bb-364-3

Bezpieczny Bank
3(64)/2016
Zbigniew Korzeb*
WP’YW OTOCZENIA REGULACYJNEGO
NA LICZB} FUZJI I PRZEJ}m
W POLSKIM SEKTORZE BANKOWYM
WST}P
Wdroĝenie nowych regulacji, wprowadzajÈcych dodatkowe obciÈĝenia dla banków prowadzÈcych swojÈ dziaïalnoĂÊ w polskim sektorze bankowym, niewÈtpliwie
znajdzie swoje odzwierciedlenie w przeorientowaniu ich dotychczasowych strategii. IstotnÈ alternatywÈ dla wzrostu organicznego mogÈ staÊ siÚ fuzje i przejÚcia.
Wprawdzie nie sÈ one gïównym celem prowadzenia dziaïalnoĂci bankowej (zwïaszcza w modelu sektora bankowego, który obowiÈzuje w Polsce), to jednak stwarzajÈ
moĝliwoĂÊ szybszej drogi rozwoju i zdobycia silnej pozycji konkurencyjnej na rynku. Celem artykuïu jest analiza wpïywu wdraĝania regulacji bankowych na rozwój
aktywnoĂci zwiÈzanej z procesami konsolidacyjnymi. Badaniami objÚto zachowanie
siÚ inwestorów strategicznych, dokonujÈcych takich przedsiÚwziÚÊ inwestycyjnych
w polskim sektorze bankowym, w odniesieniu do wprowadzanych mechanizmów
regulacyjnych.
*
Dr hab. Zbigniew Korzeb jest profesorem w Katedrze Finansów i RachunkowoĂci na Politechnice Biaïostockiej.
47
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
1. PRZEGLkD LITERATURY
Ryzyko regulacyjne to ryzyko zmiany prawnych warunków prowadzenia dziaïalnoĂci. ZewnÚtrzne regulacje bankowe sÈ zazwyczaj definiowane jako ogóï norm
prawnych regulujÈcych strukturÚ systemu bankowego, ustrój prawny banków, ich
dziaïalnoĂÊ oraz stosunki prawne powstajÈce z tÈ dziaïalnoĂciÈ. F. Tchana wyodrÚbnia trzy podstawowe grupy regulacji bankowych. NaleĝÈ do nich:
Y regulacje zwiÈzane z ocenÈ sytuacji finansowej banków (wymogi kapitaïowe,
zasady tworzenia rezerw na ryzyko zwiÈzane z dziaïalnoĂciÈ banków, regulowanie portfela aktywów bankowych poprzez naïoĝenie limitów koncentracji,
normy dopuszczalnego ryzyka w dziaïalnoĂci banków (np. poprzez uzaleĝnienie
niektórych czynnoĂci bankowych od wymaganego poziomu funduszy wïasnych),
pïynnoĂÊ pïatnicza, etc.),
Y regulacje chroniÈce strukturÚ systemu bankowego (rozdzielnoĂÊ bankowoĂci od
rynku kapitaïowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego, licencjonowanie dziaïalnoĂci banków, wyznaczanie zasad ich ïÈczenia i grupowania, ograniczanie
nabywania i zbywania akcji banków, ochrona klientów przed monopolistycznÈ
pozycjÈ banków poprzez kontrolÚ koncentracji rynku, etc.),
Y regulacje dotyczÈce zgodnoĂci dziaïalnoĂci banków z przepisami ustawowymi
oraz wymaganymi zezwoleniami okreĂlajÈcymi status prawny banku (gwarantowanie depozytów, obowiÈzek ujawniania danych, wprowadzanie szczegóïowych
zasad rachunkowoĂci, okreĂlenie sposobów kontrolowania banków, ograniczenia
rodzaju wykonywanych czynnoĂci, zarzÈdzanie ryzykiem prowadzonej dziaïalnoĂci, badanie zgodnoĂci udzielanych kredytów i poĝyczek z obowiÈzujÈcymi
przepisami, etc.)1.
Poza standardowymi unormowaniami i wymogami ostroĝnoĂciowymi banki
podlegajÈ takĝe innym przepisom. NaleĝÈ do nich m.in.: przepisy podatkowe, prawo
dewizowe, regulacje dotyczÈce rynku kapitaïowego, akty prawne dotyczÈce swobody przepïywu kapitaïu i uzyskiwania kontroli nad bankiem. M. Zaleska podkreĂla,
ĝe ideÈ nadzorczÈ, wyraĝonÈ w konstrukcji regulacji nadzorczych, jest dÈĝenie do
wïaĂciwego zabezpieczenia podejmowanego przez bank ryzyka poprzez odpowiedniÈ bazÚ kapitaïowÈ2.
Kompleksowe badania wskazujÈ na istotny wpïyw regulacji na zmiennoĂÊ natÚĝenia liczby i wartoĂci transakcji poïÈczeniowych. WiÚkszoĂÊ naukowców podkreĂla,
ĝe Ărodowisko regulacyjne jest kluczowym czynnikiem determinujÈcym podejmowanie decyzji finansowych przez menedĝerów oraz oddziaïuje na sposób, wolumen
1
2
48
T. Tchana, The Empirics Regulation and Banking Stability: Survey of Empirical Studies, Munich University Library, Munich Personal RePEc Archive Paper 9298, May 2008, s. 3.
M. Zaleska, Nadzór finansowy, [w:] BankowoĂÊ, M. Zaleska (red.), Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2013, s. 39.
Problemy i poglÈdy
ibkierunki dokonywanych fuzji i przejÚÊ w sektorze bankowym3. PrzewaĝajÈca liczba transakcji jest przeprowadzana przez silne kapitaïowo banki obmiÚdzynarodowej
renomie, które ze wzglÚdu na specyfikÚ dziaïalnoĂci i globalny jej charakter muszÈ
dokonywaÊ rozlegïych przedsiÚwziÚÊ inwestycyjnych na rynkach miÚdzynarodowych. Z reguïy podlegajÈ one silnie uksztaïtowanym systemom nadzorczym krajów
wysoko rozwiniÚtych. WiÚkszoĂÊ naukowców, badajÈc wybranÈ próbÚ miÚdzynarodowych fuzji i przejÚÊ w sektorze bankowym, dostrzega wyraěny kierunek alokacji
inwestycji z krajów o mocnej dyscyplinie nadzorczej do krajów o zdecydowanie
ïagodniejszych przepisach4. J.R. Barth, G. Caprio oraz R. Levine podkreĂlajÈ wrÚcz,
ĝe relatywnie silne regulacje bankowe negatywnie wpïywajÈ na rozwój banków
ibosiÈgane przez nich wyniki finansowe. Z przeprowadzonych badañ nad wpïywem
regulacji bankowych i instytucji nadzoru bankowego na rozwój, efektywnoĂÊ i stabilnoĂÊ banków w ponad 150 krajach Ăwiata, dochodzÈ do wniosku, ĝe skutkiem
rygorystycznych przepisów jest sïabsza efektywnoĂÊ prowadzonej dziaïalnoĂci5.
Takĝe w polskim sektorze bankowym fuzje i przejÚcia staïy siÚ w rzeczywistoĂci metodÈ migracji kapitaïu z krajów wysoko rozwiniÚtych o relatywnie mocno
uksztaïtowanej dyscyplinie nadzorczej, w których niemoĝliwe byïoby osiÈgniÚcie
analogicznych stóp zwrotu z inwestycji o porównywalnym poziomie ryzyka. Zderzenie, zwïaszcza w poczÈtkowym okresie transformacji, nieuksztaïtowanego wbpeïni
polskiego systemu bankowego oraz nie do koñca przemyĂlanej i spójnej koncepcji
prywatyzacji sektora, ze zjawiskami towarzyszÈcymi globalizacji rynków finansowych, liberalizacji przepisów dotyczÈcych ochrony konkurencji oraz swobody przepïywu kapitaïu, musiaïo w konsekwencji przyczyniÊ siÚ do bezwzglÚdnego egzekwowania praw przysïugujÈcych akcjonariuszom, realizujÈcych zakïadane cele6.
T.H. Hannan i S.J. Pilloff zauwaĝajÈ, ĝe regulacje dotyczÈce adekwatnoĂci kapitaïowej banków mogÈ wpïywaÊ na aktywnoĂÊ inwestorów w przeprowadzaniu
3
4
5
6
C.-C. Lee, M.-F. Hsieh, Bank Reforms and Competition: New Global Evidence, „Asia–Pacific
Journal of Financial Studies” 2014, 43(5), October, s. 649–689; E. Beccalli, P. Frantz, The Determinants of Merger and Acquisitions in Banking, „Journal of Financial Services Research”
2013, 43(3), June, s. 265–291; M. Martynova, L. Renneboog, What Determines the Financing
Decision in Corporate Takeovers: Cost of Capital, Agency Problems, or the Means of Payment?,
„Journal of Corporate Finance” 2009, 15(3), June, s. 290–315.
G.A. Karolyi, A.G. Taboada, Regulatory Arbitrage and Cross-Border Bank Acquisitions, „Journal of Finance” 2015, 70(6), December, s. 2395–2450; J.F. Houston, C. Lin, Y. Ma, Regulatory Arbitrage and International Bank Flows, „Journal of Finance” 2012, 67(5), October, s. 1845–1895;
C.M. Buch, G.L. DeLong, Cross-Border Bank Mergers: What Lures the Rare Animal?, „Journal
of Banking & Finance” 2004, 28(9), September, s. 2077–2102.
J.R. Barth, G. Caprio, R. Levine, Rethinking Bank Regulations: Till Angels Govern, Cambridge
University Press, New York 2008, s. 3.
Z. Korzeb, Teoria kreowania wartoĂci dla akcjonariuszy w procesach fuzji i przejÚÊ w polskim
sektorze bankowym, Difin, Warszawa 2010, s. 239.
49
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
fuzji ibprzejÚÊ7. Ich zdaniem mechanizm takich przedsiÚwziÚÊ inwestycyjnych jest
oparty na róĝnicy w podejĂciu do wyznaczania wymogów kapitaïowych obu partnerów transakcji. Autorzy ci podkreĂlajÈ, ĝe banki stosujÈce zaawansowanÈ metodÚ wewnÚtrznych ratingów A-IRB starajÈ siÚ znaleěÊ na rynku potencjalne spóïki
wbcelu nabycia, które stosujÈ jedynie uproszczone metody wyliczania wskaěników.
Hannan i Pilloff argumentujÈ, iĝ zakup takiego banku moĝe spowodowaÊ wzrost
jego wartoĂci rynkowej na skutek wiÚkszego zaufania inwestorów, a tym samym
przyczyniÊ siÚ do synergii.
Otoczenie regulacyjne jest równieĝ postrzegane jako jeden z gïównych czynników warunkujÈcych przejÚcia i fuzje przez F. Pasiourasa, S. TannÚ i Ch. Gaganisa8.
Ich badania potwierdzajÈ mniejszÈ aktywnoĂÊ inwestorów w krajach o relatywnie
mocnych regulacjach bankowych i silnym nadzorze instytucjonalnym. Autorzy
sugerujÈ, ĝe jednym z powodów moĝe byÊ fakt, iĝ banki zajÚte przestrzeganiem
regulacji skupiajÈ siÚ przede wszystkim na przeznaczaniu wolnych Ărodków finansowych na zapewnienie wymaganej adekwatnoĂci kapitaïowej oraz mniej czasu
poĂwiÚcajÈ na znalezienie potencjalnych moĝliwoĂci rozwoju poprzez fuzje i przejÚcia. J. Harford uĂciĂla, ĝe zmieniajÈce siÚ warunki regulacyjne wpïywajÈ na poziom
Ărodków znajdujÈcych siÚ w dyspozycji potencjalnych nabywców oraz moĝliwoĂÊ
pozyskania dodatkowego kapitaïu na rynkach finansowych9.
A. Akhigbe, J. Madura i A.M. Whyte zauwaĝajÈ natomiast wyraěny wzrost
ekspansji miÚdzynarodowej banków amerykañskich oraz zwiÚkszenie liczby przejÚÊ i fuzji w Stanach Zjednoczonych po uchwaleniu ustawy Riegle-Neal Interstate
Bab king and Branching Efficiency Act w 1994 r.10 Ustawa stworzyïa moĝliwoĂÊ
nabywania banków w dowolnym stanie ale przy speïnieniu warunków odpowiedniej kapitalizacji i przestrzeganiu limitów koncentracji. Do podobnych wniosków
dochodzÈ K.D. Jones i T. Critchfield11. Ich zdaniem zasadniczy wpïyw na procesy
konsolidacyjne dokonywane przez banki amerykañskie miaïo uchylenie ustawy
Glass-Steagall poprzez kontrowersyjnÈ ustawÚ Gramm-Leach-Bliley z 1999 r.,
7
8
9
10
11
50
T. Hannan, S.J. Pilloff, Will the Proposed Application of Basel II in the United States Encourage
Increased Bank Merger Activity? Evidence from Past Merger Activity, „Finance and Economics
Discussion Series”, Board of Governors of the Federal Reserve System, Washington, 2004–13,
s. 1–56.
F. Pasiouras, S. Tanna, Ch. Gaganis, What Drives Acquisitions in the EU Banking Industry?
The Role of Bank Regulation and Supervision Framework, Bank Specific and Market Specific
Factors, „Financial Markets, Institutions & Instruments” 2011, 20(2), April, s. 30–77.
J. Harford, What Driver Merger Waves?, „Journal of Financial Economics” 2005, 77(3), September, s. 529–560.
A. Akhigbe, J. Madura, A.M. Whyte, Partial Anticipation and the Gains to Bank Merger Targets,
„Journal of Financial Services Research” 2004, 26(1), August, s. 55–71.
K.D. Jones, T. Critchfield, Consolidation in the U.S. Banking Industry: Is the “Long, Strange
trip” About the End?, [w:] Handbook of Financial Intermediation and Banking, A.V. Thakor
ibA.W.A. Boot (red.), North Holland, Amsterdam 2008, s. 309–346.
Problemy i poglÈdy
która umoĝliwiïa ïÈczenie przez instytucje finansowe tradycyjnej dziaïalnoĂci bankowej z dziaïalnoĂciÈ inwestycyjnÈ. Motyw deregulacji sektora bankowego oraz
liberalizacji barier wejĂcia podnoszony jest takĝe w badaniach europejskich12.
2. DOBÓR PRÓBY I METODYKA BADANIA
PodstawowÈ trudnoĂciÈ zwiÈzanÈ ze szczegóïowym skwantyfikowaniem liczby
fuzji i przejÚÊ w polskim sektorze bankowym, a przede wszystkim ustaleniem okresu,
w którym one nastÈpiïy, jest paradoksalnie problem z identyfikacjÈ terminu, od kiedy
inwestor strategiczny nabywaï moĝliwoĂÊ kierowania politykÈ operacyjnÈ, finansowÈ
i inwestycyjnÈ przejmowanego lub ïÈczonego banku. Dlatego teĝ wbartykule zastosowano kryterium podmiotowe, rozpatrujÈc poszczególne przypadki wbindywidualny
sposób poprzez skoncentrowanie siÚ na ostatecznym rezultacie fuzji lub przejÚcia.
W ostatecznej klasyfikacji wyodrÚbniono 125 transakcji fuzji ib przejÚÊ, które
zostaïy przeprowadzone do koñca 2015 r. (zob. tabela 1).
Tabela 1. Liczba fuzji i przejÚÊ w sektorze banków komercyjnych w Polsce
wblatach 1992–2014
Wyszczególnienie
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Liczba przejÚÊ
1
5
12
8
8
6
9
10
4
Liczba fuzji
0
0
0
0
3
0
1
1
3
Wyszczególnienie
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Liczba przejÚÊ
6
5
1
2
2
2
3
0
3
Liczba fuzji
3
0
0
1
0
2
0
1
1
Wyszczególnienie
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Liczba przejÚÊ
3
1
3
4
1
2
Liczba fuzji
0
1
3
2
1
1
½ródïo: opracowanie wïasne.
12
F. Pasiouras, S. Tanna, C. Zapounidis, Application of Quantitative Techniques for the Prediction of Bank Acquisition Targets, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd., Singapore 2005,
s.b 20–22; J. Hagendorff, M. Collins, K. Keasey, Bank Deregulation and Acquisitions Activity:
Cases of the US, Italy and Germany, „Journal of Financial Regulation and Compliance” 2007,
15(2), s. 199–209.
51
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
Reakcja inwestorów na wprowadzenie regulacji zostanie przeanalizowana za
pomocÈ analizy zdarzenia. Skumulowana dodatkowa stopa zwrotu CARiT zostanie
obliczana jako suma dziennych dodatkowych stóp zwrotu subindeksu WIG-banki
z kolejnych sesyjnych dni w badanym okresie T:
T
CARiT = ARit ,
t =1
gdzie:
CARiT – skumulowana dodatkowa stopa zwrotu z subindeksu WIG-banki osiÈgniÚta w dniu t,
T
– okres obserwacji, przedziaï czasowy mierzony w dniach sesyjnych,
ARit – dodatkowa stopa zwrotu z subindeksu WIG-banki osiÈgniÚta w dniu t.
Do obliczeñ uĝyto równieĝ dodatkowej stopy zwrotu „kup i trzymaj” BHARiT.
Zostaïa ona obliczona jako róĝnica stopy zwrotu uzyskanej z subindeksu WIG-banki w okresie T i oczekiwanej stopy zwrotu:
T
T
t =1
t =1
BHARiT = (1 +Rit ) [1 + E ( Rit )],
gdzie:
BHARiT – dodatkowa stopa zwrotu „kup i trzymaj” z subindeksu WIG-banki
wbokresie t,
T
– okres obserwacji, przedziaï czasowy mierzony w dniach sesyjnych,
–
rzeczywista stopa zwrotu z subindeksu WIG-banki osiÈgniÚta w dniu t,
Rit
w wyniku informacji o ogïoszeniu nowych regulacji bankowych,
E(Rit) – oczekiwana stopa zwrotu z subindeksu WIG-banki osiÈgniÚta w dniubt,
wbsytuacji, gdyby nowe regulacje nie wystÈpiïy.
¥rednia skumulowanych dodatkowych stóp zwrotu dla caïej analizowanej próby
jest obliczana jako Ărednia arytmetyczna skumulowanych stóp zwrotu w poszczególnych przypadkach:
ACARNT =
1
N
N
CAR
iT
,
i =1
gdzie:
ACARNT – Ărednia skumulowanych dodatkowych stóp zwrotu z subindeksu WIG-banki w okresie T,
N
– liczba regulacji w badanej próbie,
CARiT – skumulowana dodatkowa stopa zwrotu z subindeksu WIG-banki osiÈgniÚta w okresie T.
52
Problemy i poglÈdy
Natomiast Ărednia skumulowanych dodatkowych stóp zwrotu „kup i trzymaj”
z N regulacji w okresie T jest okreĂlana jako:
ABHAR NT =
1
N
N
BHAR
iT
,
i =1
gdzie:
ABHARNT – Ărednia skumulowanych stóp zwrotu „kup i trzymaj”,
N
– liczba regulacji w badanej próbie,
BHARiT – dodatkowa stopa zwrotu „kup i trzymaj” z subindeksu WIG-banki
osiÈgniÚta w okresie T.
W analizowanych przypadkach zbadano zachowanie siÚ subindeksu WIG-banki
od dnia tb=b–10 sesyjnego do momentu ogïoszenia komunikatu o nowych regulacjach bankowych. Szacowanie parametrów regresji liniowej oparto na zaleĝnoĂci
stopy zwrotu subindeksu WIG-banki od stopy zwrotu indeksu gieïdowego WIG-20
w okresie od dnia tb=b–250 do dnia tb= –61 dni sesyjnych (okres niezaleĝny). Do
obliczeñ przyjÚto wartoĂci zamkniÚcia indeksów z poszczególnych sesji gieïdowych.
Ze wzglÚdu na fakt, ĝe datÈ bazowÈ subindeksu WIG-banki jest 31 grudnia
1998 r., w analizie uwzglÚdniono jedynie te reakcje inwestorów na nowe regulacje
bankowe, które nastÚpowaïy po tej dacie. NaleĝÈ do nich:
Y Nowa Umowa Kapitaïowa Bazylea II,
Y Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym,
Y Ustawa z dnia 23 paědziernika 2008 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym,
Y Bazylea III,
Y Pakiet CRD IV/CRR,
Y Ustawa z dnia 15 stycznia 2016 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych,
Y Projekt ustawy rozwiÈzujÈcej problem kredytów walutowych.
W zwiÈzku z tym, ĝe informacje o dwóch ostatnich regulacjach byïy publikowane w zbliĝonym do siebie czasie, jako okres niezaleĝny dla obu aktów prawnych
przyjÚto okres od dnia t = –250 do dnia t = –61 dni sesyjnych przed ogïoszeniem
informacji o pierwszej ustawie.
53
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
3. ANALIZA WP’YWU REGULACJI BANKOWYCH
NA AKTYWNO¥m INWESTORÓW W FUZJACH
I PRZEJ}CIACH BANKÓW KOMERCYJNYCH
Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazujÈ, ĝe wdraĝane regulacje dotyczÈce sektora bankowego majÈ wpïyw na wycenÚ rynkowÈ banków komercyjnych,
prowadzÈcych swojÈ dziaïalnoĂÊ w Polsce (zob. tabela 2).
Tabela 2. ¥rednia skumulowana dodatkowa stopa zwrotu i Ărednia
skumulowana stopa zwrotu „kup i trzymaj” w analizowanych przypadkach
Wyszczególnienie
Nazwa miernika Okres (w dniach)
ACAR
Wszystkie regulacje
ABHAR
Regulacje bez ustaw
obpodatku dochodowym
i projektu
rozwiÈzujÈcego problem
kredytów dewizowych
ACAR
ABHAR
WartoĂci (w %)
od –5 do +5
–0,708
od 30 do +30
0,532
od –5 do +5
–0,151
od 30 do +30
–0,508
od –5 do +5
0,204
od 30 do +30
1,707
od –5 do +5
1,001
od 30 do +30
0,521
½ródïo: opracowanie wïasne.
Inwestorzy pozytywnie oceniali wdraĝane regulacje bankowe. Ich zdaniem zaproponowane rozwiÈzania w zakresie zwiÚkszenia komplementarnoĂci i substytucyjnoĂci trzech podstawowych filarów bezpieczeñstwa funkcjonowania banków:
dyscypliny regulacyjnej, dyscypliny rynkowej oraz nadzoru korporacyjnego przyczyniajÈ siÚ do poprawy transparentnoĂci caïego sektora bankowego, co znajduje
odzwierciedlenie w jego stabilnoĂci.
Równieĝ negatywna ocena wpïywu wprowadzanych regulacji w zakresie podatku od niektórych instytucji finansowych oraz projektu rozwiÈzujÈcego problem
kredytów dewizowych nie stanowi zaskoczenia. Wdraĝane akty prawne przyczyniÈ
siÚ niewÈtpliwie do zmniejszenia dotychczasowych zysków netto caïego sektora,
abtym samym obniĝÈ caïkowitÈ stopÚ zwrotu dla akcjonariuszy w porównaniu zbpoprzednimi latami. Naleĝy zwróciÊ uwagÚ, ĝe na cenÚ rynkowÈ banków notowanych
na Gieïdzie Papierów WartoĂciowych majÈ takĝe wpïyw, poza wspomnianym podatkiem bankowym i kosztem restrukturyzacji kredytów walutowych, takĝe dodatkowe obciÈĝenia banków wynikajÈce z: kosztów upadïoĂci SK Banku poniesionych
wb2015 r., skïadki na Fundusz Wsparcia Kredytobiorców znajdujÈcych siÚ w trud54
Problemy i poglÈdy
nej sytuacji ĝyciowej oraz podwyĝszenie wspóïczynników kapitaïowych wbzwiÈzku
zbprzyjÚtym harmonogramem wdraĝania buforów kapitaïowych.
Analiza aktywnoĂci inwestorów w procesach fuzji i przejÚÊ banków komercyjnych w polskim sektorze bankowym nie daje jednoznacznych odpowiedzi w kontekĂcie wdraĝanych regulacji bankowych. Rozkïad liczby fuzji i przejÚÊ, obok przeobraĝeñ zachodzÈcych w polskim sektorze bankowym spowodowanych deregulacjÈ
i liberalizacjÈ rynku, byï determinowany przede wszystkim:
Y procesami prywatyzacyjnymi oraz intensywnoĂciÈ polityki prowadzonej przez
poszczególne rzÈdy w tym zakresie,
Y konsekwencjÈ specyfiki pierwszych przeksztaïceñ wïasnoĂciowych, polegajÈcych
na pozyskiwaniu strategicznych inwestorów zagranicznych do banków krajowych; procesy konsolidacyjne byïy wiÚc w pewnym stopniu warunkowane dÈĝeniami gïównych akcjonariuszy do osiÈgniÚcia wiÚkszoĂci w akcjonariacie spóïki,
Y reorientacjÈ prowadzonej strategii przez renomowane zagraniczne instytucje
finansowe w kierunku ekspansji dziaïalnoĂci na nowych wschodzÈcych rynkach
usïug bankowych w poszukiwaniu potencjalnych moĝliwoĂci uzyskania wyĝszych stóp zwrotu w porównaniu z rynkami rozwiniÚtymi,
Y koniecznoĂciÈ restrukturyzacji i sanacji banków w poczÈtkowym okresie lat
90.bXXbw., która byïa sposobem na ograniczenie rozmiarów kryzysu bankowego.
Naleĝy wiÚc uznaÊ, ĝe brak jest podstaw do sformuïowania tezy o cyklicznoĂci
przeprowadzanych fuzji i przejÚÊ w polskim sektorze bankowym na skutek wdraĝanych regulacji bankowych. Rozpatrywany okres jest jednak zbyt niejednorodny
ibkrótki, aby na tej podstawie wyciÈgaÊ wnioski co do tendencji zachodzÈcych wbaktywnoĂci inwestorów.
OddzielnÈ kwestiÈ jest natomiast pytanie, czy obecna sytuacja moĝe przyczyniÊ siÚ do zwiÚkszonej aktywnoĂci inwestorów w polskim sektorze bankowym.
Wprawdzie trudno wysnuwaÊ jednoznaczne wnioski, to jednak wydaje siÚ, ĝe
obecna sytuacja moĝe przyczyniÊ siÚ do zdynamizowania procesów konsolidacyjnych. Wdraĝane regulacje przyczyniÈ siÚ niewÈtpliwie do spolaryzowania banków
komercyjnych prowadzÈcych swojÈ dziaïalnoĂÊ w polskim sektorze bankowym
pod wzglÚdem ich rentownoĂci oraz niezbÚdnych kapitaïów na prowadzenie takiej
dziaïalnoĂci. JednoczeĂnie nieustanna presja inwestorów, oczekujÈcych systematycznej poprawy wyników oraz wyĝszych stóp zwrotu z zainwestowanego kapitaïu, z jednej strony wymusi na dotychczasowych akcjonariuszach przeanalizowanie dotychczas wykreowanej wartoĂci dla akcjonariuszy i jednoczeĂnie skïoni
dotychczasowych wïaĂcicieli do sprzedaĝy mniej dochodowych banków, a z drugiej
strony pojawiÈ siÚ okazje do przejÚcia banków, które przy wykorzystaniu synergii
mogÈ stworzyÊ szansÚ na osiÈgniÚcie wiÚkszych korzyĂci dla akcjonariuszy w porównaniu z tradycyjnÈ dziaïalnoĂciÈ (a tym samym powstanÈ okazje do osiÈgniÚcia ponadnormalnych wynagrodzeñ dla zarzÈdów banków z tytuïu dokonanych
transakcji).
55
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
PODSUMOWANIE
Wytïumaczenie zjawiska fal wzmoĝonej aktywnoĂci na rynku fuzji i przejÚÊ,
R.A. Brealey, S.C. Myers i F. Allen zaliczyli do dziesiÚciu najbardziej kontrowersyjnych problemów, które nie zostaïy dotychczas jednoznacznie rozstrzygniÚte w teorii
wspóïczesnych finansów13. Autorzy ci akcentujÈ, ĝe o ile moĝliwe jest wyjaĂnienie
powodów zaistnienia pojedynczych transakcji, o tyle do chwili obecnej nie postawiono ogólnej hipotezy uzasadniajÈcej obserwowanÈ arytmiÚ zachowania inwestorów.
Nie zmienia to jednak faktu, ĝe zrozumienie istoty aktywnoĂci inwestorów moĝe
przyczyniÊ siÚ do wyjaĂnienia mechanizmów procesów konsolidacyjnych, a tym
samym uzmysïowiÊ zïoĝonoĂÊ caïego procesu inwestycyjnego w dynamicznie zmieniajÈcych siÚ uwarunkowañ ekonomiczno-spoïecznych.
Streszczenie
Celem artykuïu jest analiza wpïywu wdraĝania regulacji bankowych na rozwój
aktywnoĂci zwiÈzanej z procesami konsolidacyjnymi. Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazujÈ, ĝe wdraĝane regulacje dotyczÈce sektora bankowego majÈ
wpïyw na wycenÚ rynkowÈ banków komercyjnych, a inwestorzy pozytywnie oceniali przeprowadzane zmiany. Wprawdzie trudno wysnuwaÊ jednoznaczne wnioski,
to jednak wydaje siÚ, ĝe obecna sytuacja spowoduje obniĝenie rentownoĂci prowadzonej dziaïalnoĂci przez banki, a tym samym przyczyni siÚ do zdynamizowania
procesów konsolidacyjnych.
Sïowa kluczowe: banki komercyjne, fuzje i przejÚcia, cyklicznoĂÊ fuzji i przejÚÊ
Abstract
The objective of the article is to analyse the influence of implementation of
banking regulations upon the development of activity connected with consolidation
processes. The conducted research unequivocally indicates that implementation
of regulations pertaining to the banking sector influences market quotations of
commercial banks. Investors expressed positive opinions about the changes. Although it would be difficult to draw definite conclusions, it seems that the present
situation will reduce profitability of banking operations, and that consequently it
will contribute to an increased dynamics of consolidation processes.
13
56
R.A. Brealey, S.C. Myers, F. Allen, Principles of Corporate Finance, Ninth Edition, McGraw-Hill,
New York 2008, s. 975.
Problemy i poglÈdy
Key words: commercial banks, mergers and acquisitions, merger waves
Bibliografia
Akhigbe A., Madura J., Whyte A.M., Partial Anticipation and the Gains to Bank Merger
Targets, „Journal of Financial Services Research” 2004, 26(1), August.
Barth J.R., Caprio G., Levine R., Rethinking Bank Regulations: Till Angels Govern,
Cambridge University Press, New York 2008,
Beccalli E., Frantz P., The Determinants of Merger and Acquisitions in Banking, „Journal of Financial Services Research” 2013, 43(3), June.
Brealey R.A., Myers S.C., Allen F., Principles of Corporate Finance, Ninth Edition,
McGraw-Hill, New York 2008.
Buch C.M., DeLong G.L., Cross-Border Bank Mergers: What Lures the Rare Animal?,
„Journal of Banking & Finance” 2004, 28(9), September.
Hagendorff J., Collins M., Keasey K., Bank Deregulation and Acquisitions Activity: Cases
of the US, Italy and Germany, „Journal of Financial Regulation and Compliance”
2007, 15(2).
Hannan T., Pilloff S.J., Will the Proposed Application of Basel II in the United States
Encourage Increased Bank Merger Activity? Evidence from Past Merger Activity,
„Finance and Economics Discussion Series”, Board of Governors of the Federal Reserve System, Washington, 2004–13.
Harford J., What Driver Merger Waves?, „Journal of Financial Economics” 2005, 77(3),
September.
Houston J.F., Lin C., Ma Y., Regulatory Arbitrage and International Bank Flows, „Journal of Finance” 2012, 67(5), October.
Jones K.D., Critchfield T., Consolidation in the U.S. Banking Industry: Is the “Long,
Strange trip” About the End?, [w:] Handbook of Financial Intermediation and Banking, A.V. Thakor i A.W.A. Boot (red.), North Holland, Amsterdam 2008.
Karolyi G.A., Taboada A.G., Regulatory Arbitrage and Cross-Border Bank Acquisitions,
„Journal of Finance” 2015, 70(6), December.
Korzeb Z., Teoria kreowania wartoĂci dla akcjonariuszy w procesach fuzji i przejÚÊ wbpolskim sektorze bankowym, Difin, Warszawa 2010.
Lee C.-C., Hsieh M.-F., Bank Reforms and Competition: New Global Evidence, „Asia–Pacific Journal of Financial Studies” 2014, 43(5), October.
Martynova M., Renneboog L., What Determines the Financing Decision in Corporate
Takeovers: Cost of Capital, Agency Problems, or the Means of Payment?, „Journal of
Corporate Finance” 2009, 15(3), June.
Pasiouras F., Tanna S., Gaganis Ch., What Drives Acquisitions in the EU Banking Industry? The Role of Bank Regulation and Supervision Framework, Bank Specific
57
Bezpieczny Bank
3(64)/2016
and Market Specific Factors, „Financial Markets, Institutions & Instruments” 2011,
20(2), April.
Pasiouras F., Tanna S., Zapounidis C., Application of Quantitative Techniques for the
Prediction of Bank Acquisition Targets, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.,
Singapore 2005.
Tchana T., The Empirics Regulation and Banking Stability: Survey of Empirical Studies,
Munich University Library, Munich Personal RePEc Archive Paper 9298, May 2008.
Zaleska M., Nadzór finansowy, [w:] BankowoĂÊ, M. Zaleska (red.), Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2013.
58