karta tłumacza fit

KARTA TŁUMACZA FIT
Międzynarodowa Federacja Tłumaczy, świadoma tego, że zawód tłumacza ustalił swoją pozycję we współczesnym świecie jako
działalność ustawiczna, powszechna i niezbędna, a poprzez umożliwianie wymiany intelektualnej i materialnej między narodami
wzbogaca ich życie i przyczynia się do lepszego zrozumienia w stosunkach międzyludzkich; oraz że, mimo różnych okoliczności
towarzyszących jego wykonywaniu, zawód tłumacza powinien być w obecnych czasach uznany za odrębną specjalność i niezależny
zawód; pragnąc określić w formie urzędowego dokumentu niektóre ogólne zasady nierozerwalnie związane z zawodem tłumacza,
zwłaszcza w celu:
 uwydatnienia społecznej funkcji działalności tłumaczeniowej,
 określenia praw i obowiązków tłumacza,
 stworzenia podstaw kodeksu etyki tłumacza,
 poprawy warunków ekonomicznych i klimatu społecznego, w jakich działa tłumacz oraz
 zalecenia pewnych kierunków postępowania tłumaczy i ich zawodowych organizacji,
aby w ten sposób przyczynić się do uznania zawodu tłumacza za odrębną specjalność i niezależny zawód, ogłasza tekst niniejszej
Karty zalecanej do wykorzystania jako zbiór podstawowych zasad wykonywania zawodu tłumacza.
ROZDZIAŁ I
Podstawowe obowiązki tłumacza
1. Tłumaczenie, będąc działalnością intelektualną, której przedmiotem jest przekładanie tekstów literackich, naukowych i technicznych z jednego języka na inny, nakłada na osobę je wykonującą szczególne obowiązki wynikające z samego charakteru tej pracy.
2. Wyłączną odpowiedzialność za tłumaczenie ponosi zawsze tłumacz niezależnie od charakteru jego stosunku lub umowy, jakie go
wiąże z użytkownikiem.
3. Tłumacz nie powinien godzić się na interpretację tekstu sprzeczną z jego przekonaniem lub obowiązkami zawodowymi.
4. Każde tłumaczenie winno być wierne, dokładnie oddając myśl i formę oryginału, a wierność ta stanowi zarówno moralny, jak
i prawny obowiązek tłumacza.
5. Tłumaczenie wierne, nie powinno jednak być rozumiane jako tłumaczenie dosłowne, zaś wierność tłumaczenia nie powinna
wykluczać dostosowania formy, charakteru i głębszego znaczenia utworu do norm przyjętych w innym języku i kraju.
6. Tłumacz powinien posiadać dogłębną znajomość języka, z którego tłumaczy, a w szczególności powinien wykazywać doskonałe
opanowanie tego języka, na który tłumaczy.
7. Tłumacz powinien posiadać szeroką wiedzę ogólną i wykazywać wystarczającą znajomość przedmiotu wykonywanego tłumaczenia oraz nie powinien podejmować się tłumaczenia w zakresie przekraczającym jego kompetencje.
8. Tłumacz nie powinien uprawiać nieuczciwej konkurencji w wykonywaniu swego zawodu, w szczególności zaś nie powinien
przyjmować wynagrodzenia poniżej wysokości ustalonej przez prawo, odpowiednie przepisy, zwyczaje lub jego organizację zawodową.
9. Tłumacz w żadnym razie nie powinien zabiegać o taką pracę lub przyjmować jej na takich warunkach, które poniżałyby jego
godność osobistą lub zawodową.
10. Tłumacz powinien uznawać uzasadnione interesy użytkownika, traktując jako tajemnicę zawodową wszelkie informacje, jakimi
dysponuje przy wykonywaniu powierzonego mu tłumaczenia.
11. Będąc "wtórnym" autorem, tłumacz powinien wywiązywać się z określonych obowiązków wobec autora utworu oryginalnego.
12. Tłumacz powinien uzyskać od autora utworu oryginalnego lub od użytkownika upoważnienie do tłumaczenia utworu i następnie
przestrzegać wszelkich praw, jakie przysługują autorowi.
ROZDZIAŁ II
Prawa tłumacza
13. Tłumacz powinien korzystać z wszelkich praw wynikających z wykonania przez niego tłumaczenia, jakie państwo, w którym
prowadzi swą działalność, przyznaje innym osobom wykonującym pracę intelektualną.
14. Tłumaczenie, jako twórcza działalność intelektualna, winno być przedmiotem ochrony prawnej stosowanej wobec tego rodzaju
utworów.
15. Z tego samego powodu tłumaczowi przysługują prawa autorskie do jego tłumaczenia, a co za tym idzie - te same przywileje,
jakie są przyznane autorowi oryginalnego utworu.
16. Tłumacz powinien więc korzystać z wszelkich moralnych praw sukcesji wynikających z jego autorstwa.
17. Tłumacz powinien dożywotnio korzystać z uznania autorstwa jego tłumaczenia, z czego wynikają między innymi następujące
prawa:
a. nazwisko tłumacza winno być jasno i jednoznacznie wymienione w każdym przypadku publicznego korzystania z jego tłumaczenia,
b. tłumacz ma prawo sprzeciwu wobec wszelkiego zniekształcenia, okrojenia lub innych zmian dokonanych w jego tłumaczeniu,
c. bez uprzedniej zgody tłumacza wydawcy i inni użytkownicy jego tłumaczenia nie mają prawa do dokonywania zmian w jego
tłumaczeniu,
d. tłumacz ma prawo do występowania przeciwko niewłaściwemu wykorzystywaniu jego tłumaczenia i do przeciwstawiania się
w ogóle wszelkim skierowanym na nie atakom, które przynoszą ujmę jego godności i dobremu imieniu.
18. Ponadto, tłumacz ma wyłączne prawo do autoryzowania publikacji, prezentacji, rozpowszechniania przez środki masowego
przekazu, ponownego tłumaczenia, adaptacji, modyfikacji i innych opracowań jego tłumaczenia w jakiejkolwiek formie.
19. Za każde publiczne wykorzystanie jego przekładu tłumacz ma prawo do wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie lub
przez prawo.
ROZDZIAŁ III
Status materialny i społeczny tłumacza
20. Tłumaczowi należy zapewnić warunki bytowe, które umożliwiają mu sprawne wywiązywanie się z godnością z wyznaczonego
mu w społeczeństwie zadania.
21. Tłumacz ma prawo do udziału w sukcesie, jaki odniosło wykonane przez niego tłumaczenie, a w szczególności do wynagrodzenia proporcjonalnego do uzyskanych z przetłumaczonego przez niego utworu korzyści handlowych.
22. Należy też uznać, że za tłumaczenia wykonywane w formie prac zleconych przysługuje wynagrodzenie niezależne od korzyści
handlowych uzyskanych z przetłumaczonego utworu.
23. Zawód tłumacza, tak jak inne zawody, winien być w każdym kraju chroniony na równi z innymi zawodami w danym kraju poprzez regulowanie stawek wynagrodzenia, umów zbiorowych, umów wzorcowych, itp.
24. Tłumacze we wszystkich krajach powinni korzystać z wszelakich udogodnień przysługujących osobom wykonującym pracę
intelektualną, a przede wszystkim z ubezpieczenia społecznego, tj. emerytur, opieki zdrowotnej, zasiłków dla bezrobotnych i rodzinnych.
ROZDZIAŁ IV
Stowarzyszenia i związki tłumaczy
25. Na równi z przedstawicielami innych zawodów, tłumacze mają prawo do tworzenia stowarzyszeń i związków zawodowych.
26. Poza obroną praw moralnych i materialnych interesów tłumaczy, zadaniem takich organizacji winno być zabieganie o doskonalenie jakości tłumaczenia i zajmowanie się wszelkimi problemami związanymi z zawodem tłumacza.
27. Organizacje te powinny mieć wpływ na stanowisko władz danego kraju w zakresie opracowywania przez nie i wydawania aktów
prawnych i przepisów dotyczących tego zawodu.
28. Winny one dążyć do utrzymywania stałych kontaktów z instytucjami wykorzystującymi tłumaczenia (wydawcami, przedsiębiorstwami przemysłowymi i handlowymi, organami publicznymi i prywatnymi, prasą, itp.) w celu opracowywania i znajdowania
rozwiązań wspólnych problemów.
29. Czuwając nad jakością wszystkich utworów tłumaczonych w kraju, organizacje te winny utrzymywać kontakty z organizacjami
kulturalnymi, towarzystwami autorów, krajowymi oddziałami Pen Clubu, krytykami literackimi, towarzystwami naukowymi,
uniwersytetami oraz badawczymi instytutami naukowymi i technicznymi.
30. Organizacje tłumaczy są instytucjami właściwymi do występowania w roli arbitrów i ekspertów we wszelkich sporach między
tłumaczami a użytkownikami tłumaczeń.
31. Organizacje te są upoważnione do wydawania opinii doradczych na temat szkolenia i naboru tłumaczy oraz do współpracy
w tym zakresie ze specjalistycznymi instytucjami i uniwersytetami.
32. Organizacje tłumaczy winny podejmować wysiłki w kierunku gromadzenia wszelkich dostępnych informacji przydatnych dla
zawodu tłumacza, udostępniania ich tłumaczom poprzez biblioteki, archiwa, czasopisma i biuletyny, tworzenia ośrodków informacji teoretycznych i praktycznych oraz organizowania seminariów i spotkań.
ROZDZIAŁ V
Organizacje narodowe a Międzynarodowa Federacja Tłumaczy
33. Jeżeli w kraju istnieje kilka grup tłumaczy zorganizowanych na zasadzie bądź to rejonizacji, bądź też podziału na różne kategorie, wskazana jest koordynacja ich działalności przez centralną organizację narodową przy zachowaniu tożsamości tych grup.
34. W krajach, gdzie nie istnieją jeszcze stowarzyszenia lub związki tłumaczy, zaleca się, aby tłumacze jednoczyli swoje starania
w kierunku utworzenia takiej organizacji zgodnie z odpowiednimi wymaganiami prawnymi obowiązującymi w ich kraju.
35. Aby zapewnić osiągnięcie swych celów wspólnym wysiłkiem na skalę światową, wzywa się narodowe organizacje tłumaczy do
jednoczenia się w Międzynarodowej Federacji Tłumaczy FIT (Fédération Internationale des Traducteurs).
36. Tłumacze powinni wstępować do swoich organizacji narodowych z własnej woli i tę samą zasadę stosuje się wobec stowarzyszeń przystępujących do Międzynarodowej Federacji Tłumaczy.
37. Międzynarodowa Federacja Tłumaczy broni materialnych i moralnych praw tłumaczy na szczeblu międzynarodowym, śledzi
postęp w zakresie teorii i praktyki tłumaczenia i dąży do uczestniczenia w upowszechnianiu cywilizacji na świecie.
38. Międzynarodowa Federacja Tłumaczy osiąga swe cele poprzez reprezentowanie tłumaczy na szczeblu międzynarodowym,
w szczególności poprzez utrzymywanie stosunków z organizacjami rządowymi, pozarządowymi i ponadnarodowymi, uczestniczenie w zgromadzeniach, które mogłyby stanowić przedmiot zainteresowania tłumaczy i dotyczyć tłumaczeń w skali międzynarodowej, publikowanie utworów oraz organizowanie lub wspomaganie organizacji kongresów, na których mogą być rozważane
problemy tłumaczenia i tłumaczy.
39. Międzynarodowa Federacja Tłumaczy stanowi kontynuację działalności stowarzyszeń poszczególnych krajów na szczeblu międzynarodowym, koordynuje ich wysiłki i określa kierunki ogólnej polityki.
40. Stowarzyszenia narodowe i Międzynarodowa Federacja Tłumaczy jako ich organizacja centralna czerpią siły niezbędne do realizacji swoich celów zawodowych z poczucia solidarności między tłumaczami i świadomości rangi zawodu tłumacza, który sprzyja lepszemu porozumieniu między narodami i rozwojowi kultury na świecie.
Tekst Karty Tłumacza został uchwalony w dziesiątą rocznicą powstania Międzynarodowej Federacji Tłumaczy pod auspicjami
UNESCO na IV Światowym Kongresie FIT, który się odbył w dniach od 31 sierpnia do 7 września 1963 r. w Dubrowniku.
Tłumaczenie: Danuta Kierzkowska