lekarze z kliniki dr. Merrilla poinformowali mnie,
że pacjent został skierowany na skomplikowany zabieg z zakresu chirurgii
ortognatycznej. Dotychczas pacjent
przeszedł 8 zabiegów, w tym podstawową rekonstrukcję, przeszczepy wyrostka zębodołowego oraz przeszczepy
biodrowe.
Tak wyjątkowy przypadek wymagał
od lekarzy przeprowadzenia leczenia,
które przyniesie efekty zarówno krótko-, jak i długoterminowe. W pierwszym etapie zaproponowany został
Dennis Urban
aparat wykonany w całości z żywicy
acetalowej. Wykonaliśmy konstrukcję
z żywicy acetalowej z nakładkami na
zębach tylnych oraz zębami sztucznymi w odcinku przednim, następnie wtrysnęliśmy żywicę acetalową
na pozostałą część protezy. Zęby dotychczas używane w protezie zostały
usunięte i zastąpione żywicą acetalową. Aby zapewnić bardziej naturalny
wygląd odbudowy, żywica acetalowa
została pokryta materiałem kompozytowym w odcieniu tkanki. Mimo że
efekt estetyczny nie był zadowalający
(ze względu na monochromatyczność
żywicy acetalowej), takie rozwiązanie zapewniło zdecydowaną poprawę
w stosunku do poprzedniego stanu
pacjenta. Użyta proteza przypominała
naturalne uzębienie i była funkcjonalna, jednak problem stanowiła długofalowa retencja. Rycina 3 przedstawia
aparat po 6 miesiącach użytkowania.
Uzupełnienie protetyczne spełniało
swe funkcje dobrze, ale wciąż szukaliśmy rozwiązania długoczasowego.
Ponieważ wykluczone było zastosowanie u pacjenta implantów, w przypadku protezy overdenture niezbędne
było użycie zatrzasków. Doskonałym
rozwiązaniem okazał się zatrzask o niskim profilu, pozwalający na wykorzystanie naturalnego uzębienia przy
jednoczesnym zastosowaniu wkładu
korzeniowego i korony. Właściwym
wyborem były zatrzaski niskoprofilowe systemu Rhein’83 OT Equator.
PRACTICE Attachment challenges in
compromised situations
W
hether it is an implant overdenture or an attachment overden-
ture utilizing existing natural dentition, we eventually come across cases
that challenge both the dentist and the
dental technician. One such case came
across my desk a few months ago. I was
sent a few study casts from Dr. John
Merrill D.D.S., Director of The Carolina
Center For Oral Health and asked what
I thought about this particular patient’s
existing oral situation. I was then invited to meet at Dr. Merrill’s office to go
over the case scenario with him and his
associates.
Analiza zdjęć i modeli diagnostycznych dowiodła, że przedstawiony przypadek
należy zaliczyć do nietypowych: poza wadą zgryzu pacjent cierpiał na
zniekształcenie podniebienia i wyrostka zębodołowego.
Based on photographs and the study
Based on photographs and the study models, the case seemed odd; in addition to
mity on the palate and alveolar ridge.
having malocclusion it looked like the patient had deformity on the palate and
The patient was also wearing an ortho
alveolar ridge.
wire retained prosthesis with some
models, the case seemed odd; in addition to having malocclusion it looked
like the patient had some sort of defor-
1
Ryc. 1. Metalowy aparat ortodontyczny z protezą. Fig.
widok pacjenta. Fig. 2. A saggital view of the patient.
2
1. An orthodontic wire-retained prosthesis. Ryc. 2. Strzałkowy
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
107
PRAKTYKA
Użycie zatrzasków w przypadkach wymagających kompromisu
OT EQUATOR DO IMPLANTÓW
Tytanowe zatrzaski o niskim profilu
OT EQUATOR PROFILE
TITANIUM + TIN ATTACHMENT
3
4
MATRYCE RETENCYJNE
OT EQUATOR
POJEMNIK NA MATRYCĘ
ZE STALI NIERDZEWNEJ
TRANSFER WYCISKOWY
MATRYCA FIOLETOWA
(MOCNA - 2.7 Kg)
5
6
MATRYCA BIAŁA
(STANDARDOWA - 1.8Kg)
PLASTIKOWY TRANSFER WYCISKOWY
DO ŁYŻEK INDYWIDUALNYCH
MATRYCA RÓŻOWA
(MIĘKKA - 1.2Kg)
MATRYCA ŻÓŁTA
(SUPER MIĘKKA - 0.6Kg)
MATRYCA CZARNA
LABORATORYJNA
ANALOG
LABORATORYJNY
8
7
Ryc. 3. Proteza acetalowa po 6 miesiącach od założenia.
Fig. 3. An acetal resin appliance after 6 months of
Fig. 4. Attachment
wear. Ryc. 4. Wymiary zatrzasku.
dimensions. Ryc. 5. Matryce retencyjne OT Equator (ko-
KLUCZ KWADRATOWY
lor określa
(KWADRAT
1.25 MM) siłę trzymania).
Fig. 5. OT Equator retention
matrices (colour determines the strength of retention).
WKŁADANIA
DO WKŁAD
Ryc. 6. Zatrzask, transfer wyciskowy i KLUCZ
plastikowy.
Fig. MATRYC
6. OT
EQ
EQUATOR
+ RĄCZKA
Attachment, impression and plastic transfer. Ryc. 7. Opra-
cowane części koronowe i korzeniowe zębów.
ŁĄCZNIK DO KĄTNICY
post and
core sites were prepared. Ryc.
(KWADRAT
1.25 MM)
Fig. 7. The
8. Wycisk wyprepa-
Fig. 8. Impression of the prepared sites.
KLUCZmodel
DO PA
PARALELOMETRU
Ryc. 9. Gotowy model roboczy. Fig. 9. The finished
work.
rowanych miejsc.
9
108
(NORMO)
ŚRUBOKRĘT HEKSAGON
0.9 MM
EKSTRAKTOR DO MATRYC
EDUKACJA Nikt nie zarzuci Ci, że jesteś zielony...
Pytanie 1
Wśród siedmiu agresorów słownych,
których używanie w obecności
pacjenta należy bezwzględnie
wyeliminować znajduje się:
a) krew
b) igła
c) nacięcie
d) ból
e) wszystkie powyższe odpowiedzi są
prawidłowe
Pytanie 2
Strategia 4 pytań:
a) to kierowany do asystentki kanon pytań
lekarza, pozwalający zdefiniować zasady
wzajemnej komunikacji w trakcie
wspólnej pracy z pacjentem
b) to kierowane do pacjenta pytania, które
mają dać odpowiedź jakie są podstawowe oczekiwania pacjenta w zakresie
jego komunikacji z lekarzem
c) polega na zadaniu sobie przez lekarza
określonych pytań, dzięki którym będzie
on mógł w sposób empatyczny stale
monitorować reakcje pacjenta i komunikować się z nim tak, by zapewnić
pacjentowi maksymalne zadowolenie
d) ułatwia każdemu pracownikowi gabinetu
stomatologicznego większe zaangażowanie w efektywną obsługę pacjenta–klienta
e) żadna z powyższych odpowiedzi nie jest
prawidłowa
Pytanie 3
Badania Szumskiej wykazały,
że w ocenie asystentek braki
komunikacyjne lekarzy wynikają
w największym stopniu z tego, że:
a) krytykują personel przy pacjencie
b) wprowadzają złą atmosferę, są
konfliktowi
c) nie doceniają roli asysty
d) są nerwowi i niegrzeczni
e) są zadufani w sobie, przekonani
o własnej nieomylności
114
Pytanie 4
e) niezgodność werbalno-niewerbalna
(np. sprzeczność wypowiadanych
słów z mową ciała)
a) obejmuje on pacjenta, lekarza, asystę
i pracowników recepcji
b)głównymi uczestnikami zachodzącej
w nim relacji są lekarz i pacjent
c) wzajemna relacja zachodzi pomiędzy
wszystkimi ogniwami czworoboku relacji
d)w kategorii pacjent mieści się
także rodzina pacjenta jako głos
wspomagający jego decyzje,
motywację lub jako płatnicy usług
e) wszystkie powyższe stwierdzenia są
prawidłowe
Pytanie 7
Wskaż prawidłowe stwierdzenie
dotyczące czworoboku relacji
w gabinecie stomatologicznym:
Pytanie 5
W badaniach Bukowskiej najwyższy
odsetek wskazań w pytaniu „Czego
oczekują pacjenci od personelu
gabinetu stomatologicznego
w obszarze komunikacji?” uzyskała
odpowiedź:
a) zrozumienia obaw pacjenta
i poznania jego oczekiwań
b)przekazywania wyczerpujących
informacji
c) niewywierania nacisku na wybór
droższej metody leczenia
d)uprzejmości
e) posługiwania się zrozumiałym dla
pacjenta językiem
Pytanie 6
Do ukrytych barier w komunikacji
lekarza z pacjentem nie należy:
a) nieoczekiwany opór pacjenta
w reakcji na uwagi lekarza
b)oskarżenie lekarza przez pacjenta
o rasizm lub seksizm
c) dysonans kognitywny
d)niestosowanie się pacjenta do
zaleceń lekarza
W komunikacji biorą udział lub są jej
elementami:
a) nadawca i odbiorca informacji
b) kod (język wspólny dla nadawcy
i odbiorcy)
c) kanał (środek komunikacji)
d) komunikat
prawidłowe
Pytanie 8
Badania przeprowadzone przez
Ibrahima wykazały, że pytania
psychologiczne, ukierunkowane
na emocje pacjenta, stanowiły
następujący odsetek pytań
zadawanych pacjentom przez
dentystów:
a) 0,48%
b) 1,58%
c) 30,42%
d) 53,38%
e) 97,21%
Pytanie 9
Do metod poprawy kontaktów
w komunikacji na płaszczyźnie
lekarz–pacjent można zaliczyć:
a) postawienie w centrum
zainteresowania pacjenta, a nie
lekarza
b) skupianie się na osobie, a nie na
problemie
c) nie tylko leczenie, ale również
opiekowanie się chorym
d) zachowanie się lekarza jako
humanistycznego profesjonalisty,
a nie „żołnierza technologii”
prawidłowe
Ogólnopolski Program Edukacyjny Repetitio est… 1/13
Pytanie 10
Skrót CEJ oznacza:
a) przeszczep autogennej tkanki łącznej
b) brzeg sieczny w rzucie długiej osi zęba
c) dokoronowe przesunięcie płata
d) połączenie szkliwno-cementowe
e) żadna z powyższych odpowiedzi nie
jest prawidłowa
Pytanie 11
dotyczące połączenia szkliwno-cementowego:
a) jego identyfikacja wykorzystywana jest
w diagnostyce stomatologicznej
b) najbliżej wierzchołka korzenia zęba
przebiega od strony policzkowej
i językowej
c) w warunkach zdrowego przyzębia jest
granicą szerokości biologicznej zęba
d) przy jego obnażeniu w recesjach dziąsłowych dochodzi często do dodatkowych patologii twardych tkanek zęba
e) wszystkie powyższe stwierdzenia są
prawidłowe
Pytanie 12
Pini Prato i wsp. wykazali, że
dowierzchołkowa migracja brzegu
dziąsła 6 miesięcy po zabiegu
pokrywania recesji dziąsłowych
wynosi około:
a) 0,25 mm
b) 0,5 mm
c) 0,82 mm
d) 1,32 mm
e) 2 mm
Pytanie 13
Diagnoza ex non iuvantibus:
a) to diagnoza różnicująca z innymi
jednostkami chorobowymi
b) to postępowanie, które przyniosło
oczekiwany efekt w innych
przypadkach chorób, ale w tym nie
daje spodziewanego rezultatu
c) w każdym przypadku może
być podstawą do postawienia
rozpoznania
d) to inaczej „przypuszczalne
rozpoznanie”
jest prawidłowa
Pytanie 14
dotyczące wpływu chorób
ogólnoustrojowych na proces
adaptacji do protez:
a) znamienny statystycznie wpływ
na proces adaptacji mają choroby
układu krążenia
b)znamienny statystycznie wpływ na
proces adaptacji mają choroby CUN
i psychiatryczne
c) nie ma związku pomiędzy chorobami
ogólnoustrojowymi i procesem
adaptacji
d)prawidłowe są stwierdzenia a i b
e) żadne z powyższych stwierdzeń nie
jest prawidłowe
Pytanie 15
Największe problemy adaptacyjne
podczas leczenia protetycznego
występują u:
a)kobiet
b)osób bez wcześniejszych
doświadczeń protetycznych
c) pacjentów leczonych równocześnie
protezą całkowitą i częściową
d)pacjentów leczonych protezami
częściowymi
e) osób z cukrzycą typu 2
Pytanie 16
Termin inkorporacja w odniesieniu do
protetyki to:
a) dobra współpraca lekarza
z pacjentem
b) dobra współpraca lekarza
z technikiem dentystycznym
c) uznanie protez za integralną część
układu stomatognatycznego
d) proces polegający na wykonywaniu
odpowiednich ćwiczeń mięśniowych
e) prawidłowe są odpowiedzi a i b
Pytanie 17
Odsetek niepowodzeń w leczeniu
protezami konwencjonalnymi
szacowany jest w naszym kraju na:
a) mniej niż 5%
EDUCATION b) 10–12%
c) 20–25%
d) 30–35%
e) więcej niż 40%
Pytanie 18
Adaptacja do protez:
a) uwzględnia szereg czynników
pozastomatologicznych
b) oznacza przystosowanie się w sensie
fizyczno-biologicznym
c) z wiekiem przebiega wolniej i jest
uwarunkowana zanikami starczymi
podłoża protetycznego
d) prawidłowe są tylko odpowiedzi b i c
prawidłowe
Pytanie 19
Badanie Łukomskiej-Szymańskiej i wsp.
wykazało, że ze względu na zależność
liniową koncentracji nanosrebra w dyspersji w stosunku do działania przeciwbakteryjnego najkorzystniejsze jest zastosowanie nanosrebra w stężeniu:
a) 125 ppm
b) 250 ppm
c) 1000 ppm
d) 2000 ppm
e) 5000 ppm
Pytanie 20
Preparaty stomatologiczne oparte na
nanosrebrze stosowane są:
a) do ochrony zębów przed wtórnymi
infekcjami w obrębie kanałów
korzeniowych
b) w leczeniu próchnicy zębów
c) w profilaktyce próchnicy zębów
d) wszystkie powyższe odpowiedzi są
prawidłowe
e) prawidłowe są tylko odpowiedzi a i c
Pytanie 21
Azotan srebra:
a) działa kariostatycznie
b)uwalnia jony fluoru
c) wspomaga metabolizm komórkowy
d) przyspiesza procesy gojenia tkanek miękkich
prawidłowe
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
115
EDUKACJA Ogólnopolski Program Edukacyjny Repetitio est… 1/13
Pytanie 22
Wskaż fałszywe stwierdzenie
dotyczące nanosrebra:
a) wykazuje działanie przeciwbakteryjne
b) jego cząstki osiągają rozmiary poniżej 100 nm
c) jego cząstki zawierają od 2000
do 15 000 atomów
d) fałszywe są stwierdzenia b i c
e) żadne z powyższych stwierdzeń nie jest
fałszywe
Pytanie 23
Najbardziej polecana grubość aparatu
kompozytowego wzmacnianego
włóknem szklanym to:
a) 0,82 mm
b) 0,92 mm
c) 1,02 mm
d) 1,12 mm
e) prawidłowe są odpowiedzi a i b
Pytanie 24
Niepowodzenie po założeniu aparatu
stałego może wynikać z:
a) nieużycia koferdamu
b) braku izolacji miejsc, których nie
chcemy pokryć bondem
c) nieodpowiedniej grubości szyny
d) braku dostosowania do warunków
zgryzowych
prawidłowe
Pytanie 25
Która metoda zapewnienia retencji
jest najbardziej polecana po leczeniu
ortodontycznym osób obciążonych
chorobą przyzębia?
a) aparaty metalowe zdejmowane
b) aparaty metalowe stałe
c) fiberotomia
d) aparaty kompozytowe wzmacniane
włóknem szklanym
e) prawidłowe są odpowiedzi b i c
Pytanie 26
Zabieg rozszczepienia wyrostka
zębodołowego żuchwy może być
wykonywany w przypadku, gdy jego
minimalna szerokość wynosi:
a) 1 mm
b) 2–3 mm
c) 4–5 mm
d) 6 mm
e) 7 mm
Pytanie 27
Do przeciwwskazań do wykonania
zabiegu rozszczepienia wyrostka
zębodołowego zalicza się:
a) przebytą radioterapię w obrębie głowy
b) leczenie ogólne z zastosowaniem
bisfosfonianów
c) niewyrównaną cukrzycę
d) niewydolność nerek i wątroby
prawidłowe
Pytanie 28
W klasyfikacji Seiberta klasa I oznacza:
a) policzkowo-przedsionkową i wierzchołkowo-koronową utratę tkanek na wysokość
i szerokość
b)zanik tkanek w wymiarze przedsionkowo-językowym z zachowanym wymiarem wierzchołkowo-koronowym
c) zanik tkanek w wymiarze przedsionkowo-językowym z zachowanym wymiarem wierzchołkowo-koronowym
d)zaawansowaną resorpcję wyrostka
zębodołowego aż do trzonu szczęki
lub żuchwy
jest prawidłowa
Pytanie 29
Klasa III w klasyfikacji jakości kości
to:
a) jednorodna warstwa zbita
b)zwarta warstwa gąbczasta otoczona
cienką warstwą korową
c) gęsta istota gąbczasta otoczona
szeroką warstwą zbitą
d)luźna warstwa gąbczasta otoczona
cienką warstwą korową
jest prawidłowa
Pytanie 30
Elementami utrzymującymi protezę
overdenture na wkładach koronowokorzeniowych z kulką OT Equator
Rhein’83 są:
a) elastyczne matryce retencyjne
o różnych siłach retencji
b)sztywne matryce metalowe
c) matryce elastyczne umieszczane
w metalowych pojemnikach
d)pojemniki metalowe
e) prawidłowe są odpowiedzi a i c
Kolegium specjalistów „Repetitio est…”
Przewodniczący
prof. dr hab. n. med. Leopold Wagner
Chirurgia szczękowo-twarzowa
prof. dr hab. n. med. Wiesława Partyka
Protetyka stomatologiczna
prof. dr hab. n. med. Jerzy Sokołowski
Protetyka i stomatologia estetyczna
prof. dr hab. n. med. Stanisław Suliborski
Dysfunkcje narządu żucia i protetyka
prof. dr hab. n. med. Stefan Baron
116
Periodontologia i patologia j. ustnej
prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka
prof. dr hab. n. med. Maria Chomyszyn-Gajewska
Anestezjologia
lek. med. Ignacy Baumberg
Stomatologia zachowawcza i endodoncja
prof. dr hab. n. med. Jerzy Krupiński
prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka
Stomatologia dziecięca
prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska
Ortodoncja
prof. dr hab. n. med. Grażyna Śmiech-Słomkowska
Implantoprotetyka
dr n. med. Beata Suliborska
Radiologia
prof. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska
Sekretarz
dr n. med. Lesław Jacek Pypeć
karta odpowiedzi nr 1/13
REGULAMIN
POSTANOWIENIA OGÓLNE
§1
§2
1. Program został zarejestrowany w Okręgowej Izbie Lekarskiej w Łodzi i zgodnie
z obowiązującymi przepisami za udział w Programie przyznawane mogą być punkty edukacyjne.
2. Podmiotem odpowiedzialnym za przeprowadzenie Programu jest Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o.,
z siedzibą w Łodzi przy ul. Wigury 15a, wpisany do KRS pod nr 0000274754, zwany dalej „Bestomem”.
3. Bestom dokłada wszelkich starań, by przeprowadzenie Programu nastąpiło w sposób rzetelny,
z zachowaniem należytej staranności i dokładności.
4. Za merytoryczne przygotowanie Programu odpowiada Kolegium Specjalistów pod przewodnictwem
prof. dr. hab. n. med. Leopolda Wagnera.
§3
1. Korzystającym z Programu może być osoba fizyczna, posiadająca prawo wykonywania zawodu lekarza
i/lub lekarza dentysty na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzone przez właściwą Okręgową
Izbę Lekarską.
UDZIAŁ W PROGRAMIE „REPETITIO EST...”
§4
1. Udział w Programie jest dobrowolny.
2. Udział w Programie jest bezpłatny.
3. Udział w Programie może wziąć tylko osoba będąca prenumeratorem dwumiesięcznika „e-Dentico” w pełnym
roku kalendarzowym, w jakim następuje rozliczenie z punktów edukacyjnych uzyskanych w Programie.
4. Przyznanie punktów edukacyjnych następuje na podstawie udzielenia przez Uczestnika odpowiedzi na
pytania testowe publikowane w dziale „Edukacja” dwumiesięcznika „e-Dentico”.
5. Publikacja pytań testowych sprawdzających wiedzę uczestnika i na podstawie których Bestom przyznaje
punkty edukacyjne następuje w każdym wydaniu dwumiesięcznika „e-Dentico”.
6. Liczba pytań sprawdzających wiedzę Uczestnika określa się każdorazowo na 30. Odpowiedzi na pytania
w znacznej większości zawarte są w artykułach publikowanych w danym numerze dwumiesięcznika
„e-Dentico”. Bestom zastrzega sobie możliwość publikacji pytań testowych merytorycznie niezwiązanych
z prezentowaną w danym wydaniu dwumiesięcznika treścią.
7. Program ma charakter testu jednokrotnego wyboru. Do każdego pytania podanych jest pięć możliwych
odpowiedzi. Należy zaznaczyć jedną odpowiedź prawidłową do każdego pytania. Zaznaczenie więcej niż
jednej odpowiedzi lub niezaznaczenie żadnej odpowiedzi dyskwalifikuje daną odpowiedź.
8. Udzielenie odpowiedzi możliwe jest poprzez Kartę Odpowiedzi publikowaną w każdym numerze dwumiesięcznika „e-Dentico” lub poprzez formularz zamieszczony na stronie internetowej www.edentico.pl.
9. Uczestnik wybiera dogodną dla siebie formę udzielania odpowiedzi na pytania zawarte w Programie.
Uczestnik może wybrać tylko jeden sposób udzielania odpowiedzi. Nie ma możliwości udzielania odpowiedzi
jednocześnie na Karcie Odpowiedzi i za pomocą formularza na stronie internetowej www.edentico.pl.
10. W przypadku udzielania odpowiedzi za pomocą Karty Odpowiedzi, Uczestnik stawia krzyżyk przy literze
odpowiadającej odpowiedzi, którą uznał za prawidłową. Uznane zostaną tylko odpowiedzi na oryginalnych
Kartach Odpowiedzi, wszelkie kopie zostaną pominięte przy naliczaniu punktów edukacyjnych. Kartę
Odpowiedzi należy wyciąć i przesłać na adres Redakcji wskazany w stopce redakcyjnej.
11. W przypadku popełnienia błędu, Uczestnik zobowiązany jest oznaczyć prawidłową odpowiedź, zakreślając
jej symbol.
12. Wszystkie Karty Odpowiedzi powinny dotrzeć na adres Redakcji do końca stycznia roku kalendarzowego
następującego po zakończonej edycji, chyba że organizator ustali nowy termin i przedstawi go na stronie
internetowej: www.edentico.pl.
13. W przypadku udzielania odpowiedzi na pytania testowe za pomocą formularza na stronie internetowej
www.edentico.pl niezbędne jest wpisanie indywidualnego kodu przygotowanego przez Redakcję
specjalnie dla konkretnego Uczestnika.
14. Warunkiem przyznania punktów edukacyjnych jest przesłanie wszystkich sześciu Kart Odpowiedzi
za dany rok lub wypełnienie wszystkich sześciu formularzy na stronie internetowej dwumiesięcznika
„e-Dentico” (jedna Karta i jeden formularz odpowiada jednemu numerowi dwumiesięcznika).
15. Każdy Uczestnik Programu, który prześle sześć kolejnych wypełnionych Kart Odpowiedzi z danego
roku kalendarzowego lub wypełni wszystkie sześć formularzy na stronie internetowej dwumiesięcznika
„e-Dentico”, otrzymuje 0,2 pkt. za każdą poprawną odpowiedź. Po podsumowaniu prawidłowych
odpowiedzi każdy Uczestnik otrzymuje stosowny certyfikat potwierdzający udział w danej edycji Programu z podaną sumaryczną liczbą otrzymanych punktów edukacyjnych. Program obejmuje pytania
zawarte w sześciu numerach „e-Dentico” wydanych w jednym roku kalendarzowym.
16. Wysyłając pierwszą Kartę Odpowiedzi w danej edycji Programu lub wypełniając formularz na stronie
internetowej www.edentico.pl, Uczestnik potwierdza, iż zapoznał się z postanowieniami niniejszego
Regulaminu, akceptuje jego treść, a nadto wyraża zgodę na przetwarzanie jego danych osobowych
w sposób i dla celów określonych niniejszym Regulaminem.
17. Udział w Programie jest udokumentowany oraz archiwizowany przez Bestom indywidualnie dla
każdego Uczestnika w formie ewidencji papierowej i elektronicznej.
prosimy o zaznaczenie prawidłow ych odpowiedzi
przez postawienie znaku „×” w odpowiednim polu
Ogólnopolski Program Edukacyjny
1. Niniejszy Regulamin określa zasady udziału w Ogólnopolskim Programie Edukacyjnym „Repetitio est...”
publikowanym w dwumiesięczniku „e-Dentico”, w dziale „Edukacja”, zwanym dalej Programem, oraz
prawa i obowiązki Uczestnika tego Programu.
2. W sprawach nieuregulowanych niniejszym Regulaminem mają zastosowanie odpowiednie przepisy
kodeksu cywilnego oraz inne stosowne przepisy prawa polskiego.
1.
a
b
c
d
e
2.
a
b
c
d
e
3.
a
b
c
d
e
4.
a
b
c
d
e
5.
a
b
c
d
e
6.
a
b
c
d
e
7.
a
b
c
d
e
8.
a
b
c
d
e
9.
a
b
c
d
e
10.
a
b
c
d
e
11.
a
b
c
d
e
12.
a
b
c
d
e
13.
a
b
c
d
e
14.
a
b
c
d
e
15.
a
b
c
d
e
16.
a
b
c
d
e
17.
a
b
c
d
e
18.
a
b
c
d
e
19.
a
b
c
d
e
20.
a
b
c
d
e
21.
a
b
c
d
e
22.
a
b
c
d
e
23.
a
b
c
d
e
24.
a
b
c
d
e
25.
a
b
c
d
e
26.
a
b
c
d
e
27.
a
b
c
d
e
28.
a
b
c
d
e
29.
a
b
c
d
e
30.
a
b
c
d
e
uczymy się z
wizja.pl
data, pieczęć i podpis lekarza
OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH
§5
1. Bestom zobowiązuje się do przestrzegania zasad Ustawy o ochronie danych osobowych z dnia 29
sierpnia 1999, w szczególności zapewnia, że dane Uczestnika wykorzystane zostaną wyłącznie
w celu umożliwienia mu udziału w Programie.
2. Uczestnik ma prawo wglądu do swoich danych, ich poprawienia oraz żądania ich usunięcia przez
Bestom.
3. Usunięcie danych osobowych ze zbioru danych osobowych równoznaczne jest z natychmiastowym
zawieszeniem w prawach Uczestnika Programu.
POSTANOWIENIA KOŃCOWE
§6
1. Bestom zastrzega sobie prawo do wprowadzenia zmian w niniejszym Regulaminie poprzez ich
publikację na stronach serwisu www.edentico.pl i/lub www.repetitioest.pl.
2. Bestom zastrzega sobie prawo zamieszczania treści reklamowych na stronach dwumiesięcznika
„e-Dentico” w dziale „Edukacja”.
dokładny adres i telefon kontaktowy
Karty odpowiedzi Repetitio est... 2013
dostępne są w wersji elektronicznej
na stronie www.edentico.pl
EDUKACJA Szkoleniowo-wystawiennicze
imprezy stomatologiczne na świecie
Educational events and dental fairs worldwide
Kopenhaga, Dania
11–13.04.2013
SCANDEFA 2013
SCANDINAVIAN DENTAL FAIR
www.scandefa.dk
Kuala Lumpur, Malezja
07–12.05.2013
35TH ASIA PACIFIC DENTAL
CONGRESS 2013
www.mda.org.my
Sofia, Bułgaria
15–17.05.2013
BULMEDICA – BULDENTA 2013
www.bulmedica.bg
118
Madryt, Hiszpania
12–13.04.2013
EXPOORTO-EXPOORAL 2013
www.expoorto.com
Sankt Petersburg, Rosja
14–16.05.2013
STOMATOLOGY
ST. PETERSBURG 2013
www.dental-expo.com
Mexico City, Meksyk
15–19.05.2013
59 AMIC DENTAL 2013
www.amicdental.com.mx
Moskwa, Rosja
22–25.04.2013
DENTAL SALON
MOSCOW 2013
www.dental-expo.com
Ałmaty, Kazachstan
15–17.05.2013
KAZDENTEXPO 2013
www.dental-expo.com
Nowosybirsk, Rosja
22–24.05.2013
SIBDENT 2013
www.sibdent.sibfair.ru
EDUCATION Tokio, Japonia
23–26.05.2013
IFEA 2013 – 9TH WORLD
ENDODONTIC CONGRESS
www2.convention.co.jp/ifea2013
Santiago, Chile
30.05–01.06.2013
SALON DENTAL CHILE 2013
10TH INTERNATIONAL DENTAL
TRADE SHOW
www.salondentalchile.cl
Pekin, Chiny
09–12.06.2013
SINO-DENTAL 2013
18TH CHINA INTERNATIONAL
DENTAL EXHIBITION
www.sinodent.com.cn/en
Seul, Korea Południowa
12–15.06.2013
24TH CONGRESS OF INTERNATIONAL ASSOCIATION OF
PAEDIATRIC DENTISTRY (IAPD)
www.iapd2013.org
Calgary, Kanada
01–03.08.2013
IACA 2013 – THE INTERNATIONAL ASSOCIATION OF
COMPREHENSIVE AESTHETICS
MEETING
www.theiaca.com
Stambuł, Turcja
28–31.08.2013
101 FDI ANNUAL WORLD
DENTAL CONGRESS
– ISTANBUL 2013
www.fdiworldental.org
ST
Nicea, Francja
05–07.06.2013
JOURNÉES DENTAIRES DE
NICE 2013
www.journees-dentaires.com
Rio de Janeiro, Brazylia
10–13.07.2013
21ST INTERNATIONAL
DENTAL CONGRESS OF
RIO DE JANEIRO 2013
www.ciorj.org.br
Kijów, Ukraina
04–06.09.2013
MEDVIN – DENTISTRY 2013
62ND KIEV INTERNATIONAL
DENTAL FORUM
AND EXHIBITION
www.medvin.kiev.ua
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
119
EDUKACJA Polecamy
Dylematy pomiędzy estetyką a okluzją
- różne punkty widzenia i rozwiązania
9 marca 2013
Manggha, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej
Kraków, ul. M. Konopnickiej 26
www.dentalspaghetti.pl
21. Międzynarodowe Targi Stomatologiczne w Krakowie
7- 9 marca 2013
Program Targów:
• Dental Spaghetti
XII Międzynarodowa Konferencja Stomatologiczna pt.
Dylematy pomiędzy estetyką a okluzją - różne punkty
widzenia i rozwiązania
• Kursy medyczne doskonalące dla lekarzy dentystów,
techników dentystycznych oraz higienistek i asystentek
dentystycznych
• NOWOŚĆ! Kurs medyczny Urazy zębów. Najnowsze
osiągnięcia w leczeniu urazów. Przegląd metod leczenia co nowego?
• NOWOŚĆ! Warsztaty praktyczne dla techników dentystycznych!
• Prezentacje i szkolenia firm
Informacje: www.krakdent.pl
Targi w Krakowie Sp. z o.o. 31-586 Kraków, ul. Centralna 41a
tel/fax 12 644 12 03, [email protected]
120
EDUKACJA Znalezione w DENTOnet.pl
Znalezione w
eWUŚ w Twoim smartfonie
N
niego o poradę pacjent jest ubezpieczony, łódzka firma Ericpol udostępniła
bezpłatny program o nazwie eWUŚ
mobile. Dzięki aplikacji lekarz może na
bieżąco, w trakcie wizyty w gabinecie
sprawdzić status ubezpieczenia pacjenta, posługując się jego numerem
PESEL. Aplikacja może być przydatna
także w sytuacji, gdy nastąpi przerwa
w działaniu sieci w gabinecie lub podczas wizyt domowych. eWUŚ mobile
dostępny jest na stronie internetowej
www.dreryk.pl.
B
Warto przypomnieć, że firma Ericpol
wcześniej stworzyła inne aplikacje
przeznaczone dla branży medycznej:
programy drEryk i ErLab oraz mobilną listę leków refundowanych Charakterystyki Produktów Leczniczych
(ChPL).
„Jesteśmy tym, co jemy” – to popularne
przysłowie znajduje potwierdzenie w badaniach przeprowadzonych przez zespół
naukowców z Holandii, Szwajcarii
i Wielkiej Brytanii, którzy wykazali, że zęby
są dosłownie kształtowane przez spożywaną przez nas żywność. Co prawda, przeprowadzone badania dotyczyły uzębienia
zwierząt, jednak ich wyniki z pewnym
prawdopodobieństwem można odnieść
także do ludzi. Badania międzynarodowego zespołu, których wyniki opublikowano
w czasopiśmie „Journal of the Royal
Society Interface” dowiodły, że analiza
zębów może być wykorzystywana do
ustalania pokarmu danego zwierzęcia,
a wiedzę o diecie zwierząt można pozyskać bez konieczności sprawdzania zawartości ich żołądków. Co więcej, metoda
ta może znaleźć zastosowanie w badaniu
diety wymarłych zwierząt, w tym gigantycznych ssaków morskich i dinozaurów.
Autorzy przekonują, że wskazówką odnośnie diety danego zwierzęcia jest chropowatość powierzchni zębów (im twardszy
pokarm, tym bardziej chropowate powierzchnie). Zastosowane
w badaniach nowe metody (w tym obrazowanie trójwymiarowe) wykazały też, jak
zmiany w diecie mogą regulować zanikanie gatunków czy ewolucję, co może
być szczególnie przydatne w analizie
skamielin zwierząt, których dietę trudno
ustalić.
owy rok przywitał zarówno lekarzy,
jak i pacjentów (kolejną) modyfikacją w zasadach funkcjonowania krajowej służby zdrowia: wraz z początkiem
stycznia wprowadzony został system
elektronicznej weryfikacji uprawnień
świadczeniobiorców (eWUŚ).
y praktyk mógł w każdej sytuacji
sprawdzić, czy zwracający się do
Zęby na diecie?
122
Mgiełka
hydroksyapatytu
na zębach
N
aukowcy z Kraju Kwitnącej Wiśni
przyzwyczaili nas do wysokiej
jakości i innowacyjności wynalazków,
które opuszczają ich laboratoria i biura
projektowe. Do kategorii tej zaliczyć
można ultracienki biokompatybilny
film z hydroksyapatytu. Wynalazek jest
efektem współpracy badaczy z dwóch
uczelni w Osace: Uniwersytetu Stomatologicznego oraz Uniwersytetu Kinki. Na
uwagę zasługuje nie tylko grubość filmu,
wynosząca zaledwie 0,004 mm
(4 mikrometry), ale i fakt, że nowy materiał jest – w przeciwieństwie do wcześniej produkowanych – giętki. Film może
znaleźć zastosowanie np. do zasłaniania
powierzchni zęba, by chronić ją przed
uszkodzeniem; może być też skutecznym rozwiązaniem w przypadku nadwrażliwości zębów. Kierujący badaniami
prof. Shigeki Hontsu z Wydziału Nauk
Biologicznych i Technologii Uniwersytetu Kinki przekonuje: Wcześniej dentyści
sądzili, że „łatka” z hydroksyapatytu musi
pozostać w sferze marzeń, ale naszym
celem jest stworzenie sztucznego szkliwa. Stosując opracowaną przez nas
technologię, umieszczone w próżni
skompresowane bloki hydroksyapatytu
są poddawane obróbce lasera, dzięki
czemu pozyskujemy pojedyncze cząsteczki. Trafiają one na podgrzewany
blok soli i ulegają krystalizacji. W dalszej
kolejności sól jest rozpuszczana, a film
poddawany procesowi suszenia.
Uzyskane płatki hydroksyapatytu są bezbarwne, a przez to nie zmieniają wyglądu zęba, na który są naklejane. Istnieje
jednak możliwość ich barwienia, dzięki
czemu nowy produkt będzie mógł
znaleźć zastosowanie w stomatologii
estetycznej – jako ekwiwalent wybielania zębów lub skuteczna metoda zakrywania przebarwień. Autorzy projektu
zakładają, że po serii niezbędnych badań
nowy produkt trafi do gabinetów stomatologicznych za około 5 lat.
Znalezione w DENTOnet.pl
EDUCATION Dentysta na podsłuchu
zawartości przesyłek, podsłuchach itp.
Kontrola to również rejestracja informacji i dowodów, w tym – zapewne – treści
rozmów z pacjentami.
D
rogi kolego lekarzu i lekarzu dentysto – czy wiesz, kto w dzisiejszej
Polsce może Cię podsłuchiwać? I to
zgodnie z prawem? Pewnie się zdziwisz,
ale lista instytucji jest pokaźna i obejmuje m.in.: policję, straż graniczną, Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej
(wiadomo, medyk skądś ma pieniądze),
Żandarmerię Wojskową, ABW, Agencję
Wywiadu, CBA oraz służby wojskowego
wywiadu i kontrwywiadu. Nie musimy
dodawać, że tzw. kontrola operacyjna
prowadzona jest niejawnie i polegać
może na weryfikacji korespondencji,
Okazuje się jednak, że w obronie medyków (i nie tylko ich, bo chodzi również
o adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych i dziennikarzy) stanął
Prokurator Generalny Andrzej Seremet.
Skierował on do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP przepisów, które
pozwalają wymienionym służbom na
prowadzenie kontroli operacyjnej wobec lekarzy i przedstawicieli innych ww.
zawodów.
Według Seremeta brak wskazania
w ustawach takiego zakazu kłóci się
z konstytucyjnymi zasadami państwa
demokratycznego, prawem do obrony
i ochrony prywatności, a zaskarżone
przepisy pozwalają władzom publicznym zbyt głęboko ingerować w wolność
słowa i w tajemnicę komunikowania się
obywateli.
Autor wniosku uważa też, że zaskarżone
przepisy naruszają gwarancje zawarte
w europejskiej konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności, takich jak wolność słowa, prawo
do rzetelnego procesu sądowego i do
poszanowania prywatności.
We wniosku do TK Prokurator Generalny
prezentuje stanowisko, że prawne regulacje dotyczące kontroli operacyjnej nie
wyłączają z kręgu zainteresowania służb
tych podmiotów, od których pozyskanie
informacji objętych tajemnicą lekarską,
adwokacką, dziennikarską, notarialną,
radcy prawnego, doradcy podatkowego
podlega tzw. zakazom dowodowym.
Wnioski złożone do TK nie są rozpatrywane zbyt szybko, ale ufajmy, że wkrótce lekarskie fora i listy dyskusyjne, nasze
maile i przesyłki nie będą obiektem
zbytniego i nieuzasadnionego zainteresowania różnych państwowych służb
i instytucji. Póki co trzymajmy się starej
konspiracyjnej zasady: „mów mądrze –
przeciwnik podsłuchuje!”.
eWUŚ. Zapewnia, że wdrożony
w styczniu system działa dobrze,
a prace nad jego dalszym rozwojem,
czyli Elektroniczną Kartą Pacjenta,
rozpoczną się jeszcze w tym roku.
Szefowa NFZ poinformowała, że
w budżecie Funduszu na bieżący rok
przeznaczone są środki na pierwszy
etap wdrażania Karty. Ma być to jednak
zaledwie „etap przygotowawczy”,
a pierwsze karty mają być dostępne
niemal 1,5 roku od uruchomienia
projektu.
Zatem już dziś wiadomo, że nie ma
szans, by założony termin wprowadzenia
EKP został dotrzymany.
Elektroniczna Karta
Pacjenta dopiero w 2014 roku?
C
zęścią systemu Elektronicznej
Weryfikacji Uprawnień
Świadczeniobiorców (eWUŚ), który
zadebiutował wraz z początkiem
2013 roku, ma być Elektroniczna Karta
Pacjenta. Ma być, ale nie ma pewności,
jak długo jeszcze przyjdzie czekać na jej
wprowadzenie. Wstępnie zakładano, że
zacznie obowiązywać 1 stycznia 2014 roku,
dziś takiej pewności już nikt nie wyraża...
Agnieszka Pachciarz, prezes
Narodowego Funduszu Zdrowia,
w wywiadzie dla radiowej Jedynki
podkreśla, że wprowadzenie Karty
jest kolejnym etapem reformy, której
pierwszym elementem jest system
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
123
PERYSKOP AFTER PARTY w Fortach Kleparz
Piątek, 8 marca 2013 r., godz. 21.00 – AFTER PARTY w Fortach Kleparz
AFTER PARTY w Fortach Kleparz
C
o robić podczas tegorocznej
edycji targów Krakdent 2013,
odbywającej się między 7 i 9 marca br.?
Oczywiście uczestniczyć w wystawie,
podglądać nowinki stomatologiczne,
robić przymiarki pod bieżące
i przyszłe inwestycje, szkolić się
i – last but not least – spotkać się ze
znajomymi i przyjaciółmi.
Do tej ostatniej aktywności najbardziej odpowiednią porą jest wieczór,
który spędzić można na imprezie
firmowanej przez FM Dental oraz
portal DENTOnet.pl. Wszystkich, którzy będą w tym czasie w Królewskim
Krakowie, chcemy zaprosić do
Fortów Kleparz (ul. Kamienna 2–4;
www.fortykleparz.pl) – klubu muzycznego ulokowanego w XIX-wiecznej kaponierze Bastionu III Twierdzy Kraków.
W tym gwarantującym niezwykłą atmosferę miejscu FM Dental i DENTOnet.pl już po raz drugi zorganizują –
mamy nadzieję – wspaniałą zabawę,
nazwaną After Party. Niewtajemniczonych informujemy, że After Party
to zamknięta, kameralna impreza
„dla swoich”, czyli uczestników
targów Krakdent.
Podobnie jak w roku ubiegłym, już
znane i całkiem nowe kawałki zagra
zespół Wojtka Fecia – B.B.Blues. Nowością będzie występ mistrzyni Polski w Pole Dance, który spodoba się
nie tylko męskiej części publiczności
(co to jest Pole Dance, zobaczyć
można w zajawce do imprezy
w portalu Dentowizja.pl, który jest patronem medialnym imprezy). Będzie
również DJ, który imprezie trwającej
do białego rana zapewni profesjonalną oprawę muzyczną.
Jak zdobyć BEZPŁATNE zaproszenie na
AFTER PARTY?
W trakcie zabawy będzie można spróbować najlepszego w mieście sushi,
a klubowy bar będzie bogato zaopatrzony w różnego rodzaju napoje,
również te bardziej „energetyczne”.
Nic prostszego, wystarczy w czasie
trwania targów pofatygować się na
stoisko FM Dental lub Bestom
DENTOnet.pl. Radzimy odbierać
zaproszenia bez zbędnej zwłoki, gdyż
pojemność klubu (podobnie jak liczba
zaproszeń) jest ograniczona.
After Party zacznie się w piątek
8 marca o godz. 21.00 i tradycyjnie
potrwa „do ostatniego dentysty”.
Patronem medialnym imprezy jest
portal Dentowizja.pl, zaś prasowym
„Dental Tribune” i „e-Dentico”.
.pl
124
Filmy poradnikowe, wywiady,
ciekawostki stomatologiczne
w Twojej poczekalni.
Sam decydujesz o tematyce filmów,
kolejności i czasie trwania.
.pl
tel. kom.
691 385 334
PERYSKOP Fundacja Świętego Mikołaja
Włącz się do programu
Uśmiechnij się mamo!
S
amotne macierzyństwo jest dużym
wyzwaniem dla każdej kobiety,
a zwłaszcza dla tej, która nie ma
wsparcia ze strony swoich bliskich,
traci dach nad głową i musi szukać
schronienia w Domu Samotnej Matki.
Z wywiadów przeprowadzonych przez
Fundację Świętego Mikołaja wynika,
że pomoc stomatologiczna ma
ogromne znaczenie dla mieszkanek
domów samotnych matek. Kobieta
z pięknym, zdrowym uśmiechem jest
pewniejsza siebie, a co tym idzie – ma
większe szanse na znalezienie pracy.
Same dzieci zauważają, że ich mama
częściej się uśmiecha.
Większość samotnych matek liczy na
zdobycie niezależności i samodzielne
zamieszkanie wraz z dziećmi. Rzadko
zamierzają wrócić tam, gdzie mieszkały
wcześniej. By jednak ich sytuacja mogła
się poprawić, potrzebują pracy. W jej
zdobyciu nie powinny być przeszkodą
tak prozaiczne czynniki, jak problemy
z uzębieniem.
Dlatego zdecydowaliśmy się pomóc
samotnym matkom, zapewniając im
bezpłatne wizyty w prestiżowych
klinikach stomatologicznych, które
wspierają nasz projekt. Wizyta
u stomatologa w dobrej klinice wpływa
dodatnio nie tylko na stan zdrowia, ale
także na poczucie własnej wartości czy
otwartości na innych.
się mamo!” dołączyły nowe kliniki
stomatologiczne: Dental-Med i Prestige
Dent we Wrocławiu, a także Dorodent
z Głogowa. Obecnie profesjonalną
opieką stomatologiczną są objęte
samotne mamy ze Specjalistycznego
Ośrodka Interwencji Kryzysowej we
Wrocławiu oraz Domu Samotnych Matek
z Dziećmi w Głogowie. Kolejne mamy
z blisko 100 placówek czekają na
przyjazne im kliniki stomatologiczne.
Zachęceni znakomitymi rezultatami
dotychczasowej współpracy,
postanowiliśmy rozszerzyć obszar działania
i wspierać samotne mamy w całej Polsce.
W 2008 roku warszawska klinika
stomatologiczna objęła opieką domy
samotnych matek w Brwinowie
i w Laskach. Zafundowała ponad 250
bezpłatnych wizyt. W kwietniu
2010 roku do projektu „Uśmiechnij
W tym celu poszukujemy klinik
chętnych udzielać bezpłatnej
pomocy na terenie całej Polski.
Czekamy na Dobroczyńców, którzy
przy naszej pomocy potrafią przywrócić
uśmiech na twarzach samotnych mam.
Więcej informacji na temat projektu udziela
Leszek Zaborowski, tel.: (22) 825 03 90
126
Leszek Zaborowski
O Fundacji Świętego Mikołaja
N
asza misja to rozumieć i pomagać.
Wspieramy rodzinne domy dziecka,
zdolną młodzież z ubogich rodzin, mamy na
rynku pracy, samotne matki. Chcemy pomagać mądrze, tak jak nasz patron – biskup
św. Mikołaj, jeden z największych świadków
wyobraźni miłosierdzia. Chcemy widzieć i rozumieć ludzi skrzywdzonych, ludzi w potrzebie.
Rodzinne domy dziecka i rodziny
zastępcze – chcemy, by każde dziecko miało szczęśliwe dzieciństwo i wychowywało się
w rodzinie. Dlatego promujemy rodzicielstwo
zastępcze jako formę opieki nad dziećmi osieroconymi i zbieramy pieniądze na Fundusz
Edukacyjny. W ramach programu „Grunt to
rodzina” pomagamy dzieciom przezwyciężać
problemy w nauce i spełniać marzenia.
Zdolna młodzież z niezamożnych
rodzin – prowadzimy program stypendia
św. Mikołaja (www.stypendia.mikolaj.org.pl),
w ramach którego wspieramy uzdolnione
dzieci i młodzież z całej Polski. Program
stworzyliśmy po to, by budować solidarną
więź między uczniami, szkołami i absolwentami. Naszym celem jest nie tylko zbiórka
pieniędzy na stypendia dla bardzo zdolnych
uczniów, ale również aktywizacja społeczeństwa lokalnego, które zachęcamy do wspierania uczniów i dawania im tym samym
szansy na lepszą przyszłość.
Dzień Papieski – współorganizujemy kampanię społeczną, podczas której
promowane jest nauczanie Jana Pawła II
i zbierane są pieniądze na fundusz stypendialny Fundacji „Dzieło Nowego Tysiąclecia”,
przeznaczony dla zdolnych osób z ubogich
terenów wiejskich. Jesteśmy odpowiedzialni
za organizację kampanii społecznej.
PERISCOPE Fundacja
Świętego Mikołaja
ul. Marszałkowska 87 lok. 5
00-683 Warszawa
Numer KRS:
0000126602
Konto bankowe:
Volkswagen Bank Polska S.A.
64 2130 0004 2001 0299 9993
0001
Więcej informacji
na stronie
www.mikolaj.org.pl
Mama w pracy – wspieramy kobiety,
które chcą wychowywać dzieci
i spełniać się zawodowo. Pomagamy przezwyciężać problemy, z którymi borykają się
pracujące mamy. Prowadzimy akcję informacyjną oraz organizujemy konkurs dla pracodawców – firm nieprzeciętnie przyjaznych
mamom.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
127
PORADNIA Trendy
Nowa generacja laserów
L
iteTouch™ produkcji Syneron
Dental Lasers otwiera zupełnie
nową generację laserów Er:YAG do
zastosowania w stomatologii.
Technologia Laser-in-the-Handpiece™
polega na umieszczeniu lasera bezpośrednio w lekkim i poręcznym aplikatorze (12 × 2,3 cm), a nie wewnątrz
samego aparatu, jak w przypadku
wszystkich dotychczas znanych laserów. Dzięki temu ergonomia pracy jest
na poziomie narzędzi dostępnych
w unicie stomatologicznym.
Jedną z głównych zalet lasera
LiteTouch™ w porównaniu z tradycyjnymi laserami (ze światłowodem lub
ramieniem optycznym) jest emisja
wiązki bez zniekształceń. Dzięki temu
jako jedyny umożliwia uzyskanie optymalnego efektu klinicznego na powierzchni opracowywanej tkanki.
LiteTouch™ pozwala z jednej strony na
sprawne i często bezbolesne opracowywanie zębów, z drugiej zaś na wykonywanie z najwyższą precyzją zabiegów
chirurgicznych cięcia i plastyki tkanek
miękkich oraz kostnych.
Technologia Laser-in-the-Handpiece™
całkowicie wyeliminowała ryzyko rozstrojenia lasera w czasie transportu. Po
raz pierwszy stomatolog może go swobodnie przewozić między gabinetami
bez ryzyka uszkodzenia.
LiteTouch™ jest pierwszym
i jedynym laserem bez światłowodu
i ramienia optycznego. Ta metamorfoza lasera pozwala na pełne wykorzystanie ekspresji i mistrzostwa stomatologów.
SHAR-POL Sp. z o.o.
ul. Św. Małgorzaty 6/1, 44-102 Gliwice
tel./fax: (+48 32) 231-36-07, 231-33-84
www.shar-pol.pl
Ortograficzny strażnik w Twojej dłoni
O
dręczne pisanie wychodzi nam,
przyzwyczajonym już bardziej
do klawiatury komputera niż pióra czy
długopisu, coraz bardziej nieporadnie.
Problemem jest nie tylko kłopot
z odszyfrowaniem własnych zapisków,
ale i obawa przed popełnieniem
błędów, których – jak pokazują
szeroko komentowane przypadki –
nie wystrzegają się choćby luminarze
krajowej polityki.
w przypadku słów, które zapisaliśmy
niezgodnie z obowiązującymi zasadami.
Ponieważ jednak potrzeba jest matką
wynalazków, pojawiała się szansa,
że i ten problem zostanie wkrótce
wyeliminowany.
Pochodzące z Niemiec małżeństwo
Falk i Mandy Wolsky stworzyło długopis
o nazwie Lernstift, który wibruje, gdy
piszący popełnia błąd ortograficzny.
Nowy gadżet wyposażony został
W takich sytuacjach zdani jesteśmy
wyłącznie na własną wiedzę i nie
możemy liczyć na automatyczną
korektę programu do edycji tekstu
128
w oprogramowanie, które nie tylko
identyfikuje błędy ortograficzne
i gramatyczne, ale rozpoznając nasze
pismo, reaguje, gdy zaczynamy pisać
niestaranne.
Lernstift powstał z myślą o dzieciach,
jednak rozszerzenie jego możliwości
i udostępnienie kolejnych wersji
językowych wydaje się być tylko
kwestią czasu.
PORADNIA Router na każdą kieszeń?
T
ruizmem jest twierdzenie, że realia
drugiego dziesięciolecia XXI wieku
wymagają większej niż przed laty
mobilności zarówno od pracownika,
jak i urządzeń, którymi się posługuje.
Mobilność urządzeń przekłada
się natomiast na miniaturyzację
stosowanej aparatury.
W trend ten wpisuje się nowy produkt
koncernu ASUSTeK Computer –
kieszonkowy router Asus WL-330NUL.
Ważący około 2 dag wynalazek
tajwańskich inżynierów uznawany jest
za najmniejsze tego typu urządzenie
na świecie. Asus WL-330NUL
umożliwia łączenie się z Internetem
poza domem i biurem, szybkie
konfigurowanie zabezpieczonych
połączeń, jak i udostępnianie ich innym
użytkownikom.
Router współpracuje z różnymi
systemami operacyjnymi (m.in.
Windows 8, Mac OS, iOS). Działa
w kilku trybach (np. router, Wi-Fi
hotspot Ethernet, punkt dostępowy),
a zasilanie pobiera poprzez port USB,
bezpośrednio z gniazdka sieciowego
za pomocą dołączonego do zestawu
zasilacza lub z przenośnego banku
energii.
Ostatnie dni Judasza
T
rudno wyobrazić sobie drzwi
wejściowe mieszkania bez wizjera,
popularnie zwanego judaszem. Jednak
w czasach, gdy elektronika znajduje coraz
szersze zastosowanie także w naszych
domach, może on wkrótce znaleźć
godnego następcę.
Do tego miana aspiruje elektroniczny
wizjer Yale DDV 5000. System ten
obejmuje szerokokątną (110o) kamerę,
montowaną po zewnętrznej stronie drzwi
oraz 3,5-calowy ekran LED, na którym
obserwować można obraz zza drzwi
(wyświetlacz systemu zintegrowany jest
z dzwonkiem).
Niewątpliwą zaletą produktu jest
możliwość zapisu (wraz z datą i godziną)
na karcie pamięci SD (pojemność
500 MB) tego, co działo się przed
naszymi drzwiami podczas nieobecności
domowników.
Ze względu na filtr podczerwieni, kamera
może kontrolować bezpieczeństwo
naszego domu także po zmroku. Cena
zestawu Yale DDV 5000 na polskim rynku
wynosi około 500 zł.
Chłód
inteligencji
P
rzed laty zakładano, że jedynymi
istotami inteligentnymi są
przedstawiciele gatunku homo sapiens.
Później co niektórzy przyznawali, że
o inteligencji można mówić także
w przypadku wybranych gatunków
zwierząt. W obecnych czasach za
inteligentne mogą być uznane nawet
przedmioty...
Koreański potentat branży elektronicznej,
koncern Samsung, zaprezentował
w ostatnim czasie serię lodówek, których
działanie można uznać za wykraczające
poza ramy przyjęte dla tego typu
urządzeń. Lodówki (np. modele RSG309
i RF4289) wyposażone zostały
w 8-calowy, dotykowy wyświetlacz
ciekłokrystaliczny z dostępem do
Internetu.
Prostą, a zarazem przydatną funkcją
jest kontrola stanu zawartości lodówki
– urządzenie wskazuje na konieczność
uzupełnienia produktów z wcześniej
określonej przez użytkownika listy.
Lodówki dobierają odpowiednią
temperaturę do określonych produktów,
posegregowanych w czterech grupach,
zależnie od temperatury, w jakiej winny
być przechowywane (w zakresie od +6°C
do –2°C). Lodówki wyposażono też
w nisko zamontowaną szufladę
FlexZone, która zapewnia dzieciom łatwy
dostęp do przeznaczonych dla nich
produktów.
Dodatkowo, osoby uzależnione
do stałej obecności w serwisach
społecznościowych ucieszy informacja,
że wprost z drzwi lodówki mogą łączyć
się z Facebookiem.
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
129
PORADNIA Trendy
Badanie
patogenów periodontitis
10 razy szybciej?
Z
Niemiec, a konkretnie z Fraunhofer-Institut für Zelltherapie und
Immunologie (IZI) w Lipsku, napływają informacje o skonstruowaniu
prototypu urządzenia, które wykrywa
bakterie odpowiedzialne za rozwój
chorób przyzębia.
Największym atutem urządzenia,
któremu nadano nazwę ParoChip,
jest czas potrzebny na detekcję patogenów – konstruktorzy oceniają, że
będzie on krótszy niż 30 minut.
Stosowana obecnie aparatura wymaga
znacznie dłuższego czasu analizy bakteriologicznej (od 4 do 6 godzin), ponadto niesie
ryzyko, że bakterie zginą bezpośrednio przy
kontakcie z tlenem. Nowe urządzenie jest
przenośne, ma kształt dysku o średnicy 6 cm,
posiada 11 komór zawierających odczynniki
(w formie proszku) na każdy z patogenów
odpowiedzialnych za rozwój chorób przyzębia. Analiza w ParoChipie jest prowadzona
w sposób bezdotykowy i w pełni zautomatyzowany, a bezpośrednio po wykryciu patogenu lekarz może zastosować odpowiedni
lek, który pozwoli go zwalczyć.
Baltdentica w smartfonie
J
uż jakiś czas temu większość polskich
stomatologów wymieniła poczciwe
pecety na laptopy, a obecnie coraz większą popularnością wśród użytkowników
cieszą się tablety i smartfony. Nawigacja
samochodowa, mapy, prognoza pogody,
wiadomości lokalne, rozkłady jazdy, aplikacje bankowe – to wszystko sprawia, że
smartfony stają się coraz popularniejszym
łącznikiem ze światem. Temu trendowi
nie mogła również oprzeć się nasza
branża.
W biurze firmy Exactus (organizatora m.in.
targów BALTDENTICA i CEDE), przygotowano już specjalną, bezpłatną aplikację
dotyczącą XII Gdańskiego Forum Stomatologicznego BALTDENTICA 2013. Zawiera
ona pełen program imprezy wraz z informacjami o wykładowcach, o rejestracji
w wykładach Forum, o miejscu wydarzenia itp. Jak można tę aplikację pobrać?
To zależy od programu operacyjnego na
Twoim smartfonie. Posiadacze iPhone’ów
i iPadów mogą ją pobrać ze strony iTunes,
130
użytkownicy smartfonów z systemem
Android z Google Play/Play Store; dla systemu Windows właściwym adresem jest
strona Windows Phone Apps, a dla telefonów BlackBerry – BlackBerry App World.
Na wybranej stronie w wyszukiwarce
trzeba wpisać: GCBeVENT
i zainstalować aplikację. Aby ją
uruchomić, należy wpisać: gdansk.
Dodajmy, że aplikacja jest formą wsparcia
dla odbywających się w Trójmieście wydarzeń ze strony miejskiego biura kongresowego Gdańsk Convention Bureau,
a także elementem wyróżniającym je na
tle innych, podobnych wydarzeń w kraju.
Obok zamieszczamy QR kod, który wkrótce będzie dostępny na stronie www.
baltdentica.pl.
Jak poinformowała nas Ewa Mastalerz
z Exactusa, bardziej zaawansowana
aplikacja jest planowana na CEDE 2013.
Szczegóły już wkrótce.
Niezbędne w pracy stomatologa
PORADNIA Megafill MH, Megafill MH Flow
D
o takich produktów należą kompozyty niemieckiej firmy Megadenta, światłoutwardzalne kompozyty mikrohybrydowe z miękkim
szkłem o twardości 5,5 w skali Mohsa, odpowiadające twardości naturalnego
zęba. Zapewniają wysoką stabilność wypełnienia, a wysoka estetyka
wraz z otrzymaniem wysokiego połysku zapewnia doskonałe efekty.
Megafil MH – Strzykawka 4,5 g. Szkliwo + zębina w kolorach:
A1, A2, A3, A3,5, A4, B1, B2, B3, B4, C1, C2, C3, C4, D2, D3, D4.
Megafil MH Flow – Strzykawka 2 g, kolor: A1, A2, A3, A3,5, B2.
N-Fill nano concept
N
-Fill nano, posiadająca efekt kameleona, opalescencję, naturalną
fluorescencję oraz doskonałe polerowanie, znane z kompozytów
mikrohybrydowych, jest najnowszą techniką w stomatologii. Optymalna
kompozycja cząsteczek nano do mikroszkła pozwala zredukować skurcz
polimeryzacyjny. Duża ilość cząstek wypełniacza (wag. 87%) nadaje bardzo
wysoką wytrzymałość i stabilność wypełnienia. Kompozyt nie przykleja się
do narzędzi. Stosowany do wypełnień w klasach I–IV i V oraz licowania
zębów i w kompozytowych technikach inlay.
Strzykawka 4 g. Szkliwo: A1, A2, A3, A3,5, A4, B1, B2, B3, B4, C2, C3, C4, D3.
Zębina: A2, A3, A3,5, D3.
N Bond – Bond w systemie nanotechnologii. Przy niezmienionych właściwościach lepkości
i napięciu powierzchniowym w stosunku do bondów standardowych, poprzez zastosowanie
cząstek nano redukcja skurczu polimeryzacyjnego i wynikającej z tego szczeliny brzeżnej. Podniesienie twardości bondu, co jest ważne przy stosowaniu okołokomorowym.
N-Fill Flow nano concept
N
-Fill Flow nano jest najnowszą techniką w stomatologii, łączy
zalety płynnego kompozytu z nowoczesną technologią nanocząsteczek. Kompozyt posiada efekt kameleona, opalescencję, naturalną
fluorescencję oraz wysoką polerowalność. Optymalna kompozycja
cząsteczek nano do mikroszkła, duża ilość cząstek wypełniacza (wag.
74%) nadają nową jakość w kompozytach płynnych, znaną dotychczas
z kompozytów uniwersalnych twardość, wysoką wytrzymałość i stabilność. Doskonała aplikacja kompozytu, brak tzw. ściekania pozwala na
stosowanie w ubytkach przydziąsłowych, licowanie, pokrywanie innych
materiałów, np. glasjonomerów, rozszerzonego uszczelniania bruzd oraz
szpary brzeżnej, napraw ubytków porcelany. Jako kompozyt podkładowy
doskonale wypełnia i chroni znajdujące się pod nim części zęba.
Zestaw 4 x 2 g + N Bond, strzykawka 2 g, kolor: A1, A2, A3, A3,5, B2.
Megadenta www.megadenta.pl
ul. Czarneckiego 3, 12-160 Wielbark, tel. 89 62 18 777, e-mail: [email protected]
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
131
Z kącika archiwisty Marcina Otto Tajemniczy „świecący” TLENOL
W
moich zbiorach przedwojennych reklam past do
zębów znajduje się kilka propagujących produkt
o nazwie Tlenol. Nazwa dobra – tlen kojarzy się ze
wszystkim, co życiodajne – ale graficznie reklamy nie
wyróżniają się niczym szczególnym, poza tym, że są
firmowane nazwiskiem Napoleona Cybulskiego. Czy
faktycznie był nim profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
jeden z luminarzy nauki polskiej? Jeśli tak, to dlaczego
dopuścił widoczną na skanie deklarację, że stałe – jakby
nie było – nazębne stosowanie Tlenolu „chroni od
wszelkich chorób zakaźnych”, co jest typowym dla reklam
przekłamaniem?
Tygodnik Illustrowany, 1911
Biesiada Literacka, 1904
132
Napoleon Nikodem Cybulski (1854–1919), cytując za
Wikipedią, uważany jest za twórcę krakowskiej szkoły fizjologicznej i pioniera polskiej elektroencefalografii i endokrynologii. W 1895 roku odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenia nadnerczy i wyizolował adrenalinę. Jako jeden
z pierwszych, w 1890 roku, otrzymał zapis EEG kory mózgowej. Zainicjował w Polsce badania nad hipnotyzmem. Był
zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiów
medycznych. Wraz z Odo Bujwidem założył w 1891 roku
pierwsze gimnazjum żeńskie w Krakowie.
A tak pisali o nim jemu współcześni:
Z kącika archiwisty Marcina Otto To samo pytanie o związek Tlenolu z Profesorem zadała
sobie internautka pani Agnieszka z Krakowa, a pytanie
skierowała do społeczeństwa na blogu miłośników tego
miasta (pisownia oryginalna): Na blogu „Stare reklamy”
znalazłam następującą ciekawostkę „Krem do zębów” wg.
receptury profesora UJ: „Tlenol. Woda do ust, krem do zębów,
proszek do zębów wyrabia podług przepisu dra N.Cybulskiego,
prof. Uniw. Jagiellońskiego Fabryka Tlen.” Autorzy bloga
dodają, że reklama pochodzi z 1912 roku! Czy wspomniany
autor receptury kosmetyków to Napoleon Nikodem Cybulski?
– zastanawia się pani Agnieszka.
Na ten apel odpowiedziało dwóch forumowiczów. Pierwszy
ograniczył się do tchnącego miłością bliźniego, życzliwego
pouczenia bloggerki, że „po wg nie stawia się kropki”.
Drugi, co prawda, nie odpowiedział na zadane pytanie,
ale wyraził domniemanie, że „Widać wtedy też z samej
nauki ciężko było się utrzymać”, i stąd Profesor Cybulski
zajmował się czymś tak przyziemnym, jak preparat do
czyszczenia zębów. Wszystko wskazuje, że mówimy
o jednej i tej samej osobie i na tym właściwie temat można
by zamknąć, gdyby nie reklama Tlenolu z roku 1932.
Będąc nieprzejednanym sceptykiem, nie sądzę, żeby
pacjent w gabinecie dr. Bernharda skutecznie sobie
cokolwiek wyleczył naświetleniami, z chorobą weneryczną
włącznie, zwłaszcza jeżeli naświetlał to i owo. Również
nie przypuszczam, żeby od tych naświetleń rozjaśniało
się w głowach. Czym jednak była pasta Tlenol-RA
i jaki miała skład? Reklama pochodzi z 1932 roku, czyli
powstała trzynaście lat po śmierci Profesora, który z tym
pomysłem mógł już nie mieć nic wspólnego. Ewidentnie
był to jednak pomysł chybiony: nie ma dziś Colodentu
z uranem ani Pepsodentu ze szczyptą plutonu lub innym
radioaktywnym świństwem. Zresztą, kto by chciał świecić
zębami w nocy?
To pytanie badawcze zapewne pozostanie bez odpowiedzi,
gdyż – pomny doświadczenia pani Agnieszki – nie zwrócę
się z nim do Czytelników. Po co ktoś miałby mi zaraz
wytknąć, że nie postawiłem kropki nad „i”?
Początek XX wieku był okresem fascynacji
radioaktywnością i korzyściami z niej płynącymi
w leczeniu chorób. Reklamy, jak ta poniżej, to codzienność
w prasie z tego okresu.
Świat, 1906
Świat, 1909
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
133
Rozwiązanie krzyżówki stanowią litery z oznaczonych, ponumerowanych kolejno pól, wpisane w diagram.
Rozwiązanie należy nadsyłać za pomocą formularza na stronie www.edentico.pl do dnia 30 marca 2013 r.
Krzyżówka z hasłem nr 41
PO GODZINACH zgięcie korzenia
w stosunku
do korony zęba
Krzyżówka z hasłem
dramat
Z. Krasińskiego
z 1835 r.
kamizelka
ratunkowa
z fokarium
i latarnią morską
galicyjski
skąpiec
7
odmiana śliwy
mieszkaniec
Północy USA
3
karaibski trunek
17
imię dyktatorów
Korei Północnej
15
11
atom połączony wiązaniami
chem., który ma niedomiar lub
nadmiar elektronów w stosunku
do protonów
płonący
element świecy
leśna droga
8
słodkowodne
kuzynki karpia
dziury w serze
1
2
18
germ. bóg wojny
i mądrości
5
1
2
„boazeria”
na stoku
3
4
6
7
rosyjska jednostka wagi
odpowiadająca 16,38 kg
10
8
9
10
11
Sponsorem nagród w krzyżówce jest DORNWELL,
wyłączny importer produktów firmy ULTRADENT – lidera
wśród producentów preparatów do wybielania zębów.
symbol
chemiczny
złota
6
13
5
14
wietrzna
lub krowia
symbol chem.
indu
zejście z linii
ataku
franc. miasto
u podnóża
Pirenejów
12
z przydomkiem
„Lubuskie”
bezgłośny
artysta
Artur,
franc. poeta
(1854–1891)
normandzkie
miasto z najw.
portem Francji
gaz szlachetny
lub stadna
rybka
akwariowa
16
pierzasty
pyszałek
9
braz. mistrz piłki
ant. rzeźbiarz
grecki, autor
„Dyskobola”
fala, która
papuguje
12
13
14
15
16
4
17
18
PermaFlo DC firmy Ultradent – podwójnie wiążąca żywica do
cementowania koron, mostów, wkładów korzeniowych i odbudowy zrębu zęba. Dzięki właściwościom tiksotropowym zapewnia najcieńszą warstwę spośród cementów kompozytowych: tylko 9 µm.
Cieniuje na zdjęciach rentgenowskich. Niski skurcz polimeryzacyjny.
PropGard firmy Ultradent – bloczek zwarciowy i retraktor języka. Utrzymuje otwarte usta pacjenta przez dłuższy czas, nie powodując dyskomfortu, zapobiegając skażeniu związanemu z ruchami
języka lub nagłym zamknięciem ust, chroniąc język przed narzędziami obrotowymi.
PermaFlo DC – 1 strzykawka (ok. 10 g)
+ primery PermaFlo DC A i B (2 × 1,2 ml)
PropGard – 10 szt. bloczków zwarciowych
i 20 szt. retraktorów języka
Więcej na www.dornwell.pl
DORNWELL, ul. Zaściankowa 90/Ia, Warszawa-Wilanów
tel. 22-834-66-30, 22-834-77-25, 22-663-49-98, kom. 510 368 408
fax 22-834-75-82, e-mail: [email protected]
Rozwiązanie krzyżówki 6(40)/2012 brzmi: IRA ODIUM GENERAT (Gniew rodzi nienawiść).
Laureatami nagród ufundowanych przez firmę Dornwell są: Katarzyna Dzikowska (Konin), Anna Król-Marmuźniak (Kraków)
i Filip Wiśniewski (Wrocław). Nagrody zostaną wysłane pocztą. GRATULUJEMY!
Regulamin krzyżówki dostępny jest na stronie www.edentico.pl.
AFTER HOURS Regulamin publikacji prac naukowych w dwumiesięczniku „e-Dentico”
I. Informacje ogólne
1.Redakcja dwumiesięcznika „e-Dentico”
przyjmuje do druku prace oryginalne,
doświadczalne, poglądowe, kazuistyczne, historyczne oraz opisy przypadków
z praktyki klinicznej.
2.Prace należy przesyłać na adres redakcji (Bestom DENTOnet.pl, ul.
Wigury 15a, 90-302 Łódź) na nośnikach danych w postaci płyty CD/
DVD lub drogą mailową na adres:
[email protected].
3. Teksty należy przesyłać w formatach
tekstowych z rozszerzeniami: .doc,
.docx, .odt, zaś grafiki w formatach:
JPEG, TIF, GIF, BMP, EPS. Wykresy,
diagramy i ryciny, na których wprowadzony został tekst lub inne wartości
w kolejnych warstwach winny być
przesłane nie jako zrzuty ekranowe, lecz
w oryginalnej formie (pliki o rozszerzeniach: .psd, .xls, .xlsm, .odt), umożliwiającej ich edycję i dostosowanie rozmiaru poszczególnych elementów do
wymogów druku.
4. Do pracy należy dołączyć oświadczenie
autora(ów), że nie była ona nigdzie
publikowana ani wysłana do druku
w innym czasopiśmie. Oświadczenie to
należy pobrać ze strony internetowej
www.edentico.pl (zakładka „Oświadczenie autora/autorów publikacji
w „e-Dentico”). Zgodnie z zaleceniem
MNiSW, by zapobiegać praktykom
ghostwriting i guest authorship, oświadczenie zawiera krótką deklarację, dotyczącą wkładu każdego z autorów
w powstanie artykułu.
5. Przesyłając prace, autorzy oświadczają, że
przysługują im autorskie prawa osobiste
i majątkowe do nadesłanych materiałów.
II. Struktura pracy
6.Na stronie tytułowej należy podać: tytuł
pracy w języku polskim i angielskim,
imię, nazwisko i tytuł naukowy każdego
z autorów oraz pełną nazwę miejsca pracy
(w wypadku placówki klinicznej – także tytuł naukowy, imię i nazwisko jej
kierownika).
7.Publikacja winna zawierać krótkie
streszczenie pracy w języku polskim
i angielskim oraz przynajmniej trzy
słowa kluczowe (hasła indeksowe)
w języku polskim i angielskim.
8. Oryginalne prace naukowe winny mieć
następującą strukturę: wstęp, opis materiału i metod, wyniki badań i ich
omówienie oraz wnioski. Tekst pracy
powinien być podzielony na odpowiednie ustępy, które winny zawierać
zwartą treść.
9. Na końcu pracy winno być zamieszczone piśmiennictwo, ułożone alfabetycznie lub w kolejności cytowania. Powinno ono zawierać wyłącznie pozycje
opublikowane. Każda pozycja – pisana
od nowego wiersza, powinna być opatrzona numerem i zawierać: nazwisko
autora(ów), inicjały imion, tytuł pracy,
tytuł czasopisma, w którym została opublikowana, rok wydania, nr tomu, nr
zeszytu, numery stron. Jeśli autorów jest
więcej niż trzech, wówczas należy podać
nazwisko pierwszego z nich z dopiskiem
„i wsp.”. Powołania w tekście, umieszczone
w nawiasach prostych, powinny być
oznaczone cyframi arabskimi. Piśmiennictwo może zawierać maksymalnie 20
pozycji (tylko te, na które są powołania
w tekście). Zastrzeżenie to nie dotyczy prac opartych na piśmiennictwie.
Redakcja zastrzega sobie prawo niepublikowania pełnej listy piśmiennictwa
z zaznaczeniem w tekście, że jest ono
do wglądu na stronie internetowej
www.edentico.pl.
10. Wszelkie ryciny winny być odpowiednio ponumerowane. W przypadku
rycin w formie elektronicznej zaleca
się niewklejanie ich do tekstu pracy,
ale wysłanie jako oddzielnych plików,
opatrzonych odpowiednią nazwą.
Wszelkie tabele, ponumerowane cyframi rzymskimi, winny być opatrzone
tytułami umieszczonymi nad nimi.
III.Procedura publikowania
i recenzowania
11.Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania poprawek stylistycznych
i korekty drobnych błędów merytorycznych (np. zniekształceń terminologii fachowej, nazwisk itp., powstałych
wskutek omyłek maszynowych) oraz
dokonywania skrótów tekstu bez porozumienia z autorem.
12. Nadesłane prace podlegają ocenie recenzentów wyznaczonych każdorazowo
przez Redaktora Naczelnego. Procedura
recenzowania jest zgodna z wytycznymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego. Redakcja dokłada wszelkich
starań, by wyznaczeni recenzenci byli
jak najbardziej kompetentni w danej
dziedzinie oraz by recenzent i autor
recenzowanego dzieła nie pozostawali
w bliskich relacjach osobistych ani
zawodowych. Redakcja dba również
o to, by unikać konfliktów interesów
bądź okoliczności mogących obniżyć
społeczną wiarygodność procedury
recenzyjnej.
13.Nadesłane artykuły, po przejściu
formalnej oceny redakcyjnej i usunięciu danych umożliwiających zidentyfikowanie autora/autorów, są
przekazywane jednemu bądź dwóm
rzetelnym recenzentom, nie będącym
pracownikami jednostki wydającej czasopismo. Podczas procedury recenzyjnej zachowane są zasady poufności
i anonimowości, zgodne z zasadami
podwójnej bądź pojedynczej ślepej
recenzji (double-blind / single-blind
review). Po dokonaniu recenzji autor
pracy jest informowany o jej wyniku,
a także ma możliwość zapoznania się
z treścią recenzji. W przypadku zawarcia przez recenzenta uwag krytycznych, autor jest zobowiązany do
wprowadzenia sugerowanych poprawek. Publikacja artykułu następuje
po wprowadzeniu wymaganych zmian
i uzyskaniu pozytywnej recenzji.
14.Zgodnie z zaleceniami MNiSW,
by przeciwdziałać przypadkom
ghostwriting oraz guest authorship,
autorzy zgłaszanej pracy deklarują w oświadczeniu wkład każdego
z nich w powstanie publikacji (z podaniem afiliacji oraz kontrybucji, tj.
informacji kto jest autorem koncepcji,
założeń, metod). Główną odpowiedzialność ponosi autor zgłaszający pracę.
Redakcja jednocześnie informuje, że
praktyki „ghostwriting” i „guest authorship” są przejawem nierzetelności
naukowej, a wszelkie wykryte przypadki
będą demaskowane, włącznie z powiadomieniem odpowiednich podmiotów
(instytucje zatrudniające autorów, towarzystwa naukowe, stowarzyszenia
edytorów naukowych itp.).
IV. Informacje końcowe
15.O ile osobna umowa z autorem (autorami) nie stanowi inaczej, wydawca pisma
„e-Dentico” nabywa na zasadzie wyłączności ogół praw autorskich do
wydrukowanych prac (w tym prawo
do wydawania drukiem, na nośnikach
elektronicznych CD/DVD itp. oraz na
stronach internetowych wydawnictwa
Bestom DENTOnet.pl).
e-Dentico nr 1 (41) / 2013
135
Wydawnictwa książkowe
Współczesna endodoncja w praktyce (wyd. 2 popr.)........................................................... 178,00 zł
Podręcznik dla studentów i lekarzy
FORMULARZ ZAMÓWIENIA
NOWOŚĆ! Open your English wider!!!................................................................................. 158,00 zł
Wprowadzenie do stomatologii zachowawczej (książka na CD)............................................. 15,00 zł
Wprowadzenie do endodoncji (książka na CD)........................................................................ 15,00 zł
Rund um den Zahn................................................................................................................ 98,00 zł
podręcznik do nauki języka niemieckiego dla stomatologów z płytą CD
Protetyka stomatologiczna w teorii i praktyce..................................................................... 89,00 zł
Protezy całkowite oraz protezy overdenture.
Problemy stomatologiczne uprawiających sport................................................................. 45,00 zł
Patologia języka..................................................................................................................... 45,00 zł
Kalendarz Lekarza Stomatologa Praktyka 2013.................................................................. 36,00 zł
Multimedialny Program Edukacyjny Repetitio est...
Profesjonalne wybielanie zębów żywych.............................................................................. 69,00 zł
Protezy całkowite................................................................................................................... 119,00 zł
Zastosowanie włókien sztucznych w stomatologii.............................................................. 89,00 zł
Zastosowanie technik warstwowych w stomatologii estetycznej........................................ 89,00 zł
Próchnica zębów – diagnostyka i planowanie leczenia....................................................... 89,00 zł
Zaburzenia narządu żucia. Część I - Diagnozowanie.......................................................... 119,00 zł
Psychologia komunikacji w gabinecie stomatologicznym.................................................. 158,00 zł
Wydawnictwa akcydensowe
Karty pacjenta w formie ankietowej..................................................................................... 220,49 + VAT 23%
opakowanie 150 szt.
Karty pacjenta uzupełniające / Karta pacjenta protetyczna / endodontyczna................... 48,36 + VAT 23%
opakowanie 100 szt.
Naklejki „Dzielny pacjent”.................................................................................................... 29,51 + VAT 23%
opakowanie 200 szt.
Prenumerata e-Dentico
Prenumerata jednoroczna „e-Dentico” 6 numerów............................................................ 158,00 zł
Prenumerata dwuletnia „e-Dentico” 12 numerów ............................................................. 278,00 zł
Do każdej prenumeraty upominek – Kalendarz Lekarza Stomatologa Praktyka
NUMERY ARCHIWALNE „e-DENTICO” – 10 zł/szt. (do wyczerpania zapasów)
imię, nazwisko / nazwa firmy
ulica
nr
kod pocztowy
miejscowość
telefon kontaktowy
e-mail
data, miejscowość
podpis
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych. Upoważniam Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez
podpisu odbiorcy. Wypełniony formularz należy wysłać na adres: Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o. 90-302 Łódź, ul. Wigury 15a.
Możliwe również zamówienie telefoniczne (42 676 28 25) lub poprzez Internet, wypełniając formularz na stronie www.edentico.pl.
*) Przy zamówieniu większej ilości, liczbę sztuk proszę dopisać słownie.
**) Oferta ważna do 30.04.2013 r.
1
ROCZNA
Cena prenumeraty rocznej z 25% rabatem
wynosi 158,00 zł brutto
2
DWULETNIA
Cena prenumeraty dwuletniej z 35% rabatem
wynosi 278,00 zł brutto
Do prenumeraty rocznej
Kalendarz Lekarza Stomatologa Praktyka w prezencie
+ możliwość uzyskania 36 punktów edukacyjnych
w Ogólnopolskim Programie Edukacyjnym Repetitio est...
Do prenumeraty dwuletniej
Kalendarz Lekarza Stomatologa Praktyka w prezencie
+ możliwość uzyskania 72 punktów edukacyjnych
w Ogólnopolskim Programie Edukacyjnym Repetitio est...
+ Książka „Problemy stomatologiczne uprawiających sport”

komunikacja w gabinecie

Transkrypt

Podobne dokumenty

PoWiązanie choróB stoMatologicznych z choroBaMi układu

Gabinet dentystyczny jak dzieło sztuki