DZIECKO Z FAS W SZKOLE – JAK MU POMÓC? FAS – alkoholowy

DZIECKO Z FAS W SZKOLE – JAK MU POMÓC? FAS – alkoholowy

DZIECKO Z FAS W SZKOLE – JAK MU POMÓC?
FAS – alkoholowy zespó p odowy, jest niepe nosprawno ci ukryt , poniewa na skutek
spo ywania alkoholu przez matk dosz o do uszkodzenia mózgu dziecka przed urodzeniem.
Podstaw schorzenia jest zaburzenie organizacji mózgu. Osoby z FAS yj „tu i teraz”,
funkcjonuj c w klasie nie potrafi poradzi) sobie z najprostszymi czynno ciami, funkcjonuj w
chaosie.
FAS stanowi medyczn diagnoz , któr wyró niaj cztery podstawowe kryteria:
1. Udokumentowane picie alkoholu przez matk w ci y;
2. Pre i postnatalny deficyt wzrostu wagi i obwodu g owy;
3. trudno ci intelektualne i problemy spo eczne;
4. Zespó fizycznych anomalii wyra aj cych si mniej lub bardziej widocznymi deformacjami
budowy ko2czyn, twarzy mi ni i serca i innych narz dów.
U dzieci tych wyró niamy dwie g ówne grupy zaburze2: pierwotne i wtórne.
Zaburzenia pierwotne – wynikaj one z uszkodzenia mózgu do którego mo e doj ) w czasie
ca ego rozwoju p odu. Rodzaj i wielko ) uszkodze2 zale od dawki wypijanego przez ci arn
alkoholu, cz stotliwo ci picia, okresu ci y, predyspozycji osobniczych, wieku i stanu zdrowia
matki.
Nieharmonijny rozwój psychoruchowy:
obni one mo liwo ci intelektualne, ok. po owa dzieci ma rozpoznawane upo l. rozwoju umys .
ró nego stopnia
poziom intelig. ucznia z FAS mo e mie ci) si w normie lub na jej pograniczu, wielu z nich
promocj do nast pnej klasy otrzymuje przy minimalnym wsparciu
zaburzone s funkcje pami ci bezpo redniej, jest ona ma o wydajna
brak im umiej tno ci uogólniania, przewidywania i planowania
maj trudno ci z przewidywaniem konsekwencji w asnych dzia a2
maj trudno ci w my leniu abstrakcyjnym
s nadwra liwe na dotyk, cz sto maj podwy szony próg czucia g bokiego
wiele dzieci przejawia zdolno ci w niektórych dziedzinach np. w muzyce, pos ugiwaniu si
komputerem, kontaktach interpersonalnych czy sportach.
Zaburzenia wtórne – s skutkiem braku lub niew a ciwej opieki nad dzie)mi z syndromem
alkoholowym. Nie s to zaburzenia wrodzone, dlatego w niektórych przypadkach mo na im
zapobiec, rozumiej c ograniczone mo liwo ci dzieci.
Zaburzenia wtórne mog przejawia) si :
znu eniem, zm czeniem, frustracj , niepokojem i l kami
sztywno ci zachowa2, , bezradno ci i wycofaniem
nisk samoocen i tendencj do izolowania si
zachowaniami agresywnymi, konfliktami z prawem
k opotami w szkole i w domu, trudno ciami w podj ciu pracy i jej utrzymaniu
depresj i innymi zaburzeniami psychicznymi
problemami z nadu ywaniem alkoholu i narkotyków
Inne zaburzenia w funkcjonowaniu poznawczym daj ce si zaobserwowa) u dzieci z FAS:
• trudno ci w nauce
• deficyt uwagi z nadpobudliwo ci psychoruchow
• trudno ci z uogólnianiem
• problemy z pami ci
• trudno ci ze zrozumieniem relacji wyst puj cych pomi dzy przyczyn i skutkiem
• trudno ci z uszczegó owianiem
• trudno ci z przetwarzaniem i odbiorem informacji s uchowych
Uczniowie uszkodzeni przez alkohol mog w bardzo ró ny sposób reagowa) na sytuacje dla nich
nietypowe lub stresuj ce. Wzrost niepokoju mo e ko2czy) si wycofaniem, wybuchami lub innym
zachowaniem, które mo e by) niebezpieczne dla samego ucznia jak i jego otoczenia.
Ucze2 w wieku adolescencji jest podatny na depresj , posiada s aby os d sytuacji, zachowuje si
impulsywnie. Przez co s opisywani jako naiwni, niedojrzali. Cz sto pe ni funkcj „koz a
ofiarnego”.
Inne zaburzenia w funkcjonowaniu spo)ecznym i emocjonalnym daj ce si zaobserwowa) u
dzieci z FAS:
• problemy z poszanowaniem cudzej w asno ci
• trudno ci ze zrozumieniem i przewidywaniem konsekwencji post powania
• uleganie manipulacjom i wykorzystywaniu przez innych
• problemy z nawi zaniem i utrzymaniem przyja8ni
• traktowanie obcych ludzi jak kogo z najbli szej rodziny
• problemy z odtwarzaniem faktów
Fizjologiczne funkcjonowanie dzieci z FAS odbiega od normy i mo e przejawia) si w
nast puj cych obszarach:
• nadwra liwo ) lub s aba wra liwo ) na dotyk (nie jest wiadomy tego, e powa nie si zrani )
• brak poczucia g odu lub syto ci
• trudno ci w odbiorze wra e2
• trudno ci z czuciem zimna lub gor ca (nieadekwatny strój)
• problemy z koordynacj
• trudno ) w os dzie odleg o ci dziel cej dziecko od przedmiotów
• niskie napi cie mi niowe
• zaburzenia funkcjonowania wielu odruchów
• trudno ci z widzeniem (nie ze wzrokiem)
• trudno ci ze s yszeniem (nie ze s uchem)
• k opoty z sercem
• deficyt wzrostu
• skrzywienia kr gos upa
• amliwe ko ci, problemy ze stawami
Przyk)adowe porównanie mo-liwo.ci dzieci i nastolatków z FAS/ FAE:
Rozwój 5 – latka z FAS odpowiada rozwojowi 2 latka
§ u ywa pieluch
§ chodzi do przedszkola
§ potrafi wykona) jedno polecenie
§ potrafi wykona) 3 polecenia wydane na raz
§ pomaga i na laduje mam
§ wspó pracuje z rówie nikami w zabawie
§ siedzi spokojnie przez 5 – 10 min.
§ potrafi si dzieli)
§ bawi si indywidualnie
§ potrafi czeka) na swoj kolej
§ dzia a jak „ uparty dwulatek”
Rozwój 10- latka z FAS odpowiada rozwojowi 6 Typowy 10 – latek
latka
§ odpowiada na abstrakcyjne pytania
§ uczy si eksperymentuj c
§ wspó pracuje z innymi, rozwi zuje problemy § powtarza s owa, na laduje zachowania
§ uczy si wyci ga) wnioski, uczy si na
§ uznaje tylko zabawy pod kierownictwem z
swoich b dach
jasnymi zasadami
§ ch onie wiedz , rozwija kontakty spo eczne § uczy si na podstawie wzorcowego
Typowy 5 - latek
§ potrafi generalizowa) informacje zdobyte w rozwi zywania problemu
szkole
§ szybko m czy go wysi ek umys owy
Rozwój 18 – latka z FAS odpowiada rozwojowi
Typowy 18 – latek
10 – latka
§ potrzebuje narzucenia zasad i kierownictwa
§ d y do niezale no ci
§ ubogi zasób zainteresowa2
§ ko2czy szko i rozpoczyna prac zawodow
§ yje „tu i teraz”, nie potrafi przewidywa)
§ ma swoje plany yciowe
§ cechuje go niefrasobliwo ), nadmierna
§ oszcz dza pieni dze
ciekawo ), irytacja
§ potrafi zorganizowa) sobie ycie
§ organizuje ycie za pomoc doros ych
Dla zrozumienia trudno.ci dzieci z FAS/ FAE pomocne mog: by; wskazówki:
Dziecko jest postrzegane jako:
Dziecko tak naprawd<:
nie wykazuj ce ch ci dzia anie ,bo nie chce
nie mo e
ze
jest sfrustrowane
leniwe, k amliwe
ka de zadanie jest dla niego trudn prób
nie wykazuj ce inicjatywy, pasywne
jest wyczerpane albo nie umie zacz )
takie, któremu na niczym nie zale y
nie potrafi okaza) uczu)
nie potrafi ce usiedzie) na miejscu
jest ci gle pobudzone
gryma ne, wymagaj ce
jest nadwra liwe
uparte
nie dostaje tego, o co mu chodzi
robi ce na z o ) przez powtarzanie tych samych b dów nie mo e zapami ta)
próbuj ce zwraca) na siebie uwag
potrzebuje kontaktu, wsparcia
zachowuj ce si jak dziecko
jest dzieckiem
z odziej
nie rozumie co to w asno ) prywatna
nie przyjmuj ce do wiadomo ci rzeczy oczywistych
potrzebuje ci g ego przypominania
POST=POWANIE Z DZIECKIEM Z FAS
Aby skutecznie pomaga) dzieciom z FAS wa ne jest przestrzeganie nast puj cych zasad:
1. Konkret - trzeba mówi) u ywaj c konkretnych s ów, nale y unika) s ów o podwójnym
znaczeniu, jakiej aluzji itd. Dobrze jest my le) o niej / nim jak o du o m odszym dziecku poniewa jej / jego rozwój emocjonalny i spo eczny jest po prostu obni ony w stosunku do wieku
rozwojowego (kalendarzowego).
2. Sta)o.; - dzieci z FAS maj trudno ci z zastosowaniem zdobytej wiedzy w nowej sytuacji i
uogólnianiem informacji. W nadmiarze bod8ców próbuj „przespa) ich nat ok” lub podejmuj
dzia ania nie przewiduj c cz sto ich konsekwencji. Funkcjonuj najlepiej w rodowisku, w którym
wprowadza si ma o zmian ( najlepiej wcale). Dotyczy to równie s ownictwa. Rodzice i
nauczyciele powinni ustali) ze sob jakich s ów , zwrotów i polece2 u ywa) b d w stosunku do
dziecka.
3. Powtarzanie - dzieci z Syndromem FAS maj k opot z pami ci operacyjn - krótkotrwa .
Zapominaj – nawet je li jakie informacje zostan wyuczone i nie by y przez jaki czas u ywane.
Zatem je li chcemy aby dziecko nauczy o si czego - musi by) to stale i regularnie powtarzane.
Dobrze jest kilkakrotnie powtarza) mu - co wydarzy si w najbli szej przysz o ci . Dzieci maj
k opot z "poruszaniem si " w czasoprzestrzeni ( wcze niej, pó8niej, przed, po, za godzin , jutro
itp.). Potrafi dzia a), „krok po kroku”, dobrze je li kto kroczy obok
4. Rutyna - trzeba budowa) im regularny rozk ad dnia - z powtarzalnymi czynno ciami. Wtedy
atwiej je zapami taj . Je li dziecko b dzie wiedzia o, czego si spodziewa) - zmniejszy to w nim
poziom l ku. Paradoksalnie powinno u atwi) uczenie si .
5. Prostota - "krótko i bardzo zwi 8le". Je li otrzymuj zbyt du o informacji - "wy cz si ". Nie
jest mo liwe dalsze uczenie si . Trzeba pami ta) - prostota dzia ania stanowi podstaw
efektywnego uczenia si .
6. Szczegó)owo.; - trzeba mówi) dok adnie to co mamy na my li. Dzieci z uszkodzeniem mózgu
nie potrafi na ogó zrozumie) poj ) abstrakcyjnych. Nie potrafi uogólnia) czy "wype ni) pustych
miejsc" - bez wskazówek. Trzeba zatem mówi) dziecku - krok po kroku co ma zrobi). Wtedy
istnieje szansa na rozwini cie w a ciwych nawyków.
7. Zasady - zasady to "spoiwo", które sprawia, e wiat wokó dziecka zaczyna nabiera) jakiego
sensu. Je li usuniemy to "spoiwo" - wszystko to, co by o z trudem budowane - (jak mur bez
zaprawy) si rozsypie.
Dziecko z FAS yje w sta ym chaosie. Je li porz dkujemy wiat wokó niego, (du o sta o ci) - ma
wi ksz szans na osi gni cie sukcesu. Ale uwaga nie za du o tych zasad (3 ) i stale trzeba si do
nich odwo ywa). Powtarza)!
8. Nadzór – Dzieci z FAS maj trudno ci w rozwoju poznawczym, zachowuj si bardzo naiwnie
w codziennych sytuacjach. Heby mo na by o rozwija) u nich nawyki w a ciwego zachowania,
wymagaj sta ego (nieustannego) nadzoru. Trzeba ich pilnowa) jak du o m odsze dziecko.
Kiedy jaka sytuacja staje si irytuj ca, a zwyk a (dotychczasowa ) interwencja nie przynosi skutku,
wtedy trzeba zaprzesta) dzia ania, obserwowa), uwa nie s ucha) aby zorientowa) si na czym
polega problem. Trzeba po prostu zastanowi) si co sprawia trudno )? - co mog oby pomóc?
Ze wzgl du na specyfik problemów diagnoza powinna obejmowa) wszystkie aspekty
funkcjonowania dziecka:
•
diagnoza procesów intelektualnych (my lenie),
•
diagoza procesów orientacyjnych (spostrzeganie, uwaga, pami )),
•
diagnoza procesów wykonawczych (motoryka),
•
diagnoza procesów emocjonalnych (emocje i motywacja),
•
diagnoza funkcjonowania spo ecznego,
•
diagnoza potrzeb,
•
diagnoza pedagogiczna.
Nie ma jednej s usznej metody pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pracy z dzieckiem z
FAS. Konieczne jest podej cie holistyczne (pomoc medyczna, psychologiczna, edukacyjna,
spo eczna).
Jedn z takich metod jest stymulacja uk adu przedsionkowego. Powtórzenie w stymulacji
archetypowych wzorców ruchowych w tym schematów odruchów daje szans na nadrobienie pracy
jak mózg powinien wykona) w rozwoju. Inne metody to:
•
techniki behawioralne,
•
kinezjologia edukacyjna,
•
neurostymulacja,
•
metody relaksacyjne,
•
socjoterapia,
•
metody rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych,
•
edukacja matematyczna wg E. Gruszczyk-Kolczy2skiej,
•
wykorzystanie muzyki,
•
techniki „ amania g owy”.
Pomoc w zakresie szkolno-edukacyjnym dla dziecka z zespo em FAS równie powinna by)
kompleksowa i obejmowa) w zale no ci od potrzeb:
•
zaj cia dydaktyczno-wyrównawcze,
•
zaj cia korekcyjno-kompensacyjne,
•
zaj cia logopedyczne,
•
dostosowanie wymaga2,
•
nauczanie indywidualne,
•
kszta cenie specjalne,
•
wyd u enie etapu edukacyjnego,
•
zaj cia rewalidacyjne,
•
wsparcie nauczyciela,
•
wczesne wspomaganie rozwoju.
Na zako2czenie dodam, e podstaw pomocy nie s jednak wspania e techniki, czy wyszukane
metody ale poziom relacji miedzy dwiema osobami – daj c pomoc i t pomoc otrzymuj c .
Efekty, czy skuteczno ) zale od tego jak u o si relacje mi dzy nimi. Rola postaw osób
wspieraj cych ma tu zasadnicze znaczenie. Dlatego warto aby taka osoba postawi a przed sob
pytania:
•
Czy potrafi zaakceptowa) fakt inno ci i niepe nosprawno ci dziecka?
•
Czy rozumiem i potrafi zaspokoi) jego potrzeby?
•
Czy potrafi stymulowa) i wspiera) jego rozwój?
Czy potrafi radzi) sobie z w asnymi emocjami pojawiaj cymi si w kontakcie z dzieckiem
PRZYK@ADY DZIA@AA POMAGAJCCYCH PRZEZWYCI=EYF UCZNIOWI Z FAS
TRUDNOGCI W KOMUNIKOWANIU SI=
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ODBIÓR
usu2 przeszkody i zak ócaj ce bod8ce
s uchowe i wzrokowe w miejscu pracy
ucznia
stosuj
powtórzenia,
rutyn
oraz
multimedialne
metody
nauczania
usprawniaj ce
pami ),
oparte
na
równoczesnym widzeniu i s yszeniu
sprawdzaj czy ucze2 zrozumia przekazane
tre ci, je li nie, to wracaj do nich, by ucze2 je
zapami ta
sprawdzaj i )wicz z uczniem w ci gu ca ego
dnia praktyczne umiej tno ci typowe dla
poszczególnych pór dnia, zach caj do
planowania
zmieniaj sposób przekazywania polece2 i
instrukcji
u ywaj krótkich, zwi z ych, prostych zda2
u ywaj jak najmniej s ów
mów poprawnie gramatycznie
mów powoli stosuj c wyra8ne pauzy
pomi dzy zdaniami
u ywaj j zyka obrazowego, jak najmniej
abstrakcyjnego, t umacz tak cz sto, jak to
jest konieczne
u ywaj imienia ucznia gdy wydajesz mu
polecenia lub zwracasz si do niego
u ywaj raczej pozytywnej ni negatywnej
formy wypowiedzi
u ywaj zda2, które s stosowane w yciu
u ywaj nast puj cych pyta2: kto, co gdzie,
jak; unikaj pytania: dlaczego?
•
•
•
•
•
•
•
•
PRZEKAZ
stwarzaj mo liwo ) powtórze2 w trakcie
uczenia s ownictwa. Nauka nowych s ów
powinna mie) miejsce w danym kontek cie –
podawaj przyk ady
u ywaj przedmiotów lub ich zdj )
wykorzystuj mo liwo ci wzrokowe,
s uchowe, dotykowe ucznia, wielokrotnie
demonstruj, umo liwiaj manipulowanie,
modyfikowanie prezentowanych pomocy
edukacyjnych
ucz rozpoznawa) emocje, powi kszaj zasób
s ów okre laj cych stany emocjonalne
zach caj uczniów do czytania na g os,
opowiadania przeczytanego tekstu,
zilustrowania go gestem lub rysunkiem
ucz, jak wyra a) uczucia, my li i potrzeby
pomó uczniowi nauczy) si podstawowych
umiej tno ci spo ecznych: uwa ne s uchanie,
sygnalizowanie zrozumienia lub w tpliwo ci,
obrona w asnych granic, szanowanie opinii i
pogl dów innych
przy opisywaniu prze y), faktów, wydarze2
zach caj do stosowania schematu „4 nogi
sto u”
noga 1- co si dzia o, opowiedz
noga 2 – co s ysza e , opowiedz
noga 3 – co pomy la e , opowiedz
noga 4 – co czu e , opowiedz
na czterech nogach stó stoi pewnie.
SPECYFICZNE STRATEGIE POST=POWANIA Z UCZNIEM Z FAS
ROZWICZANIA MOELIWE DO ZASTOSOWANIA W SALI LEKCYJNEJ
SPOSOBY @AGODZENIA NAPI=F I FRUSTRACJI:
• stosuj proste s ownictwo (nie generalizuj)
• u ywaj krótkich polece2 dotycz cych sedna sprawy
• polecenia rozbij na kilka ma ych kroków
• stosuj wizualne wskazówki, podkre laj je gestem i mimik
• w celu przedstawienia etapów post powania u ywaj ilustracji
• stosuj okre lone znaki do porozumiewania si z uczniem
• umie ) na plakacie plan post powania
SPOSOBY REDUKUJCCE NADMIAR BODICÓW:
• przygotuj odpowiednie miejsce dla ucznia
• zach caj ucznia do utrzymywania porz dku w miejscu pracy
• przykrywaj materia em zb dne elementy wyposa enia dla zminimalizowania ilo ci bod8ców
rozpraszaj cych
• stosuj s uchawki, aby u atwi) docieranie informacji werbalnych
SPOSOBY POZWALAJCCE UTRZYMAF RUTYN= I STRUKTUR=:
• zapoznaj ucznia z jego rozk adem dnia, tygodnia, miesi ca
• zawie w widocznym miejscu plan dnia z ilustracjami
• rozmawiaj z uczniem przed wprowadzeniem zmian
• wyznacz uczniów towarzysz cych dziecku w trakcie podró y autobusem
• wprowad8 rutyn we wszystkim
SPOSOBY POZWALAJCCE OGRANICZF NADAKTYWNOGF UCZNIA:
• zaopatrz ucznia w pi eczk do ciskania
• pozwól mu na zabaw kostk „Rubika”
• znajd8 czas na )wicz. ruchowe w trakcie lekcji
• poprzed8 zaj cia wymagaj ce skupienia )wicz. ruchowymi
• zaplanuj krótkie przerwy w trakcie ka dej lekcji
• wypracuj i stosuj umówiony sygna informuj cy ucznia, e ma powróci) do awki
SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z WYBUCHAMI AGRESJI I Z@OGCI U UCZNIA:
• obserwuj ucznia i ustal objawy poprzedzaj ce wybuch z o ci
• usu2 pozosta ych uczniów z klasy
• po zaj ciu porozmawiaj z uczniem, omówcie inne mo liwe sposoby reakcji
• zach caj do dojrzalszego zachowania
• nie obwiniaj, nie oskar aj, nie zawstydzaj, nie pouczaj
• zapro uczniów do dyskusji o tym, jak rozwi zywa) podobne sytuacje
• przerywaj zabawy uczniów nacechowane agresj
• ustal przyczyn wybuchu agresji
• za ka dym razem odwo aj si do ustalonego regulaminu
SPOSOBY PRZYGOTOWUJCCE UCZNIA DO PRZEMIESZCZANIA SI= W
SZKOLE:
• sporz d8 plan szko y i zaznacz konieczne trasy
• stosuj „opowiadania spo eczne”
• rozmawiaj z uczniem o trudno ciach
• zezwalaj uczniowi (pod opiek ) na wcze niejsze wyj cia z klasy – gdy na korytarzach jest
spokojnie, ma to zwi zek z jego nadwra liwo ci s uchow
• ka dy z nauczycieli powinien stosowa) te same zasady i wyci ga) te same konsekwencje
STRATEGIE SPRZYJAJCCE ROZWIJANIU ATMOSFERY EYCZLIWOGCI I
TOLERANCJI:
• rozmawiaj z uczniami o deficytach, chorobach i problemach, które dotycz przecie wi kszo ci
ludzi
• niech ka dy z uczniów w ma ej grupie przedstawi swoje silne i s abe strony, swoje uzdolnienia i
ograniczenia
• nigdy nie porównuj cech, zalet czy ogranicze2 ró nych uczniów w ich obecno ci
• zach caj, nagradzaj, wzmacniaj i okazuj szacunek wszystkim uczniom
RÓENE SPOSOBY ADAPTACJ WARUNKÓW, OTOCZENIA, POMOCY DO
POTENCJALNYCH MOELIWOGCI UCZNIA Z FAS
SPOSOBY PREZENTACJI:
• materia podzielony na kilka etapów (ma e kroki)
• ksi ki nagrane na ta mie magnetofonowej
• du a czcionka
• karty z has ami, opisami kluczowych poj )
• video
• stosowanie segregatorów
• materia y do manipulacji, np. budowy makiety, modelu
SPRAWDZANIE WIEDZY I UMIEJQTNORCI UCZNIA:
• wypracowania
• odpowiedzi s owne
• rysunki, diagramy, obrazy, uk adanki, schematy
• nagranie na dyktafon
• przekazanie gestem
• wykonanie z u yciem piktogramów, wyci gów ze stron internetowych, wydruków, kopii z
wydawnictw, prasy
• przygotowanie prezentacji multimedialnej
• udzia w te cie lub quizie
• przygotowanie i rozwi zywanie krzy ówek
RRODOWISKO:
Alternatywne rozwi zania w sali lekcyjnej:
• mo liwo ) doboru miejsca
• redukcja bod8ców przeszkadzaj cych uczniowi
• t umienie niektórych d8wi ków (dywan)
• agodzenie wstrz sów przy siadaniu i poruszaniu si (podk adki)
• adaptacja biurka oraz miejsca zajmowanego przez ucznia
CZAS:
• ograniczenie liczby pyta2 lub w a ciwe ich rozmieszczenie w czasie
• cz ste przerwy
• stosowanie dodatkowych instrukcji i „podpowiedzi”
• ró ne metody instrukcji
• roz o enie programu w d u szym czasie
• niewyd u anie czasu pracy, ale przerywanie go aktywno ci fizyczn lub relaksem
POMOCE DYDAKTYCZNE:
• wizualne
• programy komputerowe (obrazy graficzne)
• stopery, zegary,
• elektroniczny s ownik ortograficzny
• s ownik wyrazów bliskoznacznych
• kalkulator
• pogrubiona liniatura
• pomoc kole e2ska
•
•
s uchawki, lupy
kopiarka i skaner
ORGANIZACJA PRACY:
• zeszyt w asnor cznie wykonanych „ ci g”
• streszczenia
• definicje i prawa
• kopie artyku ów
• pude ka i segregatory
• dzienny rozk ad zaj )
• zeszyt komunikacyjny mi dzy szko a rodzicami
• dodatkowy komplet ksi ek do domowego u ytku (nie musi przynosi) do szko y)
• kolorowe kody na segregatorach