Leksyka teatralna największych polskich reformatorów teatru w

Leksyka teatralna największych polskich reformatorów teatru w dwudziestoleciu
międzywojennym – Juliusza Osterwy, Leona Schillera, Aleksandra Zelwerowicza,
Wilama Horzycy, Iwona Galla. Przyczynek do dyskusji nad powstaniem słownika
teatralnego.
Głównym celem badawczym projektu jest zestawienie słownika, który gromadziłby
słownictwo związane z teatrem jako dziedziną kultury i nauki, wyekscerpowane z tekstów
pięciu reformatorów teatru dwudziestolecia międzywojennego. Słownik rejestrowałby trzy
typy nazw: terminy i nazwy pozostające w obiegu ogólnym, określenia z gwary teatralnej,
zjawiska jednostkowe i indywidualne (to zagadnienie było do tej pory często niedoceniane i
pomijane).
Wybór okresu dwudziestolecia międzywojennego nie jest przypadkowy. W teatrze
europejskim na przełomie XIX i XX w., a zwłaszcza na początku XX w. następowały
ogromne zmiany i przeobrażenia w rzeczywistości teatralnej, był to okres Wielkiej Reformy
(A. Artaud, K. Stanisławski, P. Claudel, E.G. Craig, M. Reinhardt). Te wydarzenia z całą
pewnością musiały pozostawić ślad w tradycji teatru polskiego. W tym okresie na gruncie
polskim również odnotowano zjawiska, które zapisały się w tradycji polskiej jako działania
reformatorskie, a główni twórcy zostali okrzyknięci reformatorami sceny polskiej. W gronie
wielkich wizjonerów teatru polskiego dwudziestolecia międzywojennego należy przede
wszystkim wymienić: Juliusza Osterwę, Leona Schillera, Aleksandra Zelwerowicza, Wilama
Horzycę, Iwona Galla. W języku danej osoby odzwierciedla się jej swoisty sposób myślenia,
zwłaszcza w zasobie leksykalnym badanego osobnika. Ponieważ powyżsi twórcy teatralni
byli w szczególności mocno skoncentrowani na różnych aktywnościach związanych z
dziedziną teatru, zarówno w wymiarze praktycznym (m.in. aktorstwo, reżyseria, pedagogika),
jak i teoretycznym (m.in. manifesty, rozprawy), można pokusić się o stwierdzenie, że
wyekscerpowana leksyka teatralna w dużym stopniu będzie również reprezentatywna dla
badań języka teatru polskiego w dwudziestoleciu międzywojennym. Podstawę materiałową
opisu językoznawczego stanowią: pamiętniki, wspomnienia, korespondencja, artykuły,
rozprawy, zarówno źródła wydane drukiem, jak i wybrane dokumenty archiwalne.
Podstawę podziału leksyki teatralnej tworzyłoby dziewięć grup tematycznych (które dzielą się
na podgrupy): nazwy dotyczące organizacji teatru; nazwy dramatu, jego odmian i części
składowych, nazwy związane z przygotowaniem spektaklu, nazwy aktora, nazwy określające
grę aktorską, nazwy dotyczące przebiegu i recepcji przedstawienia, nazwy określające
architekturę teatru, nauka o teatrze. Leksykon obejmie również terminy z zakresu teatru
muzycznego i baletu.
Z
pewnością
zebrana
baza
słownictwa
(system
leksykalny)
pozwoli:
a) Wspomóc
historyczną
wiedzę
o
teatrze
wiedzą
o
historii
słowa.
b) Udokumentować fakty historyczne: tworzenie nazw teatralnych, ich funkcjonowanie i
użycie,
zmiany
znaczenia
czy
zabarwienia
stylistycznego.
c) Ukazać odzwierciedlenie w języku wszelkich zmian dokonujących się w dziedzinie teatru
(nowo powstające nazwy lub nowe znaczenia terminów już istniejących; wycofywanie nazw
przestarzałych,
nabieranie
przez
nazwy
nowego
odcienia
emocjonalnego).
Publikacja z pewnością będzie miała również ogromne znaczenie w dziedzinie leksykologii
historycznej (uzupełnienie wiedzy językowej z danej epoki). Może być także częścią
monografii dotyczącej języka teatru czy słownika teatralnego.