standardy techniczne po 7 czerwca 2012 roku

Marcin Cymerman
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Co zmieni się w pomiarach geodezyjnych?
–standardy techniczne po 7 czerwca 2012 roku
Wymieniona w tytule data ma bardzo istotne znaczenie dla wszystkich tych którzy
jakkolwiek związani są z geodezją. Termin ten oznacza wprowadzenie wielu ważnych modyfikacji
w dotychczas stosowanych przepisach normujących zasady wykonywania pomiarów geodezyjnych.
Dla zachowania chronologii i wyjaśnienia przyczyn tych zmian należy wspomnieć o ich
początkach, którym był zaledwie jeden artykuł, zawarty w ustawie o infrastrukturze informacji
przestrzennej z dnia 4 marca 2010 roku. Spowodował on, iż wiele niezwykle istotnych dla
geodetów instrukcji technicznych straciło swą moc prawną i przestało obowiązywać. Powstało
zatem zasadnicze pytanie – co w zamian? Odpowiedzią było rozpoczęcie pracę nad
formułowaniem nowych przepisów w postaci rozporządzeń. Niektóre z nich weszły już w życie, a
kilka jest jeszcze w fazie projektów. Warto przyjrzeć się temu co już zostało spisane, jakie są
korelacje tych ustaleń z wcześniejszymi przepisami i oczywiście, co będzie dalej z zasadami
pomiarów geodezyjnych. W tym celu powstał niniejszy artykuł, który jest próbą usystematyzowania
i wyszczególnienia najbardziej znaczących zmian, z którymi można spotkać się w codziennej
praktyce geodezyjnej. Zawarte treści są syntezą ogółu wprowadzonych modyfikacji, gdyż nie
sposób szczegółowo opisać wszystkich nowości, które nastąpiły wraz ze wspomnianą już datą.
Niemniej każdemu z najbardziej istotnych rozporządzeń poświęcono osobny akapit opisujący
przedmiot i treść danego rozporządzenia oraz przywołano odpowiadającą mu uprzednio instrukcję
techniczną, co umożliwia bezpośrednia analizę wprowadzonych zmian. Ponadto wykonano
zestawienia wspomnianych już dokumentów w formie tabelarycznej, przygotowanych zarówno dla
szeregu instrukcji posiadających już swoje odpowiedniki, oraz tych które takowych jeszcze nie
mają.
Najważniejszym nowym przepisem stało się rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów
sytuacyjno – wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do
PZGiK z dnia 9 listopada 2011. To w niej można znaleźć podstawowe, choć może mniej
szczegółowe, informacje na temat wykonywania prac geodezyjnych. Istotnym aspektem jest fakt,
który w końcu rozwiał wszelkie wątpliwości związane z nowoczesną technologią mierniczą, jakimi
są pomiary satelitarne czy skaning laserowy– zostały one formalnie spisane w rozporządzeniu, jako
kolejny sposób na wykonywanie pomiarów sytuacyjno – wysokościowych. Oprócz podania
definicji tych technologii, są również wypisane wytyczne, jakimi powinni kierować się geodeci
(oraz ośrodki dokumentacji) przy wykonywaniu prac geodezyjnych: precyzja pomiaru, sposób
zakładania osnowy pomiarowej oraz forma dostarczania wyników w postaci operatu do
państwowego zasobu. Jest też kilka zmian ściśle związanych z wykonywaniem pomiarów, jak
chociażby wprowadzenie większych długości ciągu poligonowego czy linii pomiarowych oraz
zmniejszenie dopuszczalnych granic błędów średnich wyznaczania pozycji. Większość tych zmian
spowodowana jest wprowadzeniem nowoczesnych technologii, a co za tym idzie nowych
instrumentów takich jak bardziej precyzyjne (zintegrowane z GPS) tachimetry elektroniczne,
niwelatory kodowe czy skanery laserowe.
Poruszając się nadal w temacie rozporządzenia dotyczącego standardów technicznych, warto
wspomnieć o pełnej cyfryzacji i automatyzacji dokumentów. Przepisy zaznaczają, w jakim formacie
można zapisywać pliki danych wygenerowanych z roboczej bazy danych i jest to schemat GML.
Innymi wytycznymi są dane, które powinny znaleźć się na wydrukowanej mapie do celów
projektowych. Z tego powodu ośrodki dokumentacji przygotowały odpowiednie formularze do
wydawanych druków. Obowiązujące akty prawne pozwalają również na wysyłanie drogą
elektroniczną dokumentów lub operatów technicznych, co w dzisiejszym zinformatyzowanym
świecie jest oszczędnością czasu nie tylko geodetów, ale również ośrodków które przyjmują owe
dokumentacje. Warto dodać, że istnieją już ośrodki dokumentacji, które pracują tylko na bazach
danych, mapach numerycznych i dokumentacji elektronicznej, chociaż w skali całego kraju takich
miejsc jest jeszcze niewiele.
Istota kolejnego bardzo ważnego rozporządzenia związana jest bezpośrednio z osnowami
geodezyjnymi, w temacie których również zaszło wiele zmian. Wśród nich wymienić można
między innymi nowopowstały podział osnów na rodzaje i klasy, gdzie opisano i wydzielono osnowę
fundamentalną. Rola tej osnowy jest niezwykle znacząca przy pracach związanych z
przeniesieniem i utrzymaniem państwowego systemu odniesień przestrzennych. Modyfikacje
zauważyć można również w osnowach szczegółowych poziomych i podstawowych
wysokościowych. Pozioma osnowa szczegółowa II i III klasy została zaliczona do osnowy
poziomej szczegółowej 2 klasy. Wysokościową osnowę podstawową sklasyfikowano do
podstawowej bazowej osnowy wysokościowej drugiego rzędu. Z kolei osnowy wysokościowe
szczegółowe III i IV klasy wliczono do trzeciej klasy osnowy wysokościowej szczegółowej.
Ponadto przedmiotowe rozporządzenie opisuje zasady prowadzenia i udostępniania baz danych
osnów geodezyjnych. Ta sytuacja może spowodować dodatkowe koszty związane z modernizacją
dotychczasowych baz danych. Jednak proces ten należy traktować jako inwestycję długoterminową,
a do jej niewątpliwych korzyści można zaliczyć oszczędności, które z czasem będą przynosiły
wprowadzone zmiany. Ma się to dokonać za sprawą dokumentacji elektronicznej, prostszej
stabilizacji punktów, obowiązku zakładania osnów wielofunkcyjnych czy też wykorzystaniu w
pomiarach geodezyjnych stacji referencyjnych.
Istota kolejnego bardzo ważnego rozporządzenia związana jest bezpośrednio z osnowami
geodezyjnymi, w temacie których również zaszło wiele zmian. Wśród nich wymienić można
między innymi nowopowstały podział osnów według rodzajów i klas, gdzie opisano i wydzielono
osnowę podstawową fundamentalną, osnowę podstawową bazową oraz osnowę szczegółową.
Modyfikacje zauważyć można również w osnowach szczegółowych poziomych i podstawowych
wysokościowych. Pozioma osnowa szczegółowa II i III klasy została zaliczona do osnowy
poziomej szczegółowej 2 klasy. Wysokościową osnowę podstawową sklasyfikowano do
podstawowej bazowej osnowy wysokościowej drugiego rzędu. Z kolei osnowy wysokościowe
szczegółowe III i IV klasy wliczono do trzeciej klasy osnowy wysokościowej szczegółowej.
Ponadto przedmiotowe rozporządzenie opisuje zasady prowadzenia i udostępniania baz danych
osnów geodezyjnych. Ta sytuacja może spowodować dodatkowe koszty związane z modernizacją
dotychczasowych baz danych. Jednak proces ten należy traktować jako inwestycję długoterminową,
a do jej niewątpliwych korzyści można zaliczyć oszczędności, które z czasem będą przynosiły
wprowadzone zmiany. Wśród nich wymienić można chociażby zinformatyzowanie dokumentacji
geodezyjnej, zniesienie szeregu warunków utrudniających i wydłużających proces utrwalania
punktów osnowy, obowiązek częstszej modernizacji i wprowadzenia urządzeń zabezpieczających
stabilizację osnowy, dopuszczenie stosowania osnów wielofunkcyjnych (o punktach zarówno
osnowy geodezyjnej, grawimetrycznej jak i magnetycznej). Warto wspomnieć również o
umożliwieniu stosowania technik GNSS przy zakładaniu osnów lub niekiedy (przy spełnieniu
odpowiednich wymogów) całkowitego zastąpienia ich stacjami państwowej sieci referencyjnej.
Inne rozporządzenie (obejmujące tym razem obszary kartografii) określa bazy danych
obiektów topograficznych i danych ogólnogeograficznych. Normuje ono organizację, tryb i
standardy tworzenia baz danych, oraz zasady ich udostępniania i późniejszej aktualizacji. Powstało
również nowe rozporządzenie, które precyzuje i opisuje rodzaje kartograficznych opracowań
tematycznych i specjalnych. W tym miejscu warto również wspomnieć o rozporządzeniu
określającym państwowe rejestry nazw geograficznych. Wszystkie nowe przepisy, które
wymieniono powyżej związane są z zastąpionymi instrukcjami technicznymi K-2 oraz K-3.
Ustawodawca nie zapomniał również o szeroko pojętej fotogrametrii. Powstało rozporządzenie w
sprawie baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i
numerycznego modelu terenu. Jego treść dotyczy danych związanych z informacjami
gromadzonymi w bazach danych, standardów tworzenia oraz udostępniania i aktualizacji
przedmiotowych baz danych.
Zajęto się także ewidencją, czego konsekwencją jest wydanie rozporządzenia związanego z
rejestrem granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju oraz odnoszącego się do
ewidencji miejscowości, ulic i adresów. To drugie ustala sposób, w jaki powinno nadawać się
numery porządkowe budynków i nieruchomości oraz wymienia zasady jakimi powinno się
kierować przydzielając nazwy ulic lub placów. Rozporządzenie to zawiera także wzór wniosku o
ustalenie numeru porządkowego.
Jedno z rozporządzeń nie jest związane z ustawą o infrastrukturze informacji przestrzennej.
Na podstawie prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz ustawy o ochronie informacji
niejawnych stworzono rozporządzenie w sprawie rodzajów materiałów geodezyjnych i
kartograficznych podlegających ochronie. Zawarto tam informacje mówiące o tym, które materiały
geodezyjne i kartograficzne będą traktowane jako niejawne i wśród nich wymienia się między
innymi te, które uzyskano za pomocą skaningu laserowego lub bazy danych o terenach
zamkniętych.
Nowe rozporządzenia weszły w życie zgodnie z art. 35 ustawy o infrastrukturze informacji
przestrzennej. Mają one zastąpić jeszcze niedawno obwiązujące instrukcje techniczne zapisane w
rozporządzeniu o standardach technicznych z 1999 roku. W tabeli zestawiono nowo wydane
rozporządzenia, w których możemy odnaleźć dotychczasowe i niejednokrotnie zmienione przepisy
z instrukcji technicznych stosowanych w praktyce geodezyjnej.
NOWE ROZPORZĄDZENIA
Rozporządzenie MSWiA z 9 listopada 2011 roku
w sprawie wykonywania prac geodezyjnych i
kartograficznych, geodezyjnych pomiarów
sytuacyjnych i wysokościowych oraz
opracowywanie i przekazywanie wyników tych
pomiarów do PZGiK. (Dz. U. nr 263, poz.1572)
Rozporządzenie MAC z 14 lutego 2012 roku w
sprawie osnów geodezyjnych,
grawimetrycznych i magnetycznych. (Dz. U.
poz.352)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 3
października 2011 roku w sprawie rodzajów
kartograficznych opracowań tematycznych i
specjalnych. (Dz. U. nr 222, poz.1328)
STARE INSTRUKCJE TECHNICZNE
O-1 Ogólne zasady wykonywania prac
geodezyjnych
O-2 Ogólne zasady opracowania map dla celów
gospodarczych
O-3 Zasady kompletowania dokumentacji
geodezyjnej i kartograficznej
G-3 Geodezyjna obsługa inwestycji
G-4 Pomiary sytuacyjne i wysokościowe
G-1 Pozioma osnowa geodezyjna
G-2 Wysokościowa osnowa geodezyjna
K-2 Mapy topograficzne do celów
gospodarczych
K-3 Mapy tematyczne
Rozporządzenie MSWiA z 17 listopada 2011
roku w sprawie bazy danych obiektów
topograficznych oraz bazy danych ogólno
geograficznych. (Dz. U. nr 279, poz.1642)
Rozporządzenie MAC z 14 lutego 2012 roku w
sprawie państwowego rejestru nazw
geograficznych. (Dz. U. poz.309)
Rozporządzenie MSWiA z 3 listopada 2011 roku
w sprawie baz danych dotyczących zobrazowań
lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i
numerycznego modelu terenu. (Dz. U. nr 263,
poz.1571)
Rozporządzenie MAC z 22 grudnia 2011 roku w Rozporządzenie powstało na podstawie ustawy z
sprawie rodzajów materiałów geodezyjnych i
dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji
kartograficznych podlegających ochronie
niejawnych.
zgodnie z przepisami o ochronie informacji
niejawnych. (Dz. U. nr 299, poz.1772)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 stycznia
2012 roku w sprawie państwowego rejestru
granic i powierzchni jednostek podziałów
terytorialnych kraju. (Dz. U. poz.199)
Rozporządzenie MAC z 9 stycznia 2012 roku w
sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów.
(Dz. U. poz.125)
W zestawieniu pominięto kilka ważnych instrukcji, czego powodem był fakt, że nie
posiadają one zastępczych rozporządzeń. Trwają jeszcze prace nad kilkoma projektami, aby
zapewnić pełny wachlarz rozporządzeń, które maja uzupełniać prawo geodezyjne i kartograficzne.
Jednym z przykładów instrukcji, która nie ma jeszcze swojego formalnego odpowiednika to
instrukcja K-1, w której opisane są zasady prowadzenia mapy zasadniczej oraz wykaz symboli
stosowanych podczas aktualizowania owych map. Kolejny problem utworzył się w temacie
geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu. Związane z nią instrukcje mają być zastąpione przez
rozporządzenie MAC w sprawie bazy danych geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, bazy danych
obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej. Pojawia się kwestia co w sytuacji, kiedy jedne
wytyczne tracą moc, a nie ma jeszcze odpowiedniego dokumentu, który zastępowałby ówczesne
instrukcje. Prawo mówi jednoznacznie, że do czasu wejścia w życie odpowiedniego rozporządzenia
należy stosować stare przepisy,. W takim wypadku instrukcję techniczną K-1 stosuje się przy
aktualizacji istniejących już map zasadniczych analogowych, które nie zdążyły jeszcze przejść do
postaci cyfrowej. Warto jednak zaznaczyć, że na nowe rozporządzenie nie trzeba będzie długo
czekać, gdyż ma ono wejść w życie jeszcze w czerwcu tego roku.
Oprócz projektu rozporządzenia, które zastępuje wytyczne dotyczące mapy zasadniczej oraz
geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, na swój zaktualizowany odpowiednik w postaci nowego
rozporządzenia czeka także instrukcja techniczna O-4 – zasady prowadzenia państwowego zasobu
geodezyjnego i kartograficznego. Projekt jest w trakcie tworzenia i ma uzyskać moc prawną jeszcze
w tym roku. Istnieje jeszcze kilka koncepcji aktów prawnych związanych z geodezją, a mianowicie:
rozporządzenie w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych, w sprawie
zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach, zmieniające rozporządzenie w sprawie
ewidencji gruntów i budynków oraz kolejne zmieniające rozporządzenie w sprawie uprawnień
zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii. Wszystkie wyżej wymienione regulacje prawne
planowane są na 2012 rok. W poniższej tabeli przedstawiono projekty rozporządzeń, które mają
zastąpić stare instrukcje.
PROJEKTY ROZPORZĄDZEŃ
Rozporządzenie w sprawie organizacji i
trybu prowadzenia państwowego zasobu
geodezyjnego i kartograficznego.
STARE INSTRUKCJE TECHNICZNE
O-4 Zasady prowadzenia państwowego
zasobu geodezyjnego i kartograficznego
Rozporządzenie w sprawie bazy danych
G-7 Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia
geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia
terenu
terenu, baz danych obiektów topograficznych K-1 Mapa Zasadnicza
oraz mapy zasadniczej.
Rozporządzenie w sprawie państwowego
systemu odniesień przestrzennych.
Rozporządzenie w sprawie zintegrowanego
systemu informacji o nieruchomościach.
Rozporządzenie w sprawie ewidencji
gruntów i budynków.
Rozporządzenie w sprawie uprawnień
zawodowych w dziedzinie geodezji i
kartografii.
Niewątpliwie wprowadzone zmiany musiały w końcu nastąpić. Ich potrzebę uzasadnia
pojawienie się nowoczesnych metody pozyskiwania danych, związane z tym nowe technologie
pomiarowe czy ogólna komputeryzacja i informatyzacja, bez której dzisiejszy świat nie mógłby
funkcjonować w tak szybkim tempie. Nowe przepisy mają na celu dostosowania się do obecnej
sytuacji i docelowe ułatwienie pracy geodetom. Inaczej wygląda sytuacja w ośrodkach
dokumentacji i państwowych zasobach, które zmuszone są do dostosowania się do nowych
wytycznych, a co za tym idzie modernizacja niemalże całej infrastruktury prowadzenia zasobu i
mapy numerycznej. Wejście w życie ery baz danych, powoduje konieczność wdrożenia ich i
dostosowania do aktualnie obowiązujących norm (wliczając w to także szkolenia pracowników) co
z pewnością zajmie dużo czasu i spowoduje spore koszty. Jednak cały ten proces ma z czasem być
źródłem oszczędności i skutecznym sposobem na sprawne prowadzenie ośrodków i zasobów.
Przewidywana systematyczna aktualizacja i edycja map, znacznie skróci czas oczekiwania na
udostępnienie danych przestrzennych oraz uprości te procedury. Dzięki tym czynnikom wzrośnie
również jakość prowadzonych baz danych. Taki stan znacząco ułatwi podejmowanie decyzji
inwestycyjnych, co na pewno będzie dodatnio oddziaływać na branże bezpośrednio związane z
geodezją. Zmniejszone zostaną również koszty prowadzenia i funkcjonowania państwowych
zasobów geodezyjnych i kartograficznych, a także ograniczone wydatki państwa na gromadzenie i
przetwarzanie redundowanych informacji. Zmniejszona ilość map analogowych zniweluje koszty
utrzymania i konserwacji tego rodzaju materiałów.
Nowe przepisy obejmują w równym stopniu wiele płaszczyzn powiązanych z zawodem
geodety jak sam sposób wykonywania pomiarów, prowadzenia ewidencji czy kartografii. Miejmy
nadzieję, że zarówno geodetom jak i ośrodkom dokumentacji czy zasobom państwowym, będzie
stosunkowo łatwo odnaleźć się w gąszczu nowych rozporządzeń. Wprowadzone w aktach
prawnych modernizacje wymuszone były przez wszechobecny postęp technologiczny. Zatem, aby
być na bieżąco z nowo wprowadzanymi przepisami, powinniśmy szczegółowo zapoznać się z
treścią istniejącymi już norm oraz uważnie śledzić informacje o planowanych dopiero zmianach.