Układ kostny

Transkrypt

Układ kostny

ANATOMIA – wykład I – Układ Szkieletowy
11 października 2006
dr n. med. Piotr Kromer
UKŁADY NARZĄDÓW U CZŁOWIEKA
1. Układy narządów:
 szkieletowy
 stawowy
 mięśniowy
 pokarmowy
 oddechowy
 moczowy
 płciowy
 dokrewny (gruczoły wydzielania wewnętrznego)
 sercowo – naczyniowy
 chłonny
 nerwowy
 narządów zmysłów
2. Osie i płaszczyzny ciała.
 osie ciała
 oś pionowa – kierunek góra – dół (od głowy do stopy)
 oś strzałkowa – od przodu do tyłu
 oś poprzeczna – poziomo od boku do boku
 płaszczyzny ciała
 płaszczyzna strzałkowa (w tym pośrodkowa) – podział na część prawą i lewą
 płaszczyzna poprzeczna – powyżej i poniżej
 płaszczyzna czołowa – równoległa do czoła; do przodu i do tyłu
Strona 1
UKŁAD KOSTNY
1. Budowa ogólna i rodzaje kości.
 kość zbita – znajduje się na zewnątrz kości, stanowi jej powłokę; przy trzonie grubsza
 kość gąbczasta – znajduje się wewnątrz kości; układ beleczek kostnych
 wewnątrz kości długich są miejsca puste – jama szpikowa: jest tam szpik kostny
 u dzieci szpik czerwony – właściwości hemopoetyczne (krwiotwórcze)
 u dorosłych szpik czerwony – tkanka tłuszczowa bez funkcji krwiotwórczych
2. Kształt kości.
Rodzaj kości
długie
krótkie
płaskie
różnokształtne
pneumatyczne
trzeszczki
Opis
trzon i 2 końce, bliższy i dalszy tułowiu; np. kość ramienna, udowa,
kości przedramienia (łokciowa i promieniowa), kości podudzia
(piszczelowa i strzałkowa)
małe wymiary; np. kości nadgarstka, kości stępu
utworzone z blaszek kości zbitej (zew. I wew.), a pomiędzy znajduje się
śródkoście (odpowiednik istoty gąbczastej – szpik czerwony); np. kości
sklepienia czaszki (ciemieniowa, łuski kości czołowej i potylicznej),
mostek, talerz kości biodrowej
np. kręgi kręgosłupa
posiadają przestrzeń (przestrzenie) wypełnione błoną śluzową; obręb
czaszki – kość szczękowa, czołowa, skroniowa, klinowa, sitowa (oprócz
skroniowej – zatoki przynosowe)
są wbudowane w ścięgna mięśni i ochraniają je w trakcie jego ocierania
o inną kość; np. obręb ręki (5-7mm), największa trzeszczka - rzepka
3. Rola szkieletu.
 funkcja podporowa (rama kostna)
 funkcja ochronna (mózgowie ochronione w czaszce, rdzeń kręgowy w kanale
kręgowym, serce, płuca chronione przez żebra)
 bierna część narządu ruchu
 magazyn Ca, P (kości są zbudowane z soli wapnia i fosforu)
 funkcja homopoetyczna (szpik czerwony – produkcja erytrocytów, leukocytów
i granulocytów)
 funkcja energetyczna (szpik żółty)
4. Podział szkieletu – układ szkieletowy (206 kości).
 osiowy
 kości czaszki
 twarzoczaszka
 mózgoczaszka
 kręgosłup
 mostek i żebra
 szkielet dodatkowy
 kości kończyny górnej
 kk obręczy – łopatka i obojczyk
 kk kości górnej wolnej
 kości kończyny dolnej
 kk obręczy – kość miedniczna
 kk kości dolnej wolnej
Strona 2
5. Kręgosłup jako całość.
kręgi
prawdziwe
kręgi
rzekome
Kręgi
szyjne
piersiowe
lędźwiowe
krzyżowe
guziczne
Ilość (33-34 kręgów)
7
12
5
5
3-5
Skrót
C
Th
L
S
Co
Połączenia kręgów:
 stawy międzykręgowe – pomiędzy wyrostkami stawowymi
 krążki międzykręgowe – pomiędzy sąsiadującymi trzonami kręgów
 zew. – pierścień włóknisty
 wew. – jądro miażdżyste
 więzadła (zwłaszcza wyrostki)
 podłużne: przednie i tylne
 żółte – łączą łuki kręgów
 międzykolcowe
 międzypoprzeczne
Krzywizny kręgosłupa:
 kifoza (piersiowa i krzyżowa) – wypukłość ku tyłowi
 lordoza (szyjna i lędźwiowa) – wypukłość ku przodowi
 skolioza – odchylenia od płaszczyzny czołowej lub strzałkowej; patologiczne
wygięcie kręgosłupa ku boki (szczególnie u dzieci)
 kręgosmyk – obsunięcie się kręgu
6. Ogólna budowa przeciętnego kręgu.
główne
 trzon
części
 łuk – zbudowany z 2 blaszek (połączenie z tylnią powierzchnią trzonu – nasada
łuku; w obrębie nasady są wcięcia kręgowe górne i dolne)
 2 wyrostki stawowe górne
 2 wyrostki stawowe dolne
 2 wyrostki poprzeczne (rozgałęzione)
 1 wyrostek kolczysty
 otwór miedzykręgowy – tworzony przez
wcięcia kręgowe, otwory wychodzą z
kanału kręgowego
 między trzonem a łukiem jest otwór kręgowy
 suma tych otworów tworzy kanał kręgowy
 kręgi szczególne:
 C1 – szczytowy (dźwigacz atlas) – brak trzonu ale za to są 2 łuki
 C2 – obrotowy (axis), tzw. ząb
 S1 – S5 = kość krzyżowa – otwory krzyżowe przednie i tylne
odpowiednikami innych otworów kręgosłupa
Strona 3
7. Kręgi – charakterystyka.
Odcinek kręgosłupa
szyjny (7 kręgów)
Opis
1 kręg (szczytowy)
 brak trzonu
 2 łuki
 powierzchnie stawowe
 otwór kręgowy w kształcie trójkąta
2 kręg (obrotowy)
 ząb w górnej części
 trzon u dołu
 wyrostki poprzeczne, powierzchnie stawowe (górne i dolne)
 otwór kręgowy w kształcie serca
 rozdwojony wyrostek kolczysty
kręgi 3-6 – powierzchnie stawowe ułożone mniej więcej poziomo
(rotacja do skosu)
7 kręg (wystający)
 większy trzon
 powierzchnie stawowe ustawione bardziej czołowo
 wyrostek kolczysty dłuższy i nie podzielony (łatwo go
wyczuć przez skórę)
piersiowy (12 kręgów)
 trzony masywniejsze
 wyrostki kolczyste rozwinięte
 posiadają powierzchnie łączące się z żebrami; łączy się z
trzonem i wyrostkiem poprzecznym (żebro 1 i 11), z
sąsiednimi kręgami (2-10)
lędźwiowy (5 kręgów)
 trzony bardziej masywne
 wyrostki dodatkowe
 wyrostki kolczyste silnie rozwinięte (wcięcia górne i dolne
tworzą otwór międzykręgowy)
 powierzchnie stawowe na wyrostkach z płaszczyzny
czołowej przeszły w strzałkową
krzyżowy (5 kręgów)
 w okresie prenatalnym – kości pojedyncze
 trzony masywne
 krążki ulegają skostnieniu
 otwory i grzebienie
 powierzchnia uchowata (staw krzyżowo – biodrowy)
Strona 4
8. Połączenia kości – stawy.
Rodzaje stawów:
 jednoosiowe – ruchy zgodne z 1 osią
 zawiasowy – zginanie i prostowanie (np. staw kolanowy)
 obrotowy – nawracanie i odwracanie (np. staw łokciowy)
 śrubowy – odmiana obrotowego; zbliżanie lub oddalanie powierzchni
stawowych (np. staw zębu kręgu obrotowego = ruchy głowy)
 dwuosiowe
 siodełkowy – przywodzenie i odwodzenie + przeciwstawienie i
odprowadzenie (np. staw nadgarstkowo – śródręczny kciuka; kość
śródręcza a kciuk)
 elipsoidalny / kłykciowy – zginanie i prostowanie + przywodzenie i
odwodzenie (np. kość polityczna a powierzchnia stawowa kręgu
szyjnego
 wieloosiowe
 kulisty wolny, np. staw ramienny
 kulisty panewkowy, np. staw biodrowy
 nieregularny, np. staw mostkowo – obojczykowy (zwykle występuje
krążek stawowy)
 płaskie, np. staw krzyżowo – biodrowy
Strona 5
9. Kostna klatka piersiowa.
 12 par żeber (mają końce kręgosłupowe i niektóre mostkowe)
 żebra prawdziwe (1 – 7) – łączą się z mostkiem
 żebra rzekome (8 – 10) – łączą się z żebrami położonymi wyżej (nie
bezpośrednio z mostkiem)
 żebra wolne (11 – 12)
 mostek (sternum)
 rękojeść
Kąt mostkowy (2 para żeber)
 trzon
 wyrostek mieczykowaty
 12 kręgów piersiowych Th1 – Th12
 otwór górny – przez niego przechodzą wszystkie narządy, nerwy, naczynia
krwionośne i limfatyczne z szyi do jamy klatki piersiowej i na odwrót;
ograniczony przez Th1, pierwsze żebra i górną rękojeść
 otwór dolny – ograniczony przez trzon Th12, 2 ostatnie żebra, łuki żebrowe i
wyrostek mieczykowaty
Strona 6
10. Kości kończyny górnej.
 kości obręczy
 obojczyk
 łopatka
 kości kończyny górnej wolnej
 kość ramienna
 kość łokciowa
 kość promieniowa
 8 kości nadgarstka
 5 kości śródręcza
 kości palców I – V (paliczki: proksymalny, środkowy, dystalny)
Strona 7
11. Kości kończyny dolnej.
 kości obręczy = 2 kości miedniczne
 kość biodrowa
 kość kulszowa
 kość łonowa
 kości kończyny dolnej wolnej
 kość udowa
 kość piszczelowa
 kość strzałkowa
 kości stępu (7)
 skokowa
 piętowa
 sześcienna
 łukowata
 klinowata
 przyśrodkowa
 pośrednia
 boczna
 kość śródstopia (5)
 kości placów (paliczki)
Strona 8
12. Miednica kostna (patrz → PPP = Podstawy Praktyczne Piel. Położniczego).
13. Płaszczyzny i wymiary miednicy mniejszej.
 płaszczyzna wejścia (wchodu) – wyznaczona przez kresę graniczną
 sprzężna anatomiczna – od promontorium do górnego brzegu spojenia
łonowego – 11,5 cm
 wymiar prosty = sprzężna wejścia = sprzężna położnicza – najkrótsza
odległość od promontorium do spojenia łonowego – 11 cm
 sprzężna przekątna – od promontorium do dolnego brzegu spojenia
łonowego – 13 cm
 wymiar poprzeczny – max odległość między dwoma pkt. kresy
granicznej – 13,5 cm
 wymiar skośny – odległość od stawu krzyżowo – biodrowego do
wyniosłości biodrowo – łonowej po przeciwnej stronie
 I – prawy (od prawego stawu)
 II – lewy (od lewego stawu)
 płaszczyzna próżni – połowa wysokości spojenia łonowego, środek panewki,
między S2 i S3
 płaszczyzna cieśni – dolny brzeg spojenia, kolce kulszowe, wierzchołek kości
krzyżowej
 płaszczyzna wyjścia (wychodu) – dolny brzeg spojenia łonowego, guzy
kulszowe, wierzchołek kości guzicznej
 wymiar prosty: 9,5 – 12,5 (odgięcie kości guzicznej do ok. 2 cm)
 wymiar poprzeczny: 11 cm
14. Płaszczyzny i wymiary miednicy większej.
 odległość międzygrzebieniowa: 28 – 29 cm
 odległość międzykolcowa: 25 – 26 cm
 odległość międzykrętarzowa: 31 cm
 sprzężna zewnętrzna – od górnego brzegu spojenia łonowego do wierzchołka
wyrostka kolczystego L5 – 20 – 21 cm
WYMIARY
(ODLEGŁOŚCI):
Strona 9
15. Podział kości czaszki (29 kości).
 kości twarzoczaszki (15 kości)
 kość szczękowa (2x)
 kość podniebienia (2x)
 kość jarzmowa (2x)
 żuchwa
 kość nosowa (2x)
 kość łzowa (2x)
 lemiesz
 małżowina nosowa dolna (2x)
 kość gnykowa
 kości mózgoczaszki (8 kości)
 kość czołowa
 kość skroniowa (2x)
 kość ciemieniowa (2x)
 kość potyliczna
 kość klinowa
 kość sitowa
 kosteczki słuchowe w jamie bębenkowej (2 x 6 kości)
16. Doły czaszki.
 zewnętrzne
 skroniowy
 podskroniowy
 skrzydłowo - podniebienny
 wewnętrzne + zawartość
Nazwy dołów czaszki
Przedni
Środkowy
Tylny
















Zawartość
płaty czołowe półkul mózgowych
opuszki i pasma węchowe
naczynia oponowe przednie
międzymózgowie
płaty skroniowe półkul mózgowych
nerwy czaszkowe II – VI
tętnice szyjne wew.
naczynia oponowe przednie
rdzeń przedłużony
most
móżdżek
nerwy czaszkowe VII – XII
otwór wielki (leży w środku dołu tylnego) –
przez niego przechodzą:
 rdzeń przedłużony
 tętnice kręgowe
 nerwy dodatkowe (XI)
 tętnice rdzeniowe
 sploty żylne
otwór szyjny (nerw IX, X, XI)
otwór słuchowy wew. (nerw VII, VIII)
otwór sutkowy
Strona 10

Układ kostny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Stopa: hallux