część I: lata 1919 - Citroen Klub Poznań

Citroën
Krzysztof Wisłocki
Krótka historia modeli
od 1919 do 2000 roku
Poznań, 2001, 2007
Marka Citroën
Q
francuska fabryka samochodów, założona w Paryżu w 1913 przez
André G. Citroëna jako La Societé Citroën;
Q
początkowo produkcja kół zębatych, następnie amunicji;
Q
po I wojnie światowej produkcja samochodów – od 1919 r.;
Q
po śmierci André Citroëna w wyniku kryzysu finansowego w 1934
r. zakłady dostały się pod zarząd firmy Michelin (60%);
Q
w 1965 r. przejęcie firmy Panhard (1967 likwidacja marki);
Q
współpraca z Fiatem i przygotowanie fuzji w 1968 r. – nie
zrealizowana z powodu sprzeciwu francuskich akcjonariuszy; w
1969 r. przejęcie udziałów Maserati;
Q
w 1968 r. przejęcie firmy Berliet, a w 1974 r. przejęcie firmy Ligier;
Q
od 1976/77 r. tworzy z Peugeotem i Talbotem koncern PSA;
Q
w 1978 r. – w ramach PSA przejęcie europejskiej filii Chryslera;
Osiągnięcia:
Q
Mistrzostwo Europy w rajdach w 1959, kolejne po 2000 r.; wiele
zwycięstw w rajdach, m.in. Monte Carlo, Acropolis, Rajd Marokko;
Q
trzykrotne zwycięstwo w konkursie „Samochód Roku"
– modele GS (1974), CX (1975) i XM (1991);
André Gustave Citroën
urodzony 5 II 1878 r. w Paryżu, zmarł 3 VII 1935 r.;
w 1898 r. ukończył Politechnikę Paryską;
5-ty syn kupca holenderskiego, matka Amelia Kleinman
pochodzenia polskiego; ślub w 1880 r. w Warszawie;
Q ożenił się z Giorginą Bingen w 1914 r. w Paryżu
Q
Q
Q
(inne źrodł
rodła: w Warszawie z panną
panną Goldfeder,
Goldfeder, có
córką
rką przemysł
przemysłowca zamieszkałą
zamieszkałą przy ul. Zielnej);
Zielnej);
Q w Warszawie poznał wynalazcę, od którego odkupił patent na
stożkowe koła zębate o uzębieniu daszkowym; przy finansowym
wsparciu Jacquesa Hinstina uruchomił ich produkcję w Paryżu na
Qui de Javel, w 1890 r.;
Q za namową bankiera został dyrektorem fabryki samochodów Mors i
istotnie je unowocześnił;
Q w okresie I wojny światowej uruchomił produkcję amunicji, jako
pierwszy w Europie stosując zasady produkcji taśmowej
(dzienna produkcja 55.000 granatów i pocisków);
Q w 1917 r. powstała fabryka samochodów Citroën.
André G. Citroën
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Podczas wizyty w Łodzi u rodziny swej matki, polsko-rosyjskiej Żydówki zauważył w
tartaku drewniane koło zębate o podwójnym uzębieniu ukośnym, ułożonym "w
jodełkę". W trzy tygodnie później (1904 r.) został oficjalnym właścicielem patentu na
dwuukośnie koło zębate, które stały się jego znakiem firmowym.
W czasie pobytu w USA spotkał się z Henrym Fordem, od którego przejął ideę
produkcji masowej; zastosował ją najpierw w produkcji wojskowej (amunicji), a
następnie wykorzystał przy tworzeniu fabryki samochodów.
Wykorzystując swoją wiedzę inżynierską dotyczącą produkcji samochodów
(wcześniej w fabryce Mors) opracował pierwszy pojazd – prosty w konstrukcji, tani w
produkcji i niezawodny w eksploatacji; doskonale wyczuł zainteresowania i potrzeby
klientów, i w krótkim czasie przekroczył wielkość produkcji zakładów Forda.
Citroën znany był z niekonwencjonalnych pomysłów marketingowych: głośny był
neon z nazwą marki zrobiony ze 250 tys. żarówek i umieszczony w Paryżu na wieży
Eiffela (promocja modelu A, 1919 r.); był też pomysłodawcą pierwszego w dziejach
świata sloganu reklamowego „rysowanego” na niebie przez lecący samolot; był
czasami nazywany ojcem marketingu;
Dzięki swojemu wyczuciu i odwadze inwestorskiej A. Citroën był fenomenem
szybkiego zarabiania pieniędzy, które jednak potrafił bardzo szybko wydawać; stał
się także hazardzistą;
Przedwczesna śmierć w 1935 r. wiązała się pośrednio z bankructwem firmy.
hala produkcji podzespołów
Hale produkcyjne w fabryce Citroën w Paryżu na Qui de Javel, ok. 1920 r.
Na skutek wizyty A. Citroë
Citroëna w
Warszawie w 1928 r. powstał
powstała polska
montownia zajmują
zajmująca powierzchnię
powierzchnię
7 tys. m2, któ
ó
ra
rozpoczęł
a produkcję
kt
rozpoczęła
produkcję
w 1930 r. Wyprodukowano ok. 2000
samochodó
samochodów C 4 i C 6 z zamknię
zamkniętymi
nadwoziami; w 1934 r. montownię
montownię
zlikwidowano.
hala montażowa modelu A
hala na Qui de Javel, 1952 r.
hala na Qui de Javel, ok. 1970 r.
Produkcja Citroëna:
Q 1919 – 24 tys.
Q 1921 – 11 tys.
Q 1930 – 78 tys.
Q 1935 – 31 tys.
Q 1938 – 70 tys.
hala na Qui de Javel, 1955 r.
Q 1944 – 2,3 tys.
Q 1951 – 101 tys.
Q 1960 – 337 tys.
w 1973 r. produkcja przeniesiona do
Aulnay-Sur-Bois,
Q 1973 – 751tys.
na północy Paryża
Q 1984 – 473 tys.
Q 1986 – 500 tys.
Q 1994 – 698 tys.
Q 1995 – 637 tys. – 38% prod. koncernu PSA
Q 1999 – 542 tys. – ok. 36% PSA
Q 2000 – 504 tys. – ok. 32% PSA
1919-1920
model A
(określany także jako 10 CV)
Q
opracowany wspólnie z inż. Jules’em Salomon’em; pierwszych kilkanaście prototypów powstało już w
1917 r.; początek produkcji seryjnej w maju 1919 r.;
Q
pierwszy seryjnie i masowo produkowany samochód w Europie – 100 sztuk dziennie; początek stosowania
linii produkcyjnej w Europie (po Fordzie w USA);
Q
w okresie VI 1919-XII 1920 wyprodukowano 24.093, w tym 18.291 sztuk wersji torpedo z otwiera- nym
dachem i 1.938 szt. w wersji conduite interieure;
Q
duża nowość: stalowe nadwozie z tłoczonych blach (od 1924 r.), wymienne tarczowe koła stalowe i opony
pneumatyczne, elektryczny rozrusznik i oświetlenie; nowością było także przewożenie kompletnego koła
zapasowego w miejsce zestawu do naprawy w podróży i składany dach;
Q
zawieszenie na ćwierćeliptycznych resorach piórowych, duży komfort resorowania – cecha charakterystyczna wszystkich samochodów tej marki;
1919-1920
Q
pierwszy egzemplarz
sprzedano 4 czerwca 1919 r.
za 7.950 franków;
Q
wytwarzano także
czteromiejscowy saloon
Q
oraz wersję A sport
– silnik o mocy zwiększonej
do 22 KM; osiągał prędkość
90 km/h; zużycie paliwa ok.
8,7 dm3/100 km;
model A (10 CV)
Q
silnik 4-cylindrowy, monoblok – blok
silnika połączony z przekładnią i
sprzęgłem, odejmowana głowica,
D/S=65/100 mm;
Q
silnik 1327 cm3, moc 10 KM, później
1452 cm3 18 KM / 2100 obr/min;
Q
prędkość maksymalna 65 km/h;
Q
zużycie paliwa 7,5 dm3/100 km, zużycie
oleju 0,25 dm3/100 km;
Q
3-biegowa skrzynia przekładniowa z
biegiem wstecznym, sprzęgło suche,
jednotarczowe ze sprężyną stożkową.
1921-1926
model B2
(10 CV)
„ w kwietniu-czerwcu 1921 r.
uruchomiono produkcję
modelu B2;
„ był to 3-miejscowy saloon ze
składanym siedzeniem obok
kierowcy, masa 850 kg;
„ występował w kilkunastu
różnych odmianach;
produkowany równolegle z
modelem A;
„ po przejęciu firmy ClementBayard zwiększono produkcję
do 3000 tys. egzemplarzy;
Q pojazdy te były wytwarzane
taśmowo tworząc przełom w
systemie produkcji
samochodów w Europie;
„ w 1921 r. osiągnięto produkcję
20 tys. sztuk rocznie;
Q wyposażony w silnik 20 KM / 2100 obr/min (4 cyl., 1452 cm3, S/D=100/68);
Q silnik chłodzony wentylatorem i pompą wodną – nowość w stosunku do
stosowanego wówczas chłodzenia termosyfonowego;
Q 3-stopniowa skrzynia biegów, sztywny tylny most, prędkość 70 km/h;
1921-1926
model B2
B2 Caddy, 1922 r.
(10 CV)
Q Model B2 występował także w
wersji sportowej zwanej Caddy –
4 cyl., 1452 cm3, 22 KM / 2100
obr/min; silnik bocznozaworowy,
zwiększony stopień sprężania w
stosunku do wersji 20 KM;
B2, kareta 1922
1921-1926
model B2
(10 CV)
Model B2 – różne wersje nadwoziowe:
Q w 1921 r. inż. Adolphe Kégresse
(emigrant z Rosji, wcześniej szef
garaży carskich) opracował pojazd z
napędem półgąsienicowym;
Q gąsienice gumowe zawieszone na
resorowanych rolkach, z kołem
napędowym i napinającym;
Q wytrzymałość gąsienic - ok. 2800 km.
B2 Kegresse 1921
B2 Normande 1924
Q w latach 1923-24 kilka pojazdów
B2 Kegresse przejechało Saharę, a
w 1924-25 – Afrykę;
Q 108 sztuk było na wyposażeniu
polskiej 30 armii;
Q w 1928 r. taki napęd zastosowano
na podwoziach modeli C4 i C6.
1922-1926
model C 2
Q
wiosną 1922 r. uruchomiono produkcję małego, dwuosobowego samochodu typu
C2 (5 CV) z nadwoziem torpedo, będącego pomniejszoną wersją modelu 10 CV;
Q
4-ro cylindrowy silnik z rozrządem dolnozaworowym o pojemności 750 cm3;
później 856 cm3 (D/S=55/90 mm), moc 11 KM, prędkość 60 km/h;
Q
hamulec nożny (nowość) działający na wał napędowy, ręczny – na koła tylne;
Q
3-biegowa skrzynia przekładniowa z biegiem wstecznym;
Q
w układzie elektrycznym wykorzystano akumulator i dynamo;
Q
łatwa obsługa;
Q
lakierowany zwykle na kolor żółty;
ulubiony przez kobiety, zwany Małą
cytrynką;
Q
łączna produkcja 88 000 egz.
(5 CV)
1924
model C 3 (5 CV)
C3 Cloveleaf, 1922 r.
Q
w 1924 r. w modelu 5 CV zastosowano trzecie siedzenie
umieszczone z tyłu w tzw. układzie trefl – model zwany także C3.
Stał się on pierwowzorem innych konstrukcji; np. Opel 5 PS
Laubfrosch (licencja Citroëna), Peugeot i Renault;
Q
w 1924 r. Citroën osiągnął produkcję 250 egz. dziennie;
Q
powstały filie firmy w Belgii, Włoszech, Holandii, Szwajcarii, Danii i
Wielkiej Brytanii, w której w 1930 r. otwarto nowy zakład w Slough,
gdzie produkowano samochody do 1965 r.
Q
większość tych samochodów nie miała mechanizmów
różnicowych, a koła osadzone były na niedzielonej osi.
C3 Torpedo, 1926 r.
1925
Q
w 1925 r. model B2 został zastąpiony modelem B10
z całkowicie stalowym nadwoziem (licencja, patent
amerykański Edwarda Gowena Budda);
Q
zastosowanie stalowego nadwozia na podwoziu B2
nie powiodło się ze względu na zbyt słabą
konstrukcję podwozia; w konsekwencji inż. A.
Kégresse opracował model B10/12; kształt i
wymiary nadwozia pozostały prawie niezmienione;
Q
silnik S/D=100/68 mm, Vs=1452 cm3, 20 KM / 2100
obr/min, elektryczny rozrusznik i oświetlenie;
Q
prędkość 70 km/h.
model B10
1926
modele B12
Q
w 1926 r. inż. Kégresse
opracował model B12;
Q
pierwszy Citroën z hamulcami
na przednie koła;
Q
B12 był wyposażony w silnik
1452 cm3, 20 KM przy 2100
obr/min, znany z modelu B2;
Q
rozwinięciem modelu B12 był
model B14.
B12 Torpedo, 1925 r.
1926-1928
Q
Q
Q
model B14 był wyposażony w „piękną” tablicę rozdzielczą i regulowane
siedzenia;
produkowany prawie wyłącznie jako torpedo, którego wyprodukowano
119 tys. egz.;
wszystkich wersji wyprodukowano 139 tys. sztuk.
B14 Torpedo, 1926 r.
Q
Q
Q
Q
Q
Q
model B14
B14 z nadwoziem taxi-landaulet, 1926 r.
B 14 – silnik 1539 cm3, S/D=100/70 mm, moc 22 KM, prędkość maksymalna 80 km/h;
silnik czterocylindrowy, wał korbowy podparty na 2 łożyskach;
trzybiegowa skrzynia przekładniowa z biegiem wstecznym;
przekładnia główna ze stożkowymi kołami zębatymi i uzębieniem śrubowym;
hamulec nożny na 4 koła ze wspomaganiem podciśnieniowym systemu Westinghouse;
trapezoidalne podwozie z podłużnicami;
1928-1934
Q
silniki Floating Power na licencji
Chryslera;
Q
model C4 posiadał 4-cyl. silnik 1628
cm3 o mocy 30 KM / 3000 obr/min;
Q
silnik: D/S=72/100 mm, wał korbowy
podparty na 3 łożyskach;
Q
synchronizowana skrzynia biegów,
jednotarczowe sprzęgło;
Q
Modele te produkowane głównie z
nadwoziami zamkniętymi;
wytwarzane także w małych seriach
w wersjach torpedo i cabriolet.
modele C4, C6
Q
w 1928 r. przedstawiono
modele André Citroën 4 (AC4)
i André Citroën 6 (AC6) zwane
później jako C4 i C6;
Q
wersje C4-E i C6-E
produkowane były w dużych
seriach z blach stalowych
wytłaczanych na prasach
hydraulicznych.
C4 z nadwoziem torpedo, 19281928-33 r.
1928-1933
model C4
C4, 1929
Q w 1928 r. samochody C4
reklamowano hasłem:
Idealny samochód dla pań,
premjowany w roku bieżącym na
konkursach piękności i elegancji
w Paryżu, Rzymie, Medjolanie i
Berlinie.
(Polska, czasopismo „Auto”);
Q w 1930 r.
uruchomiono
produkcję silników
wysokoprężnych;
stosowano je w
samochodach
ciężarowych;
Q model wytwarzano
także z podwoziem
półgąsienicowym w
wersji C4 P17.
C4 G Roadster 1932
1929-1934
Q
model C6 określany był także jako
15 CV – jeden z pierwszych
samochodów osobowych z
silnikiem 6-cio cylindrowym;
Q
model C6 był konstrukcyjnie
podobny do modelu C4, lecz od
niego dłuższy; wyprodukowano
przeszło 300 tys. egz.;
Q
silnik D/S=72/100 mm, 2442 cm3,
moc 42 KM, prędkość 105 km/h,
później stosowano silnik 2600 cm3;
Q
model wytwarzano także z
podwoziem półgąsienicowym w
wersji C6 P14 i P 19.
model C6
(15 CV)
C6-E z nadwoziem conduite interier, 1929 r.
1929-1933
model C6
C6 G 1931
Q w Polsce samochody C6 reklamowano hasłem:
Niema złych dróg w Polsce dla osób podróżujących samochodem Citroën;
dzięki doskonałemu resorowaniu płynie on wprost, bez skoków i wstrząsów,
po każdej drodze, co pozwala z łatwością i bez zmęczenia osiągać średnie
szybkości ponad 50 km na godzinę. Komfortowe urządzenie wnętrza
podnosi do maximum wygodę podróży.
(reklama Tow. Samochodów Citroën w Warszawie).