charakterystyka somatyczna kobiet starszych w wieku 60

charakterystyka somatyczna kobiet starszych w wieku 60

Ewa Kalka
Instytut Wzornictwa Przemysłowego
ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa
CHARAKTERYSTYKA SOMATYCZNA KOBIET STARSZYCH
W WIEKU 60-81 LAT. DANE DO PROJEKTOWANIA ODZIEŻY.
Streszczenie: Przedmiotem prezentowanej pracy jest charakterystyka antropometryczna
kobiet starszych, ze szczególnym uwzględnieniem odmienności budowy i proporcji ich
ciała w porównaniu z kobietami młodszymi (20-60 lat). Za praktyczny cel pracy uznano
opracowanie zaleceń do projektowania odzieży dla kobiet starszych, na podstawie
stwierdzonych w trakcie badań odmienności.
Pomiary kobiet starszych przeprowadzono w stołecznych Ośrodkach Opieki Społecznej,
Towarzystwie Pomocy Geriatrycznej oraz w Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Objęto
nimi 142 kobiety w wieku 60-81 lat, nie wykazujące oznak niepełnosprawności.
Wykazano, że kobiety starsze charakteryzują się specyficzną budową ciała.
W porównaniu z kobietami młodszymi są niższe, cięższe, mają szersze barki oraz
znacznie większe obwody tułowia (klatki piersiowej, pasa i bioder). Na tej podstawie
uznano, że konieczne jest opracowanie nowych albo zmodyfikowanie obecnie
używanych tabel wymiarów, wykorzystywanych w przemyśle odzieżowym.
1. WPROWADZENIE
W Polsce, podobnie jak w innych krajach Europy, obserwuje się systematyczny
przyrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym oraz zwiększanie się ich udziału w ogólnej
liczbie ludności (Binczycka-Anholcer 1997). Zjawisko to uznaje się za przejaw ”starzenia
się” populacji (Nowak 1999). W przyszłości spodziewany jest dalszy wzrost liczebności osób
w podeszłym wieku, zaś na wielkość populacji w poszczególnych grupach wiekowych
wywierać będzie falowanie „wyżów” i „niżów demograficznych” XX wieku (Szukalski
1998).
Najczęściej przyjmowanymi granicami wieku poprodukcyjnego, stanowiącego
odpowiednik starości, są dwie alternatywne wartości: 60 rok życia dla kobiet oraz 65 rok
życia dla mężczyzn, które w Polsce wyznaczają również dolną granicę wieku emerytalnego
(Promińska 1995). Prognozy demograficzne opracowane dla Polski na lata 1995-2010
zakładają wzrost liczebności tej grupy ludności z poziomu 5,3 mln osób w roku 1995, do 6,1
mln w roku 2010. W latach 2011-2020 przewiduje się przyrost o kolejne 1,8 mln osób.
W efekcie, prognozowana na rok 2020 liczba ludności w wieku 60 lat lub więcej, wyniesie
w Polsce 7,9 mln osób. (Secomski i wsp. 1998). Coraz częściej demografowie mówią o tzw.
podwójnym procesie starzenia się ludności, którego istota polega na wzroście udziału
ludności starszej w ogólnej liczbie ludności oraz wzroście w subpopoulacji osób starszych
liczby osób zaawansowanych wiekiem, tzw. „sędziwych”. W literaturze przyjmuje się różne,
umowne granice wieku „sędziwego” : 75 lat, 80 lat lub 85 lat i więcej (Frątczak i wsp. 1999).
W populacji polskiej, wśród osób starszych obserwuje się wyraźnie większy udział
kobiet niż mężczyzn. Zjawisko to tłumaczy się rosnącą nadumieralnością mężczyzn
(szczególnie w młodszych kategoriach wiekowych) oraz krótszą, przeciętną długością trwania
ich życia (Rogucka 1995, Szatur-Jaworska 2000), które w naturalny sposób ograniczają liczbę
mężczyzn mogących dożyć starości.
Systematyczny i nieunikniony wzrost liczebności subpopulacji osób starszych
wskazuje na potrzebę kompleksowego zainteresowania się szeroko rozumianymi potrzebami
tej grupy osób. W Instytucie Wzornictwa Przemysłowego prowadzi się obecnie badania,
których celem jest opracowanie projektów odzieży przeznaczonej dla kobiet w wieku
powyżej 60 lat, uwzględniającej ich specyficzne potrzeby i wymagania. Dążąc do możliwie
najlepszego dostosowania walorów użytkowych, jakościowych oraz estetycznych
projektowanej odzieży do oczekiwań jej potencjalnych użytkowników, przeprowadzono
badania ankietowe oraz antropometryczne.
Wyniki badań ankietowych dostarczą informacji na temat preferencji osób starszych
oraz kryteriów, którymi kierują się przy doborze odzieży.
W niniejszej pracy przedstawiono natomiast wyniki przeprowadzonych badań
antropometrycznych, których zasadniczymi celami są :
a) charakterystyka budowy i proporcji ciała populacji kobiet starszych (w wieku 60-81
lat),
b) ocena różnic w wymiarach ciała pomiędzy kobietami starszymi i młodszymi (20-60
lat),
c) określenie kierunków (zachodzących z wiekiem) zmian inwolucyjnych cech
somatycznych w grupie kobiet starszych.
Praktycznym celem badań antropometrycznych jest opracowanie zaleceń do
projektowania odzieży dla kobiet starszych, uwzględniających specyficzne cechy figury
i proporcje ich ciała, a także wskazanie kierunków modyfikacji wykorzystywanych
w przemyśle odzieżowym tabel wymiarów, poprzez wprowadzenie nowych rozmiarów, lepiej
dostosowanych do potrzeb kobiet starszych.
2. MATERIAŁ I METODY
Pomiary antropometryczne przeprowadzono w latach 2000-2001, w stołecznych
Ośrodkach Opieki Społecznej, Towarzystwie Pomocy Geriatrycznej oraz w Uniwersytecie
Trzeciego Wieku. Objęto nimi łącznie 165 osób:
a) 142 kobiety w wieku 60-81 lat,
b) 23 mężczyzn w wieku 65-70 lat.
Ze względu na niewielką liczebność przebadanej grupy mężczyzn, niewystarczającą
do przeprowadzenia miarodajnych analiz statystycznych, przedstawione dalej wnioski
dotyczyć będą wyłącznie kobiet.
Grupę objętych badaniami kobiet podzielono dodatkowo na dwie kategorie wiekowe:
a) 60-70 lat - 82 osoby,
b) 71-81 lat - 60 osób.
Podział ten umożliwił analizę zachodzących z wiekiem zmian inwolucyjnych
poszczególnych cech somatycznych, poznanie ich kierunków oraz okresu największego
nasilenia.
W trakcie badań zmierzono 18 cech somatycznych:
a) wysokość i masę ciała oraz wysokość krocza,
b) szerokość barków, klatki piersiowej oraz bioder,
c) obwody: szyi, tułowia (klatki piersiowej, pasa, bioder), kończyn (ramienia,
nadgarstka oraz uda),
d) łuki: długości pleców, długości przodu, długości od szyi do nadgarstka,
zewnętrzny długości kończyny górnej, zewnętrzny długości kończyny dolnej.
2
Pomiary wykonano zgodnie z normą ISO 8559: 1989 (E), przy użyciu standardowych
przyrządów: antropometru, cyrkla kabłąkowego dużego oraz taśmy metrycznej.
Dodatkowo obliczono wskaźnik BMI, pozwalający na ocenę relatywnej masy ciała
badanych kobiet.
Analizę statystyczną materiału przeprowadzono za pomocą wartości bezwzględnych,
średnich arytmetycznych, odchyleń standardowych oraz wybranych wartości centylowych (5;
50; 95 centyl) zbadanych cech. Zwykle podaje się wartości 5., 50. oraz 95. centyla, ponieważ
określają one zakresy zmienności każdej z analizowanych cech występujące w przypadku
90% osobników populacji. W praktyce projektowej najczęściej wykorzystuje się skrajne
wartości cech budowy, gdyż pozwalają one na dopasowanie wyrobów do możliwości
fizycznych maksymalnie licznej grupy użytkowników. Wartościom progowym odpowiadają
wymiary największe i najmniejsze obejmujące 95. i 5. centyl uporządkowanego rozkładu
zmienności cechy, jaki występuje w populacji (Batogowska 1989, 1998).
3. WYNIKI I OMÓWIENIE
Charakterystykę somatyczną badanych kobiet zaprezentowano w tabelach 1-2. Na
uwagę zasługuje porównanie minimalnych i maksymalnych wartości zmierzonych cech,
wskazujące na istnienie dużych różnic międzyosobniczych w objętej badaniami populacji.
Zbiorowość tę tworzą kobiety o bardzo zróżnicowanej budowie i proporcjach ciała.
Tabela 1. Charakterystyka antropometryczna kobiet w wieku 60-81 lat (wymiary
w mm)
Cechy
Masa ciała (kg)
Wysokość ciała
Wskaźnik BMI
Szerokość barków
Szerokość klatki piersiowej
Szerokość bioder
Obwód szyi
Obwód klatki piersiowej
Obwód pasa
Obwód bioder
Obwód uda
Obwód ramienia
Obwód nadgarstka
Łuk długości pleców
Łuk długości przodu
Łuk długości od szyi do nadgarstka
Łuk zew. długości kończyny górnej
Łuk zew. długości kończyny dolnej
Wysokość krocza
Średnia
68,82
1570
27,95
365
276
347
351
1031
888
1062
555
297
163
398
537
755
579
1014
717
3
Odchyl.
standard.
10,86
55
4,47
17
25
22
22
90
103
88
57
33
33
29
36
35
27
45
42
Wartość
minimalna
43,00
1410
17,70
331
228
300
300
810
670
890
420
210
140
340
450
660
525
895
621
Wartość
maksymalna
95,00
1714
39,41
422
345
415
405
1230
1105
1300
715
390
190
480
650
845
647
1120
845
Jedną z najczęstszych nieprawidłowości, stwierdzanych w budowie ciała kobiet
starszych jest otyłość. W analizie materiału wykorzystano wskaźnik względnej masy ciała BMI, którego wysokie wartości mogą potwierdzać fakt występowania otyłości.
Według Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego, otyłość rozpoznaje się wtedy,
gdy masa ciała przekracza o co najmniej 20% górny limit akceptowanych wartości (ŁaskaMierzejewska 1997). Obliczona w badanej grupie średnia wartość wskaźnika BMI
ukształtowała się na wysokim poziomie 27,95. Jedynie 18,31% badanych kobiet uzyskało
wartości BMI mieszczące się w granicach normy, która w przypadku dorosłych kobiet
zawiera się w przedziale 18,7-23,8. Dopuszczalną normę przekroczyło blisko 81% badanych
kobiet, przy czym 42,3% przekroczyło ją o nie mniej niż 20%. Uzyskane wyniki świadczą
zatem o otyłości znacznej części poddanych badaniom kobiet. W grupie tej, wysokiej,
relatywnej masie ciała towarzyszą również duże obwody tułowia.
W kolejnej tabeli przedstawiono udziały procentowe badanych kobiet
w poszczególnych przedziałach wymiarowych wysokości i obwodów ciała. Umieszczono
w niej przedziały powszechnie stosowane w przemyśle odzieżowym, zgodne z normą PN-P84504.1997 i określone na podstawie największych udziałów procentowych w całej populacji
polskiej (w tabeli na szarym tle). Wiadomo jednak, że zamieszczone w normie tablice
wielkości wyrobów odzieżowych są otwarte, co oznacza, że możliwe jest wytwarzanie
wyrobów adresowanych do osób o odmiennych wymiarach ciała. Dlatego też,
w przedstawionej poniżej tabeli umieszczono dodatkowe przedziały wymiarowe, pozwalające
na objęcie analizą całości badanej populacji (w tabeli na białym tle).
Tabela 2. Udział procentowy badanych kobiet w poszczególnych przedziałach
wymiarowych wysokości i obwodów ciała.
Wysokość
ciała
(przedział 6 cm)
140-146
146-152
152-158
158-164
164-170
170-176
Obwód klatki
Udział
piersiowej
w%
(przedział 4 cm)
2,11
76-80
11,27
80-84
84-88
39,44
88-92
36,62
8,45
92-96
2,11
96-100
100-104
104-108
108-112
112-116
116-120
120-124
124-128
Obwód
Udział
bioder
w%
(przedział 4 cm)
0,70
88-92
2,11
92-96
2,11
96-100
7,04
100-104
9,86
104-108
14,08
108-112
112-116
11,97
116-120
15,49
120-124
18,31
8,45
124-128
6,34
128-132
2,82
0,70
Udział
w%
4,23
5,63
11,97
19,72
19,00
15,49
9,15
6,34
2,82
2,11
3,52
Analiza przedstawionych danych wykazuje, że w badanej populacji najwięcej było
kobiet o typowej wysokości ciała, zawierającej się w przedziałach 152-158 lub 158-164 cm .
Jednak w przypadku 13,38% badanych, wysokość ciała była niższa od 152 cm . Kobiety
4
o takiej wysokości ciała nie są uwzględniane w tabelach wymiarów odzieży dla osób
dorosłych. Nie mogłyby również korzystać z odzieży szytej dla młodszych kategorii
wiekowych, ze względu na odmienne proporcje ciała (zdecydowanie większe obwody
tułowia). Zawarte w tabeli dane dowodzą, że kobiety starsze cechują się dużymi wartościami
obwodów klatki piersiowej oraz bioder.
Do tej pory omawiano poszczególne cechy somatyczne, wskazując na specyficzne
kształtowanie się ich wielkości w grupie kobiet starszych. Interesujących wniosków dostarcza
również analiza wzajemnych proporcji pomiędzy tymi cechami, a zwłaszcza analiza różnic
pomiędzy obwodami klatki piersiowej i bioder, której wyniki przedstawiono w formie
wykresu kołowego (rys.1).
obwód klatki piersiowej >
obwodu bioder
16,9%
31,0%
obwód klatki piersiowej =
obwodowi bioder
obwód klatki piersiowej <
obwodu bioder o 1-10 cm
obwód klatki piersiowej <
obwodu bioder o więcej niż
10 cm
3,5%
48,6%
Rys. 1. Struktura różnic pomiędzy obwodami klatki piersiowej i bioder.
W badanej grupie kobiet starszych stwierdzono 16,9% przypadków o niewspółmiernie
dużych obwodach bioder w stosunku do obwodu klatki piersiowej. Różnice między
porównywanymi obwodami ukształtowały się na poziomie 10-19 cm . U kobiet tych tkanka
tłuszczowa lokuje się w dolnej części tułowia, głównie w okolicach bioder i brzucha.
Na szczególną uwagę zasługuje druga kategoria badanych, u których obwód klatki
piersiowej jest większy od obwodu bioder. W objętej badaniami grupie, proporcje takie
stwierdzono w przypadku 44 osób, które stanowią 31% ogółu badanej populacji. Proporcje te
wynikają z narastającego z wiekiem otłuszczenia ciała, które w przypadku tych właśnie kobiet
kumuluje się w górnej części tułowia. Takiej relacji obydwu obwodów w ogóle nie
uwzględnia się w aktualnych tabelach wymiarów odzieży i z tego punktu widzenia tę
kategorię kobiet starszych należy uznać za nietypową.
Problemy z zakupem odzieży w odpowiednim rozmiarze będą miały również kobiety
o dużych obwodach klatki piersiowej i bioder, przy jednoczesnych, niewielkich różnicach
pomiędzy nimi.
Poczynione do tej pory obserwacje wskazują na istnienie potrzeby opracowania
nowych albo zmodyfikowania obecnie używanych tabel wymiarów, wykorzystywanych
5
w przemyśle odzieżowym. Tabele te powinny pozwolić na dopasowanie produkowanej
odzieży do wymiarów ciała niemałej i wciąż rosnącej grupy potencjalnych konsumentów,
którymi są osoby starsze.
W celu pełniejszego opisania odmienności somatycznej kobiet starszych, dokonano
porównania ich wymiarów ciała z analogicznymi wymiarami kobiet młodszych (w wieku 2060 lat, Batogowska i wsp. 1989). Ze względu na ograniczony zakres dostępnych danych
liczbowych, dotyczących grupy odniesienia, analizie poddano jedynie 12 cech (tab. 3).
Stwierdzono, że kobiety starsze są niższe, cięższe, mają krótsze kończyny dolne (mierzone do
wysokości krocza), cechują się szerszymi barkami oraz znacznie większymi obwodami
tułowia (klatki piersiowej, pasa i bioder). Nie stwierdzono natomiast znaczących różnic
w szerokościach klatki piersiowej oraz bioder. Podobne wyniki, to znaczy mniejsze wymiary
wysokościowe oraz większe wymiary obwodów kobiet starszych, uzyskała w swych
badaniach Jarosz (1998).
Tabela 3. Porównanie wymiarów ciała kobiet starszych (w wieku 60-81) z kobietami
młodszymi (20-60) dla 5. , 50. oraz 95. centyla (wymiary w mm).
Nazwa
cechy
5 centyl
60-81 20-60
Masa ciała (kg)
53,05 48,00
Wysokość ciała
1473 1502
Szerokość
341 271
barków
Szerokość klatki 244 234
piersiowej
Szerokość bioder
313 307
Obwód szyi
311 308
Obwód
klatki 880 810
piersiowej
Obwód pasa
730 640
Obwód bioder
930 880
Obwód uda
460 464
Obwód ramienia
250 240
Obwód
145 147
nadgarstka
Wysokość krocza 649 679
50 centyl
95 centyl
R 60-81 20-60 Różnica 60-81 20-60
R
óżnica
óżnica
5,05 68,00 62,00
6,00 88,90 83,00
5,90
-29 1571 1600
-29 1660 1701
-41
70 364 336
28 395 373
22
10
272
277
6 347
3 350
70 1040
330
-7
343
338
928
4 380 386
12 390 379
112 1180 1090
-6
11
90
90 883
50 1053
-4 555
10 295
-2 162
762
982
541
276
160
121 1060 950
71 1220 1123
14 645 633
19 360 321
2 180 179
110
97
12
39
1
719
754
-35
787
-43
-30
-5
323
830
Różnice w budowie ciała ujawniły się jeszcze wyraźniej, gdy porównano wartości
poszczególnych cech dla trzech grup wiekowych kobiet: młodszych (20-60 lat), starszych
(60-70 lat) oraz sędziwych (71-81 lat). Wyniki porównania wskazują na występowanie
wyraźnie zarysowanych, właściwych dla okresu starości, morfologicznych zmian
inwolucyjnych (tab. 4). Zaobserwowano sukcesywne, następujące z wiekiem, obniżanie się
wysokości ciała oraz wysokości krocza. Również masa ciała, szerokość barków i bioder,
a także obwody tułowia, uda i ramienia, po okresie początkowego wzrostu, w momencie
osiągnięcia przez człowieka wieku sędziwego zaczynają zmniejszać się. Obserwacja ta
potwierdza opisywaną w literaturze tendencję obniżania się w schyłkowym okresie życia
6
wartości większości cech somatycznych (Malinowski 1994). Zjawisko zmian inwolucyjnych
najsilniej uwidacznia się na poziomie 95. centyla, natomiast najsłabiej na poziomie 5. centyla.
Tabela 4. Cechy somatyczne kobiet w trzech kategoriach wiekowych (wymiary w mm).
Nazwa
cechy
Masa ciała (kg)
Wysokość ciała
Szerokość barków
Szerokość klatki
piersiowej
Szerokość bioder
Obwód szyi
Obwód klatki piersiowej
Obwód pasa
Obwód bioder
Obwód uda
Obwód ramienia
Obwód nadgarstka
Wysokość krocza
5 centyl
50 centyl
95 centyl
20-60 60-70 71-81 20-60 60-70 71-81 20-60 60-70 71-81
lat
lat
lat
lat
lat
lat
lat
lat
lat
48,00 53,00 53,95 62,00 69,25 65,00 83,00 92,95 83,53
1502 1485 1458 1600 1582 1550 1701 1666 1643
271 342 338 336 369 360 373 395
394
234 246 242 277 272 272 330 323
326
307
308
810
640
880
464
240
147
679
313
315
871
705
931
465
250
145
655
310
310
880
730
930
449
245
150
639
343 350 343 386 385
338 350 350 379 395
928 1045 1033 1090 1204
762 880 893 950 1090
982 1060 1050 1123 1289
541 575 540 633 650
276 300 290 321 365
160 160 163 179 180
754 717 720 830 782
380
390
1141
1030
1201
640
360
180
778
4. WNIOSKI
1. Kobiety starsze (60-81 lat) charakteryzują się specyficzną budową ciała.
W porównaniu z kobietami młodszymi (20-60 lat) są niższe, cięższe, mają szersze
barki oraz znacznie większe obwody tułowia. Różnice dotyczą zarówno wymiarów
bezwzględnych, jak i proporcji pomiędzy nimi.
2. Największe wartości masy ciała, szerokości barków oraz obwodów klatki piersiowej,
bioder, uda i ramienia stwierdza się w grupie wiekowej 60-70 lat.
3. Pożądane jest wprowadzenie do tabel wymiarów odzieży nowego przedziału
wysokości ciała (146-152), uwzględniającego kobiety najniższe, lokujące się na
poziomie 5. centyla.
4. Zalecane jest również zwiększenie zakresu przedziałów wymiarowych dla obwodów
klatki piersiowej i bioder, wynikające z:
• pogłębiania się dysproporcji w budowie ciała, na skutek większego przyrostu
obwodu bioder i relatywnie mniejszego przyrostu obwodu klatki piersiowej,
• zmniejszania się różnic między obwodami klatki piersiowej i bioder, przy
jednoczesnym przyroście wartości obu cech.
5. Opracowania wymagają także specjalne tabele wymiarów odzieży dla kobiet,
u których obwód klatki piersiowej jest większy od obwodu bioder.
LITERATURA
1. Batogowska A.: Podstawy ergonomii. Wydawnictwo WSP, Olsztyn 1998.
7
2. Batogowska A., Słowikowski J.: Atlas antropometryczny dorosłej ludności Polski dla
potrzeb projektowania. Prace i Materiały Instytutu Wzornictwa Przemysłowego,
Warszawa 1989, z.137.
3. Binczycka-Anholcer M.: Interdyscyplinarne podejście do badań stanu zdrowia osób
w wieku podeszłym. Krajowa Konferencja Naukowa. Współczesne potrzeby
i możliwości pomiaru zdrowia. Warszawa 1997, s.162-170.
4. Frątczak E., Sobieszczak A.: Seniorzy w polskim społeczeństwie. Wydawnictwo
GUS, Warszawa 1999, s. 13.
5. Instytut Technik i Technologii Dziewiarskich “Tricotextil”. Tabele szczegółowych
wymiarów dzieci, dziewcząt, chłopców, kobiet i mężczyzn. Łódź 1997.
6. International Standard ISO 8559: 1989 (E). Garment construction and anthropometric
surveys - Body dimensions.
7. Jarosz E.: Dane antropometryczne osób starszych dla potrzeb projektowania. Prace
i Materiały IWP, Warszawa 1998, z. 153.
8. Łaska-Mierzejewska T. (red.): Ćwiczenia z antropologii. Wydawnictwo AWF,
Warszawa 1997, s.36.
9. Malinowski A.: Wstęp do antropologii i ekologii człowieka. Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1994, s. 182-186.
10. Nowak E.: Wyzwania dla ergonomii w świetle starzenia się populacji ludzkich.
Zastosowania Ergonomii, 1999, 4, s. 61-72.
11. Polska Norma: PN-P-84504.1997. Wyroby odzieżowe. Wielkości.
12. Promińska E.: Czy starość jest chorobą? Kultura Fizyczna, 1995, 1-2, s. 7-13.
13. Rogucka E. Uwarunkowania społeczne nadumieralności mężczyzn w Polsce.
Monografie Zakładu Antropologii Polskiej Akademii Nauk, 13, Wrocław 1995.
14. Secomski K., Dzienio K., Drzewieniecka K.: Raport 1997. Sytuacja demograficzna
Polski. Rządowa Rada Ludnościowa. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 1998, s.24.
15. Szatur-Jaworska B.: Ludzie starzy i starość w polityce społecznej. Warszawa 2000.
Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, s. 67.
16. Szukalski P.: Proces starzenia się społeczeństw Europy: spojrzenie perspektywiczne.
Gerontologia Polska, 6 (2), s. 51-55.
17.
SOMATIC CHARACTERISTIC OF ELDERLY WOMEN (AGED 60–80).
DATA FOR CLOTHES DESIGN.
Abstract: The subject of this paper is anthropometric characteristic of elderly women,
with particular allowance for their different body structure and proportions in comparison
with younger women (aged 20–60). The practical aim of the paper is the development of
recommendations for designing clothes for elderly women, based on their distinctness
recorded during investigations. It has been proved that elderly women are characterized
by specific body structure. In comparison with younger women they are shorter, heavier,
they have wider shoulders and significantly bigger trunk circumferences (those of chest,
waist and hips).
8