Dawno temu w grodzie IV-VI PRZED

Materiały przygotowujące uczniów do zajęć „Dawno
temu w grodzie” odbywających się w Bramie Poznania
Co powinni wiedzieć uczniowie przed przyjazdem na zajęcia?
- Kim jest archeolog? Jak wygląda praca archeologa?
- Jakie rozróżniamy rodzaje źródeł historycznych? Którymi z nich zajmują się archeolodzy?
- Kim byli Polanie, jakie tereny zamieszkiwali?
- Jakie zwyczaje Słowian opisują średniowieczni kronikarze?
- Kim był Mieszko I? Kiedy przyjął chrzest? Co go do tego skłoniło? Jakie były skutki tego
posunięcia dla jego państwa?
- Kim byli Dobrawa i Jordan?
Materiały przygotowujące uczniów do zajęć
- podręcznik dla danego etapu edukacyjnego
- fragmenty przekazów źródłowych
- różne przedmioty – przykłady źródeł
- artykuły, wywiady, wspomnienia archeologów – np. fragmenty artykułu na temat pracy
archeologa: http://www.perspektywy.pl/index.php?option=com_content&task=
view&id=357&Itemid=179&idPodgrupy=31
- Polska. Mapa Archeologiczna, wyd. Eko-Graf
Przykłady zadań, jakie mogą wykonać uczniowie i metod,
jakie może zastosować nauczyciel
Praca ze źródłami
- nauczyciel przynosi na zajęcia przykłady różnych źródeł (np. stare świadectwo szkolne,
krzemień, drewnianą łyżkę, stary kolczyk, pierścionek, wisiorek, zegarek, stary skórzany
pasek, torbę, list, pocztówkę, stare zdjęcia, starą monetę, stary znaczek pocztowy, młotek,
zabawkę dziecięcą)
- nauczyciel prosi uczniów o ułożenie na jednym stole źródeł materialnych pisanych, a na
drugim niepisanych; pyta uczniów, czy znają przykłady źródeł niematerialnych
- następnie prosi uczniów o omówienie źródeł, prosi o wskazanie tych źródeł, które mogłyby
zostać odnalezione przez archeologa
- potem nauczyciel prosi każdego z uczniów, by wybrał jedno ze źródeł, wymyślił pytanie,
jakie historyk lub archeolog mógłby „zadać temu źródłu”, na jakie mógłby poszukać
odpowiedzi za pomocą tego źródła.
Uczniowie mogą przeprowadzić wywiad z prawdziwym archeologiem, bądź po uzyskaniu
odpowiednich informacji (z podręcznika, tekstu wywiadu, artykułu prasowego itp.),
zainscenizować wywiad z archeologiem.
Praca z materiałami źródłowymi – źródła pisane: uczniowie czytają fragmenty tekstów
źródłowych i samodzielnie układają do nich pytania, po czym przekazują tekst wraz
z pytaniami innej grupie, by ta na nie odpowiedziała.
Autor: Agnieszka Kroll
Właściciel praw autorskich: CTK TRAKT
www.bramapoznania.pl
Fragmenty tekstów źródłowych:
PSEUDO-MAURYCJUSZ O SŁOWIANACH
Pseudo-Maurycjusz, Strategikón. Cyt. za: G. Labuda, Słowiańszczyzna pierwotna. PWN, Warszawa 1954.
Plemiona Słowian i Antów podobne sposobem życia i zwyczajami, i miłością ku wolności; żadnym
sposobem nie można skłonić do niewolnictwa względnie podległości w swoim kraju. Jest ich bardzo
wielu, są wyniośli, [wysocy] [...], łatwo znoszą spiekotę, głód, deszcz i niedostatek w jedzeniu. Do
przybywających do nich cudzoziemców odnoszą się przyjaźnie, pokazując im drogę z jednego miejsca
do drugiego, chronią ich od nieprzyjemności, tak że jeżeliby się okazało, iż z powodu niedbalstwa tego,
który przyjmował u siebie cudzoziemca, ten ostatni poniósł jakąkolwiek szkodę, przyjmujący go
wcześniej rozpoczyna wojnę przeciwko winnemu, uważając za punkt honoru mścić się za cudzoziemca.
Znajdujących się u nich w niewoli nie trzymają w niewolnictwie jak inne plemiona przez czas
nieograniczony, lecz ograniczają czas terminem, dają im wybór, albo za umowny wykup wrócą do
swoich lub pozostaną jako wolni i przyjaciele.
Mają wielką ilość różnorodnego bydła i płodów ziemi, leżących w gromadach, a szczególnie prosa
i pszenicy. […] Osiedlają się w lasach, przy trudno przeprawnych rzekach, błotach i jeziorach, budując
w swoich pomieszczeniach wiele wyjść, ze względu na bezpieczeństwo. Konieczne dla nich rzeczy
utrzymują w schronach, na pozór niczego nie mając [...].
Pseudo-Maurycjusz (VI/ VII w.) — pisarz bizantyjski, autor dzieł z zakresu historii i wojskowości
PSEUDO-MAURYCJUSZ O SŁOWIANACH
Pseudo-Maurycjusz, Strategikón. Cyt. za: G. Labuda, Słowiańszczyzna pierwotna. PWN, Warszawa 1954.
Ze swoimi wrogami prowadzą walki chętnie w miejscach porosłych gęstym lasem, w wykrotach
i urwiskach, z korzyścią dla siebie, posługują się [zakładnikami], niespodziewanymi atakami, podstępami
i w dzień, i w nocy, wykorzystując wiele różnych sposobów. Doświadczeni także w przeprawach przez
rzeki, przewyższając w tych sprawach wszystkich innych [...]. Każdy uzbrojony dwoma niewielkimi
włóczniami, niektórzy mają także tarcze, mocne, lecz łatwe do przenoszenia. Posługują się także
drewnianymi łukami i niewielkimi strzałami, namaczanymi w specjalnej dla strzał truciźnie, mocno
działającej, jeśli raniony wcześniej nie przyjmie przeciw trucizny, względnie innych środków znanych
doświadczonym lekarzom, względnie nie wytnie natychmiast dookoła zranionego miejsca. […]
Pseudo-Maurycjusz (VI/ VII w.) — pisarz bizantyjski, autor dzieł z zakresu historii i wojskowości
IBRAHIM IBN JAKUB O PAŃSTWIE MIESZKA I
Ibrahim ibn Jakub, Relacja z podróży do Europy Środkowej. Cyt. za: G. Labuda, Słowiańszczyzna
pierwotna. PWN, Warszawa 1954.
A co się tyczy kraju Meszko, to [jest] on najrozleglejszy z ich krajów. Obfituje on w żywność, mięso, miód
i rolę orną. Pobierane przez niego podatki [stanowią] odważniki handlowe. [Idą] one [na] żołd jego
piechurów. Co [miesiąc] przypada każdemu oznaczona ilość z nich. Ma on trzy tysiące pancernych
[podzielonych na] oddziały, a setka z nich znaczy tyle co dziesięć secin innych [wojowników]. Daje on
tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego potrzebują. A gdy jednemu z nich urodzi się dziecko,
on każe mu wypłacać żołd od chwili urodzenia […].
Ibrahim ibn Jakub (X w.) - kupiec i podróżnik żydowski z Hiszpanii
IBRAHIM IBN JAKUB O PAŃSTWIE MIESZKA I
Ibrahim ibn Jakub, Relacja z podróży do Europy Środkowej. Cyt. za: G. Labuda, Słowiańszczyzna
pierwotna. PWN, Warszawa 1954.
Słowianie budują w ten sposób przeważną część swoich grodów. Udają się umyślnie na łąki obfitujące
w wodę i zarośla, po czym kreślą tam kolistą lub czworoboczną linię, w miarę tego, jaki chcą mieć kształt
grodu i obszar jego powierzchni, kopią dookoła rów i piętrzą wykopaną ziemię, umocniwszy ją balami
i drzewem na podobieństwo szańców, aż taki wał osiągnie wymiar, jakiego pragną. I odmierzają w nim
bramę, z której strony pragną, a wchodzi się do niej po pomoście z drzewa.
Ibrahim ibn Jakub (X w.) - kupiec i podróżnik żydowski z Hiszpanii
IBRAHIM IBN JAKUB O PAŃSTWIE MIESZKA I
Ibrahim ibn Jakub, Relacja z podróży do Europy Środkowej. Cyt. za: G. Labuda, Słowiańszczyzna
pierwotna. PWN, Warszawa 1954.
[...] Nie mają oni [Słowianie] łaźni, lecz posługują się domkami z drzewa. Zatykają szpary w nich czymś,
co bywa na ich drzewach, podobnym do wodorostów, a co oni nazywają: mech. Służy to zamiast smoły
do ich statków. Budują piec z kamienia w jednym rogu i wycinają w górze na wprost niego okienko dla
ujścia dymu. A gdy się piec rozgrzeje, zatykają owe okienko i zamykają drzwi domku. Wewnątrz znajdują
sie zbiorniki na wodę. Wodę tę leją na rozpalony piec i podnoszą się kłęby pary. Każdy z nich ma wiecheć
z trawy, którym porusza powietrze i przyciąga je ku sobie. Wówczas otwierają im sie pory i wychodzą
zbędne substancje z ich ciał. Domek ten nazywają oni: al-istba[...].
Ibrahim ibn Jakub (X w.) - kupiec i podróżnik żydowski z Hiszpanii