Unia Europejska.pl 5/2011 - Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i

Transkrypt

Publikację zredagował zespół:
Ewa Kaliszuk (redaktor naczelna)
Marzenna B³aszczuk-Zawi³a
Stefan Kaszczak
Wojciech Mroczek
Stanis³aw Kasperec
Agata Wancio
INSTYTUT BADAŃ RYNKU, KONSUMPCJI I KONIUNKTUR
WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE
DWUMIESIĘCZNIK
Publikacja recenzowana
_______________________
Instytut Badań Rynku,
Konsumpcji i Koniunktur
Al. Jerozolimskie 87
02-001 Warszawa
tel.: 22 813-46-50, 22 813-51-86
wew. 516 - dział sprzeda¿y
wew. 408 - redakcja
fax: 22 628-24-79
e-mail: [email protected]
http://www.ibrkk.pl
Nr 5 (210)
wrzesień/październik 2011
_______________________
Cena: 37 z³
(w tym 5% VAT)
_______________________
Warunki prenumeraty dwumiesięcznika
“Wspólnoty Europejskie”
w 2012 roku:
Cena prenumeraty rocznej: 210 z³
(w tym 5% VAT)
Zamówienia wraz z kopią
dowodu wpłaty prosimy
kierować na adres Instytutu
Numer konta, na które należy
dokonać wpłaty:
BGK
96 1130 1017 0019 9682 2120 0001
(z zaznaczeniem "Prenumerata - Wspólnoty Europejskie")
_______________________
© Copyright by
Instytut Badań Rynku,
Konsumpcji i Koniunktur
Nakład: 400 egz.
Skład i opracowanie graficzne
Sławomir Jarz¹bek
STATYSTYCZNY OBRAZ UNII EUROPEJSKIEJ
• Partnerzy handlowi Unii Europejskiej – Białoruś – Wojciech Mroczek2
ABC UNII EUROPEJSKIEJ
• Warunki realizacji programu polskiego przewodnictwa
w Radzie UE – Marzenna Błaszczuk-Zawiła8
UNIA EUROPEJSKA - KRAJE TRZECIE
• Rosja - Unia Europejska: problemy współpracy
a nowe porozumienie – Marcin Kaczmarski15
• Umowy UE z krajami AKP o partnerstwie gospodarczym
– nowy wymiar współpracy czy niedokończony
projekt? – Grzegorz Mazur19
GOSPODARKA I FINANSE
• Debt reorganisation and EMU leaving consequences – Janusz Sawicki27
POLITYKA SPOŁECZNA
• Transnational unionism in Europe: recent past
and new trends – Domenico Buccella33
WAŻNE DLA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH
• Co nowego w prawie Unii i dokumentach KE?
• Co nowego w prawie polskim?
STRESZCZENIA ARTYKUŁÓW W JĘZYKU POLSKIM I ANGIELSKIM
40
46
STATYSTYCZNY OBRAZ UNII EUROPEJSKIEJ
PARTNERZY HANDLOWI UNII
EUROPEJSKIEJ - BIAŁORUŚ
Wojciech Mroczek
Chociaż Białoruś należy do średniej wielkości krajów
europejskich (ok. 10 mln mieszkańców), dysponuje relatywnie dużym potencjałem eksportowym1 i graniczy
z Unią Europejską, na próżno szukać jej wśród ważniejszych partnerów handlowych UE. W 2010 r., pod względem wartości dostaw na rynki krajów UE, Białoruś była
dopiero 54. eksporterem towarów (import z tego kraju
stanowił zaledwie 0,17% zewnętrznego importu Unii).
Nieco większe znaczenie dla unijnych przedsiębiorstw
ma eksport do Białorusi, która w 2010 r. zajmowała
34. miejsce wśród jego odbiorców (wartość eksportu do
tego kraju stanowiła 0,50% zewnętrznego eksportu UE).
O niewielkim znaczeniu Białorusi w obrotach handlowych UE decydują przede wszystkim czynniki o charakterze politycznym, do których należą bliska współpraca
z Rosją, brak demokratyzacji i poszanowania praw człowieka w życiu publicznym2 oraz deficyt znaczących
europejskich bezpośrednich inwestycji, spowodowany
głównie brakiem mechanizmów rynkowych.
Spośród krajów Europy pozostających poza Unia Europejską, Białoruś wyróżnia się najniższym udziałem UE
w eksporcie i imporcie. W 2010 r. na dwadzieścia siedem krajów UE przypadało zaledwie 26,3% jej eksportu
i 24,3% importu. Wśród krajów po b. ZSRR, wymiana
z Unią ma mniejsze znaczenie jedynie w regionie Azji
Środkowej.
Przed rozwiązaniem ZSRR (1991 r.) Białoruś uznawana była za jeden z najlepiej rozwiniętych jego regionów.
W Białorusi pozbawionej złóż ważniejszych surowców
rozwijany był przemysł przetwórczy, na co wpływ miało
jej położenie stosunkowo blisko głównych radzieckich
rynków eksportowych. Na bazie rurociągu Przyjaźń zbudowano dwa duże (jedne z największych w ZSRR) zakłady petrochemiczne (w Połocku i Mozyrze), a łatwy dostęp
do surowców transportowanych z głębi ZSRR pozwolił
na rozwinięcie przemysłu chemicznego. Większe znaczenie w produkcji przemysłowej w porównaniu z innymi republikami radzieckimi odgrywały przemysły maszynowy i metalowy. Wysokiej jakości produkty, biorąc pod
uwagę ówczesne standardy radzieckie, sprawiały, że stosunkowo duża część białoruskiej produkcji trafiała na
eksport, i to nie tylko do krajów RWPG. W wielu krajach
socjalistycznych znane były białoruskie traktory, samochody ciężarowe, autobusy oraz sprzęt AGD – zwłaszcza lodówki. Proeksportowy charakter gospodarki republiki sprawiał, że duże znaczenie dla gospodarki miał
handel zagraniczny.
2
Po rozpadzie ZSRR głównym kierunkiem zagranicznej polityki Białorusi stało się dążenie do ścisłej integracji z Rosją. Znalazło to wyraz w daleko idącej instytucjonalizacji tych intencji – na czele z powołanym w 2000 r.
Związkiem Rosji i Białorusi. Białoruś należy także do
Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (do której,
obok Rosji, należą również Kazachstan, Kirgizja i Tadżykistan). Wymierne znaczenie dla gospodarki białoruskiej
miało powołanie w 2010 r. unii celnej pomiędzy Białorusią, Rosją i Kazachstanem3. Zapewnia ona nie tylko
swobodny dostęp białoruskich towarów na rynek rosyjski i odwrotnie, ale także tańszy dostęp do rosyjskich
surowców (przede wszystkim ropy naftowej)4. Ponadto
Rosja wspierała białoruską gospodarkę tańszymi dostawami ropy i gazu oraz preferencyjnymi kredytami.
W efekcie, mimo braku reform rynkowych, Białoruś notowała stosunkowo wysoką dynamikę wzrostu gospodarczego. Pozwalało to w znacznym stopniu łagodzić problemy, które ostro wystąpiły w innych postradzieckich
krajach.
W rezultacie Białoruś, jak żadna inna spośród byłych
republik radzieckich, utrzymała bardzo ścisłe powiązania handlowe z Rosją. Według Komisji Europejskiej
w 2010 r. na Rosję przypadało 40,9% białoruskiego eksportu i 53,1% importu. Dalsze 15,7% eksportu i 6,4%
importu przypadało na pozostałe kraje postradzieckie
(z wyłączeniem krajów bałtyckich).
Rząd w Mińsku zintensyfikował ostatnio wysiłki
w poszukiwaniu nowych rynków zbytu dla białoruskich
towarów, które stają się coraz mniej konkurencyjne na
świecie. W ostatnich latach jako kierunki białoruskiego
eksportu zyskały na znaczeniu Brazylia, Chiny i Indie.
Wśród najważniejszych odbiorców pojawiła się także
Wenezuela (głównie dzięki osobistym kontaktom prezydentów A. Łukaszenki i H. Chaveza). Urynkowienie relacji z Rosją będzie prawdopodobnie prowadzić do ograniczania eksportu na rynki krajów europejskich.
Nawet po pobieżnej analizie struktury towarowej
białoruskiego eksportu do krajów UE można zauważyć
co najmniej dwa charakterystyczne zjawiska. Po pierwsze, dominują w nim produkty przetwórstwa surowców
pochodzących głównie z Rosji. Tradycyjnie największe
znaczenie w eksporcie na rynki europejskie mają produkty białoruskich rafinerii przetwarzających rosyjską
ropę. Według danych statystyk białoruskich, w 2010 r.
stanowiły one ponad 60% eksportu do UE. Konkurencyjność tego eksportu wynika przede wszystkim z atrakcyjnych cenowo dostaw rosyjskiego surowca. Dostęp do
rosyjskich surowców ma także istotne znaczenie dla
cenowej konkurencyjności eksportu nawozów potasowych oraz produktów ciężkiej chemii (drugie miejsce
pod względem wartości eksportu do UE w 2010 r. zajmowały wyroby przemysłu chemicznego – 9,2% sprzedaży na rynki Unii). Urynkowienie warunków dostaw
Wspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
8G]LDá8QLL(XURSHMVNLHMZKDQGOXNUDMyZE=655ZU
8G]LDá5RVMLZKDQGOXNUDMyZE=655ZU
HNVSRUW
HNVSRUW
LPSRUW
LPSRUW
ħUyGáR.RPLVMD(XURSHMVND
ħUyGáR.RPLVMD(XURSHMVND
1DMZDĪQLHMVLSDUWQHU]\KDQGORZL%LDáRUXVLHNVSRUW
1DMZDĪQLHMVLSDUWQHU]\KDQGORZL%LDáRUXVLLPSRUW
5RVMD
5RVMD
+RODQGLD
1LHPF\
8NUDLQD
8NUDLQD
:%U\WDQLD
&KLQ\
àRWZD
:HQH]XHOD
3ROVND
3ROVND
%UD]\OLD
:áRFK\
.D]DFKVWDQ
&KLQ\
.D]DFKVWDQ
86$
/LWZD
)UDQFMD
POG(85
POG(85
ħUyGáR,7&
ħUyGáR,7&
6WUXNWXUDWRZDURZDHNVSRUWX8(GR%LDáRUXVLZUZJVHNFML+6
6WUXNWXUDWRZDURZDLPSRUWX8(]%LDáRUXVLZUZJVHNFML+6
3URGXNW\SU]HP\VáX
FKHPLF]QHJR9,
3URGXNW\PLQHUDOQH9
7ZRU]\ZDV]WXF]QHLNDXF]XN
RUD]DUW\NXá\]QLFK9,,
3URGXNW\SU]HP\VáX
FKHPLF]QHJR9,
'UHZQRLDUW\NXá\]GUHZQD,;
0HWDOHQLHV]ODFKHWQHLDUW\NXá\
]QLFK;9
0DWHULDá\LDUW\NXá\
ZáyNLHQQLF]H;,
0DV]\Q\LXU]DG]HQLDVSU]HW
HOHNWU\F]Q\LHOHNWURWHFKQLF]Q\
;9,
0HWDOHQLHV]ODFKHWQHLDUW\NXá\
]QLFK;9
6SU]ĊWWUDQVSRUWRZ\;9,,
SR]RVWDáH
SR]RVWDáH
ħUyGáR(XURVWDW
ħUyGáR(XURVWDW
1DMZLĊNVLHNVSRUWHU]\LLPSRUWHU]\]%LDáRUXVL
ZJZDUWRĞFLREURWyZKDQGORZ\FKZU
.UDMH8(RQDMZLĊNV]\PXG]LDOH%LDáRUXVLZKDQGOX]DJUDQLF]Q\P
ZJXG]LDáX%LDáRUXVLZHNVSRUFLHLLPSRUFLHZU
HNVSRUW
LPSRUW
POG(85
ħUyGáR(XURVWDW
HNVSRUW
LPSRUW
ħUyGáR(XURVWDW
3
rosyjskich surowców do Białorusi obniży prawdopodobnie silnie konkurencyjność tej części białoruskiego eksportu.
Struktura białoruskiego eksportu wskazuje na jego
silną surowcochłonność. Dużą jego część stanowią
wyroby hutnicze – głównie tzw. czarnej metalurgii (sekcja XV – metale i wyroby metalurgiczne – stanowi prawie 8% białoruskiego eksportu ogółem) oraz drewno.
Po drugie, wśród ostatnich latach w grupie białoruskich towarów przeznaczonych na rynek europejski coraz
bardziej zmniejsza się udział wyrobów o wyższym stop-
niu przetworzenia – głównie klasyfikowanych w sekcjach XVI (maszyny i urządzenia) i XVII (sprzęt transportowy). W 1999 r. produkty klasyfikowane w tych grupach
stanowiły blisko 14% eksportu do Unii, podczas gdy
w 2010 r. ich udział obniżył się do niespełna 6%. Obecnie wśród 10 najważniejszych towarów eksportowanych
z Białorusi do UE jedynym reprezentantem tych grup
pozostają ciągniki. Ich największymi odbiorcami są kraje
bałtyckie, co może świadczyć, że podstawowym argumentem za utrzymaniem importu było w tym przypadku
przyzwyczajenie odbiorców do marki.
Tabela 1
Główne towary w eksporcie Białorusi do Unii Europejskiej w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
Wartość
Udział w eksporcie
Białorusi do UE
Udział UE
w eksporcie
Białorusi
(mln EUR)
(%)
(%)
HS
Nazwa
2710
Oleje ropy naftowej niesurowe, benzyna, nafta, oleje napędowe, opałowe,
inne
3 562 775
62,5
70,1
3104
Nawozy potasowe
225 173
4,0
13,4
3814
Pozostałe organiczne rozpuszczalniki; zmywacze farb i lakierów
118 372
2,1
99,1
2711
Gazy ziemne i inne węglowodory gazowe
113 806
2,0
72,2
7207
Półwyroby z żelaza lub stali niestopowej
102 256
1,8
45,2
7217
Drut z żeliwa lub ze stali niestopowej
78 993
1,4
67,9
7312
Skrętki, liny, kable, taśmy plecione z żeliwa lub stali
77 608
1,4
64,1
4403
Drewno surowe, również zgrubnie obrobione
75 040
1,3
98,6
7214
Sztaby, pręty ze stali niestopowej, kute, walcowane, ciągnione, wyciskane
na gorąco
69 427
1,2
22,4
8701
Ciągniki
56 879
1,0
9,6
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych International Trade Centre.
Tabela 2
Główne towary w eksporcie Białorusi do Rosji w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
HS
Nazwa
Wartość
Udział w eksporcie
Białorusi do Rosji
Udział Rosji
w eksporcie
Białorusi
(mln EUR)
(%)
(%)
8704
Samochody ciężarowe
460 131
6,3
75,1
0406
Sery i twarogi
389 711
5,3
98,7
0402
Mleko i śmietana, zagęszczone lub dosłodzone
309 922
4,2
81,1
8701
Ciągniki
303 972
4,2
51,1
0201
Mięso wołowe świeże lub schłodzone
202 492
2,8
99,4
4011
Nowe opony pneumatyczne z kauczuku
187 907
2,6
53,8
0405
Masło i inne tłuszcze i oleje otrzymane z mleka
177 568
2,4
87,9
8433
Maszyny żniwne, omłotowe, prasy do słomy, kosiarki, sortowniki
149 574
2,0
79,8
8418
Chłodziarki, zamrażarki, inne urządzenia chłodzące, zamrażające
148 394
2,0
67,8
0202
Mięso wołowe zamrożone
146 672
2,0
99,8
Źródło: Jak w tabeli 1.
4
Charakter specjalizacji białoruskiej gospodarki z okresu radzieckiego widoczny jest nadal w strukturze wywozu do Rosji. Dominują w nim maszyny, urządzenia i środki
transportu (w 2010 r. prawie 31% wartości białoruskiego
eksportu do Rosji) oraz produkty rolne (blisko 28% białoruskiego eksportu do Rosji, w tym produkty zwierzęce
– prawie 22%).
W strukturze eksportu Unii do Białorusi dominują
dobra pośrednie (w 2010 r. stanowiły one 43,8% wartości sprzedawanych do Białorusi produktów). Prawdopodobnie duża ich część jest wykorzystywana w towarach
eksportowanych przez Białoruś do Rosji (np. znajdujące
się wśród dziesięciu głównych towarów importowanych
przez Białoruś z UE – silniki spalinowe oraz części do
samochodów). Po roku 2000 wartość eksportu dóbr
pośrednich rosła wolniej niż pozostałych głównych kategorii. Sektor eksportowy Białorusi, w tym także towarów
rolnych, jest prawdopodobnie także głównym odbiorcą
przywożonych z Unii dóbr inwestycyjnych (blisko 28%
wartości eksportu UE). Stosunkowo niewielką rolę w eksporcie do Białorusi odgrywają dobra konsumpcyjne.
W 2010 r. stanowiły one ponad 26% sprzedaży (w eksporcie do Rosji – ponad 33%, a do Ukrainy – 31%).
W rzeczywistości znaczenie Białorusi jako rynku ekspor-
Tabela 3
Główne towary w imporcie Białorusi z Unii Europejskiej w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
HS
Nazwa
Wartość
Udział w eksporcie
Białorusi do UE
Udział UE
w eksporcie
Białorusi
(mln EUR)
(%)
(%)
3004
Leki złożone przygotowane do sprzedaży detalicznej
187 509
3,3
62,0
0203
Mięso wieprzowe świeże, schłodzone lub zamrożone
126 069
2,2
97,5
8419
Urządzenia i sprzęt laboratoryjny do procesów grzewczych i chłodniczych
106 986
1,9
62,4
8479
Pozostałe maszyny i urządzenia mechaniczne
101 163
1,8
82,9
8408
Silniki spalinowe tłokowe z zapłonem samoczynnym
91 120
1,6
34,8
8708
Części i akcesoria samochodów
89 853
1,6
43,0
8481
Armatura do rur, kotłów, zbiorników, zawory redukcyjne i sterowane
termostatycznie
81 989
1,4
60,3
8433
Maszyny żniwne, omłotowe, prasy do słomy, kosiarki, sortowniki
76 335
1,3
85,6
8701
Ciągniki
72 773
1,3
90,8
8413
Pompy i podnośniki do cieczy
71 255
1,3
58,3
Tabela 4
Główne towary w imporcie Białorusi z Rosji w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
HS
Nazwa
Wartość
Udział w eksporcie
Białorusi do UE
Udział UE
w eksporcie
Białorusi
(mln EUR)
(%)
(%)
2709
Ropa naftowa i kondensaty gazu naturalnego, surowe
4 223 310
31,4
83,0
2711
3 152 903
23,4
100,0
2710
Oleje ropy naftowej niesurowe, benzyna, nafta, oleje napędowe, opałowe, inne
402 216
3,0
59,1
7204
Odpady i złom z żeliwa i stali
356 186
2,6
99,5
7208
Wyroby walcowane na gorąco, płaskie z żeliwa lub ze stali niestopowej
129 144
1,0
60,1
4002
Kauczuk syntetyczny
126 628
0,9
82,7
8408
Silniki spalinowe tłokowe z zapłonem samoczynnym
115 636
0,9
44,2
7408
Drut miedziany
104 048
0,8
86,9
7225
Produkty walcowane z innej stali stopowej o szerokości ≥600mm
102 342
0,8
73,4
8544
Izolowane druty, kable, inne przewody elektryczne
99 232
0,7
64,6
5
towego unijnych dóbr konsumpcyjnych może być jeszcze mniejsze. Statystyki białoruskie wskazują bowiem na
znacznie niższą wartość importu samochodów osobowych z UE niż wynika to z danych Eurostatu, co może
oznaczać, że większa część samochodów ostatecznie
trafia do innych krajów postradzieckich. Podobnie zawyżony może być też udział Białorusi jako odbiorcy produktów rolnych. Na przykład po wprowadzeniu w Rosji
embarga na produkty rolne importowane z Polski, nastąpił znaczny wzrost rejestrowanego eksportu polskich
towarów do Białorusi, które kanałami znanymi przedsiębiorcom były przesyłane następnie na rynek rosyjski.
Spośród krajów Unii Europejskiej najważniejszym
eksporterem do Białorusi, podobnie jak w przypadku
większości pozostałych partnerów handlowych UE, są
Niemcy (w 2010 r. przypadało na nie ponad 30% unijnego eksportu do Białorusi). Trzeba jednak podkreślić,
że w handlu Unii z Białorusią duże znaczenie ma handel
z Polską. Według danych Eurostatu, Polska jest drugim
pod względem wartości eksportu i pierwszym pod względem wartości importu partnerem handlowym Białorusi
wśród krajów UE. W 2010 r. na Polskę przypadało
ponad 18% unijnego eksportu do tego kraju i 24% unijnego importu. Był to zatem największy udział Polski
Tabela 5
Główne towary w eksporcie Polski do Białorusi w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
HS
Nazwa
Wartość
Udział
w eksporcie Polski
na Białoruś
Udział Polski
w eksporcie UE
na Białorusi
(tys. EUR)
(%)
(%)
8703
Samochody osobowe
97 249
7,9
13,6
0203
Mięso wieprzowe świeże, schłodzone lub zamrożone
78 320
6,4
65,1
8432
Maszyny rolnicze, ogrodnicze i leśne do uprawy gleby
33 432
2,7
41,2
8544
Izolowane druty, kable, inne przewody elektryczne
26 151
2,1
66,8
8302
Oprawy, okucia, itp. Metalowe wyroby
23 524
1,9
57,7
8708
Części i akcesoria samochodów
18 735
1,5
17,5
4818
Papier toaletowy chustki. Ręczniki, serwety, pieluszki, podpaski, tampony
15 331
1,3
62,7
8481
Armatura do rur, kotłów, zbiorników, zawory redukcyjne i sterowane
termostatycznie
15 077
1,2
20,0
3917
Rury, przewody, węże i wyposażenie z tworzyw sztucznych
14 810
1,2
34,1
3004
Leki złożone przygotowane do sprzedaży detalicznej
13 407
1,1
7,2
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu.
Tabela 6
Główne towary w imporcie Polski z Białorusi w 2010 r. (według czterocyfrowej klasyfikacji HS)
HS
Nazwa
Wartość
Udział
w imporcie Polski
z Białoruś
Udział Polski
w imporcie UE
z Białorusi
(tys. EUR)
(%)
(%)
2710
Oleje ropy naftowej niesurowe, benzyna, nafta, oleje napędowe,
opałowe, inne
144 545
22,9
21,8
3104
Nawozy potasowe
104 681
16,6
50,6
2711
95 659
15,2
96,3
4403
Drewno surowe, również zgrubnie obrobione
51 270
8,1
66,7
7312
Skrętki, liny, kable, taśmy plecione z żeliwa lub stali
14 538
2,3
17,0
8701
Ciągniki
14 038
2,2
23,5
7207
Półwyroby z żelaza lub stali niestopowej
13 989
2,2
13,2
3501
Kazeina, kazeiniany i inne pochodne kazeiny; kleje kazeinowe
13 294
2,1
45,6
3105
Nawozy mineralne lub chemiczne wieloskładnikowe, zawierające azot,
fosfor i potas
12 370
2,0
33,0
7217
Drut z żeliwa lub ze stali niestopowej
12 309
2,0
15,1
6
w unijnym handlu z krajami trzecimi. Ponadto, biorąc
pod uwagę blisko dziesięciokrotnie większe znaczenie
Polski w unijnym handlu z Białorusią niż w handlu
z krajami trzecimi ogółem, możemy mówić o dużym
stopniu specjalizacji przedsiębiorstw zlokalizowanych
w Polsce właśnie na tym rynku.
Eksport z Polski do Białorusi w ostatnich latach rósł
szybciej niż średnio pozostałych krajów Unii Europejskiej. Od 2004 r. wartość polskiego eksportu do Białorusi rosła w tempie 19,6% średnio rocznie, podczas gdy
pozostałych krajów UE – 16,6%. Do tego wzrostu przyczyniły się głównie przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego, co wpłynęło na znaczne poszerzenie oferty
eksportowej do tego kraju. Bliskość geograficzna, jak i kulturowa, predestynują Polskę do tego, aby była jednym
z najważniejszych partnerów handlowych Białorusi.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego,
w 2010 r. Białoruś zajmowała 22. miejsce wśród rynków
eksportowych Polski (to ostatnie miejsce wśród krajów,
które mają z Polska wspólną granicę) i przypadało na nią
1,0% wartości polskiego eksportu5. Natomiast wśród
dostawców na polski rynek zajmowała ona 30. miejsce
(0,5% wartości polskiego importu). W 2010 r. wartość
polskiego eksportu była prawie dwukrotnie wyższa niż
importu z tego kraju.
Największą rolę w eksporcie z Polski do Białorusi
odgrywają produkty klasyfikowane jako maszyny i urządzenia (w 2010 r. stanowiły one blisko 27% wartości
eksportu), środki transportu (12%), wyroby metalurgiczne (11%), tworzywa sztuczne (10%) oraz wyroby chemiczne i produkty rolne. Udział eksportu z Polski jest
najwyższy w przypadku sekcji I (zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego) – w 2010 r. ponad
połowa wartości unijnego eksportu w tej grupie pochodziła z Polski. Eksporterzy działający w Polsce mają
największe względne przewagi komparatywne w grupie
towarów konsumpcyjnych trwałego użytku (1/3 wartości
eksportu tej kategorii pochodziła w 2010 r. z Polski).
Bliskość rynku sprawia, że struktura polskiego importu z Białorusi różni się nieco od struktury importu UE
ogółem z tego kraju. Większy jest udział przede wszystkim tych towarów, gdzie koszty transportu odgrywają
istotną rolę w cenie. Z tego też względu w imporcie do
Polski nieco większy jest udział produktów mineralnych
oraz produktów chemicznych, a mniejszy m.in. udział
maszyn i urządzeń.
Największe znaczenie w handlu krajów UE Białoruś
ma w handlu krajów bałtyckich, co wynika zarówno
z bliskiego położenia geograficznego (Litwa i Łotwa są
sąsiadami Białorusi), jak i wzajemnych powiązań gospodarczych sięgających jeszcze czasów ZSRR. Ponadto
porty litewskie i łotewskie odgrywają znaczną rolę w tranzycie białoruskich towarów i towarów importowanych do
Białorusi. W 2010 r. trafiło do Białorusi 5,3% eksportu
litewskiego oraz 2,2% łotewskiego.
W 2011 r. nastąpiło pogłębienie i zaostrzenie się kryzysu w Białorusi. Dwukrotna (w maju i październiku)
silna dewaluacja białoruskiego rubla negatywnie wpływa nie tylko na import, ale także – biorąc pod uwagę
dużą importochłonność produkcji eksportowej – na
eksport. Sytuacja ta wymusi prawdopodobnie zmiany
w dotychczasowym nakazowo-rozdzielczym systemie
gospodarki białoruskiej. Władze w Mińsku łagodząc
doraźnie skutki kryzysu mogą otworzyć drogę do prywatyzacji części przedsiębiorstw, o co od lat zabiega Rosja.
1
Gospodarkę Białorusi wciąż charakteryzuje względnie wysoki stopień otwartości. Relacja handlu zagranicznego do PKB Białorusi, którą w 2010 r. Komisja Europejska szacowała na ponad
100% (40,6% eksportu i 60,4% importu), jest najwyższa spośród
wszystkich krajów obszaru WNP.
2 Stało się to powodem wyłączenia Białorusi z unijnego systemu powszechnych preferencji celnych (Generalised System of
Preferences - GSP) w czerwcu 2007 r. Tak więc, chociaż UE nie
nałożyła sankcji na import z Białorusi, dostęp białoruskich towarów na europejski rynek jest trudniejszy niż większości krajów
świata (odbywa się bowiem na warunkach klauzuli najwyższego
uprzywilejowania (KNU), a nie na warunkach GSP). Ponadto, od
1993 r. import odzieży i materiałów włókienniczych podlega ograniczeniom ilościowym i wymaga uzyskania pozwolenia przywozu.
3 Szerzej na ten temat patrz Customs Union between Russia,
Belarus and Kazakhstan: implementation - state of play, December 2010, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2010/december/
tradoc_147124.pdf [31.10.2011]
4 Strefa wolnego handlu między Białorusią i Rosją powstała już
w połowie 1995 r.
5 W czasie ostatniej dekady nastąpił wzrost udziału Białorusi w eksporcie z Polski. W 2000 r. na rynek białoruski trafiało
niespełna 0,8% wartości polskiego eksportu.
n
7
ABC UNII EUROPEJSKIEJ
WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU
POLSKIEGO PRZEWODNICTWA
W RADZIE UE
Marzenna Błaszczuk-Zawiła*
Od 1 lipca 2011 r. Polska przystąpiła do realizacji
programu przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej
(RUE) korzystając z kompetencji przyznanych jej
jako krajowi przewodniczącemu Radzie. Realizację polskich planów mogą jednak utrudnić: sytuacja polityczna
i gospodarcza w Unii i jej otoczeniu, różnice w podejściu do niektórych zagadnień między Polską a innymi
państwami członkowskimi, proces kształtowania się
nowej równowagi instytucjonalnej po wejściu w życie
Traktatu z Lizbony, a także słabości polskiej administracji.
Kompetencje przewodnictwa
Zgodnie z art. 2 ust. 6 Regulaminu wewnętrznego
Rady1, Polska przygotowała program przewodnictwa we
współpracy z Danią i Cyprem, czyli pozostałymi państwami tria, z którymi wspólnie sprawuje osiemnastomiesięczną prezydencję, a także z Komisją Europejską
(KE), przewodniczącym Rady Europejskiej Hermanem
Van Rompuyem oraz wysokim przedstawicielem UE ds.
zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Catherine Ashton, a następnie poddała go konsultacjom. Zapewniło to
polskiemu programowi szerokie poparcie, w szczególności
Danii i Cypru. Kraje te zobowiązane są obecnie do
wspierania działań polskiej administracji, a równocześnie mogą liczyć na poparcie Polski w realizacji ich
własnych priorytetów (por. art. 1 ust. 4 Regulaminu
wewnętrznego Rady). Rada ds. Ogólnych, przyjmując
polski program, stanowiący część programu prezydencji,
wyraziła zgodę na realizację zarówno tzw. programu
obowiązkowego, wynikającego z normalnego trybu
pracy UE i obejmującego kontynuację prac nierozwiązanych przez kraje poprzednio przewodniczące RUE oraz
zagadnienia przewidziane w planie pracy KE na 2011 r.,
jak i tzw. programu dowolnego, czyli zagadnień ważnych z polskiego punktu widzenia.
Polska realizuje zatwierdzony program głównie poprzez
zarządzanie pracami większości składów RUE i jej organów przygotowawczych, tj. oddziaływanie na przebieg
i efekt końcowy procesu decyzyjnego2. Regulamin
wewnętrzny Rady daje polskiej administracji szerokie
uprawnienia w zakresie ustalania porządku obrad
(w szczególności do włączania konkretnych spraw do
programu poszczególnych spotkań3) i zapewniania ich
8
sprawnego przebiegu4. Dzięki przyznanym kompetencjom ma ona m.in. wpływ na kolejność rozpatrywania
poszczególnych spraw, czas trwania dyskusji i moment
przeprowadzenia głosowania, czyli de facto może przyspieszać lub spowalniać bieg poszczególnych spraw5.
Ustala ponadto tematy nieformalnych spotkań ministrów,
co umożliwia zwrócenie ich uwagi na kwestie ważne
z polskiego punktu widzenia.
W razie nagłych, nieprzewidzianych wydarzeń (konflikt zbrojny, zamach terrorystyczny, katastrofa ekologiczna, fala migracyjna etc.) Polska jest zobowiązana do
zmiany planu prac. Zmiany planów przewodnictwa wynikają też z nasilania się negatywnych skutków niektórych
wydarzeń. Np. utrzymująca się sytuacja kryzysowa
w państwach członkowskich, rosnące zadłużenie finansów publicznych i konieczność ratowania euro, kierują
uwagę państw członkowskich i instytucji UE na pakt
euro plus, mający na celu wzmocnienie gospodarki unijnej i zwiększenie jej konkurencyjności6, natomiast niestabilna sytuacja w Afryce Północnej oraz na Bliskim
i Środkowym Wschodzie odwraca uwagę od inicjatywy
Partnerstwa Wschodniego.
Polska przewodząc RUE musi uwzględniać preferencje innych państw członkowskich UE. W przeciwnym
razie podjęte przez nią decyzje proceduralne mogą
zostać zmienione zwykłą większością głosów członków
RUE. Dotyczy to w szczególności porządku obrad - usuwania lub włączania nowych tematów obrad, uruchamiania procedury głosowania lub przeprowadzenia dyskusji nad daną kwestią. Państwa członkowskie mogą
również zgłosić weto wobec polskich propozycji podobnie, jak miało to miejsce w lipcu 2006 r., podczas przewodnictwa Finlandii, gdy Polska przeciwstawiła się przyjęciu mandatu negocjacyjnego do rozmów nad nowym
porozumieniem między Unią Europejską a Rosją. Sytuacje takie nie należą do rzadkości.
Wybór między realizacją zaplanowanych prac a sprawami bieżącymi oznacza zazwyczaj rezygnację z realizacji części programu dowolnego, podczas gdy kontynuowanie spraw wynikających z normalnego trybu prac UE
jest mniej zagrożone.
Ograniczenia realizacji polskich planów wynikają
również z faktu, iż kompetencje przewodnictwa nie
obejmują organów przygotowawczych, które mają stałego przewodniczącego (tabela 1), a także Rady ds. Zagranicznych, większości jej organów przygotowawczych
oraz Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa, którym
przewodniczy osoba reprezentująca C. Ashton. Polska
ma jednak prawo inicjowania debat na niektóre tematy
związane ze stosunkami zewnętrznymi, w tym polityką
wizową i polityką handlową.
Tabela 1
Wykaz organów przygotowawczych Rady, które mają stałego przewodniczącego
Nazwa organu przygotowawczego
Przewodniczący
przewodniczący wybierany
Komitet Ekonomiczno-Finansowy
Thomas Wieser
Komitet Zatrudnienia
Mik Wooley
Komitet Ochrony Socjalnej
Lauris Beets
Komitet Wojskowy
generał Hakan Syren
Komitet Polityki Gospodarczej
Lorenzo Codogno
Komitet ds. Usług Finansowych
Vittorio Grilli
Grupa Robocza Komitetu Wojskowego Unii Europejskiej
generał brygady Eckart Klink
Grupa ds. Kodeksu Postępowania (opodatkowanie działalności gospodarczej)
Wolfgang Olz
pod przewodnictwem Sekretariatu Generalnego Rady
Komitet ds. Bezpieczeństwa
David Galloway
Grupa Robocza ds. Informacji
Reijo Kemppinen
Grupa Robocza ds. E-prawa
Fernando Paulino Pereira
Komitet Koordynacyjny ds. Systemów Informacyjno-Komunikacyjnych
David Galloway
Grupa Robocza ds. Ujednolicenia Prawodawstwa
Martin Bauer
Grupa Robocza Prawników Lingwistów
prawnik lingwista
Grupa Robocza ds. Nowych Budynków
Sergio Zangaglia
Źródło: Wykaz organów przygotowawczych Rady, Bruksela, 1 lutego 2011 r., http://register.consilium.europa.eu/pdf/pl/11/st05/
st05688-re01.pl11.pdf [10.09.2011]
Zwykła procedura ustawodawcza
Możliwości oddziaływania przez państwo przewodniczące RUE na proces stanowienia prawa unijnego wynikają z stosowania zwykłej procedury ustawodawczej
(dawna procedura współdecydowania) w wielu dziedzinach (art. 294 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, patrz schemat 1). Procedurą tą jest objętych obecnie ponad 80 dziedzin, w tym: ochrona środowiska
naturalnego, transport, rynek wewnętrzny i jego cztery
swobody (przepływ towarów, usług, kapitału i osób), polityka zatrudnienia i polityka społeczna, edukacja i szkolenia, zdrowie publiczne i ochrona konsumentów, niektóre
zagadnienia z dziedziny wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, rolnictwo i rybołówstwo, współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych, liberalizacja usług
w określonych sektorach oraz współpraca z krajami trzecimi.
Proces stanowienia prawa przy stosowaniu dawnej
procedury współdecydowania trwał długo. W okresie
czerwiec 2004 – lipiec 2009 średni czas uchwalania
przepisu w trybie procedury współdecydowania wynosił
2 lata. Jego skrócenie, w porównaniu z okresem lipiec
1999 – maj 2004, wynikało przede wszystkim ze zwiększenia liczby porozumień trójstronnych zawieranych na
wczesnych etapach procedury (wykres 1)7, gdy swoboda
podejmowania decyzji była największa8. Jednocześnie,
czas niezbędny do osiągnięcia porozumienia na wszystWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
kich etapach procedury, zwłaszcza na etapie drugiego
czytania i komitetu pojednawczego, znacznie się wydłużył (tabela 2).
Po wejściu w życie Traktatu z Lizbony szybkie zakończenie prac nad aktem prawnym jest jeszcze trudniejsze,
m.in. ze względu na rozszerzenie katalogu dokumentów
podlegających obowiązkowi konsultowania z parlamentami narodowymi i przyjęcia przez Parlament Europejski
(PE) nowych wewnętrznych zasad prowadzenia negocjacji na wszystkich etapach tej procedury. Nowe regulacje
PE mają na celu „zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności”9. Zgodnie z nimi, decyzja PE o zawarciu
porozumienia na wczesnym etapie procedury będzie
podejmowana osobno dla każdego przypadku, co oznacza odejście od praktyki przyjmowania dokumentów
w pakietach (zawierających kilka propozycji ustawodawczych). Ponadto będzie ona uzależniona od okoliczności politycznych, charakteru danego wniosku10, wystąpienia nagłej sytuacji i/lub stosunku aktualnego przewodnictwa do danej sprawy.
Osiągnięcie porozumienia na wczesnym etapie zwykłej procedury ustawodawczej ma istotne znaczenie dla
państwa przewodniczącego RUE, gdyż dąży ono do
zamknięcia jak największej liczby spraw, zwłaszcza
będących jego priorytetami11. Zakończenie procesu
uchwalenia szczególnie interesujących Polskę przepisów może okazać się jednak niemożliwe w okresie półrocznego przewodnictwa, ponieważ tryb stanowienia
9
Schemat 1
Przebieg tzw. zwykłej procedury ustawodawczej w UE
:QLRVHNXVWDZRGDZF]\
.RPLVML(XURSHMVNLHM.(
$2SLQLHSDUODPHQWyZ
QDURGRZ\FK
3LHUZV]HF]\WDQLHZ
3DUODPHQFLH(XURSHMVNLP
3(±VWDQRZLVNR
%(ZHQWXDOQHRSLQLH
.RPLWHWX(NRQRPLF]QR
6SRáHF]QHJRLOXE
.RPLWHWX5HJLRQyZ
5DGD]DWZLHUG]D
ZV]\VWNLHSRSUDZNL
3(
5DGDPRĪHXFKZDOLü
]PLHQLRQ\DNWEH]
SRSUDZHNZEU]PLHQLX
VWDQRZLVND3(
3RSUDZNL.(
GRZQLRVNX
3LHUZV]HF]\WDQLH
Z5DG]LH
3(]DWZLHUG]D
ZQLRVHNEH]SRSUDZHN
6WDQRZLVNR5DG\
ZSLHUZV]\P
F]\WDQLXRGU]XFHQLH
SRSUDZHN3(
.RPXQLNDW.RPLVML
ZVSUDZLHVWDQRZLVND
5DG\ZSLHUZV]\P
F]\WDQLX
5DGDPRĪHXFKZDOLüDNW
EH]GDOV]\FKSRSUDZHN
ZEU]PLHQLX
VWDQRZLVND3(
'UXJLHF]\WDQLHZ3(
3(SU]\MPXMHVWDQRZLVNR
5DG\OXEQLHZ\SRZLDGDVLĊ
QDMHJRWHPDW
3(RGU]XFD
VWDQRZLVNR5DG\Z
SLHUZV]\PF]\WDQLX
$NWMHVWSU]\MĊW\
$NWQLHMHVWSU]\MĊW\
2SLQLD.(QD
WHPDWSRSUDZHN3(
3(SURSRQXMH
SRSUDZNLGRVWDQRZLVND
5DG\ZSLHUZV]\P
F]\WDQLX
'UXJLHF]\WDQLHZ5DG]LH
5DGD]DWZLHUG]DSRSUDZNLGRMHMVWDQRZLVNDZSLHUZV]\PF]\WDQLXL
ZLĊNV]RĞFLąNZDOLILNRZDQąZSU]\SDGNXSR]\W\ZQHMRSLQLL.(LL
MHGQRP\ĞOQLHZSU]\SDGNXQHJDW\ZQHMRSLQLL.(
=PLHQLRQ\DNWMHVWSU]\MĊW\
5DGDRGU]XFDSRSUDZNL
GRMHMVWDQRZLVNDZSLHUZV]\P
F]\WDQLX
=ZRáDQLHNRPLWHWXSRMHGQDZF]HJR
3URFHGXUDSRMHGQDZF]D
.RPLWHWSRMHGQDZF]\DNFHSWXMH
ZVSyOQ\SURMHNW
3(L5DGDSU]\MPXMąWHNVW
ZVSyOQHJRSURMHNWX
3(L5DGDRGU]XFDMą
ZVSyOQ\SURMHNW
$NWMHVWSU]\MĊW\
$NWQLHMHVWSU]\MĊW\
.RPLWHWSRMHGQDZF]\QLH
]DWZLHUG]DZVSyOQHJRSURMHNWX
$NWQLHMHVWSU]\MĊW\
Źródło: Komisja Europejska, http://ec.europa.eu/codecision/stepbystep/diagram_en.htm [20.09.2011].
10
Wykres 1
Udział porozumień, zawartych na kolejnych etapach procedury współdecydowania w okresach lipiec 1999 – maj 2004
i czerwiec 2004 – lipiec 2009 (ogólna liczba porozumień = 100%)
SLHUZV]HF]\WDQLH
GUXJLHF]\WDQLH
EH]SRSUDZHN
OLSLHFPDM
GUXJLHF]\WDQLH
NRPLWHWSRMHGQDZF]\
F]HUZLHFOLSLHF
Źródło: European Commission, The Co-decision Procedure (art. 251 TUE) – Analysis and Statistics of the 2004-2009 Legislature,
August 2009, s. 6.
Tabela 2
Przeciętny czas trwania (w miesiącach) procedury współdecydowania od przekazania propozycji
przez Komisję Europejską do podpisania aktu prawnego
Przeciętny czas trwania procedury
Wyszczególnienie
lipiec 1999 – maj 2004
czerwiec 2004 – maj 2009
Najkrótsza/najdłuższa procedura
w okresie czerwiec 2004 – maj 2009
Porozumienie w:
- pierwszym czytaniu
13,8
15,2
1,8/47,9
- drugim czytaniu
25,1
31,3
11,9/108,1
- procedurze pojednawczej
31,9
43,7
28,8/159,4
Źródło: European Commission, The Co-decision Procedure (art. 251 TUE) – Analysis and Statistics of the 2004-2009 Legislature,
August 2009, s. 7.
prawa zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą trwa
długo. Polska może natomiast we współpracy z pozostałymi państwami tria podjąć próbę uchwalenia tych przepisów przed końcem 2012 r., a także starać się osiągnąć
końcowe porozumienie w sprawach, które są na porządku obrad już od dłuższego czasu.
Współpraca z instytucjami unijnymi
Ważne znaczenie dla realizacji polskiego programu
ma jakość współpracy z KE i PE w ramach wspomnianej
już zwykłej procedury ustawodawczej. Wynegocjowanie kompromisowych tekstów wymaga częstych spotkań
11
technicznych i politycznych w trialogach, a także licznych kontaktów z personelem gabinetów przewodniczącego KE, komisarzy, przewodniczącego RE, poszczególnych dyrekcji KE itd.12 Nieformalna wymiana opinii
z urzędnikami KE pozwala na wcześniejsze uzyskanie
informacji o tekstach projektów13, a kontakty z posłami
sprawozdawcami pozwalają poznać stanowisko PE
w kwestiach interesujących przewodnictwo.
Istotne znaczenie mają również kontakty z Sekretariatem Generalnym RUE, ponieważ czuwa on nad ciągłością procesów decyzyjnych i politycznych w UE oraz
dba o zachowanie wymogów prawnych i proceduralnych. Ponadto stale współpracując z państwami członkowskimi zna on stanowiska poszczególnych członków
Unii i może pomóc w znalezieniu kompromisowych
rozwiązań. Dobra współpraca z Sekretariatem Generalnym
zwiększa też możliwość wpływania na proces przygotowań do spotkań Rady Europejskiej (RE)14.
Wpływ na realizację polskich planów ma również
współpraca ze stałym przewodniczącym Rady Europejskiej. Działalność przewodniczącego RE Hermana Van
Rompuya, który stara się wzmocnić pozycję swojego
urzędu modyfikując istotnie relacje Rada Europejska –
Rada Unii Europejskiej, może być traktowana jako zagrożenie dla realizacji założonych przez Polskę celów15.
Przewodniczący RE dąży bowiem do sytuacji, w której
RE ustala zadania dla RUE, a następnie ocenia ich realizację i wskazuje kierunek dalszych prac. Ma temu służyć
m.in. ustanowienie z góry głównych tematów poszczególnych szczytów Rady (wprowadzenie szczytów tematycznych). Dlatego też oczekuje się, że w trakcie polskie-
Ramka 1
go przewodnictwa wiele zagadnień, zwłaszcza z dziedziny polityki gospodarczej, będzie podejmowanych
z inicjatywy RE i to ona będzie wyznaczać zadania dla
RUE oraz komitetów i grup roboczych.
Korzystnie rysują się możliwości kształtowania przez
Polskę stosunków z krajami trzecimi we współpracy
z wysokim przedstawicielem C. Ashton, która powierzyła polskiemu ministrowi spraw zagranicznych Radosławowi Sikorskiemu prowadzenie w jej imieniu dialogu
politycznego z państwami trzecimi oraz zastępowanie
jej w debatach w PE i na spotkaniach międzynarodowych, zwłaszcza poświęconych demokratyzacji krajów
sąsiedzkich oraz sprawom bezpieczeństwa i obronności16.
Sukces polskiego przewodnictwa w dziedzinie stosunków zewnętrznych będzie też zależał od współpracy
z komisarzem ds. rozszerzenia i polityki sąsiedzkiej
Štefanem Füle oraz od rozwoju sytuacji w Afryce Północnej i krajach WNP. W tym kontekście należy zwrócić
uwagę na malejące szanse na parafowanie do końca
2011 r. umowy stowarzyszeniowej UE-Ukraina, z powodu procesu sądowego byłej premier Julii Tymoszenko17.
Stosunki z eurogrupą
Zrealizowanie zapowiedzi działania na rzecz utrzymania stabilności w strefie euro oraz wzmocnienia
mechanizmów służących stabilizacji sytuacji wynikającej z kryzysu zadłużenia w niektórych krajach strefy18 bez ścisłej współpracy z 17 ministrami finansów państw
strefy euro, tzw. eurogrupą (ramka 1) - jest trudne. Pol-
Wzmocnienie roli eurogrupy przez Traktat z Lizbony
Eurogrupa została powołana przez Radę Europejską w Luksemburgu w grudniu 1997 r., jako nieformalne forum dyskusyjne ministrów
finansów państw należących do strefy euro. W kolejnych latach zyskiwała na znaczeniu. Traktat lizboński sformalizował jej istnienie
w specjalnym „Protokole w sprawie Eurogrupy”. W myśl postanowień protokołu ministrowie państw członkowskich, których walutą
jest euro, zbierają się na nieformalnych spotkaniach w celu omówienia „spraw związanych ze szczególnymi obowiązkami, jakie na
nich ciążą w związku z jedną walutą”, co ma służyć zacieśnianiu koordynacji ich polityki gospodarczej i pogłębianiu dialogu. Oprócz
państw strefy euro w spotkaniach eurogrupy biorą udział Komisja Europejska oraz Europejski Bank Centralny. Grupa posiada swojego
przewodniczącego, którego kadencja trwa 2,5 roku. Jest on wybierany większością głosów.
W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) istnieje odrębny rozdział poświęcony państwom członkowskim, których walutą
jest euro (rozdział 4 TFUE). Daje on Radzie prawo przyjmowania środków odnoszących się tylko do tych państw, w celu wzmocnienia
koordynacji i nadzoru nad ich dyscypliną budżetową oraz określenia kierunków ich polityki gospodarczej, co ma zapewnić prawidłowe
funkcjonowanie unii gospodarczej i walutowej. W głosowaniu w sprawie przyjmowania wspomnianych środków biorą udział tylko
członkowie Rady, reprezentujący państwa członkowskie, których walutą jest euro (art. 136 TFUE).
Postanowienia traktatu zwiększają autonomię strefy euro w procesie koordynacji polityki gospodarczej, w tym budżetowej. Wszystkie
decyzje dotyczące państw należących do strefy euro mogą być podejmowane bez udziału państw objętych derogacją, mimo że
z formalnego punktu widzenia decyzje takie będą nadal podejmowane przez Radę ECOFIN. Postanowienia wprowadzone przez Traktat
z Lizbony mogą doprowadzić do osłabienia znaczenia Rady ECOFIN na rzecz eurogrupy. Już obecnie w prasie można spotkać opinię, że
spotkania ministrów finansów ECOFIN są drugorzędne w stosunków do eurogrupy.
Źródło: Ł. Szymczyk, Jakie zmiany do funkcjonowania strefy euro wprowadza Traktat Lizboński? (cz. II), http://www.nbportal.pl/
pl/np/euro/aktualnosci/traktat-lizbonski-euro-2; wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, DzUrz UE
C 83 z 30.3.2010; Charlemagne. The view from the Vistula, Poland’s Donald Tusk must not be too ambitious in the rotating
EU presidency, 7.7.2011, http://www.economist.com/node/18928668
12
ska, nie będąc członkiem strefy euro, nie jest zapraszana
na spotkania eurogrupy (co jest zresztą zasadą), gdzie
omawiane są kwestie istotne dla europejskiej gospodarki
(kryzys zadłużenia w krajach strefy euro, pakiety pomocowe) i podejmowane decyzje, mające bezpośredni
wpływ na państwa członkowskie pozostające poza strefą. Utrudnia to koordynację działań i przepływ informacji między eurogrupą i nie będącym jej członkiem krajem sprawującym przewodnictwo19. Szczególnie sceptyczna wobec udziału polskich przedstawicieli w spotkaniach jest Francja, m.in. z uwagi na niechęć Polski do
udzielenia pomocy finansowej Grecji20.
Sprawność administracyjna
Realizacja zadań postawionych przed przewodnictwem, w szczególności skuteczność i szybkość formułowania inicjatyw i przeprowadzania projektów aktów prawnych przez złożoną procedurę decyzyjną, zależy od
umiejętności organizacyjnych i logistycznych urzędników, a także znajomości sposobu funkcjonowania UE.
W tym kontekście może niepokoić stosunkowo niska
jakość polskiej administracji, na co wskazują porównania międzynarodowe. Jest ona oceniana gorzej niż
w większości państw członkowskich UE, w tym w Danii
i na Cyprze, które wspólnie z Polską sprawują prezydencję. Z badań szwedzkiego Instytutu Jakości Administracji
(Quality of Government Institute) Uniwersytetu w Goeteborgu wynika, że wśród krajów UE-27 polska administracja jest lepsza jedynie od administracji włoskiej,
bułgarskiej i rumuńskiej. Zaliczono je do ostatniej, trzeciej grupy21.
Sprawność administracji ma ważne znaczenie dla
całego procesu ustawodawczego w RUE, a w szczególności dla:
przygotowywania posiedzeń Rady oraz organizowania posiedzeń komitetów i grup roboczych w sposób
umożliwiający przygotowanie na czas sprawozdań
z ich działań; w przeciwnym bowiem razie (jeśli
organy przygotowawcze nie zakończą w określonym
czasie swoich prac) sprawy te zostaną odłożone na
kolejne posiedzenie COREPER,
prowadzenia zwykłej procedury ustawodawczej przygotowania, przedstawienia i poddania ocenie
ekspertów propozycji aktów prawnych,
prowadzenia mediacji w celu uzyskania akceptacji
państw członkowskich dla dokumentów przyjmowanych przez Radę.
Aby zapewnić sprawne zarządzanie pracami Rady,
w okresie poprzedzającym sprawowanie przewodnictwa, polska administracja podjęła wiele działań o charakterze kadrowym. Urzędnicy stanowiący tzw. korpus
prezydencji zostali objęci systemem szkoleń z prawa
i procedur UE oraz różnych aspektów sprawowania
przewodnictwa (głównie tzw. umiejętności miękkich, jak
negocjacje, prowadzenie spotkań, zarządzanie przepływem informacji, czasem itp.), a także brali udział w staWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
żach i wizytach studyjnych. Problemem stała się jednak
znaczna niestabilność kadr. Jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli22, tylko w ciągu jednego roku
(od sierpnia 2009 r. do sierpnia 2010 r.) skład korpusu
prezydencji zmienił się o prawie 28%23.
W okresie przygotowań do sprawowania przewodnictwa widoczne były również opóźnienia we wprowadzaniu komputerowego systemu tzw. fiszek programowych, który miał wspierać pracę polskich urzędników,
umożliwiając im szybki dostęp do najważniejszych
informacji dotyczących omawianej sprawy i stanowiska
Polski we wszystkich istotnych kwestiach.
Ponadto, NIK wskazywała na ewentualny negatywny
wpływ na realizację zadań przewodnictwa takich uchybień, jak: nieprawidłowości w funkcjonowaniu zespołów wewnętrznych (niedoprecyzowanie zadań poszczególnych pracowników, opóźnienia w realizacji zadań
i sprawozdawczości, nierealizowanie obowiązków
wynikających ze sprawozdawczości), niedostatecznie
rozwinięte systemy teleinformatyczne i systemy łączności, zbyt długi i sformalizowany obieg dokumentów i brak
sprawnego systemu obiegu informacji niejawnych. Wymienione czynniki wzbudziły obawy o sprawne przeprowadzenie przewodnictwa oraz o dobrą współpracę polskich instytucji państwowych (ministerstw, urzędów, placówek dyplomatycznych, w tym szczególnie Stałego Przedstawicielstwa RP przy Unii Europejskiej), a także ich
współpracę z innymi państwami członkowskimi i instytucjami unijnymi. Kroki mające na celu wyeliminowanie
uchybień wykrytych przez NIK zostały podjęte już na
etapie wniosków pokontrolnych24.
OOO
Polskie przewodnictwo w Radzie UE rozpoczęło się
w atmosferze pewnego napięcia wywołanego polskim
wetem w Radzie ds. Ochrony Środowiska na posiedzeniu 21 czerwca 2011 r. Polska, której gospodarka
w największym stopniu w Unii oparta jest na węglu,
zablokowała wówczas propozycję KE zmniejszenia emisji dwutlenku węgla przedstawioną w „Mapie drogowej
przejścia do gospodarki niskoemisyjnej do 2050 roku”.
Stanowisko Polski zostało negatywnie przyjęte w Brukseli, wywołało otwartą krytykę Brytyjczyków i wątpliwości,
czy kraj o tak odmiennych interesach może reprezentować UE na konferencji poświęconej zmianom klimatu
w Durbanie w listopadzie 2011 r.25 Pewien zgrzyt
wywołała również dyskusja na temat udziału polskiego
ministra finansów Jacka Rostowskiego w spotkaniach
eurogrupy.
Warto w tym kontekście dodać, że Węgrzy przewodniczący Radzie UE przed Polską rozpoczynali swą działalność w dużo gorszej atmosferze spowodowanej nową
ustawą medialną. Zakończyli ją natomiast znacznymi
sukcesami, m.in. uzgodnieniem 95% treści pakietu sześciu ustaw regulujących europejskie zarządzanie gospodarcze (tzw. sześciopaku), przeprowadzeniem nowego
cyklu zarządzania gospodarczego na szczeblu UE
13
(tzw. europejski semestr), zorganizowaniem pierwszego
szczytu energetycznego i zamknięciem rokowań akcesyjnych z Chorwacją26.
Należy się spodziewać, że część polskich planów nie
zostanie zrealizowana. Jednak nawet kraje, których przewodnictwo jest oceniane jako skuteczne i stawiane za
wzór dla Polski, poniosły porażki w niektórych dziedzinach. Na przykład Finlandia nie zdołała rozpocząć rokowań z Rosją nad nowym układem o współpracy (choć
stanowiło to jedno z głównych zadań jej przewodnictwa) ani skłonić Turcji do wypełnienia zobowiązań nałożonych przez UE (m.in. otwarcia portów lotniczych
i morskich dla jednostek z południowej części Cypru)27.
Rokowań w sprawie umowy ramowej z Rosją nie zapoczątkowały również Niemcy, tradycyjnie uznawane za
adwokata relacji unijno-rosyjskich. Poza tym niemieckie
przewodnictwo nie zdołało przyspieszyć prac nad liberalizacją rynku usług pocztowych w UE (na skutek oporu
licznych krajów UE, zwłaszcza Francji) ani wprowadzić
dyrektywy ułatwiającej pracownikom zmieniającym firmę
przenoszenie swoich udziałów w pracowniczych funduszach emerytalnych28.
Skuteczność działań podjętych przez Polskę już za
niespełna dwa miesiące będzie oceniana przez polski
rząd, państwa członkowskie i instytucje unijne oraz
ośrodki analityczne i badawcze. Brak doświadczenia
w sprawowaniu przewodnictwa nie będzie przy tym
okolicznością łagodzącą oceny, przynajmniej z dwóch
powodów. Po pierwsze, praktycznie każdy kraj przejmujący przewodnictwo staje w obliczu nowej sytuacji, a po
drugie, wydłużenie (wraz z kolejnymi rozszerzeniami)
okresu między sprawowaniem przewodnictwa przez
każde państwo członkowskie sprawia, że stopniowo
maleje znaczenie pamięci instytucjonalnej.
5 Zmiany instytucjonalne czy pogłębienie wybranych dziedzin
współpracy są wynikiem wieloletnich procesów i pojedyncze przewodnictwo może jedynie je zainicjować lub przyspieszyć. Por.
M. Narojek, Prezydencja – szansa i wyzwanie, „Wspólnoty Europejskie”, 2007, nr 6(187), s. 5.
6 Szerzej na temat paktu patrz np. E. Kaliszuk, Pakt euro plus,
(w:) „Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 20102011”, J. Kotyński (red. nauk.), IBRKK, Warszawa 2011.
7 Zmniejszenie liczby spraw rozstrzyganych na komitecie
pojednawczym wynikało co najmniej z kilku przyczyn, w tym
z dążenia do zakończenia części spraw przed rozszerzeniem
w 2004 r., dużej presji czasowej w kwestiach budżetowych i zwiększenia liczby porozumień osiąganych w pierwszym czytaniu. Szerzej na ten temat: European Commission, The Co-decision Procedure (art. 251 TUE) – Analysis and Statistics of the 2004-2009
Legislature, August 2009.
8 Por. A. Piesiak, Zwykła procedura prawodawcza, (w:) „Prezydencja w Unii Europejskiej. Perspektywa praktyczna”, T. Husak,
F. Jasiński (red.), KSAP, Warszawa 2010, s. 25.
9 Szerzej na ten temat: Kodeks postępowania w negocjacjach
w kontekście zwykłej procedury ustawodawczej, Załącznik XXI do
Regulaminu Parlamentu Europejskiego, Siódma kadencja Parlamentu, lipiec 2011, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?
pubRef=-//EP//TEXT+RULES-EP+20110704+TOC+DOC+XML+V0//PL
10 Możliwość zawarcia porozumienia na wczesnym etapie procedury przewiduje się w szczególności dla wniosków nie wzbudzających kontrowersji lub wniosków o charakterze technicznym.
11 W latach 2004-2009 aż 72% postępowań zakończyło się
pomyślnie na etapie pierwszego czytania. A. Piesiak, Zwykła procedura prawodawcza, op. cit., s. 25.
12 T. Husak, Rola Prezydencji Rotacyjnej w dobie Traktatu
z Lizbony, (w:) „Prezydencja w Unii Europejskiej. Perspektywa
praktyczna”, T. Husak, F. Jasiński (red.), KSAP, Warszawa 2010,
s. 18.
13
A. Piesiak, Zwykła procedura prawodawcza, op. cit., s. 22.
14
T. Husak, Rola Prezydencji Rotacyjnej…, op. cit., s. 16.
15
Wcześniej działalność legislacyjna rozpoczynała się od
dyskusji w grupach roboczych Rady. Szerzej na ten temat: ibidem,
s. 13.
Autorka jest pracownikiem Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur.
*
1 Regulamin wewnętrzny Rady, załącznik do Decyzji Rady
2009/937/UE z 1 grudnia 2009 r. dotyczącej przyjęcia regulaminu
wewnętrznego Rady, DzUrz UE L 325, 11.12.2009.
2 Więcej na temat kompetencji państwa przewodniczącego
RUE patrz np.: M. Błaszczuk-Zawiła, Przewodnictwo Polski w Radzie
UE - spodziewane i realne możliwości kształtowania polityki unijnej, (w:) „Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie
2010-2011”, J. Kotyński (red. nauk.), IBRKK, Warszawa 2011.
3 Nie chodzi tylko o zagadnienia ważne z punktu widzenia
Polski, ale przede wszystkim planowane na ten okres reformy
i przeglądy polityk, długofalowe inicjatywy ustawodawcze i pozalegislacyjne, w tym wynikające z kierunków i wytycznych strategii
„Europa 2020”.
4 Od marca 2011 r., czyli jeszcze przed objęciem przewodnictwa w RUE, Polska przewodniczyła Komitetowi Budżetowemu
RUE, zajmującemu się budżetem na 2012 r. (zgodnie z art. 19 ust. 6
Regulaminu wewnętrznego Rady, na mocy porozumienia z przewodnictwem węgierskim). Por. Ruszyły prace nad budżetem UE
2012 pod naszym przewodnictwem, 18.03.2011, http://old.prezydencjaue.gov.pl/archiwum/630-ruszyy-prace-nad-budetem-ue2012-pod-naszym-przewodnictwem- [10.09.2011]
14
16 Sikorski będzie czasem zastępować Ashton,
http://www.prezydencjaue.gov.pl/archiwum/647-sikorski-bdzie-czasem-zastpowa-ashton [6.04.2011].
17 Nie wyklucza się, że problemy na etapie podpisywania
i ratyfikacji umowy mogą wydłużyć cały proces nawet o kilka lat.
Najprawdopodobniej będzie to uzależnione od uwolnienia
J. Tymoszenko. Por. W. Konończuk, T. A. Olszański, Sprawa Tymoszenko pogłębia kryzys w relacjach Ukrainy z UE, „Tydzień na
Wschodzie”, 2011, nr 33(193).
18 Por. Ministerstwo Finansów, Oświadczenie MF: Eurogrupa
a prezydencja UE, http://www.mf.gov.pl [31.10.2011].
19
Ibidem.
20
Rostowski zaproszony na posiedzenie euro grupy, „Rzeczpospolita”, 8.7.2011, http://www.rp.pl/artykul/5,684925-Rostowskizaproszony-na-posiedzenie-eurogrupy.html [31.10.2011].
21 Measuring the Quality of Government and Subnational
Variation, Report for the European Commission, University of
Gothenburg, December 2010, s. 23.
22 Informacja o wynikach kontroli realizacji zadań w ramach
przygotowań organów administracji rządowej do sprawowania
przez Rzeczpospolitą Polską przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, Departament Administracji Publicznej Najwyższej Izby
Kontroli, Warszawa, styczeń 2011 r. NIK jako pierwszy organ
kontroli państwowej w krajach UE podjęła się oceny stanu przygotowań kraju do przewodniczenia RUE.
23
Przyczyn tego stanu rzeczy upatrywano w braku systemu
motywacyjno-lojalnościowego dla członków korpusu (m.in. zasad
podziału pieniędzy na dodatki motywacyjne), a także braku uregulowania statusu prawnego korpusu prezydencji i braku rozwiązań
dotyczących elastycznego rozliczenia czasu pracy. W opinii NIK
utworzenie programu lojalnościowego pozwoliłoby zmniejszyć
ryzyko wysokiej rotacji kadr w korpusie prezydencji i zatrzymać
urzędników przynajmniej do końca sprawowania przez Polskę
przewodnictwa w RUE.
24 Por. np. Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie
Finansów na interpelację nr 21158 w sprawie wykrytych przez NIK
uchybień Ministerstwa Finansów w przygotowaniach do polskiej
prezydencji w Unii Europejskiej, http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/
main/1D85557C oraz Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 21159 w sprawie wykrytych
przez NIK uchybień MSWiA w przygotowaniach do polskiej prezy-
dencji w Unii Europejskiej, http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/
main/4097073B
25 Charlemagne. The view from the Vistula, Poland’s Donald
Tusk must not be too ambitious in the rotating EU presidency,
7.07.2011, http://www.economist.com/node/18928668
26 Por. E. Kaliszuk, Przewodnictwo Węgier w Radzie Unii
Europejskiej – próba oceny, „Wspólnoty Europejskie” 2011, nr 3 (208).
27 Zalewski o prezydencji Finlandii: starała się rozwiązać problem weta, 28.12.2006, http://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_
agencyjne/pap/artykul/zalewski;o;prezydencji;finlandii;starala;sie;
rozwiazac;problem;weta,206,0,211918.html [14.09.2011]
28 Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej, część II,
prezentacja Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Toruniu: http://www.rcie.torun.pl/files/Prezydencja_Polski_w_Unii_
Europejskiej_cz_2.pdf [13.09.2011]
n
UNIA EUROPEJSKA - KRAJE TRZECIE
ROSJA - UNIA EUROPEJSKA:
PROBLEMY WSPÓŁPRACY
A NOWE POROZUMIENIE
żała gotowość wprowadzania w życie podpisywanych
porozumień. Z czasem rosyjska motywacja uległa zmianie - zasadniczego znaczenia nabrał prestiżowy i polityczny charakter istniejących między Rosją i UE form
współpracy.
Marcin Kaczmarski*
W takich warunkach rozpoczęto negocjowanie
nowego układu. Wydaje się jednak, że niezależnie od
wyniku rozmów, tzw. PCA 2 nie przyniesie jakościowej
zmiany w relacjach dwustronnych. Strony w różny sposób rozumieją jego znaczenie oraz zakres. Ponadto,
główne punkty sporne nie dotyczą bezpośrednio układu
i nawet jego wynegocjowanie (nie mówiąc o wymaganej
ratyfikacji przez 27 krajów unijnych i Rosję) nie zdoła
ich rozwiązać.
Kształt oraz treść stosunków między Rosją a Unią
Europejską ewoluują wraz z postępami integracji w Unii
i częściowym odzyskiwaniem przez Rosję pozycji
mocarstwowej, utraconej w wyniku rozpadu ZSRR.
Mimo iż Rosja kultywuje relacje z wybranymi państwami członkowskimi Unii, usiłując poprzez stosunki dwustronne polepszyć swoje położenie, obejmowanie integracją europejską kolejnych dziedzin (jak np. energetyki)
powoduje stały wzrost znaczenia kontaktów wielostronnych1.
Stosunki między Unią Europejską i Rosją w całym
okresie pozimnowojennym miały szeroką podstawę
instytucjonalną i normatywną, mowa tu przede wszystkim o Porozumieniu o partnerstwie i współpracy z 1994 r.
(Partnership and Cooperation Agreement - PCA)2, porozumieniach sektorowych i tzw. mapach drogowych na
rzecz realizacji czterech wspólnych przestrzeni3. Częstym zarzutem była wręcz przewaga formalnej podstawy
nad treścią i jej niedostosowanie do rzeczywistego stanu
stosunków. Po stronie UE wynikało to zapewne ze specyficznej kultury politycznej i doświadczeń integracji we
własnym gronie, a także przekonania, że istnienie wiążących porozumień międzynarodowych ułatwi relacje
dwustronne. W przypadku Rosji stosunek do bazy instytucjonalnej i normatywnej zmieniał się. Jeszcze w latach
90. ub. wieku Rosja akceptowała podejście unijne i wyraWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
Od PCA 2 do partnerstwa na rzecz modernizacji
Od połowy pierwszej dekady XXI w. w stosunkach
między Rosją i UE coraz bardziej dominowały spory i konflikty, a zakres współpracy ulegał stopniowemu ograniczaniu4. Jednocześnie termin wygaśnięcia PCA (1 grudnia 2007 r.)5 zmotywował strony do podjęcia rozmów
o dostosowaniu istniejących ram instytucjonalnych do
zmieniających się warunków geopolitycznych. W 2005 r.
Rosja zaproponowała Unii rozmowy na temat nowego
układu. Z jej punktu widzenia, nowy układ, podkreślający strategiczne partnerstwo z UE, miałby duże znaczenie
prestiżowe i odzwierciedlałby zmienioną, w porównaniu
z poprzednią dekadą, równowagę sił między Rosją i Unią.
W 2006 r. UE zdecydowała się podjąć rozmowy
z Rosją, jednak w listopadzie 2006 r. polski rząd zablokował przyjęcie mandatu negocjacyjnego, upoważniającego Komisję Europejską do prowadzenia rozmów o nowym
15
układzie. Ze strony polskiej była to odpowiedź na wprowadzone w 2005 r. przez Rosję embargo na import polskich produktów mięsnych i roślinnych oraz na niepowodzenie rozmów prowadzonych w tej sprawie przez
Komisję Europejską z Rosją. W rezultacie negocjacje
zostały wstrzymane na kolejne miesiące, przy czym trzeba dodać, że uzgodnienie tekstu układu przed 1 grudnia
2007 r. wydawało się mało prawdopodobne jeszcze
przed sięgnięciem przez Polskę po weto. Rozmowy
wznowiono w 2008 r., kiedy po wycofaniu weta przez
Polskę (i Litwę), Komisja Europejska otrzymała mandat
na prowadzenie negocjacji z Rosją. Rozpoczęte w czerwcu 2008 r. na szczycie w Chanty-Mansyjsku rozmowy
zostały jednak zawieszone po kilku miesiącach w reakcji
na wojnę rosyjsko-gruzińską w sierpniu 2008 r. Ich kolejne wznowienie nastąpiło w listopadzie 2008 r. na szczycie rosyjsko-unijnym w Nicei.
Do połowy 2011 r. odbyło się dwanaście rund negocjacyjnych. Zdecydowanie poprawiła się również atmosfera we wzajemnych stosunkach6. Nadal jednak utrzymują się między stronami istotne różnice zarówno
odnośnie do kształtu porozumienia, jak i formuły przyszłych stosunków politycznych i gospodarczych oraz
w zakresie bezpieczeństwa - zagadnień, do których
układ odnosiłby się chociażby pośrednio.
Rosja deklaruje gotowość daleko idącej współpracy
z UE, która obejmowałaby stworzenie jednolitej przestrzeni gospodarczej (jak zadeklarował premier Władimir Putin w artykule opublikowanym w 2011 r. w prasie
niemieckiej), stałe współdziałanie w kwestiach bezpieczeństwa zewnętrznego w skali regionalnej i globalnej
oraz wprowadzenie ruchu bezwizowego. Równocześnie
Rosja wielokrotnie podkreślała, że nowe porozumienie
z Unią Europejską powinno mieć charakter ogólnej
deklaracji o strategicznym partnerstwie, którą należy uzupełnić szczegółowymi porozumieniami prawnie wiążącymi. Zależało jej również na równoprawności obu
stron – regularnie powtarzanym przez stronę rosyjską
zarzutem była próba odniesienia do niej modelu „wiodący-wiedziony”. Rosja sprzeciwiała się także stanowczo
zamieszczaniu postanowień odnoszących się do takich
zagadnień, jak: transformacja ustrojowa, praworządność, sądownictwo czy demokratyzacja.
Z kolei, Unia Europejska postrzegała konieczność
wypracowania z Rosją porozumienia, które w sposób
całościowy regulowałoby stosunki dwustronne i było
zarazem prawnie wiążące. Doświadczenia z realizacji
PCA były negatywne – Rosja nie realizowała wielu
postanowień. Jedną z przyczyn utrudniających wprowadzenie w życie PCA był brak mechanizmów nadzorujących wypełnianie zobowiązań oraz rozstrzygania kwestii
spornych. Dlatego też Unia zabiegała o wprowadzenie
takich postanowień do nowego układu. Dążyła ona do
włączenia wszystkich ważnych dziedzin współpracy począwszy od handlu, poprzez energetykę, po prawa
człowieka, kwestie demokracji i praworządności. Należy
przy tym podkreślić, że Unia nie nakreślała wyraźnych
granic zbliżenia z Rosją. Już w latach 2007-2008 dopu16
ściła możliwość utworzenia strefy wolnego handlu,
a w dłuższej perspektywie przyjęcia ruchu bezwizowego.
Wskutek dużych rozbieżności obie strony zmuszone
zostały do korekty pierwotnych stanowisk. Rosji nie udało
się przeforsować przyjęcia niewiążącej deklaracji o partnerstwie strategicznym, którą uzupełniałyby porozumienia sektorowe. Równocześnie przedstawiciele UE zdali
sobie sprawę, że nie będzie możliwe zawarcie porozumienia, obejmującego wszystkie ważne dla Unii sfery
współpracy. W rezultacie negocjatorzy unijni zaczęli
mówić o konieczności „dezideologizacji” porozumienia,
częściowo przychylając się do rosyjskich postulatów7.
Czynnikiem, który w istotny sposób spowolnił prace
nad układem okazała się inicjatywa „partnerstwo na
rzecz modernizacji”. Rosja i UE uruchomiły ten (częściowo bazujący na dwustronnym programie zaproponowanym przez Niemcy w 2008 r.) program równocześnie
z negocjacjami nad nowym porozumieniem. Formalne
jego przyjęcie nastąpiło na szczycie w Rostowie nad
Donem w czerwcu 2010 r., a ramowy plan współpracy
przyjęto na spotkaniu w Sztokholmie w grudniu 2010 r.
Partnerstwo na rzecz modernizacji przewiduje wspólne
przedsięwzięcia w takich dziedzinach, jak: energetyka
(w tym efektywność energetyczna), telekomunikacja,
transport, ochrona środowiska przyrodniczego, liberalizacja handlu, współpraca naukowo-techniczna, praworządność i społeczeństwo obywatelskie8.
Proponowane przedsięwzięcia nie doprowadzą jednak do istotnej zmiany stosunków rosyjsko-unijnych bez
zbliżenia stanowisk politycznych. Każda ze stron bowiem
inaczej rozumie kwestię modernizacji. Dla Rosji modernizacja ogranicza się do zmian w sferze gospodarczej
i odejścia od modelu gospodarki opartej wyłącznie na
surowcach naturalnych. Wiąże się to z oczekiwaniem
przez Rosję uzyskania dostępu do najnowszych unijnych
technologii. Najlepszym przykładem rosyjskiego wycinkowego podejścia do kwestii modernizacji jest projekt
„Skołkowo”, zakładający budowę pod Moskwą centrum
wysokiej techniki. Jednak nawet sukces „Skołkowa” nie
gwarantuje zmian systemowych w Rosji, nie eliminuje
bowiem istniejących barier systemowych dla inwestycji
w Rosji, takich jak brak praworządności czy niezawisłego sądownictwa. Unia Europejska rozumie modernizację
kompleksowo, wiążąc ją z szerokimi przemianami politycznymi, społecznymi i prawnymi włącznie, a nie ograniczając wyłącznie do sfery gospodarczej. Praworządność i niezawisłe sądownictwo postrzegane są przez
Unię Europejską jako niezbędne warunki współpracy
gospodarczej z Rosją.
Wyzwania przed PCA 2
Program partnerstwa na rzecz modernizacji nie jest
jedynym wyzwaniem stojącym przed nowym porozumieniem rosyjsko-unijnym. Spowolnił on wprawdzie
prace nad PCA 2, ale głównym wyzwaniem wydaje się
impas w rozmowach, odnoszący się do kwestii zasadniczych.
Najważniejszym problemem części gospodarczej
nowego PCA jest pozostawanie Rosji poza Światową
Organizacją Handlu (WTO). Obie strony deklarują
wprawdzie gotowość stworzenia strefy wolnego handlu,
jednak realizacja tej idei napotyka ogromne przeszkody
już we wstępnej fazie. Dopóki Rosja nie stanie się członkiem WTO, negocjowanie handlowej części nowego
PCA ma ograniczony sens, przede wszystkim z uwagi na
pozostawanie Rosji poza normatywnymi ramami gospodarki światowej. Rozmowy nad PCA 2 są zatem prowadzone z założeniem, że rosyjska akcesja do WTO zakończy się sukcesem.
Rosja przyspieszyła proces negocjacji akcesyjnych do
WTO w 2010 r., zawierając pod koniec roku ponowne
porozumienia z UE i USA (poprzednie były zawarte
odpowiednio w 2004 r. i 2006 r.)9. W porozumieniu
z UE uregulowano kwestię rosyjskich ceł wywozowych
na drewno, ceł przywozowych na samochody oraz taryf
na przewozy kolejowe. Na początku listopada 2011 r.
Rosja i Gruzja, przy pomocy Szwajcarii jako mediatora,
zawarły kompromisowe porozumienie w kwestii rosyjskiego przystąpienia do WTO. Wcześniej Gruzja blokowała zakończenie negocjacji wielostronnych, domagając
się monitoringu na granicach z separatystycznymi republikami Abchazją i Osetią Południową (uznanymi przez
Rosję po wojnie w sierpniu 2008 r. za niepodległe państwa). Wydaje się to przesądzać wstąpienie Rosji do
WTO, co będzie sprzyjać przyspieszeniu prac nad
nowym porozumieniem rosyjsko-unijnym.
Pozostawanie poza WTO umożliwia Rosji prowadzenie polityki handlowej, niezgodnej z zasadami obowiązującymi członków tej organizacji, w tym dowolne stosowanie środków protekcjonistycznych. Najnowszym
przykładem było wprowadzenie przez Rosję w połowie
2011 r. całkowitego zakazu importu warzyw unijnych
w odpowiedzi na zarażenia bakterią E. coli w krajach
UE. W rezultacie szczyt w Niżnym Nowgorodzie został
zdominowany przez spór handlowy, co rzutowało negatywnie na postępy w negocjacjach.
Drugim problemem pozostają zasady współpracy
energetycznej między Rosją i Unią Europejską. Od początku XXI w. istotnym punktem spornym w rosyjsko-unijnych relacjach pozostawała kwestia Gazpromu. Koncern,
mający monopol na eksport rosyjskiego gazu i rozbudowujący obecność na rynku unijnym, był traktowany
przez UE jako przeszkoda w dążeniu Unii do liberalizacji rynku gazowego. Napięcia w sferze energetyki uległy
natężeniu, po tym, gdy w 2009 r. Rosja wycofała się
z Traktatu karty energetycznej (TKE)10. Prezydent Dmitrij
Miedwiediew zaproponował wprawdzie w 2009 r.
negocjowanie nowego porozumienia w dziedzinie energetyki, ale jego propozycja nie spotkała się z pozytywnym odzewem ze strony państw unijnych. Słabość istniejących mechanizmów współpracy w największym stopniu obnażył kryzys ze stycznia 2009 r., kiedy wskutek
rosyjsko-ukraińskiego konfliktu gazowego część krajów
UE w Europie Środkowej została pozbawiona dostaw
gazu.
W listopadzie 2009 r. Rosja i UE podpisały memorandum w sprawie mechanizmu wczesnego ostrzegania
w przypadku przerw w dostawach nośników energii
oraz zapobiegania im. Mechanizm reguluje dostawy
ropy naftowej, gazu ziemnego oraz energii elektrycznej
i przewiduje konieczność informowania o prawdopodobnych przerwach w dostawach ropy, gazu bądź energii elektrycznej, niezależnie od przyczyn (technicznych,
handlowych bądź politycznych). Jest to jednak jedynie
półśrodek, który wprawdzie zmniejsza ryzyko wybuchu
kolejnego konfliktu gazowego, ale całkowicie go nie
eliminuje.
Dla Rosji największym wyzwaniem pozostaje tzw.
trzeci pakiet energetyczny, wprowadzający dalszą liberalizację europejskiego rynku gazowego. Rosja stara się
przeforsować korzystną dla siebie wersję trzeciego pakietu, dzięki której Gazprom nie zostałby pozbawiony kontroli nad posiadanymi sieciami przesyłowymi w krajach
unijnych i mógł kontynuować starania o dostęp do indywidualnych odbiorców. Jednocześnie Rosja chciałaby
doprowadzić do sytuacji, w której uzyskałaby wyłączenia obowiązywania trzeciego pakietu dla kolejnych gazociągów, w tym gazociągu południowego South Stream.
Obecnie gazociąg północny, Nord Stream, pozostaje
poza uregulowaniami trzeciego pakietu. Cel rosyjski
można zatem określić jako zachowanie uprzywilejowanej pozycji na europejskim rynku gazowym niezależnie
od jego wewnętrznych przemian.
Brak zgody między Rosją i Unią Europejską w kwestii
podstawowych zasad współpracy energetycznej prowadzi do sytuacji, w której zasady te zostaną określone
przez praktykę oraz precedensowe przypadki. Podważa
to logikę przyświecającą nowemu porozumieniu z Rosją
i osłabia dążenie UE do systemowego uregulowania
zasad dostaw rosyjskich surowców na rynek europejski.
Ograniczenia PCA 2
Należy podnieść także problem zasad współpracy
między Rosją i UE w dziedzinach, które nie będą objęte
układem. Nie należy wykluczyć zawierania przez strony
porozumień sektorowych, które by je regulowały, jednak
często problem tkwi nie w formie uregulowania współpracy, ale w braku zgody co do jej reguł.
Stałym tematem w dyskusjach o relacjach rosyjsko-europejskich pozostaje potencjał współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa zewnętrznego. Można wyróżnić
dwie sfery, w których ta współpraca może się odbywać:
europejską (wspólne sąsiedztwo) oraz globalną. Granica
między tymi sferami jest wyraźna – o ile w sferze globalnej istnieje duży potencjał współpracy i ma ona praktyczny charakter, o tyle w europejskiej (przede wszyst17
kim na obszarze WNP) Rosję i UE cechuje w pierwszym
rzędzie konkurencyjność relacji.
Wraz z rozszerzeniem UE o kraje Europy Środkowej
nowym punktem relacji rosyjsko-unijnych stało się tzw.
wspólne sąsiedztwo, czyli kraje zachodniej WNP oraz
Południowego Kaukazu11. Istotnym hamulcem współpracy na obszarze wspólnego sąsiedztwa jest duży stopień podejrzliwości Rosji, niepewnej, jakie są intencje
unijne. Regułą jest interpretowanie europejskich inicjatyw, takich jak synergia czarnomorska (inicjatywa współpracy regionalnej między krajami basenu Morza Czarnego, a także między regionem jako całością a Unią Europejską12) czy Partnerstwo Wschodnie, w kategoriach
geopolitycznych, jako prób „wypchnięcia” Rosji z jej
sfery naturalnych interesów13.
Obecnie główną przeszkodą w rozwijaniu współpracy rosyjsko-unijnej na obszarze poradzieckim są „zamrożone konflikty” oraz spór o przyszłość Gruzji14. Mimo iż
UE jest obecna w Gruzji, prowadząc misję kontrolującą
granice z Abchazją i Osetią Południową, to nie współpracuje ona z Rosją (formalną przyczyną jest spór
o przebieg granic Gruzji). Próbą wyjścia z tego impasu
i nadania dynamiki współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa stała się propozycja Niemiec, tzw. inicjatywa
z Mersbergu, zgłoszona w 2010 r. Jej wstępny kształt
zakładał utworzenie stałego komitetu współpracy w dziedzinie polityki zewnętrznej (tzw. komitet Ashton-Ławrow).
Z punktu widzenia Niemiec miało to być ściśle powiązane z ustępstwami rosyjskimi w kwestii konfliktu naddniestrzańskiego. Jednak mimo wznowienia rozmów w formacie „5+2” (Mołdawia, Naddniestrze, Rosja, Ukraina,
OBWE oraz UE i USA), Rosja nie wykazała chęci do
ustępstw. Jednostronny zaś charakter propozycji niemieckiej spowodował, że nie została ona przychylnie
potraktowana przez UE.
W wymiarze globalnym Rosja i UE postrzegają się
jako partnerzy w dwóch sferach: zarządzania kryzysami
międzynarodowymi oraz walki z wyzwaniami globalnymi15. W odniesieniu do kryzysów międzynarodowych,
Rosja i UE najściślej współpracowały w takich sprawach,
jak rozwiązywanie kryzysu irańskiego (mimo utrzymujących się różnic zdań) oraz konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Rosję i UE łączy sprzeciw wobec rozwiązywania
kryzysu irańskiego przy użyciu siły zbrojnej, ale różnią
się one w kwestii, jak wielka może być presja na strony
zaangażowane. Sankcje nałożone na Iran w czerwcu
2010 r. zdawały się zbliżać do siebie Rosję i UE, jednak
przyjęcie przez Unię kolejnych, tym razem jednostronnych sankcji, wywołało krytykę ze strony Rosji i poważnie zmniejszyło jej gotowość do dalszego nacisku na
Iran. W przypadku kryzysu bliskowschodniego Rosja
i UE usiłują zachować równy dystans do stron konfliktu,
ale ich wpływ pozostaje ograniczony. Można natomiast
oczekiwać rozchodzenia się stanowisk w odniesieniu do
Bliskiego Wschodu w reakcji na rewolucje arabskie.
O ile w pierwszej fazie wspólnym punktem stało się
poparcie rezolucji w sprawie Libii (Rosja umożliwiła jej
przyjęcie, wstrzymując się od głosu), o tyle stopień,
18
w jakim społeczność międzynarodowa powinna się zaangażować na dalszych etapach, stał się źródłem kontrowersji.
Jedną z kluczowych kwestii w relacjach z Unią Europejską Rosja uczyniła zniesienie wiz. Z punktu widzenia
Rosji sprawa ma charakter wyłącznie polityczny i zależy
od dobrej woli obu stron. Rosyjski MSZ wielokrotnie
deklarował gotowość zniesienia wymogu posiadania wiz
przez obywateli państw UE „z dnia na dzień”. Dla Rosji
sprawa ma w dużym stopniu znaczenie prestiżowe i jest
podnoszona od kilku lat przy okazji każdego szczytu.
Istotnym dla Rosji jest też, aby system wizowy z UE był
przynajmniej równie liberalny, jak z krajami Partnerstwa
Wschodniego, tj. aby nie uzyskały one zniesienia wiz
wcześniej od Rosji. Wydaje się, że strona rosyjska nie
docenia komplikacji technicznych, które wiążą się
z przejściem obu stron na ruch bezwizowy dlatego
uważa stanowisko UE za niekonstruktywne i będące
przejawem złej woli.
Jednocześnie rosyjskie stanowisko pozostaje niespójne. Mimo iż Polska i Rosja wspólnie zaproponowały
włączenie obwodu kaliningradzkiego do małego ruchu
granicznego i podjęły starania o przekonanie do tego
Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, w czerwcu 2011 r., tuż przed szczytem w Niżnym Nowgorodzie,
premier W. Putin oznajmił, że Rosja nie jest tym zainteresowana. Argumentował, że Rosja dąży do całkowitego
zniesienia wiz, zaś kwestia Kaliningradu zablokowałaby
dalszy postęp w tej sprawie. Stoi to w sprzeczności ze
wspólną, polsko-rosyjską inicjatywą ułatwiania kontaktów między obwodem a polskimi województwami przygranicznymi16. Przypadek ten dość dobrze oddaje upolitycznione podejście Rosji do kwestii wiz i traktowanie jej
z punktu widzenia polityki rządowej, a nie jako ułatwień
dla społeczeństwa. Warto w tym kontekście dodać, że
27 października 2011 r. ministrowie spraw wewnętrznych UE przyjęli jednak porozumienie w sprawie umowy
o małym ruchu granicznym z obwodem kaliningradzkim. Umowa, po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski, może wejść w życie jeszcze w 2011 r.
OOO
Jeszcze przed zmianami przewidywanymi przez traktat lizboński, prezydencja nie odgrywała istotnej roli
w rozmowach z Rosją, przede wszystkim dlatego, iż
dynamika relacji rosyjsko-unijnych określana była przez
czynniki, na które państwo sprawujące prezydencję miało
ograniczony wpływ.
W ostatniej dekadzie można było zauważyć powtarzające się zjawisko w relacjach rosyjsko-unijnych: sposobem na intensyfikację współpracy stawało się wprowadzenie do dialogu nowej idei. Ponieważ PCA nie funkcjonowało najlepiej, Rosja i UE w 2003 r. wypracowały
koncepcję czterech wspólnych przestrzeni. Wobec braku
postępu w 2005 r. uzupełniono je dokumentami o charakterze deklaratywnym – tzw. mapami drogowymi.
Kolejnym krokiem stało się forsowanie w latach 2006Wspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
2007 nowego porozumienia o partnerstwie strategicznym. Wobec wolnego tempa jego realizacji, Rosja coraz
częściej zaczęła podnosić kwestię ruchu bezwizowego
i uregulowania kwestii energetycznych. Najnowszą inicjatywą stał się program „partnerstwa na rzecz modernizacji”. Podsumowując, każda kolejna inicjatywa w praktyce prowadziła do zaprzestania realizacji niedokończonych, poprzednich projektów. Tak też wygląda obecna
sytuacja, kiedy partnerstwo modernizacyjne stało się dominującą formą współpracy, zaś negocjacje nad nowym
układem toczą się niejako w jego cieniu.
Niezależnie od skomplikowanych relacji politycznych, postępuje zbliżenie na bazie prawnej. Duża część
ustawodawstwa rosyjskiego i zdominowanych przez
Rosję struktur integracyjnych (przyszłej Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej oraz Euroazjatyckiej Współpracy
Gospodarczej) jest w praktyce harmonizowana z unijnym acquis communautaire. Zagadnienie to wymaga
jednak dalszych studiów.
9
K. Barysch, The EU…, op. cit.
10 Traktat karty energetycznej, podpisany w 1994 r. w Lizbonie, wszedł w życie w 1998 r. Sygnatariuszami traktatu były
wszystkie kraje byłego Związku Radzieckiego, kraje Europy Środkowej i Wschodniej oraz członkowie Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (z wyjątkiem USA, Kanady, Meksyku
i Nowej Zelandii). Rosja (także Australia, Białoruś, Islandia i Norwegia) nie ratyfikowała Traktatu. Najważniejsze zastrzeżenia Rosji
wobec TKE dotyczyły protokołu tranzytowego, który wymagał
udostępnienia własnej infrastruktury przesyłowej. Por. Rosja ostatecznie rezygnuje z Traktatu Karty Energetycznej, portal OSW,
12.08.2011, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien-na-wschodzie/2009-08-12/rosja-ostatecznie-rezygnuje-z-traktatukarty-energetyczne [dostęp 25.10.2011]
11 Na temat relacji we wspólnym sąsiedztwie, zob. D. Averre,
Competing Rationalities: Russia, the EU and the ‘Shared Neighbourhood, “Europe-Asia Studies”, 61(10), s. 1689-1713, 2009; K. Malfliet,
L. Verpoest i E. Vinokurov, The CIS, the EU and Russia: challenges
of integration. Basingstoke; New York: Palgrave Macmillan 2007.
12 Por. Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego Synergia czarnomorska – Nowa inicjatywa współpracy regionalnej, KOM 07 160, Bruksela, 11.4.2007 wersja ostateczna.
13 Np. S. Żilcow, „Jes rasszirijajet czernomorskije inicjatywy”,
Niezawisimaja Gazeta, 27.06.2011.
Dr Marcin Kaczmarski – analityk Ośrodka Studiów Wschodnich, adiunkt w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.
*
1
Nt. ewolucji relacji rosyjsko-unijnych zob. S. Prozorov,
Understanding conflict between Russia and the EU : the limits of
integration, Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan 2006; K. Engelbrekt, B. Nygren (red.), Russia and
Europe : building bridges, digging trenches, Milton Park, Abingdon,
Oxon; New York: Routledge 2010; J. Gower, G. Timmins (red.),
Russia and Europe in the twenty-first century : an uneasy partnership, London; New York: Anthem Press 2009; T. Gomart, “Europe
in Russian Foreign Policy: Important but no longer Pivotal”, Russie.
Nei.Visions, Paris: IFRI 2010; H. Haukkala, The EU-Russia strategic
partnership : the logic of post-sovereignty in international relations,
Abingdon: Routledge 2010; R. Sakwa, “Russia and Europe: Whose
Society?”, European Integration, 2011, 33(2), s. 197-214.
2
Umowa o partnerstwie i współpracy ustanawiająca partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Federacją Rosyjską. Umowa podpisana 24 czerwca
1994 r., weszła w życie 1 grudnia 1997 r., DzUrz UE L 327
z 28.11.1997.
3 Cztery wspólne przestrzenie (gospodarcza, bezpieczeństwa
zewnętrznego, bezpieczeństwa wewnętrznego oraz nauki i kultury) stały się wypracowaną w 2003 r. próbą odpowiedzi na problemy w funkcjonowaniu PCA.
4 M. Menkiszak, Rosja wobec Unii Europejskiej: kryzys „strategicznego partnerstwa”, Prace OSW, Warszawa 2006.
5 Jeśli żadna ze stron nie wypowie układu, będzie on przedłużany automatycznie o kolejne sześć miesięcy.
6
K. Barysch, The EU and Russia: All smiles and no action?,
policy brief, Centre for European Reform, London, 18 April 2011.
7
Ibidem.
8
Zob.: Joint Statement on the Partnership for Modernisation,
EU-Russia Summit, 31 May-1 June 2010, http://www.consilium.
europa.eu/uedocs/cms_Data/docs/pressdata/en/er/114747.pdf
[7.10.2011]; WORK PLAN for activities within the EU-Russia Partnership for Modernisation, http://www.hse.ru/en/org/hse/iori/EU/
PfM [7.10.2011].
14 W. H. Hill, “Reflections on Negotiation and Mediation.
The Frozen Conflicts and the European Security”, Demokratizatsiya, Summer 2010.
15 J. Kulhanek, The Fundamentals of Russia’s EU Policy, „Problems of Post-Communism” 57(5), s. 51-63, 2010; M. Kaczmarski,
Rosja i Unia Europejska w globalnej społeczności międzynarodowej – przypadek kryzysów międzynarodowych, „Rocznik Instytutu
Europy Środkowo-Wschodniej”, Vol. 8, No. 3, 2010, s. 63-77.
16 A. Makarychev, A. Sergunin, The EU-Russia Summit in Nizhny
Novgorod: Divergent logics of communication, “CEPS Policy
Brief”, No. 244, 21 June 2011.
n
UMOWY UE Z KRAJAMI AKP
O PARTNERSTWIE GOSPODARCZYM
– NOWY WYMIAR WSPÓŁPRACY
CZY NIEDOKOŃCZONY PROJEKT?
Grzegorz Mazur*
W 2000 r. Wspólnota Europejska i kraje grupy Afryki,
Karaibów i Pacyfiku (AKP)1 podpisały umowę o partnerstwie, zwaną umową z Kotonu (Cotonou Partnership
Agreement) – stanowiącą formalnoprawną podstawę
współpracy do 2020 roku2. Jednym z przyjętych wtedy
założeń było wypracowanie i podpisanie do końca 2007 r.
umów o partnerstwie gospodarczym (UPG), które miały
zastąpić przejściowe postanowienia części handlowej
umowy z Kotonu i stać się płaszczyzną współpracy handlowej UE z krajami AKP w XXI w. Zaplanowany w 2000 r.
termin wprowadzenia ich w życie (1 stycznia 2008 r.)
nie został jednak dotrzymany. Rokowania toczą się nadal,
ale szanse na ich szybkie zakończenie są niewielkie.
19
Historyczny wymiar stosunków z państwami AKP
Formalnie relacje z wybranymi krajami AKP znalazły
swoje umocowanie już w traktacie rzymskim, na mocy
którego 18 państw i terytoriów na kontynencie afrykańskim uzyskało status stowarzyszenia3 z założycielską
szóstką Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG).
Kolejne dekady przyniosły pogłębienie stosunków i rozszerzenie samej grupy państw AKP. Po okresie stowarzyszenia państw afrykańskich z EWG, opartego na postanowieniach traktatu rzymskiego (1958-1963) oraz konwencjach Jaunde I i II (1963, 1969), kiedy to we wzajemnych relacjach dominowały wolnorynkowe mechanizmy, nastąpiło fundamentalne przedefiniowanie
modelu wzajemnych relacji4. W 1975 r. podpisano
konwencję nowej generacji, tzw. Lome I, która zapoczątkowała współpracę opartą na umowach (Lome I –
Lome IVb) rozszerzających stopniowo zakres preferencji w dostępie do europejskiego rynku dla towarów
pochodzących z krajów AKP, bez zasady wzajemności.
Utworzony swoisty wspólnotowy ochronny parasol
handlowy nad tymi państwami (jednostronne preferencje w handlu oraz systemy stabilizacji dochodów z eksportu) został wsparty pomocą finansową udzielaną na
rozwój państw AKP z Europejskiego Funduszu Rozwoju
(EFR)5.
Obowiązujący przez ćwierć wieku model (konwencje Lome) przyniósł rezultaty dalekie od oczekiwań, stając się impulsem do zmian. Wiele państw AKP nie tylko
nie rozwiązało swoich historycznych problemów społeczno-gospodarczych, ale musiało stawić czoła nowym.
Najbardziej widocznym aspektem niezadowalających
rezultatów była coraz niższa pozycja krajów AKP w hierarchii handlowych powiązań Wspólnoty6. Niepowodzenia dotychczasowej współpracy były ponadto systematycznie konfrontowane ze zmieniającą się dynamicznie sytuacją polityczną i gospodarczą na świecie, w tym
pojawieniem się nowych ośrodków szybkiego wzrostu
gospodarczego – głównie w krajach azjatyckich – wymuszających strukturalne dostosowania w innych krajach
rozwijających się i rozwiniętych7. Jednym z kluczowych
czynników, który wymusił zmiany i wprowadzenie
nowych zasad współpracy okazało się stanowisko, jakie
zajęły inne kraje rozwijające się w ramach Światowej
Organizacji Handlu (WTO). Preferencje udzielone na
mocy konwencji z Lome były niezgodne z ogólnymi
zasadami GATT, ponieważ przyznano je wyłącznie grupie krajów AKP (traktowanej jako jednolita całość mimo
różnic w poziomie rozwoju), pomijając inne kraje rozwijające się8. Polityka UE wobec krajów AKP dyskryminowała więc państwa na podobnym niskim poziomie rozwoju, znajdujące się poza grupą AKP9.
Umowa o partnerstwie z Kotonu
Odpowiedzią na wspomniane wyzwania w relacjach
UE-AKP było podpisanie, po długotrwałych i trudnych
negocjacjach, nowej umowy pomiędzy Wspólnotą a kra20
jami Afryki, Karaibów i Pacyfiku 23 czerwca 2000 r.
w Kotonu, stolicy Beninu. Z racji miejsca podpisania
umowa ta nazwana została umową o partnerstwie
z Kotonu. Do podpisanego porozumienia przystąpiło
15 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz 77 państw
AKP10. Po raz pierwszy w historii wzajemnych relacji
umowa została podpisana na 20 lat11.
Umowa z Kotonu otworzyła nowy rozdział w stosunkach UE-AKP. Nowe porozumienie oparte zostało na
trzech głównych filarach: współpracy politycznej, pomocy rozwojowej oraz współpracy gospodarczo-handlowej.
Postanowienia odnoszące się do współpracy politycznej, chociaż ogólne w swoim kształcie, były jednym
z najtrudniejszych obszarów rokowań. Zawierane wcześniej porozumienia wprowadzały co prawda pewne
elementy współpracy politycznej, jednak dopiero umowa
z Kotonu w wyraźny sposób objęła ten aspekt wzajemnych relacji12.
W dziedzinie pomocy rozwojowej zmiany wpisują
się w szerszą reformę polityki pomocowej UE. Całkowitej przebudowie, uelastycznieniu i uproszczeniu uległy
instrumenty finansowe. Zmodyfikowano proces programowania samej pomocy, nadając jej w większym stopniu charakter regionalny i indykatywny13. Następuje także
proces przesuwania działań pomocowych z projektów,
w kierunku bardziej ogólnego wsparcia budżetowego
i sektorowego14.
Żaden inny rozdział negocjacji nie wzbudził tyle
kontrowersji, co postanowienia o współpracy handlowej. Nowy system handlu między Wspólnotą i krajami
AKP był najważniejszą kwestią w debacie nad przyszłością dwustronnych stosunków. Chęć obrony przez państwa AKP preferencyjnego dostępu do rynku UE zderzyła
się z podnoszoną przez Komisję koniecznością dostosowania zasad handlu do reguł WTO15. Podpisanie umowy
z Kotonu nie zakończyło jednak procesu kształtowania
stosunków handlowych, tworząc jedynie prawne podstawy do ich dalszego uszczegółowienia i rozwoju. W zawartej umowie Wspólnota potwierdziła, że w okresie przejściowym państwa AKP utrzymają jednostronne preferencje handlowe przyznane na mocy konwencji Lome IVb.
Powyższe postanowienia oznaczały częściowe i czasowe utrzymanie preferencyjnego, jednostronnego charakteru powiązań handlowych, a ośmioletni okres przejściowy (2000-2007) miał być wystarczający do wynegocjowania i podpisania umów, spełniających wszelkie kryteria zgodności z zasadami WTO16.
Umowy o partnerstwie gospodarczym (UPG) – nowy
rozdział stosunków UE-AKP
Dwustronne negocjacje umów mających od roku 2008
regulować nowy system powiązań handlowych rozpoczęły się we wrześniu 2002 roku. W pierwszej fazie
negocjacji uczestniczyli przedstawiciele KE oraz wszystWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
kich państw AKP. Przystąpienie krajów AKP en bloc do
negocjacji wynikało z zakresu tych rozmów w ich wstępnej fazie. Uzgodniono wówczas zagadnienia o charakterze horyzontalnym, uniwersalne i fundamentalne dla
relacji UE z wszystkimi krajami AKP (m.in. procedury
celne, rozwojowy wymiar UPG, zgodność nowych umów
z zasadami WTO czy zakres włączenia handlu usługami
do negocjowanych umów)17. Dopiero po tych rozmowach, w latach 2003-200418 rozpoczęły się rokowania
na szczeblu regionalnym w sześciu grupach (por. tabela 1).
Tabela 1
Państwa AKP w systemie handlowym UE po 1 stycznia 2008 r. (stan na 31.10.2011).
Region
Karaiby
Afryka
Środkowa
Umowy o partnerstwie gospodarczym
(przejściowe i pełne) - DFQF
(pogrubione – kraje niezaliczane do LDC)
Antigua i Barbuda
Bahamy
Barbados
Belize
Dominika
Kamerun
Afryka
EAC
Południowo- Burundi
Wschodnia
Kenia
Afryka
Zachodnia
SADC
Pacyfik
Dominikana
Grenada
Gujana
Haiti
Jamajka
ESA
Komory
Madagaskar
Mauritius
GSP
St Kitts i Nevis
St Lucia
St Vincent i Grenadyny
Surinam
Trynidad i Tobago
Seszele
Zambia
Zimbabwe
Ruanda
Tanzania
Uganda
Wybrzeże Kości Słoniowej
Ghana
Botswana
Mozambik
Lesoto
Namibia
Papua Nowa Gwinea
Fidżi
EBA (31 LDC)
Suazi
Czad
Demokratyczna
Republika Konga
Gwinea Równikowa
Dżibuti
Erytrea
Etiopia
Republika
Środkowej Afryki
Wyspy Świętego
Tomasza i Książęca
Malawi
Sudan
Gabon
Republika Konga
Benin
Burkina Faso
Gambia
Gwinea
Gwinea Bissau
Liberia
Mali
Mauretania
Niger
Republika
Zielonego
Przylądkaa
Senegal
Sierra Leone
Togo
Nigeria
Tuvalu
W-y Salomona
Vanuatu
Federalne Stany
Mikronezji
W-y Cooka
W-y Marshalla
Niue, Nauru
Palau, Tonga
Angola
Kiribati
Samoa
Timor Wschodni
a Republika Zielonego Przylądka korzysta z rozwiązań systemu EBA w okresie przejściowym do 1 stycznia 2012 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych DG ds. Handlu.
Negocjowanie UPG na poziomie regionalnym było
wyrazem zapowiedzianego już w umowie z Kotonu nowego podejścia Wspólnoty, przewidującego różne traktowanie poszczególnych regionów i krajów w zależności
od ich potrzeb i możliwości. Regionalne UPG są także
jednym z głównych instrumentów mających wspomóc
pogłębianie integracji poszczególnych grup państw AKP
poprzez finansowe wsparcie wdrażania projektów integracyjnych (w tym koniecznych reform polityki celnej)
oraz opracowanie bardziej przejrzystych i stabilnych
reguł działalności gospodarczej na poziomie regionów.
Ważnym zagadnieniem, które ma być uregulowane
w UPG, są m.in. korzystniejsze zasady ustalania reguł
pochodzenia i ich regionalnej kumulacji, co powinno
wspierać rozwój procesów produkcyjnych w regionach,
bez zagrożenia utraty ich preferencyjnego statusu w dostępie do rynku UE.
Poszczególne regiony nie są jednak na tyle jednorodne, aby ułatwiło to negocjacje i przyczyniło się do szybkiego zacieśniania współpracy gospodarczej wewnątrzregionalnej. Problem ten wystąpił w szczególności w
tych państwach afrykańskich, w których podział nie
odzwierciedlał w pełni procesów integracyjnych i był
utrudniony dodatkowo przez zgłaszanie licznych inicjatyw mających różne cele i odnoszących się do różnych
dziedzin współpracy.
21
Głównym celem założonych w porozumieniu z Kotonu umów jest utworzenie między UE i poszczególnymi
grupami państw AKP stref wolnego handlu obejmujących zasadniczo całą wymianę handlową19. Nowy system handlowy powinien odzwierciedlać zasadę wzajemności w znoszeniu ograniczeń - nie tylko Unia Europejska otworzy swój rynek na produkty pochodzące z tych
krajów (w większym stopniu niż dotychczas), ale także
państwa AKP będą stopniowo liberalizować dostęp do
swoich rynków dla europejskich towarów20.
Nowe umowy nie ograniczają się tylko do kwestii
regulujących obrót towarowy. Unia – negocjując pełne
i kompleksowe wersje UPG – stara się włączyć do nich
w jak najszerszym stopniu uregulowania w handlu usługami. Doświadczenie w negocjacjach nad wspomnianymi umowami wskazuje jednak, że zasady liberalizacji
usług w większości przypadków zostaną określone
w dalszej kolejności. Ważną dziedziną negocjacji są
także tzw. „kwestie singapurskie” (tj. przepływy inwestycyjne, zamówienia publiczne, polityka konkurencji oraz
ułatwienia w handlu). Włączenie tych zagadnień do
umów powinno być istotnym elementem wsparcia przemian strukturalnych w krajach AKP21.
Jednym z czterech podstawowych założeń negocjowanych umów, obok zachowania zasady partnerstwa,
wspierania integracji regionalnej i rozwoju gospodarczego, jest ich pełna zgodność z zasadami WTO. Zgodnie
z intencją stron, umowy o partnerstwie gospodarczym
miały stworzyć nowe zasady współpracy handlowej opartej na zasadzie elastycznej asymetrii i zgodnej z zasadami WTO, w szczególności z art. XXIV GATT22.
Podpisana w 2000 r. umowa z Kotonu zapowiadała
nowy model powiązań handlowych UE-AKP, a system
jednostronnych preferencji handlowych przyznanych
przez Wspólnotę do końca 2007 r. miał być okresem na
przygotowanie nowych umów. Ambitny projekt forsowany przez negocjatorów KE nie został jednak zaakceptowany przez większość krajów AKP. Nowy model współpracy w postaci kompleksowych umów o partnerstwie
gospodarczym od samego początku negocjacji napotkał
silny opór ze strony państw AKP, dla których wspomniane umowy oznaczały głównie otwarcie się na silną konkurencję ze strony europejskich przedsiębiorstw i utratę
wpływów z ceł. Wiele kontrowersji wzbudziły zakres
i tempo proponowanego otwierania się rynków tych krajów na towary europejskie, jak również kwestie wykraczające poza istotę strefy wolnego handlu towarami.
Uniemożliwiło to osiągnięcie założonego celu w wyznaczonym czasie.
Jedną z głównych przyczyn, które uniemożliwiły wypracowanie nowych umów jest zakres i tempo liberalizacji
po stronie AKP. Podłożem sporu ujawnionego w trakcie
rokowań była różna interpretacja wymogów WTO
(art. XXIV GATT z 1994 r.). Komisja zaproponowała, aby
poziom wzajemnej liberalizacji wyniósł 90%23 zarówno
w odniesieniu do linii taryfowych , jak i wartości obrotów handlowych24. Okres przejściowy, w którym stop22
niowo obniżane będą taryfy celne na większość przewidzianych w liberalizacji towarów, trwałby 10 lat, a dla
wybranych towarów wrażliwych pięć lat dłużej. Taka
propozycja, złożona dopiero we wrześniu 2007 r.,
w opinii KE byłaby do zaakceptowania na forum WTO.
Skala redukcji ceł stała się jedną z najważniejszych przyczyn, dla których znaczna część państw Afryki i Pacyfiku
nie zdecydowała się ostatecznie przystąpić do UPG.
Kraje te twierdziły, że wymagany przez UE poziom liberalizacji będzie dla nich zbyt kosztowny (utrata wpływów z ceł, wyniszczająca konkurencja w niektórych
sektorach gospodarki). W opinii tych państw przedstawiony przez KE poziom liberalizacji po stronie AKP jest
nieelastyczny i w zbyt małym stopniu uwzględnia sytuację w poszczególnych państwach. Nie bierze bowiem
pod uwagę poziomów wyjściowych ceł w tych krajach,
ich struktury gospodarczej czy uzależnienia od wpływów z ceł. Kontrowersje wzbudzało także podejście do
ceł eksportowych, stosowanych w niektórych państwach
AKP, traktujących cła jako ważne źródło dochodów
budżetowych, jak również narzędzie oddziaływania na
eksploatację i sprzedaż surowców naturalnych czy
wspierania większej dywersyfikacji gospodarczej i eksportowej.
Innym elementem utrudniającym podpisanie UPG
jest wzbudzająca zastrzeżenia członków WTO, zwłaszcza z Ameryki Łacińskiej25, klauzula najwyższego uprzywilejowania (KNU) zawarta w umowie z krajami karaibskimi i w przejściowych umowach o partnerstwie gospodarczym. Zgodnie z nią, jeżeli któraś ze stron przyzna
bardziej preferencyjne traktowanie w handlu innemu
państwu rozwiniętemu lub rozwijającemu się, będącemu „znaczącą gospodarką handlową”26, preferencje te
powinny być także przyznane drugiej stronie. W tym
kontekście rodzą się obawy, że jeśli państwa AKP przyznają innemu państwu preferencje w postaci obniżonych stawek celnych na pozycje wyłączone z procesu
liberalizacji w UPG, to w konsekwencji takie koncesje
będą musiały być przyznane także UE. Unii Europejskiej
zarzuca się, że poprzez szerokie zastosowanie tej klauzuli, chce zapewnić sobie niedyskryminacyjny dostęp do
rynku krajów AKP. Jednocześnie kraje te podnoszą sprzeciw w tej kwestii, argumentując, że jest to ograniczanie
ich autonomii w zakresie kształtowania relacji handlowych z krajami trzecimi, w tym innymi państwami rozwijającymi się.
Oddzielnymi kwestiami o podstawowym znaczeniu
dla kształtu negocjowanych umów o partnerstwie gospodarczym, co do których powstały rozbieżności między
stronami już na etapie wstępnych negocjacji i planowanego zakresu umów, były uregulowania odnoszące się
do handlu usługami i wspomnianych „kwestii singapurskich”. To właśnie brak porozumienia w tych dziedzinach uniemożliwił ostatecznie zawarcie pełnych umów
o partnerstwie gospodarczym w planowanym pierwotnie
kształcie.
Stan po 1 stycznia 2008 r.
Już na początku 2007 r. zdano sobie sprawę, że osiągnięcie porozumienia w wyznaczonym czasie nie będzie
realne. W rezultacie podjętych rokowań, udało się
uzgodnić i podpisać pełną umowę o partnerstwie gospodarczym tylko z regionem Karaibów27. Umowa ta oprócz
zasad handlu towarami, reguluje także kwestie wymiany
usług oraz przepływu inwestycji, co było jedną ze spornych kwestii w rozmowach z innymi regionami AKP.
Osiągnięcie porozumienia z tym regionem było o tyle
łatwiejsze, że kraje regionu wiążą swe plany rozwojowe
właśnie z eksportem usług, a rynek europejski z tego
punktu widzenia jest dla nich niezwykle atrakcyjny28.
Część państw AKP przystąpiła do umów o charakterze
przejściowym, regulujących tylko obroty towarowe, co
podyktowane było przede wszystkim chęcią zabezpieczenia sobie wysoce preferencyjnego dostępu do rynku
UE29. Ponad połowa krajów z tej grupy nie podpisała
jednak ze Wspólnotą żadnej umowy. Brak porozumienia
w tym zakresie oznaczał, że od 2008 r. państwa AKP
zostaną objęte podstawowymi rozwiązaniami systemu
preferencji celnych Wspólnoty. Najsłabiej rozwinięte
kraje spośród AKP miały być objęte inicjatywą EBA30,
natomiast pozostałe państwa niezaliczane do tej grupy
włączone do powszechnego systemu preferencji (GSP).
Oznaczało to dla tych państw mniej korzystne warunki
dostępu do wspólnotowego rynku31. W obliczu zbliżającego się ostatecznego terminu, państwa AKP zwróciły się
do KE o przedstawienie alternatywnych propozycji przedłużenie zasad obowiązujących na mocy porozumienia z Kotonu lub objęcie ich, oferującym dodatkowe
w stosunku do wersji podstawowej preferencje, systemem GSP plus32. Propozycje te zostały odrzucone przez
UE, której negocjatorzy podkreślili, że w przypadku
nieosiągnięcia porozumienia przed zakończeniem okresu przejściowego nie należy oczekiwać żadnych alternatywnych rozwiązań w stosunku do podstawowych
mechanizmów (GSP, EBA).
W październiku 2007 r. Komisja zgodziła się na prowadzenie rokowań dwutorowo, aby umożliwić zawarcie
przed końcem 2007 r. umów o charakterze przejściowym, określanych czasami także jako wstępne lub ramowe. Umowy te regulują wyłącznie handel towarami.
Pozostałe kwestie mają być uregulowane w kompleksowej wersji umów, czego dotyczyła tocząca się równolegle druga cześć negocjacji. Posunięcie to miało zabezpieczyć preferencyjny dostęp do rynku UE dla towarów
pochodzących z tych krajów AKP, które wyraziły wolę
przystąpienia do umów o charakterze przejściowym33.
Zgodnie z założeniami, zabezpieczając prawnie zasady
dostępu do rynku UE dla państw AKP, które zdecydowały się na podpisanie umów przejściowych, stworzono
warunki do dalszych negocjacji nad kompleksowymi
porozumieniami34.
Powyższe okoliczności sprawiły, że począwszy od
1 stycznia 2008 r. preferencje przewidziane w umowie
z Kotonu zostały zastąpione przez system, różnicujący
po raz pierwszy poszczególne państwa i regiony AKP
w zależności od ich poziomu rozwoju oraz rodzaju
umowy. Wraz z zakończeniem okresu przejściowego
jednostronnych preferencji, kraje te zostały objęte różnymi systemami handlowymi, co oznacza różne warunki
dostępu do unijnego rynku. Kraje AKP podzielono
de facto na cztery grupy:
grupa I - nieograniczony dostęp do rynku UE na
podstawie postanowień umów o partnerstwie gospodarczym (pełnych oraz przejściowych) dla państw,
które zdecydowały się owe umowy parafować oraz
podpisać (tzw. DFQF – duty free, quota free),
grupa II - nieograniczony dostęp do wspólnotowego
rynku w ramach inicjatywy EBA dla państw AKP
zaliczanych do grupy najsłabiej rozwiniętych krajów
świata (bezcłowy i nieograniczony ilościowo dostęp,
mniej korzystne zasady ustalania reguł pochodzenia
w szczególności dla rybołówstwa i rolnictwa),
grupa III - dostęp do rynku UE w oparciu o ogólne
zasady powszechnego systemu preferencji (GSP) dla
państw AKP niezaliczanych do grupy najsłabiej rozwiniętych krajów świata,
RPA - dostęp na zasadach określonych w umowie
o handlu, rozwoju i współpracy zawartej między
Wspólnotą i Republiką Południowej Afryki35.
Po zakończeniu okresu przejściowego (koniec 2007 r.)
zaistniała nowa sytuacja, różnicująca poszczególne
kraje w zakresie dostępu do wspólnotowego rynku
(por. tabela 1) i dodatkowo komplikująca niełatwy proces negocjacyjny. W latach 2008-2011 prowadzono
kolejne rozmowy w celu zbliżenie stron do osiągnięcia
porozumienia i wypracowania pełnych regionalnych UPG.
Procesy podpisywania i wdrażania umów o charakterze
przejściowym toczą się równolegle. Nowa sytuacja
doprowadziła więc do podziału wśród państw AKP,
także w ujęciu wewnątrzregionalnym, na państwa, które
w dalszym ciągu nie wypracowały żadnego porozumienia oraz państwa, które zdecydowały się przystąpić do
umów o charakterze przejściowym. Te ostatnie z kolei
dzielą się na dwie grupy: 1) państwa, które podpisały
przyjęte umowy oraz 2) państwa, które mimo parafowania porozumień pod koniec 2007 r. w dalszym ciągu
oficjalnie ich nie podpisały (por. tabela 2).
Sytuacja, w której część państw zdecydowała się na
podpisanie przejściowych umów, wskazuje jednocześnie na poważne wyzwanie, jakim jest zróżnicowane
strategiczne podejście poszczególnych krajów zarówno
do samych UPG, jak i szerzej do procesu integracji
regionalnej. Mimo iż wszystkie kraje zadeklarowały chęć
zastąpienia przejściowych umów przez wynegocjowane
pełne wersje, termin ich wprowadzenia nie został określony. W tym kontekście można stwierdzić, że Komisja
słusznie obawiała się, iż brak wyznaczonej daty granicznej, jak miało to miejsce w przypadku zakończenia okresu przejściowego przepisów handlowych umowy z Kotonu (31 grudnia 2007 r.), znacznie utrudni zawarcie nowych
umów. Dodatkowo w niektórych regionach (Afryka Środkowa, Pacyfik) proces negocjacyjny uległ spowolnieniu,
23
Tabela 2
Państwa AKP, które podpisały lub parafowały pełne/przejściowe UPG
(dostęp do rynku UE na zasadach DFQF – duty free, quota free)
Region
Karaiby
Afryka Środkowa
ESA
Afryka
PołudniowoEACa
Wschodnia
Kraje, które podpisały i rozpoczęły proces
ratyfikacji i wdrażania pełnych (pogrubione)
i przejściowych UPG
Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Belize,
Dominika, Dominikana, Grenada, Gujana,
Jamajka, St Kitts i Nevis, St Lucia, St Vincent
i Grenadyny, Surinam, Trynidad i Tobago
Kamerun
Zimbabwe
Papua Nowa Gwinea
Wybrzeże Kości Słoniowej
Botswana, Lesoto, Mozambik,
Suazi,
Fidżi
SADC
Kraje, które parafowały
przejściowe UPG,
ale ich nie podpisały
i nie ratyfikowały
Haiti
Madagaskar, Mauritius, Seszele
Afryka Zachodnia
Pacyfik
Kraje, które podpisały,
ale nie rozpoczęły procesu
ratyfikacji pełnych (pogrubione)
i przejściowych UPG
Komory, Zambia
Burundi, Kenia, Ruanda,
Tanzania, Uganda
Ghana
Namibia
a Grupa państw zrzeszonych w EAC (East African Community), tworzących między sobą unię celną, wyodrębniła się z grupy negocjacyjnej ESA pod koniec 2007 r. przy podpisywaniu przejściowych UPG i od tego czasu negocjuje pełne umowy w tej konfiguracji.
Źródło: Opracowanie własne.
co może potwierdzać wcześniejsze obawy KE. Główne
przeszkody spowalniające proces negocjacyjny wynikają z utrzymujących się rozbieżności i obaw: niechęci ze
strony AKP do otwierania rodzimych rynków na zwiększoną konkurencję, ostatecznego zakresu kompleksowych UPG czy w końcu trudności z wypracowaniem
jednolitego, regionalnego stanowiska wspieranego przez
wszystkie państwa w danej grupie negocjacyjnej.
Wiele rozbieżności wzbudzają także postanowienia
odnoszące się do rozwojowego wymiaru nowych umów.
Komisja pierwotnie w ogóle nie chciała włączyć do UPG
żadnych postanowień na ten temat, czemu zdecydowanie sprzeciwiały się państwa AKP. Ostatecznie w negocjowanych umowach mają pojawić się postanowienia
mówiące o wsparciu na rzecz rozwoju w kontekście
wdrażania UPG. Komisja zdecydowanie odmawia jednak wprowadzenia dodatkowych zobowiązań na ten
cel.
Dodatkowo, państwa AKP, które podpisały umowy
o charakterze przejściowym, chcą je już modyfikować.
Komisja jest gotowa przeprowadzić przegląd spornych
postanowień, ale jedynie w kontekście negocjacji nad
nowymi, pełnymi umowami, obawiając się, że zmiany
wprowadzane do przejściowych porozumień zniweczą
szanse na zawarcie umów ostatecznych36.
Stosowanie różnych systemów dostępu do unijnego
rynku dla poszczególnych państw w danym regionie
(tab. 1) rodzi obecnie także nowe wyzwanie dla procesów integracji regionalnej w krajach AKP. Podział
państw na dwie grupy, z których jedna postanowiła przyjąć przejściowe umowy, jest istotnym zagrożeniem dla
24
spójności poszczególnych regionów negocjujących
UPG. Sytuacja ta wyraźnie zarysowała się w przypadku
grupy negocjacyjnej SADC, gdzie podpisanie przejściowej umowy przez Botswanę, Lesoto i Suazi (4 czerwca
2009 r.) zagroziło istnieniu unii celnej (SACU37), w skład
której owe państwa wchodzą38. Podobne komplikacje
dla wewnętrznej spójności i integracji regionalnej można
zaobserwować także w Afryce Zachodniej (ECOWAS39)
po podpisaniu przez Wybrzeże Kości Słoniowej i Ghanę
oddzielnych umów przejściowych. Na podstawie dotychczasowych obserwacji można wnioskować, że w najbliższym czasie żaden region Afryki czy Pacyfiku nie
będzie w stanie wypracować wspólnego stanowiska
i podjąć nowe zobowiązania. Utrzymujące się przekonanie części państw AKP na temat zagrożeń i wątpliwych
korzyści płynących z UPG może skutkować przyjmowaniem tych porozumień a la carte, co może skomplikować regionalne procesy integracyjne.
1 stycznia 2012 r. miną dokładnie cztery lata od kiedy
miały obowiązywać nowe umowy na poziomie regionów zaproponowane ponad dekadę temu. W tym czasie
nie udało się poczynić znacznych postępów w negocjacjach nad wspomnianymi umowami, a zapoczątkowany
w 2008 r. podział państw AKP według zróżnicowanego
dostępu do rynku UE funkcjonuje do dnia dzisiejszego
(por. tabela 1). Przywołane kwestie sporne w wielu przypadkach nie zostały rozstrzygnięte, a zawarcie umów na
szczeblu regionów wydaje się odległą przyszłością.
Coraz więcej wątpliwości Komisji budzi nie tylko
wynegocjowanie pełnych UPG z krajami AKP, korzystającymi obecnie z preferencji GSP oraz EBA, ale także
opóźnienia w podpisywaniu i ratyfikacji umów przejWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
ściowych, do czego na przełomie lat 2007 i 2008 zobowiązała się część państw, zapewniając sobie tym samym
preferencyjny dostęp do rynku UE, zgodnie z zasadą
DFQF (duty free, quota free)40. Wobec braku wyraźnych
postępów w negocjacjach i zawieraniu pełnych UPG,
jak również wspomnianych problemów z podpisywaniem i ratyfikacją przejściowych UPG, Komisja zaproponowała we wrześniu 2011 r.41 uporządkowanie kwestii
importu z tych państw AKP, do których ma zastosowanie
regulacja z 2007 r. (por. tabela 2). W opinii KE utrzymywanie przejściowego rozwiązania, jakim jest wspomniana regulacja, dla 18 państw, które nie wdrażają w życie
postanowień uzgodnionych w 2007 r., jest nieuzasadnione i niesprawiedliwe wobec pozostałych państw AKP,
które ratyfikowały i wdrażają UPG, jak również wobec
innych państw rozwijających się. Zaproponowane rozwiązanie i uporządkowanie trwającej od czterech lat
sytuacji ma motywować wspomniane kraje do zakończenia procesu ratyfikacji umów, których treść wstępnie
zaakceptowały. Zgodnie z propozycją KE, warunkiem
utrzymania dotychczasowego zakresu preferencji jest
podpisanie i ratyfikacja umów przejściowych. Drugą
opcją jest zakończenie pełnych UPG na poziomie regionów, co przy obecnym stanie negocjacji wydaje się
perspektywą dużo bardziej odległą. W przypadku braku
postępów w podpisywaniu i ratyfikacji umów kraje te
będą mogły skorzystać jedynie z ogólnych rozwiązań
oferowanych przez UE (EBA oraz GSP42), z których
korzystają m.in. pozostałe państwa AKP, które nie parafowały dotychczas żadnych umów UPG. Zaproponowane rozwiązanie miałoby wejść w życie najwcześniej od
2014 r., umożliwiając przeprowadzenia do tego czasu
procesu ratyfikacji i rozpoczęcie wdrażania UPG.
OOO
Wynegocjowanie i przyjęcie pełnych UPG na szczeblu regionów okazało się zadaniem trudniejszym niż
pierwotnie przewidywano. Do tradycyjnych trudności,
takich jak uzgodnienie ostatecznego kształtu i tempa
wzajemnej liberalizacji oraz zakresu ustalonych uregulowań (m.in. zasady handlu usługami), dołączyły także
procesy na poziomie światowym, które muszą być rozpatrywane jako szeroki kontekst toczących się negocjacji.
Pierwszy, to kryzys finansowy i gospodarczy, który
w 2008 r. objął światową gospodarkę. Załamanie się
obrotów handlu światowego w 2009 r., zwiększona konkurencja i ograniczenie przepływów finansowych w skali
świata uwydatniły obawy związane z przyjęciem UPG
w krajach rozwijających się. Ponadto, w obliczu obecnych problemów finansowych państw UE, zwiększenie
środków na politykę rozwojową w celu rekompensowania negatywnych skutków UPG jest mało prawdopodobne. Może to znacznie utrudnić ostateczne przyjęcie
umów, zważywszy, że kraje AKP mocno podkreślają
konieczność zwiększenia zobowiązań finansowych ze
strony państw UE.
Drugi ze wspomnianych procesów, to brak ostatecznego porozumienia w ramach trwającej rundy rozwoju
(rundy dauhańskiej) WTO oraz wyraźnych sygnałów
wskazujących na jej szybkie zakończenie. Chociaż nieosiągnięcie porozumienia wielostronnego może skłaniać
do wniosków o zwiększeniu atrakcyjności porozumień
dwustronnych/regionalnych, to jednak brak wypracowanych nowych zasad na forum WTO skłania część państw
rozwijających się, w tym wiele państw AKP, do wstrzymania się z podejmowaniem nowych, być może mniej
korzystnych, zobowiązań w układach bilateralnych.
Wspomniane procesy na poziomie światowym, w połączeniu z poważnymi trudnościami w wypracowaniu
wspólnego stanowiska przez państwa AKP na poziomie
regionalnym i brakiem jakiejkolwiek nowej daty granicznej ustalonej przez strony dla osiągnięcia porozumienia,
sprawiają, że w najbliższym czasie nie należy oczekiwać zakończenia rokowań. Zasady handlu z poszczególnymi państwami AKP uległy pewnej standaryzacji i upodobnieniu (GSP, EBA) do zasad stosowanych wobec pozostałych państw rozwijających się. Wiele wskazuje też na to,
że kraje te nie są wyraźnie zainteresowane dalszymi
negocjacjami. Potwierdza to także zaprezentowana niedawno propozycja KE podejmująca próbę zarówno
zmotywowania, jak i uporządkowania kwestii zasad
handlu z państwami AKP, które mimo wcześniejszych
zapewnień nie podpisują i nie ratyfikują wynegocjowanych umów o charakterze przejściowym. W tym kontekście pierwotne założenie o wynegocjowaniu pełnych
UPG na poziomie regionalnym wydaje się niemożliwe.
Stawia to pod znakiem zapytania także istnienie samej
grupy AKP, która od 2008 r. nie stanowi już, mimo ważności umowy z Kotonu do 2020 r., jednolitej i wyjątkowej pod względem zasad traktowania grupy państw
w systemie handlowym Unii Europejskiej.
* Dr Grzegorz Mazur, adiunkt w Katedrze Europeistyki Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
1 Grupa państw AKP, występująca formalnie pod tą nazwą,
została powołana 6 czerwca 1975 r. na podstawie „Porozumienia
z Georgetown”. Utworzyły ją państwa, które trzy miesiące wcześniej przystąpiły do konwencji Lome I podpisanej z EWG. W skład
tej grupy w momencie jej utworzenia wchodziło 46 krajów.
Z czasem liczba państw zwiększyła się do 79.
2 Umowa o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, z jednej strony, a Wspólnotą Europejską
i jej państwami członkowskimi, z drugiej strony, podpisana w Kotonu 23 czerwca 2000 r., zmieniona po raz pierwszy w Luksemburgu
25 czerwca 2005 r.
3 Stowarzyszenie miało zostać formalnie potwierdzone po
uzyskaniu przez konkretne kraje i obszary zamorskie statusu państwa niepodległego, co w przypadku tych państw i terytoriów
nastąpiło na początku dekady lat 60.
4 Szerzej na ten temat: T. Bartoszewicz, Zewnętrzna polityka
gospodarcza EWG, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
Warszawa 1977 oraz L. Ciamaga, Czy trzecia droga dla Trzeciego
Świata? Współpraca AKP – EWG, Książka i Wiedza, Warszawa
1986.
25
5 Fundusz ten został utworzony już w 1958 r. jako Funduszu
Rozwoju Krajów i Terytoriów Zamorskich. Począwszy od konwencji Jaunde I (1963 r.) nosi on nazwę Europejskiego Fundusz
Rozwoju i jest do dzisiaj pozabudżetowym instrumentem wsparcia powołanym wyłącznie do finansowania pomocy dla tej grup
państw. Obecnie wydatkowane są środki z X EFR przewidzianego
na lata 2008-2013 (22,682 mld euro).
6
E.R. Grilli, The European Community and the Developing
Countries, Cambridge University Press, Cambridge 1994, s. 158-161.
7
European Commission, Green Paper on Relations between
the European Union and the ACP countries on the Eve of the 21st
Century – Challenges and Options for a New Partnership, COM
(96), 570 final, 20.11.1996, s. 1-3.
8 Preferencje handlowe dla krajów rozwijających się muszą
być bowiem „powszechne, niewzajemne i niedyskryminacyjne”,
por. GATT, Decision of 28 November 1979 (L/4903) - Differential
and more favourable treatment, reciprocity and fuller participation
of developing countries.. W 1994 r. Wspólnota uzyskała zgodę
członków GATT na odstępstwo od tych zasad do czasu wygaśnięcia umowy z Lome IV.
9 Szerzej m.in.: O. Babarinde, The changing environment of
ACP-EU relations, [w:] The European Union and the Developing
Countries. The Cotonou Agreement, O. Babarinde (red.), G. Faber
(red.), Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston 2005.
10 13 maja 2003 r. do grupy państw AKP dołączył Timor
Wschodni, stając się (16.05.2003 r.) jednocześnie 78. ze strony
AKP sygnatariuszem umowy z Kotonu.
11
Okres obowiązywania umowy liczony jest od 1 marca 2000 r.
12
Art. 8, Umowa o partnerstwie z Kotonu.
13 J.R. Goulongana, Together we must take up the challenges
of the Cotonou Agreement, The Courier. The Magazine of Africa –
Caribbean – Pacific & European Union cooperation and relations,
September 2000, s. 5.
14
S. Dearden, C.M. Salama, The new ACP Partnership Agreement, Journal of International Development, Vol. 14, No. 6, 2002,
s. 908.
15 KE argumentowała, że przedłużenie przyznanego w 2001 r.
na konferencji w Dausze przez członków WTO odstępstwa,
zezwalającego na przedłużenie do końca 2007 r. preferencyjnego
traktowania państw AKP na mocy umowy z Kotonu (“Decision on
waiver for EU-ACP Partnership Agreement”, WT/MIN(01)/15,
14.11.2001), nie będzie możliwe z uwagi na brak zgody pozostałych państw rozwijających się (waiver wymaga akceptacji 3/4 członków WTO).
16 J. Huber, The Past, Present and Future ACP-EC Trade Regime
and the WTO, “European Journal of International Law”, Vol. 11,
No. 2, 2000, s. 434.
17
M. Gasiorek, L. A. Winters, What Role for the EPAs in the
Caribbean?, The World Economy, Vol. 27, No. 9, 2004, s. 13371338.
18
Kraje AKP naciskały, aby negocjacje en bloc trwały aż do
2004 r., kiedy to Wspólnota dokonać miała przeglądu swojego
powszechnego systemu preferencji (GSP). Chęć maksymalnego
wydłużenia pierwszej fazy negocjacji opierała się na założeniu
przewagi negocjacyjnej państw AKP występujących jako jednolita
grupa. Z kolei KE chciała ograniczyć wstępną fazę negocjacji do
trzech miesięcy. Ostatecznie fazę negocjacji z państwami AKP
en bloc przedłużono do końca września 2003 r.
Źródło: D. Kivumbi, J. S. Nalunga, The Economic Partnership Agreements. Implications and way forward. A case for Uganda,
Southern and Eastern African Trade Information and Negotiations
Institute, 2004, s. 12.
26
19 Określenie „zasadniczo cały handel” stosowane w międzynarodowej polityce handlowej (art. XXIV GATT z 1994 r.) nie jest
ściśle określone. W przypadku UPG Komisja Europejska zaproponowała, że wielkość ta powinna wynosić ok. 90% wartości obrotów handlowych.
20 L.E. Hinkle, M. Schiff, Economic Partnership Agreements
Between Sub-Saharan Africa and the EU: A Development Perspective, The World Economy, Vol. 27, No. 9, 2004, s. 1321.
21 M. Meyn, Economic Partnership Agreements: A ‘Historic
Step’ Towards a ‘Partnership of Equals’?, Development Policy
Review, Vol. 26, No. 5, 2008, s. 515-516.
22 Szerzej m. in.: T. Ito, B. Onguglo, How to make EPAs WTO
compatible? Reforming the rules on regional trade agreements,
“Discussion Paper”, ECDPM 2003, No. 40, s. 20.
23 Wielkość ta jest średnią arytmetyczną poziomu liberalizacji
po stronie UE (100% z uwzględnieniem okresów przejściowych na
import ryżu i cukru) i państw AKP (80% w odniesieniu do taryf
celnych, jak i wartości notowanego importu).
24 Commission of the European Union, An Impact Study of the
EU-ACP Economic Partnership Agreements (EPAs) in the Six ACP
Regions, 2008.
25 Por. np. Ch. Tidiane Dièye, V. Hanson, MFN provisions in
EPAs: a threat to South-South trade?, “Trade Negotiations Insight”, 2008, Vol. 7. No 2.
26 Za „znaczącą gospodarkę handlową” uznaje się kraj, którego udział w światowym eksporcie przekracza 1%; w przypadku
grupy państw próg ten jest ustalony na poziomie 1,5%. (art. 19 (4)
UE-CARIFORUM UPG).
27 Umowa została ostatecznie zaakceptowana 17 grudnia
2007 r., a podpisana 15 października 2008 r.
28 A.P. Gonzales, CARIFORUM’s decision to sign the EPA,
„Trade Negotiations Insights”, ECDPM, 2008, Vol. 7, No. 8, 2008,
s. 2-3.
29 Kraje te obawiały się, że z uwagi na swój poziom rozwoju
gospodarczego będą mogły korzystać jedynie ze standardowych
rozwiązań w ramach GSP, co pogorszyłoby dla nich warunki
dostępu do rynku UE w stosunku do zasad obowiązujących do
31 grudnia 2007 r.
30 Inicjatywa EBA (Everything but Arms) została wprowadzona
w życie decyzją rozporządzenia Rady z 28 lutego 2001 r. Na jej
mocy kraje te zostały objęte szczególnie preferencyjnymi warunkami dostępu do wspólnotowego rynku. Inicjatywa EBA zakłada
nieograniczony ilościowo i bezcłowy dostęp dla niemal wszystkich
towarów eksportowanych do UE przez kraje najsłabiej rozwinięte.
Wyłączeniu podlega tylko broń i amunicja, wcześniej z bezcłowego dostępu wyłączone były także banany (do 2006 r.) oraz ryż
i cukier (do 2009 r.).
31 W przypadku najsłabiej rozwiniętych państw zasady dostępu do rynku nie uległy znacznemu pogorszeniu. Wyjątkiem są
mniej korzystne reguły ustalania zasad pochodzenia.
32 GSP plus jest podsystemem powszechnego systemu preferencji, w ramach którego wybrane kraje otrzymują dodatkowe
preferencje celne w dostępie do rynku UE w zamian za ratyfikację
i wprowadzanie w życie zgodnie z przepisami wykonawczymi
27 międzynarodowych konwencji dotyczących praw człowieka
i praw pracowniczych, ochrony środowiska oraz zasad rządzenia.
System GSP plus jest wyrazem wprowadzanego w różnych formach od połowy lat 90. modelu pozytywnej motywacji w stosunku
do krajów rozwijających się.
33 S. Bilal, C. Stevens (red.), The Interim Economic Partnership
Agreements between the EU and African States: contents, challenges and prospects, Policy Management Report 17, ECDPM,
Maastricht 2009, s. 15, 41-42.
34 Przejściowe UPG zostały zawarte w wielu przypadkach
z państwami, a nie z całymi regionami, z którymi od początku
prowadzono negocjacje.
35 S. Bilal, Economic Partnership Agreements: to be or not to
be?, [w:] Updating Economic Partnership Agreements to Today’s
Global Challenges, E. Jones (red.), D. F. Martí (red.), The German
Marshall Fund of the United States, Economic Policy Paper Series,
Washington 2009, No. 09, s. 33.
36 S. Bilal, Economic Partnership Agreements…, op. cit.,
s. 33-35.
37 South African Customs Union – Południowo-afrykańska
Unia Celna.
38
A. Walker, The EC-SADC EPA: The Moment of Truth for
Regional Integration, Trade Negotiations Insights, ECDPM, Vol. 8,
No. 6, 2009, s. 1.
39 Economic Community of West African States – Wspólnota
Gospodarcza Krajów Afryki Zachodniej.
40 Rada UE zabezpieczyła preferencyjny dostęp do rynku
Wspólnoty (DFQF) dla produktów pochodzących z państw AKP,
które parafowały przejściowe lub pełne umowy o partnerstwie
gospodarczym na mocy rozporządzenia (Rozporządzenie Rady
(WE) nr 1528/2007 z 20 grudnia 2007 r.).
41 European Commission, Proposal for a Regulation of the
European Parliament and of the Council amending Annex I to
Council Regulation (EC) No 1528/2007 as regards the exclusion of
a number of countries from the list of regions or states which have
concluded negotiations, COM(2011) 598 final, 2011/0260 (COD),
Brussels, 30.9.2011.
42 Prawdopodobnie z rozwiązań powszechnego systemu preferencji nie będą mogły skorzystać dwa kraje z tej grupy – Botswana i Namibia – ze względu na zakwalifikowanie ich do krajów
o średnim-wyższym poziomie dochodu (tzw. upper middle-income
countries).
n
GOSPODARKA I FINANSE
DEBT REORGANISATION AND EMU
LEAVING CONSEQUENCES
Janusz Sawicki*
Debt management in the European Monetary Union
(EMU) has always been a difficult matter. Although the
criteria and Growth Pact (SGP) should be the mechanism
used to manage public debt through deficit control, the
effectiveness of that instrument when set into practice
turned out to be poor1.The limited efficacy of debt management was not a surprise, as EMU has never been the
optimal currency area (OCA) and has been more of
a political than economic experiment. However, with
hindsight it appears that the current EMU debt problems
are the result of poor public debt governance as well as
the lack of efficient supervision of the monetary financial
institutions. Deficient debt management resulted in the
dramatic increase of debt and the explosion of the
amount of the intertwined financial instruments. The
monthly analysis of the changes of the stock of securities
and loans of the individual sectors confirms that up to the
beginning of the financial crisis in 2007 the private sector
was a far more dynamic debtor than the public one.
Although level of the debt sustainability varied drastically between eurozone countries from the very beginning of the EMU, the financial markets perceived EMU,
from the risk point of view, as one homogenous region.
The conduct based upon this approach was fully supported with the implicit belief in collective credit responsibility. As the sovereign debts of developed countries
were officially risk free and in the eurozone no currency
risk was present, the whole area was prone to capital
import (although of a different structure). Thus propensity
for living on credit was common for the public as well as
private sectors2. When the debt crisis began decision
makers decided to set off the bailout actions in order to
allow non-performing sovereign securities to move out of
the EMU banking system balance sheet e.g. through
socialising part of this debt through the ECB, transferring
sovereign debt into treasury balance sheets or state controlled banks such as KfW or CDC and/or dispersing the
debt over broader range of the private portfolio3. All
these plans arranged by the governments of the eurozone
are actively supported by the ECB4 for different reasons.
In spite of the bailout action (including the October
decisions), market confidence remained poor and sovereign bonds spreads have been rising in other European
countries, accompanied by the climbing costs of insurance against sovereign debt losses. As a result PIIGS
banks were shunned by the international markets amid
counterparty credit risk fears and had to increase their
borrowing from the ECB5. The ECB started to supply
liquidity to the EMU banking system from the beginning
of the financial crisis using sovereign and corporate securities as collateral. Until August 2011, the ECB bought in
the secondary market about 120-130 billion euros of
badly performing PIIGS securities, and at the same time
supported the liquidity of the banking system in the debt
laden countries (by buying corporate bonds)6. From
21 December 2007 to 21 October 2011, the stock of
securities of the euroarea residents denominated in euro
increased in the ECB balance sheets from 97 billion euros
to 567 billion euros7. This practice is in effect sort-off
quantitative easing (QE), although the ECB argues that it
sterilises these purchases by replacing overnight deposits
with the central bank with one-week term deposits
(which constitutes eligible collateral for borrowing from
27
the Eurosystem). The ECB primary statutory objective is
price stability and the support of other economic activities of the EU unless it interferes with price stability8.
Thus the ECB justifies its activity stressing that it acts on
the basis of its financial stability mandate, addressing
dysfunctional markets, and not out of concern for sovereign liquidity or even solvency. Whatever is the present
reason of the ECB action further development of the debt
situation in the EMU will call for extension of the ECB
quantitative easing action.
The legal considerations are not as far the most difficult problem for the ECB, which actively acts as a crisis
manager. The requirements of successive crises (the
financial crisis 2008 and the EMU debt crisis 2010) made
the ECB step in and increasingly use its role as the lender
of last resort. However, the ECB’s responsibility for monetary policy is not backed up by the supervision of the
banking systems which is kept in the hands of national
organisations9. Furthermore the supervisors seem to have
lost track of the relations between rising notional amount
of financial instruments and the real economy. Increasing
integration of the financial system in EMU with the home
country control and host country responsibility principles
makes it difficult for the ECB consistently to decide, particularly in the crisis situation, which part of the European financial system should be rescued as being only
illiquid and which should be restructured using home
country taxpayers money10. In the current environment,
this places the ECB and the rating agencies in a difficult
role since between them they decide which assets, particularly, which sovereign’s debts, are eligible for rediscount in the Eurosystem. That makes it difficult to calculate the real costs of bailout and possible bail-in or the
economic repercussions of the change of the structure of
EMU. Furthermore, that observation is important for the
future activity of EMU.
Regardless of the final outcome of the final debt
reorganisation, as long as the EMU is not converted into
a fiscal union, the world markets will currently hardly
treat the EMU as a homogenous area. That could create
new problems when the in-house rate of interest of the
ESCB varies from the costs incurred by the individual
countries with the record of unsustainable fiscal position. National banks of all EMU countries will enjoy the
access to the liquidity of the ESCB at the price established by the ECB. However, in the peripheral countries, costs of debt on the world market will be higher
than the costs the national banks can propose. That
would create natural pressure for “crowding out” private creditors by the public sectors. Since the ECB cannot control credit development in individual countries,
debt management will stay in national hands. There is
a potential risk that debt imbalances will develop in the
future. To avoid that problem fundamental changes
relating to the supervision of the financial institutions11
within the EMU are required.
28
The inevitable debt reduction
As for now, bailout contains everything: debt rollover,
bond buybacks, debt swaps with lengthening maturities,
and slightly reduced funding costs. And all this does not
solve the problem of fiscal sustainability within the eurozone. It is not surprising as the decision makers pretend
to believe that Greece (after 50% private debt reduction),
Portugal and Ireland (so far12) can and will close the debt
target primary gap measured by the difference between
the current primary fiscal balance and the primary fiscal
balance required to reach debt-to-GDP ratio accepted by
the markets13. Upon that assumption Greece, Portugal
and Ireland can technically be bailed out in the coming
years with the declared resources, assuming that economies five times bigger than PIG, i.e. Italy and Spain, are
not activity forced by the market to join the bailout club.
The decision to bailout a debt laden country makes economic sense if the country can grow out of debt within
the budget dedicated to that action by creditors or
because creditors and debtors agree to buy time so as to
prepare their financial systems and public opinion for
a further, more decisive step - deeper debt reorganisation
- bail-in.
It is worth noting that when the policy-makers decided upon the second bailout, the IMF had already made
its calculation about the fiscal sustainability of the developed countries (IMF, Fiscal Monitor 2011). From that
assessment it appears that advanced economies can
gradually reduce their debt to the level of 60% of GDP
only when the average cyclically adjusted primary balances between 2010 and 2020 are positive at the level of
around 8% (assuming that adjusted interest rates are not
negative, i.e. amounts to zero up to one per cent). If we
add the aging component (pension and health care
expenditures) to this projection these requirements go up
to about 12%. For certain countries like Ireland, Greece
and Spain, the numbers are decidedly bigger.
Primary deficits depend on the possibilities of implementing difficult structural socio-economic changes. But
that does not suffice. Growth adjusted interest rate level
decides on the primary balances proportionally14 to the
debt level. If the austerity measures reduce GDP growth,
the bailout action in order to be successful must evolve
into a reduction mechanism - i.e. the level of the implicit interest (charged on the bailout money) should be
smaller than the nominal growth rate. In other words, if
structural changes (and not only fiscal policy) in the debt
laden countries cause recession, and the financial markets continue to differentiate the risk of individual EMU
economies according to the probability of default15, debt
reduction is inevitable. It can take two different forms via contractual debt reorganisation or through leaving
the eurozone.
In April 2011, the IMF calculated that in order to be
in position to sustain debt growth between 2010-2020
the indebted countries must achieve the adjustments
amounting to: in Greece 10.5%, in Ireland 12.4%, in
Portugal 6.4% in Spain 8.2% and in Italy 3.2%��
(IMF, Fiscal Monitor 2011). Referring to the required adjustment
measures implied by the IMF and remembering the simple arithmetic of the debt dynamics16 the chances of
success of the present bailout action are little. If we
exclude stock-flow adjustments that have only a one-off
impact on the debt, we can see that the country needs
a primary surplus whenever the interest rate exceeds
the rate of nominal GDP growth (i.e. ΔDt = 0) when
PBt = (yt - it )*Dt-1). When that is the case, the larger the
initial debt ratio, the larger the primary surplus required.
The above IMF figures refer to the gross debt, and adjustments are reported to projected nominal GDP levels.
What’s more, the figures were calculated assuming that
the rate-growth difference up to 2015 will amount to
zero and one percentage point after. This assumption is
crucial for at least two reasons.
First is the time necessary to recover from the recession. Haldane17 pointed out that crossing over certain
level of indebtedness18 holds growth and adds pressure
to the output gaps level. In addition, the possibility of
a world second dip, in other words the uncertainty concerning the recovery path results in rising wedge between
interest and GDP growth. The structural changes, necessary if countries in trouble are not only to manage the
present debt crisis but successfully participate in the further EMU convergence, need time19. But the belt-tightening policy can result in growing output gaps. In August
2011 Centre for Economic and Business Research (CEBR)
made the forecast saying “The combination of austerity
packages, exports held back by the overall value of the
euro and the structural impact of low tech exports facing
massive competition from East Asia means that the prospects for growth for Southern Europe in the eurozone are
bleak. The forecasts show average growth between
2011-15 in Italy of 1.2%, in Spain 1.0%, Portugal 0.6%
and Greece - 0.5%.”20. The World Bank’s projection for
the eurozone says that the real GDP growth could be at
the level around 1.8-1.9% p.a. If those estimates are right
then the interest rate-growth differences will be below
zero, which adds to the required primary balance
improvements or as we already suggested to concessionary conditions of bailout funds. The IMF calculated (IMF,
Fiscal Monitor 2011) the difference between the interest
rate and the GDP growth for advanced economies to be
on average at the level of minus 0.4 in 2011-2016 (but
for G-7 only -0.1 which means that for peripheral countries the differential could be bigger). There is additional
uncertainty, the unknown fact about market response what debt-to-GDP ratio would be accepted by markets
and how that would translate into the risk margin then
offered. Another important feature relates to the share of
the stock of debt (credits and securities) in the GDP of the
EMU countries. The ratio varies from two to four, which
gives an idea about the level of the difficulty of deleveraging in the situation where credit impulse is significant.
MacKinsey documented that in the all examined cases
the real GDP growth was significantly slower in the first
2-3 years of deleveraging21.
If the probability that PIGS will not be able to grow
out of their debt within 2.5 years (until the middle of
2013) is greater than 50%, then an orderly action for debt
reduction is necessary as the amount and structure of
sovereign debt securities already circulating in the markets could cause damage to the real economy igniting
recession in the whole European Union. The 50% Greek
debt reduction announcement confirms that line of
thought.
The Default
Debt reduction is the result of the credit evens defined
by the ISDA22. If the credit event was confirmed it could
put in motion derivative contracts (e.g. CDS). Although
Greek’s CDS net notional value is only 5 billion USD
(Spain 18.2 billion, Italy 24.4 billion USD23) Greek
default, as defined by ISDA, could provoke contagion
problems. It is worth remembering that the gross notional
for Italy was (20 October ) 306 billion USD, for Spain
169,7 billion USD etc. and there is no clearing house
which can overnight bring these figure to the net value.
But Greek default could explode in different ways.
The most immediate threat could come through the
banking system. At present, Greek banks are entirely
dependent on the ECB for their funding, as they have
bled deposits and can no longer access interbank funding
markets (the same holds for Irish and Portuguese banks
and to some extent for Spanish banks). Greece has no
independent national central bank. Greek commercial
banks obtain most of their short-term funding from the
ECB using mainly sovereign debt as collateral. When the
value of the collateral declines in the secondary market,
the mark-to-market triggers margin calls. If their funding
is exacerbated by the withdrawal of deposits, whatever
the purpose and the reason for the run, the solvency of
the national deposit insurance scheme is shattered.
Given the reliance on ECB funding of the Greek banking
system, it is possible that the loss of eligibility precipitates
the discussion of departure. Or, if the ECB, trapped in
a “lost game”, is forced to stop liberalisation, the possibility of default has to be considered as government collateral deteriorates.
In order to prevent unexpected credit event the ECB is
bound to supply liquidity to the EMU financial structure.
So the ECB inflates its portfolio as do Treasuries of the
main EFSF donors with subsequent tranches delivered to
the beneficiaries. As long as there is no dramatic increase
in the cost of credit of non-public sectors the economy
can operate but will deleverage itself with the accelerating speed. Given the steep losses on Greek government
bonds held by foreign and domestic banks, they are probably less prone to expand credit. It also seems likely that
these losses are not going to be fully recognised until an
official default makes the “haircuts” on Greek government bonds permanent. The real problem within the
bailout period is that markets are acting upon expecta29
tions of debt reduction either through agreement or through leaving the EMU.
At a certain moment when the majority of public debt
is socialised either through the ECB or through Treasury
books, Paris Club type debt reduction is possible24. That
scenario requires time and commitment on both sides.
But even if the bailout scenario ends up with the deep
debt reduction when the divergent yields reflecting now
the market’s perception of the risk of default continue
after the debt reduction the Greek economy cannot grow
without the concerted foreign assistance. The reason is
simple: if deleveraging is not to slow GDP growth, overall productivity in the indebted economy must rise. That
would require deep structural changes in the sensu largo
labour market (fiscal devaluation25) as well as the new
inflow of foreign direct investments.
It wasn’t so long ago that the IMF argued it cannot
lend to Greece because, according to Article V of its
Articles of Agreement, it can only lend to countries with
balance-of-payment difficulties and Greece or any other
individual member of the EA no longer has a balance of
payments – only the European Area as a whole does. It is
also hardly possible that the European Investment Bank
or European Union structural funds could be committed
entirely to Greece, Portugal or Ireland, in their present
legal structure and with their level of funds endowment.
That means that if EMU decision makers want to hold the
monetary area together using debt reorganisation mechanisms it is only a first step. As is obvious from the past,
orderly debt reorganisation must envisage the assistance
measures, which will help the indebted country to recover. At the moment, the only mechanism which should in
place in the future is the EMS, which in order to be success must be much bigger than the projected 500 billion
euros and should be structured as a kind of internal
development fund. It is also clear that if the EMS funds
are not transferred from all the EU national budgets, the
EMS must rely on the guaranties of the eurozone countries. When all European countries do not consent to the
new fiscal obligations needed to endow the EMS, a “two
speed” European Union is possible. After debt reorganisation if a country does not have adequate foreign assistance the stiff EMU rules make it difficult for the country
to recover thus creating the incentive to leave and regain
its monetary independence.
The construction of that new EMU debt management
rules is also essential in order to prevent repetitions of the
problems, which caused the present crisis. After the
adjustments required to restore competitiveness are introduced in the troubled country, the financial system, as it
is structured now, could once again expand credit and
fiduciary media and ignite another boom. The access to
the EMS funds could then be conditioned upon the ECB
approval and could form a safety net against rigidity of
the new mechanism of public debt management when
declining business cycle triggers automatic stabilisers.
That of course signifies the necessity of the new European
Union regulations including debt management rules far
30
beyond those now proposed in the modification of the
SGP (Commission 2011).
Leaving EMU
With hindsight it is obvious that the members of the
monetary union facing unsustainable debt levels must
lower their debt load. Otherwise the monetary union will
be shattered by the crisis or become a sort of the transfer
union. Deleveraging can come about through debt reorganisation agreements with the creditors or by leaving
the union. Arranged debt reduction is reasonable if the
defaulter can get the assistance of the Union or/and the
international organisations after debt reorganisation in
order to restore growth. If no support mechanism is possible, there is no incentive for both sides to maintain the
status quo after debt reduction. As it is, another solution
is leaving the EMU, which is now an officially available
option. The change of EMU structure (in the form of some
withdrawal or expulsion - both legally complicated)
could be treated as a way of reducing the debt burden
and regaining the monetary authority (at the same time
abandoning foreign exchange stability and introducing
restricted capital flows). The decision will depend on the
evaluation of the economic and political costs triggered
by each decision. Because of the intertwined financial
relations, financial instrument complexity, interconnectedness and opacity, economic costs are difficult to
assess and the political costs are not measurable. On top
of that there is no symmetry between policy-makers of
the troubled countries and the governments offering assistance. Both sides could adhere to the different cost-benefits judgments. There is no zero-sum game.
A country can leave the monetary union26:
a) upon agreement - after public negotiations;
b) by unilateral decision - after the failure of negotiations;
c) by expulsion - overnight or at the period of negotiation.
Referring to (a) above, the recently approved new version of the EU Treaty includes procedures for a voluntary
exit from the Union in Article 5027. The Council is to
produce guidelines on the basis of which a withdrawal
agreement is to be negotiated with the Member State; the
Council, acting by a qualified majority and after obtaining the consent of the European Parliament, will conclude the agreement on behalf of the EU.
But it is worth noting that any withdrawal from the
EMU would, according to certain legal opinions, lead
automatically to an exit from the EU. This is important as
it has far-reaching implications: leaving the EMU is not
only the issue of competitiveness and monetary policy
independence; it also implies losing political weight and
potentially the benefits of EU (not just EMU) membership.
Also, the withdrawal must in principle be agreed
upon with the other members and cannot happen overnight, reducing the benefits of regaining monetary independence. Indeed, the new Article 50 states that the
member state would cease to be bound by the Treaty
when an agreement is reached or two years after notification.
Referring to (b) above, after failing to negotiate debt
reorganisation and additional financial assistance, a unilateral decision to leave the EMU could be taken. In that
situation, the government deciding to leave might introduce capital controls and currency conversion abruptly,
shutting the door on remaining banks depositors, effectively confiscating and destroying a large part of deposits
and savings as it was in Argentina’s case in 200128. To
protect the banks the government might be inclined to
use a confiscatory deflation on depositors and savers.
Before a sudden debtor’s action its NCB can start to buy
its sovereign debt. If the ECB shuts access to TARGET for
the defaulting country’s NCB, the NCB in question will
effectively have to circulate only its own currency (distinguishable by the law of denomination). If TARGET is
closed, many foreign obligations held overseas would
default. It would inflict collateral damage on other economies and on the ESCB. Realistically, therefore, ‘leaving
the EMU’ and inflicting a (massive, widespread) default
are inseparable.
Referring to (c) above, the closest that the EU law
comes to recognising the right of expulsion is Article 7(2)
and (3) of the Treaty on European Union (TEU), allowing
the Council to temporarily suspend some of member
state’s rights (including its voting rights in the Council) for
a ‘serious and persistent breach by a Member State of the
principles mentioned in Article 6(1)’ of the TEU. As long
as a member state fails to comply with the decision taken
in accordance with paragraph 9, the Council may decide
to apply or, as the case may be, intensify one or more of
the administrative measures29. Whatever is the legal conduct of the expulsion the consequences could be similar
to unilaterally leaving the European Union.
The leaving the EMU country has to establish a new
currency and its numéraire, refunding NCB capital and
reserves and re-establish monetary sovereignty, which
are rather simple issues. However, such a country would
have to worry about more substantial economic consequences. Global capital markets would be nervous about
this country choose to pursue an inflationary policy or/
and a policy of exchange-rate depreciation. This could
make international investors withhold funds from a departing country and raise substantially the interest rate on its
national debt.
If the departure from the EMU is not instantaneous,
European banks will probably face effectively limitless
demand to concentrate deposits in the jurisdiction of the
strong currency. In the private sector, market rates will
provide a disincentive to this, but central banks cannot
post market rates according to the jurisdiction, in which
they operate. They are restricted to the ECB-mandated
rates. The central bank of the country leaving EMU
would be open, with no defence at its disposal, to recycling sums possibly amounting to a significant fraction of
the total EMU-16 money supply. Net flows are settled
through TARGET as intra-Eurosystem assets and liabilities. The banking system is therefore able, without limit,
to deposit funds in the central bank of the strong currency country in a contract denominated in that jurisdiction30. The resulting drain is met by banks in other jurisdictions at the Marginal Lending Rate. So long as speculation requires borrowing in one centre and depositing in
another, hikes in the Minimum Lending Rate could be
effective, but that hardly stops the drain. Therefore the
balance sheet of country, which leaves the EMU, grows,
on the one hand, providing assets or liabilities that its
counterparties seek; on the other hand, recycling the
flows through the ESCB under the “European” law. That
process will destroy the NCB and the financial structure
of a country which leaves regardless of the fact, whether
the departure from the EMU is agreed or not.
After leaving the union there is necessity of introducing a new currency using one of the theoretical possibilities:
by introducing a new single currency in the departing country,
by creating a dual currency system when a leaving
country introduces a new currency to circulate parallel with euro,
by creating of a dual euro system-dividing the EMU
into separate unions of strong and weak currencies.
An obvious choice would be to start by exchanging
“new money” for one euro and then leave it for
the global currency markets to re-price. A country with
a large initial trade deficit would expect to see its currency decline relative to the euro. If that causes a rise in
the departing country’s price level, the nominal exchange
rate would have to decline further to achieve a real
adjustment.
While the new currency could be enforced through
imposed measures and particularly restrictive capital
controls, it would likely isolate the country’s financial
system, with significant costs for the economy. Whereas
loose capital controls would imply potential capital flight
and/or citizens holding on to their euro. Although individuals from a departing country continue to hold euros
and leaving the EMU would not cause a loss of existing
wealth, it is not certain that they would accept a replacement of the euro with a currency that is bound to be
weaker. That would imply an increased capital control.
Leaving the eurozone is one potential way to reduce
debt. But leaving the EMU by expulsion or according to
an agreement poses many more difficult questions. The
first one relates to the denomination of obligations in
euro, since euro would continue to exist as the lawful
currency of the remaining members. The possibility of
re-denomination would depend on the laws of contracts
31
and not on the nationality of borrowers. Obligations payable outside a withdrawing country or governed by a law
other than the law of a state which leaves should stay in
euro. Any country ‘leaving the EMU’ can only regain
control of transactions under its own law. The key to
‘currency risk’ under the EMU is therefore the jurisdiction
of the contract, not the nationality of any of the counterparts or the ‘original’ currency. It follows that any institution exposed to a possible break-up needs to monitor the
legal system of its assets and liabilities as a risk variable.
Legal implications for euro-denominated debt obligations under the domestic law (which could be the case
for most government bonds) are simple - after the reintroduction of the new currency the bonds issued under e.g.
Greek law will be denominated and repaid in the new
currency. That is the first step of the debt reduction. The
second depends on the position of the overseas debt
holders. If the new currency depreciates, the level of “old
debt” in the new currency rises. Depreciation of the new
currency can increase the level of all total indebtedness
denominated in the new currency even after creditors
have agreed to reduce euro denominated debt. Consequently, the cost of debt denominated in the new currency could be higher than when denominated in euro
even with the extra premium after the debt reduction.
Using monetary sovereignty to re-denominate all existing
domestic euro obligations to a new currency, entails facing overseas jurisdictional problems.
In any case leaving the eurozone seems to be an
expensive way of defaulting. Note that ‘leaving the EMU’
is still a credible threat for any sovereign country considering default, as the rest of the area has a stronger incentive to help prevent default due to the extra economic an
political costs of doing so by the defaulter ‘leaving the
EMU’ as a default mechanism. Countries can as well stay
in the eurozone and default on the euro-denominated
obligations31. ��
After an orderly debt reduction, the defaulting country financial system, if country stays in EMU, is
still supported by the ESCB. That is an important aspect
since the financial institution and corporations will still
have assets and liabilities denominated in euro on their
books. A sovereign debt default would have an effect on
the banking system and the NCB, but these would be
limited, compared to the costs of ‘leaving the EMU’.
4 Article 18 of the Protocol on the Statutes of the ESCB and ECB
states that the ECB and national central banks may “operate in
financial markets by buying and selling outright (spot or forward) or
under repurchase agreement and by lending or borrowing claims
and marketable instruments.”
5
2011.
FSB. Peer Review of Spain. ECB, Financial Stability Board,
6 ECB assets have risen by about 200 billion euros from January
2010.
7 ECB. ECB Eurosystem. 2011. http://www.ecb.int/press/pr/
wfs/2011/html/index.en.html.
8 P. De Grauwe, Economics of Monetary Union. Oxford:
Oxford University Press, 2007.
9 T. Gromek, et al. Instytucjonalne organizacje nadzoru finansowego w krajach Unii Europejskiej, Warszawa: NBP, 2009.
10
P. De Grauwe, Economics of Monetary Union, op. cit.
11
The changes in the supervisory structure were carried out in
January 2011 when European System of Financial Supervision was
created - including European Systemic Risk Board – ESRB, European Supervisory Authorities – ESA and Joint Committee.
12
IMF(b). Global Financial Stability Report.
13
D. Hauner, et al. Ensuring Fiscal Sustainability in G-7 Countries. IMF Working Paper, IMF, 2007.
14 There is no seigniorage available for the individual country
in monetary union.
15
Through CDS development or rating agencies decisions .
16
ΔDt = Dt-1*( it - yt ) + PBt + SFt where D is the debt-to-GDP
ratio; i the average interest rate paid on the debt; y is nominal GDP
growth; PB is the government primary balance (i.e. the deficit
minus interest payments, expressed as a percentage of GDP); and
SF is the so-called stock-flow adjustment (i.e. items that affect the
debt but not the deficit, e.g., bank rescue packages, privatisations,
change of the rates of foreign exchange, etc).
17
A.G. Haldane, Risk off, Bank of England, August 2011.
18
C. Reinhar, K. Rogoff, Growth in a Time of Debt. "American
Economic Review",American Economic Association, vol. 100(2),
2010: pp. 573-78.
19 Required structural, fiscal, labour, legal convergence did not
happen in the lasts 12 years.
20 CEBR. “Euro to break up – not this week but probably by
2013.” 20th June 2011. http://www.cebr.com/.
21 MacKinsey. Debt and deleveraging:the global credit bubble
and its economic consequences. MacKinsey & Company, 2010.
22 ��
Bankruptcy, obligation acceleration, obligation default, fail-
ure to pay, repudiation/moratorium, restructuring; ISDA. 2011.
http://www.isda.org/credit/docs/DC_Rules_(July-11_2011).pdf.
23
tur.
* Dr Janusz Sawicki, Instytut Badań Rynku, Konsumcji i Koniunk1
P. De Grauwe, Economics of Monetary Union, Oxford,
"Oxford University Press", 2007.
2 M. Lynn, Bust: Greece,the euro, and thesovereign debt crisis.
New Jersey: John Wiley & Sons,Inc, 2011.
3 Bloomberg Business Week reports: (http://www.businessweek.com/news/2011-06-30/greek-default-spells-havoc-for-banks-ayear-after-bailout.html) “lenders reduced their risk tied to Greece
by 30 percent to $136.3 billion last year by not renewing loans,
writing down the value of debt and shifting it off their books”
32
ISDA(b). “ISDS CDS Marketplace.” 2011.
http://www.isdacdsmarketplace.com/exposures_and_activity/
top_10_cds_positions.
24 J. Sawicki, “Debt in the eurozone - the sources and
the possible consequences”, Warszawa: Seminaria Instytutu Ekonomicznego NBP, 2011.
25 Addressing Fiscal Challenges to Reduce Economic Risks,
Fiscal Monitor, September 2011.
26 P. Athanassiou, Withdrawal and expulsion from the EU and
EMU. "Legal Working Paper Series", ECB, 2009.
27 “Consolidated version of the treaty on European Union",
Official Journal of the European Union, 2010.
28 Argentina was in an analogous situation to Greece prior to
its default. It no longer had an independent monetary policy.
The guaranteed convertibility of the peso at a one to one rate to the
U.S. dollar enticed foreign creditors to lend far more money to
Argentina’s government, at much lower interest rates, than it would
otherwise have been able to borrow.
29
These are the requirements that the Member State in question publishes additional information specified by the Council; to
invite the European Investment Bank to reconsider its lending policy towards the Member State concerned; to require that the Mem-
ber State makes a non-interest-bearing deposit of an appropriate
size with the Union until the excessive deficit has, in the view of
the Council, been corrected; to impose fines of an appropriate size.
30 Credit Suisse. “Fixed Income Research.” 2010.
http://www.credit-suisse.com/researchandanalytics.
31 Buiter, William, and Ebrahim Rahbari. 07 September 2010.
http://www.nber.org/~wbuiter/Greece.pdf.
n
POLITYKA SPOŁECZNA
TRANSNATIONAL UNIONISM
IN EUROPE: RECENT PAST
AND NEW TRENDS
Domenico Buccella*
Introduction
In recent decades, economic integration has seen
a worldwide dramatic pace of development both at
regional and global levels. The European Union (EU)
emerges as one of the major results of the ongoing process of international integration.
A cornerstone of the European economic integration
process was the completion of the Single Market Programme in 1992, which came into force on 1 January
1993. It resulted in the adoption of measures, such as the
reduction of tariff barriers and the elimination of nontariff trade barriers, to create an integrated market for
goods and services. The construction of the European
Monetary Union (EMU), initiated in 1990 and ended
with the introduction of the euro in 2002, has intensified
economic integration among European countries by
reducing trade costs and removing currency risks.
The progresses both in the Financial Service Action Plan
(FSAP) and the financial market integration contribute
further to the process.
All of these aspects of economic integration have
clear consequences on the EU’s labour market outcomes
(employment levels and wages) and their institutions.
Product market integration and the enhanced transparency and comparability of prices across boundaries
(at least in the countries adopting the single currency) are
expected to make price competition stronger and reduce
the margin of profits1. Thus, labour costs have become
a key variable for improving competitiveness, along with
wages, which are a significant component that may suffer
pressure toward moderation. Financial market integration has enhanced the importance of private capital in
the creation of employment, and wage moderation may
turn out to be a crucial aspect in the attractiveness of
international business. By transferring the competence of
the monetary policy to the European Central Bank (ECB),
countries participating in the EMU gave up a number of
adjustment mechanisms to avoid economic imbalances
and shocks, notably the exchange rate instrument. Wage
developments in the euro zone should mirror the single
countries’ dynamics of productivity levels and labour
market conditions. This reflects the need of flexibility to
adjust to asymmetric shocks once these countries accept
to enter into a monetary union. The ECB’s target policy
of maintaining low inflation levels and a limited leeway
for the use of fiscal policies due to the Stability Pact criteria2 further imposes a top limit on wage developments.
Following the developments of integrating product
and financial markets, key factors in European labour
markets (namely trade unions) started taking into account
a broader perspective in their negotiation strategies.
European trade unions realised the bargaining process in
every country was in connection to (and affected by) collective bargaining procedures and outcomes in other
countries. As a consequence, trade unions have shown
evidence of significant changes in the bargaining pattern.
Fostered by the EU promoted processes and institutions,
several unions have increasingly paid attention to the
trans-nationalisation of their actions. Cross-border activities aimed at intensifying the degree of cooperation,
mainly in non-binding forms such as the share of information to coordinate bargaining policies at every level of
negotiations, gave rise to the so-called “Europeanisation”
of collective bargaining. Some European Commission’s
initiatives pose the basis for new challenges concerning
organised labour strategies. The approval of the 1994
European Working Councils (EWC) directive (revised in
20093) has changed in many industrial sectors in Europe,
mainly those with strong dominance of multinational
enterprises (MNE), the level, at which collective bargaining occurs. The fifth enlargement of the EU towards Central and Eastern Europe countries (CEECs) in 2004 and
2007 resulted in an instantaneous increase in divergences among bargaining practices and the industrial relation
regimes within the EU4. The present economic crisis,
33
which started at the end of 2008, has posed a direct correlation on trade unions in the face of new challenges as
regards cross-border coordination5. In this context, trade
unions are trying to develop new strategies and forms of
cooperation. This work describes the coordination of collective bargaining at all levels, both adjusted and adapted in the European framework, giving an overview from
the earlier initiatives to the most recent developments.
The rest of this paper is organised as follows: Section 2
shortly describes the social dialogue at the European
level; Section 3 describes the “Europeanisation” of the
collective bargaining process; Section 4 depicts trends
and prospects for transnational unionism and Section 5
brings the paper to its conclusion.
The EU social dialogue
The EU social dialogue represents the general framework where the Europeanisation of collective bargaining
takes place. It defines a process of continuous interactions between the European social partners intended to
produce agreements on the control of certain economic
and social variables6. This is primarily a non-binding
open form of policy coordination involving the social
partners, namely labour unions and employers’ associations. It can be classified into two categories: first, the
dialogue among social partners and other EU institutions
(ECB, national governments and the EC), and second,
the dialogue between labour unions and employers’
associations.
The first category represents consultations in the context of legislative procedures at the EU level occurring in
different organisations, committees, and technical and
political working groups where social partners’ delegates
and experts participate. The “macroeconomic dialogue”
falls in this category. It is a confidence-building exercise
related to monetary and budgetary policies, as well as
wage developments between the ECB, the Council, the
EC, and the European social partners, namely the European Trade Union Confederation (ETUC) for workers and
the European Centre of Enterprises with Public Participation (CEEP), the European Union Association of Small
and Medium Enterprises (UEAPME), and Business Europe
for employers. Discussions are confidential and the parties act autonomously. However, the second category is
a bipartite dialogue between the European representatives of employers and labour unions, occurring either
at cross-industry level or industry level. Institutionalised
in the Social Protocol of the Maastricht Treaty in 1993,
and subsequently in the Amsterdam Treaty, it introduced
a two-stage compulsory procedure giving the right of
reference for advisability with direction and contents of
the EC’s proposal for those organisations recognised to
participate in consultations7. Therefore, social dialogue
was enhanced by its role in the governance of employment and social affairs in the Lisbon Treaty. The European social dialogue’s normative also covers “soft issues”
34
in the field of social policy and minimum labour standards. Distributional issues, such as pay and working time,
remained almost entirely within the competence of
national collective bargaining. Today, European social
partners also have the commitment to jointly monitor the
implementation of the flexicurity principles (namely,
compensation for decreasing job security due to increasing working flexibility by enhancing employment opportunities and social-security benefits), evaluating the role
and involvement of the social partners, and drawing
common conclusions8. The EU Social Protocol coverage
ruled out wages and salaries explicitly. Currently, at
cross-industry level, the Social Dialogue Committee has
developed a forum for ongoing, independent, bipartite
dialogue. It has technical working parties on macroeconomics, labour markets, education, and training. Recently, the industry level dialogue has been rapidly increasing. In fact, in 2006-2008, social partners of different
sectors made numerous contributions in the form of
declarations, joint texts, guidelines, policy orientations,
procedural texts, and follow-up reports, covering a broad
set of issues9.
Trade unions’ initiatives in cross-border coordination:
the “Europeanisation” of collective bargaining
The Single Market Programme and the EMU represent
two pillars of the EU’s integration process. The elimination of caveats to trade, competitive distortions in national product markets, and the transfer of monetary policy
competencies to the ECB were the elements that affected
collective bargaining outcomes. The fifth enlargement
and the EU’s legislative initiatives also had effects on
them. The enlargement toward the CEECs brought into
the EU countries wages that had been significantly lower
than those of the “old” EU-15. In addition, among the
CEECs there are countries whose collective bargaining
arrangements are different in respect to the “old” EU
standard of sector-based multi-employer bargaining
structures. The EU initiatives, such as the 1994 EWC
directive, promote instruments that facilitate the conclusion of agreements at the company level, which is at the
decentralised bargaining level.
Trade unions observed that this context undermined
the essential function of collective bargaining, namely to
take wages and working conditions out of competition.
Despite the differences among national bargaining systems, unions acknowledged their interconnections. However, a supranational European collective bargaining
system seems to be unrealistic to emerge in the near
future. Thus, since the 1990s, European unions have
strengthened cross-border cooperation in bargaining
policies to curb downward pressures on wages and
labour costs (the “Europeanisation” of collective bargaining), and avoid competitive behaviour to increase the
international competitiveness of their economies. In its
place up to now, employers’ associations have been
reluctant to make any move towards a European dimenWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
sion of bargaining. This is so because companies (especially MNEs) prefer to maintain wage and working conditions as decentralised parameters, taking advantage of
wage differentials among countries (and regions), and
different national systems of industrial relations and labour
market regulation for their competitive strategies10. As
long as the European economic and institutional environment changes, trade unions can attempt to develop new
strategies and forms of coordination. This is also occurring in the current economic crisis.
The prospects of transnational unionism
What have been the main changes in the unions’
transnational coordination policies in recent years? What
are the prospects for the near future? Having achieved
the Single Market Programme, unions recognised the
need for a coordination strategy to avert the risks of social
dumping, increasing wage divergences within Europe
and downward pressure on wage and other labour standard levels. The first forms of international coordination
took place at an interregional level, the Doorn Group.
The participating unions concurred that, to preclude
downward competition, they had “to achieve collective
bargaining settlements that correspond to the sum of the
evolution of prices and the increase in labour productivity” (the so-called “distributive margin”). Moreover, they
had “to achieve both the strengthening of mass purchasing power and employment-creating measures, e.g.
shorter work times, training, and better working conditions”11. Furthermore, at the European wide cross-industry, the ETUC tracked setting guidelines for a wagecoordination policy during national bargaining rounds in
a technical way. These guidelines targeted macroeconomic variables such as inflation and other key issues, as
the redistribution of labour productivity increases
between workers and employers and other cost effective
elements, allowing for specific national economic situations (ETUC 1999, 2000, 2001; Dufresne, 2002)12. The
ETUC yearly provides the “guidelines for collective bargaining” to the confederate unions’ negotiators regarding
the positions to maintain during the bargaining processes
in different countries. With regard to flexicurity, the main
ETUC proposals in the Social Dialogue are as follows:
1) to ensure robust job protection systems; 2) to undertake reforms by enlarging and complementing job protection with employment security; 3) to maintain stable
and secure open-end contracts as the general form of
employment at the centre of flexicurity; 4) to promote
negotiated flexicurity by autonomous and representative
social partners; 5) to improve social welfare systems by
ensuring social benefits covering all forms of contracts
and work; and 6) to make available the budgetary
resources necessary to finance flexicurity13. In light of the
economic crisis, the ETUC has asked to increase security
for the most flexible workers and supports internal (company level) flexicurity14.
Following the ETUC, industry level initiatives by the
European Industry Federations (EIFs) unions took place
by focusing on a macroeconomic oriented “coordination
approach.” Notably, the European Metalworkers’ Federation (EMF) based coordination on two key elements:
1) a joint commitment to European guidelines for national collective bargaining, and 2) the political determination of “EMF minimum standards.” The EMF stated, “the
wage policy of trade unions in all countries must be to
offset the rate of inflation, and ensure that workers’
incomes retain a balanced participation in productivity
gains”15. The EMF develops cross-borders coordination
by using communication technology as a tool to structure
a permanent exchange of information and consultation
process, achieved through a virtual network called
EUCOB@N: the data here collected allow the EMF to
monitor the collective bargaining outcomes in European
metalworking. The aim is to prevent, or at least minimise,
concessions during negotiations in terms of wages and
working conditions by national unions and local works
councils in response to transnational restructuring.
Coordination activities also developed at an interregional level in the form of a pattern bargaining based
on Germany, which has involved cooperation among
unions of a given sector from neighbouring countries
mainly in metalworking, with the German IG Metall
playing a key role. Besides a steady alignment of trade
unions’ demands to avoid downwards competition in
collective bargaining, another objective was in the longrun, synchronisation in the timing of negotiations and the
validity of the agreements16. Wages were not the sole
subject of these activities, but they figured prominently in
this coordination process17.
However, several factors influenced the real effectiveness of cross-border coordination activities by the ETUC
and the EIFs. Some scholars18 suppose that the ETUC and
EIFs coordination activities did not end in the homogenisation of collective bargaining within Europe. As an alternative, a multilevel system took place with simultaneous
convergence within companies and sectors between
national systems, and divergences between companies
and sectors within national systems19. Sector peculiarities, differences among European regions, different national bargaining traditions, as well as non-homogeneity at
national and industry level, and union preferences concerning the policies towards cross-national cooperation,
are all aspects that constitute critical obstacles to a fullyfledged Europeanisation of bargaining policies. In a peak
organisation such as the ETUC, two other problems may
affect cross-border coordination20. Firstly, agreements
conceived within the ETUC are voluntary. Their implementation depends on the different national unions’
power, namely on their ability to ensure the respect of
the centralised agreed decisions at lower levels (the “vertical coordination”21). This, in turn, affects the unions’
capability to enforce them. However, these differences in
enforcement might be seen as means of gaining competitive advantages that will cause danger to the whole
35
agreement. Secondly, the ETUC members have voting
rights in the decision bodies according to their size.
Hence, larger unions may have sufficient power to influence the political line of the whole association. They
may use negotiations to increase labour costs in other
countries in order to protect their employees, imposing
high organisational centralisation costs on weaker unions.
Therefore, it is likely that weaker unions could reject
the European coordination of collective bargaining and
a transfer of power to the supranational organisation.
Such problems already present in the ETUC may become
more crucial after the last enlargement. In fact, Eastern
unions are neither powerful in national contexts, given
the high decentralised structure of bargaining and the
lack of effective national associations, nor do they have
a strong position with respect to their Western counterparts in the ETUC.
The monetary union and financial market integration
have also created the conditions for a higher mobility of
capital, and together with EC initiatives, posed transnational trade unionism in the face of new challenges. The
approval of the EWCs directive and the fifth enlargement
toward the CEECs altered the level, at which collective
bargaining took place. Moreover, the shock due to the
economic crisis is an external element that plays a role in
changing the collective bargaining level in Europe and
challenging the effectiveness of cross-border coordination.
The economic crisis hit most Member States in 2008
and early 2009. Social partners in many countries recognised the need for rapid action to defend employment
and stimulate the economy. This concerted action by
employers, trade unions, and governments, together with
monetary and fiscal stimulus policies permitted to minimise job losses: employment dropped less dramatically
than production22. On a national level, the social partners or the social partners and government, signed crisisrelated cross-industry agreements in eleven Member
States: Belgium, the Netherlands, France, Spain, Poland,
Estonia, Latvia, Lithuania, Bulgaria, the Czech Republic,
and Slovakia. In six new Member States (Poland, Estonia,
Latvia, Lithuania, the Czech Republic, and Slovakia), the
social partners reached an agreement for the first time at
national cross-industry level. In six Member States, crisisrelated cross-industry negotiations were unsuccessful:
Hungary, Ireland, Luxembourg, Slovenia, and Finland.
While the social partners were involved in crisis-related
public policy measures in Luxembourg, Slovenia and
Finland, national level social dialogue failed entirely in
Hungary and Ireland23.
Among the EIFs, the EMF suggested the coordination
of the European collective bargaining policy is the trade
unions’ means to protect the workers’ interests. In 2009,
the EMF published a paper that underlines five crucial
aspects of collective bargaining policy in the economic
crisis. 1) An active wage policy with the objective of
a strong increase in real wages and income. 2) Secure
Employment Working time policy as an instrument to
36
secure employment. The instruments range from flexitime accounts, short-time work, part-time work, temporary
unemployment, training and education provisions, including the reduction of standard working time. 3) Strengthening the European coordination of collective bargaining: avoidance of undercutting wages and rejection of
wage reductions. 4) Strengthening European cooperation
at company level. 5) Stabilising the lowest incomes by
minimum wages24.
The EWCs are the place where trade unions’ cross
border cooperation in negotiation activities at the company level takes place. These durable bodies aim at providing for employees’ (not just trade union members)
information and consultation limited to transnational
issues. Matters should be considered transnational when
they concern Community-scale undertakings and Community-scale groups of undertakings25. To date, since the
Directive’s implementation in 1994, over 900 European
Works Councils have been established, representing
approximately one third of all companies concerned26.
The wage and remuneration issues are outside the EWCs’
competencies. The workers’ representatives exploited
their potential in coordinating activities at the company
level in different ways, at least in terms of employment
conditions and practices across countries. This is so because
some basic procedural questions have not been entirely
resolved27. According to the EWCs’ directive, one of the
key responsibilities of these bodies is to cope with transnational restructuring. Several EWCs have been undertaking an active role during the economic crisis, showing
a propensity to adopt joint positions on restructuring and,
specifically, to organise or coordinate (often in collaboration with the EIFs) Europe-wide protests and actions. This
has been occurring mainly in the manufacturing sector
and predominantly in metalworking. Moreover, some
EWCs have shown an increased ability to get involved at
the national level, especially in terms of promoting information and consultation and negotiating over restructuring and relocation of production, as in the case of the
Renault EWC in Spain in 2009.
Industry level unions in the EIF, in particular the EMF,
UNI Europa Graphical (UEG), and the European Public
Services Union (EPSU), presented concerns to agree on
a procedure aimed at ensuring that only trade union bodies have the mandate to negotiate transnational collective agreements, trying to avoid having the EWCs develop into an employee forum for these negotiations. They
devised a procedure to receive the mandate in representing the whole workers’ side throughout company-wide
transnational agreements. The EMF utilised this procedure with five MNE after its formulation (Areva, Schneider, Daimler-Chrysler, John Deere and ArcelorMittal)28,
the EPSU used it in negotiations with Suez-Lyonnais des
Eaux29. There are other examples of development in
international trade union coordination. Nonetheless, the
negotiation of European-level agreements among MNEs
and workers’ representatives coping with crisis-related
restructuring is lacking: notable exceptions are the agreeWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
Table 1
Bargaining level in the enlarged EU
Country
Manufacturing
Services
Key level of collective bargaining
MEB
MEB
SEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
SEB
SEB
MEB
MEB
MEB
SEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
MEB
SEB
MEB
MEB
MEB
SEB
Industry
National (sets the framework)
Industry and company
Industry
Industry
Industry
Industry - at both national and provincial level
Industry (often within national framework)
National and company
Industry and company (varies with sectors)
Industry
Company
Industry
Industry
Industry - but much left to company negotiations
Company
MEB
SEB
SEB
SEB
SEB
SEB
SEB
MEB
MEB
MEB
SEB
SEB
None
SEB
MEB
None
SEB
SEB
MEB
MEB
Company
Company
Company
Company
Company
Company
Company
Industry
Western Countries
Austria
Belgium
Cyprus
Denmark
Germany
Greece
Spain
Finland
France
Ireland
Italy
Luxembourg
Malta
Netherlands
Portugal
Sweden
United Kingdom
CEECs
Bulgaria
Czech Republic
Estonia
Hungary
Latvia
Lithuania
Poland
Romania
Slovakia
Slovenia
Source: Fulton, L. (2007), Worker representation in Europe. Labour Research Department, ETUI-REHS, Brussels; and Eurofound (2009).
Table 2
Decentralisation of Bargaining indexes and EU enlargements (1985-2007)
EU-12
EU-15
EU-27
1985-1994
1995-2003
2004-2007
0,409
0,09
0,471
0,14
1,3
0,7
1,5
0,6
3,1
1,2
3,4
1,1
1,5
0,8
1,6
0,7
Union centralization (0-1)
Mean
Standard deviation
Sectoral bargaining (0-2)
Mean
Standard deviation
Wage coordination (1-5)
Mean
Standard deviation
Works Council (0-2)
Mean
Standard deviation
0,369
0,13
1,2
0,8
2,8
1,2
1,5
0,8
Source: European Commission (2009) based on ICTWSS database37.
37
ments between ArcelorMittal and the EMF, and General
Motors Europe and its EWCs.
At the sector and company levels, unions usually negotiate with management on crisis-response agreements for
accepting pay-cuts and moderation, cost reduction programmes in favour of job security and employment guarantees, with the introduction of flexible and short working time and training, and ask for the termination of
external outsourcing. Most of these agreements have
been signed in manufacturing (metalwork and chemical
industries) in Italy, Germany, France, Spain, Denmark,
Sweden, the UK, Poland, and the Netherlands. Social
partner agreements of this type have been comparatively
few in central and south-eastern Europe30.
Indeed, trade unions have recently developed new
forms of cooperation, even if at the moment these activities are circumscribed. Original elements for the future of
transnational cooperation, even in the presence of decentralised bargaining, are the practices embraced in Nordic
multinational banks and their European affiliates. Unions
have joint transnational agreements and instituted arbitration systems to handle potential company-level contentious by means of the cross-border works councils.
Furthermore, in the Danske Bank, Danish trade unions
received the mandate to negotiate on behalf of all employees working within the company31. The rather unique
case of cross-border trade union merger between Nautilus UK and Nautilus NL in the maritime sector represents
a new perspective in the trans-nationalisation of unions’
practices, which may affect the results of collective bargaining in those sectors with international integrated
markets and high densities of MNEs32.
However, at this stage of the European economic
integration process, the prospect of further cross-border
trade union mergers may replicate only in those countries and in those sectors, which do not exhibit excessive
dissimilarities in the overall economic and labour market
structures, as well as in trade unions and collective bargaining traditions.
The fifth enlargement towards the CEECs added pressure as regards the adoption of a decentralised framework in Europe. In almost all the CEECs, the collective
bargaining takes place at single-employer level, more
decentralised than the standard multi-employer level
(Table 1) in Western Europe33. Moreover, in recent years,
MNEs across Europe adopted the practice of opting out
of sectors and national agreements by leaving the
employers’ associations of reference in favour of transnational company-based agreements34.
This decentralisation process may be classified between
organised decentralisation – an increase in the companylevel bargaining, which occurs within the framework of
rules and standards fixed by industrial agreements – and
disorganised decentralisation, namely the switch from
a higher level of bargaining towards company bargaining35. The former is mainly the result from a more or less
lasting shift from central-level to industry-level bargain38
ing in several countries, notably Denmark, Sweden, and
Spain, while in the UK, and recently Germany, there has
been a disorganised dimension of decentralisation36.
However, the enlargement in the direction of CEECs,
which have in general a more decentralised, singleemployer bargaining system (with the exception of Slovenia), can also be considered as a rapid process of disorganised decentralisation, deepening the decentralisation
trend within the EU38.
The figures of the European Commission confirm this
trend (Table 2)39. Making use of the “centralisation
index”40 to measure the ability of the trade unions in
a given country to define and implement common policies, taking into account the levels, at which the bargaining occurs, these figures show an overall slight decentralisation trend. This was temporarily interrupted in 1995
when Austria, Finland, and Sweden, characterised by
centralised bargaining and unions, entered the EU. Social
pacts and framework agreements in several Member
States (such as Spain, Slovenia, Ireland, Portugal, the
Netherlands, and Greece after the mid-1990s) partly
counterbalanced the general trend towards lower bargaining levels (from national to sector and from sector to
company bargaining)41. However, the current economic
and financial crisis is reinforcing and accelerating the
long-term trend towards organised decentralisation. In
fact, a remarkable characteristic arising in several agreements signed in response to the crisis in countries such as
Finland, Germany, and Sweden (where bargaining mainly occurs at the industry level) is the provision, which
transfers to, or enhances, competence for wage setting at
the company level42. This also occurred in Italy in June
2011 where the main employer (as defined by the Confindustria) and the union confederations (CGIL, CISL,
UIL) endorsed an agreement to derogate further industrylevel bargaining issues at the company level43. Thus, it
seems that differences among the Western and CEECs’
collective bargaining systems are gradually lessening.
Conclusion
From the completion of the Single Market Programme
in 1992 up to the current stage, European economic integration has broadly progressed. Reduction of trade barriers, the EMU, and further integration in financial markets
testify how deeply interconnected European economies
are. These radical transformations, together with changes
in employers’ practices and some European institutions
initiatives have had an unambiguous impact both on the
EU’s labour market outcomes and their institutions.
Rapid and continuous changes in the European economic structure pose the groundwork for new challenges
concerning organised labour strategies at all times.
Following product and financial markets integration,
European trade unions have recognised the necessity of
considering a cross-border viewpoint in negotiation strategies, without delay, in spite of the diversities in national
structures and traditions and organisational and procedural obstacles. Indeed, transnational coordination activities have arisen in different forms at every bargaining
level. The progressive trend in decentralising negotiations has encouraged trade unions to develop coordination practices at the company level. The insight is that
European unions make efforts at all times to adjust and
adapt their strategies in collective bargaining, and find
new forms of cooperation, confirming to some extent the
principle that industrial relations follow the market structures.
Transnational unionism at the company level is the
new frontier for organised labour. Since national unions
operate in almost all cross-border European employee
representative bodies, it will be interesting to observe if
they enhance coordination at this level, considering the
challenges that individual companies may present, or if
they fall into the temptation of the “song of the mermaids” of their national interests. However, the present
economic and financial crisis represents an extraordinary
test for the trade unions’ ability to coordinate activities
cross-borders at every bargaining level.
* The author thanks Ewa Kaliszuk and an anonymous Referee
for their comments and suggestions, and Gabriella Della Valle who
contributed to improve the style of this paper. Usual disclaimer
applies. Please address correspondence to Domenico Buccella,
Dipartimento di Economia Politica e Statistica, Piazza San Francesco, 7 – 53100 Siena, Italy; e-mail: [email protected].
1 J. E. Dølvik, (2000), Economic and Monetary Union: Implications for Industrial Relations and Collective Bargaining in Europe, "Discussion Paper DWP", 2000.01.04, ETUI, Brussels. Doorn Initiative (1998), “The Doorn Declaration, Joint Declaration adopted by
the Belgian, Dutch, German and Luxembourg trade unions”,
Doorn, 5 September 1998.
2 J.E. Dølvik, (2000), ibidem; A. Martin (1999), Wage Bargaining
Under the EMU: Europeanization, Re-Nationalization or Americanization, "Discussion Paper DWP", 99.01.03, ETUI, Brussels.
3 European Council (1994), Council Directive 94/45/EC of
22 September 1994 on the establishment of a European Works
Council or a procedure in Community-scale undertakings and
Community-scale groups of undertakings for the purposes of
informing and consulting employees, OJ EU L 254 of 30.9.1994;
Directive 2009/38/EC of the European Parliament and of the Council of 6 May 2009 on the establishment of a European Works Council or a procedure in Community-scale undertakings and Community-scale groups of undertakings for the purposes of informing and
consulting employees, OJ EU L 122 of 16.5.2009.
4 European Commission (2009), Industrial Relations in Europe,
2008, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.
5 European Commission (2011), Industrial Relations in Europe,
2010, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.
6
European Commission (2009), op. cit.
7
Consultation is defined as a process of discussion and debate,
usually distinguished from collective bargaining and negotiation in
that it does not imply a process of bargaining, compromise and
joint agreement. European Commission (2002), Industrial Relations
in Europe, 2002, Office for Official Publications of the European
Communities, Luxembourg.
8
9
10
V. Glassner, P. Pochet (2011), Why trade unions seek to
coordinate wages and collective bargaining in the Eurozone: past
developments and future prospects, European Trade Union Institute
Working Paper, March 2011.
11
The Doorn Initiative (1998).
12
European Trade Union Confederation (ETUC) (1999), Towards
a European System of Industrial Relations, Resolution adopted by
the IXth Statutory Congress of the European Trade Union Confederation, Helsinki, 29 June-2 July 1999; ETUC (2000), Recommendation on the Co-ordination of Collective Bargaining, adopted by
the Executive Committee, 13-14 December 2000; ETUC (2001),
Recommendation on the Co-ordination of Collective Bargaining,
adopted by the Executive Committee, 14 December 2001; Dufresne,
A. (2002), Wage Co-ordination in Europe: Roots and Routes, "Wage
Policy in the Eurozone", ed. Philippe Pochet, Brussels, P.I.E.-Peter
Lang, pp. 79-109.
13 ETUC (2007), “Commission’s Communication on Towards
Common Principles of Flexicurity: More and Better Jobs through
Flexibility and Security, ETUC’s position adopted by the ETUC
Executive Committee of 17-18 October 2007.
14 ETUC (2009), ETUC resolution on a European Recovery
Programme. Saving jobs from depression and deflation, defending
wages, collective bargaining and Pensions.
15
European Metalworkers’ Federation (EMF) (2001), Collective
Bargaining with the Euro, Resolution adopted at the 3rd EMF Collective Bargaining Conference on 9/10 December 1998, Collective
Bargaining under the Euro. Experiences from the European metal
Industry, eds. T. Schulten and R. Bispinck, ETUI, Brussels.
16 J. |E. Dølvik (2000), op. cit.; Traxler, F. (2002), European
Monetary Union and Collective Bargaining, "ICPS Working Paper"
n. 207, Universitat Autònoma de Barcelona.
17 EIROnline (1997), “New IG Metall initiative to improve
trade union cooperation in Europe”, available online at:
http://www.eurofound.europa.eu/eiro/1997/07/inbrief/
de9707223n.htm; EIROnline (1999), “The Europeanisation of collective bargaining”, available online at: http://www.eurofound.
europa.eu/eiro/1999/07/study/tn9907201s.htm; Schulten, T. (2003),
“Europeanisation of collective bargaining: trade union initiatives
for the transnational co-ordination of collective bargaining”, in
Industrial relations and European integration, eds. Keller, B., Platzer
H-W., Ashgate, Aldershot, 112-36; Traxler, F., Brandl, B., Glassner,
V., Ludvig, A. (2008), “Can Cross-Border Bargaining Coordination
Work? Analytical Reflections and Evidence from the Metal Industry
in Germany and Austria”, European Journal of Industrial Relations,
Vol.14, No. 2, pp. 17-237; Traxler, F., Brandl, B. (2009), “Towards
Europeanization of Wage Policy: Germany and the Nordic Countries”, European Union Politics, Vol. 10, No. 2, pp. 177–201.
18 E. Mermet and R. Hoffmann (2001), European Trade Union
Strategies on Europeanisation of Collective Bargaining – an Overview in: Collective Bargaining under the Euro. Experiences from
the European metal Industry, eds. Schulten, T. and Bispinck, R.,
ETUI, Brussels, pp. 37-60.
19 P. Marginson, K. Sisson (2001), European dimensions to collective bargaining: new symmetries within an asymmetric process?,
Paper for the 6th European IIRA Congress (Oslo, 25-29th June,
2001), Industrial Research Unit, University of Warwick; Marginson,
P., Sisson, K. (2002), European Integration and Industrial Relations:
a case of convergence and divergence?”, “Journal of Common
Market Studies”, Vol. 40,No. 4, pp. 671-692.
39
20 D. Sadowsky, O. Ludewig, F. Turk (2003), “Europeanization
of Collective Bargaining”, in International Handbook of Trade
Unions, eds. J. T. Addison and C. Schnabel, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenam. 21
F. Traxler (2002), op. cit.
22
23
Ibidem.
31 EIROnline (2009), “Cross-border cooperation at company
level in banking sector”, available online at:
http://www.eurofound.europa.eu/eiro/2009/07/articles/
dk0907041i.htm
32 J. Gennard (2009), A new emerging trend? Cross border
trade union mergers, “Employee Relations” Vol. 31, No. 1, pp. 5-8.
24
Social Europe, (2010), European Collective Bargaining Coordination in the Metal and Electronic Industries during the Economic Crisis, December 3, 2010.
25 Subsequently, in March 2002, the European Council and
Parliament adopted the Directive 2002/14/EC establishing a general framework for informing and consulting employees at the
national level, which applies also to firms employing at least 50
employees. This was necessary as the previous EWC Directive did
not cover many MNEs plants. European Council and European
Parliament (2002), “Directive 2002/14/EC of the European Parliament and of the Council of 11 March 2002 establishing a general
framework for informing and consulting employees in the European
Community - Joint declaration of the European Parliament,
the Council and the Commission on employee representation”, OJ
EU L 80, 23.3.2002.
26
European Trade Union Institute (ETUI) (2011), EWC database, March 2011.
27 European Foundation for the Improvement of Living and
Working Conditions (Eurofound) (2006), European Work Councils
and transnational restructuring, Office for Official Publications of
the European Communities, Luxembourg.
28
Eurofound (2009), Multinational companies and collective
bargaining, available online at http://www.eurofound.europa.eu/
eiro/studies/tn0904049s/tn0904049s.htm; J. Gennard (2008), Negotiations at multinational company level?, “Employee Relations”,
Vol. 30, No. 2, 100-103; J. Gennard (2009), Development of transnational collective bargaining in Europe, “Employee Relations”,
Vol. 31, No. 4, pp. 341-346.
29
K. Papadakis (2010). “Transnational company agreements
on enterprise restructuring”, Dialogue in Brief No. 2 (July). ILO
Geneva.
30
33
34
Eurofound (2009), op. cit.
35
F. Traxler (1995), Farewell to labour market associations?
Organised versus disorganised decentralisation as a map for industrial relations, in C. Crouch and F. Traxler (eds.), Organised industrial relations in Europe: what future?, Aldershot: Avebury.
36 F. Traxler (2002), op. cit.; M. Marginson, K. Sisson, J. Arrowsmith, (2003), Between decentralisation and Europeanisation: sectoral bargaining in four countries and two sectors, “European
Journal of Industrial Relations”, Vol. 9, No. 2, pp. 163–87; Du Caju
et al., (2008), Institutional features of wage bargaining in 23 European countries, the US and Japan, “IZA DiscussionPaper” No. 3867,
Bonn: IZA; Keune, M. (2009), Wage moderation, decentralisation
of collective bargaining and low pay, in Wages and wage bargaining in Europe Developments since the mid-1990s”, ETUI, Brussels,
pp. 7-27; European Commission (2011), op. cit.
37 J. Visser (2008), Institutional Characteristics of Trade Unions,
Wage Setting, State Intervention and Social Pacts (ICTWSS), an
international database, Amsterdam Institute for Advanced Labour
Studies (AIAS), Amsterdam.
38
European Commission (2011), op. cit..
39
40
T. Iversen (1999), Contested economic institutions - The politics of macroeconomics and wage bargaining in advanced democracies, “Cambridge University Press”, Mass., Cambridge. 41
M. Keune (2009), op. cit.
42
43
Il Sole24Ore (2011), Contratti: accordo unitario tra Confindustria
e i sindacati, 28 giugno 2011.
n
WAŻNE DLA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH
CO NOWEGO W PRAWIE UNII
I DOKUMENTACH KE?
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
3)
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 914/2011
z 13 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie (UE)
nr 605/2010 ustanawiające warunki dotyczące zdrowia
zwierząt i zdrowia publicznego oraz wydawania świadectw weterynaryjnych przy wprowadzaniu do Unii Europejskiej mleka surowego i przetworów mlecznych przeznaczonych do spożycia przez ludzi. DzUrz UE L 237
z 14.09.2011 r.
4)
z 19 września 2011 r. w sprawie wymogów dotyczących
możliwości śledzenia ustanowionych rozporządzeniem
(WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odnie-
BADANIA I INNOWACJE
1)
Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR. Partnerstwo
na rzecz badań naukowych i innowacji. KOM(2011)572
wersja ostateczna. Bruksela, 21.09.2011 r.
2)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/77/UE
z 27 września 2011 r. dotycząca zmiany dyrektywy
2006/116/WE w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych. DzUrz UE L 265
z 11.10.2011 r.
40
sieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego. DzUrz UE
L 242 z 20.09.2011 r.
5)
z 27 września 2011 r. wprowadzające specjalne warunki
regulujące przywóz paszy i żywności pochodzących lub
wysyłanych z Japonii w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej Fukushima i uchylające rozporządzenie (UE)
nr 297/2011. DzUrz UE L 252 z 28.09.2011 r.
BUDŻET
6)
Sprawozdanie Komisji dla PE i Rady w sprawie gwarancji
pokrytych przez budżet ogólny. Stan na 31 grudnia 2010 r.
KOM(2011)528 wersja ostateczna. Bruksela, 31.08.2011 r.
7)
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/535/UE
z 6 lipca 2011 r. w sprawie uruchomienia Funduszu Solidarności Unii Europejskiej zgodnie z pkt 26 Porozumienia
międzyinstytucjonalnego z 17 maja 2006 r. pomiędzy
Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej i należytego zarządzania finansami.
DzUrz UE L 236 z 13.09.2011 r.
8)
Decyzja Parlamentu Europejskiego 2011/548/UE, Euratom
z 10 maja 2011 r. w sprawie udzielenia absolutorium
z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok
budżetowy 2009, sekcja I – Parlament Europejski. DzUrz
UE L 250 z 27.09.2011 r.
9)
Decyzja Parlamentu Europejskiego 2011/549/UE z 10 maja
2011 r. w sprawie udzielenia absolutorium z wykonania
budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy
2009, sekcja II – Rada. DzUrz UE L 250 z 27.09.2011 r.
10) Decyzja Parlamentu Europejskiego 2011/540/UE, Euratom
z 10 maja 2011 r. w sprawie udzielenia absolutorium
z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok
budżetowy 2009, sekcja III – Komisja. DzUrz UE L 250
z 27.09.2011 r.
11) Decyzja 2011/624/UE, Euratom. Ostateczne przyjęcie
budżetu korygującego nr 3 Unii Europejskiej na rok
budżetowy 2011. DzUrz UE L 251 z 27.09.2011 r.
EDUKACJA, KSZTAŁCENIE, MŁODZIEŻ
12) Sprawozdanie Komisji dla PE, Rady, EKE-S i KR. Końcowa
ocena realizacji wieloletniego programu wspólnotowego
mającego na celu zwiększenie dostępności, użyteczności
i wykorzystania zasobów cyfrowych w Europie. KOM(2011)548
13) Komunikat Komisji do PE,Rady, EKE-S i KR. Działania na
rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia - plan modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego.
HANDEL ZEWNĘTRZNY
14) Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 844/2011
z 23 sierpnia 2011 r. zatwierdzające przedwywozowe
kontrole pszenicy i mąki pszennej przeprowadzane przez
Kanadę w odniesieniu do obecności ochratoksyny A.
DzUrz UE L 218 z 24.08.2011 r.
15) Rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) nr 871/2011
z 26 sierpnia 2011 r. w sprawie zakończenia przeglądu
wygaśnięcia i częściowego przeglądu okresowego środków antydumpingowych w zakresie przywozu niektórych
zamknięć włazów pochodzących z Chińskiej Republiki
Ludowej oraz uchylenia tych środków. DzUrz UE L 227
z 2.09.2011 r.
nr 543/2011 w zakresie wartości progowych dla dodatkowych należności celnych za pomidory. DzUrz UE L 231
z 8.09.2011 r.
z 1 września 2011 r. w sprawie zakończenia częściowego
przeglądu okresowego dotyczącego środków antydumpingowych stosowanych w przywozie określonego politereftalanu etylenu (PET) pochodzącego z Indii. DzUrz UE
L 232 z 9.09.2011 r.
z 2 września 2011 r. w sprawie zmiany rozporządzenia
(WE) nr 193/2007 nakładającego ostateczne cło wyrównawcze na przywóz politereftalanów etylenu pochodzących z Indii oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (WE)
nr 192/2007 nakładającego ostateczne cło antydumpingowe na przywóz niektórych politereftalanów etylenu
pochodzących między innymi z Indii. DzUrz UE L 232
z 9.09.2011 r.
z 6 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 1105/2010 nakładające ostateczne cło
antydumpingowe i stanowiące o ostatecznym pobraniu
cła tymczasowego nałożonego na przywóz przędzy o dużej
wytrzymałości na rozciąganie, z poliestrów, pochodzącej
z Chińskiej Republiki Ludowej, i kończące postępowanie
dotyczące przywozu przędzy o dużej wytrzymałości na
rozciąganie, z poliestrów, pochodzącej z Republiki Korei
i Tajwanu. DzUrz UE L 232 z 9.09.2011 r.
z 12 września 2011 r. nakładające ostateczne cło antydumpingowe i stanowiące o ostatecznym pobraniu tymczasowego cła nałożonego na przywóz płytek ceramicznych pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej.
DzUrz UE L 238 z 15.09.2011 r.
21) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 969/2011 z 29 września
2011 r. w sprawie wszczęcia przeglądu rozporządzenia
wykonawczego Rady (UE) nr 400/2010 (rozszerzającego
ostateczne cło antydumpingowe nałożone rozporządzeniem (WE) nr 1858/2005 na przywóz stalowych lin i kabli
pochodzących między innymi z Chińskiej Republiki
Ludowej, na przywóz stalowych lin i kabli wysyłanych
z Republiki Korei (zgłoszonych lub niezgłoszonych jako
pochodzące z Republiki Korei) w celu ustalenia możliwości przyznania wyłączenia od tych środków jednemu
koreańskiemu eksporterowi, w sprawie uchylenia cła
antydumpingowego w odniesieniu do towarów przywożonych przez tego eksportera oraz w sprawie objęcia
rejestracją towarów przywożonych przez tego eksportera.
DzUrz UE L 254 z 30.09.2011 r.
22) Decyzja Komisji 2011/642/UE z 29 września 2011 r.
w sprawie zakończenia postępowania antydumpingowego dotyczącego przywozu niektórych systemów elektrod
grafitowych pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej. DzUrz UE L 254 z 30.09.2011 r.
23) Wniosek. Rozporządzenie wykonawcze Rady nakładające ostateczne cło antydumpingowe na przywóz rowerów
pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej w następstwie przeglądu wygaśnięcia na podstawie art. 11 ust. 2
rozporządzenia (WE) nr 1225/2009. KOM(2011)544 wersja ostateczna. Bruksela, 7.09.2011 r.
41
24) Wniosek. Rozporządzenie Rady nakładające ostateczne
cło antydumpingowe na przywóz ręcznych wózków paletowych oraz ich zasadniczych części pochodzących
z Chińskiej Republiki Ludowej, rozszerzone na przywóz
ręcznych wózków paletowych oraz ich zasadniczych
części wysyłanych z Tajlandii, zgłoszonych lub niezgłoszonych jako pochodzące z Tajlandii, w następstwie
przeglądu wygaśnięcia na podstawie art. 11 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1225/2009. KOM(2011)554 wersja
ostateczna. Bruksela, 13.09.2011 r.
33) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 954/2011 z 14 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy między
organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów.
DzUrz UE L 259 z 4.10.2011 r.
z 3 października 2011 r. nakładające ostateczne cło antydumpingowe na przywóz rowerów pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej w następstwie przeglądu wygaśnięcia na podstawie art. 11 ust. 2 rozporządzenia (WE)
nr 1225/2009. DzUrz UE L 261 z 6.10.2011 r.
34) Sprawozdanie Komisji dla PE, Rady, EKE-S i KR. Śródokresowa ocena programu Fiscalis 2013. KOM(2011)538
z 10 października 2011 r. nakładające ostateczne cło
antydumpingowe na przywóz ręcznych wózków paletowych oraz ich zasadniczych części pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej, rozszerzone na przywóz ręcznych wózków paletowych oraz ich zasadniczych części
wysyłanych z Tajlandii, zgłoszonych lub niezgłoszonych
jako pochodzące z Tajlandii, w następstwie przeglądu
wygaśnięcia na podstawie art. 11 ust. 2 rozporządzenia
(WE) nr 1225/2009. DzUrz UE L 268 z 13.10.2011 r.
27) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1043/2011 z 19 października 2011 r. nakładające tymczasowe cło antydumpingowe na przywóz kwasu szczawiowego pochodzącego z Indii i Chińskiej Republiki Ludowej. DzUrz UE L 275
z 20.10.2011 r.
28) Wniosek Rozporządzenie wykonawcze Rady nakładające
ostateczne cło antydumpingowe i stanowiące o ostatecznym pobraniu tymczasowego cła nałożonego na przywóz
niektórych alkoholi tłuszczowych i ich mieszanek, pochodzących z Indii, Indonezji i Malezji. KOM(2011)644 wersja ostateczna. Bruksela, 14.10.2011 r.
KONKURENCJA
29) Decyzja Przewodniczącego Komisji Europejskiej
2011/695/UE z 13 października 2011 r. w sprawie funkcji
i zakresu uprawnień urzędnika przeprowadzającego spotkanie wyjaśniające w niektórych postępowaniach z zakresu konkurencji. DzUrz UE L 275 z 20.10.2011 r.
30) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKS-E i KR. Polityka przemysłowa - poprawa konkurencyjności. KOM(2011)642
PODATKI
POLITYKA AUDIOWIZUALNA I MEDIA
35) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/77/UE
z 27 września 2011 r. dotycząca zmiany dyrektywy
2006/116/WE w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych. DzUrz UE L 265
z 11.10.2011 r.
POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA
36) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/636/UE z 21 września 2011 r. określająca datę uruchomienia Wizowego
Systemu Informacyjnego (VIS) w regionie pierwszym.
DzUrz UE L 249 z 27.09.2011 r.
37) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR o współpracy
w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
w ramach partnerstwa wschodniego. KOM(2011)564 wersja ostateczna. Bruksela, 26.09.2011 r.
38) Decyzja Rady 2011/701/WPZiB z 21 października 2011 r.
w sprawie zmiany decyzji 2011/430/WPZiB w celu aktualizacji wykazu osób, grup i podmiotów objętych art. 2, 3
i 4 wspólnego stanowiska 2001/931/WPZiB w sprawie
zastosowania szczególnych środków w celu zwalczania
terroryzmu. DzUrz UE L 277 z 22.10.2011 r.
z 21 października 2011 r. dotyczące wykonania art. 2
ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 2580/2001 w sprawie szczególnych środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko
niektórym osobom i podmiotom mających na celu zwalczanie terroryzmu. DzUrz UE L 277 z 22.10.2011 r.
ROLNICTWO
KONSUMENCI
31) Sprawozdanie Komisji dla PE, Rady i EKE-S Czwarte sprawozdanie na temat stosowania dyrektywy Rady w sprawie
zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (85/374/EWG z dnia
25 lipca 1985 r., zmienionej dyrektywą 1999/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 maja 1999 r.).
32) Wniosek. Dyrektywa Rady ustanawiająca podstawowe
normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego. KOM(2011)593 wersja ostateczna.
Bruksela, 29.09.2011 r.
42
40) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 w odniesieniu do elektronicznej identyfikacji bydła i skreślające przepisy dotyczące dobrowolnego etykietowania wołowiny. KOM(2011)525
41) Wniosek. Dyrektywa PE i Rady zmieniająca dyrektywę
Rady 64/432/EWG w odniesieniu do komputerowych baz
danych stanowiących część sieci nadzoru w państwach
członkowskich. KOM(2011)524 wersja ostateczna. Bruksela, 30.08.2011 r.
42) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady w sprawie definicji,
opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina.
z 8 września 2011 r. ustanawiające formę i treść informacji rachunkowych, które należy przedłożyć Komisji do
celów rozliczenia rachunków EFRG i EFRROW, jak również w celu monitorowania i prognozowania. DzUrz UE
L 234 z 10.09.2011 r.
z 12 września 2011 r. do celów decyzji Rady 2009/470/
WE w odniesieniu do pomocy finansowej Unii dla laboratoriów referencyjnych UE ds. pasz i żywności oraz w sektorze zdrowia zwierząt. DzUrz UE L 241 z 17.09.2011 r.
45) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/546/UE z 16 września 2011 r. uchylająca decyzję wykonawczą 2011/508/UE
dotyczącą niektórych środków ochronnych w związku
z klasycznym pomorem świń na Litwie. DzUrz UE L 241
z 17.09.2011 r.
z 7 października 2011 r. zmieniające rozporządzenia (WE)
nr 657/2008, (WE) nr 1276/2008 i rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 543/2011 w zakresie zobowiązań dotyczących przekazywania informacji w ramach wspólnej
organizacji rynków rolnych. DzUrz UE L 264 z 8.10.2011 r.
47) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/689/UE z 14 października 2011 r. wyłączająca z finansowania Unii Europejskiej niektóre wydatki poniesione przez państwa członkowskie z tytułu Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), Europejskiego
Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). DzUrz UE L 270 z 15.10.2011 r.
z 17 października 2011 r. ustalające stopy procentowe,
które mają być stosowane do obliczania kosztów finansowania środków interwencyjnych obejmujących skup, składowanie i zbyt zapasów na rok budżetowy 2012 EFRG.
DzUrz UE L 271 z 18.10.2011 r.
ROZSZERZENIE
49) Sprawozdanie Komisji dla PE, Rady i EKE-S: Sprawozdanie
roczne na 2010 r. w sprawie pomocy finansowej na rozszerzenie (IPA, PHARE, CARDS, Instrument pomocy przedakcesyjnej dla Turcji, Środki przejściowe). KOM(2011)647
50) Komunikat Komisji do PE i Rady: Instrument pomocy
przedakcesyjnej (IPA) zmienione wieloletnie orientacyjne
ramy finansowe na lata 2012-2013. KOM(2011)641 wersja ostateczna. Bruksela, 12.10.2011 r.
51) Opinia Komisji w sprawie wniosku Republiki Chorwacji
o przystąpienie do Unii Europejskiej. KOM(2011)667 wersja ostateczna. Bruksela, 12.10.2011 r.
RYBOŁÓWSTWO I GOSPODARKA MORSKA
52) Wniosek. Rozporządzenie Rady ustalające uprawnienia
do połowów na 2012 rok dla pewnych stad ryb i grup stad
ryb, stosowane na wodach Morza Bałtyckiego.
53) Wniosek. Rozporządzenie Rady ustalające uprawnienia
do połowów dla statków Unii na 2012 rok w odniesieniu
do pewnych stad ryb i grup stad ryb, które nie są przedmiotem negocjacji ani umów międzynarodowych.
z 23 września 2011 r. w sprawie wprowadzenia odliczeń
od kwot połowowych w roku 2011 dla niektórych stad
z powodu przełowienia tych stad w poprzednim roku.
DzUrz UE L 270 z 15.10.2011 r.
z 14 października 2011 r. w sprawie wprowadzenia odliczeń od kwot połowowych w roku 2011 dla niektórych
stad z powodu przełowienia innych stad w poprzednim
roku. DzUrz UE L 270 z 15.10.2011 r.
RYNEK WEWNĘTRZNY
z 22 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie (UE)
nr 222/2011 ustanawiające nadzwyczajne środki w odniesieniu do udostępniania pozakwotowego cukru i izoglukozy na rynku Unii z zastosowaniem obniżonej opłaty za
przekroczenie kwoty krajowej w roku gospodarczym
2010/2011. DzUrz UE L 216 z 23.08.2011 r.
nr 397/2010 w odniesieniu do limitu ilościowego dla
wywozu pozakwotowej izoglukozy na okres do końca roku
gospodarczego 2010/2011. DzUrz UE L 219 z 25.08.2011 r.
58) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 830/2011 z 27 lipca 2011 r.
ustanawiające na 2011 r. „wykaz Prodcom” – listę produktów przemysłowych zgodnie z rozporządzeniem Rady
(EWG) nr 3924/91. DzUrz UE L 224 z 30.08.2011 r.
59) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany
informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie
w sprawie IMI”). KOM(2011)522 wersja ostateczna. Bruksela, 29.08.2011 r.
60) Regulamin nr 16 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych – Jednolite przepisy
dotyczące homologacji: I. pasów bezpieczeństwa, urządzeń
przytrzymujących, urządzeń przytrzymujących dla dzieci
oraz urządzeń przytrzymujących ISOFIX dla dzieci przeznaczonych dla osób znajdujących się w pojazdach silnikowych – II. pojazdów wyposażonych w pasy bezpieczeństwa, urządzenia przypominające o zapięciu pasów,
urządzenia przytrzymujące, urządzenia przytrzymujące
dla dzieci oraz urządzenia przytrzymujące ISOFIX dla
dzieci. DzUrz UE L 233 z 9.09.2011 r.
61) Regulamin nr 44 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG/ONZ) – Jednolite
przepisy dotyczące homologacji urządzeń przytrzymujących dla dzieci przebywających w pojazdach o napędzie
silnikowym („urządzenia przytrzymujące dla dzieci”).
DzUrz UE L 233 z 9.09.2011 r.
nr 1272/2009 w zakresie zakupu i sprzedaży masła i odtłuszczonego mleka w proszku. DzUrz UE L 249 z 27.09.2011 r.
63) Sprawozdanie Komisji dla PE i Rady. Roczne sprawozdanie z postępu uzyskanego przez wspólne przedsiębiorstwa na rzecz realizacji wspólnych inicjatyw technologicznych w 2009 r. KOM(2011)557 wersja ostateczna.
Bruksela, 14.09.2011 r.
z 30 września 2011 r. rejestrujące w rejestrze chronionych
nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficz-
43
nych nazwę [Jabłka grójeckie (CHOG)]. DzUrz UE L 260
z 5.10.2011 r.
SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO
z 19 października 2011 r. rejestrujące w rejestrze gwarantowanych tradycyjnych specjalności nazwę [Kabanosy
(GTS)]. DzUrz UE L 275 z 20.10.2011 r.
75) Decyzja Rady 2011/518/WPZiB z 25 sierpnia 2011 r.
w sprawie mianowania Specjalnego Przedstawiciela Unii
Europejskiej w Regionie Kaukazu Południowego i ds. Kryzysu w Gruzji. DzUrz UE L 221 z 27.08.2011 r.
z 20 października 2011 r. rejestrujące w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych nazwę [Fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca /
Fasola z Doliny Dunajca (ChNP)]. DzUrz UE L 278
z 25.10.2011 r.
76) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady zmieniające rozporządzenie (WE) nr 810/2009 z 13 lipca 2009 r. ustanawiające wspólnotowy kodeks wizowy (kodeks wizowy).
67) Decyzja Komisji 2011/667/UE z 10 października 2011 r.
w sprawie sposobów skoordynowanego stosowania zasad
dotyczących egzekwowania odnośnie do satelitarnych
usług komunikacji ruchomej (MSS) zgodnie z art. 9 ust. 3
decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 626/2008/WE.
DzUrz UE L 265 z 11.10.2011 r.
68) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 1007/2011 z 27 września 2011 r. w sprawie nazewnictwa włókien tekstylnych oraz etykietowania i oznakowywania składu surowcowego wyrobów włókienniczych,
a także uchylenia dyrektywy Rady 73/44/EWG oraz dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 96/73/WE
i 2008/121/WE. DzUrz UE L 272 z 18.10.2011 r.
69) Zalecenie Komisji 2011/696/UE z 18 października 2011 r.
dotyczące definicji nanomateriału. DzUrz UE L 275
z 20.10.2011 r.
70) Wniosek. Decyzja Rady zezwalająca na wprowadzenie
do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003
Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających
genetycznie zmodyfikowaną bawełnę 281-24-236x3006210-23 (DAS-24236-5xDAS-21Ø23-5), składających się
z niej lub z niej wyprodukowanych. KOM(2011)620 wersja ostateczna. Bruksela, 12.10.2011 r.
Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę Bt11xMIR604
(SYN-BTØ11-1xSYN-IR6Ø4-5), składających się z niej lub
z niej wyprodukowanych. KOM(2011)622 wersja ostateczna. Bruksela, 12.10.2011 r.
Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MIR604xGA21
(SYN-IR6Ø4-5xMON-ØØØ21-9), składających się z niej
lub z niej wyprodukowanych. KOM(2011)623 wersja
Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę Bt11xMIR604xGA21 (SYN-BTØ11-1xSYN-IR6Ø4-5xMON-ØØØ21-9),
składających się z niej lub z niej wyprodukowanych.
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
74) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 937/2011 z 21 września
2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE)
nr 808/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego statystyk Wspólnoty w sprawie społeczeństwa informacyjnego. DzUrz UE L 245 z 22.09.2011 r.
44
77) Sprawozdanie Komisji dla PE, Rady, EKE-S i KR. Śródokresowa ocena programu Cła 2013. KOM(2011)537 wersja
78) Sprawozdanie Komisji dla PE i Rady. Sprawozdanie roczne dla Parlamentu Europejskiego i Rady z działalności
jednostki centralnej systemu Eurodac w 2010 r.
79) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR. Ład Schengen
- wzmocnienie obszaru bez kontroli na granicach
wewnętrznych. KOM(2011)561 wersja ostateczna. Bruksela, 16.09.2011 r.
80) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady zmieniające rozporządzenie (WE) nr 562/2006 w celu ustanowienia wspólnych zasad dotyczących tymczasowego przywrócenia
w wyjątkowych okolicznościach kontroli granicznej na
granicach wewnętrznych. KOM(2011)560 wersja ostateczna. Bruksela, 16.09.2011 r.
81) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR w kierunku
polityki kryminalnej UE: Zapewnienie skutecznej realizacji polityki UE poprzez prawo karne. KOM(2011)573
82) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 977/2011 z 3 października 2011 r. zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 ustanawiające wspólnotowy kodeks wizowy. DzUrz UE L 258 z 4.10.2011 r.
SPRAWY GOSPODARCZE I WALUTOWE
83) Wytyczne Europejskiego Banku Centralnego 2011/509/UE
z 30 czerwca 2011 r. zmieniające wytyczne EBC/2008/8
w sprawie zbierania danych dotyczących euro oraz działania Systemu Informacji Walutowej 2 (EBC/2011/9).
DzUrz UE L 217 z 23.08.2011 r.
84) Komunikat Komisji. Plan działania na rzecz stabilności
i wzrostu. KOM(2011)669 wersja ostateczna. Bruksela,
12.10.2011 r.
85) Wniosek. Decyzja Rady ustalająca wysokość wkładów
wpłacanych przez państwa członkowskie na rzecz Europejskiego Funduszu Rozwoju (3. rata za 2011 r.).
SPRAWY INSTYTUCJONALNE
z 19 sierpnia 2011 r. ustanawiające standardowe formularze do publikacji ogłoszeń w dziedzinie zamówień publicznych i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1564/2005.
DzUrz UE L 222 z 27.08.2011 r.
87) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR. Plan działania
na rzecz zasobooszczędnej Europy. KOM(2011)571 wersja ostateczna. Bruksela, 20.09.2011 r.
88) Decyzja Rady 2011/660/UE z 3 października 2011 r.
w sprawie mianowania do Komitetu Regionów sześciu
członków z Polski i sześciu zastępców członków z Polski.
DzUrz UE L 263 z 7.10.2011 r.
89) Decyzja Rady Gubernatorów z 12 maja 2010 r. dotycząca
zmiany Regulaminu wewnętrznego Europejskiego Banku
Inwestycyjnego w związku z wejściem w życie Traktatu
z Lizbony i nowego Statutu Banku. DzUrz UE L 266
z 11.10.2011 r.
ŚRODOWISKO
90) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR. Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego. Ocena końcowa. KOM(2011)531 wersja ostateczna.
Bruksela, 31.08.2011 r.
91) Decyzja Komisji 2011/540/UE z 18 sierpnia 2011 r.
w sprawie zmiany decyzji 2007/589/WE w zakresie włączenia wytycznych dotyczących monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do emisji gazów cieplarnianych wynikających z nowych działań i nowych gazów.
DzUrz UE L 244 z 21.09.2011 r.
92) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/632/UE z 21 września 2011 r. ustanawiająca kwestionariusz do zastosowania w sprawozdaniu z wykonania dyrektywy 2000/76/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie spalania
odpadów. DzUrz UE L 247 z 24.09.2011 r.
93) Decyzja Komisji 2011/638/UE z 26 września 2011 r. dotycząca wzorców porównawczych do celów bezpłatnego
przydziału uprawnień do emisji gazów cieplarnianych
operatorom statków powietrznych na podstawie art. 3e
dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.
DzUrz UE L 252 z 28.09.2011 r.
94) Sprawozdanie Komisji w sprawie stosowania, skutków
i odpowiedniości rozporządzenia w sprawie niektórych
fluorowanych gazów cieplarnianych (rozporządzenie
(WE) nr 842/2006). KOM(2011)581 wersja ostateczna.
Bruksela, 26.09.2011 r.
95) Wniosek. Dyrektywa Rady ustanawiająca podstawowe
normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego. KOM(2011)593 wersja ostateczna.
Bruksela, 29.09.2011 r.
96) Sprawozdanie Komisji dla PE i Rady: Postęp w realizacji
celów z Kioto (wymagane na mocy art. 5 decyzji
nr 280/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz wykonania protokołu z Kioto).
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE
97) Informacja dotycząca wejścia w życie Umowy w formie
protokołu między Unią Europejską a Jordańskim Królestwem Haszymidzkim ustanawiającego mechanizm rozstrzygania sporów mający zastosowanie do sporów dotyczących postanowień handlowych Układu eurośródziemnomorskiego ustanawiającego stowarzyszenie między
Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Jordańskim Królestwem Haszymidzkim, z drugiej strony. DzUrz UE L 226 z 1.09.2011 r.
98) Decyzja Rady 2011/523/UE z 2 września 2011 r. częściowo zawieszająca stosowanie Umowy o współpracy mię-
dzy Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Syryjską Republiką Arabską. DzUrz UE L 228 z 3.09.2011 r.
99) Powiadomienie o wejściu w życie Umowy między Unią
Europejską a Konfederacją Szwajcarską ustanawiającej
zasady i warunki uczestnictwa Konfederacji Szwajcarskiej
w programie „Młodzież w działaniu” oraz w programie
działań w zakresie uczenia się przez całe życie (20072013). DzUrz UE L 234 z 10.09.2011 r.
100) Decyzja Rady 2011/620/UE z 12 lipca 2011 r. w sprawie
podpisania w imieniu Unii Umowy między Unią Europejską a Gruzją w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych
produktów rolnych i środków spożywczych. DzUrz UE
L 243 z 21.09.2011 r.
101) Komunikat Komisji do PE, Rady, EKE-S i KR. Propozycja
wspólnego stanowiska UE na 4. Forum Wysokiego Szczebla w sprawie skuteczności pomocy (PUSAN). KOM(2011)541
wersja ostateczna, Bruksela. 7.09.2011 r.
102) Wniosek. Decyzja Rady zmieniająca decyzję Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich Unii Europejskiej
zebranych w Radzie, w sprawie podpisania i tymczasowego stosowania porozumienia w formie wymiany listów
między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony, a Federacją Rosyjską z drugiej strony, dotyczącego „Uzgodnionych zasad modernizacji istniejącego systemu korzystania z tras transsyberyjskich”
oraz ustanowienia przez państwa członkowskie mechanizmu wyrównawczego. KOM(2011)545 wersja ostateczna.
Bruksela, 13.09.2011 r.
103) Wniosek. Decyzja Rady w sprawie zawarcia Umowy
o handlu między Unią Europejską a Kolumbią i Peru.
104) Wniosek. Decyzja Rady w sprawie stanowiska, jakie ma
zająć Unia Europejska w ramach Komitetu ds. Handlu
ustanowionego w Umowie o wolnym handlu między
Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej
strony, a Republiką Korei, z drugiej strony, w odniesieniu
do przyjęcia regulaminu wewnętrznego Komitetu ds. Handlu oraz sporządzenia listy 15 osób mających pełnić rolę
arbitra. KOM(2011)592 wersja ostateczna. Bruksela,
28.09.2011 r.
105) Decyzja Rady 2011/634/UE z 17 maja 2011 r. w sprawie
podpisania w imieniu Unii Europejskiej i tymczasowego
stosowania Międzynarodowego porozumienia w sprawie
kakao z 2010 r. DzUrz UE L 259 z 4.10.2011 r.
106) Decyzja Rady 2011/694/UE z 26 września 2011 r. w sprawie zawarcia Umowy między Unią Europejską a rządem
Federacyjnej Republiki Brazylii dotyczącej bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego. DzUrz UE L 273 z 19.10.2011 r.
107) Decyzja nr 2/2011 Wspólnego Komitetu UE-Szwajcaria
2011/702/UE utworzonego na mocy art. 14 Umowy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską, z drugiej
strony, w sprawie swobodnego przepływu osób z 30 września 2011 r. zastępująca załącznik III (Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych) do tej umowy. DzUrz UE
L 277 z 22.10.2011 r.
108) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady w sprawie wprowadzenia w życie dwustronnej klauzuli ochronnej i mechanizmu stabilizacyjnego dotyczącego bananów, zawartych
w Umowie o handlu między Unią Europejską a Kolumbią
i Peru. KOM(2011)600 wersja ostateczna. Bruksela,
3.10.2011 r.
109) Wniosek. Rozporządzenie PE i Rady w sprawie wprowadzenia w życie dwustronnej klauzuli ochronnej i mechanizmu stabilizacyjnego dotyczącego bananów do Umowy
ustanawiającej stowarzyszenie między Unią Europejską
45
i jej Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Ameryką Centralną, z drugiej strony. KOM(2011)599 wersja
110) Wniosek. Decyzja Rady w sprawie stanowiska Unii Europejskiej wobec przyjęcia decyzji Komisji Mieszanej ustanowionej na mocy Konwencji z 20 maja 1987 r. o wspólnej procedurze tranzytowej oraz decyzji Komisji Mieszanej ustanowionej na mocy Konwencji z 20 maja 1987 r.
o uproszczeniu formalności w obrocie towarowym (SAD)
w sprawie zaproszenia Chorwacji i Turcji do przystąpienia do tych Konwencji. KOM(2011)640 wersja ostateczna.
Bruksela, 13.10.2011 r.
TRANSPORT
nr 185/2010 ustanawiające szczegółowe środki w celu
wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych norm
ochrony lotnictwa cywilnego. DzUrz UE L 220
z 26.08.2011 r.
112) Decyzja Rady 2011/530/UE z 31 marca 2011 r. w sprawie
podpisania w imieniu Unii i tymczasowego stosowania
Porozumienia o współpracy między Unią Europejską
a Organizacją Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego
określającego ogólne ramy zacieśnionej współpracy.
DzUrz UE L 232 z 9.09.2011 r.
113) Decyzja Rady 2011/531/UE z 16 czerwca 2011 r. dotycząca stanowiska, jakie ma zająć Unia Europejska
w ramach Wspólnego Komitetu UE-ICAO w sprawie
decyzji o przyjęciu załącznika dotyczącego bezpieczeństwa lotniczego do Porozumienia o współpracy między
Unią Europejską a Organizacją Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego określającego ogólne ramy zacieśnionej współpracy. DzUrz UE L 232 z 9.09.2011 r.
z 17 października 2011 r. ustanawiające wspólne wymogi
dotyczące zapewniania służb żeglugi powietrznej oraz
zmieniające rozporządzenia (WE) nr 482/2008 i (UE)
nr 691/2010. DzUrz UE L 271 z 18.10.2011 r.
ZATRUDNIENIE I SPRAWY SPOŁECZNE
122) Sprawozdanie Komisji dla PE i Rady z działalności Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG)
w 2010 r. KOM(2011)466 wersja ostateczna. Bruksela,
22.08.2011 r.
123) Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 940/2011/UE
z 14 września 2011 r. w sprawie Europejskiego Roku
Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (2012). DzUrz UE L 246 z 23.09.2011 r.
(S.K. – na podstawie Dzienników Urzędowych UE i dokumentów KE przeznaczonych dla innych instytucji UE – KOM)
n
CO NOWEGO W PRAWIE POLSKIM?
UMOWY MIĘDZYNARODOWE
1)
Oświadczenie Rządowe z 28 marca 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Porozumieniem
(MP 2011, nr 74, poz. 737) między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi o współpracy
w dziedzinie ochrony środowiska, podpisanym w Białowieży 12 września 2009 r. MP 2011, nr 74, poz. 738.
Ogłoszono 24.08.2011 r.
2)
Oświadczenie Rządowe z 18 lutego 2011 r. w sprawie
(MP 2011, nr 74, poz. 739) między Rzecząpospolitą Polską a Czarnogórą o uregulowaniu dwustronnych stosunków traktatowych, zawartym w Podgoricy 23 kwietnia
2009 r. MP 2011, nr 74, poz. 740. Ogłoszono 24.08.2011 r.
3)
Oświadczenie rządowe z 6 lipca 2011 r. w sprawie związania Rzeczypospolitej Polskiej Memorandum (MP 2011,
nr 81, poz. 812) o Porozumieniu między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Radą Europy w sprawie Biura Rady
Europy w Warszawie i jego statusu prawnego, podpisanym w Strasburgu 14 czerwca 2011 r. MP 2011, nr 81,
poz. 813. Ogłoszono 7.09.2011 r.
4)
Oświadczenie rządowe z 13 lipca 2011 r. o związaniu
Rzeczypospolitej Polskiej Porozumieniem (MP 2011,
nr 81, poz. 816) między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie
zmiany Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Chińskiej Republiki Ludowej o współpracy
finansowej, sporządzonej w Warszawie 29 września 2000 r.,
podpisanym w Pekinie 12 stycznia 2011 r. MP 2011,
nr 81, poz. 817. Ogłoszono 7.09.2011 r.
5)
Oświadczenie rządowe z 13 lipca 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Memorandum of
Understanding (MP 2011, nr 81, poz. 820) wdrażania
Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospo-
114) Dyrektywa Komisji 2011/75/UE z 2 września 2011 r.
zmieniająca dyrektywę Rady 96/98/WE w sprawie wyposażenia statków. DzUrz UE L 239 z 15.09.2011 r.
115) Decyzja Rady 2011/547/UE z 12 września 2011 r. w sprawie uruchomienia w Rumunii zautomatyzowanej wymiany danych rejestracyjnych pojazdów. DzUrz UE L 242
z 20.09.2011 r.
116) Zalecenie Komisji 2011/622/UE z 20 września 2011 r.
w sprawie procedury służącej wykazaniu poziomu zgodności istniejących linii kolejowych z podstawowymi parametrami przyjętymi w technicznych specyfikacjach interoperacyjności. DzUrz UE L 243 z 21.09.2011 r.
117) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/633/UE z 15 września 2011 r. w sprawie wspólnych specyfikacji rejestru
infrastruktury kolejowej. DzUrz UE L 256 z 1.10.2011 r.
118) Decyzja wykonawcza Komisji 2011/665/UE z 4 października 2011 r. w sprawie europejskiego rejestru typów
pojazdów kolejowych dopuszczonych do eksploatacji.
DzUrz UE L 264 z 8.10.2011 r.
119) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/76/UE
z 27 września 2011 r. zmieniająca dyrektywę 1999/62/
WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe. DzUrz
UE L 269 z 14.10.2011 r.
z 17 października 2011 r. w sprawie nadzoru nad bezpieczeństwem w zarządzaniu ruchem lotniczym i służbach
żeglugi powietrznej oraz zmieniające rozporządzenie
(UE) nr 691/2010. DzUrz UE L 271 z 18.10.2011 r.
46
darczego na lata 2009—2014 pomiędzy Islandią, Księstwem Liechtensteinu i Królestwem Norwegii a Rzecząpospolitą Polską. MP 2011, nr 81, poz. 821. Ogłoszono
7.09.2011 r.
6)
Oświadczenie rządowe z 28 czerwca 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Memorandum of
Understanding (MP 2011, nr 81, poz.822) wdrażania Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009-2014
pomiędzy Królestwem Norwegii a Rzecząpospolitą Polską. MP 2011, nr 81, poz. 823. Ogłoszono 7.09.2011 r.
7)
Oświadczenie rządowe z 27 lipca 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Umową (MP 2011,
nr 81, poz. 824) między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o transporcie morskim, podpisaną w Warszawie 6 grudnia 2010 r.
MP 2011, nr 81, poz. 825. Ogłoszono 7.09.2011 r.
8)
Oświadczenie rządowe z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Planem Współpracy
do Umowy (MP 2011, nr 85, poz. 885) między Rządem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Państwa Izrael
o współpracy w dziedzinie zdrowia i medycyny na lata
2011-2015, podpisanym w Jerozolimie 24 lutego 2011 r.
9)
Oświadczenie rządowe z 29 sierpnia 2011 r. w sprawie
związania Rzeczypospolitej Polskiej Memorandum o współpracy (MP 2011, nr 92, poz. 949) w dziedzinie weterynarii
między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Rolnictwa Republiki
Azerbejdżanu, podpisanym w Baku 25 lipca 2011 r.
10) Oświadczenie Rządowe z 11 maja 2011 r. w sprawie
mocy obowiązującej Umowy (DzU 2011, nr 172, poz.
1024) między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy, sporządzona w Warszawie
25 listopada 2009 r., o zmianie Umowy między Rządem
Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy
o współpracy przy dokonywaniu kontroli osób, towarów
i środków transportu przekraczających polsko-ukraińską
granicę państwową, podpisanej w Kijowie 25 czerwca
2001 r. DzU 2011, nr 172, poz. 1025. Ogłoszono
19.08.2011 r.
11) Ustawa z 29 czerwca 2011 r. o ratyfikacji Umowy między
Rzecząpospolitą Polską a Wyspą Man o wymianie informacji w sprawach podatkowych oraz Protokołu do tej
Umowy, podpisanych w Londynie 7 marca 2011 r. DzU
2011, nr 178, poz. 1056. Weszła w życie 13.09.2011 r.
15) Oświadczenie rządowe z 30 czerwca 2011 r. w sprawie
mocy obowiązującej Protokołu (DzU 2011, nr 180,
poz. 1074) w sprawie strategicznej oceny oddziaływania
na środowisko do Konwencji o ocenach oddziaływania na
środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonego w Kijowie 21 maja 2003 r. DzU 2011, nr 180,
poz. 1075. Ogłoszono 31.08.2011 r.
16) Oświadczenie rządowe z 31 maja 2011 r. w sprawie
(DzU 2011, nr 180, poz. 1078) między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o sporządzeniu nowej wersji załączników A i B
do Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej
a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o budowie
i utrzymaniu granicznych obiektów mostowych w Rzeczypospolitej Polskiej zlokalizowanych w ciągu dróg
publicznych poza siecią dróg krajowych, w Republice
Federalnej Niemiec w ciągu dróg publicznych poza siecią
dróg federalnych, podpisanej we Frankfurcie nad Odrą
21 listopada 2000 r., zawartym 10 grudnia 2010 r. DzU
2011, nr 180, poz. 1079. Ogłoszono 31.08.2011 r.
17) Ustawa z 29 lipca 2011 r. o ratyfikacji Protokołu między
Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Malty o zmianie Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej
a Rządem Malty w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania
w zakresie podatków od dochodu, sporządzonej w La
Valetta 7 stycznia 1994 r., podpisanego w Warszawie
6 kwietnia 2011 r. DzU 2011, nr 187, poz. 1115. Weszła
w życie 23.09.2011 r.
18) Ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o ratyfikacji Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Serbii, z drugiej strony, sporządzonego w Luksemburgu 29 kwietnia 2008 r. DzU 2011, nr 224, poz. 1339.
Weszła w życie 4.11.2011 r.
19) Ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o ratyfikacji Konwencji
w sprawie scentralizowanej odprawy celnej dotyczącej
podziału krajowych kosztów poboru, które są zatrzymywane, gdy tradycyjne zasoby własne są udostępniane
budżetowi UE, sporządzonej w Brukseli 10 marca 2009 r.
DzU 2011, nr 222, poz. 1325. Weszła w życie 2.11.2011 r.
CŁA I PODATKI
12) Ustawa z 29 czerwca 2011 r. o ratyfikacji Umowy między
Rzecząpospolitą Polską a Wyspą Man w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania niektórych kategorii dochodów osób fizycznych, podpisanej w Londynie 7 marca
2011 r. DzU 2011, nr 178, poz. 1057. Weszła w życie
13.09.2011 r.
20) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 29 lipca 2011 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego
tekstu ustawy o podatku od towarów i usług. DzU 2011,
nr 177. poz. 1054. Ogłoszono 26.08.2011 r. (Tekst jednolity nie obejmuje art. 139-145 ustawy z 11 marca 2004 r.
o podatku od towarów i usług).
mocy obowiązującej sporządzonego w Paryżu 27 maja
2010 r. Protokołu (DzU 2011, nr 180, poz. 1071) zmieniającego Konwencję o wzajemnej pomocy administracyjnej
w sprawach podatkowych, sporządzoną w Strasburgu
25 stycznia 1988 r. DzU 2011, nr 180, poz. 1072. Ogłoszono 31.08.2011 r.
21) Rozporządzenie Ministra Finansów z 20 września 2011 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.
DzU 2011, nr 198, poz. 1174. Weszło w życie 22.09.2011 r.
zmiany zakresu obowiązywania Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF), sporządzonej
w Bernie 9 maja 1980 r., poprzez niestosowanie do
31 grudnia 2011 r. jej załączników E, F oraz G. DzU
ROLNICTWO
22) Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 24 sierpnia 2011 r. w sprawie wykazu dokumentów potwierdzających kwalifikacje do wykonywania zawodu lekarza weterynarii przez obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej. MP 2011, nr 83, poz. 855. Ogłoszono 14.09.2011 r.
47
23) Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 października 2011 r. w sprawie zmiany Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. MP 2011, nr 96,
poz. 971. Ogłoszono 27.10.2011 r.
24) Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12 października 2011 r. w sprawie wysokości wykorzystanego
krajowego limitu skumulowanej kwoty pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. MP 2011, nr 96,
poz. 972. Ogłoszono 27.10.2011 r.
25) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 17 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Różnicowanie w kierunku
działalności nierolniczej” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. DzU 2011,
nr 172, poz. 1027. Weszło w życie 3.09.2011 r.
26) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie powinny spełniać jednostki organizacyjne,
którym można powierzyć wykonywanie czynności kontrolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. DzU 2011, nr 175, poz. 1044.
Weszło w życie 9.09.2011 r.
27) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 24 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty
pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie
lokalnych strategii rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. DzU 2011,
nr 186, poz. 1104. Weszło w życie 21.09.2011 r.
28) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 5 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zwiększanie wartości dodanej
podstawowej produkcji rolnej i leśnej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
29) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 9 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. DzU 2011, nr 191, poz. 1139.
30) Ustawa z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o wspieraniu
rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich oraz o zmianie niektórych innych ustaw. DzU
2011, nr 205, poz. 1202. Weszła w życie 14.10.2011 r.
31) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 27 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Ułatwianie startu młodym
rolnikom” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. DzU 2011, nr 209, poz. 1247.
32) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 7 października 2011 r. w sprawie sposobu i warunków wykorzystania kwoty połowowej szprota pozostałej do odłowienia z ogólnej kwoty połowowej tego gatunku w 2011 r.
nych dla Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. MP 2011, nr 75, poz. 744. Ogłoszono
25.08.2011 r.
34) Komunikat Ministra Rozwoju Regionalnego z 25 sierpnia
2011 r. w sprawie listy projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013.
2011 r. o zmianach wprowadzonych do Szczegółowego
opisu priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura
i Środowisko. MP 2011, nr 86, poz. 903. Ogłoszono
23.09.2011 r.
36) Komunikat Ministra Rozwoju Regionalnego z 7 września
2011 r. w sprawie zmienionej listy projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013. MP 2011, nr 86, poz. 904. Ogłoszono
23.09.2011 r.
37) Komunikat Ministra Rozwoju Regionalnego z 20 września
2011 r. w sprawie zmienionych wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie sprawozdawczości.
38) Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z 13 września 2011 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję
Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej na rozwój instrumentów inżynierii finansowej w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013.
39) Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z 13 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości
pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego
Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. DzU 2011, nr 210,
poz. 1256. Weszło w życie 4.10.2011 r.
INNE
40) Komunikat Ministra Gospodarki z 18 sierpnia 2011 r.
o podjęciu przez Radę Ministrów uchwały w sprawie
przyjęcia programu rozwoju pod nazwą „Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki
polskiej na lata 2011-2020”. MP 2011, nr 82, poz. 834.
Ogłoszono 13.09.2011 r.
41) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 26 lipca 2011 r.
w sprawie sposobu obliczania danych podanych we
wniosku o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania
i przedstawienia do umorzenia tych świadectw, uiszczania opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych
dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej
w wysokosprawnej kogeneracji. DzU 2011, nr 176,
poz. 1052. Weszło w życie 10.10.2011 r.
42) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 29 września 2011 r.
w sprawie szczegółowych warunków udzielania poręczeń
jako pomocy de minimis. DzU 2011, nr 221, poz. 1315.
Wchodzi w życie 18.11.2011 r.
POLITYKA REGIONALNA
43) Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 września 2011 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego
trybu działania i organizacji Komitetu Polityki Ubezpieczeń Eksportowych. DzU 2011, nr 214, poz. 1268.
2011 r. w sprawie zmienionej listy projektów indywidual-
44) Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo
energetyczne oraz niektórych innych ustaw. DzU 2011,
nr 205, poz. 1208. Weszła w życie 30.10.2011 r.
48
45) Ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o europejskich radach zakładowych. DzU 2011, nr 213, poz. 1265.
46) Uchwała Rady Polityki Pieniężnej z 23 sierpnia 2011 r.
w sprawie ustalenia założeń polityki pieniężnej na rok
2012. MP 2011, nr 82, poz. 828. Wchodzi w życie
1.01.2012 r.
47) Obwieszczenie Ministra Środowiska z 31 sierpnia 2011 r.
w sprawie maksymalnych stawek opłat produktowych na
rok 2012. MP 2011, nr 83, poz. 856. Ogłoszono
14.09.2011 r.
48) Obwieszczenie Ministra Środowiska z 26 września 2011 r.
w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2012. MP 2011, nr 94, poz. 958. Ogłoszono 24.10.2011 r.
49) Obwieszczenie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z 22 lipca 2011 r. w sprawie wykazu norm zharmonizowanych. MP 2011, nr 76, poz. 746. Ogłoszono
29.08.2011 r.
50) Komunikat nr 9/2011/(DOKE) Prezesa Zarządu Banku
Gospodarstwa Krajowego z 9 września 2011 r. w sprawie
stałych stóp procentowych — stóp CIRR (stóp referencyjnych oprocentowania rynkowego) dla poszczególnych
walut, ogłaszanych okresowo przez Sekretariat Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). MP
51) Komunikat nr 10/2011/(DOKE) Prezesa Zarządu Banku
Gospodarstwa Krajowego z 12 października 2011 r.
w sprawie stałych stóp procentowych — stóp CIRR (stóp
referencyjnych oprocentowania rynkowego) dla poszczególnych walut, ogłaszanych okresowo przez Sekretariat
Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
52) Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 września 2011 r.
w sprawie procentowego udziału uprawnień do emisji,
jakie w okresie rozliczeniowym rozpoczynającym się od
dnia 1 stycznia 2013 r. mogą zostać przyznane instalacjom objętym systemem handlu uprawnieniami do emisji
gazów cieplarnianych. DzU 2011, nr 203, poz. 1194.
53) Ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo
ochrony środowiska. DzU 2011, nr 224, poz. 1341.
54) Rozporządzenie Ministra Środowiska z 9 września 2011 r.
w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które
w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego
mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym. DzU 2011, nr 210, poz. 1260. Wchodzi
w życie 5.04.2012 r.
55) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 5 października 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wniosków i dokumentów w sprawach
prawa pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin. DzU
2011, nr 229, poz. 1369. Weszło w życie 2.11.2011 r.
56) Ustawa z 16 września 2011 r. o wymianie informacji
z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej. DzU 2011, nr 230, poz. 1371. Wchodzi w życie
1.01.2012 r.
(S.K. – na podstawie Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego)
n
STRESZCZENIA ARTYKUŁÓW W JĘZYKU POLSKIM I ANGIELSKIM
Warunki realizacji programu polskiego
przewodnictwa w Radzie UE
Conditions of Implementation
of the Programme of Polish Presidency
in the EU Council
Marzenna Błaszczuk-Zawiła
Od 1 lipca 2011 r. Polska, korzystając z kompetencji
przyznanych jej jako krajowi przewodniczącemu Radzie
Unii Europejskiej, przystąpiła do realizacji programu
przewodnictwa w Radzie. W artykule omówiono czynniki, które mogą utrudnić realizację polskich planów, takie
jak sytuacja polityczna i gospodarcza w Unii i jej otoczeniu, różnice w podejściu do niektórych zagadnień między Polską a innymi państwami członkowskimi, proces
kształtowania się nowej równowagi instytucjonalnej po
wejściu w życie Traktatu z Lizbony, a także słabości polskiej administracji.
Since 1 July 2011, Poland has engaged in implementation of the Programme of Polish Presidency of the
Council of European Union, benefiting from competences granted thereto as the country presiding the Council. In her article, the author has discussed the factors that
may hamper implementation of the Polish plans, such as
the political and economic situation in the Union and its
environment, differences in the approach to some issues
between Poland and other member states, the process of
formation of a new institutional balance upon adoption
of the Treaty of Lisbon as well as weaknesses of the Polish administration.
49
Rosja – Unia Europejska: problemy
współpracy a nowe porozumienie
Marcin Kaczmarski
Kształt oraz treść stosunków między Rosją a Unią
Europejską ewoluują wraz z postępami integracji w Unii
i częściowym odzyskaniem przez Rosję pozycji mocarstwowej, utraconej w wyniku rozpadu ZSRR. Mimo iż
Rosja kultywuje relacje z wybranymi państwami członkowskimi Unii, usiłując poprzez stosunki dwustronne
polepszyć swoje położenie, to obejmowanie integracją
europejską kolejnych dziedzin (jak np. energetyki) powoduje stały wzrost znaczenia kontaktów wielostronnych.
Istniejące między Rosją i UE instytucje nie zapewniły
jednak pogłębiania relacji dwustronnych i sposobem na
intensyfikację współpracy stawało się wprowadzenie do
dialogu nowej idei. Jedną z nich było nowe porozumienie o partnerstwie strategicznym. Wobec wolnego tempa
jego negocjowania, Rosja coraz częściej zaczęła podnosić kwestię ruchu bezwizowego i uregulowania kwestii
energetycznych. Najnowszą inicjatywą stał się program
„partnerstwa na rzecz modernizacji”, które stało się
dominującą formą współpracy, zaś negocjacje nad
nowym układem toczą się niejako w cieniu. Wydaje się
jednak, że niezależnie od wyniku rozmów tzw. PCA 2
nie przyniesie jakościowej zmiany w relacjach dwustronnych. Strony w różny sposób rozumieją jego znaczenie oraz zakres. Ponadto, zasadnicze punkty sporne
nie dotyczą bezpośrednio układu, ale fundamentalnych
zasad współpracy i nawet jego wynegocjowanie (nie
mówiąc o wymaganej ratyfikacji przez 27 krajów unijnych i Rosję) nie zdoła ich rozwiązać.
Russia – the European Union: Problems
of Cooperation and a New Agreement
The form and merits of the Russian-EU relationship
have evolved along with the European integration and
Russia’s partial restoration of its great power status.
Although Russia has focused on bilateral relations with
particular member states, the broadening of integration
within the EU (e.g. in the sphere of energy) makes the
relationship at the EU level more and more important.
The existing institutions have not fulfilled the task of
deepening of the Russian-EU relationship and both parties have attempted to accelerate the pace of cooperation
by way of introducing new ideas. One of them has been
a new agreement on strategic partnership (the so-called
PCA 2). Due to the slow process of negotiations, however, Russia has put new issues, of visa-free regime and
regulation of energy cooperation rules. The newest idea
is ‘Partnership for modernisation’ that has become
a dominant form of cooperation, the ongoing negotiations over PCA 2 notwithstanding. It seems that even the
50
conclusion of a new treaty is not going to result in the
qualitative change of relationship. Both Russia and the
EU have different notions of the new treaty. Furthermore,
the main sticking points have no direct relation to the
treaty – they concern the fundamental rules of cooperation.
Umowy Unii Europejskiej z krajami AKP
o partnerstwie gospodarczym – nowy
wymiar relacji czy niedokończona
koncepcja?
Grzegorz Mazur
Relacje EWG/UE z krajami AKP sięgają samego
początku integracji europejskiej, będąc niejako naturalnym następstwem kolonialnej przeszłości wielu państw
europejskich. Rozpoczynając formalną współpracę na
podstawie traktatu rzymskiego, poprzez zawierane na
przestrzeni lat kolejne umowy, obydwie strony doszły
do kolejnego ważnego momentu w kształtowaniu wzajemnych relacji, jakim było podpisanie w 2000 r.
Umowy o partnerstwie z Kotonu. Jednym z fundamentalnych założeń nowego porozumienia było wynegocjowanie umów o partnerstwie gospodarczym (UPG) na poziomie poszczególnych regionów AKP, które począwszy od
1.01.2008 r. miały stać się prawną podstawą współpracy
gospodarczo-handlowej. Wiele kwestii spornych, które
wyniknęły podczas toczących się negocjacji (tempo
i zakres liberalizacji, stosowanie KNU, handel usługami,
„kwestie singapurskie”) uniemożliwiło osiągnięcie porozumienia w założonym czasie. Spośród regionów jedynie państwa Karaibów podpisały z UE pełną UPG
w założonym czasie. Wiele innych państw AKP, które
pierwotnie parafowały treść przejściowych UPG w dalszym ciągu ich nie podpisało lub nie ratyfikowało. W tej
sytuacji (wrzesień 2011 r.) Komisja Europejska przedstawiła nową propozycję, która ma uporządkować pozostający w zawieszeniu od prawie 4 lat układ. Wydaje się
prawdopodobne, że w obliczu obecnej sytuacji na świecie (kryzys gospodarczy oraz problemy z zakończeniem
rundy dauhańskiej) wynegocjowanie pełnych UPG ze
wszystkimi regionami AKP będzie trudne i odległe
w czasie.
The EU Economic Partnership Agreements
with ACP Countries – a New Dimension
or an Uncompleted Concept?
The EU-ACP relations have a long historical perspective relating to the legacy of colonialism. The evolution
of the relations, starting formally with the Treaty of Rome,
is currently at another milestone. In 2000, a new agreeWspólnoty Europejskie Nr 5 (210) 2011
ment was concluded - the Cotonou Partnership Agreement - that is a legal basis of relations between the EU
and ACP countries until 2020. Parallel the parties started
negotiations on the Economic Partnership Agreements
(EPAs) in regional configuration that should, according to
primary assumptions, create between the partners a free
trade area in the future perspective. The preliminary
deadline for concluding the EPAs (1 January 2008) has
not been achieved. Many contentious issues that occurred
and were highlighted during the long negotiation process
(pace and scope of trade liberalisation, MFN clause,
trade in services, “Singapore issues”) have made impossible to achieve a final agreement. Among the seven ACP
regions that negotiate the EPAs only the Caribbean region
has concluded and signed so far a full regional Economic Partnership Agreement. There are still even problems
with signing and ratifying interim EPAs by those countries, which preliminary initialled the agreements. The
current global processes (economic crisis and problems
with concluding DDA) make the process of negotiations
more difficult than ever.
Reorganizacja długu a konsekwencje
wyjścia z EUW
Janusz Sawicki
Refinansowanie długu krajów peryferyjnych, które
zostało rozpoczęte decyzjami z 2010 roku, pomimo
przeprowadzonych zmian i uzupełnień, nie powoduje
spodziewanych skutków. Jest w związku z tym wysoce
prawdopodobne, gdy warunki reorganizacji długu zostaną odrzucone przez kraje niewypłacalne (formalnie czy
też przez rynek), że będziemy świadkami „właściwego”
procesu bail-in. Będzie to autentyczny test odpornościowy zarówno dla zaangażowanych banków, jak i decydentów oraz regulatorów. Greckie default pokaże także,
które gospodarki są w stanie samodzielnie wspierać system finansowy, a które muszą polegać na mechanizmach
transferowych. Formalnie ogłoszona niewypłacalność
spowoduje też zwolnienie płatności z CDS i pokaże
prawdziwą wielkość strat po obu stronach Atlantykustrat, które w końcu i tak będą musiały zostać pokryte
z pieniędzy podatnika. Grecka upadłość spowoduje też
niewypłacalność greckich banków, odcinając kraj od
zewnętrznego zasilania. Skutki upadłości pokażą więc
także koszty łamania wcześniej dobrowolnie przyjmowanych zasad (moral hazard). Wydaje się też, że jest to
obecnie jedyna efektywna droga prowadząca do usprawnienia funkcjonowania strefy euro. Z drugiej strony,
jeżeli politycznie wspierany mechanizm reorganizacji
długu (częściowej redukcji i refinansowania) zawiedzie
z powodu złej konstrukcji czy też z powodu braku środków, to może zapoczątkować rozpad strefy euro.
Debt Reorganisation and EMU Leaving
Consequences
The bail-out mechanism invented in May 2010 and
having been implemented with some alterations since
then seems to fail. It is therefore possible that the real
default caused by the political rejection of the bail-out
conditions could force the “proper” bail-in. That will create the real stress test for the banking community and the
real test for the decision makers and their regulators.
Greece default (especially disorderly conducted) will
also show, which governments can support their own
banking systems and which have to rely on the euro
transfer mechanisms. That will also trigger credit default
swaps (and will test the illusory faith that the derivatives
were invented to diminish the risk exposure) and crystallise losses across the European and American banking
system - the permanently growing losses, which one day
will have to be paid in that or another way (but always
by taxpayers). At the same time, Greece and its banks
would be insolvent with the immediately imposed austerity if Greece is cut off entirely from external funding
sources. But that default conducted as a result of the
rejection of certain economic conditions will illustrate
the genuine moral hazard consequences for all parties
playing against the rules accepted before. And in fact
could be at present the only efficient way to improve the
functioning of the eurozone. On the other hand, if the
bail-out (as implemented by now) fails as a result of its
poor financial structure or/and lack of resources, that will
denote the EMU slow but complete disruption.
Międzynarodowe uzwiązkowienie –
niedawna przeszłość i nowe tendencje
Domenico Buccella
W artykule przestawiono szeroki przekrój działań
europejskich związków zawodowych od czasu powstania Programu Jednolitego Rynku do chwili obecnej.
Pokazano, jak działania te rozwinęły się w wyniku przemian strukturalnych zachodzących w procesie integracji
gospodarczej w Unii Europejskiej. Przedstawiony obraz
sugeruje, że mimo występujących problemów proceduralnych i różnic na poziomie narodowym, europejskie
związki zawodowe próbują dostosowywać swoją działalność koordynacyjną, zgodnie z zasadą, że stosunki
przemysłowe kształtują się pod wpływem struktury rynkowej.
51
Transnational Unionism in Europe:
Recent Past and New Trends
The paper provides a broad perspective of the European labour unions’ transnational coordination activities
from the completion of the Single Market Programme
until the recent date. It describes how these activities
developed as a result of the structural transformations
occurred in the economic integration process of the
European Union. The picture seems to suggest that, even
though many procedural problems and national diversities are present, European labour unions attempt to adjust
their coordination activities according to the rule that
industrial relations follow the market structures.
52

Unia Europejska.pl 5/2011 - Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i

Transkrypt

Podobne dokumenty

pdf Prezentacja w języku polskim

EBA Press Release_PL

www_2010-04-29 Selena w konkursie European Business Awards

Prawa człowieka, kultura: 1. Agencja Praw Podstawowych Unii