Nauczyciele uczący w różnych typach szkół starają się wyposażyć

Nauczyciele uczący w różnych typach szkół starają się wyposażyć ucznia w
podstawowe umiejętności, niezbędne w procesie porozumiewania się z otoczeniem,
uczenia się i samokształcenia. Często stoją przed dylematem: jakie metody
wprowadzać na lekcjach języka polskiego, aby przekazywany materiał był nie
tylko zrozumiały, ale przede wszystkim ciekawy.
Tematem niniejszego artykułu jest właśnie jedna z niekonwencjonalnych i
twórczych metod interaktywnych, która niewątpliwie wzbogaca warsztat pracy
nauczyciela i jest antidotum na przeciętność i nudę. Metodą tą, która coraz śmielej
gości na lekcjach literatury jest drama.
Zainteresowała mnie ona już na studiach. Była wówczas, jak ją nazywano
"gorącym tematem", do którego podchodzono z dużą rezerwą. Postanowiłam zatem
podjąć wyzwanie, które zaowocowało moją pracą magisterską poświęconą dramie.
Jestem nauczycielem języka polskiego od 15 lat (najpierw w szkole
podstawowej, obecnie w gimnazjum) i doskonale wiem, że dotychczasowe,
głównie werbalne metody nauczania budzą sprzeciw uczących się, powodują, iż
uczniowie traktują np. gramatykę jak zło konieczne. Chcąc temu zapobiec, staram
się zainteresować uczniów i pobudzić ich spontaniczną naturę poprzez ich
zaangażowanie i większy udział w samym procesie edukacji. Z dużym
powodzeniem stosuję dramę zarówno na literaturze, jak i nauce o języku. Lekcje
podobają się uczniom, uczestniczą w nich nawet ci nieśmiali i mniej zdolni. Na
takich zajęciach nie widać znużenia. Wychowankowie chętnie rozmawiają,
wyciągają wnioski, z zainteresowaniem wykonują ćwiczenia. Zapewniam, że
realizowanie niektórych tematów tą metodą daje dużo satysfakcji i motywuje do
pracy ucznia i nauczyciela.
Moim celem nie jest opisywanie metod dramowych, gdyż są one ogólnie znane,
ale konkretna propozycja scenariusza, który można wykorzystać na lekcjach języka
polskiego w szkołach podstawowych, gimnazjach, a nawet w szkołach średnich.
Stosowanie na lekcji języka polskiego dramy jest uzasadnione. Pomaga ona
bowiem uczniom osiągnąć dokładność wypowiedzi, ułatwia kontakt z otoczeniem,
kształci umiejętności formułowania własnych opinii, sądów, ułatwia dobór
argumentów uzasadniających własne stanowisko. Metoda dramy może być także
wykorzystywana do realizacji tematów z ortografii i gramatyki. Są to działy
programowe, które sprawiają najwięcej kłopotów i są mało lubiane. Stosując
ciekawe metody, np. inscenizacje improwizowane, można pokazać uczniom, że
nauka ortografii czy gramatyki nie musi być nudna. Można uczyć się jej poprzez
zabawę. W zabawach wszyscy chętnie uczestniczą bez względu na wiek. Radość i
zadowolenie płynące z takich zajęć powodują pozytywne nastawienie uczniów.
Wiadomo, że coś co sprawia im przyjemność wykonują z pełnym
zaangażowaniem, a to prowadzi do osiągnięcia sukcesów.
Oto jedna z propozycji rozwiązań dydaktycznych. Zapraszam do przeniesienia
jej na grunt szkolny, życząc ciekawych, często zaskakujących rezultatów.
Temat: Powtórzenie wiadomości o budowie zdania.
Lekcja nauki o języku z wykorzystaniem metody dramy.
Zajęcia wymagają wcześniejszego przygotowania i przewidziane są do realizacji
w ciągu 45 minut.
CELE:



powtórzenie i utrwalenie wiadomości o częściach zdania,
pogłębienie wiadomości o związkach: głównym i pobocznych w zdaniu
rozbudzenie zainteresowań uczniów nauką o języku poprzez wprowadzanie
ciekawych form, tj. inscenizacji improwizowanej.
POMOCE (przygotowane przez kilku uczniów i nauczyciela)


scenariusz inscenizacji,
rekwizyty: 2 korony z napisami: PODMIOT, ORZECZENIE, czapki z
napisami:
PRZYDAWKA, DOPEŁNIENIE, OKOLICZNIK, strój wędrowca,
tabliczki z napisami:
tabl. 1
tabl. 4
tabl. 2
tabl. 5
tabl. 3
tabl. 6
Czapki I tabliczki tych samych części zdania są w jednym kolorze.
TOK LEKCJI:
Zadanie 1.
Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji, zapisuje go na tablicy.
Zadanie 2.
Prowadząca rozdaje uczniom scenariusz i wspólnie z nimi omawia go. Angażuje
też uczniów mniej zdolnych i nieśmiałych.
Scenariusz:
Podmiot - starszy królewicz
bracia
Orzeczenie - młodszy królewicz
Dopełnienie
przyjaciele Orzeczenia
Okolicznik
Przydawka I
przyjaciółki Podmiotu
Przydawka II
Przypadkowy wędrowiec
Uczniowie grający rolę Podmiotu i Orzeczenia siedzą (w koronach) na krzesłach.
Następnie wchodzą uczniowie w czapkach z odpowiednimi napisami. Z boku
siedzi nauczyciel, który wszedł w rolę przypadkowego wędrowca. Od początku
inscenizacji nic nie mówi, obserwuje tylko i słucha.
Podmiot: (z uśmiechem zwraca się do Orzeczenia)

Witaj bracie! Coś zły humor dzisiaj macie.
Orzeczenie: (ze złością)

złości mnie już to szeptanie, że w zdaniu do ciebie należy panowanie!
Podmiot:

Rozchmurz się braciszku! Pomyśl tylko, że podczas mej nieobecności do
ciebie należą całe włości.
Orzeczenie: (z miną bardzo zarozumiałą)

Tak! To mi się podoba, że bez ciebie bracie też sobie poradzę. Popatrz, sam
potrafię utworzyć zdanie.
(Uczniowie wnoszą tabliczki 1 i 2)
Dopełnienie i Okolicznik: (podchodzą do Orzeczenia i kłaniają się)
- Miły nasz panie! Jesteśmy twymi sługami, chętnie ci pomagamy i w zdaniu cię
określamy.
Orzeczenie: ( z zadowoleniem)

Witajcie moi mili. Proszę was, abyście memu bratu się przedstawili.
Dopełnienie: (kłania się i wskazuje ręką na tablicę 4)
- Oto ma wizytówka. Najczęściej określam czasownik, a odpowiadam na pytania
wszystkich przypadków oprócz mianownika! A więc kogo?, czego?, komu?, czemu?,
kogo?, co?, z kim?, z czym?, o kim?, o czym? - oto te pytania, na które
zawsze odpowiadam.
Okolicznik: (kłania się i wskazuje ręką na tablicę 5)
- A oto moja wizytówka. Ja też służę czasownikowi i chętnie go określam. Kto
zapyta: jak?, gdzie?, kiedy?, dlaczego?, po co?, skąd?, dokąd?, którędy? - mnie
usłyszy wszędy!
Podmiot: ( z uśmiechem)

Miło, że służycie memu bratu. Ale ja też nie jestem sam, też swe przyjaciółki
mam. Oto one.
Przydawki I i II: (wchodząc wnoszą ze sobą tablicę 6)

Wszystkich witamy, rzeczownik określamy, czyj?, ile?, czego?, z czego?,
jaki?, jaka?, jakie?, - na pytania z przyjemnością odpowiemy takie.
Przypadkowy wędrowiec: (wchodzi nieśmiało, kłania się)
- Przepraszam bardzo...., ja.....
Wszyscy uczestnicy: (zaskoczeni)

Kim jesteś? Co tutaj robisz?
Wędrowiec: (wchodzi do środka, odkłada kapelusz i plecak)

Przypadkowo przechodziłem i czegoś pożytecznego się od was nauczyłem. Z
waszej kłótni książęta wynika, że w budowie zdania naczelne miejsce
zajmujecie obaj. Wasz związek jest bardzo ważny bo główny. (prezentuje
tablicę 3).
Podoba mi się, że Podmiot pomimo, że jest częścią nadrzędną zdania, nie zadziera
nosa. Orzeczenie złości się, że jest podrzędne wobec brata Podmiotu, ale zna też
swą wartość. Wie, że w zdaniach bezpodmiotowych on jest najważniejszy i
nadrzędny (prezentuje tablicę 1 i 2). Macie jednak bracia różnych przyjaciół i z
nimi tworzycie grupy. Ty Podmiocie wraz ze swymi określeniami (wskazuje ręką na
Przydawki i tablice 6) tworzysz grupę podmiotu. Zaś twój brat Orzeczenie ze
swymi określającymi przyjaciółmi ( wskazuje ręką na Okolicznik i Dopełnienie i
tablice 4 i 5) tworzy grupę orzeczenia. Pomimo wszystkich dąsów i kłótni
tworzycie jedną wspólną rodzinę (zdanie). Teraz idę dalej w świat, przekonany, że
wasz wykład jest wiele wart.
Zadanie 3.
Po inscenizacji nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie wiadomości o
budowie zdania i zanotowanie najistotniejszych rzeczy.
Zadanie 4
Następnie zespół przychodzi do ćwiczeń praktycznych, tj. do zadań gramatycznych
znajdujących się w podręczniku dla kl. VI.
Praca domowa
Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki z przygotowanym zdaniem.
Zadanie 1
W podanych zdaniach podkreśl pomiot: ------------, orzeczenie =======
i oddziel pionową kreską grupę podmiotu od grupy orzeczenia.
a. Promień słoneczny zajrzał przez wysokie okno.
b. Przy wiejskiej drodze rosły wierzby i topole.
c. Dojrzałe i soczyste owoce leżą w wiklinowym koszu.
Podsumowanie
Przeprowadzona lekcja metodą dramy bardzo się uczniom podobała.
Uczestniczyli w niej nawet ci nieśmiali i mało zdolni. Podczas inscenizacji nie było
widać znużenia. Uczniowie chętnie podsumowywali zajęcia i wysuwali właściwe
wnioski. Z zainteresowaniem wykonywali ćwiczenia. Głównym celem lekcji było
powtórzenie i utrwalenie wiadomości o budowie zdania oraz zaciekawienie
uczniów tematem, ich zdaniem, nieciekawym. Obydwa te cele zostały w pełni
osiągnięte.
Mgr Renata Guzik
Nauczyciel Gimnazjum nr 6
w Jaworznie
43-602 Jaworzno