Analiza trendów rozwojowych-branża drzewno

Transkrypt

Analiza trendów rozwojowych
w zakresie technologii i nowych
myśli technicznych w Polsce,
Europie i świecie dla branży
drzewno-meblarskiej
Projekt „Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy”, realizowany w ramach Priorytetu VIII
Regionalne kadry gospodarki, Działania 8.2 Transfer wiedzy, Poddziałania 8.2.2 Regionalne strategie innowacji Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Analiza trendów rozwojowych w zakresie technologii
i nowych myśli technicznych w Polsce, Europie i świecie
dla branży drzewno-meblarskiej
Spis treści
WSTĘP .............................................................................................................................. 3
1.
Ogólna analiza potencjału gospodarczego w województwie zachodniopomorskim .... 4
2.
Aktualne trendy technologiczne w branży drzewno-meblarskiej na rynku polskim,
europejskim i światowym ........................................................................................ 15
3.
Branżowe przedsiębiorstwa województwa zachodniopomorskiego na tle wyzwań
rynkowych i nowych technologii .............................................................................. 21
4.
5.
Województwo zachodniopomorskie regionem opartym na wiedzy ........................... 28
4.1.
Potencjał badawczy w zakresie badań nad nowymi technologiami .....................................28
4.2.
Zapotrzebowanie branżowych przedsiębiorstw na nowe technologie ..................................35
4.3.
Dobre praktyki w zakresie transferu technologii z nauki do biznesu ...................................37
4.4.
Komercjalizacja wiedzy ...................................................................................................49
Innowacyjne kierunki rozwoju technologii na tle krajowych trendów rozwojowych 56
5.1.
Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw branży drzewno-meblarskiej ................................56
5.2.
Nowe trendy technologiczne w innowacyjności branży drzewno-meblarskiej ......................59
2
WSTĘP
Sektor drzewny w Polsce, Europie i na świecie wykazuje charakter głównie surowcowy, gdyż
silnie uzależniony jest od dostępności drewna. Wykazuje on pewną specyfikę powiązania
łańcuchowego: las-drewno-rynek, które bezpośrednio przekłada się na wystąpienie określonych
ograniczeń w stałym modyfikowaniu produktów i wprowadzaniu zmian.
Przedmiotowy zakres raportu merytorycznego, który poświecony jest przeprowadzeniu analizy
trendów rozwojowych w zakresie technologii i nowych myśli technicznych dla branży drzewnomeblarskiej obejmuje swoim zasięgiem produkcję wyrobów z drewna (dział 16 i 17 Polskiej Klasyfikacji
Działalności z 2007r.) oraz produkcję mebli (dział 31 Polskiej Klasyfikacji Działalności z 2007r.).
Przemysł drzewno-meblarski odznacza się dużym zróżnicowaniem branżowym. Branże i gałęzie tego
przemysłu są współzależne i wzajemnie na siebie oddziaływują, charakteryzują się odmiennym
stopniem nowoczesności, technologiami produkcji. Do pierwszej grupy działalności zalicza się:
produkcję wyrobów tartacznych, produkcję wyrobów z drewna, produkcję arkuszy fornirowych i płyt
na bazie drewna, produkcję gotowych parkietów podłogowych, produkcję opakowań drewnianych,
produkcję masy włóknistej, papieru i tektury, produkcję wyrobów stolarskich i ciesielskich dla
budownictwa (przemysł stolarki budowlanej), a do drugiej grupy działalności zalicza się produkcję
mebli biurowych, sklepowych, kuchennych oraz produkcję pozostałych mebli.
Celem opracowania jest przeanalizowanie aktualnych i nowych trendów rozwojowych
w technologii produkcji wyrobów i materiałów drzewnych, produktów meblarskich w przemyśle
drzewno-meblarskim w województwie zachodniopomorskim, Europie i na świecie. Zakres pracy
obejmuje analizę stanu obecnego w stosowaniu procesów technologicznych w produkcji oraz
perspektywy rozwoju technologii w aspekcie jej innowacyjności w branży drzewno-meblarskiej.
Dodatkowo
w
analizie
przedstawiono
identyfikację
ofert
zachodniopomorskich
podmiotów
gospodarczych funkcjonujących w branży drzewno-meblarskiej, a także czynniki determinujące rozwój
branży poprzez transfer technologii ze sfery nauki do sfery biznesu.
W zakresie przeprowadzania analiz rynkowych nowych technologii posłużono się dostępnymi
branżowymi materiałami naukowymi i dydaktycznymi.
3
1. Ogólna
analiza
potencjału
zachodniopomorskim
gospodarczego
w
województwie
Województwo zachodniopomorskie położone jest w północno-zachodniej części Polski
i zajmuje powierzchnię 22,9 tys. km2 co oznacza, że obszar województwa zajmuje 7,3% powierzchni
kraju. Pod względem wielkości jest piątym województwem w kraju. Największy obszar zajmuje
województwo mazowieckie (11% obszaru Polski), najmniej województwo opolskie (3%). Lokalizacja
województwa na południowo-zachodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego stanowi kluczową rolę jako
determinant rozwoju potencjału społeczno-gospodarczego. Łączna długość granic województwa
wynosi 873,9 km, w tym zachodnia granica państwowa z Niemcami wynosi 188,9 km, granica morska
na północy wynosi 188,9 km, a południowa z województwami wielkopolskim – 197,4 km i lubuskim –
216,9 km oraz granica wschodnia z województwem pomorskim – 190,9 km.
Do atutów województwa należą:
dobrze rozwinięta sieć drogowa i połączenie autostradowe z Europą Zachodnią,
dostępność dla żeglugi śródlądowej w kierunku Dolnego Śląska i Berlina,
dobre połączenia promowe ze Skandynawią,
szybko rozwijający się sektor prywatny, w tym sektor usług,
dynamiczny rozwój instytucji obsługujących biznes,
stosunkowo dobrze rozwinięte szkolnictwo wyższe oraz baza naukowa.
Stolicą województwa jest miasto Szczecin – główny ośrodek administracyjny, gospodarczy,
naukowy i kulturalny regionu, liczący 406,3 tys. mieszkańców (planowany Szczeciński Obszar
Metropolitarny blisko 670 tys. osób). Szczecin jest jednym z największych miast w Polsce (trzecie
miejsce pod względem zajmowanej powierzchni i siódme pod względem liczby ludności). Tu krzyżują
się szlaki wszystkich rodzajów transportu: drogowy, kolejowy, lotniczy i żeglugowy. W Szczecinie
ponad 66% stanowią osoby w wieku produkcyjnym, w tym blisko 70 tys. osób młodych między 20 a
29 rokiem życia1.
Głównymi miastami regionu są:
Koszalin – ok. 106,9 tys. mieszkańców, drugi ośrodek miejski, położony na północnym
wschodzie województwie, pełni rolę komplementarnego ośrodka gospodarczego, na terenie miasta
znajduje się obszar objęty Słupską Specjalną Strefą Ekonomiczną, centrum miasta znajduje się
zaledwie 11 km od wybrzeża morskiego.
Stargard Szczeciński - ok. 69,9 tys. mieszkańców, trzeci (pod względem ilości mieszkańców)
ośrodek miejski województwa. Usytuowany jest w tzw. bramie wjazdowej do zespołu wielkomiejskoportowego Szczecina. Spełnia funkcje dużego węzła komunikacyjnego. Przecinają się tu ważne drogi
1
http://www.szczecin.eu/invest
4
komunikacyjne i kolejowe. Na terenie miasta znajduje się obszar objęty Pomorską Specjalną Strefą
Ekonomiczną.
Kołobrzeg - ok. 44,8 tys. mieszkańców, miasto położone w północnej części województwa,
największe krajowe uzdrowisko posiadające u ujścia rzeki port handlowy, pasażerski, rybacki
i jachtowy.
Świnoujście - ok 40,8 tys. mieszkańców, jedyne w Polsce miasto położone na trzech dużych
wyspach: Uznam, Wolin, Karsibór oraz na kilkudziesięciu (łącznie 44) małych, niezamieszkanych
wysepkach, port morski, uzdrowisko. Należy do grona najbogatszych miast w Polsce.
Szczecinek - ok. 38,2 tys. mieszkańców, szósty ośrodek miejski województwa, położony na
pograniczu Pojezierza Drawskiego i Pojezierza Szczecineckiego. Na terenie miasta znajduje się obszar
objęty Słupską Specjalną Strefą Ekonomiczną.
Województwo zachodniopomorskie zamieszkuje ok. 1,7 mln ludności (stan na dzień
31.12.2009r.) i skupia 4,44% populacji całego kraju oraz zajmuje 11 miejsce pod względem liczby
mieszkańców. Region zachodniopomorski jest jednym z najsłabiej zaludnionych obszarów Polski, gdzie
średnia gęstość zaludnienia wynosi 74 os./km2, co klasyfikuje województwo na 13 miejscu na tle
Polski (średnia krajowa wynosi 122 os./km2). Obecnie istniejącym problemem demograficznym
województwa jest poziom zaludnienia przestrzennego, który od kilku lat stale maleje oraz malejący
przyrost naturalny. Nakłada się na to zagrożenie migracji ludności wiejskiej do miast w poszukiwaniu
lepszych warunków zatrudnienia i osobistego rozwoju. Region zaliczany jest do najbardziej
zurbanizowanych polskich województw. Przewagę ma ty trend przemieszczania się ludności do dużych
miast.
Podstawę rozwoju potencjału gospodarczego województwa zachodniopomorskiego stanowią
gospodarka morska, przetwórstwo przemysłowe, które opiera się na energetyce, przemyśle
chemicznym,
stoczniowym,
drzewno-meblarskim,
budownictwie,
przemyśle
rolno-spożywczym
i turystyce. Dotychczas główne skupiska zakładów przemysłowych swoją siedzibę miały w większych
miastach województwa, natomiast w miarę rozwoju stref ekonomicznych i przemysłowych
następowało rozproszenie produkcji i lokowanie w mniejszych ośrodkach miejskich i gminnych.
Struktura podmiotów według liczby pracujących na końcu 2010 r. przedstawiała się
następująco2:
2
96% mikroprzedsiębiorstwa,
3% małe przedsiębiorstwa,
0,6% średnie przedsiębiorstwa,
0,4% duże przedsiębiorstwa.
Uwarunkowania Inwestycyjne Województwa Zachodniopomorskiego
5
W województwie zachodniopomorskim wytwarzane jest ok. 4,5% PKB, skupia ok. 3,4%
krajowego zatrudnienia oraz dostarcza ok. 3,1% ogólnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu.
W przeliczeniu na 1 mieszkańca PKB w województwie wyniosło 27 708 zł, w porównaniu do 30 873 zł
na 1 mieszkańca w całym kraju, co stanowi 89,7%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto
w województwie zachodniopomorskim wynosi 2 942 zł, co stanowi 89,4% wartości krajowej
przeciętnego wynagrodzenia. W obrębie województwa widać znaczne zróżnicowanie społeczne
i gospodarcze między częścią zachodnią i wschodnią, z tendencją do wyrównywania dysproporcji.
Liczba ludności 1 693,3 tys. osób stanowi 4,4% ogółu ludności w Polsce (stan na 31 marzec 2010 r.).
Do sektorów priorytetowych w zakresie eksportu należą przedsiębiorstwa produkcyjne
reprezentujące: przemysł spożywczy (w tym rybołówstwo), drzewno-meblarski, chemiczny, stoczniowy
(w tym produkcja mniejszych jednostek pływających), konstrukcje stalowe / wyroby metalowe,
elektroniczny, tekstylny. W 2009 r. zrealizowano kilka dużych projektów inwestycyjnych, w tym m.in.:
Cargotec Corporation (Finlandia), Cargotec Poland sp.zo.o.,
Specma Hydraulic AB (Szwecja),
RewAir Holding A/S (Dania),
DUNSTER Polska Sp. zo.o.
Województwo zachodniopomorskie zajmuje 6 miejsce w rankingu „Atrakcyjności Inwestycyjnej
Województw i Podregionów Polski” (dane za rok 2009) przygotowanym przez Instytut Badan nad
Gospodarką Rynkową, i jest to awans o 2 miejsca w porównaniu do poprzednich lat.
Największymi pracodawcami w regionie są3: Zakłady Chemiczne Police S.A. (Police),
zatrudnienie 3 203, Swedwood Poland Sp. z o.o. (Goleniów), zatrudnienie 2 500, Zespół Elektrowni
Dolna Odra S.A. (Gryfino), zatrudnienie 2 454, Polska Żegluga Morska, (Szczecin), zatrudnienie 2 418,
Netto Sp. z o.o. (Kobylanka), zatrudnienie 2 345*, Polferries Polska Żegluga Bałtycka S.A. (Kołobrzeg),
zatrudnienie 2 000*, Barlinek Inwestycje Sp. z o.o., (Barlinek), zatrudnienie 1 428, KPPD S.A.
(Szczecinek), zatrudnienie 1 314*, Komfort Sp. z o.o. (Szczecin), zatrudnienie 1 197*, Stocznia
Remontowa Gryfia S.A. (Szczecin), zatrudnienie 1 000, Espersen Polska Sp. zo.o. (Koszalin),
zatrudnienie 800, Dajar Sp. z o.o. (Koszalin), zatrudnienie 668, Kronospan Szczecinek Sp. z o.o.
(Szczecinek), zatrudnienie 600, Energopol Szczecin S.A. (Szczecin), zatrudnienie 450, Drobimex
Sp. z o.o., (Szczecin), zatrudnienie 400 – liczby z* oznaczają zatrudnienie we wszystkich oddziałach
firmy w Polsce.
Na Pomorzu Zachodnim działają 4 Specjalne Strefy Ekonomiczne:
Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna - usytuowana na terenie województw
wielkopolskiego, lubuskiego i zachodniopomorskiego. Zajmuje powierzchnię ponad 1 258 ha.
Spółką zarządzającą jest Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. z siedzibą
3
Uwarunkowania Inwestycyjne Województwa Zachodniopomorskiego
6
w Kostrzynie nad Odrą. Strefa składa się z 25 podstref, z których Police, Goleniów, Gryfino
i Karlino zajmują ponad 204 ha w województwie zachodniopomorskim.
Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna - ulokowana jest na terenie województw: pomorskiego,
zachodniopomorskiego oraz wielkopolskiego i zajmuje łączną powierzchnię ponad 400 ha.
Zarządzającym strefą jest Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. z siedzibą
w Słupsku. SSSE składa się z 8 podstref inwestycyjnych położonych w regionie
środkowopomorskim, z których 3 podstrefy: Koszalin, Szczecinek i Wałcz zajmują ponad
200 ha województwa zachodniopomorskiego.
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna - znajduje się jest na terenie województw
pomorskiego, kujawsko-pomorskiego i zachodniopomorskiego. Zajmuje powierzchnię ponad
1 220 ha. Zarządzającym strefą jest Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o.
z siedzibą w Sopocie. PSSE składa się z 15 podstref, z których podstrefa Stargard Szczeciński
zajmuje 170 ha województwa zachodniopomorskiego.
Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO PARK Mielec znajduje się na terenie województw:
podkarpackiego,
małopolskiego,
lubelskiego
oraz
zachodniopomorskiego.
Zajmuje
powierzchnię: 1 135 ha. Zarządzającym strefą jest Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Oddział
w Mielcu. SSE EURO PARK Mielec składa się z 22 podstref, z czego podstrefa Szczecin zajmuje
73 ha.
W
województwie
zachodniopomorskim
funkcjonuje
6
parków
przemysłowych
i technologicznych:
Goleniowski Park Przemysłowy (GPP) - w pełni uzbrojony technicznie teren o pow. 400 ha,
przeznaczony pod obiekty produkcyjne i usługi przemysłowe. Na terenie parku działa
Specjalna Strefa Ekonomiczna, będąca podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej.
Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Spółka z o. o. - utworzony został w 2000 r. i jest
w 100% własnością Gminy Miasto Szczecin. Zgodnie ze statutem jest organizacją non-profit.
Misją SPNT jest osiągnięcie wzrostu produkcji w regionie opartej na nowych, innowacyjnych
technologiach oraz wzrost zatrudnienia w regionie. Stymuluje i zarządza przepływem wiedzy
i
technologii
pomiędzy
szkołami
wyższymi,
jednostkami
badawczo-rozwojowymi,
przedsiębiorstwami i rynkami. Obecnie prowadzi przygotowania do realizacji projektu
inwestycyjnego p. n. Park „Pomerania” . Głównym zadaniem Parku będzie skupienie na
jednym terenie ośrodków badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorstw zainteresowanych
inwestowaniem w innowacyjne produkty i usługi. Realizacja inwestycji została podzielona na
etapy i obejmuje lata 2009-2020.
Park
Naukowo-Technologiczny
Politechniki
Koszalińskiej
jest
wewnętrzną
jednostką
Politechniki Koszalińskiej. Głównym celem działalności jest zwiększenie efektywności
7
wykorzystania wyników badań naukowych dla potrzeb gospodarki. Działalność merytoryczną
parku realizują jednostki: Centrum Transferu Wiedzy, Centrum Transferu Technologii,
Akademicki
Inkubator
Przedsiębiorczości.
Powierzchnię
parku
stanowią
biura
do
wynajęcia/dzierżawy o powierzchni 300 m.
Policki Park Przemysłowy Infrapark Police (PPP) - składa się z 16 obszarów inwestycyjnych
o łącznej powierzchni ok. 150 ha. W parku z racji bezpośredniej bliskości kombinatu Zakłady
Chemiczne „Police” SA lokują się głównie inwestorzy branży chemicznej. Obecnie na terenie
parku działa 6 inwestorów z branży chemicznej, stalowej i drzewnej. Istnieje możliwość
korzystania z portu barkowego oraz portu morskiego.
Park Przemysłowy Nowoczesnych Technologii w Stargardzie Szczecińskim - znajduje się
w fazie wstępnego rozwoju. Obecnie 50 ha parku objęte jest statusem SSE przez Pomorską
Specjalną Strefę Ekonomiczną, możliwe jest rozszerzenie granic SSE.
Stargardzki Park Przemysłowy - to obszar inwestycyjny o powierzchni ponad 150 ha,
utworzony w 2004 r. Park zarządzany jest przez Stargardzką Agencję Rozwoju Lokalnego
Sp. z o.o., utworzoną przez miasto Stargard Szczeciński oraz Agencję Rozwoju Przemysłu
w Warszawie.
Polska Fundacja Przedsiębiorczości oferująca pożyczki dla przedsiębiorstw, szkolenia
i doradztwo, inwestycje kapitałowe i poręczenia kredytowe w ramach programów: Regionalne
i Subregionalne Fundusze Pożyczkowe, Program Pożyczek Bezpośrednich PFP, Kanadyjski
Program Pożyczkowy, Program Poręczeń Kredytowych, Program Szkoleniowo-Doradczy.
Polska Fundacja Przedsiębiorczości utworzyła również Fundusz Innowacyjno-Inwestycyjny
„Pomeranus II” sp. z o.o., którego głównym celem jest dostarczanie kapitału na inwestycje
mikro, małym i średnim przedsiębiorcom mającym potencjał szybkiego wzrostu. Inwestycje
Funduszu koncentrują się na wdrażaniu nowych technologii oraz wdrażaniu przemysłowych
patentów i wzorów użytkowych w produkcji i w usługach.
Centrum Rozwoju Biznesu (CRB) Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu. Misją CRB jest
rozwijanie potencjału organizacji i ludzi w celu poprawy ich konkurencyjności, sprawności
działania i umiejętności adaptacji do zmieniających się warunków gospodarczych. CRB już od
kilkunastu lat ma swój udział w kreowaniu rzeczywistości gospodarczej, uczestnicząc w wielu
regionalnych i krajowych inicjatywach, tworząc szerokie forum wymiany wiedzy, opinii
i poglądów. Można tu wymienić uczestnictwo w Krajowym Systemie Usług dla MSP,
współudział w tworzeniu Fundacji na Rzecz Rozwoju Pomorza Zachodniego, współpracę ze
Szczecińskim Związkiem Pracodawców czy szczecińskim Business Clubem.
Akademicki
Inkubator
Przedsiębiorczości
US.
Celem
Akademickiego
Inkubatora
Przedsiębiorczości jest tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi małych
i średnich przedsiębiorstw. Oferta Inkubatora skierowana jest do osób o dużym potencjale
wiedzy, kreatywności i innowacji, który odpowiednio zagospodarowany może stać się
8
w przyszłości dominującym czynnikiem, wpływającym na rozwój gospodarczy regionu.
Inkubator świadczy usługi dla studentów i absolwentów w zakresie: wsparcia założycielskiego,
wsparcia infrastrukturalnego działalności gospodarczej, wsparcia technologicznego oraz
wsparcia biznesowego.
Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina sp. z o.o. udzielający poręczeń
kredytowych. Pozwala to na skupienie instrumentów wspierających przedsiębiorczość
w jednym miejscu i wpływa na ich dostępność dla społeczności lokalnej. W siedzibie FWRGMS
działa, utworzony w 2004 r., Szczeciński Fundusz Pożyczkowy sp. z o.o. udzielający pożyczek
(o uproszczonej procedurze i korzystnym oprocentowaniu), będącym w początkowej fazie
rozwoju, małym firmom, które nie mogą liczyć na finansowanie swojej działalności przy
wsparciu sektora bankowego ze względu na brak historii finansowej, mały wkład własny
w finansowanie przedsięwzięcia czy podwyższone ryzyko finansowania działalności.
Zachodniopomorski
Regionalny
Fundusz
Poręczeń
Kredytowych
sp.
z
o.o.,
którego
założycielem jest Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego. Jego głównym celem jest
ułatwianie przedsiębiorcom oraz osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą dostępu
do zewnętrznego finansowania kredytów bankowych oraz pożyczek na prowadzenie
działalności
mającym
gospodarczej.
swoją
siedzibę
Fundusz
i/lub
poręcza
zobowiązania
prowadzących
działalność
finansowe
na
przedsiębiorcom
terenie
województwa
zachodniopomorskiego, którzy mają wprawdzie zdolność kredytową, nie mają natomiast
wymaganych przez instytucję finansową zabezpieczeń.
Otoczenie
Województwo zachodniopomorskie prowadzi współpracę regionalną z miastami i regionami
w Europie oraz Azji. Prowadzona jest ona na podstawie porozumień i umów o współpracy oraz listów
intencyjnych. Obejmuje współpracę m.in. w zakresie: gospodarki, rozwoju regionalnego, rolnictwa,
nauki i oświaty, badań, kultury a także wiele innych. Aktualnie województwo zachodniopomorskie ma
podpisanych 14 porozumień o współpracy z: Krajem Związkowym Brandenburgia (Niemcy), Krajem
Związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie (Niemcy), Krajem Związkowym Bawaria (Niemcy),
Miastem Berlin (Niemcy), Obwodem Kaliningradzkim (Rosja), Obwodem Mikołajowskim (Ukraina),
Departamentem Loary Atlantyckiej (Francja), Departamentem Gironde (Francja), Regionem Skania
(Szwecja),Prowincja Overijssel (Holandia), Region Apulia (Włochy), Starostwo miasta Niemenczyn
(Litwa), Prowincją Ourensee (Hiszpania) oraz Prowincją Guandong (Chiny).
Ułatwienia dla przedsiębiorców
Na
terenie
województwa
zachodniopomorskiego
preferencyjne
warunki
prowadzenia
działalności gospodarczej występują m.in. w Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Ponadto
funkcjonuje wiele instytucji mających na celu wspieranie przedsiębiorców, m.in.:
9
Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych,
Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.,
Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A,
Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina,
Szczeciński Fundusz Pożyczkowy,
Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości,
Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych w Białogardzie,
Fundacja Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości w Koszalinie.
Rodzaje i wielkość nakładu funduszy UE
Na finansowanie Regionalnego Programu Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na
lata 2007 - 2013 przeznaczono z: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wsparcie
w wysokości 835 437 299 EUR, z krajowych środków publicznych w wysokości 147 430 118 EUR
i z innych źródeł finansowania w wysokości 240 049 397 EUR.
Wykorzystanie funduszy unijnych w województwie zachodniopomorskim plasuje je poniżej
średniej krajowej. Zgodnie z danymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z dnia 4 marca 2011r.
w województwie zostały podpisane umowy o dofinansowanie na 69,2% środków pozostających
w dyspozycji województwa, podczas gdy analogiczna wartość dla całego kraju kształtowała się w tym
okresie na poziomie 73,1%.
Perspektywy rozwoju
Kierunki rozwoju województwa zachodniopomorskiego zostały określone w Strategii Rozwoju
Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020. Zgodnie z tym dokumentem do celów
strategicznych Województwa należą:
wzrost innowacyjności i efektywności gospodarowania,
wzmocnienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu,
zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu,
zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych oraz racjonalna gospodarka zasobami,
budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczności,
wzrost tożsamości i spójności społecznej regionu.
Podstawą dla rozwoju regionu przez wspieranie innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki,
jest dokument: Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 20112020. Strategia określa trzy kluczowe wyzwania, którym powinno się sprostać na drodze do rozwoju
innowacyjnej gospodarki. Są nimi:
10
świadomość i kompetencje innowacyjne,
endogeniczny potencjał na rzecz specjalizacji regionalnej,
regionalny system na rzecz tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji,
programy wieloletnie.
Podstawą do kształtowania rzeczywistości społeczno-gospodarczej przy zachowaniu zasad
zrównoważonego rozwoju jest Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa Zachodniopomorskiego
na lata 2007- 2013, który umożliwia władzom samorządowym świadome kształtowanie polityki
przestrzennej, planowanie strategiczne oraz dostosowanie działań do warunków wynikających ze
zróżnicowanych cech przestrzeni województwa zachodniopomorskiego.
Rzeczywistość gospodarcza
W ostatnich latach obserwuje się likwidację lub przeprowadzkę do innych miast dużych
przedsiębiorstw z regionu, co negatywnie wpływa na perspektywy rozwoju województwa. Koronnym
przykładem jest likwidacja Stoczni Szczecińskiej Nowa w 2009 roku, która zatrudniała ok. 4500
pracowników i współpracowała z wieloma mniejszymi firmami w regionie. W roku 2003
w województwie Zachodniopomorskim swoją siedzibę miało 50 z 2000 największych polskich
przedsiębiorstw. Liczba ta zmalała do 39 w roku 2008. W samym Szczecinie liczba ta zmalała z 26
w 2003 r. do 16 w 2008 r4. Wśród tych firm tylko 5 w województwie Zachodniopomorskim
(3 w Szczecinie) można zaliczyć do firm wysokiej techniki (na podstawie symboli statystycznych
według PKD) charakteryzujących się wysoką innowacyjnością. Najwyżej sklasyfikowaną firmą z branży
IT z województwa jest Vobis SA, znajdujący się obecnie na 240 miejscu wg rankingu Polityki
500 największych polskich firm5.
Województwo zachodniopomorskie posiada najbardziej rozdrobnioną strukturę wielkości
przedsiębiorstw w Polsce. Ilość mikroprzedsiębiorstw na 1000 mieszkańców stanowi 129% średniej
krajowej. Koncentracja małych (ogółem 6 912 podmiotów w 2010 r.) i średnich przedsiębiorstw
(1 358 podmiotów w 2010 r.) nie odbiega znacząco od średniej krajowej. Znacząco niższy niż w innych
regionach jest natomiast udział firm dużych, których w 2010 r. było 162 (80% średniej koncentracji
krajowej). Co więcej, ich liczba od 2004 roku spadła aż o 10%, podczas gdy w Polsce spadek ten
wyniósł 1,5%6.
Na 350 spółek notowanych na rynku podstawowym Giełdy Papierów Wartościowych
w Warszawie zaledwie dwie mają siedzibę w województwie zachodniopomorskim – Zakłady Chemiczne
Police S.A. oraz Koszalińskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego S.A. w Szczecinku. W wyniku
zmian własnościowych, konsolidacji i przejęć a szczególnie przenoszenia lub likwidacji central stolica
województwa traci swój ponadregionalny charakter. Szczecin przestał być siedzibą m.in. dla
4
Obliczono na postawie Lista 2000 – polskie przedsiębiorstwa, Rzeczpospolita z 12.10.2004 i 12.11.2009
http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show/region:16
6
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010. Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego.
5
11
Pomorskiego Banku Kredytowego. Województwo zachodniopomorskie pomija się przy lokowaniu
(ustanawianiu) central o znaczeniu krajowym lub ponad wojewódzkim – przykładem może być
włączenie Zespołu Elektrowni Dolna Odra do nowo powstałej grupy energetycznej PGE. W północnozachodniej Polsce Szczecin na rzecz Poznania traci centrale lub regionalne dyrekcje firm
infrastrukturalnych i energetycznych w tym m.in.: Enea, Wielkopolska Spółka Gazownictwa, regionalne
dyrekcje Orlenu i spółek kolejowych.
W roku 2000 Szczecin był jednym z najlepiej rozwijających się miast w Polsce. Liczba firm
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców była największa wśród miast wojewódzkich, więcej rejestrowano
ich tylko w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto
w stolicy regionu w roku 2002 wynosiło 2 282 zł i było niewiele niższe niż we Wrocławiu. Pozycji
miasta i regionu sprzyjała dobra sytuacja Stoczni Szczecińskiej, zaawansowanego technologicznie
czołowego producenta statków na świecie.
Przełom lat 2002-2003 to okres wyhamowania koniunktury stoczniowej, któremu towarzyszyła
zapaść bądź likwidacja innych zakładów pracy. Analiza danych związanych z PKB pokazuje, że
w ostatnich 10 latach rola gospodarcza województwa zachodniopomorskiego, w porównaniu z innymi
regionami polskimi i UE, uległa znaczącemu obniżeniu. Można je oszacować na poziomie 10%,
natomiast największy spadek miał miejsce w Szczecinie, gdzie sięgnął ok. 30%.
Pomimo faktu, że produkt krajowy brutto województwa zachodniopomorskiego w latach 19992008 systematycznie rósł, zmniejszał się jednak jego udział w krajowym PKB. W roku 1996 przy
potencjale ludnościowym województwa wynoszącym 4,44% mieszkańców Polski, produkt krajowy
brutto gmin tworzących obecne województwo zachodniopomorskie stanowił 4,60% krajowego PKB.
W 2000 roku udział województwa w krajowym PKB wynosił 4,51%, by w 2007 osiągnąć poziom
3,99%, mimo że w analogicznym okresie wzrósł z poziomu 33 599 milionów do 46 904 milionów
złotych. Jeszcze w 2000 roku PKB na mieszkańca zachodniopomorskiego stanowił 101,7% krajowego
PKB schodząc w 2007 roku do poziomu 89,8%.
Udział poszczególnych branż w ogóle przychodów
Branżą, która w 20077 roku miała największy udział procentowy w ogóle przychodów ze
sprzedaży w województwie zachodniopomorskim, była branża spożywcza, traktowana łącznie jako
usługi i przetwórstwo. W tej samej branży zarejestrowano także najwyższy poziom zatrudnienia.
Sektor budownictwa, który w tym samym czasie przeżywał rozkwit, osiągał przychody niższe od
branży spożywczej o 5 punktów procentowych, ale charakteryzował się przy tym zatrudnieniem
zaledwie o 2 punkty procentowe niższym. Można założyć, że najbardziej produktywną branżą była
branża chemiczna, z jednym z największych przychodów w województwie i relatywnie niskim
zatrudnieniem. Wysoki poziom przychodów tłumaczyć można ówczesną stabilną sytuacją Zakładów
Chemicznych Police.
7
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010. Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego.
12
Wykres 1. Porównanie udziału branż w przychodach i zatrudnieniu w województwie
Zachodniopomorskim w roku 2007.
Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010. Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego. Grupy kierunków kształcenia zgodne z Międzynarodową Standardową Klasyfikacją
Kształcenia ISCED'97
Pozostałe wydzielone branże plasowały się poniżej poziomu 10% udziału w przychodach ze
sprzedaży i 8% w ogóle zatrudnienia. Najniższym zatrudnieniem, jak i przychodami wykazały się
branża energetyczna i poligraficzna. Mimo, iż województwo ma najwyższy wskaźnik obłożenia
turystycznego w Polsce, przychody ze sprzedaży przy średnim dla pozostałych branż zatrudnieniem nie
są imponujące. Również branża IT nie imponuje wynikami na poziomie 2% zatrudnienia i przychodów
ze sprzedaży.
Warto zauważyć duży potencjał Szczecina na tle regionu i kraju w działalności profesjonalnej,
naukowej i technicznej. Ponad 10% podmiotów zarejestrowanych w Szczecinie prowadzi właśnie taką
zaawansowaną działalność.
13
Wykres 2. Podmioty w Szczecinie według wybranych sekcji 31.12.2009r.
Źródło: Szczecin w liczbach 2010, Szczecin, Urząd Statystyczny w Szczecinie.
Potencjał regionu
Województwo zachodniopomorskie to obszar o ogromnych perspektywach, istotny dla
gospodarki kraju. Położenie geograficzne daje doskonałe warunki do turystyki i rekreacji. W regionie
znajduje się wiele atrakcyjnych miejscowości wypoczynkowych, bogata jest oferta uzdrowiskowa.
Liczne i silne wiatry umożliwiają pozyskiwanie energii przy pomocy turbin wiatrowych, podejmowane
są także działania na rzecz eksploatacji innych odnawialnych źródeł energii. Rolnictwo w regionie
charakteryzuje duża powierzchnia gospodarstw oraz niski, korzystny odsetek zatrudnionych. Wzrost
wartości produkcji w tym sektorze w latach 2003-2006 wynosił 20%, podczas gdy w porównywalnym
okresie
w
Polsce
odnotowano
wzrost o
11%. Pod względem zarejestrowanych
firm na
1 tys. mieszkańców województwo zajmuje 1. miejsce w kraju ze wskaźnikiem wynoszącym 124,6 przy
średniej krajowej
96,7,
skupia
ono
5,7% przedsiębiorstw
w Polsce ogółem. Dostęp do
szerokopasmowego Internetu posiada 55 % firm, co jest drugim wynikiem w kraju.
Na województwo zachodniopomorskie przypada 80% potencjału ilościowego i prawie 90%
tonażowego morskiej floty transportowej Polski, prawie 40% ruchu pasażerskiego w portach morskich,
47% przeładunków towarowych. 18,7% ogółu miejsc noclegowych oraz 17,4% ogółu noclegów
w kraju (w roku 2007). Z lasów regionu pozyskano niemal 11% krajowego pozyskania. Udziałem
województwa w roku 2007 było 3,8% krajowego zatrudnienia w przemyśle, 3,1% krajowej wartości
produkcji przemysłowej, 3,6% sprzedaży detalicznej, 4,6% sprzedaży budowlano-montażowej kraju.
Nadwyżka w produkcji energii wyniosła 2 628,7 GWh. Moc uzyskiwana z zachodniopomorskich farm
wiatrowych stanowiła aż 38,4% energii uzyskiwanej z wiatru w Polsce.
Przy
tych
wszystkich
osiągnięciach
i
potencjale
przestarzała
struktura
gospodarki
województwa sprawia, że na przestrzeni lat 2004-2007 jego udział w ogólnopolskich nakładach na
badania i rozwój spadł z 4,1% do 1,7%. Nakłady na działalność innowacyjna w przedsiębiorstwach
przemysłowych w roku 2006 wyniosły 303,9 mln zł. Stanowiło to 1,8% ogółu nakładów w kraju.
14
2. Aktualne trendy technologiczne w branży drzewno-meblarskiej na
rynku polskim, europejskim i światowym
Przemysł drzewny i meblarski w Unii Europejskiej zalicza się do grupy największych
i najważniejszych gałęzi przemysłu. Jego udział w ogólnej produkcji tamtejszego przemysłu
przetwórczego waha się w granicach 2-4% (zależnie od kraju). Tworzy on do 2% PKB i ma 2-2,2%
udział w ogólnym zatrudnieniu. Na obszarze UE funkcjonuje 8,5 tys. firm meblarskich zatrudniających
ponad 20 osób. Pracuje w nich łącznie 500 tys. pracowników, z czego blisko 70% przypada na 2 kraje:
Niemcy i Włochy. Połowa ocenianej na 160 mld euro światowej produkcji mebli pochodzi z krajów
członkowskich Unii Europejskiej. Cechą charakterystyczną tego sektora jest znaczący udział eksportu
w produkcji. Ocenia się że ponad 15% wytwarzanych w tym ugrupowaniu mebli przeznacza się na
eksport poza obszar UE. Natomiast przemysł drzewny jest bardzo ważny dla krajów UE, gdyż daje on
zatrudnienie 3 mln osób w ponad 330 tys. firm. Firmy branży drzewnej wytwarzają dochód
w wysokości 123 mld euro, co stanowi 8% dochodu generowanego przez przemysł.8
Zdecydowanie najbardziej pojemnym rynkiem w Unii Europejskiej jest rynek niemiecki. Niemcy
najwięcej wydają na zakup mebli w przeliczeniu na jednego mieszkańca: ponad 1,5 razy więcej niż
wynosi średnia unijna oraz 3,5 razy więcej niż w Portugalii, tzn. kraju, w którym statystyczny
mieszkaniec wydaje najmniej na kupno mebli w całej Unii. Wielkość niemieckiego rynku mebli szacuje
się w cenach detalicznych na 34,5 mld euro rocznie. W tym kraju istnieje ponad 15 tys. placówek
handlowych oferujących meble na łącznej powierzchni 21 mln m2. Zatrudniają one łącznie 110 tys.
osób. Najważniejszymi podmiotami działającymi na niemieckim rynku mebli są grupy handlowe „One”
i ich filie mają sięgający 60% udział w krajowej sprzedaży mebli. Z tymi grupami współpracuje
zdecydowana większość detalistów (ok. 90%) oraz wielu producentów. Ocenia się, że 20 największych
grup i sieci handlowych kontroluje połowę niemieckiego rynku mebli. Jednym z najdynamiczniej
rozwijających się segmentów niemieckiego rynku mebli jest rynek mebli biurowych. W ostatnich latach
był on stosunkowo mało podatny na pogorszenie koniunktury gospodarczej w tym kraju. Roczne
obroty na nim sięgają 3 mld euro, z czego połowa przypada na meble biurowe wykonane z drewna,
ok. 20% - na meble metalowe, nieco ponad 10% - na fotele obrotowe oraz 20% - na pozostałe meble
biurowe. Niemcy, wraz z Austrią, tworzą ponad 30% unijnego popytu na meble biurowe. Szacuje się,
że blisko 40% kosztów zakupów mebli biurowych stanowią biurka, 33% - krzesła i fotele, 20% - szafy
i resztę - inne rodzaje mebli.9
W Wielkiej Brytanii cechą charakterystyczną rynku mebli jest istnienie silnie rozwiniętego
systemu niewyspecjalizowanych sieci sprzedaży. Mają one 35% udział w brytyjskim rynku mebli.
Do tej grupy placówek zaliczają się m.in. wielobranżowe magazyny towarowe i oddziały typu „zrób to
sam”.
8
Analiza rynku europejskiego branży drzewno-meblarskiej na podstawie artykułu pn. „Meble na rynkach UE”,
który znajduje się na stronie internetowej Polskiej Izby Gospodarczej Importerów, Eksporterów i Kooperacji pod
adresem: www.pcc.org.pl/index.php/pl/art?id=102
9
www.pcc.org.pl/index.php/pl/art?id=102
15
Na hiszpański rynek mebli składa się 13,5 tys. placówek, z czego przygniatająca większość to
sklepy niewielkie, o powierzchni nie przekraczającej 250 m2. Ponad 80% sprzedaży mebli odbywa się
w tym kraju za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów detalicznych. W Belgii wartość
detalicznego handlu meblami ocenia się na 2,6 mld euro. Podobnie jak w Holandii dominującą pozycję
na rynku zajmują detaliści afiliowani, lub nie, przy wielkich grupach handlowych. W tym ostatnim kraju
wartość rocznej sprzedaży mebli wynosi 3,8 mld euro. Największy udział (prawie 40%) mają w niej
komplety wypoczynkowe, kanapy i fotele, a następnie meble sypialniane (28%), szafy (16%) oraz
meble do jadalni (10%). W zaspokajaniu popytu na meble na rynku holenderskim znaczącą rolę
odgrywa import. Jego wartość wynosi ok. 1,7 mld euro rocznie. W systemie dystrybucji aż 70% udział
mają wyspecjalizowane magazyny meblowe. W Austrii wartość rynku mebli również szacuje się na
ok. 3,8 mld euro. W ostatnim czasie przeszedł on proces intensywnej koncentracji. W Austrii najwięcej
sprzedaje się nowoczesnych mebli mieszkaniowych (56% całości), a następnie: mebli rustykalnych
(28%), stylowych (7%) oraz antyków (4%). Zdecydowanie też preferowane są meble z litego drewna
(66% sprzedaży).10
Przemysł drzewno-meblarski w Polsce ma wieloletnie tradycje. W ostatnich latach przeżywa
okres szybkiego rozwoju. Przemysł ten uważany jest za jedną z ważniejszych sił napędowych polskiej
gospodarki i eksportu. Dzięki temu Polska należy do ścisłego grona liderów produkcji wyrobów
drzewnych i mebli. Na tle europejskiego i światowego handlu polska branża drzewno-meblarska
zajmuje czołowe miejsce. Polska jest trzecim głównym dostawcą mebli na rynek europejski, czwartym
eksporterem mebli na świecie. Pod względem salda handlowego w obrotach międzynarodowych
polska branża drzewno-meblarska ustępuje tylko branży chińskiej i włoskiej.
Wykres 3. Dostawcy mebli wewnątrz UE w 2006r. [w mln euro]
Źródło: http://www.meble.org.pl
10
www.pcc.org.pl/index.php/pl/art?id=102
16
Wykres 4. 20 największych eksporterów na świecie.
Wykres 5. Saldo w obrotach międzynarodowych meblami.
Przemysł meblarski reprezentuje znaczący odsetek PKB i globalnej wartości produkcji.
Zatrudnia ponad 100 tys. osób, daje wielkie i ciągle rosnące wpływy eksportowe oraz lokuje Polskę
w czołówce światowych producentów. Udział tego sektora gospodarki w polskim PKB stanowi ponad
200% średniej dla Unii Europejskiej. Blisko 80% produkcji sektora meblowego w naszym kraju trafia
przede wszystkim na eksport.
Branża meblarska w Polsce od wielu lat odznacza się bardzo wysoką dynamiką produkcji,
znacznie większą od średniej w przemyśle. Niestety ten pozytywny trend uległ zdecydowanemu
17
spowolnieniu w latach 2000-2001 oraz po 2008r. z powodu nałożenia się wielu negatywnych
czynników, m.in. kryzysu gospodarczego w Europie i świecie, dekoniunkturę czy nasycenie rynków
zachodnioeuropejskich, słabsza dynamika płac, pogorszenie nastrojów konsumenckich. Produkcja
sprzedana przemysłu drzewnego w ramach produkcji drewna i wyrobów z drewna w 2009r. spadała
o ok. 1,8 mln zł w porównaniu do 2008r. jednakże wzrost sprzedaży zanotowały branża produkcji
papieru o ok. 1,1 mln zł oraz branża produkcji mebli o ok. 1,3 mln zł. Bardzo podobny trend wystąpił
w województwie zachodniopomorskim jako reakcja na ogólnopolską i światową sytuację gospodarczą
(Tabela 1.). Jednak po tych negatywnych wydarzeniach ekonomicznych produkcja sprzedawana
przemysłu meblarskiego i drzewnego ponownie zaczyna odnotowywać dodatnie salda handlowe. Na
2011r. prognozuje się dodatnią dynamikę wzrostu rynku na poziomie 4%, ale większe ożywienie
przewidywane jest w II połowie roku.
Tabela 1. Produkcja sprzedana w sektorze drzewno-meblarskim [w mln zł]
Rodzaj działalności
2008
2009
Polska
Produkcja drewna i wyrobów z drewna**
25472,0
23665,7
Produkcja masy włóknistej oraz papieru***
18959,2
20043,9
Produkcja mebli, pozostała działalność produkcyjna****
26418,8
27723,7
Województwo zachodniopomorskie
Produkcja drewna i wyrobów z drewna**
2695,1
2666,9
Produkcja masy włóknistej oraz papieru***
-*
269,1
Produkcja mebli, pozostała działalność produkcyjna****
-*
123,5
*brak danych
**klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007 Produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny
***klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja papieru i wyrobów z papieru
****klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja mebli
Źródło: Rocznik Statystyczny Przemysłu 2010. Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2010.
Na tle świata i krajów europejskich polski przemysł drzewno-meblarski odznacza się niskim
zużyciem wyrobów drzewnych. Wynika to głównie z niższego poziomu technologicznego polskich
producentów produktów drzewnych i mebli. W naszym kraju najczęściej produkcja produktów
meblowych wykonywana jest w jednym zakładzie (od obróbki surowca do produktu finalnego),
natomiast w krajach zachodnich, w fabryce mebli odbywa się już tylko montaż półproduktów
i półfabrykatów. Dość często korzysta się z usług podwykonawców, co negatywnie przekłada się na
poziom efektywności produkcji polskich mebli w stosunku do europejskich. Jednakże polskie
przedsiębiorstwa branży drzewno-meblarskiej już zaczynają dostrzegać ten problem procesu
technologicznego i zaczynają zdecydowanie inwestować w linie produkcyjne w celu unowocześniania
procesów techniczno-technologicznych produkcji swoich materiałów i produktów. Przemysł meblarski
zużywa znaczne ilości wytwarzanych w Polsce płyt wiórowych, oklein, płyt pilśniowych twardych,
tarcicy oraz wiele innych materiałów drzewnych, a więc kondycja przemysłu meblarskiego determinuje
w dużej mierze możliwości zbytu i rozwój przemysłów z nim współpracujących.
18
Trendy technologiczne w branży drzewno-meblarskiej w ostatnich latach uległy zdecydowanej
zmianie jako odpowiedź na zapotrzebowanie rynku na nowe właściwości materiałów i produktów
drzewnych i meblowych. Głównym czynnikiem determinującym owe zmiany są sposoby oddziaływania
branży na inne gałęzie gospodarki i dziedziny życia. Aktualnie istotnym trendem na rynku materiałów
i wyrobów drzewnych, który jednocześnie przyczynia się do poszukiwania nowych rozwiązań
technologicznych, jest zjawisko substytucji materiałowej, mającej dwojaki charakter. Z jednej strony
dochodzi
do
zastępowania
tradycyjnych
materiałów
i
wyrobów
drzewnych
nowoczesnymi,
uszlachetnionymi produktami z drewna, a z drugiej zaś dochodzi do wymiany materiałów drzewnych
niedrzewnymi np. tworzywami sztucznymi. Najczęściej w takim przypadki występuje tendencja do
wytwarzania materiałów i produktów drzewnych pozwalających na jednoczesne spełnienie wieli
kryteriów funkcjonalnych.
Kolejnym trendem w rozwoju technologii w branży drzewno-meblarskiej, który coraz bardziej
upowszechnia się i coraz częściej jest doceniany przez przedsiębiorstwa branżowe jest technologia
lakierowania, w której wyeliminowane są szkodliwe substancje chemiczne. W przemyśle drzewnym
stosowane są coraz powszechniej materiały o 100% zawartości ciał stałych, bądź takie, w których
rozpuszczalnikiem jest woda. Ideą stosowania lakierów 100% zawierających ciała stałe jest zamiana
całej płynnej masy lakieru w powłokę na elemencie drzewnym. Nie występuje tu lotny rozcieńczalnik,
którego odparowanie mogłoby współinicjować proces wysychania, a utwierdzanie lakieru odbywa się
w wyniku reakcji chemicznej. Lakiery zawierające 100% ciał stałych utwierdzają się w wyniku
krótkotrwałych ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Korzyści stosowania produktów
100% ciał stałych, utwardzanych UV są następujące: brak opłat na rzecz środowiska naturalnego
z tytułu emisji rozcieńczalników, redukcja zagrożenia pożarowego, znacznie przyśpieszony proces
technologiczny,
uzyskanie
lepiej
wypełniającą
powłokę
(100%
masy
lakieru
zamienia
się
w utwardzoną powłokę). Natomiast lakiery wodorozcieńczalne to dyspersje w wodzie spoiwa o dużej
masie cząsteczkowej. Ich utwardzanie odbywa się przez odparowanie wody. Po wyschnięciu utwardza
się je wiązką promieni UV, uzyskując powłokę o lepszej odporności mechanicznej i chemicznej niż
„zwykłych” wodorozcieńczalnych. Lakiery nie stanowią całej technologii wykończenia, ważny jest
sposób ich nakładania. Produkty o 100% zawartości ciał stałych znane są najszerzej w wersji
przeznaczonej do nakładania walcami lakierniczymi. Ostatnio rozwija się również technologia natrysku,
w specjalnych urządzeniach, odmiany tych lakierów. Lakiery wodorozcieńczalne możemy nanosić
praktycznie w każdej dostępnej technologii bez specjalnych ograniczeń. Lecz tylko prawidłowe
skorelowanie parametrów pracy linii lakierniczej z własnościami lakierów na niej stosowanych da
pożądany efekt. Nowa technologia pozwala zastąpić płytę MDF zwykłą płytą wiórową. Najbardziej
wydajnym sposobem nakładania lakieru na element drzewny jest system walców. W przypadku
elementów profilowanych optymalnym rozwiązaniem jest natrysk bądź aplikacja podciśnieniowa
tzw. vacuumatch. Materiały 100% S.C. UV, odpowiednie do stosowania w tych urządzeniach, są
w stanie nieutwardzonym drażniące i szkodliwe dla środowiska (po utwardzeniu natomiast zupełnie
obojętne). Kolejnym etapem technologii jest suszenie, które odbywa się poprzez wydmuchanie przez
19
dysze powietrza, a następnie działanie lamp IR skracając czas schnięcia lakierów wodorozcieńczalnych
do ok. 6-9 min. Klasycznym rozwiązaniem w technice suszenia są suszarnie komorowe. Utwierdzanie
powłoki odbywa się w czasie 5-10 s pod lampami UV. W tym przypadku zastosowanie mają dwa
źródła promieniowania: lampy rtęciowe i galowe. Cała powłoka lakieru musi być przeniknięta
promieniowaniem UV.11
Aktualnie w przemyśle drzewnym i meblowym wykorzystuje się technologie, które głównie
mają na celu zabezpieczenie drewna przed nadmierną wilgocią, zwiększenie odporności na grzyby,
wytrzymałość na działanie czynników zewnętrznych, poprawa właściwości wyrobów drzewnych
i produktów meblarskich. W tym względzie w procesach technologicznych wykorzystuje się głównie
proces termiczny, polimeryzację oraz proces nasączania drewna żywicami. Drewno termiczne to
obecnie najbardziej rozwinięta forma modyfikowania drewna. W Europie istnieją cztery takie procesy,
gdzie w każdej z nich drewno podgrzewane jest w temperaturze 15-2300C. W takiej temperaturze
zmieniają się właściwości chemiczne ścian komórek drewna, dzięki czemu drewno uzyskuje
zwiększoną odporność na grzyby, twardość, trwałość, zminimalizowaną podatność na wchłanianie
wody.
Technologia
ta
przyczynia
się
niewątpliwie
do
podwyższonej
stabilności
drewna,
zminimalizowania wystąpienia zjawiska pęcznienia drewna, poprawy izolacji drewna, uzyskania
jednorodnego kolorytu drewna. W przypadku procesu żywicowania drewna osiągana jest poprawa
jego właściwości poprzez uszlachetnienie go wodorozcieńczalnymi żywicami. Proces ten zmniejsza
pęcznienie drewna od 40 do 70%, poprawia stabilność drewna i odporność na grzyby. Drewna
uzyskane w wyniku tego procesu i wyżej wymienionej technologii nadaje się doskonale na drewno
podłogowe, parkiety, mozaiki oraz meble ogrodowe, konstrukcje drewniane.12
11
www.technologia.meblarstwo.pl/artykul/11962trendy_w_rozwoju_technologii_lakierowania_w_przemysle_drzew
nym
12
J. Kurnikowski, Nowe technologie obróbki drewna [w:] Profesjonalny Parkiet. Fachowe pismo dla branży
parkieciarskiej,
artykuł
znajduje
się
na
stronie
internetowej
wydawnictwa
pod
adresem:
http://terazmedia.nazwa.pl/pparkiet/index.php?option=com_content&task=view&id=83&Itemid=18
20
3. Branżowe przedsiębiorstwa województwa zachodniopomorskiego na tle
wyzwań rynkowych i nowych technologii
W województwie zachodniopomorskim najprężniej rozwijają się przedsiębiorstwa, które
prowadzą działalność gospodarczą w branży chemicznej, spożywczej, elektromaszynowej, drzewnej,
papierniczej i meblarskiej. W obszarze planowanych inwestycji i rozwoju wyżej wymienionych branż
region zachodniopomorski wykazuje najlepsze uwarunkowania względem pozostałych regionów
w Polsce. Terytorialnie firmy funkcjonujące w sektorze drzewno-meblarskim głównie skoncentrowane
są w aglomeracji szczecińskiej, koszalińskiej oraz na południu i południowym wschodzie województwa.
Poniżej zostaną zaprezentowane oferty zachodniopomorskich przedsiębiorstw, które działają
w przemyśle przetwórczym jako producenci drewna, wyrobów z drewna, płyt drewnopochodnych,
papieru i producenci mebli, które w swoich procesach produkcyjnych wykorzystują nowoczesne
technologie
(prezentacja
branżowych
przedsiębiorstw
została
przedstawiona
na
podstawie
powszechnie dostępnych materiałów i informacji).
Kronospan Szczecinek Sp. z o.o.
Firma jest największym producentem płyt MDF surowych i melaminowanych, płyt wiórowych
surowych i melaminowanych, płyt HDF lakierowanych. Dodatkowo firma swoim odbiorcom oferuje
również panele ścienne w szerokiej gamie kolorów i wzorów. Firma swoją ofertę głównie kieruje do
sektora branży budowlanej, producentów mebli, materiałów drewnopochodnych w Polsce i Europie.
Firma dzięki znacznym inwestycjom w rozbudowę mocy produkcyjnych, stała się jednym
z najbardziej znaczących przedsiębiorstw w branży materiałów drewnopochodnych, firmującym swym
logo najwyższą jakość produktów i szeroką paletę wzorniczą. Atutami przedsiębiorstwa są:
obszar terytorialny działalności – firma swoim zasięgiem obejmuje rynki całego świata,
doświadczenie w branży – wysoki poziom technologiczny, bogate wzornictwo produktów,
szeroka paleta produktów,
uczestnictwo w programie FSC i PEEFC – obligatoryjne zobowiązanie do poprawnego
korzystania z zasobów leśnych i używania minimum 70% surowca drzewnego pochodzącego
z lasów,
organizacja corocznej akcji Kronodrzewko, w ramach której sadzonych jest ponad
180 tys. drzew.
Dodatkowym atutem firmy jest funkcjonowanie w ramach grupy międzynarodowej, co
zdecydowanie usprawnia proces wdrażania innowacyjnych procesów i metod technologicznych,
wpływających na rozwój firmy. Kronospan Szczecinek dysponuje uniwersalną technologią produkcji,
która umożliwia realizację nawet dużych i wyjątkowo skomplikowanych zamówień. Ponadto firma
prowadzi liczne inwestycje w zakresie ochrony środowiska, które dotyczą ograniczenia zużycia energii
i wody podczas produkcji oraz redukcji emisji gazów powstałych w wyniku spalania paliw kopalnych.
21
Nieustanne
podnoszenie
środowiskowych
standardów,
instalowanie
w
zakładach
najnowocześniejszych urządzeń ochrony powietrza, budowanie oczyszczalni ścieków oraz stosowanie
najnowszej aparatury kontrolno-pomiarowej gwarantuje, że firma stosuje powszechnie obowiązujące
przepisy prawne w zakresie ochrony środowiska naturalnego.
W latach 2005-2006 firma zapoczątkowała znaczące inwestycje w doskonalenie jakości płyt
wiórowych oraz w ograniczenie zużycia energii podczas procesu produkcji. Ambicją przedsiębiorstwa
jest zajęcie pozycji lidera efektywnego wytwarzania materiałów drewnopochodnych na świecie.
Przez ostatnie 20 lat Kronospan Szczecinek nieustannie inwestuje w rozwój zakładu. Dzięki
temu
Kronospan
Szczecinek
produkuje
obecnie
zarówno
płyty
wiórowe
(w
oparciu
o najnowocześniejszą dostępną technologię), płyty typu MDF i HDF jak i wzbogacone produkty
drewnopochodne dla przemysłu meblarskiego i budownictwa. Od 20 lat Kronospan w Szczecinku jest
partnerem dla rozwijającego się przemysłu meblarskiego w Polsce. Produkty koncernu zawsze
charakteryzowały się wysokim poziomem technologicznym i nowoczesnym wzornictwem. Dzięki temu
zaangażowaniu Kronospan Szczecinek przyczynił się do sukcesu branży na światowych rynkach.
Obecnie Polska jest trzecim eksporterem mebli na świecie. Kronospan Szczecinek produkuje obecnie
więcej płyt drewnopochodnych niż cały polski przemysł w 1989.
Swedwood Poland Sp. z o.o.
Firma przynależy do Swedwood Grup, której jest przedstawicielem na terenie Polski.
Swedwood Grup jest w pełni zintegrowaną międzynarodową grupą przemysłową, której głównym
zadaniem jest zapewnienie zdolności produkcyjnych dla IKEA. Struktura organizacyjna Swedwood
Grup składa się z 50 hal produkcyjnych i biur w 12 krajach na 3 kontynentach. Grupa zatrudnia jakiś
15,000 ludzi, którzy produkują około 100 milion segmentów mebli i elementów meblowych rocznie.
Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją mebli znanej marki IKEA jak LACK, BILLY, FAKTUM,
APPLÅD, MALM, PAX, EXPEDIT, BESTÅ, BIRKELAND, LIDINGÖ, EFFEKTIV, LEKSVIK oraz drewnianych
elementów do mebli, w sumie około 60 wzorów meblowych. Do produkcji swoich wyrobów
wykorzystuje drewno o najwyższej jakości. Produkcja oparta jest na rozbudowanej technologii,
wykorzystująca jeden typ surowca w celu optymalizacji wydajności i pojemności. Zapewnia to krótkie
okresy projektowania, wdrażania oraz wydajną dystrybucję.
Swedwood Poland stale inwestycje w nowoczesne linie i produkcyjne procesy technologiczne
m.in. rozwój techniczny R&D, EHS, sieci dystrybucyjne, logistyka. Atutami firmy są długotrwałe
inwestycje i ambitne cele wzrostu konkurencyjności i efektywności produkcyjnej. Firma respektuje
wszystkie wymagania środowiskowe. Drewno pochodzi z lasów o prawidłowej gospodarce, zgodnej
z międzynarodowymi standardami certyfikatu FSC.
Koszalińskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego Szczecinek S.A.
Firma jest jednym z największych producentów tarcicy w Polsce. Funkcjonuje na rynku
drzewnym, tartacznym i ogrodowym. Produkuje rocznie około 220 000m3 tarcicy iglastej i 40 000m3
22
Komentarz [PM1]: Niegramatycznie,
zgłoszone to było w pierwszych uwagach
tarcicy liściastej. Główną działalnością przedsiębiorstwa jest obróbka drewna w szeroko rozumianym
zakresie. Swoje wyroby produkuje w 9 zakładach przetwarzających surowiec tartaczny iglasty
i 2 zakładach przerabiających surowiec liściasty, 1 zakładzie produkującym płyty klejone (dodatkowo
posiada dwa składy fabryczne). Główne asortymenty produkcji to tarcica obrzynana i nieobrzynana,
świeża, suszona, strugana i impregnowana, elementy konstrukcyjne na więźby dachowe i konstrukcje
domów, elementy klejone, podkłady kolejowe, deski podłogowe, boazerie, listwy wykończeniowe,
elementy (fryzy) do produkcji mebli i innych wyrobów, wyroby małej architektury określane jako
program ogrodowy. Podstawowym surowcem jest drewno sosnowe, bukowe i dębowe, w mniejszych
ilościach przetwarzamy świerk, brzozę, olchę, jesion, grab, osikę i topolę.
Firma stale inwestuje w nowoczesne technologie, aby sprostać wymaganiom swoich klientów.
Nowe procesy technologiczne dotyczą głównie przerobu tarcicy – suszenie, struganie, klejenie,
optymalizacji procesu wycinania defektów tarcicy, impregnacji i parzenia. Wysoką jakość struganych
wyrobów firma osiąga na strugarkach wielogłowicowych. Tarcica suszona jest konwencjonalnie
w nowoczesnych suszarniach sterowanych automatycznie. Łączna jednorazowa pojemność suszeń
w całej firmie wynosi około 5 200m3. Przedsiębiorstwo posiada pięć punktów impregnacji ciśnieniowej
tarcicy, gdzie impregnuje się ją metodą ciśnieniowo-próżniową, nowoczesnymi bezchromowymi
impregnatami - Wolmanitem CX-10 i Impralitem KDS. Dodatkowo firma oferuje usługę dobarwiania
tarcicy na kolor brązowy.
Firma swoje produkty sprzedaje w kraju i zagranicą. Krajowymi odbiorcami są producenci
stolarki budowlanej, fabryki mebli, składy handlowe, producenci programu ogrodowego, producenci
klejonki, stolarnie oraz nasycalnie nawierzchni kolejowej. Natomiast zagranicznymi odbiorcami są
producenci funkcjonujący w krajach Unii Europejskiej.
Przedsiębiorstwo za swoją działalność zostało odznaczone wieloma wyróżnieniami, nagrodami
i certyfikatami potwierdzającą wysoką jakość produktów:
certyfikat system zarządzania jakością wg normy ISO 9001:2008,
nagroda w plebiscycie Filary Polskiej Gospodarki 2008, 2010,
nagroda w konkursie Forum Jakości Quality International 2007 w kategorii QI Order –
zarządzanie ja wyższej jakości,
certyfikat SGS-COC-000463 za produkty o najwyższej jakości; zakup surowca, tarcicy
i fryz, produkcja (system transferowy) i sprzedaż wyrobów FSC czyste: wyrobów tartacznych,
fryz, desek podłogowych, drewna konstrukcyjnego, wyrobów ogrodowych, płyty klejonej,
parkietu, brykietu, zrębek, troci, zrzyn i wiórów,
przynależność do elitarnego Klubu Gazel Biznesu – grona najbardziej dynamicznie
rozwijających się firm,
certyfikat
innowacyjności
2005
(firma
została
laureatem
rankingu
500
Najbardziej
Innowacyjnych Firm za udział w programie badawczym nad innowacyjnością polskiej
23
gospodarki prowadzonym przez Polską Akademię Nauk i znalazła się w gronie przedsiębiorstw
najbardziej zorientowanych na rozwój),
wyróżnienie
Banku
Ochrony
Środowiska
S.A.
za
wybitne
dokonania
gospodarcze
i ekologiczne osiągnięte we współpracy z bankiem,
certyfikat Solidna Firma 2005 za terminowe regulowanie wszelkich zobowiązań oraz
poszanowanie ekologii i praw konsumenta.
ABWood Sp. z o.o.
Firma jest dynamicznie rozwijającą się fabryką w branży drzewnej. We własnym tartaku
przecinanych jest rocznie około 130 000 m3 polskiego drewna i jednocześnie produkowana jest
szeroka gama produktów: meble, elementy meblarskie, płyty klejone, palety, brykiet drzewny, zrębki
papiernicze. Firma posiada ważny certyfikat FSC Chain-of-Custody. Przedsiębiorstwo produkuje swoje
produkty jedynie surowiec drzewny certyfikowany, który kupuje w Państwowych Gospodarstwach
Leśnych Lasy Państwowe.
W strukturze organizacyjnej firmy funkcjonują następujące wydziały:
1. Wydział Tartaczny – dysponuje zmechanizowaną i skomputeryzowaną linią manipulacji
i sortowania drewna, dwiema liniami przetarcia drewna tartacznego i jedną linią
drewna średniowymiarowego, sortownią ze sztaplarnią i pakietownią desek oraz
suszarnią drewna, która pozwala na miesięczne wysuszenie 8 000 m3 tarcicy.
Znajdująca się tam bezobsługowa kotłownia o mocy 14 MW spala wyłącznie biomasę
powstającą jako odpad przy przerobie drewna.
2. Wydział
Meblowy
zmodernizowanych
–
na
hal,
wydział
których
składa
się
wyposażenie
kilka
dużych
stanowią
nowych
bądź
nowoczesne
linie
technologiczne, maszyny i urządzenia produkujące meble i elementy meblarskie
z litego drewna, wyroby programu ogrodowego, płytę klejoną oraz palety EUR. Całość
odpadów z przerobu drewna stanowi cenny produkt do wytwarzania nowoczesnego,
ekologicznego paliwa – brykietu drzewnego.
3. Wydział Mechaniczny - zabezpiecza właściwe utrzymanie i eksploatację całego parku
maszynowego i infrastruktury, wykonuje prace remontowe, przygotowuje narzędzia,
a nawet produkuje jednostkowe urządzenia i maszyny na nasze potrzeby. Dodatkowo
wydział opracowuje i realizuje we własnym zakresie projekty maszyn i urządzeń
pomocniczych, a także przeprowadza modernizacje starych. Wydzielonym działem jest
ostrzalnia, wyposażona w nowoczesny sprzęt umożliwiający zarówno naprawę, jak
i wykonanie nowych narzędzi dla obrabiarek.
4. Dział Jakości – nadzoruje funkcjonowanie systemu jakości i kontrolę końcową
gotowych produktów.
24
Firma stale inwestuje w procesy technologiczne i park maszynowy w celu poprawy jakości,
efektywności i konkurencyjności na rynku drzewno-meblarskim. Duże nakłady inwestycyjne
przeznaczane są na przedsięwzięcia w ramach rozwoju i uruchomienie nowych produktów.
W ostatnich latach firma na te cele przeznaczyła około 30 mln zł.
Zakład Produkcji Drzewnej „EUROWOOD-POMERANIA” Sp. z o.o.
Producent tarcicy mokrej i suchej, zajmujący się produkcją wyrobów z drewna dębowego
m.in. fryzy, lamparkiet, parkiet przemysłowy. Firma oferuje wyroby produkowane zgodnie
z europejskimi normami w różnych asortymentach i rozmiarach. Suszenie fryzy odbywa się
w sterowanych komputerowo suszarniach, dzięki czemu produkt posiada wymaganą wilgotność.
Gotowe produkty pakowane są w termokurczliwe folie, dzięki czemu zmiana wilgotności drewna
zredukowana jest do minimum. O najwyższej jakości produktów firmy świadczy posiadanie certyfikatu
SGS-COC-2099.
FURNIKO Fabryka Mebli Biurowych
Firma specjalizuje się w produkcji nowoczesnych i funkcjonalnych mebli biurowych. Firma
znajduje się w czołówce polskich producentów mebli biurowych. Głównym celem realizowanym przez
firmę jest dostarczenie produktu wysokiej jakości, o nowoczesnym wzornictwie. Proces technologiczny
produkcji w fabryce FURNIKO odbywa się przy użyciu nowoczesnych, sterowanych numerycznie
obrabiarek, które zapewniają precyzyjną i bezbłędną obróbkę wszystkich detali na każdym etapie
produkcji, od formatowania poprzez frezowanie kształtowe, wiercenie i okleinowanie wąskich
płaszczyzn. Szczególnie starannie firma dobiera dostawców materiałów do produkcji. Większość
materiałów i akcesoriów meblowych importuje bezpośrednio od renomowanych firm europejskich.
Firma swoje produkty sprzedaje za pośrednictwem sieci autoryzowanych dystrybutorów na krajowym
i unijnym rynku. Firma stale inwestuje w unowocześnianie swojego parku maszynowego.
Przedsiębiorstwo za swoją działalność zostało odznaczone wieloma wyróżnieniami, nagrodami
i certyfikatami potwierdzającą wysoką jakość produktów:
świadectwo uzyskania znaku (nr 7) – wyróżnienie znakiem DOBRY WZÓR za wysoki poziom
wzornictwa System mebli biurowych MOBIL@R (uzyskane w 2001r.),
nagroda główna w Konkursie „Koszaliński Denar” Nagroda Gospodarcza Roku 2001,
nagroda EUROPEAN MEDAL za MOBILAR system mebli biurowych (uzyskana w 2002r.)
medal Koszaliński Produkt 2002 i 2003 za System mebli biurowych MOBIL@R,
medal Europejski za System mebli biurowych TOP OFFICE (2003r.),
certyfikat system zarządzania jakością wg normy ISO 9001:2000 (uzyskany w 2004r.),
przynależność do elitarnego Klubu Gazel Biznesu – grona najbardziej dynamicznie
rozwijających się firm (2005r.),
25
wyróżnienie pisma „Meble Plus” za System „Salsa” lekki, uniwersalny, system pracowniczy
przyjazny dla użytkownika (2007r.).
Meblokwen
Firma jest producentem mebli kuchennych, wypoczynkowych, ogrodowych a także zajmuje się
produkcją mebli i altan ogrodowych, ław, stołów i krzeseł oraz kompleksowymi remontami stylowych
mieszkań. Swoim klientom oferuje projekty i ich wykonanie. Firma jako jedna z nielicznych w Polsce
zajmuje się układaniem trzcinowych strzech. Produkuje i instaluje trzcinowe okapy nad okna i drzwi.
Do produkcji swoich wyrobów firma używa wyłącznie surowców ekologicznych: drewno, trzcinę,
kamień.
BOGMAR Meble
Firma jest producentem mebli w zakresie kompleksowego wyposażenia, biur, hoteli,
restauracji, kawiarni, szkół. Oferta firmy obejmuje gotowe meble wysokiej jakości, a także meble
niestandardowe - wg indywidualnych potrzeb klienta. Produkty firmy są funkcjonalne, wykonywane
z wielu materiałów tj. płyty laminowanej z obrzeżem PCV/ABS, płyty w okleinie naturalnego drewna
i litego drewna sosnowego, każde dostępne w bogatej kolorystyce.
Przedsiębiorstwo EKO-TRAK
Firma położona jest na terenie 4 nadleśnictw o dużym obszarze lasów liściastych i iglastych.
Firma współpracuje z wieloma markami w Polsce, Niemczech, Holandii i Danii. Drewno pochodzi
z lasów o prawidłowej gospodarce, zgodnej z międzynarodowymi standardami FSC, co potwierdza
certyfikat SGS - FM/COC - 0243.
Produkcja w przedsiębiorstwie oparta jest na technologii cięcia piłami taśmowymi oraz piłami
tarczowymi. Wytwarzane deski powstają przy użyciu wielo-pił jedno i dwu-wałowych oraz pił
tarczowych typu MULTIX. Pozwala to na wytwarzanie produktów wysokiej jakości. Przedsiębiorstwo
posiada nowoczesne komory suszarnicze sterowane komputerowo. Termiczna obróbka nadaje drewnu
zupełnie nowy wachlarz właściwości. Stabilność wymiarową i wytrzymałość, które łączą się z lekkością
i wyjątkowo wysoką odpornością na wilgoć.
Przedsiębiorstwo stale inwestuje w ulepszanie i unowocześnienie technologii oraz własnego
parku maszynowego, co wpływa na wzrost jego konkurencyjności na rynku. Produkcja wyrobów
spełnia europejskie wymagania i standardy oraz charakteryzuje się wysoką efektywnością wykonania.
POMERRANIAN TIMBER
Przedsiębiorstwo produkcyjno-handlowe zajmujące się importem i eksportem drewna
liściastego, profili stolarki otworowej z maranti i tarcice z drewna tropikalnego. Firma zajmuje się
wytwarzaniem tarcic, elementów bukowych, jaworowych, dębowych i czereśniowych oraz handlem
kłód w gatunkach: buk, jawor, dąb, czereśnia, brzoza, olcha, topola a także kłodami drzew
tropikalnych.
26
Wiodącą dziedziną działalności firmy jest produkcja i handel tarcicą, materiałami podłogowymi
i elementami meblowymi z krajowych i europejskich drzew liściastych. Ponadto produkuje listwy
meblowe oraz fryzy podłogowe m.in. listwy dębowe bez błyszczu, tarcicę lub elementy z ryflowym
albo flardowym słojem.
Firma swoją produkcję wyrobów drzewnych w 80% opiera na surowcu pozyskanym z Polskich
Lasów Państwowych, prowadzą uprawy zgodnie z międzynarodowymi standardami ekologicznymi
i dokumentują je świadectwem Forest Stewadship Certificate. Oddział produkcyjny wyposażony jest w
trzy traki przerabiające 25000 m3 surowca liściastego rocznie. Komory suszarnicze umożliwiają
suszenie około 1200 m3 jednorazowo, a komory parzelnicze posiadają zdolność parzenia ok. 3000 m3
miesięcznie.
Przedsiębiorstwo jest znaczącym dostawcą wysokiej klasy kłód okleinowych na rynek
dalekowschodni, w 90% do Chin, Japonii i Indochin (Wietnamu, Malezji, Tajlandii) oraz Europy
Zachodniej. W eksporcie kłód okleinowych dominuje buk europejski. Firma oferuje również jawor, dąb,
czereśnia, topola, olcha, modrzew, świerk, sosna i inne. Normy dla surowca okrągłego to normy A, B,
C, D oraz normy przeznaczeniowe: surowiec tartaczny, sklejkowy i okleinowy.
27
4. Województwo zachodniopomorskie regionem opartym na wiedzy
4.1.
Potencjał badawczy w zakresie badań nad nowymi technologiami
W dziedzinie drzewnictwa w ostatnich 10-15 latach nastąpił zdecydowanie dynamiczny rozwój
badań
naukowych,
dotyczących
procesów
technologicznych
oraz
aspektów
ekonomicznych
użytkowania drewna. Ogromnym wyzwaniem dla sfery naukowo-badawczej w zakresie wyznaczania
nowych kierunków technologicznych, spełniających oczekiwania i zapotrzebowanie przedsiębiorstw,
jest szybko zmieniające się ich otoczenie gospodarcze, ekonomiczne i technologiczne. Złożoność
technologiczna, dyfuzja nauki i wiedzy wymaga ciągłej zmiany wdrażania nowych procesów
technologicznych do przetwórstwa drewna i produkcji jego komponentów.
Badania naukowe na rzecz rozwoju branży drzewnej i meblarskiej podejmowane są w różnych
instytucjach, organizacjach, takich jak klastry, centra innowacji i transferu technologii, które skupiają
ludzi nauki i przedsiębiorców. W naszym kraju do sfery badań i rozwoju w zakresie innowacyjnych
procesów technologicznych dla branży drzewno-meblarskiej należą następujące jednostki:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – Wydział Technologii Drewna,
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Wydział Technologii Drewna,
Instytut Papiernictwa i Poligrafii Politechniki Łódzkiej w Łodzi – Zakład technologii Włóknistych
Mas Papierniczych,
Instytut
Biopolimerów
i Włókien
Chemicznych
w Łodzi – Zespół
Celulozownictwa,
Laboratorium Jakości Papieru, Laboratorium Ochrony Środowiska, Zakład Certyfikacji
Wyrobów Papierniczych,
Instytut Technologii Drewna w Poznaniu,
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Płyt Drewnopodobnych Sp. z o.o. w Czarnej
Wodzie,
Centrum Transferu Innowacji i Technologii dla Meblarstwa w Poznaniu,
Centrum Innowacji Drzewnictwa w Warszawie.
Dodatkowo
działalność
naukową
prowadzą
liczne
laboratoria,
biura
konstrukcyjne
i konstrukcyjno-technologiczne, biura studiów i projektów, które działają jako zaplecze naukowobadawcze w przedsiębiorstwach branży drzewnej i meblarskiej. Według danych GUS w 2009r.
w sektorze drzewnym działalność badawczo-rozwojową prowadziło 65 takich jednostek, co stanowiło
ok. 10%
ogólnej liczby wszystkich jednostek badawczo-rozwojowych w
Polsce. Najwięcej
przedsiębiorstw, które posiadają własne zaplecze badawczo-rozwojowe, funkcjonuje w sektorze
papierniczym i meblarskim.
28
Na terenie województwa zachodniopomorskiego funkcjonują trzy jednostki badawczorozwojowe, które wspomagają swoją działalnością każdy rodzaj i branże przemysłu, w tym również
przemysł drzewno-meblarski:
Zachodniopomorskie
Centrum
Zaawansowanych
Technologii
tworzone
przez
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Pomorską Akademię Medyczną, oraz kilka
podmiotów gospodarczych jest wysoko wyspecjalizowanym Konsorcjum, którego celem jest
integracja oraz intensyﬁkacja interdyscyplinarnych prac naukowo-badawczych, szczególnie
badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych,
Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii działające przy Zachodniopomorskim
Uniwersytecie Technologicznym; Centrum prowadzi działalność usługową i promocyjną
w zakresie ochrony własności intelektualnej, transferu technologii, badań i rozwoju,
komercjalizacji wiedzy, przedsiębiorczości i stymulowania innowacyjności. Celem jest
tworzenie kultury innowacji i przedsiębiorczości, inicjowanie i wspieranie współpracy między
środowiskiem akademickim a biznesowym,
Instytut Wzornictwa Politechniki Koszalińskiej to pierwsza i jedna z nielicznych w Polsce
placówka edukacyjna prowadzącą swoją działalność na kierunku wzornictwo w uczelni
technicznej
–
jednostką,
której
model
strukturalno-organizacyjny
oparty
został
na
doświadczeniach i wzorcach uczelni Krajów Zachodnich i Stanów Zjednoczonych. Bliskość
zaplecza technicznego Politechniki Koszalińskiej oraz własne bogato wyposażone pracownie
badawcze i techniczne pozwalają na prowadzenie profesjonalnych badań prototypowych
i
modelowych.
Instytut
prowadzi
liczne
badania
i
współpracuje
z
branżowymi
przedsiębiorstwami, opiniuje oryginalne i innowacyjne projekty wzornicze oraz oferuje
kompleksową obsługę wdrożenia nowego wzoru.
29
Wykres 6. Jednostki badawczo-rozwojowe w branżach sektora drzewnego
(stan na koniec 2009r.)
Źródło: Sfera nauki i badań w dzrewnictwie w Polsce, red. nauk. E. Ratajczak, Wydawnictwo Instytutu
Technologii Drewna, Poznań 2010, s. 36.
Według badań statystycznych GUS w wiodących jednostkach badawczo-rozwojowych sektora
drzewnego zatrudnione są 374 osoby, w tym 208 osób (56%) to pracownicy naukowi, którzy
bezpośrednio zaangażowani są w badania naukowe. Kadrę naukową stanowią głównie pracownicy
z tytułem doktora – 124 osoby (60% ogólnej liczby naukowców), a także samodzielni pracownicy
naukowi w liczbie 63 osoby (30%), w tym 29 osób (14%) z tytułem profesora zwyczajnego oraz
28 osób (13%) z tytułem doktora habilitowanego. W ogólnej liczbie zatrudnionych pracowników
w sektorze badawczo-rozwojowym w drzewnictwie pracownicy z tytułem naukowym profesora
zwyczajnego stanowią 8%, doktora habilitowanego – 7%, a doktorzy – 33%.13
Na podstawie badań statystycznych przeprowadzonych przez GUS na koniec 2009r. na terenie
województwa zachodniopomorskiego w jednostkach badawczo-rozwojowych zatrudnionych było
61 osób, gdzie 46 osób to pracownicy naukowo-badawczy, a w pozostałych ośrodkach i instytucjach
badawczych – 1 637 osób, gdzie 1 555 osób to pracownicy naukowo-badawczy. Dominującą liczbę
stanowili pracownicy posiadający wykształcenie wyższe ze stopniem naukowym doktora – 1 597 osób
oraz pracownicy z tytułem naukowym doktora habilitowanego – 457 osób. Najmniejszą liczbę
stanowiły osoby posiadający tytuł naukowy profesora – 311 osób.
Działalność jednostek badawczo-rozwojowych w sektorze drzewnym polega głównie na
systematycznym prowadzeniu prac twórczych, wynalezienia nowych technologii produkcyjnych
i procesowych oraz wdrożeniu nowych zastosowań wiedzy do biznesu. Działalność naukowa
i badawcza obejmuje przede wszystkim badania podstawowe, eksperymenty, prace rozwojowe.
13
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2010, GUS, Warszawa 2010.
30
W sektorze drzewno-meblarskim polscy pracownicy naukowi większości instytucji badawczorozwojowych biorą czynny udział w badaniach naukowych prowadzonych przez zagraniczne ośrodki
badawcze. Jednakże rezultaty tych badań nie mają znaczącego wpływu na zwiększenie potencjału
danej jednostki naukowej. Międzynarodowa współpraca stanowi pewnego rodzaju platformę wymiany
informacji, gdzie polscy uczeni dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem oraz przekazują informacje o
krajowych dokonaniach naukowych.
W ostatnich latach problematyka przeprowadzanych badań naukowych przez jednostki
badawczo-rozwojowe
sektora
drzewnego
zdecydowanie
uległa
zmianom
w
zakresie
metod
i kierunków, odpowiadając na zapotrzebowanie rynku krajowego i międzynarodowego. Czynnikiem
kreującym nowe kierunki badań naukowych są niewątpliwie innowacje technologiczne o charakterze
przełomowym, które przynoszą radykalnie nowoczesne rozwiązania technologiczne w przetwórstwie
drzewnym. W kierunkach prowadzonych badań naukowych w skali światowej, europejskiej i polskiej
występuje kilka różnorodnych trendów, wśród których można wyróżnić najważniejsze:
dążenie do wytwarzania produktów o nowych i udoskonalonych właściwościach fizykochemicznych, coraz lepiej zaspokajających potrzeby społeczne,
zmianę właściwości materiałów i wyrobów drzewnych w celu poszerzenia zakresu zastosowań,
modyfikację metod wytwarzania poprzez mechanizację i automatyzację prac,
stosowanie środków pomocniczych nowej generacji,
dążenie do oszczędności surowca, energii i nakładów pracy,
preferowanie technologii bezodpadowych lub minimalizujących odpady oraz technologii
pozwalających na powtórne wykorzystanie zużytych wyrobów,
nasilanie się zjawiska substytucji materiałowej (wykorzystanie zalet różnych materiałów).14
Światowe i europejskie nurty badawcze, szczególnie pożądane przez polską naukę, mają
głównie charakter technologiczny. Ich wyniki wnoszą istotny postęp w sferze metodologii badawczej.
W przypadku postępu technologicznego, jaki wnoszą europejskie trendy badawcze z zakresu
drzewnictwa, można mówić o postępie w ramach procesów produkcji, nowoczesności maszyn
i urządzeń, postępie wydajności procesów produkcyjnych, jakości wyrobu i oszczędności materiałów
i energii. Prowadzone badania obejmują również problemy badawcze związane z wiodącymi
kierunkami i nurtami dla branży drzewno-meblarskiej w zakresie mechanicznej i chemicznej
technologii drewna. Takie badania prowadzone są w poszczególnych instytutach i ośrodkach
badawczych.
Badania naukowe w dziedzinie mechanicznej technologii drewna obejmują szeroki wachlarz
zagadnień, które dotyczą przede wszystkim procesu obróbki i przetwarzania surowca drzewnego na
14
E. Ratajczak, Foresight w drzewnictwie Polska 2020. Obszar badawczy: Ekonomika drzewnictwa, Poznań 2010,
s. 66.
31
materiały drzewne lite, tworzywa drzewne i kompozyty oraz konstrukcje, ulepszania i zabezpieczania
produktów drzewnych, procesów technologicznych w aspekcie ochrony drewna. Dodatkowo w tej
dziedzinie badawczej wyróżnia się dwa obszary badań: proces obróbki surowca drzewnego oraz
proces technologiczny otrzymywania materiałów i konstrukcji.
Przeprowadzane
badania
naukowe
i
prace
rozwojowe
nad
nowymi
rozwiązaniami
konstrukcyjno-materiałowymi, modyfikacją drewna, jego uszlachetnianiem i materiałów tartych oraz
sposobami ich zastosowań wykazują duży potencjał innowacyjny. Mają one niezwykle duże znaczenie
dla
producentów
branży
drzewno-meblarskiej
poszukujących
nowoczesnych
technologii
dla
podniesienia swojej konkurencyjności na krajowym i międzynarodowym rynku. Natomiast badania
dotyczące urządzeń, maszyn i narzędzi do obróbki drewna obejmują jedynie fazę projektową. W tym
zakresie nasz krajowy przemysł bazuje głównie na importowanej myśli technicznej.
Postęp badawczy w zakresie kompozytorów drzewnych wykazuje ich duży potencjał
innowacyjny, który zdecydowanie sprzyja ich rozwojowi w przemyśle drzewnym. Wyznacznikiem
innowacji
są
badania
nad
półproduktami
o
określonych
parametrach
oraz
rozwiązaniami
konstrukcyjno-materiałowymi i modyfikacjami struktury tworzyw drzewnych. Badania nad nowymi
technologiami przyczyniają się do zwiększenia obszaru zastosowań tworzyw drzewnych, co ma duże
znaczenie dla rozwoju meblarstwa i budownictwa. Polska myśl techniczna w tym zakresie wykazuje
duży potencjał rozwojowy na tle europejskich tendencji.
W dziedzinie chemicznego przerobu drewna głównymi kierunkami badań przeprowadzonych
na przestrzeni kilkunastu lat są:
fizykochemiczne i chemiczne właściwości różnych gatunków drewna i innych surowców
lignocelulozowych (m.in. drewno gatunków szybkorosnących, surowce roślinne), a także mas
włóknistych,
zmiany struktury i składu chemicznego drewna (i kory) na skutek działania różnych czynników
degradacyjnych
–
czynników
biotycznych
(rozkład
pod
wpływem
mikroorganizmów
w procesach de lignifikacji, kompostowania, zalegania w wodzie lub ziemi) i abiotycznych
(drewno z terenów zanieczyszczonych przez przemysł, drewno z terenów pożarów, drewno
z drzew uprawianych na podłożach nawożonych kompostami z odpadów tworzyw drzewnych),
biodelignifikacja drewna różnych gatunków pod wpływem działania grzybów rozkładu białego,
zastosowanie biotechnologii w procesie utylizacji odpadów drzewnych szkodliwych dla
środowiska,
zastosowanie procesów biotechnicznych w otrzymywaniu mas celulozowych,
wysokotemperaturowa obróbka surowców lignocelulozowych,
badania substancji i związków chemicznych do ochrony materiałów lignocelulozowych przed
korozją biologiczną oraz zabezpieczenie surowca drzewnego przed deprecjacją,
32
niekonwencjonalne
i
ekologiczne
metody
wytwarzania
i
bielenia
mas
włóknistych,
w tym mas makulaturowych,
nowe wodo- i energooszczędne technologie wytwarzania mas włóknistych, papieru (również
z użyciem mas wtórnych) i przetworów papierniczych,
udoskonalone technologie przetwórstwa papierniczego i wytwarzania tektury,
nowe materiały i lignocelulozowe (m.in. materiały sorpcyjne do oczyszczania gazów
i wody).15
Zdecydowanie wysoką dynamiką zmian odznaczają się badania własne, które są widoczną
reakcją na postęp w badaniach oraz na potrzeby odbiorców (przedsiębiorstw, osób indywidualnych) na
ich wyniki i osiągnięcia. Dodatkowo, obok prowadzonych badań, ważną formą działalności badawczej
takich jednostek jest świadczenie usług dla przedsiębiorców w zakresie doradztwa, przygotowywania
opinii i ekspertyz, oceny eksperckiej określonych produktów, procesów technologicznych. W ramach
takiej działalności jednostki badawczo-rozwojowe mogą wydawać atesty, certyfikaty jakości, aprobaty
techniczne, które honorowane są w naszym kraju, krajach Unii Europejskiej oraz wielu państwach na
świecie.
Rozwój sektora drzewno-meblarskiego wyznacza nowe kierunki badań, które podejmowane są
przez ośrodki badawczo-rozwojowe w celu wzrostu konkurencyjności branżowych przedsiębiorstw.
Kluczowe nurty badań naukowych z zakresu drzewnictwa pożądane w obszarach badawczych dotyczą:
ulepszania procesów przetwarzania drewna,
opracowania nowych materiałów i produktów drzewnych,
doskonalenia technik uszlachetniania materiałów i wyrobów drzewnych (nano-powłoki, nanowarsztwy, technologie antystatyczne),
zastosowania
surowców
opcjonalnych
wobec
drewna
pochodzenia
leśnego
(drewno
z plantacji, tworzywa sztuczne, drewno poużytkowe, rośliny jednoroczne),
ograniczenia uciążliwości procesów technologicznych przetworzenia drewna dla ludzi
i środowiska,
wykorzystania inżynierii materiałowej,
wykorzystania inżynierii genetycznej w sterowaniu procesami biosyntezy,
poznawania właściwości fizyko-chemicznych i mechanicznych drewna, surowców drzewnych,
roślin jednorocznych i tworzyw sztucznych,
15
nowych form organizacyjnych i zarządzania,
Badania naukowe w drzewnictwie w Polsce, red. nauk. E. Ratajczak, Poznań 2010, s. 29.
33
nowoczesnych form komunikacji i przepływu informacji pomiędzy sferą badawczą i naukową a
sferą biznesu.16
Dotychczas realizowane badania naukowe ukierunkowane są na wzrost innowacyjności
procesów technologicznych i produkcyjnych polskich przedsiębiorstw funkcjonujących w branży
drzewno-meblarskiej. Badania te głównie dotyczą:
modyfikacji struktury drewna w zakresie trwałości wymiarowej, odporności na korozję,
wytrzymałości mechanicznej w kierunku prostopadłym do włókien; badania takie pozwalają na
zwiększenie wartości drewna i rozwijania nowych technologii jego przetwarzania,
poszukiwania nowych rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych drewna z przeznaczeniem jego
materiałów i wyrobów w produkcji,
rozszerzenia bazy surowcowej drewna o drewno poużytkowe, drewno z plantacji, rośliny
jednoroczne,
poprawy aspektów ekologicznych w procesach technologicznych a także produktach
drzewnych,
optymalizacji procesów technologicznych,
wprowadzenia kompleksowego zastosowania numerycznych metod obliczeniowych, głównie
w zakresie optymalizacji konstrukcji z drewna i tworzyw drzewnych, kształtu i wymiarów
mebli.17
Potencjał badawczy wykazuje wielokierunkowość nurtów naukowo-badawczych, które ulegają
dynamicznym zmianom i przyśpieszonemu rozwojowi. Decydującym czynnikiem, mającym istotny
wpływ na postęp naukowy w zakresie nowych technologii dla przemysłu drzewno-meblarskiego, jest
posiadanie odpowiedniej wiedzy i sukcesywny jej rozwój oraz szybkie docieranie do niezbędnych
informacji. Potencjał badawczy i osiągnięcia naukowe determinują rozwój sektora drzewnomeblarskiego w zakresie postępu technologicznego. Światowe i europejskie osiągnięcia naukowe
zdecydowanie przekładają się na polski system rozwoju badań i wiedzy w drzewnictwie, ich
intensyfikację a w końcowej fazie na wdrożenie ich wyników.
Zachodniopomorskie instytucje naukowe w ostatnich latach intensywnie realizowały projekty
badawcze, które miały na celu wzrost poziomu rozwoju regionu zarówno w dziedzinie naukowej jak
również przemysłowej. W latach 2004-2008 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologicznych
w Szczecinie realizował projekt pn. „SUSTAINPACK - Innovation and sustainable development in the
fibre based packaging value chain”, który obejmował prace badawcze poświęcone modyfikacji
powierzchni materiałów celulozowych mających na celu ochronę przed czynnikami środowiska
zewnętrznego. Prowadzone badania dotyczyły między innymi możliwości zastosowania kompleksów
16
Postęp naukowy w drzewnictwie, red. nauk. E. Ratajczak, Poznań 2010, s. 49.
17
Badania naukowe…, dz. cyt., s. 86.
34
biopolimerowych
oraz
technik
mikrokapsułkowania
do
modyfikacji
powierzchni
materiałów
celulozowych np. kartonu. Dzięki otrzymanym modyfikacjom powstaną materiały o nowych często
unikalnych właściwościach szeroko wykorzystanych w opakowalnictwie.18
Kolejnym
projektem
badawczym
aktualnie
realizowanym
przez
Zachodniopomorskim
Uniwersytet Technologiczny jest projekt pn. „FLEXPAKRENEW - Design and development of an
innovative ecoefficient low-substrate flexible paper packaging from renewable resources to replace
petroleum based barrier films”, który ma na celu zaprojektowanie i wytworzenie innowacyjnych,
ekowydajnych o niskiej materiałochłonności opakowań z giętkich papierów. Głównym zadaniem jest
stworzenie opakowania giętkiego gramaturze od 50 do 90 g/m2 z właściwościami barierowymi
podobnymi do niemodyfikowanych filmów z tworzyw sztucznych. Planowane w ramach projektu
giętkie opakowania zostaną otrzymane z materiałów w pełni bioodnawialnych, gdzie opakowanie
będzie w pełni biodegradowalne i/lub nadające się do recyklingu materiałowego w kierunku odzysku
masy celulozowej.19
4.2.
Zapotrzebowanie branżowych przedsiębiorstw na nowe technologie
Firmy, które funkcjonują na obszarze zachodniopomorskim, za najistotniejszą barierę
w dalszym swoim rozwoju i aktywność innowacyjnej, uznają utrudniony dostęp do zewnętrznych
środków finansowych, wysoki koszt wdrożenia innowacyjnych rozwiązań technologicznych, brak
wykwalifikowanej kadry pracowniczej bądź jej nadmiar teoretycznej wiedzy, słaby dialog pomiędzy
podmiotami gospodarczymi, niskie zainteresowanie usługami wspierającymi działania innowacyjne
i niewłaściwe dostosowanie tej oferty do potrzeb, niewielki zakres współpracy między nauką
i praktyką, a co za tym idzie – słaby transfer nowych technologii i know-how do gospodarki (niewielka
liczba wdrożeń oraz patentów i znaków ochronnych zgłaszanych w Szczecinie i regionie). System
innowacji i transferu technologii regionu zachodniopomorskiego w aktualnym kształcie nie jest
dopasowany do potrzeb produkcyjnych. Stopień tego niedopasowania zwiększa się wraz ze wzrostem
zaawansowania technologicznego sektorów. Przedsiębiorstwa branży drzewno-meblarskiej, które
wdrażają nowoczesne rozwiązania technologiczne wymagają wsparcia ze strony jednostek badawczorozwojowych, zapewnienia dostępu do nowych technologii i informacji, a także wsparcia finansowego.
Potrzeby w zakresie innowacji i technologii dla tej grupy firm dotyczą wsparcia ich działań w zakresie
poprawy jakości produktów, oszczędności kosztów i poprawy zarządzania, zwiększenia dostępu do
środków finansowych. Stąd potrzeba rozwoju nowoczesnych usług doradczych dla tej grupy firm,
instytucji finansujących projekty innowacyjne o wysokim ryzyku. Obserwuje się nieliczne tylko
kontakty firm z tymi instytucjami, a ich znaczenie dla rozwoju firm i sieci jest znikome. Brak jest
przepływu informacji, miejsc kontaktów czy wzorów współpracy. Branżowe przedsiębiorstwa
18
www.innowacje.zut.edu.pl/index.php/pl/Informacje/Projekty_badawcze_w_Regionie/Projekty_zakonczone/504
19
www.innowacje.zut.edu.pl/index.php/pl/Informacje/Projekty_badawcze_w_Regionie/Projekty_realizowane/502
35
najczęściej zwracają uwagę na trudności w znalezieniu partnerów do współpracy w zakresie
działalności innowacyjnej i tym samym wdrażania nowoczesnych rozwiązań technologicznych.
Największymi przeszkodami w rozwoju nowych technologii i działalności innowacyjnej dla
zachodniopomorskich przedsiębiorstw jest opanowanie lokalnego i regionalnego rynku przez
dominujące firmy, głównie z kapitałem zagranicznym, a także ryzyko niepowiedzenia sprzedaży
nowych produktów. W tym celu branżowe przedsiębiorstwa powinny szukać nowych rozwiązań
technologicznych,
zgłaszać
zapotrzebowanie
na
nowe
technologie
jednostkom
badawczym
unowocześniając własne procesy produkcyjne.
Analizując krajowy i regionalny sektor drzewno-meblarski przedsiębiorstwa coraz chętniej
zainteresowane są technologią sposobu modyfikacji drewna, którą jest obróbka termiczna
w środowisku ciekłym m.in. w schnących olejach pochodzenia naturalnego. Technologia ta
pozbawiona jest produktów chemicznych, co jednocześnie zwiększa trwałość drewna i nadaje mu
nową estetykę. Drewno takie znajduje zastosowanie do wykończenia wnętrz oraz na zewnętrzne
ściany budynków. Przedsiębiorstwa tartaczne, które swój profil działalności łączą z produkcją
architektury ogrodowej, zainteresowane są nową technologią klejenia drewna, która dotyczy głównie
klejenia na długość wilgotnych, cienkich elementów drewnianych oraz klejenia z jednoczesnym
gięciem drewna wilgotnego. Producenci płyt drewnopochodnych ukierunkowani są na produkcję
wyrobów przyjaznych środowisku, o ulepszonej wytrzymałości, stabilności kształtu i wymiarów,
trwałości, odporności na działania czynników biotycznych, wśród których można wyszczególnić: płyty
lekkie dla celów meblarskich (np. fronty i drzew i mebli), płyty lekkie dla budownictwa (izolacja cieplna
i akustyczna, wypełnienie drzwi), płyty cienkie dla meblarstwa, stolarki budowlanej i opakowań,
tworzywa
drewnopochodne
do
produkcji
ekologicznych
opakowań,
zdolnych
do
rozkładu
biologicznego, biokompozyty z wiórów i włókien drzewnych, kompozyty drewna o zwiększonej
odporności na działanie wody i wilgoci oraz destrukcję biologiczną, ogień, promienie UV.
Przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży meblarskiej ukierunkowane są na wprowadzenie
nowoczesnych technologii, które dotyczą przede wszystkim produkcji ognioodpornych materiałów
meblarskich,
gospodarowania
odpadami
przemysłowymi
powstającymi
przy
produkcji
mebli
uwzględniając głównie przepisy ochrony środowiska, zastosowania nanotechnologii w celu ulepszenia
materiałów i produktów stosowanych do wytwarzania mebli oraz biotechnologii do podniesienia
jakości materiałów meblarskich. Dodatkowo branżowe firmy zainteresowane są wdrożeniem wysoko
zautomatyzowanych i unowocześnionych zrobotyzowanych linii produkcji mebli odznaczających się
wysokim poziomem bezpieczeństwa pracy.
Nowe technologie pozwolą przedsiębiorstwom sektora drzewno-meblarskiego na zwiększenie
efektywności produkcyjnej, konkurencyjności na rynku oraz dostosowanie się do zmieniających się
wymagań rynkowych w zakresie wzornictwa, ergonomii konstrukcji drewnianych i meblarskich,
bezpieczeństwa, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów obsługi i eksploatacji.
36
4.3.
Dobre praktyki w zakresie transferu technologii z nauki do biznesu
Transfer technologii ze świata nauki do świata biznesu to jeden z podstawowych warunków
innowacyjności gospodarki. Poszerzenie współpracy tych dwóch sektorów daje im obopólne korzyści,
nie tylko finansowe. Potwierdzają to przykłady uczelni o światowym prestiżu, takich jak Cambridge czy
Harvard. Uczelnie te potrzebują ogromnych środków finansowych na utrzymanie wysokiego poziomu
swoich działań, firmy natomiast nowych technologii.
Nowoczesna i konkurencyjna gospodarka wymaga współcześnie innowacji trafiających na
rynek i do konsumentów w postaci nowych produktów i usług. Zdolność do przekształcania wiedzy
w nowe produkty, usługi, technologie, techniki marketingowe i rozwiązania organizacyjne decyduje
o sukcesie rynkowym osób, przedsiębiorstw i całych gospodarek.
Innowacyjne rozwiązania wprowadzane w przedsiębiorstwach wpływają na ich działalność we
wszystkich obszarach. Implementacja nowych technologii umożliwia wzrost wydajności, zmniejszenie
zużycia materiałów i energii, skrócenie czasu wykonania, poprawę jakości i bezpieczeństwa pracy oraz
przede wszystkim wytwarzanie nowych wyrobów o nowych właściwościach.
W wyniku wprowadzanych usprawnień wzrasta konkurencyjność oraz produktywność
przedsiębiorstwa m.in. poprzez możliwe obniżenie kosztów produkcji, podniesienia jakości wyrobów,
zwiększenia ich asortymentu, skrócenia czasu produkcji, podniesienia wydajności linii produkcyjnych
itp. Czynniki te mają pozytywny wpływ na elastyczność przedsiębiorstwa, umożliwiając szybkie
reagowanie na zmieniające się potrzeby rynku i dostosowanie oferty do oczekiwań odbiorców, co
umożliwia wzrost sprzedaży zarówno na istniejących jak i nowych dla przedsiębiorstwa rynkach.
Wprowadzaniu usprawnień służy działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw lub w wypadku jej
braku transfer i implementacja technologii opracowanych przez inną jednostkę.
Transfer technologii to w szerokim rozumieniu proces przeniesienia wyników badań
naukowych, myśli naukowej, procesów, patentów lub oryginalnych pomysłów do gospodarki w celu
praktycznego zastosowania. Transfer technologii to proces pełniący funkcję swego rodzaju pomostu
między nauką a biznesem oraz płaszczyzna, na której te dwa odmiennie środowiska mogą
podejmować dialog.
Transfer technologii, jak również bezpośrednio z nim związana komercjalizacja wiedzy jest
jednym z najbardziej skomplikowanych procesów występujących w przedsiębiorstwach. Schematyczne
ujęcie tego procesu przedstawiono na poniższym rysunku.
37
Rysunek 1. Proces transferu technologii.
Źródło: Santarek K. (red.) „Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu
technologii”, PARP 2008.
Wbrew sugerowanemu uproszczeniu transfer technologii nie jest procesem liniowym, lecz
interaktywnym. W celu jego realizacji niezbędne jest przeprowadzenie następujących rodzajów prac:
badania podstawowe – podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy o zjawiskach i faktach,
nieukierunkowane na bezpośrednie zastosowanie w praktyce;
badania stosowane – podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy ukierunkowanej na
zastosowanie w praktyce;
prace rozwojowe – prace wykorzystujące dotychczasową wiedzę, prowadzone w celu
wytworzenia nowych lub istniejących materiałów, wyrobów, usług itd.;
badania przemysłowe – planowane badania mające na celu pozyskanie wiedzy, która może
być przydatna do opracowania nowych albo znaczącego udoskonalenia istniejących
produktów, procesów lub usług;
badania przedkonkurencyjne – przekształcanie wyników badań przemysłowych w projekty
nowych, zmodyfikowanych produktów, łącznie z prototypem nieprzydatnym komercyjnie (nie
obejmują one rutynowych lub okresowych zmian, nawet jeżeli zmiany te stanowią
usprawnienie);
prototypowanie – budowa prototypu;
prace
wdrożeniowe
mające
na
celu
wprowadzenie
opracowanego
rozwiązania
20
technologicznego do praktyki przemysłowej .
Pamiętać należy jednak, że spośród wielu pomysłów i koncepcji jedynie niektóre mają realne
szanse na dalszy rozwój. Tylko nieliczne kierowane są do dalszych prac i wdrożenia.
Tworzenie nowych technologii, ich udoskonalanie, a następnie wdrażanie jest złożonym
procesem realizowanym przez wiele podmiotów obejmujących jednostki naukowe (wyższe uczelnie,
instytuty naukowe, jednostki badawczo-rozwojowe), przedsiębiorstwa (w tym małe i średnie),
instytucje wsparcia i pośredniczące (banki, centra transferu technologii, firmy doradcze, i in.). Transfer
technologii jest pojęciem szerszym i oznacza ogólnie upowszechnianie i przenoszenie wiedzy
20
Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, pod red. Santarek K.,
PARP 2008.
38
technicznej ze sfery (instytucji) nauki do zastosowań praktycznych (biznesu). Transfer technologii
obejmuje wszelkie formy i kanały dyfuzji innowacji oraz wykorzystuje różne nośniki innowacji: wiedzę
jawną (publikacje), wiedzę chronioną (patenty i licencje), sformalizowane kanały upowszechniania
technologii (kursy, szkolenia, studia, targi, wystawy) oraz nie-formalne kontakty (w tym z klientami,
dostawcami, firmami doradczymi ale także z firmami konkurującymi), fuzje i przejęcia firm, inwestycje
zewnętrzne, zakup maszyn i urządzeń lecz również materiałów i komponentów do produkcji, itp.21.
W nowoczesnych gospodarkach na styku narodowego i regionalnych systemów innowacji
powstaje funkcjonalny system transferu technologii i komercjalizacji wiedzy (STTiKW), obejmujący
podmioty i mechanizmy umożliwiające przekształcanie wiedzy w nowe wyroby, usługi, technologie,
rozwiązania organizacyjne i marketingowe. Powstaje swoista sieć łącząca te podmioty i mechanizmy,
na której strukturę składają się:
Instytucje sfery nauki i badań (instytuty naukowe, szkoły wyższe, centra badawcze, działy
rozwojowe przedsiębiorstw, samodzielne laboratoria) tworzące podstawy nowej wiedzy
i kreujące podaż pomysłów, idei, rozwiązań technologicznych, organizacyjnych.
Innowatorzy (innowacyjni przedsiębiorcy, małe i średnie innowacyjne przedsiębiorstwa)
przekształcający wiedzę, idee i pomysły w nowe rynkowe produkty, technologie i usługi.
Ośrodki
innowacji
(parki
i
inkubatory
technologiczne,
centra
transferu
technologii,
preinkubatory, akademickie inkubatory), wspierające procesy innowacyjne poprzez różnego
typu formy pomocy i usługi proinnowacyjne.
Wyspecjalizowane fundusze finansowania innowacji (fundusze kapitału zalążkowego, venture
capital, anioły biznesu), oferujące specjalne narzędzia finansowania ryzyka wynikającego ze
specyfiki procesów innowacyjnych.
Rynkowi
dostawcy
usług
doradczych,
szkoleniowych
i
informacyjnych
oferujący
na
22
komercyjnych zasadach pomoc w realizacji procesów transferu i komercjalizacji technologii .
Dla zaistnienia efektywnego procesu transferu technologii konieczna jest współpraca
podmiotów generujących popyt i podaż na wiedzę. Zaspokajanie potrzeb przedsiębiorstw w zakresie
nowych rozwiązań wymaga wsparcia z zakresu usług proinnowacyjnych. Różne formy tego typu usług
umożliwiają absorpcję innowacji w przedsiębiorstwie w wyniku:
poprawy dostępu do informacji naukowej, inicjowania kontaktów nauka – biznes;
rozpoznania cech innowacyjnych produktu, technologii;
ochrony prawnej dóbr niematerialnych wykreowanych przez przedsiębiorcę;
wykreowania strategii rozwijania i wdrażania technologii i wiedzy;
21
Ibidem.
22
System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce – siły motoryczne i bariery, pod red. Matusiak
K.B., Guliński J., PARP 2010.
39
redukcji ryzyka rozwoju lub wdrażania technologii;
określenia rynku, jego rozmiarów, potencjału i chłonności;
tworzenia sieci współpracy, interakcji, kooperacji i wymiany doświadczeń;
zapewnienia finansowania absorpcji i dyfuzji innowacji23.
Źródła pozyskania innowacji podzielić można na wewnętrzne (generowane wewnątrz firmy)
i zewnętrzne (pozyskiwane z źródeł zewnętrznych np. jednostek naukowo-badawczych, uczelni
wyższych, innych przedsiębiorstw), przy czym transfer technologii ze źródeł zewnętrznych polegać
może nie tylko na przekazaniu technologii oraz jej wdrożeniu w przedsiębiorstwie nabywającym, lecz
także może obejmować modyfikacje bądź ulepszenia pozyskanej technologii w firmie nabywcy.
Proces transferu technologii związany z rozwojem innowacyjności i rynkowymi zastosowaniami
technologii może być realizowany na następujących płaszczyznach:
nauka – biznes,
biznes – nauka – biznes,
biznes – biznes.
Przekazywanie technologii może się odbywać w kilku fazach i następuje na skutek zawarcia
umowy transferowej. Wśród typów umów dotyczących transferu technologii wyróżnić można:
umowy o dokonanie i/lub wdrożenie innowacji (zlecające prace badawcze),
umowy licencyjne, quasi-licencyjne i umowy o korzystanie z cudzego projektu wynalazczego,
umowy o przeniesienie prawa,
umowy o udostępnienie know-how,
umowy o obciążenie praw podmiotowych własności przemysłowej prawami rzeczowymi
ograniczonymi,
umowy o przeniesieniu prawa (przeniesienie patentu),
umowa sprzedaży (patentu, znaku towarowego),
umowa o współpracy (konsorcjum, joint venture),
umowy franczyzy, leasingu czy dzierżawy24.
Ponadto w procesach transferu technologii dość często zawierane są umowy przedwstępne,
określające proces zawarcia umowy właściwej.
W celu minimalizacji prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych zdarzeń
związanych
z późniejszą realizacją umowy konieczna jest właściwa jej konstrukcja. Umowa powinna być
23
24
Ibidem.
Szewc A., Zioło K., Grzesiczak M., Umowy jako prawne narzędzie transferu innowacji, PARP 2006
40
precyzyjna i zawierać definicje wykluczające rozbieżności w interpretacji poszczególnych zapisów. Aby
zapobiec ewentualnym nieporozumieniom do umów wprowadzane są specjalne klauzule. Do
najczęściej występujących klauzul należą:
klauzule interesu gospodarczego określające w jakim celu oraz kto zawiera daną umowę.
Klauzule te zawierają deklarację przesłanek zawarcia umowy, deklarację celu zawarcia umowy
itd. Bardzo często klauzule takie są zawarte w preambule do umowy;
klauzule prawne, określające wybór systemu prawnego, wybór trybu rozwiązywania sporów,
wybór systemu interpretacji praw autorskich i patentów;
klauzule definiujące lub też załączniki definiujące, najczęściej zawierające następujące
sformułowanie „ilekroć w umowie mowa jest o ...”;
klauzule przedmiotowe zawierające zakres przekazywanych praw i pochodnych (know-how,
wzoru, oprogramowania). Klauzule przedmiotowe ponadto określają formę technologii (np.
forma pisemna, konsultacja, projekt wykonawczy, szkolenie, nadzór nad realizacją, forma
surowców i wyposażenia, forma świadczenia usług);
klauzule licencyjne, zawierające listę patentów, oświadczenia dotyczące ważności licencji,
zakres i ograniczenia licencji, tryb postępowania w przypadku stwierdzenia wad, tryb
postępowania w przypadku zamiaru wprowadzenia zmian, tryb postępowania w przypadku
naruszenia warunków licencji, tryb postępowania w przypadku wygaśnięcia umowy;
klauzule gwarancji efektywności zawierające sposób i warunki przeprowadzenia testów, w tym
sposób zachowania wyników testów, konsekwencje związane z wynikami nie odpowiadającymi
celowi umowy;
klauzule warunków finansowych, określające wartość umowy, cenę jednostkową, warunki
następowania płatności, dokumenty będące podstawą dokonania płatności, zapisy dotyczące
zabezpieczeń finansowych, sposób ubezpieczenia transakcji, zapisy dotyczące trybu i
rozliczania należności, w tym waluta, numery rachunków, tryb zmiany numeru rachunku itd.;
klauzule dotyczące sposobu komunikowania się;
klauzule ewentualnego odstąpienia;
klauzule określające tryb wprowadzenia zmian;
klauzule likwidacji szkód spowodowanych niedotrzymaniem terminu, jakości wykonania
umowy;
25
klauzule dyscyplinarne określające wielkość kar, odszkodowań itd.25.
Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, pod red. Santarek K.
PARP 2008.
41
Sam proces prowadzący do podpisania umowy transferowej jest dosyć żmudny i długotrwały.
Składa się z kilku faz, których podstawą jest określenie potrzeb technologicznych przedsiębiorstwa
przeprowadzone w oparciu o audyt technologiczny. Fazy organizacji transferu technologii
z perspektywy przedsiębiorcy układają się w następujący schemat:
Rysunek 2. Fazy organizacji transferu technologii z perspektywy przedsiębiorcy.
Źródło: Opracowanie wlasne na podstawie literatury przedmiotu.
Transfer technologii tworzy płaszczyznę na której może dojść do współpracy pomiędzy
biznesem a nauką. Z perspektywy jednostki badawczej/wynalazcy fazy transferu technologii tworzą
następujące zależności:
Rysunek 3. Fazy organizacji
badawczej/wynalazcy.
transferu
technologii
z
perspektywy
jednostki
Źródło: Opracowanie wlasne na podstawie literatury przedmiotu.
42
Istotnym problemem procesu transferu technologii jest wzajemna komunikacja dwóch
środowisk tworzących rynek technologii: środowiska nauki oraz środowiska biznesu, które
komercjalizuje innowacyjne technologie. W praktyce okazuje się, że przedstawiciele tych środowisk nie
są w stanie efektywnie się komunikować. Stąd ogromna rola instytucji pośredniczących w transferze
technologii: centrów innowacji i
transferu technologii, inkubatorów przedsiębiorczości oraz
inkubatorów technologicznych, parków technologicznych i przemysłowych.
Większość z tych instytucji potrzebuje skutecznych form komunikacji z podmiotami rynku
technologii: przedsiębiorstwami poszukującymi technologii oraz twórcami innowacyjnych rozwiązań.
Bardzo ważnym aspektem tej komunikacji jest orientacja międzynarodowa, a więc nie poprzestawanie
na poszukiwaniu potencjalnych partnerów współpracy w regionie lub w kraju, lecz wyjście z ofertą do
partnerów zagranicznych – znajdujących się w Europie lub nawet poza jej granicami. Jako przykład
instrumentu wspomagającego komunikację w procesie międzynarodowego transferu technologii
można wymienić sieć Enterprise Europe Network (EEN).
Działalność ośrodków innowacji wymaga współpracy partnerstwa i sieciowej współpracy
z administracją publiczną i innymi jednostkami wsparcia. Działania państwa mogą przejawiać się
w silniejszej i bardziej aktywnej roli jako czynnika stymulującego zarówno współpracę uczelni
z przemysłem, jak i rozwój instytucji pośredniczących w transferze wiedzy. Coraz ważniejszą rolę
w budowie gospodarki opartej na wiedzy i stymulowania innowacyjnej przedsiębiorczości zaczyna
odgrywać wymiar regionalny współpracy. Wymierne efekty przynosi kooperacja zasadzająca się na
bliskości lokalizacyjnej. Regionalne ośrodki innowacji pełnią funkcję pośrednictwa w dostępie
regionalnych firm do zewnętrznych zasobów wiedzy, doradztwa, finansów, nawiązywania współpracy
pomiędzy partnerami.
Ośrodki
innowacji
i
przedsiębiorczości
jako
instytucje
pośredniczące
stanowią
wyspecjalizowane podmioty o zróżnicowanych nazwach i strukturach. Instytucje te stanowią
publiczno-prywatne podmioty wyspecjalizowane w działaniach na rzecz rozwoju przedsiębiorczości,
transferu i komercjalizacji nowych technologii oraz poprawy konkurencyjności gospodarki. Celem ich
działania jest zaspokajanie lokalnych potrzeb w zakresie:
wspierania przedsiębiorczości i samo zatrudnienia,
tworzenia i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,
transferu nowych, użytecznych technologii dla działających w regionie przedsiębiorstw,
stymulowania i monitorowania współpracy wszystkich podmiotów występujących na scenie
lokalnej,
podnoszenia jakości zasobów ludzkich poprzez szkolenia, edukację i doradztwo.
Instytucje pośredniczące występując w roli mediatora, transformatora i diagnostyka udzielają
przedsiębiorstwom pomocy przy wdrażaniu zaawansowanych metod, technologii i systemów. Rola
mediatora polega na ułatwianiu kontaktów pomiędzy poszczególnymi podmiotami oraz pośredniczeniu
43
w upowszechnianiu i przepływie informacji oraz wszelkich zasobów między tymi podmiotami.
Występując w roli transformatora instytucje pośredniczące mają za zadanie przystosować istniejące
zasoby bądź rozwiązania do potrzeb firmy, która chce je u siebie wdrożyć, zaś funkcja diagnostyka
polega m.in. na dokonaniu audytu innowacyjnego firm i oceny trudności w realizacji innowacji,
a następnie udzieleniu pomocy w poszukaniu odpowiedniego partnera do współpracy26.
W praktyce polskiej wyróżnić można następujące instytucje pośredniczące:
Centra transferu technologii – zróżnicowane organizacyjnie, nie nastawione na zysk
jednostki
doradcze,
szkoleniowe
i
informacyjne,
realizujące
programy
wsparcia
transferu
i komercjalizacji technologii i wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań. Działalność centrów
transferu technologii na styku sfery nauki i biznesu (stąd częsta nazwa jednostki pomostowe) ma
zaowocować adaptacją nowoczesnych technologii przez działające w regionie małe i średnie firmy,
a tym samym przyczynić się do podniesienia innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz
regionalnych struktur gospodarczych.
Inkubatory przedsiębiorczości – zorganizowane kompleksy gospodarcze obejmujące
szeroką grupę wyodrębnionych i opartych na nieruchomości ośrodków, posiadających ofertę lokalową
oraz
ofertę
usług
wspierających
małe
i
średnie
firmy.
Funkcjonowanie
kompleksów
jest
ukierunkowane na wspomaganie rozwoju nowo powstałych firm oraz optymalizację warunków dla
transferu i komercjalizacji technologii. Misją inkubatorów jest zapewnienie jak najlepszych warunków –
zarówno w sensie infrastrukturalnym, jak i merytorycznym – dla powstawania i rozwoju nowych,
innowacyjnych firm opartych na innowacyjnych technologiach.
Akademickie
inkubatory
przedsiębiorczości
–
specyficzny
typ
inkubatora
przedsiębiorczości, ukierunkowanym na wspieranie firm, rozwijanych w otoczeniu akademickim (spinoff ii spin-out), zakładanych przez studentów i pracowników naukowych. Akademickie inkubatory
przedsiębiorczości tworzone są najczęściej przy uczelniach i stanowią przedłużenie procesu
dydaktycznego w zakresie przygotowania do praktycznego działania na rynku oraz weryfikacji wiedzy
i umiejętności we własnej firmie.
Inkubatory technologiczne – zapewniają początkującym przedsiębiorcom z sektora MŚP
pomoc w uruchomieniu i prowadzeniu firm oferujących produkt lub usługę powstałą w wyniku
wdrożenia
nowej
technologii.
Inkubator
technologiczny
łączy
ofertę
lokalową
z
usługami
wspierającymi rozwój firm oraz transfer i komercjalizację technologii. Wsparcie obejmować może
preferencyjne stawki czynszu, dostęp do infrastruktury badawczej, dostęp do sieci biznesowych,
pośredniczenie w kontaktach ze środowiskiem naukowym czy doradztwo (finansowe, prawne,
organizacyjne, technologiczne itp.). Głównym celem działalności inkubatora technologicznego jest
pomoc nowo powstałej, innowacyjnej firmie w osiągnięciu dojrzałości i zdolności do samodzielnego
funkcjonowania na rynku.
26
Źródło: Matusiak K. B., Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, SOOIPP-Raport 2007
44
Parki
technologiczne
–
stanowią
zespoły
wyodrębnionych
nieruchomości
wraz
z infrastrukturą techniczną, utworzone w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy
jednostkami
naukowymi
a
przedsiębiorcami,
na
których
oferowane
są
przedsiębiorcom
wykorzystującym nowoczesne technologie usługi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju
przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac
rozwojowych w innowacje technologiczne, a także tworzenie korzystnych warunków prowadzenia
działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach
umownych. Parki technologiczne są najbardziej złożonymi przedsięwzięciami i tworzą szeroko
rozumiane środowisko do rozwoju innowacyjnych technologii. W ramach parków technologicznych
oprócz funkcji realizowanych w inkubatorach podejmowane są inne działania służące transferowi
i komercjalizacji technologii. Podobnie jak inkubatory technologiczne, parki naukowe ukierunkowane
są na
rozwój branż high-tech. W odróżnieniu jednak od inkubatorów (technologicznych,
przedsiębiorczości) parki technologiczne skupiają na swoim terenie szereg różnorodnych instytucji
(w tym również z zagranicy), zapewniają lokatorom wszelkiego rodzaju wsparcie w działalności
technologicznej i biznesowej, mają dostęp do laboratoriów i zaawansowanych aparatur badawczych
i posiadają formalne powiązania z zagranicznymi instytucjami badawczo-rozwojowymi i edukacyjnymi.
Parki naukowe – zgodnie z definicją Międzynarodowego Stowarzyszenia Parków Naukowych
(IASP) to instytucje zarządzane przez specjalistów, których głównym celem jest promowanie kultury
innowacyjnej oraz konkurencyjności instytutów naukowo-badawczych i firm zrzeszonych w parku.
Parki naukowe współpracują z uczelniami, instytucjami naukowo-badawczymi i przedsiębiorstwami.
W ramach prowadzonej działalności stwarzają dogodne warunki dla inkubacji małych, innowacyjnych
firm, a w szczególności wspierają tworzenie i rozwój firm typu spin-off . Parki naukowe ukierunkowane
na wspieranie współpracy z instytucjami B+R, pełnią funkcje zbliżone do parku technologicznego,
jednak produkcja w nich prowadzona ogranicza się do produkcji prototypowej.
Parki przemysłowe – stanowią zespoły wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą
techniczną, umożliwiające prowadzenie działalności gospodarczej na preferencyjnych warunkach.
Polskie parki przemysłowe mają przede wszystkim przyciągać inwestorów tworzących nowe miejsca
pracy, co przyczynić się ma do amortyzacji skutków restrukturyzacji przemysłu. Parki przemysłowotechnologiczne są szczególnym rodzajem parków technologicznych. Główny nacisk w powyższych
instytucjach
jest
położony
na
zagospodarowanie
majątku
likwidowanych
przedsiębiorstw
i wykorzystanie istniejącej infrastruktury oraz tworzenie nowych miejsc pracy, podczas gdy głównym
zadaniem parku technologicznego jest transfer technologii między jednostkami naukowymi
a przedsiębiorcami. W przypadku parku przemysłowego zagospodarowane nieruchomości są
sposobem
na
przyciągnięcie
inwestorów
tworzących
miejsca
pracy.
W
przypadku
parków
technologicznych rozwój nieruchomości nie jest celem samym w sobie, lecz tylko narzędziem do
realizacji celów związanych z transferem i komercjalizacją technologii.
Ośrodki szkoleniowo-doradcze (Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości, Centra Wspierania
Biznesu, Kluby Przedsiębiorczości, Punkty Konsultacyjno-Doradcze) – to nie nastawione na zysk
45
jednostki doradcze, informacyjne i szkoleniowe, działające na rzecz rozwoju przedsiębiorczości
i samozatrudnienia oraz poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Ośrodki
szkoleniowo-doradcze uczestniczą we wszelkich inicjatywach mających na celu zwiększenie potencjału
gospodarczego oraz poprawę jakości życia społeczności lokalnej.
Znaczącą barierą napotykaną przez przedsiębiorców pragnących rozwijać innowacyjne
technologie jest również brak funduszy. W chwili obecnej transfer technologii może być finansowany
z następujących źródeł:
środki własne,
środki zewnętrzne:
o
publiczne, w tym budżetowe, unijne, inne,
o
prywatne, w tym fundusze venture-capital, anioły biznesu, banki, itp.
W Polsce jedynie ok. 40% środków przeznaczanych na działalność badawczo-rozwojową
i transfer technologii pochodzi ze środków prywatnych, pozostałą część pokrywają środki publiczne.
Największym źródłem finansowania tych procesów są w chwili obecnej Fundusze Strukturalne Unii
Europejskiej tj.:
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,
Program Operacyjny Kapitał Ludzki,
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,
Regionalne Programy Operacyjne.
Do najważniejszych instrumentów mających na celu umożliwienie transferu technologii należą:
Projekty celowe – skierowane do przedsiębiorców oraz jednostek naukowo-badawczych lub
konsorcjów naukowych. Projekt celowy obejmować może badania stosowane, prace rozwojowe,
badania przemysłowe lub badania przedkonkurencyjne. Projekt celowe w przeważającej części
finansowane są w ramach programów operacyjnych.
Projekty badawcze – określone zadania badawcze przewidziane do realizacji w danym
czasie. Obejmują następujące typy projektów:
zamawiane o tematyce określonej w Krajowym Programie Ramowym,
własne: projekty habilitacyjne, doktorskie,
rozwojowe mające na celu wykonanie zadania badawczego stanowiącego podstawę
do zastosowań praktycznych.
Programy Ramowe Unii Europejskiej – mające na celu wzmocnienie współpracy na linii
nauka-biznes. Szczególną rolę odgrywa tu 7. Program Ramowy Wspólnoty Europejskiej badań,
rozwoju technologicznego i wdrożeń na lata 2007 – 2013. Program ten jest siódmym z kolei
46
programem finansowania badań naukowych i rozwoju technologicznego w Unii Europejskiej.
Realizacja programu odbywa się za pośrednictwem programów szczegółowych:
cooperation (współpraca) – obejmuje wspieranie międzynarodowej współpracy o charakterze
naukowo-badawczym w dziesięciu określonych dziedzinach tematycznych powiązanych
z głównymi obszarami wiedzy i technologii m.in. zdrowie, żywność, technologie informacyjne
i komunikacyjne, energia, środowisko, nauki społeczno-ekonomiczne.
ideas (pomysły) – zakłada wspieranie twórczych, w wielu przypadkach ryzykownych badań
naukowych znajdujących się na granicy wiedzy, prowadzonych przez utworzone pojedyncze
zespoły projektowe składające się z naukowców pochodzących z sektora prywatnego
i publicznego. Obszarem działania będą wszystkie dziedziny nauki, ze szczególnym
uwzględnieniem badań interdyscyplinarnych. Program ten zakłada także realizację projektów
przez młodych naukowców i nowe grupy badawcze. Granty na realizację projektów
przyporządkowane do naukowca, a nie instytucji, w której naukowiec jest zatrudniony.
people (ludzie) – program, który zakłada realizację różnych form wzmacniania i rozwoju
kariery w szczególności młodych naukowców poprzez system szkoleń, staży, stypendiów.
capacities (możliwości) – celem programu jest wzmocnienie posiadanych możliwości
gospodarki europejskiej, w szczególności poprzez kształtowanie spójnej polityki w dziedzinie
badań naukowych z uwzględnieniem zadań do realizacji na szczeblu regionalnym. Program
przewiduje działania w zakresie m.in.: infrastruktury badawczej, badań na rzecz MSP, nauki w
społeczeństwie, rozwoju polityk badawczych.
W projektach 7. Programu Ramowego mogą (w zależności od określonych warunków danego
instrumentu wsparcia) wziąć udział m.in.: szkoły wyższe, instytucje naukowo-badawcze przedsiębiorcy
(nie funkcjonujący jako jednostki naukowo-badawcze, kontraktowe instytucje badawcze ani
konsultingowe) – w szczególności przedsiębiorcy należący do sektora MSP.
7. Program Ramowy skierowany jest zarówno do przedsiębiorców wykorzystujących
zaawansowane technologie i prowadzących własne badania, ale także do tych, którzy nie posiadają
wystarczającego potencjału badawczego, jednak są zainteresowani przygotowaniem nowego
produktu, procesu bądź technologii27.
Fundusze venture-capital – fundusze podwyższonego ryzyka przeznaczone dla dojrzałych
przedsiębiorstw o ustabilizowane pozycji na rynku, które potrzebują środków na dalszą ekspansję
i rozwój. Mogą być tworzone przez instytucje publiczne np. samorządy oraz inwestorów z sektora
prywatnego.
27
Źródło: www.kpk.gov.pl
47
Anioły biznesu – inwestorzy prywatni, którzy posiadają wolne środki finansowe i chcą je
ulokować w dobrze rokujące przedsięwzięcia. Celem jest finansowanie przedsiębiorstw i ich projektów
we wczesnej fazie rozwoju. Jest to instrument finansowy podwyższonego ryzyka.
Omawiane instytucje pośredniczące i instrumenty finansowe stanowią bazę dla działań
modernizacyjnych i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i nowych technologiach. Obecnie w Polsce
działają następujące jednostki:
23 parki technologiczne,
17 inkubatorów technologicznych,
87 centrów rozwoju technologii,
51 akademickich inkubatorów przedsiębiorczości,
9 funduszy kapitału zalążkowego,
7 sieci aniołów biznesu28.
Ośrodki te stanowią istotny element podnoszenia poziomu innowacyjności polskiej gospodarki,
która w porównaniu z krajami Unii Europejskiej oraz innymi wiodącymi technologicznie państwami nie
jest wysoka. Działania na rzecz dostosowania technologicznego krajowej gospodarki są głównym
elementem podnoszenia jej konkurencyjności, a tym samym wzrostu znaczenia Polski wśród najlepiej
rozwiniętych gospodarczo państw.
W
Polsce
istnieje
kilka
ośrodków
badawczo-rozwojowych,
które
współpracują
z przedsiębiorstwami branży drzewno-meblarskiej. Do takich niewątpliwie należy Centrum Innowacji
Drzewnictwa
Wydziału
Technologii
Drewna
SGGW,
które
intensywnie
nawiązuje
kontakty
z branżowymi przedsiębiorstwami, instytucjami badawczymi, ośrodkami akademickimi działającymi na
rzecz rozwoju branży drzewno-meblarskiej. W chwili obecnej do centrum zgłasza się coraz więcej firm
zainteresowanych wdrożeniem nowych technologii do własnych procesów produkcyjnych. Centrum
nawiązało współpracę z kilkoma przedsiębiorstwami, która obejmuje prace badawcze, szkolenia
pracowników, staże i praktyki dla studentów i absolwentów. Bezpośrednio w firmie prowadzi prace
badawcze m.in. nad uruchomieniem oryginalnego procesu termicznej obróbki rodzimych gatunków
drewna, nowej konstrukcji deski podłogowej, które bezpośrednio przełożą się
na wzrost
innowacyjności przedsiębiorstwa.
Kolejnym ośrodkiem badawczo-rozwojowym, który intensywnie współpracuje i wdraża swoje
technologie w biznesie jest Centrum Transferu Innowacji i Technologii dla Meblarstwa. Centrum
rokrocznie
opracowuje
projekty
technologiczne,
dokonuje
wdrożeń,
opinii,
ekspertyz.
Do
najciekawszych prac badawczych wykonanych przez Centrum należą badania nad ergonomią
28
System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce – siły motoryczne i bariery, pod red. Matusiak
K.B., Guliński J., PARP 2010.
48
i bezpieczeństwem użytkowania mebli dla Kolekcji Mebli Klose Sp. z o.o. prowadzonych w ramach
projektu „Meble inspirowane zdrowiem”. Szeroka współpraca z branżowymi firmami przekłada się na
nowe rozwiązania innowacyjne, ich transferu dla przemysłu.
Analizując zachodniopomorski rynek drzewno-meblarski trudno doszukać się przykładów
transferu wiedzy naukowej do biznesu oraz bezpośredniej współpracy branżowych przedsiębiorstw
z instytucjami badawczo-rozwojowymi. W regionie zachodniopomorskim omawiana branża znajduje
się na wczesnym poziomie rozwoju. W celu zmiany obecnie istniejącej sytuacji rynkowej organizowane
są szkolenia i warsztaty przez Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie,
które mają na celu uświadomienia przedsiębiorcom, że intensywna współpraca z ośrodkami naukowobadawczymi zdecydowanie wpłynie na ich rozwój i wzrost innowacyjności procesów technologicznych.
Dodatkowym motorem rozwoju branży jest powołanie Zachodniopomorskiego Klastra Drewna i Mebli,
które skupia zarówno przedsiębiorców branży drzewno-meblarskiej jak również ośrodki naukowe.
Inicjatywa jest doskonałą platformą na wymianę doświadczeń, jak również zgłaszanie przez
przedsiębiorców zapotrzebowania na nowe technologie.
4.4.
Komercjalizacja wiedzy
We współczesnym świecie rozwój gospodarczy w dużej mierze zawdzięcza swój postęp
wdrożonym innowacjom. Wprowadzone na rynek nowe produkty, usługi i technologie to efekt
współpracy sfery badań naukowych i biznesu. Dominującą rolę w procesie tworzenia i przekazywania
wiedzy badawczo-rozwojowej odgrywają uczelnie, centra badawczo-rozwojowe, instytucje i ośrodki
naukowe. Prowadzą one badania naukowe i prace rozwojowe, w wyniku których powstaje nowa
wiedza, innowacyjne rozwiązania techniczno-technologiczne. Funkcjonowanie gospodarki opiera się na
jak najpełniejszym wykorzystaniu zasobów wiedzy i innowacji, a także na powszechnym dostępie do
informacji. Z perspektywy rozwoju gospodarka oparta na wiedzy wykazuje charakter dominujący.
Wiedza, sfera badań naukowych i komercjalizacja wiedzy know-how stanowią czynnik determinujący
tempo i poziom rozwoju gospodarczego. Dobra własności intelektualnej wypracowane na uczelniach
wyższych, ośrodkach badawczych, centrach badawczo-rozwojowych mogą być przedmiotem umów
w obrocie gospodarczym, przez co prawa do nich mogą być zbywalne.
Proces komercjalizacji technologii wymaga przeprowadzenia analizy istotnych elementów
i czynników całego przebiegu procesu: analiza docelowego rynku, rozwoju określonej technologii,
aktualnego rozwoju konkurencyjnych technologii na rynku, wymagania surowcowe, zbadanie
przyszłych trendów i wymagań technologicznych, wybór odpowiedniego modelu sprzedaży, zbadanie
ewentualnych barier wdrożenia nowych rozwiązań technologicznych na rynek, perspektywy zmian
w ustawodawstwie umożliwiające wprowadzenie nowych technologii. Przeprowadzona dogłębnie
analiza możliwości wdrożenia nowych technologii pozwoli na określenie wystąpienia potencjalnych
korzyści oraz szanse jej powodzenia, podjęcie decyzji o dalszych pracach badawczych nad finalną
postacią wynalazku i inwestowania w ich przebieg. Doświadczenie wielu państw pokazuje, że
49
inwestowanie w innowacje technologiczne na etapie badań podstawowych przekłada się na rozwój
gospodarczy i wzrost jego potencjału. Dlatego bardzo dobrym rozwiązaniem stosowanym przez
państwa zachodnie jest tworzenie kooperacji ośrodków badawczych z przedsiębiorstwami w celu
lepszego wykorzystania kierowanego tam kapitału na badania i prace rozwojowe.
Sposoby komercjalizacji wiedzy:
sprzedaż praw własności,
sprzedaż licencji,
alians strategiczny,
joint-venture,
samodzielne wdrożenie (spin-off),
badanie zlecone.
Sprzedaż praw własności do technologii bądź wynalazku stanowi jedno z powszechniejszych
sposobów komercjalizacji wiedzy, która dotyczy głównie sprzedaży np. pojedynczej maszyny bądź linii
technologicznej wraz z przypisana do niej technologią. Po dokonaniu transakcji nabywca staje się
właścicielem nabytej własności intelektualnej i decyduje o jej dalszym rozwoju i upowszechnianiu.
Prawa do dóbr intelektualnych mogą zostać przekazywany na podmiot gospodarczy również w ramach
umów o pracach badawczo-rozwojowych, umów konsorcjum, umów o dzieło. Inną formą
komercjalizacji wyników badań może być sprzedaż tylko wiedzy know-how, które dotyczy danej
technologii oraz prawa używania jej. W tym aspekcie umowy, kontrakty, porozumienia, których
obrotem są własności intelektualne i własności przemysłowe są umowami o przeniesienia prawa.
Przedmiotem takich umów mogą być prawa wyłączne, dotyczące m.in. patentów, prawa ochronnego
wzorów użytkowych, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, prawa służące do uzyskania praw
wyłącznych odnośnie wynalazków, prawa zapewniające pierwszeństwo do uzyskania prawa
wyłącznego dotyczącego uzyskania patentu, wynalazku, wzoru użytkowego.
Wpływy ze sprzedaży praw własności i intelektualnej stanowią pewną korzyść dla instytucji
badawczo-rozwojowej w postaci zastrzyku finansowego, który potem może przeznaczyć na badania
nad nowymi technologiami oraz są dobrym rozwiązaniem w przypadku niepewności rynku, ponieważ
licencjonowanie technologii w długim czasie zwiększa ryzyko załamania rynku, a jednorazowa
sprzedaż przesuwa to ryzyko na nabywcę. Nabywca praw własności intelektualnej – przedsiębiorstwo
–
uzyskuje
pełną
kontrolę
nad
dalszym
rozwojem
wynalazku,
procesu
technologicznego,
innowacyjnego produktu i wyboru dla niego rynków zbytu. Dzięki procesowi komercjalizacji wynalazek
ma szansę na sprawniejszą realizację poprzez wdrożenie.
Kolejną formą komercjalizacji wiedzy jest sprzedaż licencji, która jest również powszechnym
sposobem na jej rozpropagowanie. Poprzez licencję należy rozumieć umowę, która określa warunki
korzystania z praw własności intelektualnej (wynalazku, patentu, wzoru użytkowego), będących
50
przedmiotem prawa autorskiego. Stronami umowy licencji są licencjodawca – nadający prawo
użytkowania przedmiotu umowy w określonym celu (proces technologiczny produkcji, sprzedaż) oraz
licencjobiorca, który przyjmuje prawo używania przedmiotu umowy i tym samym zobowiązuje się
włączenia go do swojego procesu produkcyjnego, a w dalszej kolejności na wdrożenie do gospodarki.
W tym zakresie występuje kilka różnych rodzajów umów licencji, którym są:
licencja pełna nie ogranicza licencjobiorcy w pełnym gospodarczo wykorzystaniu przedmiotu
umowy; pozwala ona licencjobiorcy zarówno na produkcję, sprzedaż, jak również
udoskonalenie wynalazku, patentu, wzoru użytkowego we wszystkich jego zastosowaniach,
licencja ograniczona wyznacza granice prawne gospodarczego wykorzystania przedmiotu
umowy, co oznacza, że licencjodawca może przekazać prawo do produkcji przedmiotu
umowy, ale jednocześnie zastrzega sobie prawo do dalszych udoskonaleń wynalazku, patentu;
taki charakter umowy wytycza zastosowanie określonej technologii w gospodarce, pozwala na
uzyskanie prawa do pojedynczego zastosowania danej technologii,
licencja wyłączna polega na udzieleniu tylko jednemu podmiotowi gospodarczemu na
określonym terytorium wyłączne prawo do korzystania z wynalazku, patentu, dzięki czemu
taki podmiot zyskuje zdecydowanie silniejszą przewagę i konkurencyjność na rynku,
licencja niewyłączna polega na udzieleniu kilku podmiotom gospodarczym prawa własności
intelektualnej jednocześnie, dopuszczające konkurencję kilku licencjobiorców na określonym
rynku,
licencja
otwarta
polega
na
oświadczeniu
gotowości
właściciela
patentu,
wynalazku
(np. ośrodka badawczo-rozwojowego, uczelni wyższej, instytucji naukowych) do udzielenia
licencji, zezwolenia na korzystanie ze swojego wynalazku,
sublicencja polega na udzieleniu licencji przez licencjobiorcę na korzystanie z wynalazku;
określony podmiot gospodarczy, który nabył prawa do wynalazku lub danej technologii na
mocy licencji podpisanej z ośrodkiem badawczo-rozwojowym może ją wylicencjonować
innemu podmiotowi na zasadzie sublicencji, a określony procent wpływów z sublicencji
odprowadzany jest do instytucji naukowej.29
Podstawowymi zasadami działania licencji są:
prawo wykonania, produkowania, modyfikowania dystrybuowania przedmiotu własności
intelektualnej udzielone przez licencjodawcę licencjobiorcy na mocy umowy z zachowaniem
formy pisemnej,
prawo własności pozostaje w instytucji macierzystej np. centra badawczo-rozwojowe, ośrodki
naukowe, uczelnie wyższe,
29
dalsze udoskonalenia i rodząca się własność intelektualna do negocjacji,
www.pi.gov.pl
51
wynagrodzenie za udzielone prawa: opłaty licencyjne,
koszty patentowania po stronie licencjobiorcy,
wymiar czasowy: do momentu wygaśnięcia zastrzeżenia lub do negocjacji.30
Wynagrodzeniem za sprzedaż licencji do prawa własności intelektualnej są opłaty licencyjne,
które ponoszone są przez licencjobiorcę na rzecz licencjodawcy na określonych zasadach. Głównie
opłatę licencyjną stanowi procent od sprzedaży wynalazku, bądź procent od zysków netto.
W fazie komercjalizacji wiedzy i wyników badań naukowych dochodzi również do porozumienia
zawartego pomiędzy przedsiębiorstwami danej branży, które mają podobne potrzeby rynkowe
i wspólnie zlecają ośrodkom badawczym przeprowadzenie dla nich badań naukowych. Mowa tu
o aliansie strategicznym, który pozwala na pełniejszą współpracę sfery biznesu i nauki.
Przedsiębiorstwa, które poszukują nowych rozwiązań technologicznych bądź produktów, mogą
uczestniczyć w procesach badawczych, uczyć się od ośrodków realizujących badania, minimalizować
ryzyko i dzielić się kosztami badań. Taka forma partnerstwa sfery badań i biznesu może zostać
zainicjowana przez samą instytucję naukową, która chce wdrożyć nową technologię na rynek, bądź
przez przedsiębiorstwa, które chcą wykorzystać w swoich produkcjach prace rozwojowe.
Model join venture jest pewno rodzaju partnerstwem zawartym pomiędzy dysponującym
technologią i firmą posiadającą dostęp do rynku i chcącą ją wdrożyć. Model ten określa porozumienie,
umowę zawartą pomiędzy twórcą nowej technologii, patentu – jednostką badaczwo-rozwojową
a podmiotem gospodarczym, który zainteresowany jest pozyskaniem i wdrożeniem tejże technologii
do własnego procesu produkcyjnego. W tej formie komercjalizacji wiedzy dostawca technologii ma
bliższe i bieżące relacje z firmą przejmującą nową technologię poprzez prawo do współudziału
w decyzjach dotyczących procesów produkcyjnych wykorzystujących nową technologię. Tworzenie
wspólnego przedsięwzięcia z udziałem przedsiębiorstwa i instytucji naukowej wymaga zaangażowania
od obu stron w postaci zasobów ludzkich, nakładów inwestycyjnych, zasobów materiałowych. Wspólne
realizowane projekty obejmują następujące przedsięwzięcia:
zaprojektowanie, wdrożenie i eksploatacja innowacyjnej linii technologicznej,
zaprojektowanie, wdrożenie i wspólna eksploatacja systemów infrastrukturalnych,
zaprojektowanie nowego produktu, wdrożenie go do produkcji i eksploatacja korzyści z tego
tytułu,
zbudowanie
ośrodka
badawczego,
lub
wyodrębnienie
części
ośrodka
istniejącego,
nastawionego na realizację badań wyłącznie na rzecz partnera,
realizowanie badań prowadzących bezpośrednio do patentowania i ochrony własności
przemysłowej,
30
www.pi.gov.pl
52
projektowanie innowacyjnych instrumentów edukacyjnych w oparciu o doświadczenia
jednostki naukowej (uniwersytetu) i dokonywanie upowszechnienia tych osiągnięć.31
Niewątpliwą korzyścią takiego rozwiązania jest możliwość uczenia się od siebie nawzajem.
Wadą jest natomiast konieczność uzgadniania wspólnego stanowiska.
Jednym z aktywnych mechanizmów komercjalizacji jest samodzielne wdrożenie technologii
przez jej twórców, którzy decydują się na utworzenie spółki spin-off . Te formy komercjalizacji wydają
się w naszym kraju najlepszym sposobem na wdrożenie nowych technologii, które są pożądane przez
rozwój nowoczesnej gospodarki. Spółka spin-off to nowe przedsiębiorstwo, które powstaje poprzez
usamodzielnienie się pracowników przedsiębiorstwa macierzystego lub innej organizacji (np.
laboratorium badawczego, uczelni wyższej), wykorzystującego w tym celu intelektualne zasoby
organizacji macierzystej. Tego rodzaju firmy posiadają charakter przedsięwzięć niezależnych od
organizacji macierzystej. Powstanie firmy w wyniku usamodzielnienia się pracowników ośrodków
badawczych
bądź
personelu
technicznego
dużych
firm
przemysłowych,
związane
jest
z komercyjnym wykorzystaniem technologii, wiedzy technicznej, patentu. Proces ten w znacznej
mierze przyczynia się do upowszechnienia się (dyfuzji) nowych technologii w gospodarce.
w niektórych przypadkach przełomowe odkrycie w pojedynczej organizacji naukowo-badawczej może
powodować powstanie dużej grupy nowych firm spin-off. Przykładami mogą tu być m.in. technologia
tranzystorów czy technologie związane z konstrukcją dysków twardych.32 Firma podejmuje się
komercjalizacji własności intelektualnej (technologii, wynalazku), a na podstawie zawartej umowy
z jednostką macierzystą podejmuje działania polegające na dalszym jej udoskonalaniu, opatentowaniu
i wdrożeniu do gospodarki. Instytucja macierzysta na zasadzie aportu wprowadza daną technologię do
spółki spin-off, która podlega licencji. Zaletą powstania takiej spółki jest szybsze wdrożenie
nowoczesnych technologii do gospodarki, ponieważ powołuje się ją głównie dla celów komercjalizacji
wiedzy i wszystkie jej wysiłki są skoncentrowane na tymże rozwiązaniu. Dodatkowo spółka ta ma
możliwość poszukiwania źródeł zewnętrznych, inwestorów, silniejszych partnerów gospodarczych
zainteresowanych nowoczesnymi technologiami produkcyjnymi. Dodatkowo spółki poprzez swój
rozwój zdecydowanie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, chociażby w wyniku tworzenia
nowych miejsc pracy.
Sprawny system komercjalizacji badań naukowych jest nieodłącznym i niezbędnym elementem
procesu innowacji. Podstawowe warunki skuteczności i sprawności komercjalizacji to partnerstwo
dawcy i biorcy technologii, pomoc instytucji pomostowej oraz dostęp do źródeł finansowania tego
procesu.
Wyżej
przedstawione
modele
współpracy
jednostek
badaczwo-rozwojowych
z przedsiębiorcami stwarzają pewne możliwości na wdrożenie nowoczesnych technologii do
gospodarki.
Zalecenia w zakresie komercjalizacji wiedzy
31
Kulawczuk P., Konstruowanie modeli biznesowych współpracy nauki i biznesu w realizacji działalności badawczo
– rozwojowej [w:] Budowa współpracy nauki z biznesem. Publikacja z konferencji 2010, Warszawa 2010, s. 49.
32
www.pi.gov.pl/parp/data/slownik/slownik.html
53
W kreowaniu sprawnych systemów komercjalizacji wiedzy szczególne znaczenie mają
wypracowane rozwiązania, wytyczne i rekomendacje, które są zbiorami ogólnych, ukierunkowanych
zaleceń opracowanych na podstawie analiz i opinii funkcjonujących w praktyce i przynoszących
określone efekty. Aby system komercjalizacji wiedzy mógł w ogóle zacząć funkcjonować należy zacząć
od utworzenia profesjonalnego biura/centrum transferu technologii przez osoby, które odznaczają się
bogatym doświadczeniem zarówno w sferze naukowo-badawczej jak również biznesowej. Taka osoba
zna potrzeby ośrodków naukowych, które potrzebują określonych nakładów finansowych na
prowadzenie prac badawczych oraz potrzeby przedsiębiorców, którzy chcą wprowadzać nowoczesne
technologie do procesów produkcyjnych. Poniżej zostały zaprezentowane kolejne zalecenia
i rekomendacje w zakresie komercjalizacji wiedzy:
przywiązanie do budowy i utrzymania zaufania w relacjach pomiędzy środowiskiem
akademickim a biznesem, zrozumienie reguł według jakich działa środowisko biznesowe
i naukowe,
utrzymanie stałych nieformalnych kontaktów z naukowcami i zespołami badawczymi,
stosowanie
podejścia
„miękko-miękko”
–
systematyczne,
delikatne,
dyplomatyczne
tłumaczenie naukowcom istoty komercjalizacji i korzyści jakie ona daje; unikanie (natrętnego)
„chodzenia za naukowcami” czy też pouczania ich o prawnych aspektach komercjalizacji,
wprowadzenie bodźców zachęcających do angażowania się w różne formy komercjalizacji
(także usługi konsultingowe),
unikanie nadmiernego biurokratyzowania procedur odnoszących się do współpracy z biznesem
(badania zamawiane),
stosowanie
kombinacji
różnych
metod
identyfikacji
wynalazków
nadających
się
do
komercjalizacji,
pełne wsparcie ze strony biura transferu technologii w zakresie identyfikacji, rozwoju
i eksploatacji okazji biznesowych,
budowa mapy możliwości (potencjału) instytucji badawczej dla dopasowania się do oczekiwań
przemysłu.33
W związku z powyżej wyszczególnionymi zaleceniami w zakresie komercjalizacji wiedzy
proponuje się dodatkowe rozwiązania w tym systemie, wśród których można wyróżnić m.in.:
opracowanie strategii i wytycznych wewnątrzuczelnianych w zakresie udostępniania własności
intelektualnych, wynalazków, uproszczenia procesów decyzyjnych,
opracowanie zasad polityki współpracy uczelni, ośrodków naukowych z nowopowstałymi
spółkami, pracownikami naukowymi – udziałowcami nowych spółek,
33
P. Tamowicz, Jak skomercjalizować pomysł. Poradnik dla twórców, Opracowanie sporządzone na zamówienie
Ministerstwa Gospodarki, Gdańsk 2009, s. 31.
54
opracowanie przepisów regulujących udostępnienie infrastruktury laboratoryjnej oraz wiedzy
„know-how” spółkom, wyników badań, własności intelektualnej.
W chwili obecnej organizacje wspierające rozwój przedsiębiorczości oraz centra transferu
technologii w regionie zachodniopomorskim organizują branżowe spotkania, warsztaty, szkolenia dla
przedsiębiorców i kadry naukowej, które mające na celu przedstawienia zasad komercjalizacji wiedzy
i współpracy sfery naukowej z biznesie, budowania świadomości w tym zakresie oraz przedstawianie
najlepszych polskich i zagranicznych praktyk komercjalizacji. To wymiar jedynie teoretyczny
przedstawiający podmiotom badawczym i gospodarczym wymiar komercjalizacji wiedzy, jego atuty
i wpływ na rozwój gospodarczy regonu, ponieważ w zachodniopomorskim nie występują jeszcze dobre
praktyki w tym zakresie, które można przytoczyć w opracowaniu.
55
5. Innowacyjne kierunki rozwoju technologii na tle krajowych trendów
rozwojowych
5.1.
Aktywność
meblarskiej
innowacyjna
przedsiębiorstw
branży
drzewno-
Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce, podobnie jak każdego innego sektora
gospodarczego, jest efektem jego specyficznych cech, a przede wszystkim odzwierciedleniem trendów
innowacyjnych całej gospodarki w naszym kraju. Innowacyjność branży zależy również od polityki
rozwoju przedsiębiorstw prowadzących skuteczną działalność innowacyjną. Generatorem takiej
działalności są realizowane przedsięwzięcia inwestycyjne w nowe technologie, a tym samym
ponoszone nakłady. W latach 2006-2007 zauważalny jest stopniowy spadek ponoszonych przez
przedsiębiorstwa sektora drzewnego (głównie w przypadku produkcji wyrobów z drewna) nakładów na
działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych. Jednakże największy
spadek nakładów w tej branży widoczny jest w 2009r. W przypadku branży produkcji papieru
i wyrobów z papieru największe nakłady zostały poniesione w 2008r. Bardzo podobne zjawisko
wystąpiło w przypadku produkcji mebli. Rok 2009 wykazuje zdecydowaną tendencję spadkową we
wszystkich branżach sektora drzewnego. (tabela 2)
Tabela 2. Wielkość nakładów na działalność innowacyjną ponoszonych
przedsiębiorstwa sektora drzewnego w latach 2006-2009 [w mln zł]
przez
2006
2007
2008
2009
Produkcja drewna i wyrobów z drewna*
429,1
372,4
368,3
250,7
Produkcja masy włóknistej oraz papieru**
299,2
525,6
1039,0
161,3
Produkcja mebli, pozostała działalność
produkcyjna***
561,3
477,0
829,9
305,4
*klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007 Produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny
**klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja papieru i wyrobów z papieru
***klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja mebli
Źródło: Rocznik Statystyczny Przemysłu 2007, 2008, 2009, 2010.
Najmniejszą aktywność w przeznaczaniu nakładów inwestycyjnych na działalność innowacyjną
wykazują producenci funkcjonujący w przemyśle drzewnym. Do 2006r. takich przedsiębiorstw było
w Polsce około 27%, a po 2007r. ich odsetek zmniejszył się aż do 21%. Największym odsetkiem
przedsiębiorstw
inwestującym
w
innowacyjne
technologie
w
procesach
produkcyjnych
charakteryzowała się branża meblarska. Do 2006r. takich przedsiębiorstw było 37%, a po 2007r. –
około 28%. Pomimo tego, że ten rodzaj działalności odnotował również widoczny spadek, to jednak
w porównaniu z pozostałymi branżami sektora drzewnego, zaliczana jest do wiodących.
Bardzo podobna tendencja występuje w województwie zachodniopomorskim jako reakcja na
ogólną sytuację w kraju. W 2008r. zachodniopomorskie przedsiębiorstwa w działalność innowacyjną
zainwestowały 378,8 mln zł, a w 2009r. 246,9 mln zł, z czego na działalność badawczo-rozwojową
w sektorze drzewno-meblarskim przeznaczyły około 618 tys. zł.
56
Zaangażowanie przedsiębiorstw sektora drzewno-meblarskiego w przeznaczaniu nakładów
w działalność innowacyjną wynika przede wszystkim od ogólnej sytuacji gospodarczej w całym
polskim przemyśle. W omawianym sektorze udział przedsiębiorstw jest zdecydowanie mniejszy niż
w ogólnym przetwórstwie przemysłowym. Mała podatność sektora drzewnego na innowacje wynika ze
specyfiki procesów przetwórczych w poszczególnych przemysłach. Ma to odniesienie przede wszystkim
do tych branż, które bazują na drewnie w postaci litej (naturalnym surowcu), niewymagającym
istotnych modyfikacji, udziału nowoczesnych technologii.
Na przestrzeni ostatnich kilku lat w sektorze drzewnym zauważa się negatywną tendencję do
podejmowania aktywności wprowadzania innowacji procesowej i produktowej przez przedsiębiorstwa.
Do
2006r.
przedsięwzięcia
o
charakterze
innowacyjnym
wprowadziło
zaledwie
31%
firm
produkujących wyroby z drewna, 37% produkujących meble oraz 43% produkujących papier i wyroby
z papieru. Po 2007r. również zauważa się tendencję spadkową w wyżej wymienionych branżach, które
wynoszą kolejno 25%, 34% i 36%. Coraz mniej przedsiębiorstw produkcyjnych wprowadzana na
rynek lokalny, krajowy i zagraniczny całkiem nowe bądź ulepszone produkty. Lekkie ożywienie
w sferze innowacji u przedsiębiorstw sektora drzewnego zauważalne jest w 2008r., ale nie trwał on
długo, ponieważ ponowny spadek zanotowały przedsiębiorstwa w 2009r.
Tabela 3. Udział przedsiębiorstw innowacyjne w sektorze drzewnym w zakresie innowacji
produktowych i procesowych w latach 2006-2009 w Polsce
2006
2007
2008
2009
Produkcja drewna i wyrobów z drewna*
31%
25%
27,4%
26,1%
Produkcja masy włóknistej oraz papieru**
37%
34%
31,8%
27,6%
Produkcja mebli, pozostała działalność
produkcyjna***
43%
36%
32,2%
29,1%
*klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007 Produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny
**klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja papieru i wyrobów z papieru
***klasyfikacja wg PKD z 2004; wg PKD z 2007: Produkcja mebli
Źródło: Rocznik Statystyczny Przemysłu 2007, 2008, 2009, 2010.
Istotnym wskaźnikiem, określającym stopień działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, oprócz
tempa wprowadzania zmian i struktury inwestowania, jest poziom zaawansowania badań w sektorze
drzewnym. Ma to bardzo ścisły związek sfery badań i nauki z przemysłem drzewno-meblarskim, co
znajduje wyraz w strukturze źródeł finansowania działalności innowacyjnej. W naszym kraju jest
niewystarczający udział prac badawczo-rozwojowych dla stymulowania rozwoju omawianej branży,
o czym świadczy stałe niedostateczne finansowanie przez przedsiębiorstwa działalności badawczej.
Pomimo tego, że sytuacja ulega stopniowej poprawie od 2008r., to jednak środki finansowe na
działalność B+R w sektorze przedsiębiorstw branżowych potrzebują coraz większych nakładów.
57
Tabela 4. Wskaźniki innowacyjności w sektorze drzewno-meblarskim w Polsce w latach
2006-2009.
Rodzaj
działalności
Produkcja drewna
i wyrobów z
drewna**
Produkcja masy
włóknistej oraz
papieru***
Produkcja mebli,
pozostała
działalność
produkcyjna****
Wskaźnik
2006
2007
2008
2009
Nakłady na działalność innowacyjną
przedsiębiorstw [w mln zł]
429,1
372,4
368,3
250,7
Nakłady na działalność B+R w
sektorze przedsiębiorstw [w mln zł]
4,8
4,4
7,1
9,0
Liczba
pracowników
naukowobadawczych zatrudnionych w sektorze
przedsiębiorstw [os.]
-*
-*
70
54
Udział przedsiębiorstw innowacyjnych
w przemyśle [%]
30,8
25,0
27,4
26,1
299,2
525,6
1039,0
161,3
1,4
2,8
2,3
1,6
Liczba
pracowników
-*
-*
-*
-*
w przemyśle [%]
43,3
35,7
31,8
27,6
561,3
477,0
829,9
305,4
13,3
16,5
21,1
23,7
Liczba
pracowników
-*
-*
168
178
w przemyśle [%]
36,7
33,7
32,2
29,1
*brak danych
Źródło: Rocznik Statystyczny Przemysłu 2007, 2008, 2009, 2010. Nauka i Technika 2006, 2007, 2008.
Z powyższego zestawienia wynika, że największy udział przedsiębiorstw innowacyjnych
występuje w branży produkcji mebli, co bezpośrednio wynika z coraz większego zaangażowania
nakładów finansowych na działalność badawczo-rozwojową tych firm produkcyjnych. Jednakże
negatywnym zjawiskiem jest stopniowy spadek udziału innowacyjnych firm na krajowym rynku
sektora drzewnego. Na tle wymienionych kategorii działalności przedsiębiorstw najbardziej korzystne
zmiany zaszły w firmach produkujących meble oraz wyroby z drewna.
Ważnym wyznacznikiem innowacyjności przedsiębiorstw jest wyposażenie ich w środki
automatyzacji procesów produkcyjnych, wysoko zaawansowanych technologicznie, samosterujących,
regulujących i kontrolujących przebieg procesów technologicznych. W przedsiębiorstwach sektora
drzewno-meblarskiego głównie dominują linie produkcyjne – automatyczne i sterowane komputerowo.
Faktem jest, że w ostatnich latach liczba środków automatyzacji procesów produkcyjnych
w przedsiębiorstwach produkujących meble stale rośnie. Największe zmiany w wyposażeniu procesów
produkcyjnych miały miejsce wśród producentów mebli, gdzie liczba komputerów do sterowania
58
i regulacji procesów technologicznych wzrastała w latach 2008-2008 średnio o 2,4%. W przypadku
zachodniopomorskich przedsiębiorstw sektora drzewno-meblarskiego głównie dominują automatyczne
i sterowane komputerowo linie produkcyjne, które regulują i kontrolują cały proces technologiczny.
Tabela 5. Środki automatyzacji procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwach sektora
drzewnego w latach 2008-2009.
Linie produkcyjne
Lata
automatyczne
sterowane
komputerem
Komputery
Polska
Produkcja drewna i wyrobów
z drewna*
2008
421
396
774
2009
268
309
793
Produkcja masy włóknistej
oraz papieru**
2008
509
411
579
2009
462
415
642
2008
295
371
546
2009
322
233
558
Produkcja mebli, pozostała
działalność produkcyjna***
Woj. zachodniopomorskie
Ogółem przemysł
2008
442
272
912
2009
504
286
749
Produkcja drewna i wyrobów
z drewna*
2009
76
20
181
Produkcja masy włóknistej
oraz papieru**
2009
12
6
-*
Produkcja mebli, pozostała
działalność produkcyjna***
2009
147
25
-*
*brak danych
Źródło: Rocznik Statystyczny Przemysłu 2010. Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2010.
5.2.
Nowe trendy technologiczne w innowacyjności branży drzewnomeblarskiej
Współczesny rozwój każdej gałęzi przemysłu wymaga wdrażania nowoczesnych technik
i technologii, a w konsekwencji wprowadzenia na rynek nowych bądź ulepszonych produktów przez
firmy produkcyjne. Wiedza o działaniach innowacyjnych i zaawansowanych technologiach w branży
drzewno-meblarskiej nabiera dużego znaczenia, gdyż poszczególne jego gałęzie zaopatrują wiele
dziedzin gospodarki w niezbędne materiały i wyroby.
Na regionalnym, krajowym i zagranicznym rynku wyrobów i produktów końcowych sektora
drzewnego, oprócz trendów rynkowych, niezwykle ważne są trendy o charakterze technicznotechnologicznym, zachodzące głównie w strukturze materiałowej wyrobów i produktów, do których
należą:
59
dążenie do uzyskania produktów o nowych i udoskonalonych właściwościach fizykochemicznych oraz lepszych parametrach jakościowo-wytrzymałościowych,
zmiana właściwości wyrobów drzewnych dla poszerzania zakresu zastosowań,
nasilanie się zjawiska substytucji materiałowej,
dążenie do oszczędności surowca, energii i nakładów pracy.34
Spośród wyżej wymienionych trendów technologicznych za najważniejszy uznaje się trend
dążący do uzyskania produktów i wyrobów o nowych i udoskonalonych właściwościach. Aktualnie
i w przyszłości przez odbiorców będą poszukiwane produkty o ulepszonych cechach i właściwościach
takich jak: wytrzymałość, estetyka i walory użytkowania, zgodność z zasadami i wymogami ekologii,
odporność na zjawiska atmosferyczne, właściwości izolacyjne, łatwość montażu, bezpieczeństwo.
Nowe technologie produkcyjne zmierzają do zwiększenia wytrzymałości produktów drzewnych, ich
twardości, stabilności przy jednoczesnym zmniejszeniu podatności na wpływ czynników zewnętrznych
i zjawisk atmosferycznych. Nowe bądź ulepszone produkty muszą również wykazywać odporność na
ścieranie, ogień, środki chemiczne, wilgoć. Ponadto ważne jest, aby materiały drzewne i wyroby
meblarskie wykazywały zwiększone właściwości termiczne, akustyczne i izolacyjne. Obecnie
proponowanym tego rodzaju trendem i rozwiązanie technicznym na rynku jest łatwość w montażu
i użytkowaniu poprzez zastosowanie lżejszych materiałów a nawet bez konieczności użycia kleju.
Nasilającym się trendem widocznym na rynku wyrobów i materiałów drzewno-meblarskich jest
zastępowanie tradycyjnych materiałów nowoczesnymi i ulepszonymi produktami i elementami
drzewnymi o udoskonalonych właściwościach. W wyniku tego dochodzi do rozszerzenia zakresu
zastosowań materiałów drzewnych i zapotrzebowania na coraz to nowsze i udoskonalone produkty.
Istotnym czynnikiem powodującym zmiany w sferze udoskonalonych i nowoczesnych technik
i zaawansowanych procesów technologicznych jest postęp i zmiany rynkowe. Za główne innowacyjne
trendy technologiczne w branży drzewno-meblarskiej uznaje się:
nasilanie
się
zjawiska
zastępowania
materiałów
drzewnych
litych
materiałami
drewnopodobnymi z drewna rozdrobnionego i rozwłóknionego oraz specjalnymi materiałami
papierniczymi,
zwiększenie udziału materiałów drzewnych i papierniczych o wyższym stopniu uszlachetniania
m.in. poprzez pokrywanie ich powierzchni różnymi rodzajami powłok np.: syntetycznymi,
naturalnymi, biodegradowalnymi,
wzrost
znaczenia
materiałów
modyfikowanych,
gdzie
modyfikacja
ma
polegać
na
wprowadzeniu w ich struktury różnego rodzaju i za pomocą różnych technologii środków
chemicznych w celu poprawy ich właściwości wytrzymałościowych, odporności na czynniki
biotyczne i abiotyczne, procesy starzenia się, bądź tworzeniu kombinacji różnych materiałów
34
Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce, red. nauk. Ratajczak, Poznań 2010, s. 89.
60
drzewnych z materiałami innego pochodzenia np. ze szkłem, metalami, tworzywami
sztucznymi.35
W ostatnich latach branża drzewno-meblarska uległa zdecydowanym przemianom dzięki
upowszechnianiu nowych myśli technicznych i technologicznych. Nabrało to zdecydowanej dynamiki
jako szybka reakcja na zapotrzebowania rynku. W coraz większej skali w rozwiązaniach procesów
technologicznych wprowadzania się zautomatyzowane linie produkcyjne, komputery przemysłowe
sterujące procesem produkcyjnym, wykorzystuje się technologie informacyjne. Jednak specyfika
procesów
przetwórczych drewna
oraz
zróżnicowana
aktywność
inwestycyjna
powodują,
że
przedsiębiorstwa branży drzewno-meblarskiej różnią się poziomem techniczno-technologicznym oraz
standardami produkcyjnymi.
Polskie przedsiębiorstwa tartaczne, zajmujące się produkcją tarcicy iglastej i liściastej, we
własnych procesach technologicznych przetarcia kłód drewna wdrażają nowoczesne technologie
z użyciem traków pionowych o wysokiej wydajności i wymagających tylko jednoosobowej obsługi,
wozów do manipulacji dłużyc, systemy pomiaru surowca, optymalizacji jego rozkroju suszarnie
pracujące w systemie automatycznym w pełni kontrolowane przez mikroprocesory. W celu uzyskania
wysokiej wydajności produkcyjnych procesów technologicznych przedsiębiorstwa te wprowadzają
również kompletne linie tartaczne agregatowe, automatyczne urządzenia służące do wyposażenia
węzłów obrzynania.
Wraz z rozwojem technologii dalszego przerobu tarcicy następują jednoczenie zmiany
i udoskonalenia w zakresie uszlachetniania tarcicy. Rozwój technologiczny w tym zakresie obejmuje
głównie suszenie oraz impregnację. Aktualnie przedsiębiorstwa tartaczne instalują suszarnie różnej
wielkości i sterowane elektronicznie. Ponadto przedsiębiorstwa te inwestują w kompletne nowoczesne
linie produkcyjne (m.in. do wytwarzania parkietu, desek podłogowych, płyt meblowych, linie do cięcia
tarcicy na elementy, linie do zbijania palet o dużej wydajności i precyzji obróbki), maszyny
specjalistyczne wyposażone w bogate oprogramowanie, które pozwalają na zaprogramowanie
produkcji bądź automatyczną zmianę funkcji maszyny.
W przypadku przedsiębiorstw zajmujących się branżą stolarki budowlanej instalowane są
w pełni zautomatyzowane linie produkcyjne, automatyczne lakiernie, centra obróbcze, obrabiarki
sterowane z zintegrowanym programem konstrukcyjnym, centra numeryczne, profilarki wzdłużne
sterowane numerycznie. Takie nowoczesne rozwiązania technologiczne pozwalają na wdrożenie do
produkcji całkiem nowych rozwiązań konstrukcyjnych, co ma przełożenie na wyprodukowanie
wyrobów nietypowych, o wyszukanych kształtach. Do produkcji elementów konstrukcyjnych mogą
zostać wykorzystane zaawansowane maszyny i urządzenia linii produkcyjnych: linie do produkcji
prefabrykowanych wiązarów, wieloczynnościowe obrabiarki w wersji rozszerzonej z pamięcią,
wysokowydajne linie do produkcji drewna klejonego, nowoczesne prasy.
35
Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce, red. nauk. Ratajczak, Poznań 2010, s. 90.
61
Producenci płyt drewnopochodnych (aglomerowanych) własne parki maszynowe wyposażają
w nowoczesne rozwiązania techniczne i wdrażają zaawansowane technologie produkcyjne. Taki stan
innowacyjności wynika ze specyfiki procesu technologicznego produkcji płyt, kry jest procesem
ciągłym, wymagającym wyposażenia w linie produkcyjne o najwyższej wydajności efektywności
działania. Głównymi elementami tych linii są prasy ciągłe i kalandrowe. Zainstalowane w polskich
przedsiębiorstwach zaliczane są do najnowocześniejszych i najszybszych na świecie. W celu
uszlachetnienia płyt instalowane są konkretne linie do szlifowania, lakierowania, melaminowania, a do
rozkroju płyt na formatki nowoczesne formatyzerki i szerokotaśmowe szlifierki. Najnowocześniejszą
i innowacyjną technologią wdrożoną przez producentów tej branży jest bezklejowa technologia płyt
pilśniowych, przeznaczonych do produkcji paneli podłogowych i płycin drzwiowych. Dodatkowo
producenci wprowadzają zmiany w strukturze przerabianego surowca drzewnego poprzez instalowanie
programu przerobu drewna poużytkowego na cele przemysłowe do produkcji płyt wiórowych.
W
ostatnich
latach
Polska
należy
do
największych
producentów
płyt
pilśniowych
mokroformowanych w Europie. W procesach produkcyjnych wprowadzono wiele istotnych zmian
technologicznych w celu ich unowocześnienia. Polscy producenci uruchomili nowe linie produkcyjne
bądź znacząco zmodernizowali własne parki maszynowe wyposażając je w stacje domielania mas
gęstych,
termo
rozwłókniarki,
linie
lakiernicze.
Narastające
zainteresowanie
rynku
płytami
przetworzonymi, w tym składanych meblowych ścianek tylnich, przyczyniło się do tego, że
przedsiębiorstwa zaczęły wdrażać nowoczesne formatyzerki do rozkroju płyt i linie ich składania.
Całkowitą nowością w procesach technologicznych produkcji płyt pilśniowych mokro formowanych jest
zastosowanie słom zbożowych. Opatentowana technologia (Patent nr P383368) polega na
rozwłóknianiu tego surowca w rafinatorze i otrzymaniu płyt porowatych oraz twardych o dobrej jakości
przy udziale włókien słomowych w masie do 15% a nawet i więcej.36
Nowością chronioną polskim patentem 380749 w przemyśle drzewnym wykorzystującym
drzewne odpady poprodukcyjne jest prasa zaciskowa form wsporników do palet z mechanizmem
odbioru form po zaprasowaniu. Jest ona stosowana jako główne urządzenie produkcyjne służące
formowaniu wsporników palet EUR o wysokiej i izotropowej wytrzymałości na ściskanie, przy dużej
odporności na warunki atmosferyczne oraz uszkodzenia mechaniczne podczas eksploatacji palet EUR.
Zestaw urządzeń linii do produkcji wsporników palet EUR przeznaczony jest dla małych
przedsiębiorstw produkcyjnych oraz dla większych przedsiębiorstw jako zestaw maszyn pozwalających
na wykorzystanie odpadów produkcyjnych w zakładach przemysłu drzewnego i zakładach
produkujących gotowe palety EUR. Istotną zaletą rozwiązania jest prostota obsługi urządzeń,
niewymagająca wysokich kwalifikacji pracowników. Innowacyjna technologia wykazuje duże korzyści
36
Badania nad innowacyjną technologią były przeprowadzone przez Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu
Płyt Drewnopochodnych w Czarnej Wodzie i Zakład Tworzyw Drzewnych SGGW, a technologia została wdrożona
przez Zakład Płyt Pilśniowych S.A. w Koniecpolu.
62
dla gospodarki drzewne w zakresie zagospodarowania odpadów przemysłu drzewnego i meblarskiego,
pełnego recyklingu, ograniczenie wycinki drzew.37
Podobnie jak producenci materiałów i produktów drzewnych również producenci mebli
i wyrobów meblarskich wdrażają nowoczesne technologie i wysoko zaawansowane procesy
produkcyjne. Stosowane w tej branży technologie i standardy produkcyjne są znacznie zróżnicowane
w poszczególnych jej rodzajach. Taki stan rzeczy uzależniony jest od specyfiki procesów
przetwórczych. Najnowocześniejszy park maszynowy i zaawansowane procesy technologiczne
posiadają przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją mebli skrzyniowych tj. pokojowych, sypialnianych,
biurowych, kuchennych. Aktualnie meble wytwarzane są przez nowoczesne, wieloczynnościowe
i wielofunkcyjne urządzenia numeryczne, które sterowane są komputerowo, zapewniające wysoką
jakość wykonania przy jednoczesnym skróceniu czasu obróbki. Zautomatyzowana technologia służy do
obróbki elementów z płyt i elementów litych. Park maszynowy produkcji frontów w wielu polskich
firmach są najnowocześniejszymi rozwiązaniami technologicznych światowego meblarstwa, który
pozwala na nieograniczone możliwości produkcyjne. Dodatkowym ich autem jest obróbka w skali
dwuwymiarowej aż po obróbkę trójwymiarową. Natomiast lakierowanie i barwienie elementów
odbywa się w liniach z zastosowaniem promieniowania ultrafioletowego przy pomocy robotów
natryskowych, automatów lakierniczych z komorą lakierniczą. Linie technologiczne rozbudowane są
również o zaawansowane technologicznie szlifierki pneumatyczne i przelotowe. Zmiany nastąpiły
również w technologii montażu mebli, gdzie wykorzystuje się system potokowy pozwalający na
podniesienie wydajności i jakości potencjału produkcyjnego.
Producenci mebli oprócz unowocześniania własnych procesów technologicznych inwestują
również w systemy odpylające, systemy przepływu materiałów, półfabrykatów i gotowych produktów
w procesie produkcyjnym. Dodatkowo przedsiębiorstwa na coraz większą skale wykorzystują
zaawansowane technologie informatyczne w zarządzaniu produkcją. Takie rozwiązania pozwalają na
pełne
skoordynowanie
prac
na
hali
produkcyjnej,
kontrolę
i
testy
gotowych
produktów,
przetransportowanie gotowych produktów do zautomatyzowanych magazynów i logistykę.
Tempo zmian i postęp technologiczny wymusza na przedsiębiorstwach sektora drzewnomeblarskiego wdrożenie innowacyjnych rozwiązań techniczno-technologicznych jeśli chcą być
konkurencyjni i zdecydowanie bardziej efektywniejsi na rynku. Nowe technologie pozwalają nie tylko
na wyprodukowanie nowych bądź ulepszonych wyrobów i produktów, ale przede wszystkim są zgodne
z wymogami ochrony środowiska (m.in. wprowadzanie filtrów w ciągach produkcyjnych, wykorzystanie
drzewnych odpadów przemysłowych, budowa oczyszczalni ścieków) i polityką energooszczędności
takich procesów, a także dotyczą poprawy warunków pracy (odpylanie i nawilżanie hal).
37
http://www.rgjbr.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=77:technologie-innowacyjneopracowane-przez-instytut-mechanizacji-budownictwa-i-gornictwa-skalnego-oraz-przy-wspopracy-zmsp&catid=35:moduy-lewe
63

Analiza trendów rozwojowych-branża drzewno

Transkrypt

Podobne dokumenty

Środki do pielęgnacji tarasu : Teak Pflegeoel 1 l

Firma DOM DREWNA zapewnia Kupującemu jakość i prawidłowe

Meblarstwo wyd. 03.2009

56-416 Twardogóra ul. Staszica 3 Technikum Zasadnicza Szkoła