docszótár 1 - Lengyelország magyarul
download 
Reklamacja Transkrypt
szótár 1 - Lengyelország magyarul
Polsko Węgierska Encyklopedia - Wersja 01 01 2017 Z 8015 z (zöngés mássalhangzó és jele) z- [1. przedrostek nadający aspekt dokonaności czasownikom, np. zanalizować, zeuropeizować; 2. przedrostek tworzący czasowniki oznaczające gromadzenie lub łączenie czegoś, np. zbiegać się, zgrywać, albo usunięcie czegoś lub oddalenie się od czegoś, np. zmyć, zjechać; 3. składnik pisanych łącznie przyimków złożonych i zleksykalizowanych złożeń, np. znad, zza, zgoła, zresztą] – [(lat.) praefixum; (nyelvt) igekötő (ik.), előrag, előtag] z (ze) [1. przedrostek nadający aspekt dokonaności czasownikom, np. zanalizować, zeuropeizować; 2. przedrostek tworzący czasowniki oznaczające gromadzenie lub łączenie czegoś, np. zbiegać się, zgrywać, albo usunięcie czegoś lub oddalenie się od czegoś, np. zmyć, zjechać; 3. składnik pisanych łącznie przyimków złożonych i zleksykalizowanych złożeń, np. znad, zza, zgoła, zresztą] – (kogo/czego) (o kierunku od wewnątrz i o materiale, z którego przedmiot jest zrobiony) -ból, -ből; -tól, től; (o kierunku od strony zewnętrznej; z wierzchu) -ról, -ről; (kim/czym) -val, -vel; -ul, -ül, módra; (mniej więcej) körülbelül, mintegy z akompaniamentem fortepianu – zongorakísérettel z alkoholem – alkohollal; mn. szeszes, alkoholos; z aplombem – önérzettel, méltósággal, öntudatosan, bátran, nagy garral z bezpośrednim połączeniem – közvetlen csatlakozású; közvetlen csatlakozással z białym serem – túrós z biciem serca – szívdobogva z biedą – nagynehezen, nyomorúságosan; nagy nehezen z biegiem czasu – idővel, az idők folyamán; az idő múltával z biegiem lat – az évek múlásával; az évek folyamán v. folyásával; esztendők múlásával z biegiem rzeki – lefelé; a folyó folyásirányban z bliska – közelről, közelből, közelben z Bogiem! – Isten vele v. veled!, Isten áldjon! z bohemy artystycznej – bohém z boku [z prawej lub lewej strony] – oldalról, oldalt; féloldalt z bólem serca – fájós szívvel, nem szívesen; nehéz szívvel z bólu ni mógł uleżeć – a fájdalomtól nem tudott feküdni z błyskawiczną szybkością – villámgyorsan z braku czego – vmi hibájából z brodą – szakállas z Budapesztu – Budapestről z byka spadłeś, czy co? – megőrültél, vagy mi történt? z całą pewnością – minden bizonnyal z całą powagą – teljes komolysággal z całą siłą – teljes erejéből z całego serca – teljes szívből; tiszta szívből z całej piersi – telitüdővel, teli tüdőből z cebulą – hagymás [Śledzie z cebulą: hagymás hering] z chrząstkami – porcogós z chrzanem – tormás z chęcią – szívesen; készséggel; örömmel z chłopska – parasztosan, paraszti módon, paraszt módra, mint a parasztok z cicha – csendben, csendesen z cicha frank, z cicha pęk – alamuszi (ember), óvatos duhaj; „lassú víz, partot mos” ember z ciebie – belőled z cudzoziemska – idegenül, idegen módra; külföldi módra, mint a külföldiek z cukrem czy bez cukru? – cukorral vagy cukor nélkül? z cyganerii – bohém z cytryną / tylko z cukrem / bez cukru – citrommal / csak cukorral / cukor nélkül z czarnego białe robić – [feketéből fehéret csinál] a feketét fehérrre festi v. mossa z czasem – idővel, később, majd z czasem mienią się ludzkie obyczaje – idővel megváltoznak az emberi szokások z czasem się poprawi – idővel ez jobb lesz z czasem to się zmieni – idővel ez majd megváltozik z czasem zmienił przekonania i odstał od nas – megváltoztatta véleményét és elvált tőlünk z czego – amiről Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8016 z czego? – miből? z czego to jest? – miből van? z czego to jest zrobione? – miből van ez csinálva v. elkészítve? z czego żyje? – miből él? z czubkiem – tetézve z czym? – mivel? z czym pan/pani pije herbatę? – mivel issza a teát? z czymś – valamivel z czystej bawełny nie ma? – tiszta pamut nincs? z dachu – a háztetőről z dala, z daleka [z dużej odległości lub z odległego miejsca] – a távolból, a messzeségből, messsziről, távolból, távolról z dala dojrzeli jakiś dom – messziről egy házat vettek észre z daleka – messziről, távolból; távolról z daleka odezwały się dzwony – a távolban megszólaltak a harangok z daleka wyłoniła się sylwetka ludzka – a távolban emberi alak bontakozott ki z dali – messziről z dawien dawna – régesrég, réges-régen; valaha, valamikor, régóta, ősidők óta, z dawna – régen, régóta, régtől fogva, régente, valamikor, egykor z deszczu pod rynnę – [esőből ereszcsatorna alá] csöbörből vödörbe z dialogiem – párbeszédes (mű, színdarab) z długu się uiścić – törleszteni az adósságot z dnia na dzień – napról napra z dnia na dzień żyć – egyik napról a másikra élni z dnia piętnastego listopada – kelt november 15én z dobrego gniazda – jó családból (való v. származik) z dobrej (nieprzymuszonej) woli – szabad akaratából, önszántából; jó akaratból, jóindulatból z dokładnością co do minuty – percnyi pontossággal z dokładnością do jednej sekundy – egy másodpercnyi pontossággal z dokładnością do jednej tysięcznej – három tizedesig terjedő pontossággal z dokładnością mechanizmu zegarowego – az óramű pontosságával z dołu [o płatnościach: dokonywane po otrzymaniu towaru lub po wykonaniu pracy] – lentől, alulról; (u dołu) alul, lent; (płacić) utólag, utólagosan, visszamenőleg z domu – hazulról; (házból) született z dopłatą – portós - Wersja 01 01 2017 z dostarczeniem do domu – házhoz szállítva z dostawą do domu – házhoz szállítva z doświadczenia – tapasztalatból z drogi! – le az útról!, félre (az útból)!; utat! z drugiej ręki – másodkézből z drugiej strony – (átv.) másrészt, másfelől; túlról z drzewa, z drewna, drewniany – fa-; fából való z duszą ledwo uciekł – alig tudta szökéssel megmenteni az életét z dwojga złego – két rossz közül z dyplomem – diplomás z dzieła poznaje się mistrza (człowieka) – amilyen a mester, olyan a munkája z dzisiejszą datą – mai kelettel v. dátummal z dziesięć tysięcy – vagy tízezer, tízezer körül z fasonem – közb. nagystílű z Gdańska – Gdańskból z głębi serca – szíve mélyéből z (głębokim) poważaniem – (teljes) tisztelettel; kiváló tisztelettel z głupia frant – adja az ártatlant, butának tetteti magát z godzinę – talán egy órát, körülbelül egy órát z gołą głową; z odkrytą głową – hajadonfőtt, hajadonfővel; fedetlen fővel z gołymi rękami – üres kézzel z górą – felül, többet, túl; több, mint; tetézve, pupozva, ráadással; fölös számban z górki na pazurki – kerekecske-dombocska; csöbörből-vödörbe z góry [o płatnościach: dokonywane przed otrzymaniem towaru lub przed wykonaniem pracy] – (skąd) felülről, fentről, magasról; (gdzie) felül, fenn; (np. płacić) előre, előzetesen (idő); (átv.) felülről, fölényesen z góry dziękuję – előre is köszönöm z góry na dół – felülről lefelé, fentől le z góry traktujący – fölényes z góry zastrzegłem się – előre tiltakoztam z groza – iszony z gruba ciosany – durván kifaragott, durván ácsolt, durván faragott; nagyjából kifaragott, nagyjából ácsolt, nagyjából faragott z grubym dnem do pieczenia i duszenia – vastag v. duplafenekű (főzőedény) z grubsza – nagyjából, vázlatosan, körülbelül, úgy ahogy; nagyjában z gruntu – teljesen, tökéletesen; alapjában véve z gustem – ízlésesen, ízléssel z gwarancją – szavatoltan; jótállással z gwoźdźmi – szegecses, szöges z hakiem – kampós Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8017 z ilu pokoi składa się wasze mieszkanie? – hány szobás a lakásuk? z impetem – hévvel, hevesen z impetem rzucić się na kogo – hevesen, lendületesen, hévvel ráveti magát vkire z innego kierunku – másfelől z innej beczki zacząć – mellébeszélni, kertelni, más malomban őrölni, másról kezd beszélni, köntörfalazni z innej gliny – más fából (faragták) z innej strony – másfelől z iskry rodzi się płomień – a szikrából lesz láng „z iskry rozgorzeje płomień” – „szikrából lobban ki a láng” z iskrzącymi oczyma – szikrázó szemekkel z jaszczura dobyli szabel – a halbőrhüvelyből szablyákat vontak ki z jajka się wykluwać – a tojásból kibújni v. kikelni z jaką szybkością jedziemy? – milyen sebességgel haladunk? z jaką szybkością lecimy? – milyen sebességgel repülünk? z jakiego powodu? – mi okból? miért? z jakiego regionu Węgier pan (pani) pochodzi? – Magyarország melyik vidékéről származik? z jakiego tytułu? – milyen jogon?, milyen jogcímen? z jakiej okolicy pochodzisz? – melyik vidékről származol? z jakiej powodu? – miért?, mi célból? z jakiej racji? – miért? milyen alapon? milyen meggondolás alapján? z jakiej szkoły – vmilyen iskolából való z jakim przestajesz, takim się stajesz – (közm.) [amilyen emberrel szóbaállsz, olyanná leszel] aki korpa közé keveredik, (azt) megeszik a disznók z jarzynami – zöldséggel, főzelékkel z jednej strony – egyrészt, egyfelől z jednej strony … z drugiej strony – részint…, részint……; egyrészt …. másrészt; egyfelől … másfelől z jego oczu bije żar – izzik v. tüzes a szeme - Wersja 01 01 2017 z jego podmowy – az ő rábeszélésére, felbújtására z jego powodu – miatta z jego/jej wiedzą – tudtával z językiem – nyelves z junacka – virtusból, merészségből z karłów wyrósł, a chłopa nie dorósł – [a törpék közül kinőtt, de embernek nem nőtt] félbemaradt ember; gyereknek már nem gyerek, embernek még nem ember z każdej strony – egyenletesen; minden oldalról z każdym dniem – minden nappal, napról napra z każdym rokiem – évről évre z kierunku – felől z kieszeniami; z kieszenią – zsebes z kim? – kivel? z kim chce pan(i) mówić? – kivel szeretne beszélni? z kim mam przyjemność mówić? – kivel van szerencsém beszélni? kihez van szerencsém? z kim mam zaszczyt; z kim mam przyjemność? – kihez van szerencsém? z kim pan (pani) idzie do teatru? – kivel megy a színházba? z kogo? – kiből? z kolei – ezt követően, azután, ezután; (następujący) soron következő, soron levő; sorjában a következő z kolei on zaczął mówić – sorban a következő szónok ő volt z kolei zaczał mówić drugi referent – sorrendben a következő előadó kezdte a beszédet z kolumnami – oszlopos z komina się kurzy – a kémény füstöl; a kéményből füst száll z komfortem – komfortos z konieczności – szükségből z korzeniami – gyökerestül z Krakowa – Krakkóból z Krakowa do Wieliczki dwie godziny jazdy – Krakkóból Wieliczkába két óráig tart az út v. két órás az út z kratą – rácsos Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8018 z kretesem – teljesen, egészen, tökéletesen, véglegesen; éppen z krótkimi rękawami – rövidujjú z krwi i kości – ízig-vérig z krzywymi nogami – görbelábú; ikszlábú z którego dworca odjeżdża pociąg do Lublina? – melyik pályaudvarról indul a vonat Lublinba? z którego dworca odjeżdża ten pociąg? – melyik pályaudvarról indul ez a vonat? z którego jesteś rocznika? – melyik korosztályba tartozol? z którego kierunku – amerről z którego peronu odjeżdża pociąg do Budapesztu? – melyik peronról indul a vonat Budapestre? z którego portu wypływa prom do…? – melyik kikötőből indul a komp …-ba? z którego toru (peron) odjeżdża pociąg? – melyik vágányról indul a vonat? z którego wieku jest ten barbakan – melyik századból való ez a körbástya? z której strony? – merről?; melyik oldalról? z kwiatami – virágos z kwitkiem – üres kézzel z ledwością – üggyel-bajjal z lekka – könnyedén, könnyen, egykönnyen, könnyűszerrel, gyengén z lekka kuleje – egy keveset bicegni z lekkim sercem – könnyű szívvel, könnyedén, szívesen, vidáman z lekkością oddychał – könnydén felsóhajtott z lewa [z lewej strony] – balról z lewej ręki – balkézről z lichwą – bőségesen, pótlékkal, kamatostul z linii bocznej – oldalágon z linii matki – [anya vonaláról] anyai ágon z linii ojca – [apa vonaláról] apai ágon z liniami – vonalas z litości coś robić – könyörületből, szánalomból tenni vmit z Litwi – Litvániából z lotu ptaka – madártávlatból z lotu ptaka oglądać co – madártávlatból nézni vmit z lusterem – tükrös z łaski – kegyből z łaski na uciechę – gyenge vigaszul, szánalomból, vigaszul z łatwością – könnyűszerrel z łezką w oku – könnyes szemmel z łuskami – pikkelyes z makiem – mákos - Wersja 01 01 2017 z małymi wyjątkami – kevés kivétellel z marsem na czole – marcona arckifejezéssel z martwych powstać – feltámad halottaiból z masłem – vajas z mego powodu – miattam z mężnych najmężniejszy – a bátrak között a legbátrabb z miasta – városból z miejsca – azonnal, egyből, rögtön, nyomban, gondolkodás nélkül; helyből z miesiąca na miasiąc – hónapról-hónapra z miesięcznym wymówieniem – egyhónapos felmondással z miłą chęcią – nagyon szívesen; készséggel; készségesen z mlekiem – tejes z mocą natychmiastową – azonnali hatállyal z mojej strony – felőlem, részemről; a magam részéről, ami engem illet; ami tőlem telik z mozołem – nagynehezen, üggyel-bajjal z musu – kényszerből, szükségből, immel-ámmal; muszájból z muzyką – zenés; zenével z mydłem – szappanos z nadejściem zimy – a tél beálltával z naganą – rosszallóan z nagła – hirtelen, váratlanul; egész hirtelenül v. váratlanul z najlepszymi życzeniami od nas wszystkich – mindnyájan a legjobbakat kívánjuk z największą dokładnością – hajszálnyi pontossággal; töviről hegyire z największą radością – a legnagyobb örömmel z należytym szacunkiem – kellő v. méltó tisztelettel z należytym zaakcentowaniem – kellő nyomatékkal z napiętą uwagą – feszült figyelemmel z narażeniem życia, z narażeniem włsnego życia – élete kockáztatásával v. veszélyeztetésével z nas – belőlünk z nas na pewno będzie zadowolony – velünk biztosan meg lesz elégedve; tőlünk biztosan elégedett lesz z nastaniem wiosny – a tavasz kezdetével v. beálltával, érkeztével; tavaszal z natury nerwowy – ideges természetű z natury rzeczy – a dolgok természetéből adódik z natychmiastową dostawą – azonnal szállítandó z nędzy do pieniędzy – (közm.) [nyomorból a pénzbe] ki ma szegény, holnap gazdag lehet z nią – vele n. z nienacka – hirtelen; váratlanul Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8019 z niczym – üres kézzel; semmivel z niczym się nie liczy – semmivel sem számol z nie ukrywanym zdumieniem – leplezetlen csodálkozással z niechęcią – kelletlenül, kedvetlenül z niedaleka – közelről, közelből z niedowierzaniem – bizalmatlanul, bizalmatlansággal [wszystkie zdjecia oglądałam z niedowierzaniem: minden felvételt v. fényképet bizalmatlansággal nézegettem] z niego – belőle 36 Gdyż z Niego, poprzez Niego i ku Niemu wszystko; Jemu chwała na wieki. Amen. [List do Rzymian 11:36] - 36Bizony, őtőle, őáltala és őreá nézve van minden: övé a dicsőség mindörökké. Ámen. [Pál levele a rómaiakhoz 11. fejezet] z niego jest ranny ptaszek – (átv.) koránkelő ember z niemiecka – (dawno) német módra, németesen z niepełnym wyżywieniem (śniadanie i kolacja) – félpanzióval z nieprawnego nabytku nie ma pożytku – (közm.) ebül szerzett jószág, ebül vész el z niezmąconą flegmą – zavartalan hidegvérrel, nyugodt közömbösséggel z nikim – senkivel z nikim nie mogła poboleć – senkinek sem tudta a szívét kiönteni; senkinél sem talált részvétre; senkivel sem tudta fájdalmát megosztani z nim – vele h. z nim nie ma żartów – vele nem lehet tréfálni z nim się dawno coś dzieje – régóta van vele valami (baj) z nim zdarzyło się nieszczęście – súlyos baleset érte, szerencsétlenül járt z nocy dzień robić – az éjszakából is nappalt csinálni z nocy wtorku na środę – a keddről szerdára virradó éjjel z nory lisa wykurzyć – (átv.) rókát a lyukból kifüstölni z nudów – unalomból, unottan z obawy, aby.. – attól való félelmében, hogy… z obowiązkiem wizy – vízumköteles z obowiązkiem wzajemności v. rewanżu – viszonzás terhe mellett z obu stron – mindkét oldaltól, mindkét felől z ochotą – szívesen, örömmel, örömest z ociągąniem się – habozva, tétovázva z odcieniem pomarańczowym – narancssárga árnyalattal z oddalenia – a messzeségből, a távolból - Wersja 01 01 2017 z oddali (ze znacznej odległości) – a távolból, a messzeségből, a messze távolból; igen v. nagyon messziről v. távolból z oddali doleciał głos – a távolból hang hallatszott z odkryta przyłbica – (átv.) nyíltan, egyensen, becsületesen, nyílt sisakkal z odstawą do domu (na miejsce) – házhoz szállítva z ogonem, z ogonkiem – több mint; ráadással v. többel; még egy csomó járandósággal z okazji (czego) – (vminek) alkalmából z okazji pana (pani) imienin życzę (życzymy) panu (pani) wszystkiego dobrego! – névnapja alkalmából minden jót kívánok! z okazji pana (pani) rocznicy życzę (życzymy) panu (pani) wszystkiego dobrego! – évfordulója alkalmából minden jót kívánok! z okazji pana (pani) urodzin życzę (życzymy) panu (pani) wszystkiego dobrego! születésnapja alkalmából minden jót kívánok (kívánunk)! z okazji twoich imienin – névnapod alkalmából z okazji twoich urodzin – születésnapod alkalmából z okazji Twych urodzin – születésnapod alkalmából z okazji urodzin (imienin) przesyłam najserdeczniejsze życzenia szczęścia i pomyślności – születésnapod (névnapod) alkalmából legőszintébb szerencsekívánataimat küldöm z okładem – ezen felül, azonfelül, ráadásul, tetejébe z okolicy miasta – városkörnyéki; a város környékéről z okresu – korabeli; … korból való z ornamentami – ornamentikus z osobna [oddzielnie, osobno] – külön, különkülön; egyenként z ostrożna – óvatosan z otwartą przyłbicą – nyílt sisakkal, nyíltan, szemtől szembe z otwartością – nyíltsággal z otwartymi ramionami – tárt karokkal z otwartymi ustami – tátott szájjal z owej strony – onnan, oldalról, az ottani helyről z owocami – gyümölccsel z o.o. [o spółce: z ograniczoną odpowiedzialnością] – korlátolt felelősségű (társaság) z palca to wyssał – ezt az ujjából szopta ki z palcami – ujjas z pałkami – tokos (fiatal madár) z pańsku – úrimódra; urat majmolva v. utánozva Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8020 z papieru – papírból készült; papírból való z partyjnym pozdrowieniem – (dawo) elvtársi üdvözlettel z pełną piersią – telitüdőből; teljes tüdővel z pełnym wyżywieniem – teljes ellátással z perfumami – parfümös z pestkami – magvas; magos z pewnego źródła wiedzieć – biztos forrásból tudni vmit z pewnością [bez wątpienia lub z dużą dozą prawdopodobieństwa] – minden bizonnyal, óhatatlanul; bizonyára, biztosan, bizonyosan; biztos, hogy… z pewnością jutro przyjdzie – holnap biztosan megérkezik z pewnych przyczyn – bizonyos okokból z pianą w ustach – dühtől tajtékzó szájjal z piekła rodem – pokolfajzat z pierwszego wejrzenia – az első pillantásra z pierwszego źródła – az első forrásból, első kézből z pierwszej ręki – elsőkézből; első kézből z pilnością – igyekvéssel, érdeklődéssel, figyelemmel z piórem – tollas z piwem – sörös z platyny – (platynowy) platinából való; platina z pobliża – közeli z pobliża (czego) – (vmi) mellől z pocałowaniem ręki – kézcsókkal; legnagyobb örömmel, tiszta szívből, hálával v. hálásan z pochodzenia – származású z pochwy dobyć szablę – kardot kirántani v. előrántani hüvelyéből z pochwy wyjąć szablę – kardot v. szablyát kihúzni a hüvelyéből z początkiem czego – vminek az elején v. kezdetén z początku – kezdetben z początku było mi bardzo trudno – kezdetben igen nehezen esett v. igen nehezen ment nekem z podatkiem zalegać – adóhátralékban lenni z podciętymi skrzydłami – szárnyaszegetten z podniesioną głową – emelt fővel z pojedynku wyszedł – a párbajból épen került ki (ellenfele nem is érintette) z pokolenia na pokolenie – nemzedékről nemzedékre, apáról fiúra z pokorą – alázatosan, töredelmesen z polecenia – megbízásából z polska po węgiersku – lengyelesen magyarul (sehogy, zagyván, alig érthető módon) - Wersja 01 01 2017 z polska po węgiersku wyczytywać – lengyelesen magyarul elolvasni z Polski – Lengyelországból z południa – délről, délfelől z pomiędzy kogo/czego – vki/vmi közül z pomocą (kogo/czego) – segítségével z pomocą Boga – az Úr segedelmével v. segítségével z pomocą kogo – vkinek a segítségével v. támogatásával z pomocą komu przybywać – segítségére lenni vkinek z pomocą komu przychodzić – segítségére jönni vkinek z pomocą komu śpieszyć a. iść – segítségére sietni v. menni vkinek z porami – porozus z porozumieniem – egyetértésben, egyetértve z postępem czasu – idők múltával; az idők folyamán; idővel z poszanowaniem – tisztelettel z pośpiechem – hamar, gyorsan, futtában z potrzeby – szükségből z poważaniem... – tisztelettel… z powinszowaniem nowego roku – újévi jókívánságokkal z powodu (kogo/czego) – (vki/vmi) miatt, (vmi) okából, végett, következtében z powodu braku pieniędzy – pénz hiányában z powodu choroby – betegség miatt z powodu czegoś – (vmilyen) oknál fogva; (vmiből) kifolyólag z powodu mnie – miattam, énmiattam z powodu niedozoru – kellő felügyelet hiányában z powodu niewyraźnej podziałki odczyt na termometrze jest utrudniony – a beosztás elmosódottsága miatt a hőmérő leolvasása nehézséget okoz z powodu śmierci v. zgonu (kogo) zamknięte – haláleset miatt zárva z powodu wagi zarzutów – a vádak súlya miatt z powodzeniem [1. z dobrym skutkiem, pomyślnie; 2. z dużym prawdopodobieństwem] – áradozással z powrotem [1. w kierunku powrotnym; 2. na nowo] – vissza, visszafelé; újból, újra; visszajövet z powyższego wynika, że… – az elmondottakból következik, hogy… z pozdrowieniem; z pozdrowieniami – üdvözlettel z pozoru [zob. na pozór] – látszólag z pozoru jest to człowiek dobrze wychowany – ez látszólag jólnevelt ember Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8021 z pożytkiem coś robić – (vmit) haszonnal végezni; hasznot hajtva cselekedni z północy do południa – északról délre z półtorasta żołnierzami – százötven katonával z póżnego nie nalejesz – ahol nincs, ott ne keress z praktyki – gyakorlatból, gyakorlat útján z prawa i z lewa – jobbról (s) balról z prawej strony – jobbról, jobb oldalról z premedytacją – szándékos, előre megfontolt (szándékkal elkövetett); szántszándékkal, szándékosan Z premedytacją (ang. Murder in the First) [dramat kryminalny, amerykański, serial telewizyjny wyprodukowany przez TNT Original Productions. Twórcami serialu są Steven Bochco i Eric Lodal. Serial jest emitowany od 9 czerwca 2014 roku przez stację TNT; 13 września 2014 roku stacja zamówiła 2. sezon serialu. W Polsce serial jest emitowany od 6 października 2015 przez TNT. 13 listopada 2015 roku stacja TNT zamówiła 3. sezon serialu] – Murder in the First (online sorozat; ang. Murder in the First) [Feszültségekkel és cselszövéssel teli krimisorozat, amely egy ügyet boncolgat részletekbe menően egy teljes évadon át, a bűncselekmény elkövetésétől kezdve, a nyomozáson és letartóztatáson, valamint a tárgyaláson keresztül.] z prędka, na prędce – hirtelen, hamarosan, sebtében, sietve z prędkości – sietségből z prochu powstałeś w proch się obrócisz – porból vagy és porrá leszel z próżnymi rękoma; z próżnymi rękami – üres kézzel z przeciwka – szemben; szemközti z przeniesienia – áthozat (az előző oldalról) z przeproszeniem! – bocsánat a szóért; tisztesség ne essék szólván z przerażenia serce mu/jej zamarło – elállt a szívverése az ijedtségtől z przodu – (skąd) előlről; (gdzie) elől, az elején z przodu proszę podciąć – elöl rövidre vágja (frizurát) z Przemyśla – Przemyślből z przesnisienia – áthozat z przodu – elől, előlről z przodu proszę podciąć – elöl rövidre vágja! (hajat) z przyczyn trudności technicznych – technikai nehézségek v. akadályok miatt z przyjemnością – örömmel; szívesen, nagyon szívesen; kész örömmel; örömest - Wersja 01 01 2017 z (ogromną/największą) przyjemnością – (a legnagyobb/kész) örömmel z przyjemnością przyjdę – örömmel (szívesen) elmegyek. z przyjemnością! nie ma za co! – nagyon szívesen! nincs miért! z przyjemnością zapalę – szívesen rágyújtok z przykrością dowiadujemy się – sajnálattal értesülünk z przykrością dowiedziałem (dowiedziałam) się, że…. – sajnálattal értesültem róla, hogy... z przykrością muszę zawiadomić, że… sajnálattal kell közölnöm, hogy… z przykrością wyznać muszę – fájdalommal kell beismernem z przymieszką ironii – a gúny árnyalatával z przyrodzenia – természetből z przywiązania – szeretetből, a ragaszkodás jeléül z punktu – kezdettől fogva, azonnal z punktu widzenia – ….szempontból [Z punktu widzenia nocnego portiera (1977)] z punktu widzenia (kogo/czego) – (vkinek/vminek) a szempontjából z pustymi rękami [z kwitkiem, z niczym] – üres kézzel z pyszna – remekül z radością – örömmel, szívesen; örömest z (wielką) radością – (a legnagyobb/kész) örömmel z radości koziołkuje – örömében bukfenvet vet v. hány z ramienia (czego) – (vmi) nevében z rana – reggel, kora reggel, korán z rana będzie pochmurno, ale opadów się nie przewiduje – reggel felhős lesz az ég, de csapadék nem várható z rąk do rąk – kézről-kézre [przechodzić z rąk do rąk: kézről-kézre jár; egyik kézből a másikba kerül] z reguły [zwykle] – rendszerint, általában, szabály szerint z rękawami – (ruha) ujjas z ręką na sercu – szívre tett kézzel, őszintén, igazán, valóban z rękojeścią – nyeles [grzechotka z rękojeścią: nyeles racsnis fogantyú] z rękoma w kieszeniach – zsebre dugott kézzel z robakami – férges z rodowodem – pedigrés „z rodzaju ambrozja” – parlagfű, vadkender z rodziawionymi ustami – szájtátva z rogami – szarvas z roku na rok – évről-évre Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia rozdziawionymi ustami – szájtátva (csodálkozva) z rozkoszą – örömmel, készséggel z rozmysłem [zob. z premedytacją] – szándékosan, előre megfontoltan; előre megfontolt szándékkal; szántszándékkal z rozporządzenia władzy – a hatóság rendelete v. hatósági rendelet alapján z rozwartymi ustami – tátott szájjal z różami – rózsás z różnych powodów – különböző okokból z rzadka – hsz. ritkán, nagyritkán, nagynéha z rzadka go widuję – ritkán látom őt z rzędu – sorban, egymásután, sorban a …; sorrendben a… z rumem – rummal; rumos z rużem – rúzsos z samego rana – kora reggeltől, hajnal óta z serdecznymi pozdrowieniami – szívélyes üdvözlettel z swoją miłą – a kedvesével, a választottjával z system rzeczny – vízrendszer z szacunkiem – tisztelettel z szybkością stu kilometrów na godzinę – óránként 100 kilométeres sebességgel z szybkością wiatru – szélsebesen z śmietaną – tejfölös; tejfeles z ta sprawą łączy się wiele innych – ezzel az üggyel sok egyéb is öszeüggésben áll z takich to a takich powodów – ilyen meg olyan okokból z tamtąd – arról z tamtej strony – afelől z taniego mięsa chudy rosół – közm. olcsó húsnak híg a leve z tego – abból, ebből z tego co wiem, nie – tudomásom szerint nem z tego interesu nic nie będzie – ebből az ügyből v. dologból v. üzletből semmi sem lesz z tego kierunku – arról, erről z tego miejsca – erről a helyről z tego można dedukować, że… – ebből következtethető, hogy…, ebből következtetni lehet, hogy… z tego nic nie będzie – ebből semmi sem lesz z tego nie jestem zadowolony – ezzel nem vagyok megelégedve z tego odeszło dziesięć złotych na koszty – ebből lemegy v. levonandó tíz zloty a költségekre z tego powodu – emiatt, amiatt, ezért; ennélfogva z tego projektu nic nie będzie – ebből a tervből nem lesz semmi; ebből a tervből semmi sem lesz z 8022 - Wersja 01 01 2017 z tego punktu widzenia – ebből a szempontból z tego widać – ebből látható z tego wynika – ebből következik, ebből az következik z tego wynika, że…: ebből folyik, hogy…; ebből az tűnik ki, hogy… z tego względu – ennélfogva, emiatt z tego wypłynął wniosek – ebből az következik z tego wypływa – ebből ered z tej bajki płynie nauka – ebből a meséből az a tanulság z tej mąki chleba nie będzie – (közm.) ebből a lsiztből sem lesz kenyér z tej przyczyny – ezért, ez okból, emiatt z tej racji – emiatt; ez okból z tej samej przyczyny – ugyanazért z tej sieci insynuacji i podejrzeń nie mógł się wywikłać – a ráfogások és gyanúsítások e hálójából nem tudott kiszabadulni z tej strony – erről z tej strony czego – erről, erről az oldaláról, innen z teki grafika – rajzok, a rajztömbből z temperamentem – heves, hevesen; szenvedélyes, temperamentumos; hat. szenvedélyesen; temperamentumosan z tłumikiem – hangtompítós [pistolet z tłumikiem: hangtompítós pisztoly] z tłustego mięsa tłusta polewka – [kövér húsból zsíros leves] (közm.) bolond lyukból bolond szél fúj z tobą – veled z towarzyszeniem fortepianu – zongorakísérettel z trudem – nehezen, kínlódva z trudem dobrnął do matury – nagynehezen eljutott v. jutott el az érettségiig z trudem dolazł do swojej chałupy – nagynehezen kunyhójába vánszorgott z trudem dopchał się do tramwaju – nagynehezen feltolakodott a villamosra z trudem hamować łzy – nehezen tartja vissza a könnyeit z trudem udało się go odratować – nehezen sikerült őt megmenteni v. kimeteni z trudem wiązać a. związać koniec z końcem – nagynehezen kijön a pénzéből z trudem wykrztusił parę słów – nagynehezen kinyögött néhány szót z trudnością – nehezen, üggyel-bajjal, bajosan, nehézséggel, akadállyal z trudnością mi to przyjdzi – ez nekem nehezemre esik z trzonkiem – nyeles [Źródła z trzonkiem: LED Spot] z twojego powodu – miattad Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8023 z tygodnia na tydzień – hétről hétre; egyik hétről a másikra z tyloma – ennyivel z tyłu – (skąd) hátulról, (gdzie) hátul z tyłu i z przodu – elől-hátul; előlről és hátulról z tyłu proszę nie ścinać – hátul ne vágja le! z tyłu proszę zostawić nieco dłuższe – hátul hagyja meg hosszabbra z tym – ezzel, emezzel z tym pracownikiem mam prawdziwe utrapienie – ezzel a dolgozóval igazi bosszúságom van z tym trzeba się liczyć – ezzel számolni kell z tym wszystkim trzeba zrobić porzadek – mindezzel rendet kell teremteni z tym zastrzeżeniem – azzal a kikötéssel z tym zastrzeżeniem, że azzal a kikötéssel, hogy z tym, że – azzal a feltétellel, hogy… z tytułu ... – a .... címén; rangomnál v. állásomnál fogva z tytułu mego stanowiska – állásomnál fogva z tytułu swego stanowiska – állása jogán v. jogcímén z tytułu tego – ezen a jogcímen z ucałowaniami – csókol…; szeretettel csókol… z uchem – (pl. edény) füles z uciech klepał się udach – örömében a combját csapkodta z uczuciem – érzéssel z ufnością – hittel, bizalommal z ujmą (dla kogo/czego) – (vkinek/vminek a) rovására z ujmą dla kogo – (vkinek a) rovására v. sérelmére z ujmą dla sławy – jó hírnevének ártalmára v. kárára z ukosa – ferdén; (átv.) nem szívesen, kelletlenül z Ukraini – Ukrajnából z umysłu – (dawno) szándékosan, szántszándékkal z upłwem miesiąca – a hónap leteltével z upłwem 3 roku – három év elteltével z upoważnienia – felhatalmazás alapján z uprzednio przemyślonym zamiarem – előre megfontolt szándékkal z urodzenia – természettől v. születésétől fogva z urzędu – hivatalból, hivatalosan z ust do ust – szájról szájra z ust mi to wyjąłeś – számból vetted ki a szót z uszczerbkiem dla mnie – káromra, hátrányomra z uszczerbkiem dla zdrowia – káros az egészségre z utęsknieniem – epedve z utęsknieniem oczekiwany – epedve v. várva várt z uwagą – figyelemmel, figyelmesen - Wersja 01 01 2017 z uwagi (na co); biorąc pod uwagę (co) – figyelembe véve vmit; figyelemmel vmire; tekintetbe véve (vmit) z uwzględnieniem tego... – ennek tekintetbevételével z używalnością kuchni – konyhahasználat z używalnością kuchni i łazienki – konyha és fürdő használattal z wacana, nigdy nic nie będzie! – kendből sem lesz soha valami! [zawołał – a to mi z wacana mężczyzna i człek!] z Warszawy – Varsóból z Warszawy do Poznania jest 300 (trzysta) kilometrów – Varsóból Poznańba az út 300 (háromszáz) kilométer; Varsó és Poznań között háromszáz kilométer a távolság z Warszawy donoszą – Varsóból jelentik z ważnością o zasięgu ogólnym – általános érvényű z wdzięcznością, za usługi z Węgier – Magyarországról z wiadomych powodów – ismert okból v. okokból; ismeretes okból z widzenia – látásból z wieczora – este, estefelé z wieczora było chłodno – estefelé hűvös volt z wielką przyjemnością – nagyon szívesen; örömmel z wielkiej chmury mały deszcz – (közm.) [nagy felhőből kis eső] sok hűhó semmiért z wielkim brzuchem – nagyhasú z wielkim trudem – nagynehezen, üggyel-bajjal; nagy nehezen z wielu stron – sokfelől; több oldalról z wierszami – verses z wierzchu – felülről z wiosną natura odradza się – tavasszal a természet új életre kel v. újjáéled z witaminą – vitaminos z własnego popędu – saját jószántából; önként, a maga szakállára z własnej chęci a. woli – saját akaratából; magánszorgalomból z własnej inicjatywy – saját kezdeményezéséből; magánszorgalomból; önszántából z własnej ochoty – önszántából z własnej woli – saját akaratából; önként; saját jószántából z właściwą sobie werwą – az őt jellemző élénkséggel v. lelkesedéssel z Wrocławia – Wrocláwból z wydzieliną – váladékos z wygodą – kényelmesen, kényelemben, minden kényelemmel Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8024 z wyjątkiem (czego) – (vmi v. vminek a) kivételével z wyjątkiem (kogo/czego) – (vki/vmi) kivételével (kiv.); (vkin/vmin) kívül z wyjątkiem tego, gdy – kivéve ha… z wyrazami (głębokiego) szacunku – (mély) tisztelettel…. z wysoka – magasból, magasról, felülről, fentről z zachowaniem tajemnicy – titoktartás mellett z zagranicy – külföldről z zakalcem – sületlen z zakresu filozofii – a filozófia területéről v. köréből z założonymi rękami – ölbetett kézzel v. kezekkel; összetett kézzel z zamiłowaniem – szeretettel, előszeretettel z zapałem – lelkesen, hévvel, tűzzel, buzgón; hevesen z zapałem wywiódł słuszność swego stanowiska – (nagy) buzgalommal bizonygatta álláspontját z zapałem zajmuje się fotografią – lelkesedésssel foglalkozik a fényképészettel, lelkes fényképész z zapartym oddechem a. tchem – lélegzet visszafojtva, feszült figyelemmel; visszafojtott lélegzettel z zasady – elvből z zasady nie zaciągam pożyczek – elvből nem veszek fel kölcsönt z zastrzeżeniem – fenntartással z zastrzeżeniem wpływu – amennyiben befolyik (összeg) z zastrzeżeniem błędów i omyłek – (kereskedelem) tévedés és kihagyás fenntartva z zawartością alkoholu – alkoholos, szesztartalmú z zawartością ołowiu – ólmos z zawartością soli – szikes z zazdrości Kain zabija Abla (por. Rdz 4, 2-8). – Káin megölte Ábelt, irigységből z zewnątrz1 [z miejsca położonego poza granicami określonej przestrzeni] – kívülről (hely), kintről z zewnątrz2 [spoza jakiejś zamkniętej przestrzeni] – kívülről z żalem – sajnálattal z żalem stwierdzam, że… – sajnálattal állapítom meg, hogy… z żelaza – vasból z żelazną logiką – vaslogikával z życia wzięty – az életből vett v. merített z żydowska – zsidósan Z39.50 [protokół wyszukiwania i pobierania informacji z różnych baz danych, często oddalonych od komputera docelowego. - Wersja 01 01 2017 Protokół ten jest zdefiniowany w standardzie ANSI/NISO Z39.50 oraz ISO 23950. Jest on szeroko wykorzystywany przez biblioteki na całym świecie do wymiany danych bibliograficznych.] – Z39.50 [ANSI szabvány online adatbázisok és online katalógusok egységes lekérdezéséhez] Z39.58 [standard: is a standard from NISO known as the Common Command Language standard] – Z39.58 [kliens/szerver alapon működő lekérdező rendszer adatbázisokhoz, illetve az ezt leíró szabvány neve; egy Z39.58 klienssel egységes felhasználói felületen lehet nagyon különböző adatbázisokban (pl. OPAC-okban) bonyolult kereséseket végezni, amennyiben az illető adatbázishoz tartozik egy Z39.58 szerver, ami a klienstől érkező kérdéseket lefordítja az adatbáziskezelő saját parancsnyelvére (pl. SQL vagy CCL)] 1 za [1. przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator, np. Za katedrą wisiał orzeł w koronie., albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana, np. Stała w kolejce za starszym małżeństwem., lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii, np. Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną.; 2. przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu, np. Autobus jechał za ciężarówką.; 3. przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego, np. Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem.; 4. przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił, np. Złapał chłopca za rękę.; 5. przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji, np. Dostała niewielkie honorarium za książkę., albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji, np. Kup sobie loda za dwa złote.; 6. przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania, np. Pogniewała się na niego za spóźnienie., lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności, np. Modlili się za syna.; 7. przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek, np. Zdałem egzamin już za drugim Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8025 podejściem.; 8. przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny, np. Pójdź za mnie na to spotkanie., lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność, np. Pracował za dwóch.; 9. «przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie, np. Za dziesięć minut odjeżdżamy., lub jaki pozostał do danego punktu czasowego, np. Za kwadrans wybije północ.; 10. przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie, np. Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska.; 11. przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu, np. Upływa dzień za dniem.; 12. przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa, np. Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń.; 13. przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy, np. Przez pomyłkę uznano go za złodzieja.; 14. przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań, np. Szalał za nią] – (tárgyesettel) (o czasie) után, múlva; -hoz, -hez, -höz; -nál, -nél; fogva; (kogo/co) (o kierunku) mögé, túl; gyanánt, (vki/vmi) helyett; (co) (np. kupić) ért, (vmi) fejében, ellenében; -ul, -ül; -nak, nek; (birtokos esettel) -ban, -ben, kor, -alatt (időhatározói értelemben); (vki/vmi) idején, idejében; (eszközhatározó esettel) (kim/czym) (o miejscu) (vki/vmi) mögött, (vkin/vmin) túl; (vki/vmi) után (helyhatározó értelemben) za 20 minut czwarta – húsz perc múlva négy óra za barierą – a korlát mögött, a korláton túl za bezcen – potom áron, olcsón, nagyon olcsón; félig v. csaknem ingyen za bozna robić [1. żartować z kogoś; 2. o robić kogoś za bozna - robić z kogoś błazna] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – tréfálkozni vkivel; tréfát űzni vkiből za chlebem – a megélhetés érdekében za chwilę – egy perc v. pillanat múlva, azonnal; pillanat za chwilę wypiję piwo – egy pillanat múlva megiszom a sört za chwilę zjawię się u ciebie – egy pillanat múlva megjelenek nálad (ott leszek nálad) za co – miért? za (co) – (valami) fejében; valamiért - Wersja 01 01 2017 za co on siedział? – (közb.) miért volt becsukva?, miért ült? za coś doliczyć ekstra – külön számítani fel vmit vmiért za czyich rządów – vkinek a kormányzása v. uralkodása idején za czyim pozwoleniem – vkinek az engedélyével za czyją namową, z czyjej namowy – vminek a rábeszélésére; vki ösztönzésére za czyje oczami – (vki) háta mögött za czym – vmin túl za daleko zajść – túl meszire megy, (átv.) túllő a célon za darmo a. za darmochę – ingyen, díjmentesen, díjtalanul; potyán za dawnych czasów – régen, régente, valaha, valamikor, hajdanában, egykor; a régi világban za dnia – nappal, napközben, a nap folyamán, világossal, míg le nem nyugszik a nap; napvilágnál; világoson za dobre płacić złym – jót rosszal jutalmazni; jóért rosszal fizetni za dom – a ház mögé za domem – a ház mögött za drogie pieniądze – drága pénzen za drugim nawrotem – a második fordulónál za drzwi! – ki vele!, ki innen! za dużo – túl sok za dużo mówił o sobie – túl sokat beszélt önmagáról za dużo pracuję! – túl sokat dolgozom oversize vonal za duży, wymiar większy od normalnego [modny kształt damskiej i męskiej odzieży zwykle płaszczy, kurtek , wiatrówek i blezerów. Charakterystyczny ze względu na za duże wymiary sylwetki, zwłaszcza w ramionach, dostarczając swobodę ruchu i komfort. Styl powstał w latach 80-tych. Nazwa pochodzi z języka angielskiego.] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8026 oversize vonal [Divatvonal a női és férfiruházatban, főleg kabátok, zakók, széldzsekik és blézerek körében alkalmazott formakialakítás, amely elsősorban a vállak megformálásában mutatkozik, hogy a ruhadarab nagyobb mozgásszabadságot és viselési kényelmet biztosítson. Ez az irányzat az 1980-as években kezdett elterjedni. Az angol elnevezés (ejtsd: overszájz) eredeti jelentése itt: a szokásosnál nagyobb méretű.] za dwa dni – két nap múlva za dwa lata – két év múlva za dwa miesiące – két hónap múlva za dwadzieścia szósta – öt perc múlva háromnegyed hat (húsz perc múlva hat) za dwie minuty – két perc múlva za dzień – egy nap múlva za dziesątą granicą – [tíz határon túl] hetedhét országon túl za dziesięć minut – tíz perc múlva za dziesięć minut ósma – tíz perc múlva nyolc óra za dziesięć pierwsza – tíz perc múlva egy; egy előtt tíz perccel za głupi grosz tyle hałasu – (közm.) [ostoba garasért annyi lárma] sok hűhó semmiért za godzinę – egy óra múlva za godzinę mam zadwonić do koleżanki – egy óra múlva fel kell hívnom a kolléganőmet, telefonálnom kell a kolléganőmnek za godzinę on ma zadwonić do kolegi – egy óra múlva telefonálnia kell a kollégájának za godzinę zjem obiad – egy óra múlva megeszem az ebédet za gotówkę – készpénzért za górami – a hegyeken túl; hetedhét országon túl za górami, za lasami… – az Óperenciás tengeren is túl …; hetedhét országon túl… Za górami, za lasami – tekst Za górami, za lasami, za dolinami Pobili się dwaj górale ciupagami Hej górale, nie bijta się Ma góralka dwa warkocze, podzielita się.... - Wersja 01 01 2017 za granicą – külföldön, határon túl za granicę – külföldre za grube pieniądze – nagy pénzért, búsás áron za grzeczność z góry dziękuję. – szívességét előre is köszönöm za i przeciw – ellene és mellette; pro et contra z ile? – mennyiért z ile czasu? – mennyi idő múlva? za jakie pięć lat – vagy v. körülbelül öt év múlva; mintegy öt évre rá za jakim takim płotem, zawsze ciszej – [akármilyen kerítés mögött is mindig nagyobb a csend] legjobb szomszéd a kerítés; akármilyen legyen is az a kerítés, mégis csak jó mögötte za jedną drogą – egy úttal za jedną chwilkę v. chwileczkę – azonnal, egy pillanat múlva za jednym przysiadem – egy ültében, egy ülésre za jednym razem wypić wino – egy szuszra kiinni a bort za jednym zachodem – egyúttal, egycsapásra, egy füst alatt za jednym zamachem [syn. jednocześnie, jednorazowo] – egy csapásra, egy csapással, egyszerre; egy legyintéssel, egyből v. egy füst alatt (pl. elintézni); közm. egy csapásra két legyet üt za jego czasów – az ő idejében v. korában za jego podmową – az ő rábeszélésére, felbújtására za jego poradą – tanácsa szerint za jego/jej zgodą – tudtával; beleegyezésével; hozzájárulásával za karę – büntetésül, büntetésből za każdym razem – (zawsze) minden alkalommal, mindannyiszor, valahányszor za kogo mię masz? – kinek tartasz engem? za kogo pan mnie ma a. bierze? – kinek néz engem? za kogo ty mnie masz a. uważasz? – minek nézel?; minek tartasz engem? za kraktami – rács mögött van; rácson túl za króla Jana – János király idejében za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa [túl egyed, igyad túl szász királyt a és ereszd meg az övedet] – egyél, igyál, amennyi beléd fér http://www.youtube.com/watch?v=zBfzxTiyNDc Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8027 III. Ágost (szász) za krótko – túl rövid; túl rövid ideig za krótko cię widziałem – túl rövid ideig láttalak za kulisami – a színfalak mögött, a kulisszák mögött; titokban, a nyilvánosság kizárásával za kwadrans piąta – háromnegyed öt za kwadrans szósta – háromnegyed hat (negyed óra múlva hat) za kwadrans trzecia (piąta, dziesiąta) – háromnegyed három (öt, tíz) za ludzkiej pamięci – emberemlékezet óta za łaskawym pozwoleniem – szíves engedelmével za łby się wziąć – hajba kapni, összeveszni, birokra kelni za małą godzinkę przyjdę – egy rövidke óra múlva jövök v. itt vagyok za mało tu światła – túl kevés itt a világosság v. fény za mało wolnego czasu – túl kevés a szabad idő za mego życia – (még) az én életemben za miesiąc – egy hónap múlva za minutę przyjdę – egy perc múlva jövök za minutę wpół do ósmej – egy perc múlva fél nyolc za minutkę – egy pillanat múlva, azonnal za mknąć drzwi na dwa spusty – kettőre zárja az ajtót za młodu (w młodości) – fiatalon, fiatal korában, ifjúkorában; fiatalkorban; fiatalkori za młodu była bardzo piękna – fiatalkorában igen szép volt za młodu w haftach, na starość w płachtach – (közm.) fiatalkorban selyemben, öregkorban kacatban za mną – utánam za mnie – helyettem za mojej bytności – ottlétem idején za mojej pamięci – emlékezetem szerint, amennyire emlékszem - Wersja 01 01 2017 za naszą prośbą – kérelmünkre za naszych czasów – a mi időnkben za naszych dni inaczej bywało – a mi időnkben másképp volt za nic – semmiért, semennyiért, semmi áron; egy semmiségért za nic mieć – nem tartani semminek; semmibe venni za nic nie móc sobie przypomnieć – sehogyem tudja felidézni za nic na świecie; za nic w świecie – semmiért a világon; a világ minden kincséért sem za nic nie powiem – semmi áron sem mondom meg za nic ucierpiał – semmiért szenvedett za niego – mögéje za nim – mögötte hn. za nią – mögötte nn. za niską cenę – alacsony áron za obopólną zgodą – kölcsönös megegyezés alapján za ojczyznę – a hazáért za pan brat – bizalmasan, kertelés nélkül, baráti őszinteséggel, bizalmaskodva; családiasan za panowania (kogo); za panowania X X - … uralkodása alatt za panowania Batorego – Báthory uralkodása alatt za panowania króla…. – …király uralkodása alatt a. idején a. idejében za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764–1795) – Stanisław August Poniatowski király uralkodása idején za panowanie króla… - …király uralkodása alatt za panowanie króla Jana II [Jan II Kazimierz Waza] (w XVI wieku) – II. János király [II. János Kázmér lengyel király] uralkodása alatt (XVI. sz.-ban) za parę dni – néhány v. pár nap múlva za pazuchą (pazucha) – kebel mögött, ruha keblén túl za pieniądze – pénzért za pierwszym razem – elsőre za pierwszym wystrzałem – az első lövés után za pięć (minut) szósta. – öt perc múlva hat za pięć (minut) wpół do szóstej – öt perc múlva fél hat za piętnaście szósta – háromnegyed hat za plecami – háta mögött; titokban, rejtve za płot wyrzucić – kiselejtezni, eldobni, kimustrálni za pobraniem – utánvéttel za poduszczeniem wroga – az ellenség felbujtására (cselekedett) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8028 za pokutę – elégtételként, vezeklésből za pokutę co robić – elégtételtként megtenni v. végezni vmit za pokwitowaniem – nyugta ellenében za polskich rządów – (dawno, hist) Lengyelország felosztása előtt v. önállóság idején; a lengyel időben za połowę ceny – feleáron, féláron za pomocą czego – vmi által, segítségével, vmi révén; vmivel za pomocą (kogo/czego), za pomocą czyją – (vki/vmi) segítségével, révén za pomocą szablonów – szablonok segítségével za pomoća definicji – meghatározásánál fogva; a definíció értelmében, definíciószerűen za pomoća programu – a program értelmében za poręczeniem – kezesség mellett za pośrednictwem [korzystając z czegoś] – (kogo/czego) (vmin) keresztül, (vki/vmi) révén v. által; vkinek/vminek a közvetítésével za pozwoleniem! – engedelmével! za pół ceny, za połowe ceny – féláron za półtorej godziny – másfél óra múlva za późno – későn, túl későn za późno, nie ma o czym mówić – késő, nincs mit tenni za późno się spostrzegłem – túl későn vettem észre v. kaptam észhez za późno, żeby cokolwiek zrobić – késő, nincs mit tenni za pracę – a munka fejében, a munkáért za przykładem – vki példáján v. példája nyomán za psie pieniądze – potom árom, olcsón, fillérekért za rogiem – a sarok után za rok – egy év múlva za rok nauczę się polskiego – egy év múlva fogok lengyelül tanulni za rozumny na to – túlságosan okos ehhez za rzeką – a folyón túl za rzekę – a folyón túl v. túlra za schyłoną głową – lehajlott fejjel, lehorgasztott fővel za siedmioma morzami a. za siedmioma górami – az Óperenciás-tengeren túl - Wersja 01 01 2017 za siódmą górą, za siódmą rzeką – hetedhét országon túl za siódmim Dunajem – hetedhét országon túl za sto forintów – száz forintért za swoje zarobki mógł utrzymać rodzinę – keresetéből el tudta tartani családját za ścianą v. przez ścianę słychać było szepty – a fal mögött v. a falon keresztül suttogás hallatszott za śmiały – túlmerész, vakmerő za tanie pieniądze psy mięso jedzą – [olcsó pénzért kutyák esznek húst] olcsú húsnak híg a leve za te pieniądze trudno wyżyć – ebből a pénzből nehéz megélni za tę dziewczynkę – ezért a lányért za to – azon túl; ezért, azért, azonban za to pan/pani odpowiada; za to pan jest odpowiedzialny – ezért ön a felelős za to jeszcze dostaniesz! – ezért még lakolni fogsz! za trzy dni – három nap múlva za trzy kwadranse – háromnegyed óra múlva za trzy tygodnie – három hét múlva za (twoje) zdrowie! – egészségedre! za tydzień – egy hét múlva za tym – emögött; utána za (wasze) zdrowie! – egészségetekre! za wczesny, -a, -e – korai, időelőtti; koraérett za wcześnie – korán, idő előtt za wczoraj – tegnapelőtti za widna – világossal, világosan, világosban, nappal za wiele – nagyon v. túlságosan sok za wiele sobie pozwalać – túl sokat enged meg magának za wiersz, od wiersza – soronként, sorról sorra za wszelką cenę – mindenáron, minden áron; ha törik, ha szakad Za wszystkie głupstwa królów płacą ich narody. – A királyok minden butaságáért más nemzetek fizetnek. (Horatius) za wysokie progi na moje nogi; za wysokie progi jak na moje nogi – (közm.) [túl magas a küszöb az én lábamnak] nagy konc kis kutyának; túlságosan előkelő a társaság számomra za zaliczeniem – utánvéttel za zasługą idzie nagroda – (átv.) érdem szerint a jutalom; érdem után jön a jutalom za zgodą – (kogo/czego) (vki/vmi) beleegyezésével za zgodą władz – a hatóságok beleegyezésével v. hozzájárulásával za złe dobrym płaci – rosszért jóval fizetni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8029 za żadną cenę – semmi áron, semmiképp, semennyiért za żadne pieniądze – semmi áron, semmi pénzért se; nincs az a pénz za żadne skarby – a világ minden kincséért sem za życia – életében za2 [przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy, np. za duży, za ciężki] + T. – nagyon, túlzottan, túlzottan, túl, túlságosan 3 za milyen, micsoda (nyomatékot kifejező összetételekben) za długo – túl sokáig, nagyon hosszú ideig za drogo – nagyon v. túl drága, nagyon v. túlságosan drágán za drogo za to zapłaciłem – túl drágán fizettem ezért za duży – túl v. túlságosan nagy za mały – túl v. túlságosan kicsi za słodki – túl édes za słodki dla mnie – túl édes nekem za świeża – frissiben, azonmód za wysoki – túl magas za żadne skarby – semmi kincsért sem za żadne skarby świata! – a világ minden kincséért sem; semmi áron! za żadne skarby świata (nie zrobić czego) – a világ minden kincséért (sem tesz meg vmit) za życia (kogo) – (vki) életében, (vki) idejében za[1. przedrostek tworzący czasowniki pochodne, wyrażający: osiągnięcie skutku czynności, największe nasilenie czynności lub stanu, np. zabić, zamrozić, chwilowy przejaw czynności, np. zabeczeć, uwydatnienie początku czynności lub stanu, np. zachorować, zamieszkać, umieszczenie czegoś wewnątrz czegoś, np. zagrzebać, pokrycie lub zapełnienie czymś jakiejś powierzchni, np. zadrukować, przekroczenie dopuszczalnych granic czynności, np. zasiedzieć się, lub osiągnięcie granicy przestrzennej, np. zabrnąć, zajść; 2. przedrostek tworzący czasowniki pochodne od innych części mowy, np. zabagnić, zabezpieczyć; 3. część składowa przymiotników i rzeczowników utworzonych od wyrażeń przyimkowych, np. zaalpejski, zaduszny, zaduszki] – el-, stb. [(lat.) praefixum; (nyelvt) igekötő (ik.), előrag, előtag] zaabonować [1. wykupić abonament; 2. zaprenumerować; zapłacić abonament] – előfizetni, bérelni zaabonować gazetę – újságra előfizetni zaabonować lożę w teatrze – páholyt bérelni a színházban - Wersja 01 01 2017 zaabonowanie – előfizetés zaabsorbować [1. zainteresować kogoś; 2. pochłonąć ciecz, promieniowanie itp.; 3. wzbudzić zainteresowanie, zainteresować kogoś; 4. pochłonąć promieniowanie, ciecz itp.] – lekötni vki figyelmét, érdeklődést kelteni; fölszívni, beszívni, fölemészteni zaabsorbować się [1. zainteresować się czymś; 2. o cieczy, promieniowaniu itp.: zostać wchłoniętym] – lefoglalja figyelmét v. idejét; érdeklődni zaabsorbować się sprawą urzędową – figyelmét hivatalos ügyekkel leköti; figyelmét hivatalos ügyek foglalják le zaabsorbowanie – beszívás, elnyelés; a figyelem lekötése zaabsorbowanie się – saját figyelmének a lekötése zaadaptować się do czegoś – alkalmazkodni vmihez zaadministrować – igazgatni, kezelni, adminisztrálni zaadministrować termin i miejsce – időt és helyet kezelni zaadministrować sobie samemu – önmagát kezelni zaadministrowanie – igazgatás, kezelés, adminisztrálás zaadaptować [przystosować coś do nowych potrzeb] – adaptálni, alkalmassá tenni, átdolgozni, hozzáidomítani zaadaptować się [dostosować się do nowych warunków] – átdolgozódni, adaptálódni zaadiustować [przygotować tekst do druku] – szöveget stilárisan v. nyelvi szempontból lektorálni; nyomdára előkészíteni zaadoptować [uznać prawnie cudze dziecko za swoje] – adoptálni, örökbe fogadni, adoptálni zaadoptować sierotę – árvát örökbe fogadni zaadoptowanie [(prawo i polityka) przysposobienie na przykład dziecka do rodziny] – örökbefogadás, adoptálás zaadresować [1. napisać na przesyłce adres, pod który ma być ona dostarczona; 2. skierować wypowiedź, książkę itp. do kogoś lub przeznaczyć je dla kogoś] – címezni, megcímezni, címmel ellátni zaadresować coś – megcímezni vmit zaadresować list – levelet megcímezni zaadresowanie – megcímzés, címmel való ellátás; (átv.) küldés, irányítás zaaferować [przejmować, zajmować całkowicie czyjąś uwagę, pochłaniać] – teendőkkel elhalmozni, foglalkoztatni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8030 zaaferować się – foglalkozni vmivel; nyugtalankodni vmi miatt zaaferować się jakąś czynnością – vmilyen művelettel foglalkozni zaaferowanie – elfoglaltság, érdeklődés zaaferowany, -a, -e [1. całkowicie czymś zajęty; 2. świadczący o takim stanie] – teendőkkel elhalmozott, elfoglalt zaagitować [agitując, zjednać kogoś dla jakiejś sprawy lub idei] – megagitálni, meggyőzni, megnyerni zaagitować robotników – a munkásokat meggyőzni zaagitować wyborców – a választókat megagitálni v. megnyerni zaagitowanie – agitálás, megnyerés, meggyőzés zaagitowanie nowego członka – új tag megnyerése zaakcentować [1. położyć akcent; 2. wyróżnić coś lub podkreślić znaczenie czegoś] – hangsúlyozni, kihangsúlyozni, nyomatékosan mondani v. megmondani zaakcentowanie – hangsúlyozás, kihangsúlyozás, nyomatékos kijelentés zaakcentowany, -a, -e – nyomatékos zaakceptować (zaakceptuję, -esz) [1. wyrazić zgodę na coś; 2. formalnie coś zatwierdzić; 3. pogodzić się z czymś, czego nie można zmienić; 4. zgodzić się na obecność jakiejś osoby i przychylnie się do niej odnosić] + T. - elfogadni, jóváhagyni, helyeselni vmit zaakceptować coś – elfogadni vmit zaakceptować uchwałę – határozatot, rendeletet v. törvényt elfogadni zaakceptować warunki umowy – a szerződés v. megállapodás feltételeit elfogadni zaakceptowanie – elfogadás, jóváhagyás; (átv.) helyeslés zaakceptowanie kraju – az ország elfogadása zaaklimatyzować [przystosować do życia w nowych warunkach] – éghajlathoz szoktatni, meghonosítani, akklimatizálni zaaklimatyzować się [przyzwyczaić się do życia w nowych warunkach] – (zwierzę, roślina) meghonosulni, akklimatizálódni zaaklimatyzowanie – (fr, ném.) akklimatizáció; meghonosodás; főleg állatoknak vagy növényeknek az új környezethez, életkörülményekhez való alkalmazkodása, idomulása zaakompaniować [zagrać akompaniament] – (zene) kísérni (zongorán) zaakompaniowanie – (zene) kíséret zaalarmować [1. zawiadomić o sytuacji wymagającej natychmiastowego - Wersja 01 01 2017 działania; 2. wywołać niepokój] – felriasztani, vészjelt adni; fellármázni zaalarmować policję – riasztani, hívni a rendőrséget zaalarmować straż ogniową – a tűzoltóságot v. tűzőrséget felriasztani zaalarmowanie [zawiadomienie o pożarze] – riasztás, vészjeladás zaalarmowany, -a, -e – riadt; megriadt zaalpejski, -a, -ie (transalpejski) – az Alpokon túli zaambarasować [daw. wprawić w zakłopotanie lub zmartwić kogoś] – gondot, zavart okozni; zavarba hozni zaambarasować się [daw. zakłopotać się lub zmartwić] – nyugtalankodni zaambarasowanie – nyugtalanság, gond, zavar, zavarodottság, izgalom v. aggodalom keltése zaambarasowany, -a, -e [daw. zmartwiony lub zakłopotany] – gondterhelt, aggódó; zavarodott, zavart; gondterhelt zaanektować [1. dokonać aneksji; 2. zająć coś bez zgody właściciela; też: zagarnąć coś dla siebie; 3. przywłaszczyć coś sobie] – annektálni; bekebelezni; beolvasztani; visszacsatolni; hozzákapcsolni zaanektowanie – annektálás, bekebelezés, hozzákapcsolás zaanektowanie cudzego kraju – idegen ország bekebelezése zaanektowany, -a, -e [syn. przejęty, przewłaszczony, przechwycony, rozkradziony, skonfiskowany, zarekwirowany, zabrany, zagarnięty, zajęty; zawłaszczony, zdefraudowany, zrabowany] – annektált, bekebelezett, beolvasztott, hozzákapcsolt; elfoglalt zaangażować [1. zatrudnić kogoś; 2. włączyć kogoś lub coś w jakąś działalność] – szerződtetni, leszerződtetni; alkalmazni, felfogadni, angazsálni; felvenni zaangażować artystów do teatru – művészeket szerződtetni a színházba zaangażować przewodnika – vezetőt v. kalaúzt fogadni v. alkalmazni zaangażować się [1. zatrudnić się; 2. włożyć w coś wiele wysiłku, czasu lub pieniędzy] – elkötelezi magát, eligérkezni, elszegődni, elszerződni; leszerződni; belekeveredni, angazsálódni zaangażować się do współpracy – kötelezi magát az együttműködésre zaangażować się w jaką sprawę – belekeveredni vmi ügybe zaangażowanie [postawa osoby zaangażowanej w coś] – szerződtetés, alkalmazás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8031 zaangażowanie w coś – vmihez való elkötelezettség zaangażowany, -a, -e – elkötelezett zaangażowana w coś – elkötelezett vmiben zaanonsować [1. wymienić nazwisko wchodzącego; 2. zapowiedzieć pojawienie się kogoś lub czegoś w najbliższym czasie; 3. zapowiedzieć czyjeś przybycie; wymienić nazwisko osoby wchodzącej; zameldować] – bejelenteni, tudtul adni, értesíteni, hirdetni, kihirdetni, közzétenni zaanonsować gościa – bejelenteni a vendéget zaanonsować kogo – bejelenteni vkit zaanonsować się [zapowiedzieć swoje przybycie] – bejelenti magát; hírt ad magáról zaanonsowanie – bejelentés, tudtul adás, értesítés, hirdetés, közzététel zaanonsowanie nowej grupy – új csoport bejelentése zaapelować [1. zwrócić się do kogoś z prośbą; 2. odwołać się do czyichś uczuć w celu nakłonienia go do czegoś; 3. złożyć apelację] – fellebbezni, fellebbezni; felfolyamodni (fellebbezni), hivatkozni zaapelować do Sądu Najwyższego – a Legfelső Bírósághoz fellebbezni zaapelować do serc – (átv.) szívéhez fellebbezni zaapelować do społeczeństwa – felhívást adni közre zaapelowanie [wystąpienie z odezwą, wezwaniem] – fellebbezés, felfolyamodás, panasz, hivatkozás zaaplikować [1. zalecić lub zastosować jakiś lek lub kurację; 2. zastosować coś wobec kogoś] – elrendelni, előírni (orvosságot), alkalmazni zaaplikować lekarstwo – elrendelni az orvosság szedését zaaplikowanie [(medycyna) polecenie choremu leku] – elrendelés, előírás, alkalmazás, ráhelyezés zaaportować [o psie: przynieść na rozkaz jakiś przedmiot] – (vad) aportál (kutya); parancsszóra vmilyen tárgyat odahoz zaaprobować [uznać coś za właściwe i wyrazić na to zgodę] – helyeselni, megerősíteni, jóváhagyni, beleegyezni; helybenhagyni zaaprobowanie [1. (prawo i polityka) wyrażenie zgody na coś; 2. (prawo i polityka) akceptacja] – helyeslés, megerősítés, jóváhagyás, beleegyezés zaaranżować [1. doprowadzić do czegoś i pokierować tym; 2. zaprojektować plastycznie przestrzeń; 3. opracować utwór muzyczny na jakiś zespół, instrument lub głos; 4. w jazzie: uzgodnić - Wersja 01 01 2017 sposób wykonania utworu; 5. przygotować, zaplanować spotkanie lub sytuację] – rendezni, elrendezni, megszervezni zaaranżowanie [(muzyka) opracowanie utworu muzycznego] – elrendezés, megrendezés, megszervezés zaaranżować demonstrację – tüntetést rendezni v. szervezni zaarendować – bérbe adni v. venni; kibérelni, bérletet kötni, árendába venni v. adni zaarendować do lat sześciu – hat évre bérbeadni v. bérbevenni zaarendowanie – bérbe adás v. vevés, kibérlés, bérletkötés, árendálás zaaresztować [1. zatrzymać i zamknąć w areszcie osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa; 2. zająć rzeczy lub wierzytelności dłużnika, w celu zabezpieczenia roszczeń] – letartóztatni, őrizetbe venni; lefogni, zárolni zaaresztować kogoś – letartóztatni v. őrizetbe venni vkit zaaresztować komu pensję – fizetését lefoglalja vkinek zaaresztowanie – letartóztatás, őrizetbe vétel v. őrizetbevétel; lefoglalás, zárolás zaaresztowanie go przez Niemców – a németek általi letartóztatása v. őrizebe vétele zaasekurować [zapewnić komuś asekurację] – biztosítani, biztosítást kötni zaasekurować dom od pożaru – tűzkár ellen biztosítja a házat; tűzkár elleni épületbiztosítást kötni zaasekurować się [zapewnić sobie asekurację] – biztosítja magát zaasekurować się na życie – életbiztosít kötni zaasekurowanie – bebiztosítás zaasekurowanie się – önmaga biztosítása zaasymilować – hasonlóvá tenni, asszimilálni zaasymilować się – hasonlóvá válni, aszimilálódni zaasymilować się w Polsce – asszimilálódni Lengyelországban zaasymilować się w nowej ojczyźnie – új hazában asszimilálódni zaasymilowanie się z uczniami – a tanulókkal hasonlóvá válni zaasymilowanie – hasonulás, összeolvadás, egybeolvadás, asszimilálódás zaatakować [1. podjąć działania zbrojne w celu zniszczenia przeciwnika lub obiektu; 2. gwałtownie i niespodziewanie użyć przemocy; 3. ostro skrytykować kogoś lub coś; 4. o czymś szkodliwym lub niebezpiecznym: zadziałać niszcząco; Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8032 5. spróbować pokonać przeciwnika; 6. spróbować pokonać przeszkodę, osiągnąć lepszy wynik lub pobić rekord] – megtámadni, megrohamozni, megrohanni, rátámadni; nekitámadni zaatakować coś – megtámadni vmit; szembeszállni vmivel zaatakować front nieprzyjacielski – az ellenséges arcvonal ellen támadni zaatakować kogoś/coś – megtámadni vkit/vmit; szembeszállni vkivel/vmivel zaatakowanie – megtámadás, megrohanás, rohamozás zaatlantycki, -a, -ie [leżący, znajdujący się za Atlantykiem] – Atlanti óceánon túli, tengerentúli zaatutować – adut játszani; aduval jönni, aduttolni zaatutować dwa razy i spróbować zagrać trzy razy kiery – (ká) kétszer aduval jönni és megpróbálni háromszor kijátszani a kört zaawansować – előlépni, avanzsálni, haladni, előhaladást tenni; előléptetni; (ker.) előlegezni, megelőlegezni, előleget folyósítani zaawansować na majora – őrnaggyá lép elő zaawansować się – előlépni, haladni, előre jutni, emelkedni zaawansowanie [opcja w rozszerzeniu, wyżej w hierarchii od podstawowej] – előlépés (rangban), emelkedés, előbbrehaladás, előbbrejutás (tanulásban); előléptetés; előlegezés, megelőlegezés, avance adása zaawansowany, -a, -e [1. trwający od dłuższego czasu lub znajdujący się w pewnej fazie rozwoju; 2. mający doświadczenie, wiadomości lub osiągnięcia w jakiejś dziedzinie] – haladó, előrehaladott zaawansowana choroba – előrehaladott betegség zaawansowany [osoba mająca doświadczenie, wiadomości lub osiągnięcia w jakiejś dziedzinie] – haladó (ffi) zaawansowany system konfiguracji i zarządzania energią – (kat.: informatyka) ACPI, Advanced Configuration Power Interface; PC-k és hordozható számítógépek energiafelvételére vonatkozó szabvány zaawansowany w naukach – előrehaladt a tudományban zaawizować [1. wypisać lub wysłać awizo; 2. powiadomić kogoś o czymś] – értesíteni, tudósítani zaawizowanie – értesítés, tudósítás zaawizowanie swego przybycia – értesítés megérkezéséről zababrać (zababrzę, zababrze) [ubrudzić] – bepiszkítani, bemocskolni, beszennyezni - Wersja 01 01 2017 zababrać nogi w błocie – besározza a lábát zababrać się [ubrudzić się] – bepiszkítja, bemocskolja, beszennyezi magát zababranie – (kogo/czego) bemocskolás, bepiszkítás, beszennyezés zababranie się – bemocskolódás, bepiszkolódás, beszennyeződés zabagnić (zabagnię, zabagni) — zabagniać [1. uczynić bagnistym lub zmienić w bagno; 2. zagmatwać lub zaniedbać jakieś sprawy] – elmocsarasítani, elposványosítani; (átv.) elhanyagolni, elködösítani, összezavarni zabagnić równinę – a síkságot mocsárrá változtatni zabagnić sprawę – az ügyet elhanyagolni v. elposványosítani v. elfeledtetni v. elsüllyszteni zabagnić się — zabagniać się [1. stać się bagnistym lub zmienić się w bagno; 2. ulec zagmatwaniu lub zaniedbaniu] – elmocsarasodni, mocsarassá válni zabagnienie – elmocsarasítás, elposványosítás; (átv.) elhanyagolás, elködösítés, összevazvrás, elfektetés zabagnienie, paludyfikacja [proces przekształcania środowiska lądowego w torfowisko. Jest skutkiem podnoszenia poziomu wód podziemnych, które często jest wzmacniane przez podsiąkanie jej do warstwy torfowców.] – paludifikáció; elvizenyősítés zabagniony, -a, -e [1. bagnisty; 2. zagmatwany lub kryjący jakąś nieuczciwość] – elmocsarasodott, mocsaras; elhanyagolt; (átv.) mocskos, poshadt zabajkalski, -a, -ie – bajkálontúli zabalsamować [zabezpieczyć zwłoki przed rozkładem] – bebalzsamozni zabalsamować zwłoki – bebalzsamozza a holttestet zabalsamowanie – bebalzsamozás zabałamucenie [(matematyka) zamarudzenie] – összezavarás, megzavarás, bolonddá tevés zabałamucenie się – összezavarodás, megzavarodás, megbolondulás; idővesztegetés zabałamucić (zabałamucę, zabałamuci) [spędzić gdzieś zbyt wiele czasu] – megzavarni, összezavarni, bolonddá tenni, feleslegesen lefoglalni az idejét vkinek v. feltartani vkit zabałamucić kogo – bolonddá tenni vkit, elcsavarni vkinek a fejét zabałamucić się – megzavarodni, összezavarodni, megbolondulni; időt vesztegetni zabałkański, -a, -ie – balkánon túli zabałwanić się – hullámzani, hullámozni, felforrni, felpezsdülni, tajtékozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8033 zabałwanienie się – hullámzás, felpezsdülés zabandażować [owinąć bandażem] – bekötözni, átkötözni, bepólyázni zabandażować coś – bekötözni vmit zabandażować kogoś – bekötözni vkit zabandażować rękę – kezet bekötözni zabandażowanie – bekötözés, bepólyázás zabandażowanie rany – a seb bekötözése zabarwianie, zabarwienie [1. barwa; 2. charakterystyczne brzmienie głosu lub dźwięku; 3. charakter czegoś] – színezés, színezet, festés, árnyalat; (átv.) jelleg, árnyalat, szín zabarwić — zabarwiać [1. nadać czemuś barwę; 2. nadać czemuś jakieś cechy] – színezni, színezetet adni, megfesteni zabarwić płyn – folyadékot megfesteni v. színezni zabarwić się — zabarwiać się [1. nabrać barwy; 2. przybrać jakieś cechy] – elszíneződni; megfestődni zabarwienie bladorożowe – halvány-rózsa színezés v. árnyalat zabarwienie pejoratywne wyrazu – a kifejezés pejoratív színezete zabarwienie skóry – a bőr színezete zabarwienie uczuciowe – érzelmi színezet zabarykadować [1. zbudować barykadę; 2. zatarasować drogę lub dostęp do czegoś] – eltorlaszolni, elbarikádozni, elreteszelni zabarykadować ulicę – utcát eltorlaszolni zabarykadować się [odgrodzić się barykadą] – elbarikádozza magát, bezárkózni zabarykadować się w mieszkaniu – bezárkózni a lakásba zabarykadowanie – eltorlaszolás, elbarikádozás, elreteszelés zabarykadowanie drogi prowadzącej do rynku a főtérre vezető út elbarikádozása zabatożenie – megbotozás, megkorbácsolás, megvesszőzés zabatożyć [daw. zabić, bijąc batogiem] – megbotozni, megkorbácsolni, megvesszőzni zabawa [1. wszelkie czynności, które bawią i pozwalają przyjemnie spędzić czas; 2. spotkanie towarzyskie, na którym się tańczy; 3. nieodpowiedzialne zachowanie lub amatorskie działania] – mulatság, mulatás, vigadozás, szórakozás; játék, játszás zabawa, zabawiać [w Biblii Gdańskiej zajęcie, wysiłek, trud, ćwiczenie (Biblia Tysiąclecia), troszczenie się] – (daw., bibl.) erőfeszítés, törekvés, igyekezet; gyakorlat, - Wersja 01 01 2017 gyakorlás, gyakorlatozás; feladat, lecke; gondoskodás, törődés, aggódás zabawa dobrze się zapowiada – a mulatság jónak igérkezik zabawa ludowa – népi játék v. mulatság zabawa na całego – hetedhét országra szóló dínomdánom zabawa rozwijająca myślenie logiczne – logikus gondolkodást fejlesztő játék zabawa rozwijająca sprawność manualną – kézügyességet fejlesztő játék zabawa taneczna – táncmulatság zabawa towarzyska – társasjáték zabawa w chowanego – bújócska zabawa w fanty – (játék) zálogosdi zabawa w wojsko – katonásdi zabawa wojenna – hadijáték, háborúsdni zabaweczka – játékocska, kis játék zabawiać kogoś – szórakoztatni vkit zabawić — zabawiać [1. zająć kogoś, dostarczając mu rozrywki; 2. spędzić gdzieś pewien czas] – (kogo) szórakoztatni, elszórakoztatni, mulattatni; (gdzieś) időzni, tartózkodni, elidőzni zabawić gości – a vendégeket szórakoztatni, elszórakoztatni v. mulattatni zabawił w mieście tydzie – mintegy hétig tartózkodott a városban zabawić się — zabawiać się [1. spędzić czas na rozrywce; 2. zająć się czymś dla przyjemności] – szórakozni, mulatni, játszani; foglalkozni, idejét tölti vmivel; elszórakozni; kimulatja magát zabawić się cudzym kosztem – gúnyt űzni vkiből; más kárára szellemeskedni zabawić się czym – játszani vmivel zabawić się dawaniem lekcji – órák adásával foglalkozni zabawienie – szórakoztatás, mulattatás; időzés, elidőzés, tartózkodás zabawienie kogo lekturą – felolvasással való szórakoztatása vkinek; vkinek felolvasásokat tartani zabawienie Twojego dziecka – gyereked szórakoztatása zabawienie się – foglalkozás, időtöltés, szórakozás, mulatás, játszás zabawka [1. przedmiot służący dzieciom do zabawy; 2. ozdoba choinkowa; 3. zajęcie lub przedmiot, którym się ktoś bawi; 4. błaha rzecz lub sprawa] – (przedmiot) játék, játékszer; gyerekjáték zabawka na choinkę – karácsonyfadísz zabawka towarzyska – társasjáték Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8034 zabawkarski, -a, -ie – játék-, játékszerzabawkarstwo [projektowanie i produkcja zabawek] – játékszeripar, játékipar zabawkarz – játékszerkészítő; játékszer-kereskedő zabawkowy, -a, -e – játékzabawki choinkowe – karácsonyi ajándék (játékszer) zabawki zręcznościowe – ügyességi játékok zabawkowy, -a, -e – játékszerű, játékzabawnie – bolondosan, mulatságosan, mulattatóan, mókásan zabawność (zabawny charakter czegoś) – mulatságos volta vminek, mulattató, szórakoztató, mókás zabawny, -a, -e [wywołujący śmiech] – bolondos, mulatságos, mulattató, szórakoztató, tréfás, nevetséges, mókás, humoros; játékos; kacagtató zabawna figura – mulatságos alak zabawna historia – mulatságos eset zabawna robota – szórakoztató munka zabawowy, -a, -e – játék, játékos; báli, mulatságzabawy, biesiady [Miejsca poświęcone uroczystościom osypywano kwiatami i owieszano girlandami z zieleni i kwiatów] – (daw) mulatságok helyei zabawy ludowe – népünnepély zabawy ruchowe [zabawy wymagające dużo ruchu] – sok mozgást igénylő játékok zabazgrać (zabazgrzę, zabazgrze) — zabazgrywać [zapełnić zeszyt, kartkę itp. bazgrołami] – firkálni, mázolni; összefirkálni; blöffhöz folyamodni, blöffölni zabazgrany zeszyt – összefirkált füzet zabąkać – mormolni, mormogni, morogni, dörmögni zabeczeć [1. o niektórych zwierzętach: wydać przeciągły, niski, nosowy głos; 2. wybuchnąć płaczem; 3. fałszywie zaśpiewać; 4. o instrumentach: wydać zawodzący, jęczący dźwięk] – bégetni, mekegni; (átv.) sírni kezd, elsírja magát zabeczenie – bégetés, mekegés; nyafogás, pityergés, bőgés, sírás, zokogás zabeczenie baranim głosem – (bárány hangon) bégetés zabełkotać (zabełkoczę, zabełkocze) [powiedzieć coś niezrozumiale] – bugyogni, felbugyogni, csobogni, forrni, pezsegni; mormolni, mordulni, felmordulni, dünnyögni zabełkotał pod nosem – mordult, morgott egyet; dünnyögött v. dörmögött v. mormogott vmit zabełkotanie – bugyborékolás, csobogás, forrás, pezsgés; mormolás, mormogás, dörmögés - Wersja 01 01 2017 zabetonować [zalać lub umocnić coś betonem] – betonozni, kibetonozni zabetonować komorę kesonową – süllyesztőszekrényt betonnal kibélelni v. kibetonozni zabetonowanie [(technika) umocnienie masą betonową] – betonozás, kibetonozás zabezczeszczać, zabezcześcić – megbecsteleníteni zabezpieczać komu prawo – biztosítani vkinek a jogot zabezpieczanie, zabezpieczenie [1. to, co zabezpiecza; 2. to, co stanowi gwarancję wypłacalności lub dotrzymania umowy; 3. ogół środków i przedsięwzięć wspierających wojsko podczas działań bojowych] – (czynność) biztosítás, bebiztosítás, biztosíték; (np. suma) biztosíték zabezpieczenie dla pokrycia szkody – biztosíték a kár fedezésére zabezpieczenie kaucyjne – óvadékos biztosítás zabezpieczenie miejsca zdarzenia – helyszínbiztosítás zabezpieczenie mienia – vagyonbiztonság zabezpieczenie pokoju światowego – a világbéke biztosítása zabezpieczenie pokrycia finansowego – a pénzügyi fedezet biztosítása zabezpieczenie przed kopiowaniem (ang. copy protection) [rozwiązanie mechaniczne lub programowe zapobiegające nieuprawnionemu kopiowaniu danych lub programów, co zmusza do kupowania licencjonowanych kopii dysków instalacyjnych] — (ang. copy protection) másolásvédelem zabezpieczenie przed zapisem (ang. write protection) [programowy lub fizyczny środek uniemożliwienia celowej lub przypadkowej zmiany danych na ich nośniku. Metody programowe polegają na odpowiednim określaniu praw dostępu — tylko czytanie (ang. read-only). Dyskietki zabezpiecza się mechanicznie przez otwarcie (lub zamknięcie) specjalnego otworu w obudowie, taśmy magnetyczne — przez wyjęcie odpowiedniego plastikowego pierścienia z krążka, dyski twarde — przez systemową ochronę plików lub stref.] — (ang. write protection) írásvédelem zabezpieczanie śladów przez rzeczoznawców a. specjalistów – szakértői nyomrögzítés zabezpieczanie transakcji internetowych internetes tranzakciók v. műveletek biztosítéka v. biztosítása Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8035 zabezpieczyć — zabezpieczać [1. zapewnić ochronę przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym; 2. uczynić bezpiecznym; 3. zapewnić utrzymanie się czegoś w dotychczasowym stanie; 4. zapewnić komuś środki do życia; 5. zapewnić zaspokojenie roszczenia lub wykonanie kary; 6. zająć decyzją władz jakieś przedmioty] – biztosítani, bebiztosítani; (zaopatrywać) (kogo) ellátni (vkit), gondoskodni (vkiről); (ochronić) megvédeni, biztonságba helyez magának zabezpieczyć byt komu – biztostja vkinek a létfenntartását zabezpieczyć dom od włamania – betörés ellen biztosítja a házát zabezpieczyć egzystencję masom pracującym – biztosítani a dolgozó tömegek életlehetőségét zabezpieczyć sobie (co) – biztosít magának (vmit) zabezpieczyć się — zabezpieczać się [1. zapewnić sobie bezpieczeństwo; 2. zapewnić sobie środki do życia] – biztosítja a. bebiztosítja magát; (zaopatrywać się) ellátja magát zabębnić [1. robić hałas, wielokrotnie i szybko uderzając czymś w coś; 2. uderzyć kilkakrotnie w bęben; 3. o bębnie: zabrzmieć; 4. wydać głośny dźwięk] – dobolni kezd; hangoskodik, hangot ad zabębnienie – dobolás, kidobolás, dobverés zabicie – megölés, meggyilkolás, levágás, leölés, lemészárlás, agyonverés; beverés, beszegezés, bedugás, bedugaszolás, betömés; (átv.) agyonütés zabić (zabiję, zabije; zabił) — zabijać [1. w gwałtowny sposób pozbawić życia; 2. stać się przyczyną śmierci; 3. zabijać: doprowadzać do utraty zdrowia; 4. zlikwidować coś niepożądanego; 5. zniszczyć jakieś wartości; 6. o dzwonie, zegarze, sercu itp.: wydać kilkakrotnie głośny dźwięk; 7. przybijając do czegoś deskę lub wbijając w coś gwoździe, zamknąć to lub zasłonić otwór w tym; 8. w grze: zabrać kartę lub pionka przeciwnika] – megölni, meggyilkolni; öldösni; levágni, leölni; kiölni; (uderzeniem) agyonütni, agyonverni; beverni, beütni; leütni; (gwoźdżmi) beszögelni, beszegezni; (kartę) ütni; (serce) megdobbanni (szív); bedugaszolni, betömni; (átv.) agyonütni, eltölteni zabić beczkę szpuntem – hordót bedugaszolni zabić bydlę – marhát vágni zabić czas – eltölti v. agyonüti az időt zabić ćwieka – szeget üt a fejébe [ktoś/coś zabił/zabiło ćwieka komuś; ktoś/coś - Wersja 01 01 2017 zabił/zabiło klina komuś = ktoś sprawił lub coś sprawiło, że ktoś zaczął intensywnie myśleć nad jakimś problemem i nie może znaleźć właściwego rozwiązania] – (vki/vmi) szeget üt a fejébe (vkinek); elgondolkodtatja, gondolkodóba ejti zabić dzika na polowaniu – vaddisznót elejteni v. lőni vadászaton zabić jednym pchnięciem – egy döféssel leteríteni v. megölni zabić kogo kijem – doronggal agyonverni vkit zabić a. zabijać kogoś – ölni v. megölni vkit zabić komu ćwieka w głowie – gondolkodóba ejteni vkit; szöget ütni vkinek a fejébe zabić komu klina w głowę – (átv.) szöget ütni vkinek a fejébe; gondolkodóba ejteni vkit zabić króla atutową dziewiątką – adu kilencessel ütni a királyt zabić okna deskami – ablakot bedeszkázni v. beszegezni zabić szparę listwą – hézagot léccel befedni zabić świnię – disznót vágni zabić tuzem – ásszal v. disznóval ütni zabić w szachach – figurát kiütni sakkban zabić a. zabijać zwierzęta a. zwierzę – levágni v. leölni az állatot zabije go zazdrość – majd megeszi az irigység zabić się — zabijać się [1. odebrać sobie życie; 2. ponieść śmierć w wypadku; 3. zabić jeden drugiego; 4. zabijać się: tracić zdrowie lub siły przez coś; 5. zabijać się: dokładać wszelkich starań, aby coś uzyskać] – megöli magát, öngyilkosságot elkövetni; öngyilkos lesz; önkezűleg vet véget életének; életét veszti, meghal; átv. töri magát, igyekezni zabić się dla kogo/czego – töri magát vkiért/vmiért zabiec (zabiegnę, zabiegnie), zabiegnąć — zabiegać [1. biegnąc, dotrzeć gdzieś; 2. zabiegać: czynić starania, aby coś osiągnąć lub pozyskać kogoś] – elfutni, elszaladni; elállni; eléje futni, elébe futni, megelőzni; (o co) fáradozni (vmi érdekében); beavatkozni, elejét venni (vminek) zabiec (komu) drogę – útját állni (vkinek) zabiedzić – elnyúzni, lesoványítani, meggyötörni zabiedzony, -a, -e [źle wyglądający wskutek niedostatku i niedożywienia] – nyúzott, elgyötört zabiedzona twarz – nyúzott, elgyötört arc zabieg [1. działanie podjęte w określonym celu; 2. działanie lekarskie lub kosmetyczne mające zaradzić czemuś; 3. przerwanie ciąży] – törekvés, igyekezet, fáradozás; Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8036 (med) kezelés; intézkedés, beavatkozás; manipuláció zabieg bezbolesny – fájdalommentes kezelés zabieg chirurgiczny – sebészi v. sebészeti beavatkozás, műtét zabieg lekarski – orvosi kezelés, manipulatio; szabályszerü kezelés, továbbá a szükséges mesterfogások alkalmazása főleg orvossebészi műtéteknél zabiegać koło czego – intézkedni, futkosni vmilyen ügyben zabiegać koło budowania gniazdka – „fészekrakás” ügyében futkosni zabiegać o coś – tenni-venni vmit zabiegać o czyją łaskę – vkinek a kegyéért esedezni zabieganie – futás, fáradozás, igyekezet, törekvés zabieganie o co – törekvés vmire, utánjárás vmi ügyben zabieganie o klientów – ügyefelek ügyében való eljárás; ügykezelés zabiegi – utánajárás, utánjárás, fáradozás zabiegi lecznicze – gyógykezelési v. gyógyászati eljárás, kezelés, terápia zabiegi pooperacyjne – műtéti utókezelés zabiegowy, -a, -e [odnoszący się do zabiegu medycznego lub taki, w którym wykonuje się takie zabiegi] – kezelő, manipulációs; (orv.) beavatkozási, beavatkozással kapcsolatos zabiegowy, zabiegówka [gabinet zabiegowy] – kezelő, vizsgáló helyiség zabielanie – tejjel v. tejföllel való behabarás zabielanie barszczu – a céklaleves behabarása zabielany, -a, -e – tejjel v. tejföllel habart zabieleć [odciąć się od tła białą barwą] – fehérleni zabielało od śniegu – fehérlett a hótól zabielenie – megfehérítés, kimeszelés, bemeszelés, fehérre festés; (átv.) kivilágosodás zabielić — zabielać [1. pokryć coś czymś białym; 2. dodać mleka lub śmietany do zupy, sosu, kawy itp.] – behabarni (ételt) zabielić potrawę – ételt tejföllel behabarni v. elkészíteni zabielić zupę – behabarni a levest zabielić się — zabielać się [nabrać białej barwy lub pokryć się czymś białym] – fehéredni; mésszel bekeni v. bemaszatolja magát zabielić się mąką – belisztezi magát zabierać [zob. zabrać] – (komu co) elvenni (vkitől vmit); (brać ze sobą) elvinni, vinni zabierać (do czego) – nekilátni vminek - Wersja 01 01 2017 zabierać a. zabrać dzieci do wesołego miasteczka – a vidámparkba gyereket vinni zabierać głos – felszólalni, hozzászólni, szót emelni zabierać a. zabrać głos w debacie a. dyskusji – a vitához hozzászólni zabierać (komu) czas – elvenni a. lekötni (vkinek az) idejét zabierać a. zabrać prawo jazdy komuś – jogosítványt bevonni vkitől zabierać rzeczy – összeszedi a holmiját zabierać ze sobą – magával visz zabierać się [zob. zabrać się] – (do czego) nekilátni (vminek), hozzáfogni v. hozzálátni (vmihez) zabierać się do czego – nekirugaszkodni; hozzáfogni (vmihez) zabierać się w drogę – útra készülni zabieraj swoje bety! – szedd a holmidat v. motyódat! zabieram z sobą – viszem magammal zabierający głos – felszólaló zabieranie (z angielskiego pop, remove, take) [1. operacja zdejmowania elementu ze stosu; 2. operacja przenoszenia elementu danych z jednej struktury do innej; 3. operacja usuwania] – elvevés, elvivés, elhordás; elrablás; elfoglalás zabieranie głos – felszólalás; hozzászólás zabieranie głos na temat – hozzáészólás a témához zabieranie głosu – hozzászólás zabieranie głosu podczas konferencji – hozzászólás a konferencia alatt zabiębić pęcherz – felfázni, hólyaghurutot szerezni zabijać [zob. zabić] – megölni, agyonverni zabijać czas – időt lopni, időt elütni zabijać czas czymś – vmivel agyonüti az idejét zabijać czym czas – agyonüti az időt vmivel zabijać się pracą – agyondolgozza magát zabijający, -a, -e – gyilkos, ártalmas [Poznań ułan zabijający (jak św. Jerzy) smoka] zabijający ducha – lélekölő zabijaka [mężczyzna chętnie wszczynający bójki i awantury] – verekedő, kötekedő, kötözködő, izgága, krakéler ember; falurossza zabity [osoba zabita], zabita – agyonvert, megölt, agyonütött, meggyilkolt (ffi/nő) zabity, -a, -e [daw. zagorzały] – (dawno) igyekvő, lelkes, buzgó, bolondja vminek zabity, -a, -e – eltakart, elfedett zabity wróg – (átv.) halálos ellenség Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8037 zabliźnianie ran – sebforradás, behegedés, begyógyulás zabliźnić się (zabliźnię się) — zabliźniać się [o ranach: zagoić się] – (o ranie) behegedni, beforrni, összeforrni, begyógyulni (seb) zabliźniły się rany – a sebek behegedtek v. összeforrtak v. begyógyultak zabliźnienie, zabliźnianie się, zabliźnienie się – behegedés, beforradás, begyógyulás zabliźniona rana – begyógyult seb zablokować — zablokowywać [1. utrudnić przejście, dostęp do czegoś lub ruch na jakimś terenie; 2. nie dopuścić do czegoś; 3. zająć coś i uniemożliwić innym skorzystanie z tego; 4. wstrzymać wypłatę pieniędzy; 5. w grze: uniemożliwić przeciwnikowi jakąś akcję lub wykonanie ruchu; 6. uniemożliwić pracę urządzenia] – ostromzár alá venni, körülzárni, lezárni, elfoglalni, blokálni zablokować flotę – hajórajt tengerzár alá venni v. körülzárni zablokować przejście – az átjárást lezárja zablokować stację – állomást blokálni zablokować się — zablokowywać się [1. zostać zablokowanym; 2. stać się niezdolnym do działania wskutek blokady psychicznej] – blokád alatt állni; körülzáródni zablokowanie – körülzárás, blokád, elzárás, zárlat zablokowany, -a, -e – zárolt; zár alá helyezett zablokowane konto – zárolt számla zabłądka (Nomada flava) – (áll.) darázsméh (Nomada flava Fz. ) [1. A hártyásszárnyuak rendjébe, a méhek (Apiaria) családjába tartozó rovar. Élősködő, petéit más méhek még befedetlen sejtjeibe csempészi, különben hátsó lábai virágporgyüjtésre nem is alkalmasak. 2. (Nomada flava), a méhfélék (Apiaria) családjába tartozó hártyásszárnyú rovar. Lépet nem készít, hanem élősködik. Lábai virágpor gyűjtésére nem is alkalmasak. Petéit más méhek (Andrena, Panurgus) még befedetlen sejtjeibe lopja s azok ott fejlődnek ki.] zabłądzenie – tévedés, eltévedés, tévelygés zabłądzić (zob. zabłąkać się) [1. zgubić drogę i nie wiedzieć, gdzie się jest; 2. dotrzeć gdzieś przypadkiem] – eltévedni, bolyongani, vándorolni; (átv.) megtévedni, eltévelyedni zabłądzić w lesie – eltéved az erdőben zabłądzić w nietnanej okolicy – eltévedni (a nem ismert környéken v. vidéken) zabłądziliśmy, proszę nam wskazać drogę do schroniska – eltévedtünk, kérem, mutassa meg, merre van a turistaház! - Wersja 01 01 2017 zabłądziłem (zabłądziłam) – eltévedtem zabłąkać się [1. zob. zabłądzić; 2. o przedmiotach: znaleźć się gdzieś przypadkiem] – eltévedni; eltévelyedni zabłąkał się okręt do tego portu – egy hajó abba a kikötőbe tévedt zabłąkanie – eltévedés, tévelygés, bolyongás, vándorlás zabłąkani bez celu – céltalan bolyongás zabłąkany, -a, -e [1. taki, który się zabłąkał; 2. taki, który wędrując, dotarł gdzieś przypadkiem; 3. taki, który został gdzieś umieszczony przypadkiem] – eltévedt zabłocić [zabrudzić błotem] – besározni, sárral bepiszkítani, bemocskolni, bepiszkítani, beszennyezni zabłocić podłogę – bepiszkolja v. besározza a padlót zabłocić się [1. zabrudzić się błotem; 2. zostać zabłoconym] – besározódni zabłocenie – besározás, bemocskolás, bepiszkítás, beszennyezés zabłocony, -a, -e – sáros, besározott, bemocskolt, bepiszkított , beszennyezett; lucskos zabłocone buciki – sáros cipő zabłysnąć (zabłyśnę, zabłyśnie) [1. ukazać się jako błysk lub migotanie; 2. zaświecić się lub zapalić się; 3. o uczuciach, myślach itp.: pojawić się nagle; 4. wyróżnić się czymś i wywołać uznanie] – felragyogni, felcsillanni, megcsillanni, felvillanni, kiválni, feltűnni zabłysnąć talentem – tehetségével feltűnik zabłysnie promień nadziei – (átv.) megcsillan a remény sugara zabłysnęło, grzmieć będzie – villámlott, dörögni fog zabłysnięcie – felragyogás, felcsillanás, megcsillanás, felvillanás, kiválás, feltűnés zabłyszczeć [1. zajaśnieć blaskiem lub odbitym światłem; 2. wyróżnić się czymś i wywołać uznanie] – felragyogni, felcsillanni zabobon [1. ogół wierzeń i praktyk opartych na przekonaniu o istnieniu mocy nadprzyrodzonych, które mogą sprowadzić na kogoś nieszczęście lub ustrzec go przed nim; 2. wierzenie, że niektórzy ludzie, zwierzęta i pewne wydarzenia przepowiadają lub przynoszą szczęście, nieszczęście, spełnienie, albo niespełnienie życzeń. Np. gdy czarny kot przejdzie przez drogę, należy się wrócić, bo to wróży nieszczęście. W wigilię bydło przemawia ludzkim językiem. W pierwszy dzień Wielkanocy rano baranek skacze w słońcu. Noworodkowi należy zawiązać Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8038 czerwoną wstążkę naokoło nadgarstka, aby uchronić go od ''uroczenia'' i inne. Tego rodzaju praktyki i wierzenia zabronione były już w Starym Testamencie, bo były obrzydliwością dla Boga.] – babona, előítélet zabobony [(u zygmunta Glogera) Ciemnota i nieznajomość nauk przyrodniczych wytworzyły w starych wierzeniach każdego narodu cały świat zabobonów, guseł i przesądów. Dostanie się tych zabobonów u ludów zachodniej Europy do ich rękopisów i książek drukowanych wpłynęło na upowszechnienie i ugruntowanie zabobonnych mniemań zachodnich wśród wszystkich warstw społecznych dawnej Polski.] – babonák zabobonnica – babonás nő, javasasszony zabobonnie – babonásan, vajákosan zabobonnik – babonás, kuruzsló, vajákos ffi zabobonność – babonaság, babona, előítélet; kuruzslás, vajákosság zabobonny, -a, -e – babonás, vajákos zaboleć [1. o częściach ciała: zacząć boleć; 2. sprawić przykrość lub ból] – (kogo co) megfájdulni, fáj (vkinek vmije) zaboleć (kogo) – rosszul esik (vkinek) zaborca [1. osoba, która przywłaszczyła sobie cudzą własność; 2. państwo, które zagarnęło cudze terytorium], zaborczyni – hódító, rabló (ffi/nő); (państwo) országrabló, bitorló, annektáló, hódító zaborczość – hódítő törekvés, bitorlás, erőszakos szerzési v. hódítási vágy; imperialista hajlam zaborczy, -a, -e [1. usiłujący uzyskać dla siebie jak najwięcej lub chcący podporządkować sobie kogoś; 2. właściwy takiej postawie; 3. dotyczący zaboru lub zaborcy] – hódító, rabló, bitorló, megszálló, annektáló zabory [okupacja państwa polskiego przez Austrię, Rosję i Prusy, w latach 1772– 1918] – Lengyelország megszállása (17721918) zabory polski [okupacja i zabory Polski w latach 1772, 1793, 1795 dokonane przez; Rosja, Prusy, Austria] – (hist.) Lengyelország három felosztása zabój [daw. zabójstwo] – gyilkosság, gyilkolás zabójca [człowiek umyślnie pozbawiający kogoś życia], zabójczyni – gyilkos (ffi/nő) zabójca ojca – apagyilkos zabójczo – gyilkos módon, gyilkosan, gyilkolóan, öldöklően; megigézően zabójczy, -a, -e [1. pozbawiający życia; 2. niebezpieczny dla życia lub szkodliwy dla zdrowia; 3. wywierający duże - Wersja 01 01 2017 wrażenie; 4. bardzo uciążliwy] – gyilkos, gyilkoló, öldöklő, romboló; megigéző zabójcze zamiary – gyilkos szándék zabójstwo – gyilkosság, emberölés, ölés, meggyilkolás zabójstwo dla rabunku – rablógyilkosság zabójstwo nierozmyślne – gondatlanságból elkövetett v. okozott emberölés zabójstwo rozmyślne – szándékos emberölés; előre megfontolt gyilkosság (előre megfontolt szándékkal elkövetett emberölés) zabójstwo w afekcie – erős felindultságban elkövetett emberölés zabójstwo z premedytacją a. zabójstwo z rozmysłem – előre megfontolt szándékkal elkövetett emberölés; gyilkosság zabór [1. przywłaszczenie sobie cudzej własności; 2. bezprawne zajęcie obcego terytorium; 3. terytorium okupowane przez obce państwo; 4. sprawowanie władzy na terenie okupowanym] – rablás; meghódítás, megszállás, erőszakos megszállás, elfoglalás, bekebelezés, annexió; (obszar) megszállott terület zabór austriacki [ziemie dawnej I Rzeczypospolitej zajęte w wyniku rozbiorów przez Austrię] – osztrák megszállás, az osztrákok által megszállt rész (Lengyelországban) zabór kraju – az ország elfoglalása v. megszállása zabór pruski [ziemie dawnej Rzeczypospolitej zajęte w wyniku rozbiorów przez Królestwo Pruskie] – porosz megszállás; a a poroszok által megszállt rész (Lengyelországban) zabór rosyjski [ziemie dawnej Rzeczypospolitej zajęte w wyniku rozbiorów przez Imperium Rosyjskie] – orosz megszállás, az oroszok által megszállt rész (Lengyelországban) zabór ruchomości – ingóságok elrablása Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8039 zabór turecki – török megszállás; a törökök által megszállt rész (Magyarországon) zabóść (zabędę, zabodzie; zabódł) – felöklelni, megdöfni, agyondöfni; megsarkantyúzni zabóść konia ostrogą – lovat megsarkantyúzni zabrać (zabiorę, zabierzesz, zabierze) — zabierać [1. pozbawić kogoś czegoś; 2. wziąć kogoś lub coś ze sobą, idąc lub jadąc dokądś; 3. wziąć coś z jakiegoś miejsca i przenieść w inne; 4. siłą zaprowadzić kogoś gdzieś lub wyprowadzić skądś] + Ac.=T. – (oroszból) zabrálni; (komu co) elvenni, elragadni, elrabolni, elszedni (vkitől vmit), elvinni, elhordani, magával visz; fosztogatni, harácsolni; elfoglalni zabierz ze sobą parasol (parasolkę) – vigyél magaddal esernyőt! zabierze cię straszydło! – elvisz a mumus! zabrać a. zabierać (do czego) – nekilátni vminek zabrać dużo miejsce – sok helyet foglal el zabrać głos – felszólalni, szót kérni, hozzászólni zabrać kogo do wojska – hadseregbe besorozni, katonának fogni vkit zabrać kogo do niewoli – foglyul ejteni, rabul ejteni zabrać kogo do wiezienia – börtönbe hurcolni v. vinni vkit zabrać komu czas – elrabolja az idejét vkinek zabrała kogoś pani Kostucha/Kostusia/Koścista – (szó szerint: magához vitte a Csont/Csontocska/Csontos nevű hölgy) magához szólította a Kaszás; meghalt zabrać się — zabierać się [1. zacząć coś robić; 2. zastosować radykalne środki wobec kogoś lub czegoś; 3. przyłączyć się do kogoś i pójść lub pojechać z nim; 4. wsiąść do jakiegoś środka lokomocji i pojechać nim; 5. odejść lub wyjść skądś] – (do czego) nekilátni (vminek), hozzáfogni v. hozzákezdeni (vmihez); belekezdeni, hozzálátni v. készülni; útnak indulni, útra kelni, elköltözni, elmenni zabrać się do czego – nekirugaszkodni zabrać się do jedzenia – nekilátni az evésnek zabrać się do nauki – hozzáfogni v. hozzákezdeni a tanuláshoz; nekifogni a tanulásnak zabrać się do roboty a. zabrać się do pracy – munkához kezdeni v. látni zabrać się do spania – aludni megy v. készül zabrać się w drogę z kim – útnak indulni vkivel zabrał się do czytania dzienników – hozzákezdett az újságok olvasásához, újságolvasáshoz látott zabrakło mi czasu – elfogyott a pénzem - Wersja 01 01 2017 zabrakło mi pieniędzy – elfogyott a pénzem; kifogytam a pénzemből; megszorultam pénz dolgában zabrakło materiału, trzeba poszerzyć suknię fałszem – elfogyott az anyag, idegen anaggyal kell a szoknyát bővíteni v. toldani zabrakło (towaru) – elfogyott zabrakło benzyny – a benzin kifogy zabrakło paliwa – az üzemanyag kifogy zabraknąć (személytelen ige: zabraknie) [1. nie wystarczyć; 2. nie pojawić się tam, gdzie powinno się być] – elfogyni; (czego) elfogy, kifogy (vmi); hiány mutatkozik (vmiben); hiányzik, híja van vminek zabraknięcie – hiányzás, hiányosság, fogyatékosság, elégedetlenség zabraknięcie kogoś z bliskich – vki közelálló hiánya zabraknięcie z któregoś elementu – bármely elem hiányossága zabraniać czego pod karą – büntetés terhe alatt megtiltani vmit zabraniam! – megtiltom! zabranianie – megtiltás, letiltás zabranianie wolności słowa – a szólásszabadság betiltása zabranie – elvivés, elhordás, elrablás, elragadás, eltulajdonítás, eldugás, eltakarítás zabranie oddziałowe – osztályértekezlet zabrany, -a, -e – elvett, elrabolt zabrnąć (zabrnę, zabrnie) [1. brnąc lub błądząc, zajść gdzieś; 2. doprowadzić do sytuacji, z której trudno znaleźć wyjście] – belebonyolódni, belekeveredni, belemerülni, elmerülni, elmélyedni vmibe; messze bemenni, mélyen bemenni zabrnąć w długi po uszy – fülig adósságba keveredni; nyakig v. fülig eladósodni; fülig belemerül az adósságokba zabrnięcie – elsüppedés, elakadás zabrnięcie w ślepą uliczkę – elakadás a sötét utcába zabronić — zabraniać [nie pozwolić] – tiltani; megtiltani, betiltani, letiltani, eltiltani; kitiltani zabronić czego komu – megtiltani vkinek vmit zabronić noszenia broni – fegyverviselést megtiltani zabronienie – tilalom, megtiltás, betiltás, eltiltás zabronienie działalności – a tevékenység betiltása zabronione! – tilos! zabroniony, -a, -e – tilos; tiltott, megtiltott, eltiltott, tilalmas zabroniona reklama – tiltott reklám Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8040 zabronować [spulchnić i wyrównać zaoraną ziemię; też: bronując, przykryć ziemią nawóz lub zasiane ziarno] – megboronálni zabronować rolę – szántóföldet megboronálni zabrudzanie, zabrudzenie – bepiszkítás, bemocskolás, beszennyezés, bemaszatolás zabrudzić (zabrudzę, zabrudzi) — zabrudzać [uczynić brudnym lub dopuścić do pojawienia się brudu] – beszennyezni, bemocskolni, bepiszkítani; összepiszkítani, bemaszatolni zabrudzić się [1. zabrudzić samego siebie; 2. pokryć się brudem lub zostać zabrudzonym] – beszennyeződni, bemocskolódni, bepiszkolódni; bepiszkolja v. bemocskolja v. beszennyezi magát zabrudzi się woda – a víz beszennyeződik zabrukać (zabrudzić) – beszennyezni, bemocskolni, bepiszkítani; összepiszkítani, bemaszatolni zabrukować [wyłożyć brukiem] – kövezni, kővel burkolni zabrukowanie – kikövezés, kiburkolás zabrunatnie – megbarnulás zabrunatnić – megbarnítani, barnára festeni zabrunatnić się, zabrunatnieć – megbarnulni zabryzgać — zabryzgiwać [bryzgając czymś, zabrudzić kogoś lub coś] – befröcskölni zabryzgać się — zabryzgiwać się [zabryzgać samego siebie] – befröcsköli magát, befröcskölődni zabryzgać się błotem – sárral befröcsköli v. összesározza magát zabrząkać, zabrzękać, zabrzdąkać [1. wywołać brzęk; 2. o przedmiocie metalowym lub szklanym: wydać brzęk; 3. nieśmiało lub nieudolnie zagrać na instrumencie] – megpengetni, csendíteni, megcsendíteni zabrząkać na fortepianie – megszólaltatja a zongorát zabrząkany, -a, -e – megcsendített zabrząknięcie – megcsendülés, megcsörrenés, megzörrenés Zabrze (niem. Hindenburg od 1915 do 1945, śl. Zobrze) [miasto na prawach powiatu w województwie śląskim. Członek Górnośląskiego Związku Metropolitalnego] – Zabrze [délnyugatlengyelországi város a sziléziai vajdaságban, a felsősziléziai ipari körzet központjában, az egyik legfontosabb kulturális, tudományos és ipari centrumában.] zabrzeże – partontúli hely, túlsó part zabrzeżny, -a, -e – parton túli - Wersja 01 01 2017 zabrzęczeć [1. o metalowych lub szklanych przedmiotach: wydać brzęk; 2. wywołać brzęk; 3. o owadach: wydać brzęk] – megcsörrenni, megcsördülni; zümmögni kezd; megcsendülni, megpendülni zabrzęczeć ostrogami – a satkantyút megpendíteni zabrzęknąć – megcsörrenni, megcsendülni, megzörrenni, megpendülni zabrzmieć (zabrzmi, zabrzmi) [1. o dźwiękach i głosie: rozlec się; 2. o instrumencie, dzwonie itp.: wydać dźwięk; 3. wypełnić się dźwiękami; 4. o uczuciach: uzewnętrznić się; 5. wywołać u kogoś określone wrażenie] – hangzani, felhangzani, csengeni, csendülni, zengeni, harsogni, felzúgni, megszólalni, felzengeni, felharsanni, felzendülni; megzendülni; (harang) megkondulni zabrzmiały fanfary – megszólaltak a harangok zabrzmiały wiwaty – éljen kiáltások v. éljenek hangzottak el zabrzmienie – felhangzás, felcsendülés, felzengés, megharsanás, megszólalás zabrzmienie nowej muzyki – új zene felhangzása, felcsendülése zabrzmienie słowa w Ewangelii św. Jana – Szent János evangélista szavainak elhangzása zabuczeć [1. wydać niski i przeciągły dźwięk; 2. głośno zapłakać; 3. zaśpiewać lub powiedzieć coś niskim głosem] – felbőgni, sírni, zokogni kezd; dörmögni kezd, felmodulni; megdördülni zabudowa [1. zabudowanie lub zabudowywanie jakiegoś terenu lub powierzchni; 2. budynki znajdujące się na jakimś terenie] – beépítés; melléképület zabudowa zwarta – sűrű beépítés, zárt település zabudować — zabudowywać [1. postawić na jakimś terenie budowle; 2. budując, zasłonić coś] – beépíteni; melléképületet v. melléképületeket építeni zabudować balkon – az erkélyt beépíteni zabudować coś – építeni vmit, beépíteni vmit zabudować plac – teret beépíteni zabudować poddasze – tetőteret beépíteni zabudować się, zabudowywać się – (terület) kiépülni; beépülni zabudowania, zabudowanie [zespół budynków] – beépítés, építkezés; melléképület zabudowania gospodarskie – gazdasági épületek zabudowanie całej dzielnicy – az egész kerület beépítése zabudowany [1. o sukni lub bluzce: zasłaniający ramiona, dekolt i plecy; 2. o ramionach, plecach i dekolcie: zasłonięty] – beépített; berakott, takart, eltakart Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8041 zabudowana parcela – beépített telek zabujać – himbálózni, ringatózni kezd zabujać się [1. zakołysać się lub zachwiać; 2. zakochać się] – elkószálni, elbujkálni; beleszeretni vkibe zabujany, -a, -e [zakochany] – (w kim) szerelmes (vkibe) zabulgotać (zabulgotam, zabulgoce v. zabulgocze; zabulgocą v. zabulgoczą) [1. o płynach: wydać charakterystyczny dźwięk przy przelewaniu się; 2. wydać dźwięk podobny do bulgotu płynów] – felbugyogni, felbuzogni zabulgotało mu w brzuchu – korgott egyet v. megkordult a gyomra zabulgotanie – bugyborékolás, korgás zabulgotanie wody – a víz bugyborékolása Zabulon (mieszkanie) [1. wg Biblii jeden z 12 synów Jakuba, protoplasta jednego z 12 plemion Izraela. Plemię Zabulon zamieszkiwało ziemie na zachód od Jeziora Galilejskiego (północna część Palestyny). 2. dziesiąty syn Jakuba i najmłodszy Lei. W czasie opuszczania Egiptu pokolenie jego liczyło 57400, a przy wkraczaniu do Ziemi Świętej 60 500 mężczyzn w wieku ponad 20 lat. W czasie wędrówki po pustyni miejsce pokolenia Zabulon razem z pokoleniem Issachar było na wschód od Przybytku i zawsze pierwsi zaczynali pochód w dalszą drogę. Po wkroczeniu do Kanaan Zabulonici otrzymali swój dział na północy. W czasach Sędziów pomagali Deborze i Barakowi przeciw Sysarze. Sędzia Elon był Zabulończykiem.] – Zebulon (lakás, lakóhelyek) [1. Jákób (1) és Lea fia (1Móz 30,19-20). 2. Izráelnek (1) alattitól származó törzse, amelynek a Földközi-tenger és a Genezáret-tó közti terület jutott osztályrészül; Jézus itt is munkálkodott (Mt 4,12-16). 3. A Zebulon héber eredetű férfinév, jelentése bizonytalan, talán a "maradni" jelentésű héber szóval függ össze, de a Zebul szó a Bibliában több helyen Isten hajlékára, a jeruzsálemi templomra, illetve a mennyre utal.] zaburczeć [1. o brzuchu, jelitach: wydać charakterystyczny dźwięk; 2. powiedzieć coś cicho i niewyraźnie; 3. wydać niski i terkotliwy dźwięk] – morogni kezd, felmordulni zaburzenia – (np. funkcjonowania) zavarok; (rozruchy) zavargások, zavargás zaburzenia atmosferyczne – légköri zavarok zaburzenia trawienia – emésztési zavarok - Wersja 01 01 2017 zaburzenia urojeniowe (dawniej paranoja prawdziwa, obłęd, z grec. παρά - "obok, poza" i νους "rozum, sens") [usystematyzowane urojenia, najczęściej prześladowcze i oddziaływania, rzadziej wielkościowe lub inne. Omamy występują sporadycznie, struktura osobowości jest zachowana. Z psychopatologicznego punktu widzenia istotne jest, że urojenia paranoiczne są osądami, które są możliwe do zaistnienia, w przeciwieństwie do urojeń paranoidalnych. Urojenia paranoiczne są usystematyzowane, a w wyrażanych urojeniowo treściach występuje spójność.] – rögeszme, paranoia v. üldözési mánia [túlzó és irracionális szorongás vagy félelem, ami gyakran az üldözöttség érzésében nyilvánul meg] zaburzenia w trawieniu – emésztési zavarok zaburzenia węchu (dysosmia) [to upośledzenie lub zmiana odczuwania wrażeń węchowych] – (gör.) disosmia; a szaglás tökéletlensége, tompultsága zaburzenia żołądkowe – gyomorrontás zaburzenie [1. nieprawidłowość w działaniu lub funkcjonowaniu czegoś; 2. zamieszki i rozruchy] – rendetlenség; zavar, zavargás, forrongás, nyugtalanság; felfordulás; rendellenesség zaburzenia obsesyjno-kompulsywne [Uporczywe nawracające myśli oraz przymus wykonania jakiś czynności to podstawowe objawy nerwicy natręctw. Objawy te pojawiają się w natężeniu patologicznym. Najczęstszą jest obsesyjna obawa i konieczność mycia rąk.] – rögeszméskényszeres betegségek [obsessivecompulsive disorders] [Három alakban megjelenõ szorongásos betegségfajta: a) visszatérő, gyakran zavaró és nem kívánt gondolatok (rögeszmék); b) ellenállhatatlan késztetés sztereotipizált, szertartásos cselekedetek végrehajtására (kényszer); c) az előző kettő kombinációja.] zaburzenie po stresie traumatycznym (Posttraumatic Stress Disorder, PTSD) [to jest zaburzeniem lękowym, które pojawia się w reakcji na przeżycie lub bycie świadkiem traumatycznego zdarzenia] poszttraumatikus stresszbetegség [posttraumatic stress disorder] [Szorongásos megbetegedés olyan stresszkeltő esemény (például egy katonai támadás vagy egy természeti katasztrófa) következtében, amely kívül esik az emberi tapasztalat szokásos terjedelmén. Tünetei a trauma ismételt újraátélése, az ahhoz kötődő ingerek elkerülése, elidegenedés érzése, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8042 ijedékenység, lidércnyomás és visszatérő álmok, valamint alvászavarok.] zaburzenia somatoformiczne [forma zaburzeń nerwicowych. Dotknięte nimi osoby odczuwają objawy sugerujące istnienie somatycznych problemów medycznych, chociaż nie ma żadnych organicznych lub czynnościowych podstaw uzasadniających występowanie takich problemów.] – szomatoform zavar [Olyan zavar, amelyet testi jelek, ill. elváltozások jellemeznek anélkül hogy ezeknek bármilyen testi oka lenne. Van viszont a neurózis értelmében vett, élménybeli okuk. Például annak kényszerképzete, hogy az egyén a tényleges vagy vélt testi hibájával feltűnést kelt, vagy pszichés okú fájdalom.] zaburzenie morzu – a tenger forrongása v. háborgása zaburzenie rytmu serca, arytmia, dysrytmia, niemiarowość serca [stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne, a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60-100 uderzeń na minutę. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą.] – szívritmuszavar (másképpen aritmia) [a szívverés ütemének megváltozását jelenti. A normálisnál gyorsabb szívverést hívjuk tachikardiának, míg a túl lassút bradikardiának.] zaburzenie ustrojowe – szervezeti, működési zavarok zaburzenie żołądkowe a. zaburzenie żołądka [zaburzenia czynności żołądka oraz dwunastnicy; zaburzenia czynnościowe żołodka i dwunastnicy] – gyomorrontás zaburzyć — zaburzać [1. spowodować nieprawidłowości w działaniu lub funkcjonowaniu czegoś; 2. wywołać zamieszanie] – zavart kelteni, zavargásokat csinálni; megzavarni, összezavarni, zavart okozni zabużański, -a, -e [przymiotnik od: Zabuże] – (földr.) a Bugon túli; zabuże-i, zabuzse-i Zabuże – a Bugon túli részek v. vidék Zabuże [wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie łosickim, w gminie Sarnaki] – Zabuże (lengyel falu) zabytek [1. stara i cenna rzecz lub budowla o dużej wartości historycznej i naukowej; 2. pot. to, co jest nienowoczesne] – műemlék; ereklye, (régi) emlék v. emléktárgy zabytek językowy – nyelvemlék zabytek klasy zerowej [zabytek o wielkiej wartości, wpisany na światową listę - Wersja 01 01 2017 obiektów szczególnie chronionych] – kiemelkedő jelentőségű műemlék zabytek literacki – irodalmi emlék zabytek ludowy – népi műemlék zabytek ludowego budownictwa drewnianego – a népi faépítészet emléke zabytek przemysłowy – ipari emlék v. műemlék [a bányászat, kohászat, ipari épületek, postai és vasúti építmények, hidak, alagútak, viaduktok, a vízépítés, a gáz- és villamos művek, a textilipar, a kerámiaipar emlékei, továbbá a vízi-, száraz-, szél-, gőzmalmok, olajütők, kallók, vágóhidak stb. objektumai] zabytek przyrody [element przyrody chroniony ze względu na swą wartość naukową i historyczną] – természeti emlék zabytek techniczny – technikai emlék zabytki archeologiczne – régészeti műemlékek zabytki archiwalne – levéltári forrásanyag, okleveles emlékek, oklevéltári emlékek zabytki historyczne – műemlékek zabytki i osobliwości – műemlékek és nevezetességek zabytki, które żyją [np. Ateński Akropol, pałac w Knossos, teatr w Epidauros] – élő műemlékek (Alois Riegl osztrák művészettörténész szerint a ma is eredeti, esetleg változott céllal működő műemlékek) zabytki ludowe; zabytki kultury ludowej – népi műemlékek zabytki ludowego budownictwa mieszkalnego i gospodarczego – népi lakó és gazdasági építészet emlékei zabytki piśmiennictwa – írásos emlékek 1. "Geograf bawarski": IX w. - spis nazw polskich plemion 2. "Dagome index": X w. - najdawniejszy polski dokument, Mieszko I oddaje państwo pod opiekę papieżowi, nazwy geograficzne 3. "Kronika Theimara": X-XI w. - nazwy plemion (Ślązanie), nazwy rzek (Odra, Bóbr) i nazwy miast (Krosno) 4. "Bulla Gnieźnieńska": XII w. - rejestr dóbr kościelnych, "Złota Bulla języka polskiego" zawiera 410 nazw polskich 5. "Księga Henrykowska": XIII w. - pierwsze polskie zdanie: "Dać ać ja pobruczę a ty poczywaj" 6. Kazania Świętokrzyskie: XIV w. - autorkaznodzieja starał się nadać swoim kazaniom artystyczną formę, utrzymane są w tonie podniosłym, adresatem tych kazań są wykształceni ludzie 7. "Kazania Gnieźnieńskie": XV w. - 103 kazania łacińskie, 10 polskich, zabytek trój języczny: niemiecki, łaciński, polski 8. "Bogurodzica": pierwszy tekst napisany po polsku mający charakter religijny Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 9. "Psałterz Floriański": najstarszy zachowany przekład Psalmów Dawida, zawiera tekst psalmów w trzech językach: łacińskim, polskim i niemieckim, psałterze pełnią w średniowieczu funkcję modlitewnika 10. "Psałterz Puławski": XV w. - modlitewnik zawierający komentarz do każdego psalmu 11. "Apokryty": przedstawiają żywoty świętych 12. "Roty sądowe": formuły przysiąg sądowych 13. Biblia Szaroszpatacka": pierwszy i jedyny polski przekład Biblii 8043 zabytki techniki na Węgrzech – műszaki v. technikai emlékek Magyarországon zabytkowość – vminek műemlék v. ereklye volta, műemlék jellege zabytkowy, -a, -e – műemlék-; ereklyezabytkowy budynek – műemléképület zacałować – összecsókolni zacembrować – kideszkázni, deszkaburkolttal ellátni v. bélelni zacembrowanie – szegélyezés, deszkaburkolás, befödés zacementować [zalać lub spoić cementem] – becementezni zacenić [potocznie: określić cenę, zazwyczaj nadmiernie wysoką, licząc się z tym, że wypadnie ją obniżyć] – árat megállapítani v. meghatározni; megjelölni (vminek) az árát; magasra tartani (vmit); felbecsülni zacentrować [dośrodkować] – (sp) középre juttatni v. adni a labdát zacerować [zaszyć dziurę w tkaninie] – megvarrni, megfoltozni; (skarpetkę) megstoppolni, beszövögetni, betömni (szállal) zacerować coś – megstoppolni vmit zacerować piętę – megstoppolni a harisnya sarkát zacerować pończochy – harisnát stoppolni zacerowanie – stoppolás, foltozás, tömés zacerowanie skarpetek – harisnyastoppolás zachachmęcić [1. położyć jakąś rzecz nie na swoim miejscu i nie móc jej potem odnaleźć; 2. zagmatwać jakąś sprawę, aby ukryć nieuczciwość; 3. ukraść coś] – (közb.) elveszteni, elkeverni, elkutyulni vmit; összezavarni, ködösíteni, elködösíteni, eltusolni vmilyen ügyet Zachariasz (Jahwe wspomina) [w Biblii jest przeszło 30 osób o tym imieniu, bo bardzo było lubiane przez Izraelitów: 1. Syn Jeroboama II, król izraelski, czynił zło w oczach Pana, rządził 6 miesięcy (773 przed Chrystusem). Przed nim było bezkrólewie, które trwało 11 lat. Był czwartym w dynastii Jehu. Został - Wersja 01 01 2017 zamordowany przez Selluma, Szalluma, który po nim królował jeden miesiąc (772 przed Chrystusem). 2. Prorok; działał w latach 520-487 przed Chrystusem i prorokował przyjście Mesjasza i Królestwa; był synem Barachiasza i wnukiem Iddo. Przepowiadał powtórne przyjście Pana.] – ZAKARIÁS (Jahve megemlékezett róla, gondol reá; az Úr dicsőséges) [1. Izráel királya, II. Jeroboám fia, Jéhu (5) nemzetségéből az utolsó; Sallum (1) gyilkolta meg, aki utóda lett (2Kir 14,29; 15,8-10). 2. Énekes lévita a frigyláda Jeruzsálembe vitelekor (1Krón 15,20; 16,5). 3. Kürtölő pap a frigyláda Jeruzsálembe vitelekor (1Krón 15,24). 4. Főember, akit Josafát (4) kiküldött Júda népének tanítására (2Krón 17,7). 5. Jaháziel (4) próféta atyja (2Krón 20,14). 6. Jójada (4) főpap fia, próféta, akit megköveztek (2Krón 24,20-22). 7. Próféta Uzziás (1) idejében (2Krón 26,5). 8. Abija (8) atyja, Ezékiás (1) király nagyapja (2Krón 29,1; 2Kir 18,2). 9. Lévita, Aszáf (1) leszármazottja, Ezékiás (1) idejében (2Krón 29,13). 10. Felügyelő lévita a templom helyreállításánál Jósiás (1) király idejében (2Krón 34,12). 11. Főember, aki Ezsdrással (3) tért haza (Ezsd 8,3). 12. Templomi elöljáró Jósiás (1) idejében (2Krón 35,8). 13. Ezsdrással (3) hazatért főember (Ezsd 8,11). 14. Zsidó férfi, aki elbocsátotta idegen feleségét (Ezsd 10,26). 15. Jeberekiás fia, Ézsaiás (1) próféta kortársa (Ézs 8,2). 16. Ezsdrás (3) mellett álló férfi a törvény felolvasásakor (Neh 8,4). 17. Próféta, Berekiás (6) fia, Iddó (5) unokája (Zak 1,1), aki Zorobábellel tért haza a fogságból; Aggeus kortársa; a hasonló nevű könyv szerzője; prófétai működését Kr. e. 520-ban kezdte el. 18. Jósafát (4) fia, akit testvére, Jórám (5) megölt (2Krón 21,2-4). 19. Ajtónálló lévita Dávid idejében (1Krón 9,21); az 1Krón 26,2-ben "Zekária" (5). Egyúttal bölcs tanácsadó (1Krón 26,14). 20. Rúbenita főember a törzs Asszíriába hurcolásakor (1Krón 5,7). 21. Két Júda törzsbeli férfi, akiknek leszármazottai Jeruzsálemben laktak a fogság után (Neh 11,4-5). 22. Lévita, akinek leszármazottai Jeruzsálemben laktak a fogság után (Neh 11,12). 23. Családfő, aki hazatért Ezsdrással (3) a fogságból (Ezsd 8,16). 24. Pap és lévita, akik részt vettek Jeruzsálem falai fölszentelésénél (Neh 12,35.41). 25. Papi családfő Jojákim (1) főpap idejében (Neh 12,16). 26. Keresztelő János atyja (Lk 1,5), kegyes pap; angyal hirdette neki, hogy öreg kora ellenére fia születik (Lk 1,5-80). 27. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8044 Barakiás fia, akit a templom és az oltár közt megöltek (Mt 23,35; Lk 11,51).] zacharczeć [1. wydać gardłowy, chrypliwy dźwięk; 2. odezwać się charczącym głosem; 3. o urządzeniach: wydać głośny i charkotliwy dźwięk] – köhécselni, krákogni kezd; felhörögni zacharowane ubranie – megstoppolt ruha zacharowany flet – varázsfuvola zachcianka [chwilowa i łatwo zmieniająca się ochota na coś] – szeszély, kedvtelés, kedv, vágy, kívánság, sóvárgás zachcieć (zachcę, zachce) — zachciewać – kedve támad, megkívánni, óhajtani, sóvárogni, vágyni zachciał dziedzictwa – örökségre vágyott v. sóvárgott zachcieć się — zachciewać się [1. nabrać na coś ochoty; 2. poczuć konieczność oddania moczu lub kału] – (komu czego) kedve támad, kedve kerekedik (vkinek vmire); (vki) megkíván (vmit) zachciało mi się pić – megszomjaztam zachciewa mu się gwiazdki z nieba, kafelka z pieca – [megkívánja a csillagokat az égről, a cserepet a kemencéből] a Dárius kincse sem elég neki zachciało mu się tańczyć – kedve kerekedett a tánchoz; táncolni kívánt, táncolni való kedve van v. támadt zachciało się Zosi jagódek – [kedve szottyant Zsofinak eperre] kedvet kapott Zsófi a tilosra zachciewać – bátorítani, biztatni zachciewanie – megkívánás, óhajtás, sóvárgás zachciewanie się – megkívánás, óhajtás, sóvárgás, vágyódás, akarás zachciewajka [pryszcz] – (közb., tréf.) kiütés, pattanás (arcon) Zacheusz [pochodził z Jerycha; był małego wzrostu; przełożony celników. Podczas przechodzenia Jezusa przez Jerycho wspiął się na drzewo sykomory, aby Go zobaczyć. Jezus go natychmiast zobaczył i kazał mu zejść; poszedł z nim do jego domu i zapewnił go, że zbawienie stało się jego udziałem.] – Zákeus (ártatlan, tiszta) [Zakkai görög alakja; fővámszedő Jerikóban, felmászott egy eperfügefára, hogy lássa a bevonuló Jézust; Jézus meglátta, betért hozzá és követőjéül hívta el (Lk 19,1-10).] zachęcająco – kívánatosan, ígéretesen, csábítóan zachęcający, -a, -e [będący zachętą] – ösztönző, buzdító, bátorító, serkentő, sarkaló zachęcająco – ösztönzően, buzdítóan, bátorítóan, serkentően - Wersja 01 01 2017 zachęcić (zachęcię) — zachęcać [wzbudzić w kimś ochotę na coś lub pobudzić kogoś do działania] – ösztönözni, ösztökélni; biztatni, bátorítani, felbátorítani; tüzelni; buzdítani, felbuzdítani, felbiztatni, serkenteni, sarkalni, csábítani; nógatni; noszogatni zachęcić a. zachęcać kogo – biztatni; ösztönözni vkit zachęcić a. zachęcać kogoś do czegoś – biztatni vkit vmire zachęcić do pracy – munkára serkenteni zachęcić do złego – rosszra csábítani v. ösztönözni zachęcić kogo do czego, czym – ösztönözni vkit vmire, vmire zachęcić słowami – rábeszélni zachęcić się — zachęcać się [1. zachęcić siebie wzajemnie; 2. wzbudzić w sobie chęć na coś lub nabrać ochoty do działania] – ösztönzik egymást; ösztönzi magát zachędożyć – kicsínosítani, kiöltöztetni zachęta [to, co zachęca do czegoś] – biztatás, bátorítás, buzdítás, ösztönzés, serkentés; (galeria) műcsarnok zachichotać (zachichotam v. zachichoczę, zachichota v. zachichocze) [zaśmiać się cichym śmiechem] – felkacagni, vihogni kezd, felnevetni zachichotać głośno – (hangosan) felkacagni zachlapać (zachlapię, zachlapie) — zachlapywać [chlapiąc, zalać lub zabrudzić coś] – befröcskölni, bepiszkítani, bemocskolni (folyadékkal) zachlapać się — zachlapywać się [1. zachlapać samego siebie; 2. zostać zachlapanym] – befröcsköli, bepiszkítja, bemocskolja magát (folyadékkal); besározza magát; befröcskölődni, bepiszkolódni, bemocskolódni (folyadékkal) zachlapanie – befröcskölés, bepiszkítás, bemocskolás (folyadékkal) zachlastać, zachlusnąć (zachluśnę, zachluśnie)– befröcskölni, bepiszkítani, bemocskolni (folyadékkal) zachlupotać [o cieczy: wydać przy przelewaniu się charakterystyczny odgłos] – felbugyogni, felcuppogni zachlustać – befröcskölni zachłannie – mohón, kapzsi módon, sóvárgóan, telhetetlenül zachłanność – telhetetlenség, mohóság, kapzsiság zachłanność na pieniądze – pénzsóvárság, pénzéhség, kapzsiság zachłanny, -a, -e [1. chcący mieć lub doznawać czegoś więcej, niż potrzebuje; 2. właściwy takiej osobie] – telhetetlen, mohó, kapzsi; sóvár, sóvárgó Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8045 zachłanny na pieniądze – pénzéhes zachłanny na życie – életsóvár zachłostać (zachłostam v. zachłoszczę, zachłosta v. zachłoszcze) – megvesszőzni, ostorozni, elnáspángolni zachłostać na śmierć – halálra verni zachłostanie – megvesszőzés, megbotozás, megkorbácsolás, agyonverés zachłostanie kolonistów – telepesek v. gyarmatosok agyonverése v. lemészárlása zachłysnąć się (zachłyśnę się, zachłyśnie się) — zachłystywać się [1. łykając coś zbyt szybko, zakrztusić się i zakasłać; 2. odczuwać ucisk w gardle z powodu doznania silnych emocji; 3. bardzo silnie coś przeżyć i uzewnętrznić doznawane uczucia] – megfulladni zachłyśnięcie [przypadkowe wciągnięcie podczas wdechu ciała obcego do tchawicy i oskrzeli] – fulladozás, fuldoklás zachłyśnięty, -a, -e [zachwycony i oszołomiony czymś] – megfulladt zachmurzenie [stopień pokrycia nieba przez chmury] – felhőzet, borulás, felhők tornyosulása; ború zachmurzenie z rozpogodzeniami – időnkénti felszakadozó felhőzet zachmurzony, -a, -e – borús, felhős, borult; (átv.) komor zachmurzyć — zachmurzać [1. pokryć chmurami; 2. nadać twarzy smutny lub zagniewany wyraz] – felhővel bevonni, befelhősíteni; elkedvetleníteni, elkomorulni, elborul (a tekintete) zachmurzyć czoło – összeráncolja homlokát zachmurzyć się — zachmurzać się [1. pokryć się chmurami; 2. posmutnieć lub zdenerwować się] – beborulni, elborulni, beborulni, felhősödni, befelhősödni; (átv.) elkomorulni zachodni, -ia, -ie – nyugati, nyugatzachodnio- [pierwszy człon przymiotników złożonych wskazujący na zachodnie położenie czegoś lub na związek z zachodnią częścią kraju, kontynentu itp] – nyugat-; Nyugatzachodnioberliński, -a, -ie [1. dotyczący Berlina Zachodniego (enklawy istniejącej w latach 1949/50-1990), pochodzący z Berlina Zachodniego, charakterystyczny dla Berlina Zachodniego itp.; 2. dotyczący zachodniego Berlina (zachodniej części Berlina), pochodzący z zachodniego Berlina itp.] – nyugat-berlini zachodnioeuropejski, -a, -ie [1. dotyczący Europy Zachodniej; 2. związany z - Wersja 01 01 2017 zachodnią Europą, pochodzący z zachodniej Europy, charakterystyczny dla zachodniej Europy itp.] – nyugat-európai [północno-zachodnio-europejski: északnyugat-európai; ] zachodnioniemiecki, -a, -ie [leżący, znajdujący się w zachodnich Niemczech] – nyugatnémetországi; nyugat-német zachodniopolski, -a, -ie [związany z zachodnią Polską, pochodzący z zachodniej Polski, charakterystyczny dla zachodniej Polski itp.] – nyugat-lengyelországi zachodniosłowiański, -a, -ie [dotyczący zachodniej Słowiańszczyzny] – nyugati szláv zachodniosyberyjski, -a, -ie [związany z zachodnią Syberią, pochodzący z zachodniej Syberii, charakterystyczny dla zachodniej Syberii itp.] – nyugat-szibériai zachodzące słońce – lemenő nap zachodzenie na siebie – átfedés, átlapolás zachodzić (zachodzę, zachodzi) [zob. zajść] – lemenni, leszállni, letűnni, lenyugodni; eljutni, messzire menni; felmerülni, keletkezni; hátramenni, elmenni, mögéje megy, odamenni; elérni, eljutni, érni, jutni, menni, haladni; körüljárni, körüljárkálni, legyeskedni, sündörögni; beborulni; (chem) végbemenni, lejátszódni zachodzi konieczność – felmerül a szükségesség zachodzi obawa, że… - fennáll az a veszély, hogy… zachodzi pytanie – felmerül a kérdés zachodzi wątpliwość – kétely merül fel zachodzić do kogo – betérni v. benézni v. beugrani v. ellátogatni vkihez; meglátogatni v. útba ejteni vkit zachodzić kogo – meglepni, rajta kapni, vmin érni vkit; vkit vmi ér v. elér v. sujt zachodzić lata – az öregség felé halad; öregedni zachodzić mgłą – elhomályosulni zachodzić w ciążę – teherbe esni zachodzić w głowie – töri a fejét zachorować (zachoruję, -esz) [1. stać się chorym; 2. bardzo czegoś zapragnąć] na + T. – megbetegedni; (átv.) (na co) megbetegszik vmiben zachorować na coś – vmilyen betegséget kapni; megbetegedni vmiben zachorować na grużlicę – gömőkóros lesz, tuberkolózist kap zachorować na żółtaczkę – sárgaságba esni zachorował na zapalenie płuc – tüdőgyulladást kapott Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8046 zachorował na żołądek - megbetegedett a gyomrán (fájt a hasa) zachorowałem/zachorowałam – megbetegedtem zachorowalność [liczba zachorowań na jakąś chorobę] – megbetegedés zachorowanie – megbetegedés zachorowanie na malarię – maláriás megbetegedés zachować — zachowywać [1. pozostać w posiadaniu czegoś; 2. dochować coś w niezmienionym stanie mimo upływu czasu lub niesprzyjających okoliczności; 3. uchronić przed zapomnieniem; 4. postąpić w jakiś sposób; 5. utrzymać coś w tajemnicy; 6. podporządkować się jakimś nakazom] – őrizni, megőrizni, megtartani, eltartani; tartani, folytatni; félretenni; megóvni, megvédeni zachować bezpieczną odległość – megfelelő követési távolságot tartani zachować co jak relikwię – ereklyeként őrizni vmit zachować co w pamięci – emlékezetében megőriz vmit zachować dietę v. przestrzegać dietę – diétát betartani, diétázni zachować dyskrecję – titokban tartani, titkolni, eltitkolni zachować incognito – kilétet eltitkolni, inkognitóban maradni zachować karność – fegyelmet tartani zachować a. zachowywać konkurencyjność – versenyképességét megőrzi zachować na inny raz – más alkalomra félretenni zachować neutralność – megőrizni a semlegességet zachować obojętność – közömbös, érzéketlen maradni zachować od czego – megóvni vmitől zachować pieniądze dla siebie – elteszi magának a pénzt; félrerak zachować plik – fájlt kimenteni v. elmenteni zachować post – böjtöt tartani, böjtölni zachować powagę – megőrzi komolyságát zachować pozory – megőrizni a látszatot zachować a. zachowywać program – programot elmenteni; menti a programot zachować przytomność – megőrzi lélekjelenlétét zachować równowagę – megőrzi egyensúlyát zachować sekret – titkot tartani v. megőrizni, titkolózni zachować tajemnicę – titkot megőrizni zachować tradycję – hagyományt megőrizni zachować w pamięci – megőriz vmit az emlékezetében; emlékezetében megtart - Wersja 01 01 2017 zachować wiadomość – üzenetet tárolni zachować wiarę, słowo – hitét, szavát megtartja zachować zimną krew – megőrzi hidegvérét zachować zwyczaj – szokást megtartani zachowaj Boże! – Isten őrizz! zachować się — zachowywać się [1. zostać zachowanym w niezmienionej postaci mimo upływu czasu lub niesprzyjających okoliczności; 2. nie zostać zapomnianym; 3. postąpić w jakiś sposób] – megmaradni, fennmaradni; (postępować) viselkedni zachować się dyskretnie – tapintatosan viselkedni zachować się nagannie – nem megfelelően, helytelenül viselkedni zachować się a. zachowywać się nierzęcznie – ügyetlenkedni zachować się niestosownie – helytelenül viselkedni; illetlenkedni zachować się niewłaściwie – helytelenül viselkedni zachować się po grubiańsku – gorombán viselkedni, gorombáskodni zachowywać się samowolnie – önkényeskedni (önkényeskedik) zachować się z godnością – méltóságteljesen viselkedni zachowywać się nieprzyzwoicie – illetlenkedni zachować się, zachowywać się (względem kogo/czego) ‒ viseltetni (viseltetik) (vki/vmi iránt); tanúsítani; táplálni; érezni; valaki iránt bizonyos érzülettel van, bizonyos érzületet nyilvánít zachował się frywolnie – léhán v. frivol módon viselkedett zachował się krnąbrnie – engedetlenül viselkedett, engedetlen volt, engedetlenkedett, dacoskodott zachował się po grubiańsku – gorombán viselkedett, gorombáskodott zachował się ubliżająco – megalázóan v. sértően viselkedett zachował się zwyczaj – fennmaradt a szokás, az a szokás járja zachowuj się porządnie! – viselkedj rendesen! zachowanie [sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta] – (czego) megőrzés, megtartás; mentés; megmaradás; követés, modor, szokás; (w szkole) magatartás, magaviselet zachowanie agresywne – agresszív magatartás zachowanie energii – az energia megmaradása; energiamegmaradás zachowanie rasy – fajfenntartás zachowanie groźne – fenyegető magatartás zachowanie instynktowne – ösztönös magatartás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8047 zachowanie naturalne – természetes viselkedés zachowanie moje pomieszało go – viselkedésem megzavarta őt zachowania kobiet stresujące partnerów – a partnereket v. társakat stresszelő nők viselkedése zachowania odruchowe – reflexszerű magatartás zachowania odstraszające – fenyegető magatartás zachowanie porządku – rendtartás zachowanie psychotyczne – pszichotikus viselkedés [psychotic behavior] [A valósággal való kapcsolat súlyos károsodását jelzõ viselkedés, amelyet a hallucinációk és téveszmék jeleznek. Agysérülés, vagy olyan mentális betegségek következménye, mint a szkizofrénia és a bipoláris betegség.] zachowanie sekretu – titok megőrzése, titoktartás zachowanie tajemnicy – titoktartás zachowanie tajemnicy lekarskiej – orvosi titoktartás zachowanie w sekrecie czego – vminek (a) titokban tartása, vminek eltitkolása zachowanie wyuczone – tanult viselkedés v. magatartás zachowanie zdrowia – az egészség megőrzése zachowanie się – viselkedés, magatartás, magaviselet zachowuje się jak chorągiewka na dachu – olyan, mint a szélkakas; ingadozó, mint a nádszál zachowanka – éléskamra zachowany, -a, -e – megőrzött, megtartott zachowawca – elvető, megőrző, tartósító, konzerváló, megóvó ffi; maradi, konzervatív ffi zachowawca tradycji – hagyományos szokások v. hagyományok megtartója zachowawca zabytków – műemlékek megőrzője, konzervátora zachowawczo – konzervatívan, maradian zachowawczość [przywiązanie do tradycji lub do istniejącego stanu rzeczy] – konzervativizmus, maradiság zachowawczy, -a, -e [1. mający na celu utrzymanie dotychczasowego stanu czegoś; 2. przywiązany do tradycji lub do istniejącego stanu rzeczy; też: świadczący o takiej postawie] – fenntartási, őrző, megőrző, őrzési, megőrzési, megóvási, megóvó, tartósítási, konzerválási; konzervatív, maradi, elmaradott zachowywać (zachowuje) – megőrizni zachowywać dekorum – megőrzi a méltóságát, becsületét v. a dekórumot zachowywać (zachowuje) się – viselkedni zachowywać się bezczelnie – pimaszkodni - Wersja 01 01 2017 zachowywać się bezpretensjonalnie – szerényen viselkedni zachowywać się bezradnie – tanácstalan; tanácstalanul állni vmi előtt zachowywać się dorośle – felnőttként viselkedni zachowywać się hałaśliwie – lármásan viselkedni zachowywać się krzykliwie – zajosan viselkedni, hangoskodni zachowywać się kulturalnie – kultúráltan viselkedni zachowywać się natarczywie – erőszakoskodni zachowywać się nieporządnie – rendetlenkedni zachowywać się obojętnie – közönyösen v. közömbösen viselkedni zachowywać się obczajnie – tisztességtudóan, illendően viselkedni zachowywać się po chamsku – pimaszkodni zachowywać się właściwie – illendően v. illedelmesen viselkedni zachowywał się z pełnym dostojeństwiem – méltóságteljesen viselkedett zachowywać się z rezerwą – kimérten viselkedni zachować a. zachowywać ścisłą dietę – szigorú diétát tartani zachód1 [1. moment, w którym Słońce lub inne ciało niebieskie chowa się za horyzont; 2. późna pora dnia, kiedy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem; 3. kierunek, w którym Słońce znika za horyzontem; 4. część kraju, kontynentu itp. wysunięta w tym kierunku] – napnyugta; nyugat; [(na) zachód [od]: nyugatra, nyugat felől] zachód księżyca – holdnyugta zachód na od Polski – nyugatra v. nyugat felé Zachód [kraje Europy Zachodniej, Stany Zjednoczone i Kanada ujmowane jako całość kulturowa i polityczna] – Nyugat; a nyugati országok zachód2 – utánjárás, jövés-menés, szaladgálás, fáradozás, fáradság, gond zachód słońca – 1. napnyugat, 2. napnyugta, naplemente zachrapać [1. zasnąwszy, wydać gardłowy lub świszczący dźwięk; 2. o niektórych zwierzętach: wydać charakterystyczny dźwięk, wypuszczając powietrze przez rozdęte chrapy; 3. zasnąć] – felhorkantani, hortyogni (egyet) zachrapanie – horkolás, hortyogás zachrobotać (zachrobotam v. zachrobocę v. zachroboczę; zachroboce v. zachrobocze) [1. wydać chrobot; 2. spowodować chrobotanie, pocierając czymś twardym o coś] – reccsenni, ropogni, csikordulni, csörrenni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8048 zachrobotanie – megcsikordulás, megreccsenés, csörrenés, ropogás zachromać, zachromieć – megsántulni zachrypły, -a, -e; zachrypnięty, -a, -e [1. taki, który zachrypł; 2. mający chrypliwe brzmienie] – rekedt zachrypnąć [1. nabawić się chrypy; 2. stać się chrypliwym] – berekedni zachrypnąć z krzyku – berekedni a kiabálástól, rekedtre ordítja magát zachrypnięcie – rekedtség zachrypnięty, -a, -e – berekedt, rekedt zachrząkać – torkát köszörüli, krákogni, köhinteni, röffenteni zachrząkanie – krákogás, köhintés, köhögés, röfögés zachrzęszczenie – megreccsenés, megcsikordulás, megzörrenés, csörgetés, csörtetés, csörömpölés, pengetés zachrzęścić (zachrzęszczę) [wydać lub spowodować chrzęst] – megreccsenni, megcsikordulni, megzörrenni zachrzęściły buty – megcsikordult a cipő zachrzęścić zbroją – a fegyverzet megcsörren zachuchać – lehelni, huhuzni zachuchanie – rálehelés zachwalać [bardzo chwalić, aby zachęcić kogoś do kupna czegoś lub do skorzystania z czegoś] – agyondícsérni, égig magasztalni, agyba-főbe dícsérni; felmagasztalni zachwalać się [podkreślać przesadnie swoje zalety] – dicsekedni, kérkedni, hencegni zachwalenie – feldicsérés, felmagasztalás, dicsekvés, kérkedés, hencegés zachwalić – megdicsérni, feldicsérni, felmagasztalni zachwalić swój towar – áruját feldicséri v. agyondicséri zachwalić się – dicsekedni, kérkedni, hencegni zachwaszczanie – eldudvásítás, elgazosítás, elhanyagolás zachwaszczanie się – eldudvásodás, elgazosodás, elgyomosodás zachwaszczony, -a, -e – gazos; gyomos zachwaścić (zachwaszczę) — zachwaszczać [1. dopuścić do rozplenienia się chwastów; 2. o chwastach: zarosnąć ziemię uprawną; 3. wprowadzić do języka obce wyrazy i zwroty, mające rodzime odpowiedniki] – eldudvásítani, elgazosítani, elhanyagolni zachwaścić ogród – elgazosítja a kertet zachwaścić się — zachwaszczać się – elgazosodni, begyomosodni, beveri v. felveti a gyom zachwiać [1. spowodować chwianie się kogś lub czegoś; 2. naruszyć jakiś porządek; 3. - Wersja 01 01 2017 osłabić czyjąś pozycję lub czyjeś przekonanie] – megingatni, ingatni, rázni, mozgatni, rezegtetni, lengetni; himbálni; (átv.) megingatni, megrázni, kétségbe vonni; lobogni, fellobogni zachwiać chustką – kendőt lengetni zachwiać drzewem – fát megrázni zachwiać kredyt – megingatja hitelét zachwiać męstwo – megingatja bátorságát zachwiać (czyją) wiarę (w co) – megingatja a hitet (vkiben) zachwiać się (zachwieje się) [1. stracić na chwilę równowagę; 2. przechylić się i stracić stabilność; 3. ulec osłabieniu; 4. zacząć mieć wątpliwości] – ingadozni, meginogni; megtántorodni; (átv.) bizonytalankodni, meginogni, megrendülni zachwiać się na nogach – meginogni; lábai meginognak zachwiać się w swoich przekonaniach – meggyőződésében meginog v. megrendül zachwianie – megingás, megrázkódás, megrázás, megrendülés, megtántorodás, tétovázás zachwianie równowagi – az egyensúly megbillenése zachwiany, -a, -e – megingatott, megingatott; (átv.) bizonytalan, határozatlan zachwiana pozycja – megingott állás zachwycająco – elragadtatóan, gyönyörködtetően, bájosan, elbűvölően zachwycający, -a, -e [budzący zachwyt] – elragadó, elragadtató, elbűvölő, bájos, gyönyörködtető, csodálatos, bámulatos; káprázatos; tündéri zachwycenie [zob. zachwyt] – elragadás, elkapás, elfogás; elbűvölés, elbájolás, elragadtatás, ámulat, csodálat zachwycenie się – elragadtatás zachwycić (zachwycę) — zachwycać [wzbudzić zachwyt] – elragadni, megragadni, elkapni. elfogni; elragadtatni, elragadni, elámítani, elragadtatni, gyönyörködtetni, csodálatot kelteni, ámulatba ejteni, elbűvölni, elbájolni zachwycić kogo – elragadtatni vkit zachwycić się (zachwycę się, zachwyci się) — zachwycać się [wyrazić zachwyt] – (kim/czym) gyönyörködni (vkiben/vmiben), csodálni (vkit/vmit); el van ragadtatva (vkitől/vmitől); ámulni, bámulni; lelkendezni zachwycić się, zachwycać się (kim/czym) – rajongani (vkiért/vmiért) zachwycam się – gyönyörködöm zachwycony, -a, -e [odczuwający lub wyrażający zachwyt] – elragadtatott Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8049 zachwyt [uczucie uznania dla kogoś lub czegoś] – csodálat, elragadtatás, rajongás, lelkesedés; gyönyör, kéj, élvezet zachwyt kontemplacyjny – áhítatos elragadtatás zachybotać (zachybocę v zachyboczę) [1. poruszyć czymś w różne strony; 2. zob. zachybotać się – megingatni, meglengetni, elringatni, meglobogtatni zachybotać się [przechylić się z jednej strony na drugą] – meginogni, lobogni kezd, elkezd ringani, lengeni zachylać, zachylić – meggörbíteni, elhajlítani zachylić kartę w książce – könyvlapot behajtani v. behajlítani zachylić się – egy keveset meggörbülni, meghajolni zachylanie – meggörbítés, elhajlítás zachylany, -a, -e – meggörbített, elhajlított zaciąć (zatnę, zatnie) — zacinać [1. skaleczyć kogoś czymś ostrym; 2. zacinać: o śniegu, deszczu: padać z ukosa; 3. zrobić na czymś cięcie; 4. zacisnąć wargi lub zęby, aby opanować ból lub gniew; 5. daw. zastrugać] – bevágni, bemetszeni, megvágni; megütni, megostorozni; összeszorítani, összeharapni zaciąć batem – suhintani zaciąć drzewo – fát vágni zaciąć konie – a lovakat megostorozza zaciąć rękę – megvágja a kezét zaciąć usta – összeszorítja az ajkát zaciąć się — zacinać się [1. o mechanizmach lub o ruchomych elementach czegoś: nie dać się otworzyć lub uruchomić; 2. zatrzymać się na jakimś słowie lub sylabie, nie mogąc chwilowo mówić dalej; 3. skaleczyć się czymś ostrym; 4. o ustach, wargach, szczękach: zacisnąć się na znak uporu lub gniewu; 5. uprzeć się] – megakadni, akadozni, beleakadni; megvágja magát; megmakacsolja magát (nem lehet kinyitni, nem lehet eltántorítani); megakad (beszéd közben); (beszéd) hebegni; (gép) kihagyni zaciąć się w gniewie – megmakacsolja magát haragjában zaciąć się a. zacinać się w mowie – megakad a beszédben zaciąć się w palec – megvágja az ujját zaciąg [1. werbowanie ochotników do pracy lub służby wojskowej; 2. zarzucenie sieci; też: to, co zostało złowione po jednorazowym zarzuceniu sieci] – (hist.) toborzás, verbuválás; (wojsk) behívás, behívó; váltás, vontatás zaciągać dług u kogo, na co – adósságokat csinálni; kölcsönt felvenni vkitől vmire; vkinél vmire - Wersja 01 01 2017 zaciągać długi – adosságokat csinálni zaciąg do wojska – behívó a katonasághoz, katonai behívás; verbuválás; toborzás zaciągać pożyczkę – kölcsönt felvenni, kölcsönkérni zaciąganie – hurcolás, behúzás, odahúzás (erőszakkal); keresztülhúzás; elvezetés, odavezetés, erőszakkal való elcipelés; bekenés, bevonás; felállítás; éneklés, húzás (beszédben); újoncozás, toborzás zaciąganie tkanek miękkich – lágy szövetek húzása zaciągnąć — zaciągać [1. ciągnąc, przesunąć coś na inne miejsce; 2. zasłonić coś czymś; 3. ciągnąc, zewrzeć coś; 4. pokryć czymś jakąś powierzchnię; 5. o wietrze, chłodzie, zapachu itp.: dać się odczuć; 6. nakłonić kogoś do pójścia ze sobą; 7. zaciągać: wymawiać wyrazy, rozciągając niektóre głoski w sposób charakterystyczny dla Polaków z terenów wschodnich] – odahurcolni, odahúzni, elvonszolni, elhúzni, elhurcolni, erőszakkal vezetni vhová; vontatni; (co czym) behúzni, bevonni, befedni (vmit vmivel); kereztülhúzni (vmin); elvezetni, odavezetni, elvonszolni, elcipelni; bevonni, bekenni; felállítani; (zaciągać) vontatva beszélni; énekelve beszélni, nyújtani a beszédet zaciągnąć bandera – lobogót felvonni zaciągnąć belki na miejsce – a gerendákat helyére ráncigálja zaciągnąć co czym – bekenni vmit vmivel zaciągnąć dług – kölcsönt felvenni, adósságba veri magát zaciągnąć dług na hipotekę – jelzálogra kölcsönt felvenni zaciągnąć długi – adósságot csinálni zaciągnąć do wojska – katonának behívni, bevonultatni zaciągnąć gumkę – gumit keresztülhúzni vmin zaciągnąć hamulec ręczny – behúzni a kéziféket zaciągnąć kogo do knajpy – elcipelni vkit a kocsmába zaciągnąć konie do stajni – a lovakat bevezetni az istállóba zaciągnąć podłogę pastą – a padlót palókenőccsel v. pasztával bekenni v. beereszteni zaciągnąć pożyczkę – kölcsönt felvenni, adósságba veri magát zaciągnąć rekrutów – újoncozni zaciągnąć wartę – felvonultatni az őrséget; őrszolgálatot állítani fel zaciągnąć wstążkę – szalagot húzni keresztül vmin zaciągnąć żołnierzy – sorozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8050 zaciągnąć się — zaciągać się [1. wstąpić do jakiejś organizacji; 2. paląc tytoń, wciągnąć dym w płuca; 3. pokryć się chmurami, oparami, dymem itp.] – jelentkezni; elvánszorogni; szipogni; szipákolni; (zaciągnąć się) szippantani zaciągnąć się do wojska – bevonulni, katonának menni v. állni; elmenni katonának, (önként) bevonulni; mélyet szívni, leszívni, mellre szívni zaciągnąć się na deszcz – esőre hajlani v. esős az idő, beborulni zaciągnąć się papierosem a cygarem – füstöt leszívni, cigarettafüstöt v. a szivar füstjét leszívni, (zsarg.) slukkolni, leslukkolni zaciągowy, -a, -e [przymiotnik od: zaciąg] – toborzott, zsoldos zaciążyć [1. wydać się komuś ciężkim; 2. stać się dla kogoś przykrym lub dokuczliwym; 3. wywrzeć wpływ na coś; 4. obciążyć kogoś moralnie] – ránehezedni, nyomni, megterhelni zacichnąć — zacichać [stać się cichym] – lecsendesedni, elnémulni, elhallgatni zaciec (zaciekę v. zacieknę; zaciecze v. zacieknie), zacieknąć — zaciekać [1. o czymś dziurawym lub nieszczelnym: przepuścić wodę, która zbierając się, powoduje powstawanie zacieków; 2. o wodzie lub innych płynach: cieknąc, przedostać się gdzieś; też: spływając, nazbierać się i utworzyć zaciek] – befolyni, beömleni, beszivárogni, becsurogni, elönteni; átázni zacieka sufit – a mennyezet átázik zaciek [1. plama powstała wskutek spływania wody lub innej cieczy; 2. spływanie wody przez szczeliny] – nedvességfolt, (átütött) folt, beázásból eredt folt; szivárgás zaciek na suficie – csepegés v. csurgás a mennyezeten zaciekawić — zaciekawiać [wzbudzić w kimś ciekawość] – érdeklődést v. kíváncsiságot kelteni zaciekawić (kogo) – (vkinek az) érdeklődését felkelteni zaciekawić opowiadaniem – elbeszélésével érdeklődést kelt zaciekawić się — zaciekawiać się [wzbudzić w sobie ciekawość] – érdeklődését felkelti, (kim/czym) érdeklődést mutatni, érdeklődni (vki/vmi iránt), kíváncsiskodni zaciekawienie [chwilowe zainteresowanie] érdeklődés, kíváncsiság zaciekawiony, -a, -e [wyrażający zaciekawienie lub świadczący o zainteresowaniu się czymś] – éreklődő, kíváncsiskodó - Wersja 01 01 2017 zaciekle – hevesen, dühösen, elkeseredetten, kitartóan, makacsul, mohón; veszettül zaciekłość [nieustępliwość, zaciętość, zawziętość] – hevesség, düh, kitartás, makacsság, mohóság zaciekły, -a, -e [1. taki, który uparcie obstaje przy swoich racjach; 2. świadczący o takiej postawie; 3. prowadzony z ogromną gwałtownością lub determinacją] – ádáz, heves, dühös, elkeserdett, dühödt, kitartó, makacs, mohó zaciekła nienawiść – ádáz gyűlölet zaciekła walka – heves v. elkeseredett harc zaciekły wróg – elkeseredett ellenség zacieknąć (zaciec) – befolyni, beömleni, beszivárogni, becsurogni, elönteni; átázni zacieknięty, -a, -e – befolyt, beömlött, beszivárogott, becsurgott, elöntött; átázott zacieknięty sufit – beázott mennyezet zacieknąć (zacieknę, zacieknie) [zob. zaciec] – befolyni zaciemnić (zaciemnię, zaciemni) — zaciemniać [1. zasłonić źródło światła; 2. osłonić jakieś miejsce przed światłem; 3. uczynić coś ciemniejszym lub niewidocznym; 4. utrudnić zrozumienie czegoś] – elsötétíteni, besötétíteni; elhomályosítani; (átv.) elködösíteni zaciemnić mieszkanie – lakást elsötétíteni zaciemnić pokój – elsötétíteni a szobát zaciemnić się — zaciemniać się [stać się ciemnym] – elsötétedni, besötétedni zaciemnieć [odciąć się ciemniejszą plamą od jaśniejszego tła] – sötétedni, sötétleni; (dawno) elsötétedni zaciemnienie1 [w czasie wojny: zasłanianie okien i niepalenie świateł o zmroku lub podczas nalotów] – elsötétítés, besötétítés, elhomályosítás zaciemnienie2 [miejsce zaciemnione] – elsötétített, besötétített hely zaciemnienie przeciwlotnicze – légoltalmi elsötétítés zacienianie – árnyékolás [a készülékek és kábelek védelme a környezet zavaró elektromágneses terei ellen. A készülékek fémházát földelik, a kábeleket pedig hajlékony dróthálóval (harisnyával) borítják], zavarkiküszöbölés, szűkítés, kitartás; árnyékolás, beárnyékolás zacienić — zacieniać [przysłonić cieniem] – beárnyékolni, árnyékkal elfedni, beárnyazni, árnyékot vetni zacienić a. zacieniać coś – beárnyékolni vmit zacienić się — zacieniać się [pokryć się cieniem] – beárnyékolódni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8051 zacieniony, -a, -e – homályos, árnyékos zacieniować — zacieniowywać [pokryć część rysunku ciemniejszym kolorem lub liniami o różnej grubości] – (műv.) árnyékolni, beárnyékolni (rajzot, fesményt) zacier [masa, którą poddaje się fermentacji alkoholowej w celu otrzymania spirytusu] – cefre, maláta lé zacier winogronowy – szőlőcefre zacier zbożowy – gabonacefre zacierać [zob. zatrzeć] – eltörülni, eldörzsölni; (átv.) elkenni; (átv.) eltüntetni, eltusolni, elmosni zacierać słód – malátát cefrézni zacierać ślady – nyomot eltüntetni; eltünteti a nyomokat zacierać się [zob. zatrzeć się] – elmosódni, kitörlődni; (átv.) elkenődni zacierać się w niepamięci – feledésbe merül v. megy zacieranie – eltörlés, dörzsölés, eldörzsölés; kisimítás, elmosás, eltüntetés, súrlódás, súrolás; (átv.) elkenés; eltussolás, eltüntetés zacieranie błędów – a hibák eltussolása zacierki, zacierka [1. drobna i dość twarda kluska robiona ręcznie; 2. zupa z takimi kluskami] – (műsz.) simitó kanál; (zacierki) csipetke, (suszone) tarhonya; (zupa) tarhonyaleves; leves csipetke-tésztával zacierki suszone – tarhonya zaciernica [kadź zacierna, kocioł zacierny] – erjesztőkád, cefréskád v.dázsa zacieśnić — zacieśniać [1. mocniej coś opasać; 2. gęściej coś ustawić; 3. uczynić jakiś związek ściślejszym; 4. ograniczyć zakres czegoś] – beszorítani, beszűkíteni, megszűkíteni, korlátozni, szorongatni, összeszorítani, összezsúfolni, szorosabbra fűzni, szorosabbra vonni; (átv.) leszűkíteni, kisebb térre korlátozni zacieśnić spodnie – nadrágot szűkíteni v. összeszűkíteni zacieśnić węzły przyjaźni – (átv.) szorosabbra fűzi a baráti kapcsolatokat; barátságot szorosabbá fűzni zacieśnić się — zacieśniać się [1. stać się ciaśniejszym; 2. zwęzić się; 3. o związkach, kontaktach itp.: stać się coraz ściślejszym; 4. ograniczyć się do czegoś] – szorosabbá válni, összeszorítkozni, összeszorulni, összeszűkülni, fogyni zacieśnienie – beszorítás, összehúzás, összezsugorítás, korlátozás, zsúfolás zacietrzewić się — zacietrzewiać się [1. wpaść w gniew i uparcie bronić swoich racji; 2. zapamiętać się w uniesieniu, w gniewie; - Wersja 01 01 2017 zaperzyć się] – fölhevülni, heveskedni, megbokrosodni, haragra gerjedni, bosszankodni zacietrzewienie [gniew i upór, z jakim ktoś broni swoich racji lub robi coś] – fölhevülés, hirtelen harag, heveskedés, megbokrosodás, bosszankodás zacietrzewiony, -a, -e [1. taki, który się zacietrzewił; 2. świadczący o zacietrzewieniu lub charakterystyczny dla takiego stanu] – felhevült, felingerelt, nekikeseredett, ádáz zacięcie1 [1. wgłębienie zrobione ostrym narzędziem; 2. wrodzone zamiłowanie i talent do czegoś; 3. zaangażowanie, talent lub upór, z jakim ktoś coś robi; 4. mimowolna przerwa w mówieniu spowodowana wadą wymowy, tremą lub niemożnością znalezienia właściwego słowa; 5. przerwa w funkcjonowaniu czegoś] – bevágás, bemetszés, megvágás, megsértés (pl. késsel); (átv.) lelkesedés, buzgalom, hév, tehetség, hivatottság, ihlet, tűz, lendület zacięcie2 – haragtartóan; (átv.) lelkesedéssel, hévvel, léendülettel zacięcie się – elakadás zacięcie się broni – a fegyver elromlása; (átv.) a fegyver csütörtököt mondott zacięta konkurencja – átv. tülekedés zacięta walka – elkeseredett küzdelem zaciętość – elkeseredettség, makacsság, konokság, nyakasság zacięty, -a, -e [1. taki, który upiera się przy swoich poglądach; 2. prowadzony z uporem lub determinacją] – elkeseredett, ádáz, makacs, konok, haragtartó, nyakas zacięty bój – elkeseredett, heves küzdelem zacięty człowiek – makacs ember zaciężnik – zsoldos, zsoldoskatona zaciężnik krzyżacki – keresztes zsoldos zaciężny, -a, -e [1. daw. służący w wojsku zarobkowo; 2. daw. sformowany z żołnierzy służących w wojsku zarobkowo] – fizetett v. zsoldos zaciężyć – ránehezedni zacinać [zob. zaciąć] – bevágni, bemetszeni, megvágni; megütni, megostorozni; összeszorítani, összeharapni zacinać żyłę – eret vágni zacinanie (niezborność ruchów) – dadogás, selypítés, (orv.) ataxia (a görög ataxiā = rendezettség hiánya szóból) [az izommozgások koordinációjának zavarából adódó bizonytalan és ügyetlen mozgást jelenti] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8052 zacinanie się – dadogás, selypítés; kihagyás zacios [1. nacięcie; 2. symbol wycięty na drzewie, służący do oznakowania miejsca, z którego myśliwy oddał strzał do zwierzyny] – bevágás zaciosać — zaciosywać [1. zaostrzyć koniec drewnianego pala, kołka itp.; 2. zrobić znak na korze drzewa przeznaczonego do wycięcia] – bevágni; ácsolni, kiácsolni zaciosać słup – oszlopot ácsolni zacisk [1. zaciskanie; 2. element służący do łączenia przewodów elektrycznych; 3. część urządzenia unieruchamiająca inną część urządzenia lub przytrzymująca obrabiany przedmiot; 4. przyrząd regulujący przepływ cieczy lub gazów w przewodach] – szorítás, nyomás, összeszorítás, összeszorulás; fogó, szorító, zár, tok, satu, prés; (śruba) szorítócsavar zaciskadło – szorító, szorítóeszköz, szorítókapocs; (orv.) érszorító zaciskacz – szorító, csiptető, fogó zaciskać zęby – összeszorítja a fogát zaciski świdrowe – (bány) fúrótokmány zaciskowy, -a, -e [przymiotnik od: zacisk] – szorító; satu-, prés-; fogó-, szorító-, zár-, tok-; (śruba) szorítócsavarzacisnąć (zacisnę, zaciśnie) — zaciskać [1. złączyć coś ze sobą i docisnąć tak, żeby ściśle do siebie przylegało; 2. zmniejszyć coś tak, żeby stało się ciaśniejszym lub ściślej przylegającym] – összehúzni, összeszorítani, összenyomni; eldobni, elvetni, elhajítani zacisnońć sprawa [zawalić] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – ügyet elvetni zaciska zęby z bólu – összeszorítja fogát a fájdalomtól zaciskać pięść – ökölbe szorítani a kezet; ökölbe szorítja a kezét zaciskać, zacisnąć ustę – összeszorítja az ajkát zacisnąć konia – ostorozza a lovat zacisnąć pasek – összehúzza az övét; (átv.) takarékosabb lesz, takarékosabban él, összehúzózkodni zacisnąć usta – összeszorítja az ajkát zacisnąć zęby – összeszorítja a fogát zacisnąć się — zaciskać się [1. mocno do czegoś przywrzeć; 2. stać się ciaśniejszym; 3. o narządach wewnętrznych: ulec zaciśnięciu wskutek skurczu mięśni] – összeszorulni, összenyomódni zacisnąć się w mowie – elakad a beszédben, belesül a beszédbe zacisnąć zęby – összeszorítja a fogát v. fogait - Wersja 01 01 2017 zaciśnięcie – (orv.) beszorítás, becsíptetés zaciśnięty, -a, -e – összeszorított, beszorított, becsíptetett zaciśnięte pięści – összeszorított ököl, összeszorult kéz zaciśnięte ręce – görcsösen összeszorított kezek zacisze [1. spokojne i ciche miejsce; 2. miejsce zasłonięte od wiatru] – elhagyott hely, nyugodt sarok; (cisza) csend, nyugalom, magány, remeteség; elvonultság zacisze domowe – otthon, házi csend zacisze klasztorne – kolostori csend v. nyugalom zacisznie – csendesen, meghitten, magányosan, elhagyatottan, néptelenül; (bezpiecznie) védetten, biztonságosan, veszélytelenül, félelem nélkül, biztosan, nyugodtan zaciszny, -a, -e – csendes, nyugalmas, meghitt, magányos, elhagyatott, néptelen; magános; (bezpieczny) védett, biztonságos zaciszna dolina – csendes völgy zacnić – nemesíteni zacnić się, zacnieć – nemesedni, tiszteletre méltóvá válni zacnie – máltóan, tiszteletreméltóan, tiszteletteljesen, becsületesen, derékasan, nemesen, illendően zacność – becsületesség, derekasság, nemesség, méltóság, tiszteletteljesség, illedelmesség; jóság zacny, -a, -e [1. daw. godny szacunku i zaufania; 2. daw. właściwy człowiekowi o takich cechach] – méltó, tiszteletreméltó, tisztes, tiszteletteljes, becsületes, derék, nemes, illedelmes; jóságos zacna dusza – nemes lélek zacny obywatel – érdemes v. tiszteletreméltó polgár zacofanie [1. opóźnienie w rozwoju społecznym, gospodarczym lub kulturalnym; 2. wrogie nastawienie do postępu] – maradiság, elmaradottság, visszamaradottság zacofaniec [człowiek zacofany] – maradi, elmaradott, reakciós, vaskalapos ember zacofany, -a, -e [1. opóźniony w rozwoju społecznym, gospodarczym lub kulturalnym; 2. wrogo nastawiony do postępu; 3. właściwy takim ludziom] – maradi, elmaradott, reakciós; visszamaradt, visszamaradott; vaskalapos zacofane gospodarstwo – elmaradott gazdaság zacuchnąć – megbüdösödni, bűzleni, áporodni, dohosodni zacuchnięcie – megbüdösödés, bűzösödés, áporodás, dohosodás zacukrować – megcukrozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8053 zacyrklować – körzővel kört rajzolni, körözni zacyrklować na drodze – (autóval) megcsúszni, kifarolni az úton (télen) zacytować [1. przytoczyć w dosłownym brzmieniu czyjąś wypowiedź lub tekst; 2. wymienić jakiś fakt, czyjeś nazwisko, tytuł dzieła, jakąś liczbę itp.] – idézni, citálni zacytować artykuł prawa – jogszabályt v. törvényszakaszt idézni zaczadzenie [zatrucie tlenkiem węgla (czadem), który wchodzi w skład gazów: świetlnego, spalinowego, przemysłowego, piecowego. Czad łączy się z hemoglobiną krwinek czerwonych w miejsce tlenu i blokuje przenoszenie tlenu z płuc do tkanek.] – széngázmérgezés zaczadziały, -a, -e [1. zatruty czadem lub innymi szkodliwymi wyziewami; 2. oszołomiony lub otumaniony] – széngázmérgezett zaczadzić — zaczadzać [1. zatruć kogoś czadem lub innymi szkodliwymi wyziewami; 2. zanieczyścić powietrze czadem lub innymi trującymi wyziewami; 3. oszołomić lub otumanić] – széngázzal megmérgezni zaczadzieć (zaczadzieć -eję, -eją; -dział, -dzieli), zaczadzić się — zaczadzać się [zatruć się czadem lub innymi szkodliwymi wyziewami] – széngáztól megfulladni, széngázzal megöli magát, széngázmérgezést kapni; (zaczadzieć) széngázt terjeszteni zaczaić się (zaczaję się, zaczai się) — zaczajać się [ukryć się, aby kogoś śledzić lub napaść z zaskoczenia] – lapulni, meglapulni, leselkedni, leskelődni, lesben állni, kémkedni, hallgatózni zaczaić się (na kogo) – meglesni, lesni (vkit), leselkedni (vkire) zaczajony, -a, -e [taki, który się zaczaił] – meglapult, lesben álló, leselkedő zaczarować [1. zmienić kogoś lub coś za pomocą czarów; 2. wywrzeć na kimś silne, długotrwałe wrażenie] – elbűvölni, megbűvölni; varázsolni; elvarázsolni; megigézni, megbabonázni, elbájolni zaczarować kogoś – elbájolni, elbűvölni, megigézni vkit zaczarować kogoś w coś – elvarázsolni vkit vmivé zaczarowanie – megbabonázás, megbűvölés, megigézés, elbájolás, elvarázsolás zaczarowany, -a, -e [pochodzący z baśni lub mający baśniowy urok] – elvarázsolt, elbűvölt, bűvös zaczarowane koło – bűvkör zaczarowany kraj – tündérország zaczarowany pałac – elvarázsolt kastély - Wersja 01 01 2017 zacząć (zacznę, zaczniesz, zacznie) — zaczynać [1. przystąpić do wykonywania jakiejś czynności; 2. zrobić coś najpierw; 3. wejść w początkowy okres jakiegoś stanu; 4. wziąć część z nieużywanej wcześniej całości; 5. zachować się agresywnie lub prowokująco w stosunku do kogoś] + Ac.=T. – kezdeni, elkezdeni, megkezdeni, hozzáfogni, belefogni (vmibe) rákezdeni (vmire) (zaczął: kezdett); megszegni, első vágni vmi egészből zacząć chleb – megszegi a kenyeret zacząć nową erę – új korszakot kezd zacząć nowy rokszkolny pod hasłem wytężonej pracy dla odbudowy ojczyzny – az új iskolaévet, a haza újjáépítésére irányuló megfeszített munka jelszavával kezdeni zacząć a. zaczynać nowe życie a. życie od nowa – új életet kezdeni zaczynać a. zacząć (zacznie) od nowa a. na nowo – újrakezdeni zacząć obowiązywać – jogerőre, törvényerőre emelkedni; hatálba v. érvénybe lépni zacząć obowiązywać od przyszłego czwartku – jövő csütörtőktől lép hatályba zacząć od nowa – újrakezdeni zacząć pracować – dolgozni kezd, megkezdi a munkát, munkába állni zacząć proces (przeciwko komu) – perbe száll (vkivel) zacząć rozmowę – beszélgetést elkezdeni, beszélgetésbe kezdeni zacząć a. zaczynać więdnąć – hervadásnak indulni zacząć z innej beczki – [másik hordóból kezdeni] másra terelni a szót v. a beszédet; más nótát kezd el fújni zaczął – kezdett zaczął mówić bardzo uczenie – igen tanult (okos) beszédbe kezdett zaczęli walić kamieniami, itd czym popadło – hajigálózni kezdtek kövekkel, stb., ami (csak) a kezük ügyébe esett v. akadt zacząć się — zaczynać się [1. pojawić się lub powstać w jakimś momencie; 2. wziąć gdzieś lub od czegoś swój początek] – kezdődni, elkezdődni, megkezdődni, kezdetét veszi, születni, világra jönni zaczyna się burza – sötétedni kezd, besötétedik zaczyna się nauka – kezdődik a tanítás zaczyna się o (godzine) trzeciej – három órakor kezdődik zaczynać się a. zacząć się od nowa – újra kezdődik zaczyna się szkoła – kezdődik az iskola zaczynać się psuć a. rozkładać – oszlásnak indulni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8054 zaczynać się samogłoską; zaczynać się na samogłoskę – (wyraz) magánhangzóval kezdődik zaczął się czas grzybny – megkezdődött a gombaidény zaczęły się flagi jesiennie – megkezdődtek az őszi esőzések zaczątek [to, od czego coś się zaczyna] – kezdet, eleje vminek, kezdés zaczątkowy, -a, -e – kezdődő, kezdeti zaczekać [czekając, zatrzymać się gdzieś przez pewien czas lub powstrzymać się od jakichś działań] – megvárni zaczekać do końca – megvárni a végét, végigvárni zaczekać jakąś godzinę – vár vagy egy v. mintegy v. körülbelül egy órát zaczekać na kogo – megvárni vkit; várakozni vkire zaczekać troszeczkę – keveset v. picikét várni zaczekaj w domu – várj meg otthon zaczekanie – megvárás, várakozás zaczep [wystająca część jakiegoś przedmiotu umożliwiająca połączenie go z innym] – kampó, horog, akasztó zaczepianie trybowe – fogaskerék-kapcsolódás, fogaskerékpár zaczepić — zaczepiać [1. umocować coś na czymś; 2. przemieszczając się lub wykonując jakiś ruch, zawadzić o kogoś lub coś; 3. jadąc lub idąc dokądś, wstąpić gdzieś na krótko; 4. zatrzymać kogoś i zapytać o coś lub zaproponować coś; 5. zachować się agresywnie lub prowokująco w stosunku do kogoś] – belekapaszkodni, hozzátapadni, megragadni, fennakadni, megakadni; felakasztani; beleakasztani, hozzáakasztani, hozzákapcsolni; (átv.) (kogo) megszólítani, megtámadni, megállítani, feltartóztatni, zaklatni (vkit); kikezdeni, köteledni (vkivel), belekötni zaczepić kobiety na ulicy – nőket megszólítani az utcán, nőkbe belekötni az utcán zaczepić kogo gdzie – megtámadni vkit vhol zaczepić na gwoździu – szegre akasztani zaczepić się — zaczepiać się [1. chwycić i przytrzymać się czegoś; 2. zawadziwszy o coś wystającego, zawiesić się na tym; 3. zaczepić wzajemnie o siebie; 4. znaleźć tymczasową pracę lub mieszkanie] – megakadozni, (o co) beleakadni (vmibe); (átv.) megakadni, ideiglenesen megveti a lábát zaczepić się suknię o krzak – szoknyájával fennakadt a bokorban - Wersja 01 01 2017 zaczepka [agresywne lub prowokacyjne zachowanie] – kötekedés, kikezdés, cívódás, kihívás, ingerlés, provokálás zaczepnie – kihívóan, támadóan, agresszíven, provokáló módon zaczepno-odporny, -a, -e – véd- és daczaczepność – agresszivitás, kötekedés, provokáció zaczepny, -a, -e [1. skory do zaczepiania i wszczynania kłótni; 2. wyrażający agresję lub chęć sprowokowania kogoś; 3. polegający na atakowaniu przeciwnika] – kötekedő, támadó, kihívó, agresszív, provokáló zaczepna wojna – támadó háború zaczepowy, -a, -e – akasztó zaczernić — zaczerniać [nadać czemuś czarną lub bardzo ciemną barwę] – befeketíteni, feketére festeni zaczernić obraz – képet befeketíteni zaczernić się — zaczerniać się [1. stać się czarnym lub bardzo ciemnym; 2. zob. zaczernieć] – befeketedni zaczernieć [odbić się czarną lub bardzo ciemną barwą od jaśniejszego tła] – megfeketedni zaczernienie – befeketedés, megfeketedés zaczerpnąć — zaczerpywać [1. nabrać pewną ilość cieczy lub czegoś sypkiego; 2. uzyskać skądś jakieś informacje; 3. wziąć coś z czegoś i wykorzystać w jakiś sposób] – (átv.) meríteni; szerezni, szert tenni; kihúzni, átvenni, venni, megtudni zaczerpnąć powietrza – levegőt szippantani zaczerpnąć tchu – lélegzetet venni zaczerpnąć wiadomości – (átv.) híreket szerezni zaczerpnąć wody – vizet húz v. vesz zaczerpnąć wody ze studni – vizet merít a kútból zaczerpnąć wiadomość – híreket szerezni zaczerpnięcie [nabranie wody] – kimerés; kimerítés, beszerzés, átverés zaczerpnięcie nowych sił – új erő gyűjtése zaczerwienić — zaczerwieniać [nadać czemuś czerwoną barwę] – pirosítani, vörösíteni, vörösre v. pirosra festeni zaczerwienić płotno – vásznat pirosra festeni v. pirosítani zaczerwienić się — zaczerwieniać się [1. stać się czerwonym; 2. zrobić się czerwonym na twarzy; 3. zob. zaczerwienieć w zn. 1.] – pirosodni; megvörösödni, elpirulni, elvörösödni zaczerwienić się (aż) po uszy – fülig pirulni zaczerwienić się ze wstydu – elpirulni a szégyentől zaczerwienieć [1. odbić się od tła czerwonym kolorem; 2. stać się czerwonym] – megvörösödni, elpirulni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8055 zaczerwienienie [zaczerwienione miejsce lub czerwona plama na skórze] – kipirosodás, kivörösödés, elpirulás zaczerwieniony, -a, -e – kipirosodott, kivörösödött, elpirult zaczesać (zaczesze) — zaczesywać [ułożyć włosy w pewien sposób] – megfésülni, elfésülni, ráfésülni, kifésülni zaczesać włosy – megfésüli a haját zaczesać włosy do tyłu – hátra fésüli a haját zaczesać się — zaczesywać się [ułożyć sobie włosy w pewien sposób] – megfésülködni zaczęcie – kezdet, kezdés, megkezdés, belekezdés, hozzálátás, hozzáfogás zaczęty, -a, -e – megkezdett, elkezdett zaczochrać – összegabalyítani, összekócolni, összekuszálni zaczołgać się [czołgając się, dotrzeć dokądś] – odamászni, odacsúszni, odakúszni, odavánszorogni zaczołgać się do domu – hazavánszorogni zaczołganie się – odamászás, odacsúszás, odakúszás, odavánszorgás zaczopować — zaczopowywać [1. zatkać otwór w czymś czopem; 2. spowodować niedrożność czegoś] – bedugaszolni, csapot verni (vmibe) zaczopować się — zaczopowywać się [stać się niedrożnym] – bedugaszolódni, eldugulni zaczyn [1. porcja surowego ciasta pozostawiona z poprzedniego wypieku dodawana do ciasta na chleb; 2. zob. zaprawa w zn. 2.; 3. to, co stało się początkiem czegoś] – erjesztő anyag, élesztő zaczyn pszenny – búzaélesztő zaczynać [zob. zacząć] – kezdeni, elkezdeni, megkezdeni, hozzákezdeni; belefogni (vmibe); (z kim) kikezdeni, kötekedni (vkivel) zaczyna padać deszcz – elered (eső); esni kezd az eső zaczynać miarkować – pedzi már zaczynać od nowa – újrakezdeni, újból kezdeni zaczynać (zacząć) rozmowę – beszélgetést elkezdeni, beszélgetésbe kezdeni zaczynasz mi podobać się ze swoimi pretensjami! – (gúny) kezdesz nekem testszeni az igényeiddel! zaczynają pracę o jednej godzinie – egyformán v. ugyanabban az órában kezdik a munkát zaczynają rosnąć mu wąsy – serked v. serkedezik a bajusza zaczynają się wakacje – kezdődik a szünet v. vakáció v. szünidő zaczynam pisać zadanie? – a feladatot kezdem írni - Wersja 01 01 2017 zaczynam uczyć się polskiego – most kezdek lengyelül tanulni zaczynamy jeść – enni kezdünk. Zaczynamy! – Kezdjük! zaczynać się [zob. zacząć się] – kezdődni, elkezdődni, megkezdődni zaczyna się odwilż – megindult az olvadás zaczynanie – megkezdés, kezdet, megindítás, belefogás; szegés, első kerekítés v. metszés vmiből zaczynanie kariery – a karrier kezdete zaczynanie życia – az élet kezdete zaczynić — zaczyniać [dodać zaczynu do rozdrobnionego ciasta] – keltetni (tésztát); erjeszteni, besavanyítani (vmit), oltani (meszet) zaczynić mąkę kwasem – lisztet kovászolni zaczynienie – keltetés, erjesztés, besavanyítás, mészoltás zaczynienie drożdży – élesztőerjesztés zaczynowy, -a, -e – erjesztő, fermentáló zaczytać — zaczytywać [zniszczyć książkę lub czasopismo wskutek częstego czytania] – elolvasni, szétolvasni (könyvet, újságot) zaczytać się — zaczytywać się [1. skupić się na czytaniu i nie reagować na nic; 2. zaczytywać się: lubić coś czytać] – belemerül, belemélyed az olvasásba; elmerül az olvasásban; sokat olvas zaćma (katarakta - łac. cataracta) [uszkodzenie soczewki oka powodujące częściową lub zupełną utratę wzroku] – hályog, szürkehályog zaćma brunatna – (med) barna v. feketehályog zaćmić — zaćmiewać [1. przysłaniając, osłabić intensywność światła; 2. przewyższyć kogoś lub coś w czymś; 3. lekko i tępo zaboleć; 4. daw. zapalić fajkę lub papierosa] – elhomályosítani, elsötétíteni; befátyolozni; füstölni; (átv.) elsötétíteni, túlszárnyalni, (kogo) lepipálni (vkit); (zaćmiewać) nyilall, belenyilall zaćmić fajkę – pipára gyújtani zaćmić kogo urodą – szépségével túrszárnyal vkit zaćmić się — zaćmiewać się [1. stać się ciemniejszym lub stracić blask wskutek przysłonięcia czymś; 2. paląc się lub żarząc, pociemnieć] – elhomályosodni, elsötétülni; befüstölődni zaćmienie [1. częściowe lub całkowite zasłonięcie tarczy ciała niebieskiego przez inne ciało niebieskie lub jego cień; 2. chwilowa utrata zdolności myślenia] – (csill.) fogyatkozás; (átv.) elhomályosulás, elhomályosítás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8056 zaćmienie Księżyca – holdfogyatkozás zaćmienie Słońca – napfogyatkozás zaćmienie umysłu – (átv.) az elme elborulása, elmezavar zaćwiczyć [daw. chłoszcząc, zabić] – agyonverni, agyonkorbácsolni, halálra kínozni zaćwiekować – beszegelni zaćwiekować cholewkę – kiscsizmát szegekkel díszíteni zaćwierkać [zacząć ćwierkać] – csipogni zad [1. tylna część tułowia dużych zwierząt; 2. pot. szerokie i tłuste pośladki człowieka; 3. pośladki u niektórych dużych ssaków] – hátsó rész v. hátsórész; far; (átv.) (ciała) tompor; ülep; fenék, segg zad cielęcia – a borjú hátsó része v. fara zad wozu – a kocsi hátsó része, hátulja; a kocsi fara zadać — zadawać [1. wyznaczyć coś komuś do zrobienia; 2. przyczynić komuś czegoś złego; 3. dać pokarm zwierzętom; 4. daw. założyć komuś lub sobie ciężar na ramiona] – feladni, feltenni, adni; mérni, adni; szemére hányni v. vetni; rámérni, mérni, kimérni, kiosztani, okozni, ejteni zadać bobu – megtáncoltatni, borsot tör az orra alá zadać ból komuś – fájdalmat okozni vkinek zadać cierpienie – szenvedést okozni zadać cios – ütést mérni, csapást mérni; sújtani zadać kłam – meghazudtolni zadać kłam twierdzeniom – állításokat meghazudtolni zadać komu cios – csapást v. ütést mérni (vkire, vmire) zadać komu gwałt – erőszakot alkalmazni vkivel szemben zadać komu klęskę – vereséget mérni (vkire), csapást mérni (vkire) zadać komu pokutę – elégtételt róni vkire zadać komu ranę – megsebesíteni vkit zadać komu wstydu – megszégyeníteni, szégyenbe hozni (vkit) zadać komuś bobu – jól elsózta vkinek a dolgát, befűtött vkinek zadać komuś ból – fájdalmat okozni vkinek zadać lekcję – leckét feladni zadać a. zadawać pokutę – elégtételt feladni zadać pytanie – kérdést adni; kérdést feltenni zadać ranę – sebet ejteni, megsebezni zadać raz – csapást mérni zadać sobie trud – fáradni, fáradozni zadać szyku – (közb.) jól szerepelni; megadja a módját, megállja a helyét zadać się — zadawać się [zawrzeć lub utrzymywać z kimś znajomość] – (z kim) - Wersja 01 01 2017 összeadja magát, összeáll, barátkozik (vkivel); kikezdeni vkivel; összeszűri a levet vkivel; ismeretséget fenntartani zadanie [1. to, co należy wykonać; 2. zagadnienie dane do opracowania; 3. w szachach: opracowana pozycja pozwalająca dać mata przeciwnikowi w określonej liczbie ruchów] – feladat, házi feladat, lecke, kérdés, példa (matematikai); feladvány; probléma, téma; kötelesség, kötelezettség; cél; okozás zadanie domowe – házi feladat, lecke zadanie kadrowe – káderfeladat zadanie komu udręki – gyötrelmet okozni vkinek zadanie konikowe – lóugrásos feladat zadanie matematyczne – matematikafeladat, matekpélda zadanie nie wytłumaczone przez nauczyciela – a tanító nem magyarázta meg a feladatot v. leckét zadanie taktyczne – taktikai v. hadműveleti feladat zadanie; to, co jest do wykonania – tennivaló zadanie trygonometryczne – trigonometriai feladat zadanie z chemii – kémiapélda zadanie z fizyki – fizikapélda zadaniowo – feladatszerűen zadaniowy, -a, -e – feladatZadar (wł. Zara) [miasto w Chorwacji (Dalmacja), nad Morzem Adriatyckim. Od 1991 należy do niepodległej Chorwacji.] – Zadar, magyarul Zára (horvátul Zadar, olaszul Zara, latinul Iader) [város Horvátországban, Dalmácia fővárosa] zadarcie – karcolás, hasadás, sérülés; felemelés; összekoccanás, összeütközés, veszekedés zadarcie nosa – (átv.) beképzeltség zadarniować – gyepesíteni, pázsittal borítani, füvesíteni; gyeptéglázni, gyeptéglával kirakni zadarty, -a, -e [skierowany końcem ku górze] – karcolt, sérült; kunkorodó, felálló; felhúzott, felnyomott; pisze (orr), fitos (orr) zadarty nos – pisze, fitos v. tömpe orr zadarty nosek – fitos kis orr v. orocska zadatek [1. część należności wpłacana z góry jako gwarancja dotrzymania umowy; 2. predyspozycje do czegoś] – előleg, felpénz, foglaló; zálog, biztosíték, előjel, elem, jel zadatek przyjaźni – a barátság záloga zadatkować [dać zadatek] – előlegezni, megelőlegezni, leelőlegezni; lekötni, kikötni, lefoglalózni, előleget adni, lefoglalni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8057 zadatkować towar – leköti az árut; az árura előleget v. foglalót adni zadatkowanie – előlegezés, megelőlegezés, lefoglalás zadatkowy, -a, -e [przymiotnik od: zadatek] – előleg-, foglalózadawać [zob. zadać] – feladni, feltenni, adni; mérni, adni; szemére hányni v. vetni; rámérni, mérni, kimérni, kiosztani, okozni, ejteni zadawać komu kłam – meghazudtolni vkit zadawać komu męczarnie – kínozni, gyötörni vkit zadawać komu męki – kínozni, megkínozni vkit zadawać komu przymus – kényszeríteni vkit zadawać komu pytanie – feltenni vkinek a kérdést; kérdést tesz fel (vkinek) zadawać paszę – állatot etetni, takarmányozni zadawać pytania – (iskolában) feleltetni; kérdést feltenni zadawać razy – csapást mérni, ütni zadawać sobie fatyge – fáradni, fáradozni zadawać sobie trud v. zadawać sobie trudu – fáradni, fáradozni zadawać szyku – csinossá, sikessé tenni zadawanie paszy – takarmányozás zadawnić (zadawnię, zadawni) — zadawniać – elévültetni, lejáratni zadawnić sprawę – az ügyet hagyja elévülni; (közb.) az ügyet elfekteti zadawnić się – elévülni, elavulni zadawnienie – elavulás, elévülés, lejáratás zadawniony, -a, -e [1. istniejący od bardzo dawna; 2. o chorobie, bólu: trwający od dawna lub nawracający] – elévült, régi; (med.) idült zadawniona choroba – idült v. elhanyagolt betegség zadawniony spór – viszály, viszálykodás zadąć (zadmę, zadmie) — zadymać [1. o wietrze: silnie powiać; 2. o śniegu, kurzu, piasku: zasypać coś w czasie wichury; 3. zagrać na instrumencie dętym; 4. o instrumencie dętym: wydać dźwięk] – fújni; belefújni, fújni kezd; (hangszer) megszólal, hangot ad ki zadąć na instrumencie dętym – fúvóshangszeren játszani kezd, fúvóshangszerbe belefúj zadąć w instrument – belefújni a hangszerbe zadąć w trąbkę – megfújja a trombitát zadął wiatr – (erős) szél kerekedett v. támadt zadąsać się – dörmögni, morogni, zsörtölődni, szeszélyeskedni, duzzogni, dohogni zadbać (o kogo/co) [zająć się troskliwie kimś lub czymś] – gondoskodni (vkiről/vmiről) - Wersja 01 01 2017 zadbany, -a, -e [1. taki, który dba o siebie; 2. taki, o którego ktoś dba] – ápolt zadebetować – megterhelni (számlát), terhére írni zadebetować konto – kontót, számlát, hitelt terhére írni zadebetowanie – számlamegterhelés, vkinek a terhére írás zadebiutować [po raz pierwszy wystąpić publicznie lub wydać pierwszą książkę] – először v. első ízben lépni fel, szerepelni, debütálni; első könyvet kiadni zadecydować (zadecyduje) [1. powziąć lub wydać decyzję w jakiejś sprawie; 2. przesądzić o czymś] – határozni, elhatározni; dönteni, eldönteni, elszánja magát zadecydować o czymś – dönteni v. határozni vmiről v. vmiben zadek (1. tyłek; 2. tylna część ciała) – fenék, ülep, tompor, far zadedykować [poświęcić komuś swój utwór] – ajánlani, dedikálni zadeklamować [wygłosić utwór literacki wyraziście i z ekspresją] – elszavalni zadeklamować wiersz – verset elszavalni v. előadni zadeklarować [1. zobowiązać się do czegoś; 2. oficjalnie przedstawić swoje stanowisko w jakiejś sprawie; 3. poinformować władze celne o przewozie czegoś przez granicę] – kijelenteni, kinyilvánítani, kinyilatkoztatni, bevallani, bejelenteni, felajánlani zadeklarować coś – bejelenteni vmit zadeklarować sumę – összeget bejelenteni v. felajánlani zadeklarować swój udział w czym – bejelenteni részvételét vmiben zadeklarować towar – árut bejelenteni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8058 zadeklarować się [1. publicznie przyznać się do swoich poglądów lub zamiarów; 2. poinformować o swoim zamiarze] – (saját nézetet v. véleményt v. álláspontot) kijelenteni, kinyilvánítani, kinyilatkoztatni; bejelentésre kerül zadeklarowanie – kijelentés, kinyilvánítás, kinyilatkoztatás, bevallás, bejelentés, felajánlás zadekować [1. ukryć kogoś i uchronić przed powołaniem do wojska lub przykrym obowiązkiem; 2. schować coś w bezpiecznym miejscu] – (wojsk, közb.) bújtatni, elbújtatni, rejtegetni, elrejteni zadekować się [ukryć się gdzieś, żeby uniknąć powołania do wojska lub jakiegoś przykrego obowiązku] – rejtőzni, bújkálni zadekretować [1. wydać dekret; 2. dokonać dekretacji] – elrendelni, elhatározni, parancsot v. rendeletet adni zademonstrować [1. pokazać coś jakiemuś audytorium; 2. wyrazić otwarcie swoje uczucia, poglądy lub stanowisko; 3. dać dowód czegoś] – demonstrálni; bemutatni, előadni, levezetni; tüntetni, felvonulni zademonstrować film – filmet bemutatni v. lepergetni zademonstrowanie – demonstrálás, bemutatás, előadás; tüntetés, felvonulás zadenuncjować [złożyć władzom poufne doniesienie o działaniu niezgodnym z prawem] – feljelenteni; besúgni zadepeszować [wysłać depeszę] – megtáviratozni, táviratot küldeni; sürgönyözni zadeptać (zadepcze) — zadeptywać [1. depcząc, zniszczyć coś lub zabić kogoś; 2. zabrudzić coś, chodząc po tym] – agyontaposni, megtaposni, eltaposni, összetaposni, rátaposni; összetiporni, eltiporni; összelépkedni, lépéseivel bepiszkítja zadeptać podłogę – a padlót összetapossa v. bepiszkítja zadeptać robaka – férget eltaposni zadeptanie – agyontaposás, eltaposás, megtaposás, összetaposás, bepiszkítás zadeptany, -a, -e – eltiport; agyontaposott zadeszczyć się – bőségesen esik zadęcie [1. zagranie na trąbie; 2. pot. nadmierne i sztuczne podnoszenie znaczenia lub rangi kogoś lub czegoś] – megfújás; (átv.) felfújás zadęcie na trąbie – trombita v. kürt megfúvása zadiustować [zob. zaadiustować] – szöveget stilárisan v. nyelvi szempontból lektorálni; nyomdára előkészíteni - Wersja 01 01 2017 zadławić — zadławiać [1. zadusić człowieka lub zwierzę; 2. zakłócić płynność funkcjonowania czegoś] – megfullasztani, megfojtani; befullasztani zadławić się [1. połykając coś, stracić oddech lub udusić się; 2. o urządzeniach: zaciąć się lub przestać funkcjonować wskutek przeciążenia] – megfulladni; fuldokolni, fulladozni; cikákolni; befulladni zadławić się pestką czereśni – megfullad egy cseresznyemagtól zadławienie – megfojtás zadłubać – piszkálni, agyonpiszkálni, turkálni zadłubać palcem w nosie; zadłubać sobie w nosie – ujjával turkál az orrában zadłubać się w detalach – részletekben vájkálni zadłużenie [ogólna suma długów jakiejś osoby lub przedsiębiorstwa] – adósság, eladósódás, adókkal megterhelés zadłużenie podatkowe – adótartozás zadłużony, -a, -e – eladósodott zadłużyć — zadłużać [obciążyć długami] – adósságokkal megterhelni, adósít, megterhel zadłużyć majątek – birtokot megterhelni zadłużyć się — zadłużać się [zaciągnąć długi] – eladósodni, adósságokba merülni; adósságba veri magát zadłużyć się po uszy – elmerül az adósságban, nyakig van az adósságokban, tele van adóssággal zadmuchać – fújni, fújtatni, ráfuvallni, fújásba kezdeni; elfújni zadmuchać balona – léggömböt fújni zadmuchać ogień – elfújja a tüzet zadmuchać w ucho – fülébe fúj zadmuchanie – fújtatás, ráfuvallás; elfújás zadni, -ia, -ie [tylny, zawsze w odniesieniu do nóg większych ssaków] – hátsó zadnieć – hajnalodni, pirkadni zadnieprzański, -a, -ie – a Dnyeperen túli zadnieprzański kompleks przemysłu ciężkiego – Dnyeperen túli nehézipari komplexum Zadnieprze [określenie wschodniej Ukrainy, obszar leżący za rzeką Dniepr, patrząc od strony Polski, nazywany też Lewobrzeżną Ukrainą. Historycznie była to część województwa kijowskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która odpadła od Polski faktycznie w 1648, a formalnie w 1686 roku (nowe granice zatwierdzono w czasie rozejmu w Andruszowie w 1667, a później pokojem Grzymułtowskiego).] – (hist.) a Dnyeperen túli részek Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8059 Zadnieprze 1903 zadniestrzański, -a, -ie – dnyeszterentúli Zadniestrze [region między Dniestrem a Ukrainą, stanowiący część terytorium Mołdawii, zamieszkany gł. przez Rosjan i Ukraińców; w latach 90. XX w. teren starć na tle etnicznym] – (hist.) a Dnyeszteren túli részek zadokumentować [1. udowodnić coś; 2. potwierdzić coś dokumentem] – írásokkal igazolni, dokumentálni, beigazolni, bebizonyítani zadokumentować solidarność – szolidaritást vállalni zadokumentować zdolności literackie – írói tehetséget árul el zadokumentować się – bebizonyulni, beigazolódni zadołować [1. umieścić coś i przechowywać w dole pod przykryciem; 2. posadzić rośliny w płytkich rowkach przed posadzeniem ich w miejscach docelowych; 3. zob. zdołować; 4. pot. wsadzić do więzienia] – behantolni, vermelni, elföldelni zadołować kartofle – burgonyát vermelni zadołowanie – behantolás, vermelés, elföldelés zadomowić się (zadomowię się) — zadomawiać się [1. przyzwyczaić się do przebywania w jakimś miejscu lub środowisku; 2. często gdzieś występować] – otthonosan érzi magát; háziassá lesz; nem mozdul ki otthonról, otthonülő; begubózik; (áll.) domesztikálódik zadomowienie – háziasság, otthonosság; (áll.) domesztikálódás zadomowiony, -a, -e [1. taki, który się zadomowił; 2. taki, który się utrwalił] – házias, otthonias, otthonülő; begubózó zadomowiony gość – házias vendég zadość [daw. tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś] – (éppen) elég zadośćuczynić [1. wynagrodzić krzywdę lub naprawić szkodę; 2. spełnić czyjeś życzenie lub wypełnić obowiązek] – eleget - Wersja 01 01 2017 tenni, elégtételt adni, kielégíteni, kártalanítani zadośćuczynić (czemu) – jóvátenni zadośćuczynić (czyim) życzeniom – teljesíteni (vkinek a) kívánságait zadośćuczynić powinności – teljesíti kötelezettségét, kötelességének eleget tesz zadośćuczynić za grzechy – jóváteszi a bűneit zadośćuczynić żądaniu – eleget tenni a követeléseknek zadośćuczynić się – elégtételt venni, kártalanítja magát, kielégülni zadośćuczynienie [moralne lub materialne odszkodowanie] – elégtétel, kielégítés, kártalanítás, jóvátétel zadośćuczynienie pieniężne [jest w prawie polskim jednym z dwóch sposobów wyrównania szkody niemajątkowej (drugim jest zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny). Przepisy prawne szczegółowo regulują, w jakich przypadkach zadośćuczynienie może być przyznane. Podstawowymi przepisami w tym zakresie są art. 445 i 448 kodeksu cywilnego.] – pénzbeli kielégítés v. elégtétel zadowalać, zadowalniać – kielégíteni zadowalać się – megelégedni zadowalać się czym – megnyugodni vmiben zadowalająco – kielégítően, elégségesen zadowalający, -a, -e [wystarczająco dobry, żeby kogoś zadowolić] – kielégítő, elég, elégséges, elegendő zadowalać partnera w łóżku – kielégíteni a társat az ágyban zadowolenia partnerki – a társ(nő) kielégítése zadowolenie [uczucie przyjemności wywołane spełnieniem się pragnień lub pomyślnym obrotem jakiejś sprawy] – megelégedés, elégedettség, kielégültség, tetszés, öröm; kielégítés zadowolenie z samego siebie – önelégültség zadowolić (zadowolę, zadowoli) — zadowalać [zaspokoić czyjeś potrzeby lub wymagania] – kielégíteni, eleget tenni zadowolić kobietę – nőt kielégíteni zadowolic seksualnie – szexuálisan kielégíteni zadowolić się — zadowalać się [poprzestać na czymś, co częściowo zaspokaja potrzeby lub pragnienia] – (czym) meglégedni (vmivel), elégedett lesz, kielégülni; fanyalodni (vmire) zadowolnić – kielégíteni zadowolnić całą rodzinę – az egész családot kielégíteni (vmivel) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8060 zadowolony, -a, -e [1. taki, który się cieszy z czegoś; 2. św iadczący o zadowoleniu] z + (kogo/czego) – elégedett, megelégedett; (z czego) elégedett vvel, meg van elégedve (vmivel); (szczęśliwy) boldog (vmi miatt); vmiben örömét lelő zadowolony z pracy – örömét leli a munkában zadowolony z siebie – önelégült zadra [1. drobny, ostro zakończony kawałek drewna odstający od powierzchni; 2. bolesne wspomnienie] – faszilánk; karmolás, karcolás, horzsolás zadrapać, zadrapnąć — zadrapywać [uszkodzić skórę lub jakąś powierzchnię, przesuwając po niej paznokciami lub czymś ostrym] – megkarmolni, megkarcolni, horzsolni zadrapać się, zadrapnąć się — zadrapywać się [zadrapać samego siebie] – megkarmolja, megkarcolja magát; megvakarja magát, vakaródzik zadrapać się siew głowę – megvakarja a fejét zadrapanie, zadrapnięcie [rysa na powierzchni czegoś] – karmolás, karcolás, megkarcolás, horzsolás zadrasnąć [1. lekko skaleczyć czymś ostrym; 2. sprawić komuś przykrość] – felsérteni, megsérteni, felkarmolni, megkarmolni; megsérteni, megbántani zadrasnąć czyją ambicję – megsértette vkinek a becsvágyát v. büszkeségét zadrasnąć się [lekko się skaleczyć] – felsérti, megsérti, felkarmolja, megkarmolja magát; megsértődni, megbántódni zadraśnięcie [lekkie, powierzchowne skaleczenie] – megkarcolás, felhorzsolás, karmolás, megkarmolás, megvakarás; seb, horzsolás, karcolás zadrażnić — zadrażniać [wywołać lub podsycić konflikt] – ingerelni, izgatni, bosszantani, felidegesíteni, felingerelni; elrontani, elmérgesíteni; összekoccanni, összekülönbözni, összeveszni zadrażnienie [działanie lub sytuacja wywołująca gniew lub irytację; też: sytuacja spowodowana takim działaniem] – felingerlés, felizgatás, bosszantás; összekoccanás, összekülönbözés, összeveszés zadraźnić stosunki – meglazítja a kapcsolatot, ront a helyzeten zadreptać (zadrepcze) – topogni kezd zadręczanie, zadręczenie – megkínzás, agyonkínzás, agyongyötrés, halálra kínzás, szorongatás zadręczenie się – gyötrődés - Wersja 01 01 2017 zadręczyć — zadręczać [1. swoim zachowaniem doprowadzić kogoś do utraty sił i wytrzymałości psychicznej; 2. zadręczać: o myślach, objawach, złych snach itp.: męczyć, nie dając spokoju; 3. doprowadzić do śmierci, torturując] – megkínozni, agyongyötörni, agyonkínozni, halálra kínozni, szorongatni; sanyargatni zadręczać kogoś prośbami – rágni a fülét vkinek; nyaggatni vkit zadręczyć się — zadręczać się [martwiąc się czymś, doprowadzić się do utraty siły i wytrzymałości psychicznej] – agyongyötri v. sanyargatja magát zadrgać [1. drgnąć kilkakrotnie; 2. o świetle, barwie itp.: zamigotać; 3. o głosie, dźwięku: załamać się; 4. dać się wyczuć w czyimś głosie] – megremegni, megreszketni, megborzadni, megrezegni zadrganie – remegés, megremegés, megborzadás, rezgés zadrościć – irigykedni zadrość rodzi nienawiść – az irigység gyülöletet szül zadruga (задруга) [1. dawna, rodowa wspólnota gospodarcza u Słowian Południowych; 2. wspólnota rodowa u Słowian (głównie południowych) tworzona przeważnie przez ludność rolniczą i rzemieślniczą, składała się zazwyczaj z 20 do 30 osób.] – zadruga (faluközösség), (hist. délszláv patriarchális nagycsalád) zadrukować — zadrukowywać [pokryć drukiem] – telenyomtatni (egy oldalt) zadrukowanie – telenyomtatás zadrukowywanie wielobarwne [patrz wielobarwne zadrukowywanie] – többszínnyomás zadrutować — zadrutowywać [opleść, połączyć lub umocnić coś drutem] – bedrótozni, sodronyráccsal ellátni zadrutowanie – összedrótozás, bedrótozás zadrutować okienko – kisablakot bedrótozni zadrwić (zadrwię, zadrwi) [1. złośliwie zażartować z kogoś; 2. oszukawszy, ośmieszyć kogoś lub coś] – (z kogo) kigúnyolni, kicsúfolni, nevetségessé tenni (vkit); gúnyt v. tréfát űzni, csúfot űzni (vkiből); kinevetni zadrwić sobie z kogo – tréfát űzni vkiből zadrwienie – tréfálkozás zadrzeć (zadrę, zadrze) — zadzierać [1. naderwać coś, zaczepiwszy tym o coś innego; 2. narazić się komuś; 3. unieść coś ku górze] – felrántani, felhúzni, fellépni, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8061 felszakítani, beszakítani, betépni, megsérteni; felhúzni, felemelni zadrzeć nos – felhúzza az orrát zadrzeć ogon do góry – felkunkorítja v. felemeli farkát zadrzeć z kim – (átv.) összeveszni vkivel; kikezdeni (vkivel); ujjat húzni (vkivel) zadrzeć się — zadzierać się [1. zostać naddartym; 2. unieść się lub zagiąć się ku górze] – felszakadni, beszakadni, betörni zadrzemać (zadrzemię, zadrzemie) [zapaść w drzemkę] – elszundítani, szundikálni, elszundikálni zadrzemać po obiedzie – ebéd után elszundikálni zadrzewianie [pojedyncze krzewy i drzewa, które występują poza lasem i terenami zieleni miejskiej. Występują między innymi przy drogach, ciekach wodnych, wokół oczek wodnych i jako kępy drzew wśród pól.] – befásítás, faültetés, erdősítés zadrzewianie parku – park v. liget befásítása zadrzewić — zadrzewiać [obsadzić jakiś teren drzewami] – fásítani, befásítani, fával beültetni, fákat ültetni zadrzewić teren – terepet befásítani zadrzewienie [skupisko drzew i krzewów] – fásítás, befásítás, ültetvény; faállomány zadrzewiony, -a, -e – fás, fásított zadrżeć (zadrżę, zadrży) [1. drgnąć kilka razy; 2. bardzo się przestraszyć; 3. o głosie, dźwięku: brzmieć raz głośniej, raz ciszej] – megremegni, megreszketni; rezdülni zadrżeć ze strachu – megremeg a félelemtől zaduch [powietrze przesiąknięte ciężkim i przykrym zapachem] – áporodott v. rossz levegő zadudnić [wydać głuchy odgłos]; zadudnieć – dudálni, megszólaltatja a dudát; felhangzik, felcsendül, megszólal zadufać [zob. zaufać] – (komu/czemu) bízni, megbízni (vkiben/vmiben) zadufanie [1. nadmierna pewność siebie; 2. zbytnia ufność we własne możliwości, siły] – (közb.) túlzott önbizalom, felfuvalkodás, gőg, dölyf, fennhéjazás, rátartiság zadufany, -a, -e [bardzo pewny siebie] – beképzelt, öntelt zadufek [1. osoba zbyt pewna siebie; 2. człowiek zarozumiały; buc, bufon, besserwisser] – gőgös, kevély, dölyfös, hivalkodó, rátarti, önhitt ffi zaduma [głębokie zamyślenie] – töprengés, tűnődés; elmélkedés, gondolkodás, elgondolkodás; ábrándozás, képzelgés - Wersja 01 01 2017 zadumać się [popaść w zadumę] – elgondolkodni, ábrándozni, álmodozni, gondolatokban elmerülni (gondolataiban elmerül); elmerengeni; eltűnődni zadumać się nad obrazem – elábrándozik a képen v. a kép előtt zadumany, -a, -e [pogrążony w zadumie; też: wyrażający zadumę] – gondolataiba mélyedt, gondolatokba merült, elgondolkodott, ábrándozó, álmodozó zadumany poeta – elmélyedt v. gondolatokba merült költő zadunajski, -a, -ie – dunántúli [Kraj Zadunajski: Dunántúl; dunántúli terület v. vidék] zadupie [1. pot. mała miejscowość oddalona do ośrodków kulturalnych i przemysłowych, do której trudno dojechać; 2. pot. dzielnica lub miejsce położone daleko od centrum miasta; 3. pot. mała, zapomniana miejscowość; dziura; kurwidołek] – (közöns.) eldugott lyuk, isten háta mögötti hely zadurzenie [stan kogoś, kto jest zadurzony] – elbódítás, elkábítás zadurzenie się – elbódulás, elkábulás zadurzony, -a, -e – elbűvölt, elkábított zadurzone dziecko – elbűvölt gyerek zadurzony [1. taki, który się zadurzył; 2. taki, który się zadurzył, zakochał się w kimś] – elbűvölt, elkábított, vkibe belebolondult, szerelmes ffi zadurzyć [zadurzyć się - zakochać się] – elbűvülni, megittasítani, megmámorosítani zadurzyć się [zakochać się] – beleszeretni, belebolondulni zadurzyć się w kim – ész nélkül beleszeretni vkibe zadusić (zaduszę, zadusi) [dusząc, zabić] – megfojtani, megfullasztani zadusić gazem – gázzal megfojtani zadusić się [udusić się] – megfulladni zaduszenie – megfojtás, megfullasztás Zaduszki [1. w Kościele katolickim: dzień poświęcony pamięci zmarłych, przypadający na 2 listopada; 2. Nazwa dnia zadusznego w mowie potocznej i zwyczajów naszego ludu do dnia przywiązanych. Ł. Gołębiowski mówi o tych zwyczajach w dziełku „Lud polski”, Warszawa r. 1830, str. 253 – 256 i 270.] – Halottak napja (latinul Commemoratio omnium Fidelium Defunctorum) [keresztény ünnep. A katolikusok november 2-án tartják, Mindenszentek napját követően, a bizánci szertartásban a Pünkösd előtti szombaton.] zaduszkowy, -a, -e; zaduszny, -a, -e – halottak napi Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8062 zadworny, -a, -e – (dawno) udvari zadworne sądy – (hist.) udvarbírák zadworować [daw. wyśmiać kogoś lub coś] – (dawno) tréfát űzni, kinevetni zadworować sobie z kogo – tréfát űzni vkiből zadworze – kastélyon túli hely Zadworze [wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, w gminie Urzędów] – Zadworze (lengyel falu) zadygotać (zadygoczę v. zadygocę, zadygocze v zadygoce) [gwałtownie i mocno zadrżeć] – dideregni, rázkódni, remegni, rezegni zadygotanie – didergés, megrázkódás, megremegés, rezgés zadyma [zamieszki, kłótnie, walki] – zavargás, veszekedés, szóváltás, civakodás, perpatvar, pörlés, civódás, per, vita, harc zadymianie, zadymienie – megfüstölés, befüstölés, elfüstölés; elködösülés, elködösítés, elpárolgás zadymić — zadymiać [1. wypełnić jakieś miejsca dymem; 2. wydzielić parę lub dym] – befüstölni, telefüstölni, füsttel elárasztani; füstölni kezd; elködösíteni zadymić się — zadymiać się [1. wypełnić się dymem; 2. zob. zadymić w zn. 2.] – befüstölődni; füstölni kezd zadymiony, -a, -e – füstös, telefüstölt; ködösített zadymka [gęsty śnieg padający przy silnym wietrze] – hófúvás, hóvihar; hóförgeteg zadymka śnieżna – hófúvás zadymkowy, -a, -e – hófúvásos zadymkowy dzień v. wieczór – hófúvásos nap v. este zadyndać [1. zwisając, zakołysać się; 2. pomachać czymś zwisającym; 3. pot. zostać powieszonym] – lógni kezd, függeni, lógni zadysponować [1. wydać dyspozycję; 2. rozporządzić swoją własnością lub powierzoną rzeczą] – rendelkezni, intézkedni, diszponálni zadysponować funduszem rezerwowym – rendelkezni a tartalékalappal zadyszany, -a, -e [niemogący złapać tchu ze zmęczenia; też: będący objawem takiego stanu] – kifulladt, lihegő, pihegő zadyszeć [odetchnąć kilka razy, głośno i z trudem] – kifullasztani zadyszeć się [zmęczywszy się, zacząć oddychać gwałtownie i z trudem] – kifulladni, elfulladni, lihegni, pihegni, fújtatni zadyszenie się – kifulladás, lihegés, pihegés - Wersja 01 01 2017 zadyszka [1. brak tchu wywołany zmęczeniem lub dużym wysiłkiem; 2. astma] – lélekzetvesztés, lihegés; (orv.) asztma zadziać (zadzieje) — zadziewać – elveszíteni, elhányni zadziać drzewo, czyli zacząć dziać [ t. j. wyrabiać barć, dzień; dodziać lub wydziać, zakończyć robienie barci; zadziane drzewo, na którem bartnik rozpoczął dłubanie barci.] – fát kivájni méhészkedés céljára zadziać co gdzie – elhányni vmit vhová zadziać się – elkallódni, eltűnni zadziałać [1. wywołać określoną reakcję; 2. zacząć coś robić; 3. zacząć funkcjonować] – működni, munkálkodni, hatni, cselekedni, belefogni, megkezdeni, tervezni, készülődni zadzierać [zob. zadrzeć] – felszakítani, feltépni; felhúzni, felemelni; (z kim) civakodni, veszekedni (vkivel) zadzierać brodę – (átv.) beadja a kulcsot, meghal zadzierać głowę – (átv.) fennhordja a fejét zadzierać nogi – felemeli a lábát; (átv.) feldobja a talpát, beadja a kulcsot, meghal zadzierać nosa – (átv.) fennhordja az orrát; felhúzza az orrát, magasan hordja az orrát; felvágni zadzierać nosa do góry – magasan hordja az orrát zadzierać z kim – kikezdeni vkivel, belekötni vkibe, összeveszni v. hajba kapni vkivel zadziergać, zadziergnąć – összekötni, összefűzni, csomót kötni; barátságot v. szerződést kötni zadziergać węzeł – csomót kötni zadziergnąć pętlę – hurkot kötni zadziergnąć sojusz – szövetséget kötni zadziergnąć więzy przyjaźni – barátságot kötni, baráti köteléket megerősíteni zadziergnięcie – megkötés, összekötés, összefűzés, csomózás, barátságkötés, szerződéskötés zadziergnięty, -a, -e – megkötött, összekötött zadzierzystość [zadziorność, czupurność, zawadiackość, zawadiactwo, buńczuczność, agresywność, kłótliwość, napastliwość, natarczywość, zaczepność, rozwydrzenie, hardość, junactwo, krewkość, bojowość] – kötekedés, féktelenkedés, kihívó magatartás zadzierzysty, -a, -e [1. skory do zaczepki; 2. będący oznaką takiego usposobienia] – pökhendi, hetyke, izgága, kötekedő, heves, tüzes, féktelen, kihívó, hetyke zadzierzysty młodzieniec – kötekedő v. veszekedős legény Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8063 zadzierzyście – pökhendien, hetykén, izgága módon, kötekedően, heveskedően, féktelenkedően, kihívóan zadziobać — zadziobywać [1. o ptakach: zabić, kłując dziobem; 2. zniszczyć kogoś zbiorową i złośliwą krytyką] – csőrével agyonüti v. összecsípi; csípős kritikával illetni vkit zadziobanie – összeszurkálás (csőrrel) zadzior [mały i ostry kawałek czegoś wystający z jakiejś powierzchni] – szálka, szilánk zadziora [1. pot. osoba zadziorna; 2. zadzior] – kötekedő, izgága, garázda, veszekedő ember; szálka, szilánk zadziorowy, -a, -e – szálkás, szilánkos zadziwiające podobieństwo – meglepő hasonlatosság zadziwiająco – bámulatosan, meglepően, csodálatosan, megdöbbentően zadziwiający, -a, -e [budzący zdumienie lub podziw] – bámulatos, meglepő, csodálatos, megdöbbentő, bámulatba ejtő zadziwiające poglądy – meglepő v. bámulatba ejtő nézetek zadziwić — zadziwiać [wprawić w zdumienie lub podziw] – ámulatba v. bámulatba ejteni, csodálatba ejteni, meglepni, meghökkenteni, megdöbbenteni zadziwić kogo swoimi zdolnościami – bámulatba ejt vkit képességeivel zadziwić się — zadziwiać się [okazać zdziwienie lub podziw] – elcsodálkozni; ámulatba v. bámulatba esni, meglepődni, meghökkenni, megdöbbenni zadzwonić (zadzwonię, -isz) [1. poruszyć dzwonem lub dzwonkiem i wywołać dźwięczenie; 2. zatelefonować; 3. o dzwonie, dzwonku, telefonie itp: wydać charaktrystyczny dźwięk; 4. spowodować, że coś metalowego lub szklanego wyda odgłos podobny do dźwięku dzwonka; 5. o metalowych lub szklanych przedmiotach: wydać odgłos przypominający dźwięk dzwonka] – csengetni, becsengetni; meghúzza a harangot; (zatelefonować do kogo) felhívni (vkit), (telefonem) telefonálni (vkinek); feltelefonálni, odacsörögni vkinek; visszahívni (telefonon) zadzwoni mu w uszach – cseng a füle zadzwonię z Budapesztu – felhívlak Budapestről zadzwonić do kogoś – telefonálni vkinek; felhívni vkit zadzwonię do pana (pani) przed ósmą – nyolc óra előtt hívom - Wersja 01 01 2017 zadzwoń do mnie do pracy przed jedenastą! – hívj fel a munkahelyemen tizenegy előtt! zadzwonić gdzieś – telefonálni vhová zadzwonić na kogoś – csengetni vkinek zadzwonić po gotowie! – hívja a mentőket! zadzwonić pod jakiś numer – vmilyen telefonszámot hívni zadzwonić po straż pożarną! – hívja a tűzoltókat! zadzwonię do Ani – telefonálok Aniának zadzwonienie – csengetés, harangozás; felhívás, telefonálás, feltelefonálás zadzwonienie zębami – fogvacogás zadźgać [zabić, uderzając czymś ostrym] – megölni, lemészárolni, levágni, keresztülvágja a torkát, leszúrni, ledöfni zadźgać sztyletem – tőrrel leszúrni v. ledöfni zadźganie – leszúrás, ledöfés zadźwięczeć [1. wydać metaliczny dźwięk; 2. o dźwięku lub głosie: zabrzmieć głośno i wyraźnie; 3. dać się wyczuć w czyimś głosie] – felhangzani, felcsengeni, megcsendülni zadźwigać – elvinni, elcipelni zadżumiony, -a, -e [zarażony dżumą] – pestises zadżumiony [człowiek chory na dżumę] – pestises ember zafajdać [1. pot. zabrudzić coś, zwykle własnym kałem; 2. pot. zaszkodzić sobie lub komuś] – bemocskolni zafajdać się [pot. zabrudzić się czymś, zwykle własnym kałem] – bemocskolódni zafajdany, -a, -e [pot. budzący czyjąś niechęć lub pogardę] – bemocskolt, bemocskolódott zafakturować – (ker.) számlakiállítás, fakturálás zafakturować coś – számlát kiállítani vmiről, számlázni vmit zafalcować – hornyolni, beszegni, falcolni, rovátkolni, bemélyíteni zafalować [1. poruszyć się falistym ruchem w górę i w dół lub na boki; 2. o wodzie: zacząć falować] – hullámzani, hullámozni, fodrosodni zafałszować – hamisítani, utánozni; (zene) megbicsaklik a hangja zafałszować wino – bort hamisítani zafarbować [zabarwić coś białego lub kolorowego innym kolorem] – befesteni, beszínezni zafarbować jedwab – selymet befesteni v. színezni zafascynować [wzbudzić ogromne zainteresowanie lub podziw] – elbűvölni, elcsábítani, elragadni; lenyűgözni zafascynowanie wyniku wyborów – választási eredmény meghamisítása Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8064 zafascynować się [ulec fascynacji] – elbűvöli magát, elcsábulni, elragadtatja magát zafascynowanie [stan osoby zafascynowanej czymś lub kimś] – elbűvölés, bűvölet, elcsábítás, elragadtatás zafasować [1. wydać lub pobrać coś z magazynu wojskowego; 2. dostać coś] – átvenni, felvenni, vételezni; (tréf.) zsákmányolni, lopni zafasować prowianty – élelmet vételezni zafastrygować [zszyć fastrygą] – fércelni zafiksować [zatwierdzić coś] – lerögzíteni, fixálni zaflancować – bepalántázni, kipalántázni zaflegmić (zaflegmie, zaflegmi) – elnyálkásítani zaflegmie – elnyálkásodás zafrachtować – (fuvarozásra) kibérelni, bérbe venni zafrachtować statek – hajót bérelni zafrapować [wzbudzić duże zainteresowanie] – meglepni, vkire nagy hatással lenni, megdöbbenteni, figyelmet magára vonja, bámultot kelteni, elképeszteni, frappírozni zafrasować [daw. przysporzyć komuś zmartwienia] – (dawno) megszomorítani, búsítani, gyötörni zafrasować się [daw. zmartwić się] – (dawno) bánkódni, búsulni, szomorkodni zafrasowany, -a, -e [1. daw. smutny lub zmartwiony; 2. daw. świadczący o czyimś przygnębieniu lub smutku] – gondterhelt, aggódó, bánatos, szenvedő, szomorú zafryzować – ondolálni, hullámosítani zafryzować włosy – hajat hullámosítani zafundować [1. pokryć koszty związane z zaproszeniem kogoś do kina, teatru, restauracji itp.; też: kupić coś komuś w prezencie; 2. sprawić sobie lub komuś wątpliwą przyjemność; 3. kupić jakąś rzecz lub skorzystać z usługi, która nie jest niezbędna] – (komu co) fizetni, rendelni (vkinek vmit); megvendégelni (vkit vmivel); megkínálni, fizetni vkinek zafundować kolacje – vacsorát fizetni, vacsorával kínálni v. megvendégelni zafutrować – prémmel bélelni zagabnąć — zagabywać [zagadnąć] – megtámadni, belekötni, megszólítani vkit, fordulni vkihez zagabnąć kogo – megszólítani vkit zagadać, zagadnąć — zagadywać [1. zacząć z kimś rozmowę; 2. dużo mówiąc, odwrócić czyjąś uwagę od czegoś; 3. dużo mówiąc o czymś, sprawić, że traci to znaczenie; 4. mówiąc ciągle, nie dopuścić kogoś do głosu; 5. zacząć mówić; 6. wydać dźwięk] - Wersja 01 01 2017 – (kogoś) megszólítani, leszólítani (vkit); beszélgetéssel elterelni a figyelmet, mellébeszélni zagadać do kogo – beszélgetni kezd vkivel, szól vkihez, fordul vkihez; megszólítani vkit, beszélgetésbe elegyedni vkivel zagadać, zagadywać kogoś – vkihez fordulni; megszólítani vkit zagadać się [zająć się rozmową i stracić poczucie czasu] – elbeszélgetni; elbeszélgeti az időt, a végtelenségig beszélni zagadać się do póżnego wieczora – késő estig elbeszélgetni zagadać się o interesie – elbeszélgetni az üzletről zagadany, -a, -e [bardzo zajęty rozmową] – beszélgető zagadka [1. pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka; 2. coś tajemniczego, co próbujemy wyjaśnić lub zrozumieć] – talány, találóskérdés v. találós kérdés, rejtvény; rejtély zagadka obrazkowa – (rebus) képrejtvény zagadki [(u Zygmunta Glogera) W czasach dawnych, gdy ani tak liczne jak dziś rozrywki miejskie, ani literatura belletrystyczna i prasa nie dawały obfitego materjału do rozmów towarzyskich, ulubioną rozrywką nietylko młodzieży ale i osób starszych obojga płci były zagadki, których tysiące krążyło wśród wszystkich warstw społeczeństwa.] – találóskérdések, rébuszok zagadka biologiczna – biológiai rejtély zagadki logiczne – logikai folyóiratok zagadkowo – titokzatosan, rejtélyesen zagadkowość – titokzatosság, rejtélyesség zagadkowy, -a, -e – titokzatos, rejtélyes; rejtelmes zagadnąć – beszédet kezdeni vkivel, megkérdezni vkitől vmit zagadnąć kogo – megkérdezni vkit zagadnienia ogólne – általános kérdések zagadnienie [sprawa wymagająca zastanowienia] – kérdés, probléma, feladat; ügy zagadnienie geometryczne – mértani feladat zagadnienie kluczowe – kulcskérdés zagadnienie kosmologiczne – kozmológiai kérdés v. probléma zagadnienie ogólnopolityczne – általános politikai kérdés zagadnienie uboczne – részletkérdés zagadnienie węzłowe – kulcskérdés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8065 zagaić (zagaję, zagai) — zagajać [1. rozpocząć zebranie, obrady itp. wygłoszeniem mowy lub odpowiedniej formuły; 2. rozpocząć rozmowę] – 1. (posiedzenie) megnyitni, megnyitó beszédet tartani; megkezdeni, szóba eredni; előrebocsátani; 2. befásítani, erdősíteni zagai zebranie – megnyitja a gyűlést zagaić naradę – megnyitja a tanácskozást zagaić obradę – tanácskozást megnyitni, megnyitni a vitát zagaić plac – teret befásítani zagaić posiedzenie – ülést megnyitni zagaisko – cserjés, berek zagaj, zagajnik [młody, nieduży las] – kis erdő, fiatal erdő, telepített erdő, erdőcske, liget; sarjerdő zagajenie [1. przmówienie rozpoczynające obrady, posiedzenie itp.; 2. krótka wypowiedź będąca wstępem, zachętą do dyskusji, dialogu itp.] – 1. (átv.) megkezdés, megnyitás, megnyitó beszéd; 2. (erdő) fásítás, erdősítés zagajenie sejmu – a szejm megnyitása zagajniczek – fiatal erdőcske zagalopować się — zagalopowywać się [1. powiedzieć lub zrobić więcej, niż należało; 2. pobiec za daleko] – elhamarkodja a dolgot, elveti a sulykot, túllő a célon; elgalopozza magát, túlszalad, túllő a célon; elsieti a dolgot zaganiacz – hajtó, hajcsár zaganiacz bydła – marhahajcsár, jószágterelő Zaganiacz zwyczajny (Hippolais icterina) [niewielki ptak wędrowny z rodziny Acrocephalidae, wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych, zamieszkujący Europę na wschód od Sekwany i zachodnią Syberię. Izolowana populacja na południe od Morza Kaspijskiego. Zimuje w środkowej Afryce. Przelot w maju i sierpniu. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy.] – kerti geze (Hippolais icterina) [a madarak osztályának verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és az óvilági poszátafélék (Sylviidae) családjába tartozó faj] zaganiać [zob. zagonić] – elkergetni, odakergetni; (zachęcać) hajtani, hajszolni zaganianie – terelés, hajtás, űzés, kergetés zaganiany, -a, -e [mający wiele zajęć zmuszających do ciągłego pośpiechu] – elkergetett, odakergetett; hajtott, hajszolt zagapić się [1. zapatrzyć się na coś i stracić poczucie rzeczywistości; 2. nie zwrócić uwagi na to, co trzeba] – bámulni, - Wersja 01 01 2017 bámészkodni, elbámészkodni, elácsorogni, leskelődni zagapić się na co – bámulni vmire zagapić się na ulicy – elbámészkodni az utcán zagapienie się – elbámulás, bámészkodás, leskelődés zagarnianie, zagarnięcie – elfoglalás, elrablás, megkaparintás zagarnąć — zagarniać [1. przysunąć coś do siebie szerokim, półkolistym ruchem ręki lub narzędzia; 2. przywłaszczyć sobie cudzą własność; 3. uprowadzić kogoś; 4. objąć swym wpływem lub działaniem zbyt wiele] – erővel elfoglalni, megragadni; nyalábolni; magához ragad, bekebelezni; magához ölel; megkaparintani, összekaparni, összeseperni, bezsebelni; letarolni zagarnąć komu majątek – elfoglalta vkinek a birtokát zagarnąć pieniądze – pénzt bezsebelni zagarnąć śmiecie miotłą – összesöpörni a szemetet zagarnąć władzę w swoje ręce – magához ragadja, kezébe veszi v. ragadja a hatalmat zagasić (zagaszę, zagasi) — zagaszać [1. spowodować, że coś gaśnie; 2. przerwać pracę jakichś urządzeń; 3. spowodować ciemnienie lub blednięcie czegoś; 4. przewyższyć kogoś w czymś; 5. stłumić emocje] – (światło) leoltani; (ogień) eloltani zagasić ogień – tüzet eloltani zagasły, -a, -e – kioltott, kialudt zagasnąć (zagasnę, zagaśnie) — zagasać [1. przestać się palić lub świecić; 2. o mechanizmach, urządzeniach: przestać pracować; 3. stracić blask lub ściemnieć; 4. osłabnąć lub zniknąć; 5. umrzeć] – kialudni, kihúnyni, elaludni; meghalni; elenyészni zagasnięty, -a, -e – kioltott, kialudt zagaszenie – oltás zagaszenie pożarów – tűzoltás zagawędzić się (zagawędzę się, zagawędzi się) – elbeszélgetni, belefeledkezni a beszélgetésbe zagazować [1. uśmiercić gazem; 2. zanieczyścić teren lub pomieszczenie gazami] – elgázosítani; gázzal elárasztani v. megmérgezni zagazować szyb – (bány.) aknát elgázosítani zagazować się – elgázosodni; (átv.) leissza magát zagazować się na śmierć – gázmérgezést kapni; (átv.) halálra issza magát zagazowanie – gázzal való elárasztás, elgázosítás zagdakać (zagdaczę, zagdacze) [1. o kurze: wydać głośne, urywane dźwięki; 2. wydać Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8066 dźwięki przypominające gdakanie kury] – kotkodácsol egyet zagęgać [1. o gęsi: wydać charakterystyczne nosowe dźwięki; 2. wydać dźwięki przypominające gęganie gęsi] – felgágogni zagęszczanie, zagęszczenie – sűrítés, tömörítés, kondenzálás, sűrűsödés, torlódás, tömörülés zagęszczenie ludności jest duże – nagy a népsűrűség zagęszczenie w mieszkaniu – túlnépesedés a lakásban zagęszczony, -a, -e – sűrített, tömörített zagęścić (zagęszczę, zagęści) — zagęszczać [1. zwiększyć gęstość substancji; 2. ulokować w jakimś miejscu zbyt dużo ludzi; 3. nagromadzić dużą ilość rzeczy, pojęć, faktów itp. w jednym miejscu lub czasie] – sűrűn beszórni v. telerakni v. elhelyezni; sűríteni, összesűríteni, megsűríteni, besűríteni, kondenzálni, sűrűvé v. sűrűbbé tenni zagęścić kraj osadnikami – telepesekkel benépesíteni az országot; az országba telepeseket betelepíteni zagęścić sos a. sosy – besűríteni v. megsűríteni a mártást zagęścić się — zagęszczać się [1. o substancjach: stać się gęstym lub gęstszym; 2. skupić się na jakiejś niewielkiej powierzchni; też o miejscach: zapełnić się ludźmi; 3. o rzeczach, zjawiskach, faktach itp.: pojawić się w dużej ilości w jednym miejscu lub czasie] – sűrűvé lenni, sűrűsödni, összesűrűsödni, megsűrűsödni, besűrűsödni zagiąć (zagnę, zagnie) — zaginać [1. gnąc, odchylić w jakąś stronę koniec lub brzeg czegoś; 2. zaskoczyć kogoś trudnym pytaniem i wprawić w zakłopotanie] – meghajlítani, meggörbíteni, elgörbíteni, hajlítani, behajlítani, kunkorítani; (kartkę) behajtani zagiąć blachę – bádogot behajlítani zagiąć gwóźdź – szeget meggörbíteni zagiąć parol na kogo – (átv.) elhatározza, hogy vkit megnyer zagiąć parol na kogo/co – (átv.) megkívánni vkit/vmit; kedvet kapni v. kedve szottyan vmire; megnyerni (vkit vmi érdekében) zaginać rogi – sarkokat (könyvön, füzeten) behajtani zagiąć się — zaginać się [zostać zagiętym] – meggörbülni, meghajolni, megcsavarodni, elferdülni zagięcie, zaginanie [miejsce, w którym coś jest zagięte] – hajlítás, meghajlítás, behajlítás, - Wersja 01 01 2017 begörbítés, elgörbítés, meggörbítés; görbület, hajlat, hajlás, gyűrődés zagięcie rogu - (könyvben) szamárfül zagięty, -a, -e [mający półkolisty, kabłąkowaty kształt] – meggörbített, meghajlított zaginarka – hajtogatógép zaginarka ręczna do blachy – kézi bádoghajtogatógép zaginąć [1. przepaść nie wiadomo gdzie; 2. zostać zgubionym lub ukradzionym; 3. przestać istnieć lub ulec zapomnieniu] – elveszni, eltűnni; végleg elveszni, elpusztulni zaginięcie – elveszés, eltűnés, elpusztulás zaginięcie Valenticha [niewytłumaczalne wydarzenie, które miało miejsce 21 października 1978 roku, kiedy to 20-letni Frederick Valentich zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach podczas przelotu cywilnym samolotem Cessna 182L nad Cieśniną Bassa do miejsca przeznaczenia, którym była wyspa Kinga w Australii.] – Frederick Valentich eltűnése (1978. oktober 21-én) [A Dél-Ausztrália és Tasmánia között lévő Bass Strait különleges ufóesetek helyszíne. Paul Norman, a Viktoriánus UFO Társaság (UFORS) képviselője és a kontinens egyik jeles ufókutatója napvilágra hozta a titokzatos ufóeseteket, visszamenőleg az 1900-as évekig. A legfurcsábbnak azonban Frederick Valentich pilóta esetét tekinthetjük, akinek gépe nyomtalanul köddé vált Bass Strait felett 1978-ban. Egyik pillanatban még beszélt a toronnyal, a következőben megszakadt a vonal, s többet nem hallottak felőle.] zaginięcie przesyłki a. ładunku – a szállítmány elvesztése zaginiony, -a, -e [1. taki, który zaginął; 2. człowiek, który zaginął] – elveszett, eltűnt zagipsować [1. wypełnić lub pokryć coś gipsem; 2. unieruchomić część ciała, nakładając na nią opatrunek z gipsu] – begipszelni, gipsszel betömni zagipsować dziurę – begipszelni a lyukakat zagipsować szparę – rést gipsszel betömni; a rést begipszelni zaglądać, zaglądnąć (zaglądnę, zaglądnie) [zob. zajrzeć] – benézni, bepillantani; belenézni; betekinteni, beletekinteni, belepislogni zaglądać do kogo – benézni vkihez, meglátogatni vkit zaglądać do książki – belenéz a könyvbe zaglądać do kielicha – a pohár fenekére nézni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8067 zaglądać do kieliszka – (gyakran) a pohár fenekére nézni zaglądać do kogo – ellátogatni, benézni (vkihez) zaglądać do kufla – a korsó fenekére nézni, fenékig üríteni a korsót v. poharat zaglądać komu w kieszeń – más dolgába avatkozni v. üti az orrát zaglądać śmierci w oczy – szembenéz a halállal zaglądać (komu) w oczy – belenéz a szemébe, szemébe néz (vkinek) zagłada [całkowite zniszczenie] – megsemmisítés, pusztítás, elpusztítás, kiírtás; éhhalálra kárhoztatás v. ítélés; enyészet; tönkrejutás zagłada biologiczna – biológiai megsemmisítés zagłada społeczeństwa – a társadalom kiirtása v. kiéheztetése zagłada Żydów – (hist.) a zsidók kiirtása zagładzić — zagładzać [wyrównać powierzchnię czegoś] – vminek a felületetét elegyengetni, kiegyenlíteni, kiegyengetni zagłębić — zagłębiać [zanurzyć coś w głąb czegoś] – kimélyíteni, elmélyíteni; elsüllyeszteni, elmerülni zagłębić się — zagłębiać się [1. dostać się w głąb czegoś; 2. zająć się czymś i nie zwracać uwagi na nic innego; 3. wejść daleko w głąb jakiegoś terenu] – mélyedni; mélyülni; elmélyedni, belemélyedni, elmerülni, belemerülni, elsüllyedni; temetkezni zagłębić się w myślach – gondolataiba mélyed v. merül zagłębić się w myślach (nad czym) – elgondolkodni (vmin); töprengeni (vmin) zagłębić się w naukę – elmélyed a tudományban zagłębić się a. zagłębiać się w sobie magába száll zagłębić się w wodę – elmerül a vízben, víz alá merülni zagłębie [1. obszar, na którym występują i są wydobywane bogactwa naturalne; 2. obszar intensywnej produkcji przemysłowej lub rolniczej] – medence, mélyedés Zagłębie Dunajskie – Duna-medence Zagłębie Saary (niem. Saarland) [zagłębie przemysłowe w Niemczech. Położone nad rzeką Saara. Wydobywa się w nim węgiel. Największe miasto to Saarbrücken.] – Saar-vidék zagłębie węglowe a. węgla – szénmedence, szénbányák vidéke zagłębienie [miejsce wklęsłe] – mélyedés, gödör, kivájás, odú, akna, behorpadás; (átv.) elmélyedés zagłębiony, -a, -e [bardzo czymś zajęty] – nagyon elfoglalt, vmibe belemerült v. belemélyedt - Wersja 01 01 2017 Zagłoba [Jan Onufry Zagłoba herbu Wczele postać literacka stworzona przez Henryka Sienkiewicza w Trylogii.] – Zagłoba [Jan Onufry Zagłoba, Henryk Sienkiewicz regénytrilógiájának jellegzetes alakja, a lengyel nemesség egyik típusának megszemélyesítője] zagłodzenie, zagładzanie, zagładzenie – kiéheztetés zagłodzić — zagładzać [głodząc, doprowadzić kogoś do skrajnego wyczerpania lub do śmierci] – kiéheztetni, agyonéheztetni, halálra éheztetni zagłodzić się — zagładzać się [nie jedząc, doprowadzić się do skrajnego wyczerpania lub do śmierci] – halálra éhezik zagłówek [1. górna, przedłużona część fotela lub leżaka będąca oparciem pod głowę; 2. podgłówek na łóżku lub tapczanie; 3. podwyższona ściana łóżka, o którą opiera się poduszka; 4. umieszczony nad oparciem fotela element, mający na celu przytrzymywanie głowy osoby siedzącej w fotelu] – (dawno) kispárna, fejpárna; (műsz.) fejtámla zagłuszać, maskować (dźwięki) – elfedni (hangot) zagłuszanie, zagłuszenie [muz. zjawisko niesłyszalności mniej głośnego z np. dwóch współbrzmiących dźwięków; zjawisko to polega na tym, że próg słyszalności podnosi się przy obecności dźwięku przeszkadzającego] – elfedés, elsüketítés, tompítás; (rád.) zavarás zagłuszanie (maskowanie) dźwięku – elfedés zagłuszanie dźwięku – elfedési jelenség zagłuszanie niskich tonów – mélyelfedés zagłuszanie pobodźcowe (wsteczne) – záróirányú elfedés zagłuszenie szumem – zajelfedés zagłuszyć — zagłuszać [1. głośno brzmiąc, uczynić inny dźwięk niesłyszalnym lub mniej słyszalnym; 2. mocno pachnąc, uczynić inny zapach niewyczuwalnym lub mniej wyczuwalnym; 3. zajmując się czymś intensywnie, zapomnieć o jakichś uczuciach, myślach itp.; 4. o roślinach: rozrastając się, uniemożliwić lub utrudnić rozwój innym roślinom] – megsüketíteni; (átv.) letompítani, elfojtani, elnyomni, elkábítani; lefedni, maszkolni; elnémítani zagłuszyć głos sumienia – elnyomja a lelkiismeret hangját zagłuszyć rośliny – növényt elfojtani v. elnyomni zagłuszyć stację radiową – rádióállomást zavarni zagłuszyć szum – zajt elfedni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8068 zagłuszyć szum ulicy, morza – az utca, a tenger zaját elnyomni zagłuszyć szum samochodów na ulicy – az utcai autóforgalom zaját elnyomni zagłuszyć się — zagłuszać się [zagłuszyć siebie wzajemnie] – megsüketülni; (átv.) letompulni, elfojtódni, elnyomódni zagmatwać [uczynić coś niejasnym] – összekuszálni, összegabalyítani, összekeverni, zavarni, megzavarni, összezavarni; felkavarni (lelkileg) zagmatwać się [1. stać się niejasnym; 2. zaplątać się] – összezavarodni, összegabalyodni zagmatwanie1 [coś zagmatwanego] – összezavarás, gabalyodás, zavar; összekeverés; összekuszálás zagmatwanie2 – zavarosan, bonyolultan, összekuszáltan zagmatwany, -a, -e [trudny do zrozumienia] – zavaros, kusza, bonyolult, összevissza zagmatwane myśli – összezavart gondolatok zagnać, zaganiać — zagonić – elűzni, elkergetni, odakergetni; (zachęcać) hajtani, elhajtani, behajtani, hajszolni zagnać bydło w pole – kihajtja a szarvasmarhát a mezőre zagnać kogo do czego – hajtani v. kényszeríteni v. hajszolni vkit vmire zagnać się – elhajtani, kihajtani, elűzni, elkergetni, elzavarni zagnać się do kąta – a sarokba kergetni zagnać się na nieprzyjacielem – üldözőbe venni az ellenséget, elűzni az ellenséget zagnać się w ślepą uliczkę – zsákutcába hajtani zagnajać (zob. zagnoić) – megtrágyázni, erjeszteni a trágyát, dudvázni zagnieść (zagniotę, zegniecie) — zagniatać [1. gniotąc rękami jakąś masę, nadać jej odpowiednią konsystencję; 2. spowodować pojawienie się zagięć na materiale, papierze itp.; 3. zabić kogoś, przycisnąwszy swoim ciężarem] – tiporni, eltiporni, eltaposni; összezúzni; gyúrni, összegyúrni, meggyúrni, összenyomni; (w co) begyűrni, belegyömöszölni zagnieść ciasto – meggyúrja a tésztát zagnieść robaka – eltapossa v. eltiporja a férget zagnieść się — zagniatać się [ulec zagnieceniu] – összezúzódni, összenyomódni zagniewać [daw. wzbudzić w kimś gniew] – megharagítani, feldühösíteni zagniewać się [daw. wpaść w gniew] – megharagudni, megdühösödni (dühös lesz), dühbe gurulni, haragra lobbanni v. gerjedni zagniewać się na kogo – megharagudni vkire - Wersja 01 01 2017 zagniewany, -a, -e [1. gniewający się; 2. świadczący o takim stanie] – durcás, haragos, bosszús, dühös, bősz, felindult zagniewane nieba – haragos ég zagniewany na kogoś – mérges, dühös vkire zagnieździć się (zagnieźdzę się, zagnieździ się) — zagnieżdżać się [1. o zwierzętach: założyć gniazdo; 2. o ludziach: zamieszkać gdzieś na stałe; 3. zwykle o czymś złym, niepożądanym: pojawić się gdzieś na dłużej] – (ptak) fészket rak; (átv.) befészkeli magát, befészkelődni, befurakodni, beveszi magát, megveti a lábát, gyökeret ver; berendezkedni zagnieżdżenie się – fészekrakás; befészkelődés; beágyazódás zagnoić (zagnoję, zagnoi) – megtrágyázni, erjeszteni a trágyát, dudvázni zagnoić całe pole – az egész mezőt megtrágyázni; megtrágyázza az egész szántóföldet zagnojenie – megtrágyázás, elrohadás, megdudvázás zagnojony, -a, -e – megtrágyázott zagnuśnieć – ellustulni zagoić (zagoję, zagoi) [spowodować zabliźnienie się rany] – behegeszteni, beforrasztani, begyógyítani, meggyógyítani zagoić się [o ranie: zostać zagojonym] – begyógyulni, meggyógyulni, behegedni, beforrni zagojenie [koniec rany] – behegedés, összeforrás, begyógyulás zagojona rana – begyógyult seb zagon [1. wąski, długi pas ziemi uprawnej, ograniczony bruzdami; 2. daw. oddział wojska zapuszczający się w głąb obcego terytorium; 3. daw. wypad oddziału wojska w głąb jakiegoś terytorium] – virágágy, ágyás; ültetvény, kert; tábla, parcella, szántóföld, legelő; (hist.) (wyprawa) kalandozás, portya, járás, támadás, megrohanás zagon kwiatów – virágágy, virágágyás zagonek – virágágyacska zagonem ciągnąć – portyázva vonulni v. húzódni zagonić, zagnać — zaganiać [1. goniąc, doprowadzić kogoś do skrajnego wyczerpania; 2. prowadząc przed sobą i ponaglając, doprowadzić kogoś do jakiegoś miejsca; 3. zmusić kogoś do robienia czegoś] – elkergetni, odakergetni; (zachęcać) hajtani, hajszolni, űzni, terelni zagonik – virágágyacska; (wojsk) előretolt osztag; kiküldött járőr Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8069 zagoniony, -a, -e [mający wiele zajęć zmuszających do ciągłego pośpiechu] – (közb.) űzött, hajtott, kergetett zagonki w ogrodach – virágágyak v. veteményeságyak a kertekben zagonki ziół wonnych – illatos gyógynövények v. gyógyfüvek ágyásai zagonowiec [drobny szlachcic] – bocskoros nemes zagonowy, -a, -e – virágágyi, veteményes zagony kozackie i tatarskie – kozák és tatár támadás zagończyk [daw. w dawnym wojsku polskim: żołnierz wprawny w zwalczaniu zagonów tatarskich; też: dowódca oddziałów doświadczony w samodzielnej walce] – (dawno) katonarabló, katonaszabadító zagorzale – lelkesen, buzgóan, hevesen, forrón, fanatikusan zagorzalec – buzgó, lelkes, fanatikus ember zagorzałek (Odontites Ludw.) [rodzaj roślin należący do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Gatunkiem typowym jest Odontites vulgaris Moench] – (növ.) kantusfű Zagorzałek żółty (Orthantha lutea) – Homoki fogfű [Odontites lutea (L.) Rchb. – (Fogöröm sárga v. nagy szemfű, szálkacsék, szemüdv. Euphrasia lutea L., Orthantha lutea (L.) Kern. – Term. r.: Tátogatók. Scrophulariaceae.)] zagorzałość – lelkeseés, hevesség, fanatizmus zagorzały, -a, -e [1. zdecydowanie opowiadający się za czymś lub występujący przeciwko czemuś; 2. świadczący o nieprzejednanej postawie; 3. oddający się z pasją jakiemuś zajęciu] – igyekvő, lelkes, buzgó, odaadó, elkeseredett, heves, fanatikus zagorzała dyskusja – heves vita zagorzały polityk – lelkes v. fanatikus politikus zagorzały wielbiciel – heves udvarló zagorzeć – elégni, megégni, fellángolni, lobbanni, pörkölni, megpörzsölni zagorzeć namiętnością – (átv.) a szenvedélytől fellángolni zagospodarować — zagospodarowywać [1. racjonalnie wykorzystać teren lub zasoby; 2. objąć kogoś lub coś swoim wpływem] – gazdálkodni, rendezni, kezelni, gazdaságot létesíteni; hasznosítani; (odłogi) megművelni, megmunkálni; berendezni zagospodarować teren – területet rendezni zagospodarować się — zagospodarowywać się [urządzić własny dom lub mieszkanie tak, żeby można było w nim normalnie żyć] – berendezkedni; megszedi magát; gazdálkodni - Wersja 01 01 2017 zagospodarowanie – gazdálkodás, gazdaság létesítése; (odłogów) megművelés zagospodarowanie miasta – városrendezés; urbanisztika zagospodarowanie terenu – területrendezés zagospodarowany, -a, -e (dobrze) – megművelt, hasznosított, rendezett, berendezett, felszerelt, kezelt, megmunkált zagospodarzyć – gazdaságot berendezni v. megmunkálni zagościć (zagoszczę, zagości) [1. pojawić się gdzieś; 2. daw. zamieszkać u kogoś jako gość] – vendégül látni, megvendégelni, vendégeskedni zagotować — zagotowywać [podgrzewając, doprowadzić płyn do wrzenia] – forralni, felforralni; (np. zupę) megfőzni zagotować mleko –felforralni a tejet zagotować wodę – vizet forralni zagotować się — zagotowywać się [1. zacząć wrzeć; 2. oburzyć się] – felforrni; forrongani; (np. zupa) megfőni zagotowało się w tłumie – a tömeg forrongott zagotowały się w nim namiętności – felforrt benne a szenvedély zagotowanie – felforralás (víz) zagotowanie się – felforrás, forrongás zagórski, -a, -ie – hegyentúli zagórski kraj – hegyentúli vidék zagórze [obszar za górami] – hegymögötti rész Zagórze [północna, wielka dzielnica Sosnowca, przeobrażona zupełnie z budową Huty Katowice (rozbudowa sięgnęła terenów Klimontowa). W latach 1967-1975 samodzielne miasto w powiecie będzińskim.] – Zagórze (Sosnowiec északi, nagy kerülete) zagrabiciel – rabló, támadó zagrabić — zagrabiać [1. grabiąc, wyrównać powierzchnię ziemi; 2. zgarnąć coś grabiami; 3. przywłaszczyć sobie coś] – (ziemię) elgereblyézni; összesöpörni; (átv.) harácsolni, elharácsolni, rabolni, elrabolni, elragadni, elhurcolni zagrabić komu dobra – elrabolja vkinek a birokát zagrabić siano – összegereblyézi a szénát zagracić — zagracać [zastawić pomieszczenie zbyt wieloma meblami] – bútorokkal telerakni, eltorlaszolni zagracować – felgereblyézni, összekaparni, egyengetni, elsimítani (földet) zagrać [1. wykonać utwór na instrumencie muzycznym; 2. o instrumentach i muzyce: zabrzmieć; 3. wziąć udział w jakiejś grze; 4. odtworzyć jakąś postać w Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8070 przedstawieniu lub filmie; też: wystawić przedstawienie; 5. o przedmiotach i zwierzętach: wydać dźwięk; 6. o uczuciach, stanach: uzewnętrznić się; 7. o emocjach i okolicznościach: wpłynąć na czyjeś postępowanie; 8. zamigotać światłem lub barwami; 9. udać kogoś lub coś; 10. o jakimś przedsięwzięciu: udać się; 11. wyjść w jakąś kartę lub w jakiś kolor; 12. skierować piłkę do kogoś lub w określoną stronę; 13. o psach myśliwskich: zaszczekać, goniąc zwierzynę] – eljátszani, lejátszani, előadni; ráhúzni, rázendíteni; (w kartach) kihívni, kijátszani zagrać co koncertowo – remekül eljátszani vmit zagrać główną rolę – főszerepet eljátszani zagrać jednego robra – (ká) lejátszik egy robbert zagrać mazura – maurkát játszani, rázendíteni egy mazurkára zagrać na fortepianie – elzongorázni, zongorán előadni zagrać na nosie [okazać komuś lekceważenie, zakpić z kogoś] – szamárfület mutatni (vkinek) zagrać pana – játssza, megjátssza a nagy urat zagrać w szachy – sakkozni egyet zagrać walca – játszani v. eljátszani egy keringőt zagrajmy w brydża! – bridzsezzünk! zagrać się [zapamiętać się w grze] – játékban megfeledkezik magáról zagracić — zagracać [zastawić pomieszczenie zbyt wieloma meblami] – túlságosan bebútorozni zagradzać (komu) drogę – elállni (vkinek) az útját zagranica (zagr.) [kraje leżące poza granicami danego państwa] – külföld (külf.) zagraniczniak, zagranicznik [pot. obcokrajowiec] – külföldi ember zagraniczny, -a, -e (zagr.) [dotyczący zagranicy, znajdujący się poza granicami danego państwa lub pochodzący z zagranicy] – külföldi (külf.), külzagranie [1. postępowanie mające wywołać określony efekt; 2. określony element gry w piłkę nożną, koszykówkę itp.] – eljátszás, előadás (vmilyen zeneműé); (sp) adogatás, szerválás zagranie głową – sp fejes, fejelés zagrażać (zagrozić) – veszélyeztetni, fenyegetni zagrażać komuś/czemuś – veszélyeztetni vkit/vmit; megfenyegetni vkit/vmit zagraża mu niebezpieczeństwo – veszély fenyegeti zagraża to niebezpieczeństwo – fennforog az a veszély… - Wersja 01 01 2017 zagrażać bezpieczeństwu publicznemu – közbiztonságot veszélyeztetni zagrażać pokojowi – békét fenyegetni zagrażać porządkowi wewnętrznemu – belső rendet veszélyeztetni zagrażać (komu czym) – fenyegetni, megfenyegetni, veszélyeztetni (vkit vmivel) zagrażać wojną – háborúval fenyegetni zagrażający, -a, -e – veszélyes, veszélyeztető zagrażający życiu – életveszélyes Zagreb (chorw. Zagreb, wym., niem. Agram, węg. Zágráb) [to stolica i największe miasto Chorwacji.] – Zágráb (horvátul Zagreb, németül Agram, latinul Zagrabia, olaszul Zagabria) [Horvátország fővárosa] zagrobowy, -a, -e – síron túli, másvilági, túlvilági zagroda [1. dom wiejski z podwórzem i zabudowaniami gospodarskimi; 2. ogrodzone miejsce dla zwierząt; 3. daw. to, co przegradza coś] – sövény, kerítés; porta, gazdaság; tanya, kis major; kertes ház; karám zagroda chłopska – parasztgazdaság zagroda kołchozowa – kolhozporta zagroda położona z dala od wsi, samotne/odlegle gospodarstwo – tanya zagrodnik (łac. hortulanus) [1. dawniej: chłop posiadający niewielki przydział ziemi, nie wystarczający do wyżywienia rodziny. Aby przeżyć, musiał najmować się do pracy. Był zobowiązany do pańszczyzny pieszej. Chłop był najniżej w feudalnej piramidzie społeczeństwa Europy zachodniej w średniowieczu. 2. po łac. hortulanus – chłop bezrolny, żyjący tylko z ogrodu. Według uchwał łęczyckich z lat 1418 i 1419 zagrodnikom było podówczas wolno, równie jak kmieciom, opuszczać swoje siedziby po zapłaceniu panu gościny. (Bandtkiego Jus Polonicum, str. 197).] – (dawno) földnélküli paraszt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8071 zagrodowy, -a, -e – tanya-; tanyai, majorsági, falusi zagrodzenie – bekerítés, körülzárás zagrodzić (zagrodzę) — zagradzać [1. utrudnić lub uniemożliwić przejście albo dostęp do czegoś; 2. otoczyć coś ogrodzeniem] – bekeríteni, körülvenni, eltorlaszolni, elkeríteni, elzárni, bezárni; rekeszteni zagrodzić drogę do miasta – a városba vezető utat elzárni zagrodzić się — zagradzać się [1. otoczyć ogrodzeniem swój dom lub ziemię; 2. ustawić coś tak, żeby utrudnić lub uniemożliwić dostęp do siebie] – eltorlaszolja magát, elkeríti magát zagrozić (zagrożę) — zagrażać [1. postraszyć kogoś, aby zmusić go do określonego zachowania; 2. stać się dla kogoś lub czegoś realnym niebezpieczeństwem] – veszélyeztetni, fenyegetni, megfenyegetni zagrozić (komu czym) – fenyegetni, megfenyegetni, veszélyeztetni (vkit vmivel) zagrozić komuś czymś – fenyegetni vkit vmivel zagrozić komu wojną – háborúval fenyegetni vkit zagrożenie [sytuacja lub stan, które komuś zagrażają lub w których ktoś czuje się zagrożony; też: ktoś, kto stwarza taką sytuację] – fenyegetés, fenyegetődzés, veszélyeztetés; veszély zagrożenie pożarowe – tűzveszély zagrożenie pożarowe w polskich lasach – tűzveszély a lengyel erdőkben zagrożona ciąża – veszélyeztetett terhesség zagrożony, -a, -e [1. taki, któremu coś grozi; 2. taki, za który coś grozi] – fenyegetett, veszélyeztetett zagródka – tanyácska zagruchać [1. o gołębiach: wydać niski, gardłowy dźwięk; 2. odezwać się do kogoś czule i przymilnie] – turbékolni zagruntować — zagruntowywać 1. powlec powierzchnię gruntem przed malowaniem, tynkowaniem itp.; 2. płynąc, sięgnąć dna stopami lub wiosłem] – alapozni, alapot festeni, alapfestékkel bevonni zagruntować ścianę – a falat alapszínnel befesteni; falfelületet előkészíteni zagruntowanie – alapozás zagrycha [pot. zakąska] – (közb.) előétel, hideg falat (főleg vodkázásnál) zagrymasić (zygrymaszę, zygrymasi) – nyűgösködni, kényeskedni zagrypić się [zachorować na grypę] – náthás, influenzás lesz; benáthásodni zagrypiony, -a, -e – náthás, influenzás - Wersja 01 01 2017 zagryść (zagryzę, zagrysie), zagryźć — zagryzać [1. o zwierzętach: gryząc, spowodować śmierć; 2. dręcząc, doprowadzić kogoś do skrajnego wyczerpania; 3. zjeść coś po wypiciu lub zjedzeniu czegoś ostrego albo niesmacznego] – beleharapni, , falni; összeharapni, összeharapdálni; előételt enni; megmarni, gyötörni zagryść wargi – ajkába harap, ajkát harapdálja zagryść po wódce – a pálinka után harap egyet (eszik) zagryść się, zagryźć się — zagryzać się [1. o zwierzętach: zagryźć jeden drugiego; 2. o ludziach: zadręczyć się wzajemnie; 3. doprowadzić się do skrajnego wyczerpania lub depresji, martwiąc się czymś] – megharapják egymást; agyongyötrik egymást, marakodnak; gyötrődni, rágódni (vmin) zagrywać (zagrywam, zagrywa) [1. rozpoczynać lub wznawiać grę; 2. postępować sprytnie lub podstępnie w celu osiągnięcia korzyści] – eljátszani zagrywka [1. w siatkówce, tenisie i badmintonie: podanie piłki na pole przeciwnika rozpoczynające grę; 2. zob. zagranie] – (sp) szerva zagryzając wargi – ajkát harapdálva zagryzmolić [zapełnić kartkę, zeszyt itp. niestarannym pismem lub nieudolnymi rysunkami] – telefirkálni zagrzać — zagrzewać [1. grzejąc, uczynić coś ciepłym lub gorącym; 2. pobudzić do działania] – felmelegíteni, megmelegíteni; lelkesíteni, fellelkesíteni, feltüzelni, serkenteni, bátorítani; hevíteni; ösztökélni zagrzać do czynu – tettre buzdítani; ösztökélni zagrzać potrawę – ételt felmelegíteni zagrzać wodę a. wody – vizet melegíteni zagrzać żołnierzy do walki – harcra tüzelni v. buzdítani a katonákat zagrzać się — zagrzewać się [1. stać się ciepłym lub gorącym; 2. o ludziach: rozgrzać się; 3. o przedmiotach: zbyt silnie rozgrzać się; 4. zachęcić się wzajemnie do działania] – megmelegedni; felmelegedni, (átv.) felbuzdulni, fellelkesedni, fellelkesülni; felhevülni, felgerjedni zagrzać się przy robocie – felmelegedni, megmelegedni a munkában zagrzanie – megmelegítés, felhevítés; felbuzdítás, felbátorítás, serkentés zagrzany, -a, -e – melegített Zagrzeb [1. Aż do XVI w. miasto nad Sawą nie odgrywało istotnej roli w życiu politycznym i społecznym Chorwacji; 2. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8072 jest siedzibą wielu klubów piłkarskich, między innymi ośmiokrotnego mistrza Chorwacji Dinamo Zagrzeb oraz NK Zagrzeb] – Zágráb [(horvátul Zagreb, németül Agram, latinul Zagrabia, olaszul Zagabria) Horvátország fővárosa. 1093-ban alapította Szent László király a zágrábi püspökséget és a Káptalandombon (Kaptol) felépíttette a Szent István székesegyházat] zagrzebać (zagrzebię, zagrzebie) — zagrzebywać [grzebiąc, zasypać coś czymś] – elásni, beásni, elföldelni, eldugni zagrzebać katofle – burgonyát elvermelni zagrzebać się — zagrzebywać się [grzebiąc, zasypać się czymś] – (átv.) elássa magát, elbújni; betemeti magát, (w czym) temetkezni; beletemetkezni (vmibe); belemerülni, belemélyedni (vmibe), elmélyedni (vmiben) zagrzebać się na wsi – (átv.) falun eltemetkezni zagrzebać się w książkach – könyvekbe temetkezik; elmerül a könyvekben; sokat olvas zagrzechotać (zagrzechocę, zagrzechoce v. zagrzechoczę, zagrzechocze) [1. o drobnych, twardych przedmiotach: wydać grzechot przy uderzaniu o siebie; też: wywołać grzechot; 2. o jakimś urządzeniu, zjawisku itp.: wydać dźwięk przypominający grzechot] – csörömpölni, zörögni (egyet) zagrzewacz – befűtő, felbuzdító, feltüzelő ffi zagrzewacz dyfuzyjny – (műsz.) átömlesztő kazán (cukorgyártásnál) zagrzęzły, -a, -e – bemerült zagrzęznąć – belesüppedni; (átv.) belekeveredni, belemerülni zagrzęznąć w rodzinnej wsi – szülőfaluban elmerülni zagrzmieć [1. o grzmocie: rozlec się; 2. głośno i donośnie rozbrzmieć; 3. powiedzieć coś bardzo głośno] – megdördülni, felhangzani, megszólalni, felharsanni, felzengeni; dörögni zagrzmiało – mennydörgött zagrzmiały działa – megdördültek az ágyuk zagrzmienie – felhangzás, megharsanás, feldördülés, felzengés, mennydörgés zagrzmienie serca – heves szívdobogás zaguba – elpusztulás, megsemmisülés, veszteség, kár zagubiać, zagubić [1. umieścić coś tak, że nie można tego odnaleźć; 2. stracić jakąś korzystną cechę lub wartość] – elveszteni, elveszíteni; (wyniszczać) kipusztítani, elpusztítani, tönkretenni, kiirtani, megsemmisíteni zagubić książkę – elveszíteni a könyvet - Wersja 01 01 2017 zagubić się [1. zostać zagubionym; 2. stracić orientację w terenie i nie móc znaleźć drogi; 3. o cechach, wartościach: zostać utraconym; 4. stracić w czymś orientację] – elveszni (elvész, elveszik), eltévedni zagubić się w lesie – eltévedni az erdőben zagubić się w tłumie – elveszik a tömegben zagubienie [stan osoby zagubionej] – elveszítés, elvesztés, tönkretétel, kiírtás, megsemmisítés zagubiony, -a, -e [1. taki, który nie wie, jak postąpić w trudnej sytuacji; 2. świadczący o takim stanie; 3. o miejscu: taki, do którego trudno trafić] – elveszett, elvesztett zagubione dusze – elveszett lelkek Dom zagubionych dusz They (They Watch a. Children of the Mist; tj. "dzieci z mgły") = Dom zagubionych dusz – They [1993] - They Watch; Elveszett lelkek Mężczyzna nie umiejący okazywać uczuć, tarci jedenastoletnią córeczkę w wypadku samochodowym, po tym, jak nie zdążyła na lekcję baletu przez jego nadmierne ambicje zawodowe. Stopniowo jego poczucie winy narasta, zagrażając jego stosunkom z żoną i drugą młodszą córką. Mężczyzna spotyka ślepą kobietę, która ma dar widzenia. Okazuje się, że dom jest opanowany przez dusze dzieci, łącznie z jego córeczką. Elveszett lelkek színes, magyarul beszélő, amerikai-francia film, 95 perc, 1993 rendező: John Korty író: Rudyard Kipling forgatókönyvíró: Edithe Swensen zeneszerző: Gerald Gouriet operatőr: Hiro Narita vágó: Jim Oliver szereplő(k): Patrick Bergin (Mark Samuels) Vanessa Redgrave (Florence Latimer) Valerie Mahaffey (Chris Samuels) Nancy Moore Atchison (Nikki Samuels) Rutanya Alda (Sue Madehurst) Mark Samuels élete egy csapásra megváltozik, amikor lánya meghal egy autóbalesetben. Markot Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia nem véletlenül gyötri a bűntudat; furcsa látomások kísértik, mert felelősnek érzi magát lánya tragédiájában. Úgy érzi, amíg Nancy élt, soha nem jutott elég ideje rá. Megpróbálja megérteni, miért is gyötrődik annyira, miért támadnak furcsa víziói. Így jut el egy olyan különös, vak asszony házába, aki a megnyugvás, beletörődés jegyében megpróbálja "összebékíteni"apát és lányát. 8073 Tytuł: Vinyan Produkcja..: Belgia, Francja, Wielka Brytania Gatunek..: Horror, Dramat Czas trwania..: 92 minuty Premiera.: 30.08.2008 - Świat Reżyseria.: Fabrice Du Welz Scenariusz..: Fabrice Du Welz, Oliver Blackburn OPIS: Para poszukuje swojego dziecka zaginionego podczas tsunami. Poszukiwania prowadzą ich do niebezpiecznych wód ThaiBurmese, a potem do dżungli, gdzie muszą stawić czoła przerażającym wydarzeniom. Obsada : Emmanuelle Béart : Janet Belhmer Rufus Sewell : Paul Belhmer Julie Dreyfus : Kim Borhan Du Welz : Joshua Vinyan - Az elveszett lelkek színes, feliratos, francia-belga-angol-ausztrál thriller, 96 perc, 2008 Dolby Digital rendező: Fabrice Du Welz forgatókönyvíró: Oliver Blackburn, Fabrice Du Welz, David Greig zeneszerző: François Eudes operatőr: Benoît Debie - Wersja 01 01 2017 producer: Michael Gentile vágó: Colin Monie szereplő(k): Emmanuelle Béart (Jeanne Belhmer) Rufus Sewell (Paul Belhmer) Julie Dreyfus (Kim) Petch Osathanugrah (Thaksin Gao) Amporn Pankratok (Sokghai) Jeanne és Paul képtelenek feldolgozni kisfiúk halálát, akit a délkelet-Ázsiában pusztító szökőár miatt vesztettek el. Hat hónappal a tragédia után még mindig a helyszínen vannak, amikor a kétségbeesett Jeanne egy felvételen látni véli gyermekét, és bebeszéli magának, hogy kisfiát elrabolták. Férje szkeptikus ugyan, de mivel képtelen elvenni feleségétől a reményt, elutazik vele Burma veszélyes dzsungeleibe, ahol egy emberkereskedő banda tagjának segítségével próbálnak a gyermek nyomára bukkanni. Hamarosan azonban legszörnyűbb rémálmaik válnak valóra. zagubiony baranek – (vall.) elveszett bárány [Jézusnak tulajdonított példabeszéd a száz juhról, amely közül egy eltévedt (Mt 18,1214; Lk. 15,1-7)] zagustować [polubić kogoś lub coś] – rájött az ízére, tetszik neki; megkedvelni, megszeretni vkit/vmit zagustować w czym – kedvét leli vmiben zaguzdrać się – elbabrálni, bíbelődni, vesztegeti az idejét zagwarantować — zagwarantowywać [dać gwarancję] – biztosítékot nyújtani, garantálni, jótállni, kezeskedni zagwarantować coś – garantálni vmit zagwarantować swobodę – biztosítja a szabadságot zagwarantować warunki do czegoś – feltételeket biztosítani vmihez zagwarantowanie – kezeskedés, jótállás, biztosíték nyújtása zagwarantowanie wolności pracy – a munka szabadságának biztosítása zagwarantowanie wolności prasy – a sajtószabadság garantálása zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa – (dawno) a szólásszabadság biztostása a Lengyel Népköztársaság Alkotmányában zagwarzyć – elbeszélgetni, beszélni kezd (vkihez) zagwarzyć się – elcsevegni, elfecsegni zagwarzenie się – elcsevegés, elfecsegés zagwintować – csavarmenettel ellátni; beszegezni (puskát) zagwizdać (zagwiżdżę, zagwiżdże) [1. wydać wysoki, przenikliwy dźwięk; 2. gwiżdżąc, wykonać jakąś melodię] – fütyülve hívni, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8074 odafütyülni, füttyenteni, fütyülni, elfütyülni, fütyülni kezd; túlfütyülni (vkit) zagwizdać melodię – elfütyülni egy dallamot zagwizdać na psa – füttyenteni a kutyának zagwoździć (zagwożdżę, zagwoździ) — zagważdżać, zagwożdżać [uniemożliwić działanie mechanizmu lub urządzenia, zatykając czymś otwór będący jego częścią] – beszegezni, beszögezni, összeszegezni, beszegelni, szögekkel kiverni zagwoździć działo – beszegezi (használhatatlanná teszi) az ágyut zagwoździć konia – patkószögekkel megsérti a ló lábát zagwoździć się — zagważdżać się, zagwożdżać się [zostać zagwożdżonym] – beszegeződni zagwożdżony, -a, -e – beszegezett, beszögezett, összeszegezett, beszegelt zahaczyć — zahaczać [1. ruszając się, zawadzić o coś; 2. umocować coś na czymś wystającym; 3. nawiązać do czegoś; 4. zwrócić się do kogoś z pytaniem lub prośbą; 5. wstąpić gdzieś na krótko] – felakasztani, megakasztani, beleakasztani; (átv.) meggátolni, akadályozni, belekötni zahaczyć o innym temat – (átv.) más témára váltani v. kapcsolni zahaczyć pazurem – körömmel megfogni, megkarmolni zahaczyć się — zahaczać się [1. zob. zahaczyć w zn. 1.; 2. znaleźć tymczasową pracę lub mieszkanie] – (o co) beakadni, beleakadni (vmibe); megakadni, fennakadni (vmiben); szorulni; (átv.) megragadni, megmaradni zahaftować – telehímezni zahaftować kołnierzyk – gallért kihímezni zahałasować – fellármázni, lármát csapni zahamować [1. hamując, zatrzymać prowadzony przez siebie pojazd; 2. o pojeździe: zatrzymać się; 3. wstrzymać rozwój lub działanie czegoś] – (átv.) lefékezni, fékezni, megfékezni; hátráltatni; (átv.) megzabolázni, megfékezni, visszatartani, mérsékelni zahamować przestępczość – megfékezni a bűnözést zahamować wóz – lefékezni a kocsit zahamowanie [trudności w nawiązywaniu kontaktów oraz wyrażaniu emocji i pragnień wywołane zaburzeniami psychicznymi] – megfékezés, lefékezés, (átv.) fékezés, lefékezés, megállás, megállítás, zabolázás, megakadályozás, mérséklés; aggály zaharcować – harcba kezdeni, belefáradni a harcba zaharować się — zaharowywać się [zamęczyć się zbyt ciężką pracą] – agyondolgozza magát - Wersja 01 01 2017 zaharować się do późnej nocy – késő éjszakáig hajszolja a munkát zaharowanie – vesződés, kínlódás, kifáradás, kimerülés, gürcölés zahartować [1. uczynić kogoś lub coś odpornym na złe warunki atmosferyczne; 2. wyrobić u kogoś odporność fizyczną i psychiczną; 3. utwardzić żelazo, szkło itp. przez rozgrzanie do bardzo wysokiej temperatury i nagłe ostudzenie] – (átv.) megedzeni, acélozni, megacélozni, megkeményíteni; megedzeni, ellenállóvá tenni zahartować dziecko – gyermeket megedzeni zahartować stal – acélt megedzeni zahartować żelazo – megedzeni v. megkeményíteni a vasat zahartować się [1. stać się odpornym na złe warunki atmosferyczne; 2. stać się odpornym na życiowe trudności] – megedződni, keményedni zahartować się w walce – harcban megedződni zahartowanie – megedzés, megkeményítés zahartowany, -a, -e – edzett, acélos, kemény; kisportolt; viharedzett zahartowana stal – edzett v. kemény acél zahartowany taternik – turista, edzett tátra-járó zahartowany w walce – harcban edzett zaheblować – simára legyalulni zahipnotyzować [1. wprowadzić kogoś w stan hipnozy; 2. wywrzeć na kimś bardzo silne wrażenie] – hipnotizálni, megigézni, álomba ejteni zahipnotyzować medium – médiumot hipnotizálni zahipotekować – jelzálogolni; telekkönyvbe felvenni v. felvétetni zahipotekować teren cmentarza – a temető területét telekkönyvezni zahuczeć [1. wydać donośny, niski dźwięk; 2. powiedzieć coś głośno i tubalnie] – hangzani, búgni; megdördülni, felharsanni, felzúgni, felbőgni zahuczały organy – felbúgott az orgona zahukać [o niektórych ptakach: wydać głuchy głos] – pufogni kezd; ráförmedni, ráripakodni, rákiabálni zahukać kogo – ráförmedni v. ráripakodni vkire zahukanie – riadtság, félelem zahukany, -a, -e [taki, który jest niepewny i zgodny, gdyż długo ulegał despotycznemu traktowania lub żył w trudnych warunkach] – megriadt, megijedt; agyonkiabált, agyonijesztgetett Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8075 zahulać [1. wziąć udział w hulance; 2. zostać zbyt długo na zabawie] – mulatozni, elmaradni vhol zahuśtać – hintáztatni, lengetni zahuśtać dzieci – meghintáztatja a gyereket zahuśtać czym – lobogtat v. meglenget vmit zahuśtać się – hintázni, lengeni, himbálózni zaidyci – (ar.) zaiditák; síita muzulmán szekta zaigrać – játszani kezd ZAIKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych) [organizacja założona 1918. 1953 zmienił nazwę na Stowarzyszenie Autorów ZAiKS. Zadaniem jego jest m.in. chronienie praw autorskich swoich członków i popularyzowanie polskiej twórczości za granicą.] – (dawno) Színműírók és Színpadi Zeneszerzők Szövetsége zaimek [1. część mowy, wskazująca na osoby, przedmioty i ich właściwości, spełniająca funkcje składniowe wyrazów, które zastępuje; 2. część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.Odmiana zaimka zależy od tego, którą część mowy on zastępuje. Zaimek wskazuje osoby, przedmioty, itd. bez dokładnego ich nazywania.] – névmás (nm.) [a hagyományos magyar leíró nyelvtan (és általában a hagyományos nyelvtan) egyik legvitathatóbb szófaji kategóriája, amelyet hagyományosan úgy határoznak meg, mint „valódi névszókat (fő-, mellék- vagy számneveket) helyettesítő szó”. A legtöbb névmás azonban (például az én) nemigen helyettesít „valódi névszót”. A névmásokat valójában a jelentésük alapján sorolják egy „szófajba”, hiszen „nincs önálló jelentésük”. Azonban ez sem világos szempont, hiszen ilyen alapon névmásnak kellene tekinteni az olyan viszonyító jelentésű szavakat is, mint a tegnap vagy a kifejezetten visszautaló szerepű is. — Az úgynevezett névmásoknak vannak jól körülhatárolható, határozott funkcióval rendelkező típusaik, mint például a személyes névmások (én, te stb.), a határozatlan névmások (valami, valamikor stb.), a kérdő névmások (ki, miért stb.). Ezek zárt szóosztályokat alkotnak; sajátos, de egymással nem nagyon rokonítható funkciójuk és használati megoszlásuk van. — A névmások fogalmát más nyelvek leíró nyelvtani hagyományában is számon szokták tartani, de általában nem úgy határozzák meg őket, hogy „valódi névszókat” helyettesítenek, hanem úgy, hogy teljes frázisokat, szószerkezeteket pótló szavak. Az - Wersja 01 01 2017 ő például nem egyetlen névszó (például esztergályos), hanem egy teljes névszói szerkezet (például ez a csinos húszéves esztergályos) funkcióját látja el.] A névmások fajtái: Személyes: én, te, ő, mi, ti, ők, engem, téged, őt, minket, titeket, őket, ... Visszaható: magam, magad, maga, magunk, magatok, maguk ... Kölcsönös: egymás, egymást, egymásé, egymásnak, egymásról, egymásért, egymásban, egymásra, egymáshoz, egymásból, egymástól Birtokos: enyém, tied/tiéd, övé, mienk/miénk, tietek/tiétek, övék, enyéim, tieid/tiéid, övéi, mieink/miéink, tieitek, övéik Mutató: ez, az, ilyen, olyan, emez, amaz, ennyi, annyi ... Kérdő: ki?, mi?, melyik?, hol?, mennyi?, hány?, mikor?, milyen? Vonatkozó: aki, amely, ahány, ... Határozatlan: valaki, valamekkora, valamennyi, valami, egyéb, másik, egyik, némely, néhány, néhol, olykor, némileg, ... Általános: akárki, senki, mindenki, ... Tagadó: semelyik, sehogyan, ... Podział zaimków ze względu na rodzaj odmiany Ze względu na "odziedziczony" rodzaj odmiany wyróżniamy w języku polskim następujące typy zaimków: odmienne - odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje o rzeczowne - zaimek rzeczowny (np. ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, ktoś) odmienia się przez przypadki, z wyjątkiem "on" - przypadki, liczby i rodzaje. o przymiotne - zaimek przymiotny (np. mój, twój; nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci) - odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje. o liczebne - zaimek liczebny (np. ile, tyle, kilka) - odmienia się przez przypadki i rodzaje. nieodmienne o przysłowne - zaimek przysłowny (tak, tam, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy, kiedyś) - nie odmienia się w ogóle. ze względu na funkcje osobowe (np. ja, ty, my, wy, oni, one) zwrotne (np. się, siebie, sobie) dzierżawcze (np. mój, twój, nasz, wasz, ich, jego, jej) wskazujące (np. ten, ta, to, tamten, tam, tu, ów, tędy, taki, ci, tamci, owi) pytajne (np. kto? co? jaki? który? gdzie? kiedy? jak? komu? czemu? kogo?) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia względne (np. kto, co, komu - bez znaku 8076 zapytania; łączą zdanie nadrzędne z podrzędnym) nieokreślone (np. ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, cokolwiek) przeczące (np. nic, nikt, żaden, nigdy, nigdzie) upowszechniające (np. wszyscy, zawsze) Odmiana zaimka "się" Mianownik: - brak Dopełniacz: siebie Celownik: sobie Biernik: siebie albo się Narzędnik: sobą Miejscownik: o sobie Wołacz: - brak. zaimek anaforyczny [jęz. zaimek wskazujący osobę lub rzecz, o której była mowa wcześniej] – anaforikus névmás zaimek dzierżawczy [jęz. zaimek wskazujący na przynależność czegoś lub kogoś do danej osoby lub rzeczy] – birtokos névmás zaimek liczebny [jęz. zaimek występujący w funkcji liczebnika] – számnévmás zaimek nieokreślony [jęz. zaimek wskazujący na bliżej nieokreślone osoby, przedmioty lub właściwości] – határozatlan névmás zaimek osobowy [jęz. zaimek wskazujący na osobę] – (gram) személyes névmás zaimek przeczący [jęz. «zaimek wskazujący na brak czegoś lub kogoś, występujący wyłącznie w zdaniach zaprzeczonych] – tagadó névmás (nem, ne, senki stb.) zaimek przymiotny [jęz. zaimek występujący w funkcji przymiotnika] – tárgyi névmás zaimek przysłowny [jęz. zaimek występujący w funkcji przysłówka] – határozói névmás zaimek pytajny a. pytający [jęz. zaimek tworzący pytanie] – (nyelvt.) kérdő névmás zaimek rzeczowny [jęz. zaimek zastępujący rzeczowni] – főnévi névmás zaimek upowszechniający – általános névmás zaimek wskazujący [jęz. zaimek wskazujący na przedmioty, cechy, osoby z otoczenia rozmówcy lub wspomniane wcześniej w tekście] – mutató névmás zaimek wzajemno-zwrotny – kölcsönös névmás zaimek względny [jęz. zaimek zastępujący wyrazy nazywające przedmioty lub właściwość przedmiotu, o których była mowa] – nyelv. vonatkozó névmás zaimek zwrotny [jęz. zaimek wskazujący, że wykonawca czynności sam jej podlega] – visszaható névmás zaimki nieokreślne – határozatlan névmások zaimkowy, -a, -e – névmás-, névmási - Wersja 01 01 2017 zaimponować [wzbudzić podziw] – megtetszeni, tetszést megnyer, imponálni, hatással van vkire zaimponować komu hojnością – bőkezűségével tiszteletet kelt v. imponál vkinek zaimprowizować [1. zorganizować coś bez przygotowania; 2. stworzyć utwór muzyczny lub literacki bez przygotowania, od razu prezentując go publiczności; 3. zrobić coś naprędce z przypadkowych przedmiotów] – rögtönözni, hevenyészni, improvizálni zaimprowizować utwór muzyczny – zenedarabot rögtönözni zaimprowizowanie – rögtönzés, improvizálás zaimprowizowany, -a, -e – improvizált; rögtönzött zainaugurować [dokonać inauguracji] – megnyitni, elkezdeni, elindítani zainaugurować posiedzie – megnyitni az ülést zainaugurowanie – felavatás, beiktatás; kezdés, megnyitás zaindyczyć się – feldühösödni; méregbe jön, mint a pulyka; pulykáskodni zainfekować [spowodować infekcję] – megfertőzni, fertőzést okozni zainicjować [dać czemuś początek] – kezdeményezni, kezdeni, elkezdeni, indítani, megindítani zainicjować debatę a. dyskusję nad czymś a. o czymś – vitát kezdeményezni vmiről zainicjowanie – kezdeményezés zainicjowany, -a, -e – elkezdett zainkasować [1. pobrać jakąś sumę pieniędzy; 2. w sporcie: otrzymać cios lub punkty karne] – beszedni, behajtani; inkasszálni, beinkasszálni zainkasować opłatę za gaz – beszedni a gázdíjat zainkasowanie – pénzbeszedés, kintlevőségek behajtása zainscenizować [1. dokonać inscenizacji; 2. zorganizować coś; 3. upozorować jakieś działanie] – színre vinni, színpadra átdolgozni, bemutatni, kiállítani zainscenizować sztukę teatralną – színdarabot színre vinni zainspirować [pobudzić do działania lub poddać jakąś myśl] – megihletni, ösztönözni, inspirálni zainstalować [1. zamontować jakieś urządzenie lub wprowadzić oprogramowanie; 2. pot. umieścić kogoś gdzieś] – berendezni, bevezetni, beszerelni; elhelyezni, felszerelni, mozgásba hozni; hivatalba léptetni, beiktatni, felavatni zainstalować aparat – készüléket felszerelni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8077 zainstalować coś – felszerelni v. beszerelni vmit; telepíteni, installálni vmit zainstalować gaz – gázt bevezetni zainstalować komputer – számítógépet üzembe helyezni zainstalować nowy uniwersytet – új egyetemet avatni zainstalować światło elektryczne – villanyt bevezetni zainstalować telefon – beszerelik a telefont zainstalować się [pot. urządzić się w jakimś miejscu] – berendezkedni, elhelyezkedni zainstalowanie – felszerelés, beszerelés zainteresować [1. wzbudzić zainteresowanie; 2. wzbudzić chęć zajęcia się czymś lub posiadania czegoś ze względu na związane z tym korzyści; 3. wzbudzić sympatię osoby płci przeciwnej] – (kogo w czym) felkelti (vki) érdeklődését (vmi iránt) zainteresować się [1. okazać zainteresowanie; 2. podjąć wobec kogoś lub czegoś jakieś działania; 3. zwrócić uwagę na osobę płci przeciwnej i zacząć zabiegać o jej względy] – (czym) érdeklődést mutat, érdeklődik vmi iránt; rokonszenvesnek talál vmit; megtetszik vmi zainteresować się losem sieroty – érdeklődni az árva sorsa iránt zainteresowania – érdeklődés zainteresowania to, czym ktoś się interesuje] – érdeklődési körök zainteresowanie [1. chęć dowiedzenia się o czymś lub zobaczenia czegoś; 2. pociąg, sympatia do kogoś] – érdeklődés; érdekeltség, érdekeltségi kör; (dziedzina) érdeklődési kör zainteresowany, -a, -e [taki, którego dotyczy lub obchodzi poruszana sprawa] – érdeklődő; érdekelt; (np. władza) illetékes zainteresowany, zainteresowana [osoba, której dotyczy lub którą obchodzi poruszana sprawa] – érdekelt (ffi/nő) zainterpelować – nyilatkozatra felszólítani, kérdést intézni vkihez, interpellálni zainterpelować kogo o coś – nyilatkozatra felszólítani vkit vmivel kapcsolatban zainterpelowanie – interpellálás zainterweniować – beleavatkozni vmibe; közbenjárni, interveniálni zainterweniować oficjalnie – hivatalosan közbenjárni zaintonować [zacząć śpiewać, dając sygnał do zbiorowego śpiewu] – hangot megadni, énekelni kezd, intonálni zaintonować piosenkę – énekelni kezd v. rázendít (dalra) - Wersja 01 01 2017 zaintonowanie – hang megadása, rázendítés, rákezdés, intonálás zaintrygować [pobudzić czyjąś ciekawość] – érdeklődést kelteni, felajzani, felpiszkálni zaintrygowanie – érdeklődés, kíváncsiság, felajzás, felpiszkálás zainwestować [dokonać inwestycji] – befektetni, beruházni zainwestować pieniądze w coś – pénzt beruházni vmibe zainwestował w czym kapitał – befekteti vmibe a tőkét; tőkebefektetést eszközöl zainwestowanie – befektetés zainwestowanie kapitału – tőkebefektetés zainwestowany kapitał – beruházott tőke Zair (Kongo), Republika Zairu (fr.: République du Zaïre) [nazwa Demokratycznej Republiki Konga, używana od 27 października 1971 roku do 17 maja 1997, pod rządami prezydenta Mobutu Sese Seko, który jako głównodowodzący armii narodowej, 24 listopada 1965 w wyniku zamachu stanu przejął władzę w państwie.] – Zair (Kongó) zaiskrzyć się [zalśnić migotliwym blaskiem] – felcsillanni, felragyogni, felszikrázni, sziporkázni; szikrázni zaiste [daw. partykuła podkreślająca prawdziwość wypowiadanego sądu, np. Metamorfoza zaiste niezwykła.] – (dawno) bezzeg, valóban, csakugyan, igazán, valójában, bizony, ténylegesen zaistnieć [1. zacząć istnieć; 2. stać się znanym lub zacząć mieć znaczenie] – keletkezni, felmerülni, jelentkezni; létezni, élni, lenni kezd zaistniały, -a, -e[taki, który zaistniał] – felmerült, jelentkezett zajad [pot. nadżerka lub pęknięcie naskórka w kąciku ust] – (orv.) sömör zajadać [jeść z apetytem] – falatozni, jóízűen enni zajadać apetytem – falatozni, jóízűen enni zajada, aż mu się trzęsą – úgy teleeszi magát, hogy kétfelé áll a füle zajadać się [jeść w dużych ilościach to, co się lubi] – sokat enni zajadanie – mohó evés, zabálás zajadek – (áll.) rablópoloska Zajadek domowy (Reduvius personatus) [gatunek owada z rzędu pluskwiaków] – szemetes zugpoloska (Reduvius personatus) zajadle – dühösen zajadłość – düh, méreg, elkeseredés, vérszomj, makacsság Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8078 zajadły, -a, -e [1. uparcie występujący za czymś lub przeciwko czemuś; 2. charakteryzujący się gwałtownością i nieustępliwością] – elkeseredett, dühös, bősz, veszett, vérszomjas, makacs zajadła natura – makacs természet zajadły wróg – elkeseredett ellenség zajarzyć się [zabłysnąć jasnym światłem] – csillámlani, fényleni, ragyogni, tündökölni zajaśnieć [1. wydać silny, jasny blask lub mocno zaświecić; 2. odciąć się jasną plamą na ciemniejszym tle lub zostać jasno oświetlonym; 3. o wyrazie twarzy, oczu: uzewnętrznić pozytywne uczucia] – megvillanni, felragyogni zajazd [1. niewielki hotel przy ruchliwej drodze; 2. w dawnej Polsce: zajęcie siłą czyjejś posiadłości, będące samowolną egzekucją wyroku sądowego] – (oberża) vendégház, fogadó, vendégfogadó, vendéglő, szállás; (dawno) behajtás; (hist.) nemesi önbíráskodás, (nemesi) fegyveres támadás Zajazdy. (u Zygmunta Glogera) Zajechać dobra – znaczyło objąć je siłą w posiadanie. W dawnych czasach środki egzekucyjne dla wyroków sądowych, zarówno w Polsce jak i całej Europie, były bardzo słabe. Jeżeli tak było pod rządami panujących samowładnych, nie mogło być inaczej w Polsce, gdzie rządów samowładnych nie było. Wiadomo, że dawniej starosta, mający obowiązek wykonywania dekretów przeciw opornym, używał siły przez zwołanie szlachty ze swojej jurysdykcyi, aby powagę prawa poparła. Taki zajazd z wyrokiem w ręku, pod wodzą starosty i ze szlachty samej złożony, był „zajazdem prawnym”, zwany na Litwie w języku prawniczym „inekwitacją”. Nie w tej drodze uczyniony, był zakazanym gwałtem i nazywał się „najazdem”, za który karano banicją. Takich to najazdów zabrania konstytucja z r. 1685 za Jana III. W r. 1768 ponowiono ten zakaz gwałtownych zajazdów, czyniąc wyjątek, gdy zachodziła potrzeba rugowania dzierżawców, którym kontrakt upłynął, i zastawników, którym suma złożona do wypłaty została, równie gdy właściciel mógł objąć dobra z kontraktów zastawnych. Mickiewicz w najwspanialszym poemacie swoim skreślił mistrzowski obraz „Ostatniego zajazdu na Litwie”, który jako fakt nie wydarzył się w Soplicowie, ale tylko odzwierciedlał dawny obyczaj narodowy. Obok zajazdów prawnych zdarzały się nieraz i nieprawne, bo natura ludzka wiecznie jednakowa, a przy orężu, krewkości i sile, zwykle skłonna do nadużyć. - Wersja 01 01 2017 ktoby zająca na cudzym gruncie nad zamierzony czas i bez dozwolenia pańskiego szczwał, trzy grzywny takiemu panu płacić ma. Czas zaś zamierzony – od św. Wojciecha do zebrania wszystkiego zboża z pola. (Vol. leg. I, f. 81). Zając, biegnący w prawo po murawie, jest herbem miasta Taraszczy ((ukr. Тараща) miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim.). Zając z podniesionymi skokami w lewo jest herb zw. Kuniglis, Kinglis.] – nyúl, vadnyúl; (átv.) gyáva ember zając zając kicać – a nyúl ugrik zając kluczy po polu – a nyúl cikázik v. átcikázik a réten zając rwie aż się kurzy – fut a nyúl, hogy csak úgy porzik utána zając smaruje – a nyúl fut v. rohan v. száguld zając smyk: psy za nim – a nyúl, hopp, eltűnt, a kutyák utána zając szarak (Lepus europaeus) [zob. szarak w zn. 1. – gatunek ssaków, należący do rzędu zajęczaków i rodziny zającowatych] – mezei nyúl (Lepus europaeus) [az emlősök (Mammalia) osztályának a nyúlalakúak (Lagomorpha) rendjéhez, ezen belül a nyúlfélék (Leporidae) családjához tartozó faj] zając [1. zwierzę wielkości kota o miękkim futerku, długich uszach i krótkim ogonie, poruszające się skokami; 2. w biegach średnio- i długodystansowych: zawodnik eliminujący słabszych przez forsowanie tempa na początku biegu; 3. (u Zygmunta Glogera) Prawo z r. 1420 postanowiło, że Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8079 zając z buraczkami – vadnyúlpecsenye párolt céklával zajączek – kisnyúl, nyuszi zajączek wielkanocny – húsvéti nyuszi zająć (zajmę, zajmie) — zajmować [1. zapełnić sobą lub czymś jakąś przestrzeń lub powierzchnię; 2. usiąść lub stanąć w określonym miejscu; 3. znaleźć się na jakimś miejscu w klasyfikacji, hierarchii itp.; 4. zacząć użytkować jakieś pomieszczenie; 5. skorzystać z jakiegoś pomieszczenia lub urządzenia; 6. wziąć coś w posiadanie; 7. dać komuś coś do roboty lub do zabawy; 8. wypełnić czymś określony czas; 9. wzbudzić czyjąś ciekawość; 10. położyć na czymś areszt; 11. o chorobach: rozszerzyć działanie na jakiś organ; 12. o ogniu: rozprzestrzenić się] – foglalni, elfoglalni, lefoglalni, birtokba venni; (területet) megszállni; lefoglalni; (interesować) foglalkoztatni, felkelti vkinek az érdeklődését, elfoglal vkit vmivel zająć aspołeczne – aszociális álláspontot képviselni zająć a. zajmować coś – elkobozni vmit; elfoglalni vmit zająć czyje miejsce – elfoglalni vkinek a helyét zająć a. zajmować (czyje) miejce (po jego śmierci) – örökébe lép (vkinek) zająć dużo czasu – sok időt elvesz; sok időt vesz igénybe zająć komu rzeczy – lefoglalni vkinek a holmiját zająć miejsce – helyet foglalni, leülni zająć mieszkanie – lakást birtokba venni v. elfoglalni zająć pozycję obronną – védőállást elfoglalni; védelembe helyezkedni zająć pozycje wroga – elfoglalni az ellenség állásait zająć stanowisko – (átv.) állást foglalni; vmilyen álláspontra helyezkedni zająć stanowisko w jakiejś sprawie – vmilyen álláspontot képviselni vmilyen ügyben zająć szturmem – rohammal elfoglalni v. bevenni zająć a. zajmować tereny – bevenni v. elfoglalni vmilyen területet zająć towar – árut lefoglalni zajął doktrynerskie stanowisko – doktrinér álláspontot képviselni zająć się (zajmę się, zajmie się; zajął się) — zajmować się [1. zacząć coś robić; 2. zaopiekować się kimś lub czymś; 3. zacząć się palić] – (czym) elfoglalja magát, foglalkozni (vmivel), (foglalkozást) űzni; érdeklődni; nekikezdeni, belefogni - Wersja 01 01 2017 vmibe; (pl. cigaretta) meggyulladni; égni kezd zająć się nauką – tanulni, tanulással tölti idejét zająć się zbieraniem materiałów – anyaggyűjtéssel foglalkozni zająkać się, zająknąć się — zająkiwać się [zrobić mimowolną przerwę w mówieniu lub powtarzać ostatnią sylabę] – hebegni kezd, dadogni kezd zająkać się z nerwów – hebegni kezd az idegtől zająkliwie – dadogóan, dadogva zajątrzenie – elgennyesedés (folyamata); gennyes állapot zajątrzyć – elgennyesíteni zajątrzyć rany – a sebet elfertőzni, elgennyesíteni zajątrzyć się – elgennyesedni, begennyesedni zajechać (zajadę, zajedzie) — zajeżdżać [1. jadąc, dotrzeć do jakiegoś miejsca; 2. przyjechawszy, stanąć gdzieś; 3. przyjechawszy, zatrzymać się gdzieś pewien czas; 4. jadąc, zastąpić drogę innemu pojazdowi; 5. zaskoczyć kogoś trudnym lub kłopotliwym pytaniem albo argumentem nie do odparcia; też: złośliwie przygadać komuś; 6. pot. zapachnieć brzydko; 7. pot. uderzyć lub zranić kogoś] – behajtani, beszállni, beugrani; megérkezni, befutni; behajtani, felhajtani, beállni; (átv.) rámenni, rátámadni, elpáholni, odasózni zajechać kogo kijem, batem – bottal, ostorral rátámadni vkire; bottarl, ostorral ellátni vkinek a baját zajechać komu w głowę – (átv.) szöget üt a fejébe zajechać na noc do gospody – éjszakára vendégfogadóba szállni zajechać przed dom – a ház elé hajt zajechać przed ganek – a tornác elé hajtani; a tornác előtt megállni (fogattal) zajedziemy na miejsce dopiero jutro – csak holnap érkezünk meg a helyszínre v. a helyszínére zajerestrować – bejegyeztetni; regisztrálni zajerestrować wynalazek – találmányt bejegyeztetni zajerestrować się – jegyzékbe kerülni; regisztrálódni zajezdnia [wydzielony teren lub pomieszczenie, będące miejscem postoju pojazdów komunikacji miejskiej, kiedy nie są w trasie] – remíz; kocsiszín [Zajezdnia Tramwajowa MPK Kraków Nowa Huta: zajezdnia tramwajowa MPK S.A. z siedzibą w Krakowie] zajezdnia tramwajowa – villamos kocsiszín Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zajezdny, -a, -e [daw. taki, w którym można się zatrzymać w podróży na krótki pobyt] – szálló, megszálló, betérő, fogadó zajezdne domy [ob. Gospoda (Enc. Starop. t. II, str. 204)] – (daw) fogadók 8080 zajezierze – tóparti vidék, tómellék zajeździć (zajeżdżę) — zajeżdżać [1. zmęczyć lub zamęczyć konia zbyt forsowną jazdą; 2. zniszczyć pojazd długim lub nieumiejętnym używaniem; 3. pot. zmęczyć lub zamęczyć kogoś zbyt ciężką pracą; 4. pot. wykorzystać coś wielokrotnie] – agyonjáratni, agyonutaztatni zajeździć konia – betörni a lovat, halálra hajszolni a lovat zajeżdżony, -a, -e – agyonjáratott, agyonutaztatott zajęcia [regularne lekcje, wykłady lub treningi organizowane przez szkołę, uczelnię lub klub] – foglalkozás zajęcia pozalekcyjne – a tanórán kívüli foglalkozások zajęcia praktyczne – gyakorlati foglalkozás zajęcia rekrekreacyjne – szabadidős foglalkozás zajęcia z sześćdziesięciorgiem dzieci – hatvan gyerek részvételével folytatott foglalkozás zajęcie [1. czynność wykonywana przez kogoś; 2. praca stanowiąca źródło utrzymania; 3. zainteresowanie; 4. areszt nałożony na czyjąś własność] – elfoglaltság; (zawód) foglalkozás; tennivaló; teendő; állás, munka; (wojsk) elfoglalás, megszállás; (sąd) foglalás, lefoglalás, elkobzás; érdeklődés, figyelem zajęcie Berlina – Berlin elfoglalása zajęcie miasta – a város elfoglalása zajęcie przez Węgrów Basenu Karpackiego – magyar honfoglalás Odzyskawszy w 1867 roku niepodległość w ramach monarchii habsburskiej, Węgry przygotowały się w 1896 roku na uroczyste obchody millennium tzw. przyjęcia ziemi (węg. Honfoglalás), tj. zajęcia Basenu Karpackiego. Z tej okazji przeobrażono architektonicznie Budapeszt, zbudowano niemało pomników i budynków publicznych. Liczne budowle, a także studia naukowe oraz wydawnictwa popularne z tego czasu wskazują, że społeczeństwo węgierskie żywo interesowało się własną przeszłością. To zainteresowanie nie rozpoczęło się w XIX wieku, ale już w średniowieczu. zajęcie siedzące – ülő foglalkozás zajęcie uboczne – mellékfoglalkozás zajęcie ziemi – honfoglalás zajęcie ziemi dobrzyńskiej przez Krzyżaków – (hist.) dobrzyński föld elfoglalása a keresztesek által - Wersja 01 01 2017 zajęciowy, -a, -e – foglalkozási zajęcza skóra – nyúlbőr zajęcza warga [powstająca w okresie płodowym wada, polegająca na rozszczepieniu górnej wargi] – nyúlszáj; nyúlajak zajęczeć [1. wydać jęk; 2. powiedzieć coś płaczliwie; 3. zabrzmieć żałośnie] – feljajdulni, felnyögni, felsóhajtani zajęczy, -a, -e [1. dotyczący zająca, należący do zająca lub właściwy zającowi; 2. zrobiony ze skóry lub mięsa zająca; 3. w odniesieniu do cech i zachowań człowieka: nerwowy lub tchórzliwy] – nyúlzajęcza warga – nyújszáj zajęcze serce – nyúlszív zajęczy skok – nyúlugrás zajęczyna – nősténynyúl zajęty, -a, -e – foglalt, elfoglalt; (wojsk) megszállott, elfoglalt, bevett; (sąd) lefoglalt; elfoglalt, nincs ideje zajęte miejsce – foglalt hely zajmować [zob. zająć] – foglalni, elfoglalni; (sąd) lefoglalni; (interesować) foglalkoztatni zajmuje się fałszerką win – borhamisítással foglalkozik zajmować czołowe miejsce między… - vezető helyet foglalni el … között zajmować jakie położenie – elfoglalni vmilyen helyzetet v. állást v. álláspontot zajmować stanowisko – állást foglalni zajmować wysokie stanowisko – magas poszton van zajmować się [zob. zająć się] – (czym) foglakozni (vmivel) zajmować się amatorsko językoznawstwem – nyelvészkedni zajmować się chorym a. pacjentem – foglalkozik a beteggel v. pacienssel zajmować się (czyimi) sprawami – viszi (vkinek) az ügyeit zajmować się furmaństwem – fuvarozással foglakozni zajmować się gospodarstwem – gazdálkodni; háztartással foglalkozni zajmować się handlem – kereskedéssel foglalkozni; kereskedni zajmować się hodowlą pszczół – méhészkedni; méhészkedéssel foglalkozni zajmować się (jakimś) rzemiosłem – ipart űz zajmować się kontrabandą – csempészkedéssel foglalkozni zajmować się ogrodnictwem – kerészkedni; kertészettel foglakozni zajmować się polityką – politikával foglalkozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8081 zajmować się robotami ręcznymi – kézimunkázik zajmować się z amatorstwa malarstwem – kedvtelésből festészettel foglakozni, műkedvelő festő, festegetni zajmuj się a. zajmij się swoimi sprawami, dobrze!? – foglalkozz a magad dolgával, jó? zajmowanie ze szkody [(u Zygmunta Glogera) Bydło zajęte ze szkody w polach i łąkach należało odsyłać do obór królewskich lub kasztelańskich. Wydawane było za poręczeniem właścicielowi, który obowiązany był szkodę wynagrodzić i oborne zapłacić. Szkodę szacowało 2-ch szlachty w obecności woźnego. Bydło zajęte ze szkody wolno było zajmującemu trzymać u siebie tylko dzień jeden, a gdyby w ciągu 3-ch dni nie dostawił do obory urzędowej lub za rękojmią wydać nie chciał, płacił karę.] – (daw., prawo) lefoglalás zajmująco – érdekesen, szórakoztatóan zajmujący, -a, -e [wzbudzający zainteresowanie] – érdekes, szórakoztató, érdekfeszítő, lebilincselő; (stílus) fordulatos; lenyűgöző zajmujące opowiadanie – szórakoztató elbeszélések zajmujące wykłady – érdekes előadások zajmujący dużo miejsca – terjedelmes zajob [pospolicie: 1. mania na jakimś punkcie, obłęd, dziwactwo, wariactwo, świr; 2. (słowo obraźliwe) osoba o dziwnych upodobaniach, zachowująca się nienormalnie; świr, postrzeleniec, wariat] – mánia, különcség, bolondság, őrültség, téboly, esztelenség, hülyeség, eszelősség; (átv.) kelekótya, hóbortos, szeleburdi ember zajoba (idzie) dostać [można zbzikować] – meg lehet bolondulni zajodynować [posmarować ranę jodyną] – bejódozni, jóddal bekenni zajrzeć (zajrzę, zajrzy; zajrzał), zaglądnąć — zaglądać [1. popatrzeć w głąb czegoś; 2. wstąpić gdzieś na krótko; 3. o świetle: wpaść przez okno; 4. o czymś, co znajduje się tuż za oknem: być widocznym z wnętrza] – benézni, belenézni; betekinteni, beletekinteni, belepislogni, bekukkantani zajrzeć do kalendarza – naptárban utánanézni vminek zajrzeć do kieliszka – belenézni a pohárba, a pohár fenekére nézni zajrzeć do kogo – benézni vkihez zajrzeć do książki – bepillantani, bepislantani a könyvbe zajrzeć do pokoju – bekukkantani a szobába zajrzeć komu w karty – belelátni vkinek a lapjába - Wersja 01 01 2017 zajrzeć komu w oczy – a szemébe néz vkinek, szembenézni v. szembefordulni vkivel zajrzeć po coś do akt – utánanézni az iratokban vminek zajrzeć w przyszłość – jövőbe nézni zajście [nieprzyjemne zdarzenie zakłócające przebieg innych zdarzeń] – összeütközés, összetűzés, botrány, verekedés, jelenet, incidens; (np. słońca) lemenet zajście to miało znamiona otwartego buntu – ennek az eseménynek nyílt lázadás jellege volt zajście w ciążę – teherbeesés; fogamzás zajść (zajdę, zajdzie; zaszedł) — zachodzić [[1. idąc, dotrzeć do jakiegoś miejsca; 2. o ciałach niebieskich: przestać być widocznym; 3. idąc, wstąpić gdzieś; 4. podejść do kogoś tak, żeby tego nie zauważył; 5. zaistnieć lub zdarzyć się; 6. pokryć się czymś; 7. pokryć coś w niewielkim stopniu lub nałożyć się na siebie częściowo] – lemenni, lenyugodni; (do wnętrza) bemenni, beszállni; (dojść) eljutni, odaérni, elérni; messzire eljutni; érkezni, elérkezni, megérkezni; (np. o potrzebie) felmerülni; történni, megesni, előfordulni; elébe állni vminek, elállni vmit, keresztezni zajść do celu – célhoz érni, célba érni zajść komu drogę – elállni vkinek az útját, útjába állni vkinek zajść w ciążę – teherbe esni zajście [nieprzyjemne zdarzenie zakłócające przebieg innych zdarzeń] – botrány zaszedł daleko od wsi – messze elkerült v. ment a falutól zakadzenie – tömjénezés, füstölés zakadzić (zakadzę) – tömjénezni kezd; tömjénfüsttel megtölteni zakalcowaty, -a, -e – szalonnás (tészta), sületlen zakalec [niewyrośnięta i niedopieczona warstwa w cieście lub całe takie ciasto] – szalonnás, copákás rész (kenyéren); zákály, nyálkás üledék zakała1 – gyalázat, szégyen; szégyenfolt; (átv.) szeplő zakała2 [1. osoba przynosząca komuś wstyd; 2. człowiek przynoszący wstyd; 3. tzw. "czarna owca", ktoś, kto przynosi wstyd] – szégyen, szégyenfolt (személy), „fekete bárány” zakała rodziny – a család szégyenfoltja zakamarek [1. małe, trudno dostępne miejsce w jakimś pomieszczeniu, mieście, lesie itp.; 2. głęboko ukryte lub ukrywane sfery Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8082 życia, psychiki itp.] – sikátor, rejtekhely, kuckó, szurdok zakamieniałość – kővé-válás, megkeményedés, megkövesedés zakamieniałość rozumu – az értelem megszilárdulása zakamieniały, -a, -e [uparty i nieustępliwy w poglądach i uczuciach] – kemény, szilárd, megkövesedett; (átv.) érzéketlen, rideg, közömbös, kőszívű zakamienieć – megkeményedni, kővé válni zakamuflować [1. ukryć właściwy sens czegoś; 2. ukryć coś] – elrejteni, álcázni vmivel zakamuflować się [ukryć swoje zamiary i swoją prawdziwą naturę] – elrejtőzni, rejtőzködni zakańczać (zakończyć) – befejezni, bevégezni zakapać (zakapię, zakapie) – becsöpögni, cseperegni zakapturzać, zakapturzyć; zakapuzić [1. włożyć komuś na głowę kaptur; 2. nakryć głowę ptaka łowczego kapturem; 3. przykryć czymś podobnym do kaptura; 4. zakryć głowę kapuzą] – csuklyát tenni fel zakapturzyć twarz – arcot csuklyával eltakarni zakapturzyć sokoła – a sólyom fejére sapkát tenni zakapturzyć się [włożyć kaptur] – csuklyát viselni v. hordani zakapturzony, -a, -e – csuklyás zakarbować [daw. dobrze coś zapamiętać] – hullámosítani; emlékezetbe vésni zakarbować sobie co w pamięci – emlékezetébe vés vmit v. jól megjegyez magának vmit zakarbować sobie w pamięci – emlékezetébe vési zakarbować w pamięci – emlékezetbe vésni zakarbować włosy – hajat hullámosítani zakarbować się [daw. zostać zapamiętanym] – emlékezetbe vésődni zakarmić – agyonetetni, agyontömni zakarmić mnie na śmierć – halálra etet engem Zakarpacie (także Podkarpacie, Ruś Zakarpacka lub Podkarpacka, Ukraina Zakarpacka lub Podkarpacka; ukr. Закарпаття – Zakarpattia, węg. Kárpátalja, rum. Transcarpatia, cz. i słow. Podkarpatská Rus) [1. kraina geograficzna na Ukrainie; 2. region historyczny w dzisiejszej zachodniej Ukrainie, na pograniczu Polski, Słowacji, Węgier i Rumunii. O jego odrębności decyduje przede wszystkim fakt, że jest to jedyny, oprócz Wojwodiny, region na południe od Karpat zamieszkany przez ludność wschodniosłowiańską.] – Kárpátalj v. Kárpát-Ukrajna (ukránul Закарпатська область, vagyis „Kárpátontúli terület”) - Wersja 01 01 2017 [Ukrajna nyugati, Magyarországgal, Szlovákiával, Romániával és egy kis szakaszon Lengyelországgal szomszédos régiója] zakarpacki, -a, -ie [przymiotnik od: Zakarpacie] – Kárpátokon túli zakasać (zakaszę, zakasze) — zakasywać [podnieść lub zawinąć jakąś część ubrania] – feltűrni, felgyűrkőzni; felgyűrni zakasać rękawy – felgyűrkőzni; felgyűrni az ing v. kabát ujját; nekigyűrkőzni zakasłać, zakaszlać (zakaszlę, zakaszle), zakaszleć, zakaszlnąć [1. kilkakrotnie gwałtownie i głośno wyrzucić powietrze z płuc, wydając przy tym chrapliwy odgłos; 2. wydać przerywany, chrapliwy dźwięk przypominający kaszel] – felköhögni, egyet köhögni, köhinteni zakasłać się, zakaszlać się, zakaszleć się [zanieść się kaszlem] – köhögési rohamot kapni zakasować — zakasowywać [okazać się dużo lepszym od kogoś] – felülmúlni, felülemelkedni, kimagaslani, túltenni zakasować a. zakasowywać (kogo) – lefőzni (vkit) zakasować kolegę w nauce – felülmúlja iskolatársát a tanulásban zakaszlanie – köhintés, felköhögés, köhécselés zakatarzenie [katar] – nátha, megnáthásodás, meghűlés zakatarzony, -a, -e [1. mający katar; 2. mający brzmienie zniekształcone przez katar] – náthás, hurutos, meghűlt zakatarzyć się [dostać kataru] – megnáthásodni, náthát szerezni v. kapni; náthás v. hurutos lesz, meghűlni zakatologować – jegyzékbe foglalni, katalogizálni zakatologować każdego człowieka – minden férfit jegyzékbe venni zakatować [katując, uśmiercić człowieka lub zwierzę] – halálra kínozni, agyongyötörni zakatrupić [zob. zabić] – agyonütni, leütni, megölni; (zsarg.) kinyírni zakatrupić złoczyńcę – gonosztevőt agyonütni zakaukaski, -a, -ie [związany z Zakaukaziem] – a Kaukázuson túli, transzkaukázusi Zakaukazja (Kaukaz Południowy) – DélKaukázus zakaz [zarządzenie lub polecenie zabraniające czegoś] – tilalom, betiltás, megtiltás zakaz drukowania – nyomtatási tilalom zakaz fotografowania! – tilos fényképezni! fényképezni tilos! zakaz opuszczania miejsca zamieszkania – lakhelyelhagyási tilalom zakaz polowania (na coś) – vad. tilalmi idő Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8083 zakaz postoju – várakozni tilos; megállási tilalom zakaz prowadzenia pojazdów – járművezetéstől való eltiltás zakaz przekazywania wiadomości – hírzárlat, hírtovábbítási tilalom zakaz przewozu – átszállítási (tranzit) tilalom zakaz przywozu – behozatali tilalom zakaz reklamy – reklámtilalom zakaz ruchu w obu kierunkach – mindkét irányból behajtani tilos zakaz skrętu w prawo – jobbra kanyarodni tilos zakaz spożywania alkoholu a. zakaz sprzedaży alkoholu – alkoholtilalom; szesztilalom zakaz tuczu gęsi – libatömés-tilalom zakaz wypłaty – fizetésletiltás zakaz wyprzedzania – előzési tilalom; előzni tilos zakaz wwozu – behozatali tilalom zakaz wykonywania zawodu – foglalkozástól való eltiltás zakaz wywozu – kiviteli tilalom zakaz wywozu złota – aranykiviteli tilalom zakaz zatrzymywania się – megállni tilos! zakazać (zakażę, zakaże; zakazał) — zakazywać [wydać zakaz] – (czego) tiltani, megtiltani, betiltani (vmit), eltiltani zakazać a. zakazywać czegoś – betiltani vmit zakazać komu czego – megtiltani vkinek vmit zakazać pod karą pieniężną – pénzbüntetés terhe alatt megtiltani zakazać pod gardlem – fővesztés v. halálbüntetés terhe mellett megtiltani zakazalność – fertőzöttség, mérgezettség zakazalność HIV wśród gejów – HIV-fertőzöttség a homoszexuálisok között zakazanie – tilalom, megtiltás, betiltás, eltiltás zakazany, -a, -e [budzący odrazę i strach] – tiltott, tilos; tilalmas; szörnyű, pocsék, gyalázatos zakazany owoc [rzecz niedozwolona i przez to pociągająca (Rdz 2,16-17): A przy tym Jahwe Bóg dał człowiekowi taki rozkaz: «Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać według upodobania; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz».] – tiltott gyümölcs A bibliai történetet szerint az Úr azt mondja az embernek: "A kert minden fájáról szabadon ehetsz, de a jó és a rossz tudásának fájáról nem ehetsz, mert ha eszel róla, meg kell halnod." ...és az ember ezt figyelembe vette;. betartotta a tiltást, míg a kígyó fel nem világosította az asszonyt: - Wersja 01 01 2017 "...jól tudja Isten, hogy ha esztek belőle, megnyílik a szemetek, és olyanok lesztek, mint Isten: tudni fogjátok, mi a jó, és mi a rossz." ...és ezután az ember a tudás és a mindenhatóság utáni vágyból evett az almából, a tiltott fa gyümölcséből. Azóta tartják a tudást bűnös dolognak, így lett A TUDÁS = TILTOTT GYÜMÖLCS! ... azóta jelképezi az alma ezt a tiltott és titkos tudást. zakazana książka – tiltott könyv zakazana reklama – tiltott reklám zakazany kąsek najsmaczniejszy – a tiltott gyümölcs (falatka) a legédesebb zakazany owoc – tiltott gyümölcs zakazić (zakażę, zakazi) — zakażać [spowodować dostanie się drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu] – fertőzni, megfertőzni; megmételyezni, megmérgezni zakazić krew – vért fertőzni v. megfertőzni zakazić się — zakażać się [zostać zakażonym] – megfertőződni, fertőzést kapni zakaził się błonicą – diftéria fertőzést kapott zakazowy, -a, -e [przymiotnik od: zakaz] – tilalmi, tiltó, megtiltó, zárlati zakaźnie – fertőzve, ragályosan zakaźny, -a, -e – fertőző, ragályos, mérgező; járványos zakażający, -a, -e – (lat.) infektiosus; fertőző zakażenie [proces chorobowy wywołany przez drobnoustroje chorobotwórcze] – (lat.) infekció (infektio); fertőzés; mérgezés; megfertőzés zakażenie bakteryjne – baktériumfertőzés zakażenie kropelkowe [zakażenie drobnoustrojami rozsiewanymi z kropelkami śliny, śluzu przy mówieniu, kaszlu lub kichaniu] – fertőzés, cseppfertőzés zakażenie krwi – vérmérgezés; szepszis zakażenie krwi objawy – kóros vérmérgezés zakażenie połogowe [zakażenie w okresie połogu] – gyermekágyi láz; gyermekágyi mérgezés zakażenie ropne – gennyes fertőzés zakażenie szpitalne – kórházi fertőzés zakażenie wirusowe – vírusfertőzés zakażony, -a, -e – fertőzött, megfertőzött, megmérgezett zakąsać – beleharapni, összeharapni, megharapni, széttépni, szétmarcangolni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8084 zakąsić (zakąszę, zakąsi; zakąsił) — zakąszać [zjeść coś po wypiciu porcji alkoholu] – harapni, falatozni, enni egy-két falatot zakąsić po wódce – pálinka után harapni egy falatot v. bekapni vmit zakąska [niewielkie danie podawane przed głównym posiłkiem lub do alkoholu] – imbisz; előétel; étvágygerjesztő; kis adagonként megformázott, aszpikos hidegkonyhai készítmény; harapnivaló; villásreggeli, hideg étel v. falat zakąska przed kolacją – vacsora előtti előétel v. hideg falat zakąski – előételek zakąski gorące – meleg előételek zakąski zimne – hideg előételek zakąski gorące – meleg előételek zakąskowy, -a, -e – előételzakąszenie – megharapás, megmarás zakątek [spokojne miejsce położone na uboczu] – zug, zegzug; szöglet, sarok, búvóhely, rejtekhely; sut; (közb.) Piripócs zakątek kraju – a vidék eldugott helye zakątek miasta – a város eldugott helye v. zuga zakichać – feltüsszenteni; teletüsszenteni zakichany, -a, -e – (közb.) szaros zakiełkować [1. zacząć kiełkować; 2. powstać lub zjawić się] – csíráztatni zakiełkowało zboże – a gabona kicsírázott zakiełkowały rośliny – a növények kicsíráztak zakiełkowanie – csíráztatás zakipieć [1. o płynach: zacząć kipieć; 2. gwałtownie się rozgniewać, zirytować, zniecierpliwić lub oburzyć] – felforrni, felfőni, kiforrni, kifutni; (átv.) felfortyanni, méregbe jönni, felbuzogni, háborogni zakipieć gniewem – haragra lobbanni, dühbe gurulni zakis – kovász, erjedő anyag zakisać, zakisnąć (zakisnę, zakiśnie; zakisł) [1. ulec fermentacji; 2. skwaśnieć i zepsuć się] – megsavanyodni, megkovászosodni zakisić (zakiszę, zakisi) — zakiszać [poddać fermentacji produkty żywnościowe lub rośliny pastewne] – savanyítani, besavanyítani zakisić kapustę – káposztát savanyítani zakisić się — zakiszać się [zostać zakiszonym] zakisły, -a, -e [1. taki, który skwaśniał lub zgnił; 2. o zapachu: kwaśny i nieświeży; 3. gnuśny, zatęchły] – megsavanyodott zakiszenie [(gastronomia) poddanie fermentacji] – savanyítás, megsavanyítás, besavanyítás [különösen fôzelékféléknek és gyümölcsüknek savanykás állapotban való - Wersja 01 01 2017 eltevési, ül. konzerválási módja]; megsavanyodás (uborka, káposzta) zakiśnięcie – megsavanyodás zakitować — zakitowywać [uszczelnić kitem] – betapasztani, megragasztani; (közb., átv.) bedugni, bedugaszolni, beragasztani zakitować okna – ablakot bekittelni zakitował sobie żołądek – teletömte a gyomrát zakitowanie – kittel való bevonás, bekittelés zakitowany, -a, -e [1. uszczelniony kitem; 2. nabity, zapchany] – betapasztott, megragasztott, bekittelt; teletömött zakiwać – csóválni, megcsóválni, inteni, lóbálni, himbálni zakiwać głową – megcsóválja a fejét zakiwać na śmierć – inteni a halálra; nem törődik a halállal zakiwać nogami – lóbálja a lábát zakiwać się – lóbálja magát zaklajstrować [1. posmarować i zalepić coś klajstrem; 2. ukryć coś] – beenyvezni, megenyvezni, becsirizelni, beragasztani zaklaskać (zaklaszczę, zaklaszcze) — zaklasnąć [1. kilkakrotnie klasnąć lub zacząć klaskać; 2. wydać dźwięk przypominający klaskanie] – tapsolni zaklaskać z radości – örömében tapsol zaklasyfikować [przyporządkować coś do jakiejś klasy, grupy lub jakiegoś typu] – osztályozni, osztályba sorolni, rangsorolni zaklasyfikować towar – árut osztályozni zaklasyfikować się [zostać zaklasyfikowanym do jakiejś klasy, grupy lub do jakiegoś typu] – osztályozódni, osztályba sorolódni, rangsorolódni zakląć (zaklnie) — zaklinać [1. użyć wulgarnego słowa; 2. poprosić błagalnie; 3. w baśniach: rzucić czar] – káromolni, káromkodni, átkozni, megátkozni, kiátkozni, átkozódni, szitkozódni, ráolvasni (bűnt); elkáromkodja magát; elvarázsolni, megbűvölni, megigézni, ördögöt űzni, elbűvölni; könyörögni, kérni zakląć kogo na sumienie – a lelkiismeretére kérni vkit zakląć kogo na wszystkie świętości – az ég szerelmére kérni vkit zakląć kogo w co – vmivé varázsolni vkit zakląć siarczyście – durván káromkodni zaklął ze złością – haragosan szitkozódott, káromkodott zakląć się — zaklinać się [gorąco zapewnić o czymś] – esküdni vmire; (zaklinać się) esküdözni, fogadkozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8085 zakleić (zakleję, zaklei) — zaklejać [złączyć za pomocą kleju lub taśmy klejącej; też: klejąc, załatać coś] – megragasztani, beragasztani, leragasztani zakleić a. zaklejać kopertę – levélborítékot leragasztani zakleić się — zaklejać się [1. zostać zaklejonym; 2. pot. nabrać w usta czegoś kleistego i nie móc tego przełknąć] – megragadni, leragadni, beragadni, összeragadni zaklejenie (powierzchni wyrobu papierowego) [naniesienie na powierzchnię niepowlekanego wyrobu papierowego substancji zmniejszającej wchłanianie cieczy, np. farby, atramentu, wody, roztworów wodnych.] – papírfelület ragasztása zaklejony, -a, -e – megragasztott, beragasztott, leragasztott zaklekotać (zaklekotam, zaklekoczę v zaklekocę, zaklekocze v zaklekoce) [1. o ptakach: zacząć klekotać; 2. wydać dźwięk podobny do klekotu lub spowodować wydanie takiego dźwięku] – kelepelni, kerepelni, csörömpölni, kalimpálni (egyet); agyonbeszélni, megsüketíteni zaklekotać kogo – agyonbeszélni vkit zaklekotany, -a, -e – agyonbeszélt, megsüketített zaklepać — zaklepywać [1. klepaniem rozpłaszczyć coś; 2. zapewnić sobie lub komuś uzyskanie czegoś; 3. w grze w chowanego: uderzyć dłonią w coś, na znak odnalezienia uczestnika gry] – beszegecselni, megszegecselni; behabarni zaklepać kocioł – kazánt szegecselni zaklepać się — zaklepywać się [w grze w chowanego: wyjść niepostrzeżenie z kryjówki, dobiec do umówionego miejsca i uderzyć w nie kilka razy dłonią] – előbújni és letapsolni (bújócskában) zaklęcie [1. gorąca prośba; 2. magiczna formułka mająca wywołać nadprzyrodzone skutki] – varázslat, bűvölet, bájolás, ráolvasás; könyörgés; átok, megátkozás, káromkodás zaklęcie czarnoksięskie – varázslói átok zaklęcie czarodziejskie – varázsige, varázsszó, bűvös ige, átok zaklęsłość – bemélyedés, behorpadás, besüppedés, besüllyedés zaklęsnąć — zaklęsać, zaklęsnąć się — zaklęsać się [zapaść się w jakimś miejscu lub stać się wklęsłym] – behorpadni, bemélyedni, besüppedni, besüllyedni - Wersja 01 01 2017 zaklęśnięcie, zaklęsłość [miejsce wgłębione lub zapadłe] – bemélyedés, behorpadás, besüppedés, besüllyedés, besüllyesztés zaklęśnięcie klatki piersiowej – a melkas bemélyedése v. behorpadása zaklęty, -a, -e – átkozott, elátkozott, elvarázsolt, elbűvölt, elbájolt, megigézett zaklinacz [ten, kto zaklina] – varázsló, bűvölő ember zaklinacz czarta – (dawno) ördögűző zaklinacz węży a. wężów [człowiek umiejący pobudzić węże muzyką do wykonywania rytmicznych ruchów] – kígyóbűvölő zaklinać [zob. zakląć] – varázsolni, bűvölni; könyörögni, rimánkodni zaklinać na przyjażń – a barátságra hivatkozva, a barátság szent nevében kérni; könyörögni zaklinało go, by nie szedł – rimánkodott, hogy ne menjen zaklinać się [zob. zakląć się] – esküdözni, fogadkozni zaklinanie – varázsolás, bűvölés, bűvészkedés; könyörgés, rimánkodás zaklinanie wężów – kígyóbűvölés zakliniać, zaklinić; zaklinować — zaklinowywać [1. unieruchomić coś za pomocą klina; 2. zablokować coś; 3. zatarasować przejście, otwór itp.] – beékelni, éket beverni zaklinować stół – az asztalt megékelni zaklinować się — zaklinowywać się [zostać zaklinowanym] zakład [1. przedsiębiorstwo lub jego część produkująca coś lub świadcząca jakieś usługi; 2. instytucja naukowa, społeczna, kulturalna, lecznicza itp.; też: jednostka organizacyjna takiej instytucji; 3. umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się; 4. stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp.; 5. podwinięty brzeg czegoś] – üzem, gyár, vállalat; intézet, műhely; alapítvány; (zastaw) zálog, fogadás (tétre); berakás (ruhán) zakład bieliżniarski – fehérnemű-üzem Zakład Bielizniarski "KARO" – „KARO” fehérneműgyár zakład bonifraterski – (átv.) ideggyógyintézet, bolondokháza zakład dentystyczny – fogorvosi intézet v. rendelő zakład dezynfekcyjny – fertőtlenítő intézet zakład dla nerwowo chorych – ideggyógyintézet [np. Zakład dla nerwowo chorych Kazimierza Zielińskiego a. dr. Bronisława Chwistka itd.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zakład dla obłąkanych v. zakład dla umysłowo chorych (szpital psychiatryczny) – tébolyda, őrültek háza, elmegyógyintézet 8086 zakład doświadczalny – kísérleti intézet [Zakład Doświadczalny w Kołbaczu Spółka z o. o. należąca do Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie.] zakład dziecięcy – gyermekotthon, menhely zakład dziewiarski – kötöde zakład energetyczny – erőmű, erőművek zakład fotograficzny – fényképészeti vállalat, fényképészet zakład fryzjerski – fodrászat, fodrászüzlet, fodrász, fodrászsszalon, fodrászstudió; (dawno) borbélyüzem zakład gastronomiczny – vendéglátóipari üzem, vendéglátóipari vállalat, vendéglő zakład gastronomiczny pierwszej, drugiej, trzeciej klasy – első-, másod-, harmadosztlyú üzem v. étterem zakład grawerski – vésnökműhely zakład hutniczy – kohó zakład hydropatyczny – vízgyógyintézet zakład kaletniczy – bőröndös műhely zakład karny [zob. więzienie w zn. 1.] – fegyintézet, büntetőintézet; büntetésvégrehajtási intézet; fegyház zakład kąpielowy – fürdőintézet, fürdő zakład krawiecki – szabóműhely zakład kuśnierski – szűcsműhely - Wersja 01 01 2017 zakład leczniczy – gyógyintézet, klinika, szanatórium Zakład Leczniczo-Opiekuńczy dla Dzieci – Gyermek Védő és Gyógyintézet zakład litograficzny – litográfiai üzem zakład macierzysty – főintézet, anyaüzem zakład mięsny – húsfeldolgozóüzem; húsüzem zakład miłości – szerelmi zálog zakład mleczarski – tejgyár, tejüzem, tejfeldolgozó zakład naprawy samochodów – autójavító műhely, szerviz zakład naukowy – tudományos intézet v. intézmény; tanintézet zakład obłąkanych [zob. szpital psychiatryczny] – tébolyda; őrültek háza, elmebetegek elhelyezésére és ápolására berendezett intézet; Zakład Oczyszczania Miasta (ZOM) – Városi Köztisztasági Hivatal Zakład Oczyszczania Miasta w Sopocie – Szopoti Városi Köztisztasági Hivatal zakład ogrodniczy – kertészeti üzem; kertgazdaság, kertészet zakład ortopedyczny – ortopédiai intézet zakład państwowy – állami üzem v. intézet v. intézmény zakład piwowarski – sörfőző üzem, sörfőzde zakład pogrzebowy [zakład organizujący pogrzeby] – temetkezési intézet v. vállalat [Zakład Pogrzebowy "Memento" Bogatynia. Zakład Pogrzebowy w Bogatyni: Bogatynia-i „Memento” Temetkezési Vállalat] zakład położniczy [pierwszy Zakład Położniczy zlokalizowany na przedmieściu Gdańska – Nowe Ogrody został otwarty w 1804 roku] – szülőotthon zakład poprawczy [zob. dom poprawczy; zakład wychowawczy dla nieletnich przestępców] – javítóműhely, javítóüzem; (dom poprawczy) javítóintézet zakład powrozowy – kötélverő üzem Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8087 zakład pracy [instytucja, w której się pracuje zarobkowo] – gyár, üzem, munkaüzem zakład prywatny – magánüzem zakład przegrać – fogadást elveszíteni zakład przemysłowy – ipari üzem v. vállalat zakład przodujący – élüzem [Az élüzem 1949 és 1989 között „a felsőbb irányító szervek által meghatározott célkitűzések megvalósítása terén kimagasló termelési, gazdasági eredményt elért” vállalatok kitüntető címe volt Magyarországon. A rendszerváltáskor ez a kitüntetés megszűnt.] zakład przyjaźni – a barátság záloga zakład przyrodaleczniczy – természetgyógyászati intézet zakład siodlarski – nyergesüzem, nyergesműhely zakład strzyżenia psów – kutyakozmetika zakład ślusarski – lakatosműhely, lakatos üzem zakład tapicerski – kárpitos műhely zakład techniczno-dentystyczny – fogtechnikai laboratórium zakład trumniarski – koporsókészítő üzem, temetkezési vállalat v. intézet zakład ubezpieczeń – biztosító Zakład Ubezpieczeń Hungaria Spółka Akcyjna – Hungária Biztosító Részvénytársaság (HB) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) [państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych w Polsce. Zakres działania, zadania i funkcjonowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają art. 66-72 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) oraz statut ZUS (Dz. U. z 2008 r. Nr 28, poz. 164).] – Társadalombiztosító; Országos Társadalombiztosítási Intézet zakład ubojowy – vágóüzem, vágóhíd (állatoké) zakład wychowawczy – nevelőintézet zakład wodoleczniczy – vízgyógyászati v. hidroterápiai intézet v. részleg zakład wytwarzający wyroby pończosznice – harisnyaüzem zakład zamknięty [karna, wychowawcza lub lecznicza instytucja lub jej część ograniczająca wolność osób w niej przebywających] – zártintézet zakład zastawniczy – zálogház, zálogintézet - Wersja 01 01 2017 zakład zdrojowy – gyógyintézet, vízgyógyintézet, gyógyfürdő zakład żywienia zbiorowego [Instrukcje sanitarne HACCP GMP GHP dla zakładu żywienia zbiorowego] – közétkeztetési vállalat; kollektív étkeztetési üzem, népkonyha, közkonyha, üzemi étkezde zakładacz, zakładaczka – alapító ffi/nő zakładacz obiektu – a létesítmény alapítója zakładać [zob. założyć] – (organizować, np. szkołę) alapítani, létesíteni, megalapítani; felállítani; (na kogo/co) rátenni, feltenni, ráhelyezni zakładać a. założyć coś – létrehozni, létesíteni, alapítani vmit zakładać coś – felszerelni v. beszerelni vmit zakładać a. założyć cewnik – felhelyezni a ketétert zakładać a. założyć firmę – céget alapítani zakładać fundamenty – alapot lefektetni, megalapozni zakładać (założyć) gips na nogę – gipszbe teszi a lábat, begipszeli a lábat zakładać (założyć) gips na rękę – gipszbe rak kezet; begipszeli a kezet zakładać koło – kereket szerelni zakładać konto – előfizetni zakładać minę – elaknásítani vmit; aknát rakni zakładać nogę na nogę – keresztbeteszi a lábát zakładać a. założyć partię – pártot alakítani v. megalakítani zakładać ręce na krzyż – karbateszi a kezét zakładać okulary – felteszi a szemüvegét zakładać protest przeciw komu/czemu – tiltakozni vki/vmi ellen zakładać a. założyć przynęte na haczyk – csalit tenni a horogra zakładać rodzinę – családot alapítani zakładać się – (o co) fogadni (vmibe) zakładać się o coś – fogadni vmiben zakładam, że… – feltételezem, hogy…; fogadok, hogy… zakładanie – lerakás, elhelyezés; alapítás; berakás zakładanie fundamentów – az alapok lerakás zakładanie instytutu naukowego – tudományos intézet alapítása zakładanie rąk – (átv.) semmittevés zakładanie sukienki – ruhaberakás zakładanie urządzeń elektrycznych – villanyszerelés zakładnie taśmy – szalagbevezetés zakładnie urządzeń elektrycznych – villanyszerelés zakładka [1. pasek tkaniny lub papieru wkładany do książki w miejscu, w którym Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8088 przerwało się czytanie; 2. plisa; 3. brzeg jednego elementu zachodzący na brzeg drugiego elementu, z którym jest połączony] – betét; (w książce) könyvbetét; olvasójel; (spodnie) hajtás, berakás (ruhán) zakładka; (ang.) bookmark [znacznik wstawiony w wybrane miejsce przetwarzanego tekstu lub przeglądarki WWW, pozwalający na szybki do niego powrót.] – (ang.) bookmark – könyvjelző [1. hipertext rendszereknél használható "könyvjelző", mellyel a szöveg egyes pontjai vagy oldalai megjelölhetők; szűkebb értelemben a Web-böngészőknek az a funkciója, mellyel az érdekesnek ítélt URL címeket a felhasználó egy bookmark file-ban megőrizheti, csoportosíthatja, majd később előhívhatja és linkként használhatja az eredeti információforrások gyors elérésére; 2. böngészőprogramoknál URL-címek gyors megjegyzésére, majd később ezek gyors lehívására használt funkció; a könyvjelzőben tárolt címek csoportosíthatók és javíthatók] zakładka a nie rozporek – befelé menő szembehajtás, szemberánc [Két egymással szembefordított hajtás, amelynél a hajtásélek a ruhadarab külső oldalán találkoznak. Ellentéte az ún. quetsch-hajtás, amelynél viszont a hajtásélek a ruhadarab belső oldalán találkoznak.] zakładka do książki; zakładki do książek – könyvjelző zakładnik [człowiek zatrzymany przez porywacza lub terrorystę chcącego wymusić spełnienie swoich żądań groźbą, że będzie torturował lub zabije zatrzymanego], zakładniczka – kezes; (hist) túsz (ffi/nő) zakładny, -a, -e [podstawowy] – alapvető, fő zakładny wzrost cen energii elektrycznej – a villamosenergia árak alapvető emelkedése - Wersja 01 01 2017 zakładny, -a, -e – alapítózakładowy, -a, -e [przymiotnik od: zakład] – üzemi, gyári, vállalati, intézeti, műhelyi; alapzakładowa organizacja partyjna – (dawno) üzemi pártszervezet zakładowa slużba zdrowia – üzemi egészségügyi szolgálat; foglalkozásegészségügyi-szolgálat zakłady – gyártelep; üzemek, művek Zakłady Aparatów Rentgenowskich – (dawno) Röntgen Művek (MEDICOR) Zakłady Autobusowe Węgierskich Kolei Państwowych – (dawno) Magyar Államvasutak Autóbusz Üzeme (MÁVAUT) Zakłady Elektryczne Ganz – Ganz Villamossági Művek (GVM) Zakłady Elektryczne SIMECH w Oświęcimiu – Oświęcim-i SIMECH Villamossági Művek zakłady energetyczne – erőműtelep zakłady gospodarki komunalnej – közművek zakłady hutnicze – kohászati művek zakłady maszyn; zakłady maszynowe – gépgyár zakłady naftowe – petróleumművek zakłady włókiennicze – textilüzem, textilipari üzemek, textilgyárak zakładzik – kis gyár v. üzem; kicsi berakás (pl. ékszeren) zakładziny [1. uroczyste położenie w gmachach murowanych kamienia węgielnego, a w drewnianych podwaliny; 2. Zakładziny – (u Zygmunta Glogera) uroczyste położenie w gmachach murowanych kamienia węgielnego, a w drewnianych podwaliny. Możniejsi sprowadzali kapłana do poświęcenia miejsca. Pod kamień węgielny kościoła św. Małgorzaty na Kazimierzu pod Krakowem król Kazimierz Wiel. położył swój pierścień. W następnych wiekach kładziono blachę z napisem objaśniającym, pergamin lub papier z opisem w butelce zakorkowany, później dodawano jeszcze współczesne monety i medale.] – a ház v. egyház alakőletételének ünnepe zakłamać — zakłamywać [świadomie wypaczyć prawdę o czymś] – becsapni, hazudni zakłamać się — zakłamywać się [wmówić sobie coś, nie chcąc uznać niewygodnej lub przykrej dla siebie prawdy] – becsapja önmagát zakłamanie [zob. nieszczerość] – hazugság, hazudozás, képmutatás, hamisság, kétszínűség; tettetés zakłamany, -a, -e [1. o człowieku: nieszczery; 2. oparty na kłamstwie] – nem őszinte, hamis, képmutató, hazug; szemforgató Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8089 zakłębić – gomolyítani, gombolyítani zakłębić dymem pożarów – a tüzek füstjével gomolyítani zakłębić się [utworzyć kłębowisko] – gomolyogni, gomolyodni, örvényleni, forrongani, forrni, buzogni zakłopotać (zakłopotam, zakłopoczę v. zakłopocę) [wprawić w zakłopotanie] – zavarni, háborgatni, nyugtalanítani zakłopotał nas swoją chorobą – betegségével nyugtalanságot keltett bennünk zakłopotać się [1. poczuć się zawstydzonym lub zaniepokojonym czyjąś wypowiedzią lub zachowaniem; 2. daw. zmartwić się lub zaniepokoić się] – izgulni, nyugtalankodni, bánkódni zakłopotanie [stan człowieka, który nie wie, co odpowiedzieć ani jak się zachować] – zavar, gond, nyugtalanság; összekeverés zakłopotany, -a, -e [wyrażający zakłopotanie] – zavarodott, zavart; gondterhelt, aggódó zakłosić się (zakłoszę się) – kalászba szökkenni zakłoszony, -a, -e – kalászba szökkent zakłócać (zakłócić) – zavarni; háborgatni; megzavarni zakłócać porządek – megzavarni a rendet zakłócający, -a, -e – zavaró, háborító zakłócający pokój – zavargó; rendbontó; békétlenkedő zakłócający porządek – rendbontó; rendzavaró zakłócający spokój – csendháborító, rendzavaró zakłócanie (zakłócenie) – zavarás zakłócanie porządku – rendzavarás zakłócanie ruchu – forgalomakadályozás zakłócanie spokoju publicznego – csendháborítás, garázdaság, közcsendháborítás zakłócanie szumem – zajzavarás zakłócenia akustyczne w postaci wysokich dźwięków – sziszegés, suha, sustorgás zakłócenia akustyczne w postaci, wysokich dźwięków – csicsergés zakłócenia atmosferyczne – atmoszférikus zavar zakłócenia przy magnetycznym odczytywaniu dźwięku w miejscu sklejenia taśmy – ragasztás okozta kattanás zakłócenia radiofoniczna – rádióhulláminterferencia; interferenciás zavar zakłócenia selektywne – szelektív zavar zakłócenie – zavarás, izgatás, nyugtalamítás, felkavarás zakłócenie atmosferyczne – légköri zavar zakłócenie drgań własnych – sajátrezgészavarás zakłócenie indukowane – indukált zaj - Wersja 01 01 2017 zakłócenie intermodulacyjne [zakłócenia intermodulacyjne badane są na podstawie sygnału, uzyskanego poprzez przesłanie co najmniej dwóch silnych testowych nośnych przez ten sam kabel] – intermodulációs torzítás zakłócenie magnetyczne – mágneses eltérés zakłócenie o charakterze okresowym – frekvencialöket-zavar zakłócenie od harmonicznej – felhangelnyomás zakłócenie porządku – rendbontás zakłócenie przemysłowe – elektronikus berendezés okozta rádiózavar zakłócenie przydźwiękiem – hálózati búgás zakłócenie różnicowego odbioru dźwięku – vivőhullámú zavar zakłócenie spokoju publicznego – csendháborítás zakłócenie tonem o zmieniającej się amplitudzie – szaggatott hangú zavarás, rádiózavarás zakłócenie tonem prostym – egyfrekvenciás torzítás zakłócenie własne – sajátzavar zakłócenie wzajemne – kölcsönös zavar zakłócić (zakłócę) — zakłócać [naruszyć ustalony porządek lub równowagę czegoś] – zavarni, megzavarni, felizgatni, nyugtalanítani, felkavarni, háborgatni, megbontani; felforgatni zakłócić a. zakłócać pokój – megzavarja a nyugalmat zakłócić a. zakłócać porządek publicznych – közrendet megbontani zakłócać ruch – forgalmat akadályozni zakłócić myśl – gondolatot megzavarni zakłócić porządek – megzavarni a rendet zakłócić spokój – megzavarja a békét v. csendet zakłócać spokój publiczny – garázdálkodni zakłóczony, -a, -e – megzavart zakłucie – leszúrás, leölés zakłucie igła – tűszúrás zakłuć (zakłuje) — zakłuwać [1. zabić kogoś czymś ostrym; 2. ostro, przenikliwie zaboleć; 3. boleśnie coś odczuć; 4. lekko ukłuć] – megszúrni; leszúrni, agyonszúrni, ledöfni zakłuć w palec, zakłuć palec igłą – tűvel megszúrja az ujját zakłuć się — zakłuwać się [lekko się ukłuć] – megszúrja magát zakłuć się w nogę – megszúrja a lábát zakłusować – vágtába kezdeni zakłuwanie – szúrás, megszúrás, leszúrás, ledöfés, agyonszúrás, levágás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8090 zakłuwanie węży hydraulicznych – hidraulikus tömlő levágása zakneblować — zakneblowywać [1. włożyć komuś knebel do ust; 2. zmusić kogoś do milczenia] – betömni, gúzsba kötni zakneblować usta – száját betömi v. felpeckeli zakneblowanie, zakneblowywanie – gúzsbakötés, felpeckelés zakneblowanie (barykada) – barrikád, utcai torlasz zakochać się (zakocham, -asz, -ają) — zakochiwać się [1. poczuć miłość do kogoś; 2. zacząć bardzo lubić lub podziwiać kogoś lub coś] – (w kim) beleszeretni vkibe, (kogoś/coś) megszeretni vkit/vmit; szerelmes lesz zakochać się w czymś – beleszeretni vmibe; szerelmes lesz vmibe zakochać się na zabój – halálosan beleszeretni vkibe zakochać się po uszy – fülig szerelmes zakochać się w kimś – beleszeretni vkibe; szerelmes lesz vkibe zakochał się, jak diabeł w suchej wierzbie – fülig beleszeretett, szerelmes, mint az ágyú zakochał się w tej pannie – beleszeretett ebbe a lányba zakochana [kobieta, która się zakochała] – szerelmes lány v. nő zakochani [kobieta i mężczyzna, którzy się w sobie zakochali] – szerelmesek zakochani gruchają – a szerelmesek turbékolnak zakochanie [miłość do kogoś] – szerelem zakochany [mężczyzna, który się zakochał] – szerelmes fiú v. ffi zakochany, -a, -e [1. taki, który się w kimś zakochał; 2. świadczący o takim stanie; 3. lubiący coś bardzo lub zafascynowany czymś lub kimś] – (w kim) szerelmes (vkibe) Zakochany aniol (Angel in Love) [2005] – Szerelmes angyal (lengyel film) zakochany na śmierć – halálnak halálával halsz; halálosan szerelmes zakochany po uszy – fülig szerelmes zakochany w muzyce – szerelmes a zenébe, zeneszerető zakochiwać się (zakochać się) – beleszeretni vkibe zakodować [1. zapisać coś za pomocą kodu; 2. zapamiętać coś] – kódolni, bekódolni; emlékezetbe vésni zakolanek – (sp) térdvédő, térdmelegítő; (hist) térdvért zakolanki [Przy wysokich butach i obcisłych spodniach do konnej jazdy używano zakolanek, zwykle białych płóciennych, zapinanych na kilka guzików, - Wersja 01 01 2017 ściskających mocno kolano. B. Gemb.] – térdvédő, térdmelegítő; lábszárvédő zakole [1. półkolisty zakręt drogi lub koryta rzecznego; 2. półkolista łysina nad czołem] – hajlat, kanyar zakolebać [zachwiać lub zakołysać] – megingatni, megringatni zakolebać się [zachwiać się lub zakołysać się] – megrendülni, meginogni, himbálózni, hullámzani, ringatózni zakolędować – karácsonyi dalba v. kolendába kezdeni, regölni kezd zakoł, zakolenie [zatoczenie koliste, np. w szyku bojowym, czyli tańcu tatarskim, t. j. obejście w kierunku łukowatym z boku i z tyłu.] – bekerítés, körbefogás (hadi alakzat v. tatár tánc) zakołatać (zakołacę v. zakołaczę, zakołace v. zakołacze) [1. uderzyć w coś, powodując głuchy odgłos; 2. o myślach, uczuciach itp.: pojawić się nagle] – kopogni, csörögni, zörögni, bekopogtatni, bezörgetni; zörgetni, kopogtatni; (átv.) folyamodni, fellebbezni zakołatać do drzwi – bekopogni az ajtón zakołatać do serca czyjego – vkinek a jószívéhez folyamodni zakołować [zatoczyć koło] – megfordulni, megperdülni zakołować się – forogni, pörögni, elszédülni, megszédülni, kóvályogni zakołować się w głowie – szédelegni zakołowało się głowie – kóválygott a feje, megszédült zakołysać (zakołyszę, zakołysze) [wprawić coś w ruch wahadłowy] – ringatni, himbálni; ingatni zakołysać się [zostać wprawionym w ruch wahadłowy lub poruszyć się takim ruchem] – ringatózni, himbálózni, meglendülni, meginogni zakomenderować [wydać komendę lub rozkaz] – megparancsolni, elrendelni, parancsot adni, vezényelni, elvezényelni zakomenderowanie – parancskiadás; rendelekzés zakompleksiony, -a, -e [mający kompleksy] – gátlásos, komplexusokkal teli, komplexusos zakomunikować [zawiadomić o czymś] – bejelenteni, közölni, tudatni, értesíteni zakomunikować co komu listownie – levélben közölni vmit vkivel zakomunikować wiadomości – híreket közölni zakomunikowanie – hírüladás, tudatosítás, tudatás, közlés zakon [1. zgromadzenie religijne lub świeckie, którego członkowie są związani ślubami i Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8091 żyją według ściśle określonych reguł; 2. zgromadzenie religijne lub świeckie skupiające osoby związane ślubami, przestrzegające określonych reguł; klasztor; 3. organizacja, której członkowie oddają się w sposób szczególny wypełnianiu zasad danej religii. Członkowie zakonu (mężczyźni – mnisi, zakonnicy, bracia; kobiety – zakonnice, mniszki, siostry) zwykle nie są postrzegani ani jako świeccy, ani jako członkowie kleru, choć np. w Kościele katolickim możliwe jest łączenie członkostwa w zakonie ze święceniami kapłańskimi (osobie takiej przysługuje tytuł „ojca”). W chrześcijaństwie zakon ma zatwierdzoną przez Kościół regułę. Jego członkowie składają uroczyste śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa. Wśród zakonów chrześcijańskich wyróżnia się zakony mnisze (np. benedyktyni, cystersi, trapiści), żebrzące (franciszkanie, dominikanie), kleryckie (jezuici, pijarzy) i rycerskie (Krzyżacy, templariusze, joannici). W odróżnieniu od członków zakonów, osoby wstępujący do zgromadzeń zakonnych składają tylko śluby proste.] – törvény, szabály, jogszabály; (dawno) állás, jogállás; (dawno) kötelék; (dawno) megszorítás, záradék, fenntartás; (dawno) vallás, hit; (egyh.) szentírás, törvény, testamentum, szövetség; (egyh.) szerzetesrend, rend; szerzet Zakon (hebr. miszpat - norma prawna; misfah rozkaz; torah - zakon; dabar - przykazanie) [oznacza w Piśmie Świętym zbiór przez Boga nadanych postanowień w formie nakazów i zakazów, regulujących życie ludu Bożego, którym był Izrael. Główną jego częścią jest dziesięcioro przykazań (Dekalog). Zawiera też różne prawa dotyczące życia socjalnego i zarządzenia dotyczące życia dla Boga. Według Starego Zakonu człowiek przychodził do Boga przez zasługi tzn. wykonywanie przykazań. W NT jednk jednamy się z Bogiem przez łaskę, która dana została nam przez Jezusa Chrystusa. Zakon Mojżeszowy nakazywał i żądał dobrych uczynków, a Chrystus naucza, że człowiek tak powinien zmienić swe serce (przy pomocy Chrystusa) żeby sam, z własnej woli i z miłości do Boga, czynił dobrze. Nie każdy zakon (prawo) musi wyrażać swe nakazy i zakazy w formie przykazań, podobnie jak to ma zakon Mojżeszowy (prawo Mojżeszowe), co widzimy w Liście do Rzymian gdzie jest mowa o kilku zakonach: zakon grzechu w członkach - Wersja 01 01 2017 ciała naszego; zakon umysłu, z którym walczy zakon w członkach naszych, zakon Ducha, który żąda tego, czego stary zakon także żądał; zakon wiary, z którego uczynki mają płynąć.] – TÖRVÉNY [1. A tízparancsolat, amelyet Mózes kapott Istentől Izráel számára (2Móz 20,3-17; 5Móz 5,621); összefoglalja, mit kíván Isten az Ő népétől. 2. Tóra, azaz az ÓSZ első öt könyve (Mt 5,17; Lk 16,16). 3. Isten egyetemes akarata, szavakban, tettekben és előírásokban (2Móz 20,1-17; Zsolt 19); az ÓSZ-i zsidók Jahvébe vetett hitüket a törvény pontos megtartásával mutatták meg. Jézus betöltötte a törvényt, becsülte és szerette azt, s kifejtette annak tulajdonképpeni jelentőségét (Mt 5,17-48); az ÓSZ-i törvény értelme és rendeltetése, hogy utat készítsen az eljövendő Jézusnak (Gal 3,24). Kinyilvánítja az ember bűnös voltát, és teljes képtelenségét arra, hogy Istennek tetsző életet éljen; a törvény képtelen az embert a bűn fölött győzelemre segíteni (Róm 3-8; Gal). Jézus összefoglalta a törvényt: maradéktalan szeretetet követel Isten és felebarátaink iránt. Ezáltal újonnan meghatározza az embernek önmagához való viszonyát (önszeretet) (Mt 22,35-40). A törvény irgalmatlan (Jak 2,10) és Krisztusra vezérlő mester (Gal 3,24). Aki a törvény szerint akar élni, az átok alatt van (Gal 3,10).] zakon (łac. ordo regularis) [instytut zakonny, którego członkowie żyją złożonymi ślubami. U franciszkanów: Pierwszy Zakon (OFM, OFMConv, OFMCap), Drugi Zakon (OC - Klaryski), Trzeci Zakon Regularny (TOR)] – (egyh.) szerzetesrend, rend, (lat. ordo reguláris) [szerzetesi intézmény, melynek tagjait fogadalmak kötik. A ferenceseknél: Első Rend (OFM, OFM Conv., OFM Cap.), Második Rend (OC - klarisszák), Reguláris Harmadik Rend (TOR).] zakon Adama [małżeństwo] – (związek) házasság, házasélet zakon augustynów – Ágáston rend zakon benedyktów a. benedyktyński [ZAKON BENEDYKTYŃSKI nawiązuje do tradycji najwcześniejszego monachizmu dzięki swej Regule, która adaptuje go do warunków życia mnichów na Zachodzie. Reguła napisana w VI w. przez św. Benedykta -wierne echo Ewangelii dzięki swej szerokości, umiarowi i chrześcijańskiemu humanizmowi ześrodkowanemu na Osobie Chrystusa "Nad Chrystusa nic nie przekładać" stworzyła ramy życia zakonnego, które przetrwało czternaście wieków, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8092 z łatwością przystosowując się do przeróżnych warunków czasu i miejsca.] – Benedek-rend, Bencés-rend [A bencések (másképp: Szent Benedek Rend, vagy egyszerűen: Bencés rend) – teljes latin nevén: Ordo Sancti Benedicti, rövidítve: OSB – a Római Katolikus Egyház egyik szerzetesrendje, melyben Szent Benedek reguláját követik későbbi szabályokkal és modern szokásokkal kiegészítve. Ők a kereszténység egyik legősibb szerzetesközössége, az első katolikus szerzetesrend. Nevüket alapítójukról, Szent Benedekről kapták, aki a VI. század elején, Itáliában kezdett szerzeteséletet, és írta meg szerzetesi szabályzatát, reguláját. A bencések hatása óriási Európa tudomány- és kultúrtörténetében, valamint a katolikus szerzetesség kialakulásában, különösen a kora-középkor folyamán.] Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, pot. franciszkanie) [katolicka wspólnota zakonna z grupy zakonów żebrzących. Założona w 1209 przez św. Franciszka z Asyżu. Zakon ten w 1517 r. na mocy bulli Ite et vos ad vineam meam został podzielony na Zakon Braci Mniejszych zwanych Obserwantami, oraz Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych. W 1619 r. pełną niezależność uzyskała trzecia gałąź: Zakon Braci Mniejszych Kapucynów. Wszystkie trzy zakony są oparte na tej samej regule, napisanej przez św. Franciszka i zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III 29 listopada 1223 r. Posiadają wspólne dziedzictwo historyczne i duchowe. Różne konstytucje oraz przełożeni stanowią jednakże o ich odrębności prawnej.] – ferences rend (franciskáriánusok, ferencesek) [egy római katolikus szerzetesrend, melyet Assisi Szent Ferenc (1182. – 1226. október 4.) alapított 1209-ben. Neve latinul: Ordo Fratrum Minorum (Kisebb Testvérek Rendje), kolduló rend.] Ferences rend ágai: Szent Ferenc Első Rendje - Szent Ferenc regulája szerint élő szerzetesek, 1223 óta létezik. Kisebb Testvérek Rendje – Ordo Fratrum Minorum (OFM) Konventuális Kisebb Testvérek (Minoriták) (OFM Conv.) Kapucinus Kisebb Testvérek (Kapucinusok) (OFM Cap.) Szent Ferenc Második Rendje - a ferences rend női ága, melyet Szent Klára és Szent Ferenc alapított 1212-ben. - Wersja 01 01 2017 Közismert nevük Szent Klárára utal klarisszák "Szécsény Ágacskája" Klarissza Remeteség – Ordo Sanctae Clarae (OSC) Szent Ferenc Harmadik Rendje - az első és a második rend mellett alapított harmadik közösség. Ferences világi rend – Ordo Franciscanus Secularis (OFS) Reguláris Harmadik Rend Istotę życia Braci Mniejszych wyznaczają słowa Reguły z 1223 r.: Reguła i życie braci mniejszych polega na zachowaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości. (Regula bullata rozdz. I) — Jest to istota charyzmatu i działalności naśladowców św. Franciszka. Jej uniwersalność powoduje, że Bracia Mniejsi prowadzą bardzo zróżnicowaną działalność: pomoc ubogim, misje, kaznodziejstwo, prowadzenie parafii i sanktuariów, działalność naukowa (warto wspomnieć średniowieczny nurt filozoficzno-teologiczny (szkoła franciszkańska), do której zaliczani są m.in: św. Antoni Padewski, św. Bonawentura, bł. Jan Duns Szkot, William Ockham, Roger Bacon i inni). Jednak przed działalnością zewnętrzną pierwszeństwo posiada życie modlitwy. Charyzmat franciszkański jest więc kontemplacyjno-czynny. — W Polsce pierwszy klasztor franciszkański powstał w 1236 we Wrocławiu, a następny w 1237 w Krakowie. Habity franciszkanów mogą się różnić w zależności od ich przynależności. Cechą wspólną dla wszystkich jest sznur z trzema węzłami symbolizującymi rady ewangeliczne. Na zdjęciu: franciszkanin z Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych. Zakon Braci Mniejszych Kapucynów, Kapucyni [katolicka wspólnota zakonna z grupy zakonów żebrzących, wyodrębniona ze wspólnoty zakonnej stworzonej przez św. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8093 Franciszka z Asyżu w 1209 roku. Zakon ów, oddzielił się od dwóch pozostałych zakonów w 1528 roku, 11 lat po podziale franciszkanów na Braci Mniejszych i Braci Mniejszych Konwentualnych.] – kapucinusok (Capucini ordinis fratrum minorum) [a ferencesek egy ága, akiket Matteo di Bassi alapított 1525-ben Itáliában. Ezt a rendet megerősítette VIII. Kelemen pápa is 1528-ban. Eredetük azokra a viszályokra vezethető vissza, amikor a ferences rendben a fegyelem szigora miatt kitört az elégedetlenség. Csak külsőségekben különböztetik meg magukat a többiektől, mégpedig úgy, hogy csúcsos csuklyát és szakállt viselnek, egyebekben ugyanazokat a szigorú szabályokat tartják meg.] A Kapucinus Rend (OFM Cap.) a ferences rend ún. obszerváns ágából (lásd az első rendről szóló bevezetőt) kiindult reform eredményeként született. Megalakulása Matteo da Basico testvér nevéhez fűzőik, aki társaival együtt vissza akart térni a teljes szegénység eredeti eszményéhez, még külsőben is utánozva Szent Ferencet. Az új rend jogi alapját VII. Kelemen 1528-ban kelt bullájával fektette le, a közösség végleges önállóságát azonban csak 1619-ben nyerte el. E reformág tagjai szakállt és csuklyát, azaz caputium-ot viseltek - innen származik a kapucinus elnevezés. Nagyobb hangsúlyt kapott életükben a csöndes, imádságos visszavonultság - ugyanakkor, ha a körülmények úgy kívánták, működtek mint betegápolók, tábori lelkészek, népszónokok vagy hittérítők. Mint a ferences első rend többi közössége, a kapucinusok is ebben a mondatban látják életük legalapvetőbb leírását: "A kisebb testvérek regulája és élete ez: kövessék a mi Urunk, Jézus Krisztus szent evangéliumát és éljenek engedelmességben, tulajdon nélkül és tisztaságban." A Rendi Alkotmányban mindez így visszhangzik: "Minden élethelyzetben az evangéliumot kövessük, mint legfőbb törvényt; buzgón olvassuk üdvösséget adó szavait és mint a Boldogságos Szűz Mária "szívünkben forgassuk" azokat." (I.1.6.) A közösség a francia forradalomig igazi virágkort élt meg. Köszönhették mindez az egyszerű és hiteles életmódnak, a kitűnő rendi képzésnek és pártfogóik jóindulatának. A XVIII. század végétől a XX. század elejéig a kapucinusok Európa szerte sok szenvedésnek és tiltásnak voltak kitéve. Ebben az időszakban az elűzött szerzetesek az amerikai kontinensen hoztak létre újabb és újabb kolostorokat. Túlélve a megpróbáltatásokat a XX. század folyamán a közösség ismét létszámgyarapodásnak indult. Jelenleg a világ számos országában több mint 11 000 kapucinus testvér éli követi Szent Ferenc lelkiségét. - Wersja 01 01 2017 A kapucinusok Magyarországon Mai ismereteink szerint a kapucinusok már a XVI. században jelen voltak magyar földön, mint a keresztény csapatok tábori lelkészei. Brindisi Szent Lőrinc 1601-ben ott volt a csókakői csatában, neki köszönhetjük az Osztrák-Magyar Monarchia területén a kapucinus provinciák nagy részének alapítását. Egy másik venetói kapucinus testvér, Avianói Boldog Márk, a Szentszék követeként mint diplomata és mint kiváló stratégiai érzékkel rendelkező páter, igen nagy érdemeket szerzett 1686-ban Buda visszafoglalásakor. Magyarország akkori prímása, gr. Széchenyi György 1687-ben kelt oklevelében elismervén és megköszönvén a kapucinusok aktív részvételét a harcokban és az emberek buzdításában, megalapította a kapucinusok budai rendházát. Ezt követte Móron az 1695-ben elkészült rendház és az 1701-ben felszentelt templom. A harmadik komoly kapucinus központ Nagyváradon volt, majd 1763-ban Máriabesnyőn szentelhettek templomot és rendházat. Ezen kívül még 7 kapucinus központ volt a történelmi Magyarországon. II. József uralkodása, majd az 1848-49-es szabadságharc alatt a szerzetesi élet és a rendházak igen sok kárt szenvedtek. Ebben nagy szerepe volt a kapucinusok szegények melletti elköteleződésének is. Az első világháború után a hitélet nagy fejlődésnek indult az országban. Az önálló magyar kapucinus rendtartomány 1934-ben alakult meg Brindisi Szent Lőrinc védnöksége alatt. A 30-as és 40-es évek igen lendületesek voltak, új, bátor alapításokkal jellemezték, például Szentesen és Békéscsabán, azonban e korszaknak hamar véget vetett a háború. 1950-ben a kommunista rezsim államosította a rendházakat, szétkergette a rendeket, köztük 110 kapucinus testvért, szétdúlta a könyvtárakat, elhordatta a berendezéseket. Következtek az üldöztetés és a mártíromság évei. A kapucinus testvérek szétszórattak, boldog volt, aki a vasútnál, vagy másutt segédmunkásként valami munkát kapott. A templomok folyamatosan pusztultak le, a rendházakat tudatosan pusztították. A rendszerváltás után a rend 1991-ben vehette újra birtokába a maradványokat. A népmissziót és a szerzetesi életet az idős testvérek kezdték újra, akik teljes szívvel és lélekkel próbáltak helytállni a megváltozott Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8094 - Wersja 01 01 2017 helyzetben. Majd egy évtized múltán, felmérve a helyzetet, megvizsgálva a lehetőségeket, valamit figyelembe véve a hosszú ideje tartó kapcsolatokat a magyar kapucinus közösséget a velencei rendtartományba integrálták. Hazánkban jelenleg két helyen működik kapucinus rendház: Budapesten a fő utcában magyar és olasz nyelvű lelkipásztorkodás folyik, Móron a lelkipásztori munka mellett hivatás-pasztorációval foglalkoznak a testvérek. Ezekben a házakban magyar és olasz rendtagok együtt alkotnak közösséget. Két ősi kapucinus helyen - Máriabesnyőn és Tatán - jelenleg egyházmegyei segítséggel folyik a pasztoráció. Bruno 1296–1298 Gottfried von Rogga 1298–1307 Conrad von Jocke 1309–1322 Johannes Ungenade 1322–1324 Reimar Hane 1324–1328 Everhard von Monheim 1328–1340 Burchard von Dreileben 1340–1345 Goswin von Hercke 1345–1359 Arnold von Vietinghof 1359–1364 Wilhelm von Vrymersheim 1364–1385 R. von Eltz 1385–1389 Wennemar Hasenkamp von Brüggeneye 1389–1401 Konrad von Vietinghof 1401–1413 Diderick Tork 1413–1415 Siegfried Lander von Spanheim 1415–1424 Zisse von Rutenberg 1424–1433 Franco Kerskorff 1433–1435 Heinrich von Bockenvorde 1435–1437 H. Vinke von Overbergen 1438–1450 Johann Osthoff von Mengede 1450–1469 Johann Wolthuss von Herse 1470–1471 Bernd von der Borch 1471–1483 Johann Fridach von Loringhofe 1483–1494 Wolter von Plettenberg 1494–1535 Hermann Hasenkamp von Brüggeneye 1535–1549 Johann von der Recke 1549–1551 Heinrich von Galen 1551–1557 Johann Wilhelm von Fürstenberg 1557–1559 Godert (Gotthard) Kettler 1559–1561 zakon cystersów a. cysterski – cisztercita rend zakon dominikanów – domonkos, dominikánus rend zakon francyszkanów – Ferenc-rend, Szent Ferenc rendje, ferencesek zakon jezuitów a. jezuicki – jezsuita-rend zakon kamedulski, -a, ie – kaladoli rend zakon karmelitów a. karmelicki – karmelita rend [Calabriai Berthold alapította 1156-ban, III. Honorius pápa 1245-ben erősítette meg] zakon kartuzów a. kartuzjański a. kartuski – karthauzi szerzetesrend; karthauziak, néma barátok [Szent Brúnó alapította hat társával 1084-ben Chartreuse-ban (Franciaország), és III. Sándor pápa erősítette meg 1176-ban] zakon kawalerów mieczowych (łac. Fratres militiae Christi de Livonia, niem. Brüder der Ritterschaft Christi) inne nazwy: zakon liwoński, kawalerowie mieczowi, rycerze chrystusowi - niemiecki zakon rycerski w Inflantach założony przez biskupa ryskiego Alberta von Buxhövdena w 1202 r. w oparciu o regułę templariuszy dla obrony i rozszerzania swojej diecezji. – Kardos Lovagrend A Kardos Lovagrend (Kardrend) nagymesterei Hermann Balk 1237–1238 Dietrich von Grüningen 1238–1242 Dietrich von Grüningen 1244–1246 Andreas von Stierland 1248–1253 Anno von Sangershausen 1253–1256 Burchard von Hornhausen 1256–1260 Werner von Breithausen 1261–1263 Konrad von Mandern 1263–1266 Otto von Lutterberg 1266–1270 Walther von Nortecken 1270–1273 Ernst von Rassburg 1273–1279 Konrad von Feuchtwangen 1279–1281 Wilken von Endorp 1281–1287 Konrad von Herzogenstein 1288–1290 Halt von Hohembach –1293 Heinrich von Dinkelaghe 1295–1296 zakon klauzurowy [1. zakon, w którym komunikowanie się z osobami spoza zakonu ogranicza specyficzna reguła zwana klauzurą; 2. zakon, w którym obowiązuje zakaz wychodzenia poza teren klasztoru] – klauzúrás szerzetesrend Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zakon 8095 kontemplacyjny [zakon, którego członkowie poświęcają się kontemplacji, modlitwie i praktykom ascetycznym] – szemlélődő szerzetesrend Zakon Krzyżacki (ang. "Order of the Crossbearers") [zakon rycerski, jeden z trzech największych zakonów obokm joannitów i templariuszy, które powstały na fali krucjat w XII w.] – keresztes lovagrend, keresztesrend [a Német Lovagrend v. Teuton Lovagrend egy ökumenikus (főleg római katolikus és evangélikus) – napjainkban inkább már csak tiszteletbeli – vallási közösség.] - Wersja 01 01 2017 Heinrich Dusmer von Arfberg 1345–1351 Winrich von Kniprode 1351–1382 Konrad Zollner von Rottenstein 1382–1390 Konrad von Wallenrode 1391–1393 Konrad von Jungingen 1393–1407 Ulrich von Jungingen 1407–1410 Heinrich von Plauen 1410–1413 Michael Küchmeister von Sternberg 1414– 1422 Paul Belenzer von Rusdorf 1423–1440 Konrad von Erlichshausen 1441–1449 Ludwig von Erlichshausen 1450–1467 Heinrich Reuss von Plauen 1467–1470 Heinrich Reffle von Richtenberg 1470–1477 Martin Truchsess von Wetzhausen 1477– 1489 Johann von Tiefen 1489–1497 Szász Frigyes 1497–1510 Albrecht von Hohenzollern Brandenburg- Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (Zakon Krzyżacki, Zakon Niemiecki) łac. Ordo fratrum domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum in Jerusalem, (Ordo Teutonicus) (OT) niem. Orden der Brüder vom Deutschen Haus Sankt Mariens in Jerusalem) (Deutscher Orden) (DO) A Német Lovagrend nagymesterei Bassenheimi Walpot Henrik 1198-1200 Otto von Kerpen 1200-1206 Heinrich von Tunna 1206-1209 Salzai Hermann 1209–1239 Thüringiai Konrad 1239-1241 Gerhard von Malberg 1241-1244 Heinrich von Hohenlohe 1244-1249 Günther Schwarzenberg 1249-1253 Poppo von Osterna 1253–1257 Anno von Sangershausen 1257–1274 Hartmann von Heldrungen 1274–1283 Burchard von Schwanden 1283–1290 Konrad von Feuchtwangen 1290–1297 Gottfried von Hohenlohe 1297–1302 Siegfried von Feuchtwangen 1302–1310 Karl Bessart von Trier 1311–1324 Werner von Orseln 1324–1330 Luther braunschweigi herceg 1331–1335 Dietrich altenburgi várgróf 1335–1341 Ludolf König von Wattzau 1342–1345 Ansbach (Brandenburgi Albert) 1510–1525 Kronenbergi Walter 1526–1543 Wolfgang Schutzbar 1543–1566 Georg Hundt von Weckheim 1566–1572 Heinrich von Bobenhausen 1572–1590 Ausztriai Miksa 1590–1618 Ausztriai Károly 1619–1624 Johann Eustach von Westernach 1625–1627 Johann Kaspar von Stadion 1627–1641 Lipót Vilmos főherceg 1641–1662 Karl Josef von Österreich 1662–1664 Ampringen János Gáspár, Magyarország császári kormányzója 1664–1684 Ludwig Anton vom Palatinate-Neuburg 1685–1694 Ludwig Franz vom Palatinate-Neuburg 1694–1732 Klemens August von Bayern 1732–1761 Karl Alexander von Lorraine herceg 1761– 1780 Ferenc Miksa herceg 1780–1801 Karl Ludwig von Österreich (Károly Lajos főherceg) herceg 1801–1804 Anton Viktor von Österreich 1804-1809, tovább: 1834–1835 Habsburg Miksa osztrák főherceg 1835–1863 Habsburg Ferenc Károly Vilmos 1863–1894 Habsburg Jenő 1894–1923 Dr. Norbert Klein 1923–1933 Paul Heider 1933–1936 Robert Schälzky 1936–1948 Dr. Marian Tumler 1948–1970 Ildefons Pauler 1970–1988 Dr. Arnold Othmar Wieland 1988–2000 Dr. Bruno Platter 2000– Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zakon maltański – máltai lovagrend [A johanniták középkori lovagrendjének későbbi neve, miután 1526-ban a rend székhelyét Málta szigetére tette át.] 8096 Zakon Maltański jest jedną z najstarszych instytucji stworzonych przez cywilizację Zachodniego Chrześcijaństwa. Powstał w 1099 r. w Palestynie i jest świeckim zakonem religijnym o tradycyjnie rycerskim charakterze. W okresie krucjat (XI- XIII w.) powstały trzy zakony: joannici, templariusze i krzyżacy. Maltańczycy kontynuują tradycje joannitów. Motto: „Tuitio Fidei et Obsequium Pauperum” (Obrona Wiary oraz Służba Ubogim i Cierpiącym) w praktyce przejawia się pracą charytatywną i działalnością w 110 krajach. Zakon stanowi suwerenny podmiot z własnymi uregulowaniami prawnymi, paszportami, znaczkami, monetami i instytucjami publicznymi o niezależnym statusie prawnym. Zakon utrzymuje stosunki dyplomatyczne z 90 krajami. Jest neutralny, bezstronny i apolityczny, co sprawia, że z powodzeniem podejmuje się mediacji międzynarodowych (np. ostatnio zaangażowany w program zakazu używania min przeciwpiechotnych). Siedziba Zakonu mieści się w Rzymie. Działalność Związku Polskich Kawalerów Maltańskich obejmuje: działalność charytatywną, pierwszą pomoc przedmedyczną i medyczną, pielgrzymki i obozy dla dzieci i młodzieży, działalność związaną z sytuacjami kryzysowymi, działalność formacyjną, inne rodzaje działalności związane z konkretnymi potrzebami społecznymi. Reguła Zakonu (Św. Jana Jerozolimskiego) ustanowiona przez brata Rajmunda z Puy, zatwierdzona została przez Innocentego II, a w 1185 r. potwierdzona przez Lucjusza III. Krzyż Maltański jest ośmiokończasty. Jego forma została zatwierdzona przez Sykstusa V w 1589 r. Cztery ramiona świadczą o czterech cnotach: wierności, honorze, wstrzemięźliwości i przezorności. Kolor biały symbolizuje czystość, a cyfra „8” - Osiem Błogosławieństw oraz osiem cnót rycerskich. Suwerenny Rycerski Zakon Świętego Jana Jerozolimskiego Szpitalników Maltańskich w Polsce: Katowice, Klebark Wielki, Koszalin, Kraków, Krosno, Mszana Dolna, Myślenice, Nowa Ruda, Nowa Sól, Nowy Gierałtów, Piła, Stary Sącz, Tarnów. zakon męża – házas állapot zakon mieczowy [niemiecki zakon rycerski, podbijający ziemie i ludy bałtyckie pod hasłami walki z pogaństwem i obrony Kościoła] – német lovagrend zakon miłosierdzia – irgalmas rend zakon minorytów – minorita szerzetesrend zakon panien angielskich – angolkisasszonyok rendje zakon paulinów – pálosrend, pálosok - Wersja 01 01 2017 zakon pijarów [potoczna nazwa Zakonu Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych (Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum) czyli Zakonu Szkół Pobożnych – zakon ustanowiony przez papieża Grzegorza XV 18 listopada 1621 r. (regułę zatwierdzono rok później). Korzenie swe wywodzi jednak od roku 1597, kiedy to św. Józef Kalasancjusz otworzył pierwszą bezpłatną i powszechną szkołę podstawową w Europie.] – piarista szerzetesrend, piarista rend [katolikus tanító szerzetesrend. Teljes neve: Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum, azaz a Kegyes Iskolák Isten Anyjáról nevezett Szegény Szabályozott Papjainak Rendje, röviden piaristák. Régebbi magyar elnevezése: kegyes tanítórend vagy kegyesrend. Tagjai a szokásos szerzetesi fogadalmak mellett vállalják a gyermekek neveléséről való különleges gondoskodást. Jelvénye (címere) egymásba fonódó M és A betű (Szűz Mária monogramja), fölötte korona, alatta a görög „Métér Theou” (Isten Anyja) szavak rövidítése. Legtöbbször a monogram fölött koronát is találunk, mivel Szűz Mária a Kegyes Iskolák Királynője.] zakon rycerski [związek rycerstwa powstały w okresie wypraw krzyżowych] – lovagrend Zakon Rycerzy Jezusa Chrystusa, znany również jako Milicja Jezusa Chrystusa (Militia Jesu Christi) [zakon założony w 1209 roku w Langwedocji we Francji do walki z albigensami. Do założycieli należeli: biskup Fulko z Tuluzy, Szymon z Montfort oraz Dominik Guzmán. W 1234 roku papież Grzegorz IX nadał mu regułę augustiańską oraz strój zakonny, na który składał się czarny płaszcz oraz biała tunika z symbolem zakonu na lewej piersi. Od początku rycerze znajdowali się pod opieką duchową dominikanów. Po zduszeniu ruchu albigensów przestał istnieć cel, dla którego zakon został powołany. W związku z tym już pod koniec XIII w. bracia-rycerze zostali połączeni z Zakonem od Pokuty św. Dominika, dając początek Trzeciemu Zakonowi św. Dominika (tercjarze dominikańscy)] – Fratres de militia Jesu Christi nevű rend [Dél-Franciaországban, az albigensek ellen, a Domokos rend vezetése alatt a Fratres de militia Jesu Christi nevű rend alakult (1220.).] zakon szlachecki – nemesi állás zakon świętego Benedykta – Benedek-rend, Bencés-rend Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8097 Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, potocznie paulini (łac. Ordo Sancti Pauli Primi Eremitae, stosowany skrót: OSPPE) [zakon założony w roku 1250 na Węgrzech przez bł. Euzebiusza z Ostrzyhomia. Nazwa zakonu wywodzi się od św. Pawła z Teb, pierwszego uznanego przez Kościół katolicki pustelnika. 13 grudnia 1308 kardynał Gentilis, legat papieża Klemensa V, nadał zakonowi w imieniu Stolicy Apostolskiej regułę św. Augustyna, a rok później zatwierdził pierwsze zakonne konstytucje. Celem zakonu jest kontemplacja, modlitwa, pokuta, upowszechnianie kultu maryjnego oraz sprawowanie Sakramentu Pokuty i Pojednania. Zawołanie zakonu brzmi: "Solus Cum Deo Solo" (pol.: "Sam na sam z Bogiem") Zakon składa się w większości z polskich braci i ojców zakonnych, którzy są obecni we wszystkich prowincjach paulińskich na świecie. Zarząd generalny paulinów znajduje w Polsce przy ul. o. Augustyna Kordeckiego 2 w Częstochowie.] – Pálos Rend [A Pálos Rend az egyetlen magyar alapítású férfi szerzetes remete rend. Hivatalos neve: Szent Pál Első Remete Szerzeteseinek Rendje (latinul: Ordo Fratrum Sancti Pauli Primi Eremitae, O.S.P.P.E., lengyelül: Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika). A rendet Boldog Özséb esztergomi kanonok alapította, amikor 1250-ben egyesítette a Patacs-hegyi és a pilisi remetéket. A rend központja jelenleg a lengyelországi Częstochowában, a Jasna Góra-i kolostorban van, a magyar tartomány székhelye pedig Pécsett. Magyar pálos közösségek vannak Budapesten (a Szent Gellért-sziklatemplomban), Márianosztrán és Petőfiszálláson.] zakon teutoński (zakon niemiecki) – (hist) a német lovagrend zakon żebraczy, żebrzący [zakon, którego reguła zabrania posiadania majątku, utrzymujący się z pracy i z dobrowolnych - Wersja 01 01 2017 datków] – kolduló szerzetesrend (ferences és dominikánus rend) zakonkludować [zakończyć wypowiedź konkluzją] – következtetést levonni, lezárni, öszegezni zakonnica [1. członkini zakonu żeńskiego; 2. siostra zakonna z zakonu pozostającego pod jurysdykcją Kościoła zachodniego (w obrządku Wschodnim mniszka). Wyjątek klauzurowe klaryski - mniszki] – apáca; rk. és ortodox női szerzetes; nővér szerzetesnő [a nyugati egyház jurisdikciói alatt álló rendhez tartozó apáca (a keleti egyházban - monacha). Kivétel a klauzúrás klarisszák - apácák] zakonnicy bosi, trzewiczkowi [zakony, których członkowie zgodnie z regułą chodzą boso albo w trzewikach na bose nogi] – mezítlábas barátok zakonniczo – szerzetes módra zakonniczy, -a, -e – szerzetesi zakonniczy strój – szerzetesi ruha v. öltözet zakonnie – törvény szerint, jogosan zakonnik [1. członek zakonu męskiego; 2. członek zakonu. Nazwa odnosząca się do wszystkich zakonów, niezależnie od okresu, w którym zostały założone. Na zakoników żyjących według wcześniejszych reguł (też w Kościele wschodnim), również określenie mnich (np. benedyktyni, cystersi)] – szerzetes, barát; rend tagja [1. a rk. felfogás szerint az a keresztény, aki egész életét folyamatos istentiszteletként közösségben, szigorú szabályok szerint éli; a szerzetesek a kolostorokban, monostorokban élnek, ahol vezetőjük az apát vagy apátnő, vagy más elöljáró; 2. több szerzetesi életforma létezik: kolduló rend, tanító rend, elmélkedő rend, igehirdető és missziói rend; 3.minden rendre vonatkozó meghatározás, függetlenül alapításának idejétől. A korábbi regulák szerint élő szerzeteseket (a nyugati egyházban is), jelölhetjük a „monachusz" (szerzetes) szóval is (pl. a bencéseket, cisztercitákat)] zakonnik kwestarz – kolduló szerzetes zakonnik reguły świętego Benedykta – benedekrendi szerzetes zakonny, a, -e – rend-, szerzetesi, szerzetesrendi zakonne obyczaje – szerzetesi v. kolostori szokások zakonodawca – törvényhozó ffi [Mojżesz zakonodawca: törvényhozó Mózes] zakonodawczyni – törvényhozó nő [zakonodawczyni Sióstr Zwiastowania] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8098 zakonotować [daw. zanotować lub zapamiętać coś] – megjegyezni, feljegyezni, felírni; előjegyezni zakonserwować [1. uchronić żywność przed zepsuciem, stosując środki konserwujące; 2. zabezpieczyć przed zniszczeniem lub szybkim zużyciem się] – tartósítani, eltenni, konzerválni; megóvni, megőrizni, épségben tartani, ápolni zakonserwować w spirytusie – borszeszben tartósítani v. konzerválni zakonserwować się [1. o produktach spożywczych: zostać zakonserwowanym; 2. zachować się w dobrym stanie] – konzerválódni; (átv.) jól ápolt marad zakonserwowany, -a, -e [taki, który wygląda i czuje się dobrze mimo podeszłego wieku] – tartósított zakonspirować — zakonspirowywać [ukryć coś przed kimś] – eltitkolni, elrejteni vmit, konspirálni zakonspirować się — zakonspirowywać się [1. ukryć swoje działania lub zamiary; 2. ukryć się przed kimś] – elrejtőzni, konspirálni zakontraktować [zawrzeć umowę na dostawę czegoś] – (co) lekötni (vmit); szerződést kötni (vmire), szerződtetni, alkalmazni; megállapodást kötni zakontraktować dostawę towaru – áruszállításra szerződést kötni zakontraktować mieszkanie – lakásszerződést kötni zakontraktowanie – szerződéskötés, megállapodás, alkalmazás, alkalmaztatás ű zakony żebrzące [zakony powstałe w XIII w. w Europie, praktykujące ubóstwo nie tylko indywidualne, lecz i wspólnotowe. W razie konieczności możliwość korzystania z kwesty. Do z. ż. należą franciszkanie, dominikanie, augustianie, bonifratrzy. zob. mendykanci] – kolduló rendek [a XIII. század folyamán Európában alapított rendek, a szegénységet nemcsak egyenként, hanem közösségben is gyakorolták, önmagukat alamizsnálkodásból tartották fönn. Közéjük tartoznak a ferencesek, dominikánusok, ágostonrendiek, lásd mendikánsok.] zakończenie [1. ostatnia część jakiejś historii, sprawy, jakichś działań itp.; 2. końcowa część przedmiotu] – befejezés (bef.), vég, végződés, vminek a vége; kidolgozás, végszó, végződés; zárszó, zárószó; utószó; epilógus zakończenie roku szkolnego – évzáró zakończenie sieci [to termin prawniczy, którego definicja zawarta jest w ustawie z dnia 16 - Wersja 01 01 2017 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne. Termin ten oznacza fizyczny punkt, w którym abonent otrzymuje dostęp do publicznej sieci telekomunikacyjnej; w przypadku sieci stosującej komutację lub przekierowywanie, zakończenie sieci identyfikuje się za pomocą konkretnego adresu sieciowego, który może być przypisany do numeru lub nazwy abonenta.] – (ang.) demarcation point; demarkációs pont [a vállalati hálózat és egy kommunális szolgáltató (telefon, hálózati szolgáltató) közötti határpont]; network termination (NT), ISDN előfizetői hálózat, hálőzati végződő egység zakończenie starego roku – az ó-év vége v. befejezése zakończenie wyrazu – a mondat vége v. végződése, befejezése zakończony, -a, -e – befejezett, bevégzett zakończyć — zakończać, zakańczać (co) [1. doprowadzić coś do końca; 2. przestać coś robić; 3. być ostatnią częścią czegoś; 4. wykończyć czymś jakąś rzecz] – befejezni, bevégezni (vmit), véget vetni; meghegyezni, csúcsosítani; (co) végére érni (vminek) zakończyć ołówek – meghegyezni v. kihegyezni a ceruzát zakończyć posiedzenie – az ülést befejezni v. berekeszteni zakończyć pracę – befejezni a munkát, véget vetni a munkának zakończyć rozmowę – beszélgetést befejezni zakończyć spór bez żadnej zwłoki – haladéktalanul v. késedelem nélkül befejezi a pert v. viszályt zakończyć sprawę – az ügyet befejezni zakończyć życie – az életet bevégezni v. befejezni zakończyć się [1. dobiec końca lub zostać doprowadzonym do końca; 2. zostać zakończonym czymś] – befejeződni, bevégződni; véget érni; vége szakad zakop – sánc, védőárok; beásás zakopać — zakopywać [1. umieścić coś w wykopanym dole i zasypać; 2. schować coś w wykopanym dole i zasypać ziemią, piaskiem itd.] – elásni, beásni, eltemetni, betemetni zakopać kogo żywce – élve v. elevenen eltemetni vkit zakopać talent – parlagon hevertetni egy tehetséget zakopać umarłego – halottat elhantolni v. elföldelni v. eltemetni zakopał się w książkach – a könyveket bújja Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8099 zakopać się — zakopywać się [1. zagrzebać się w czymś sypkim lub miękkim; 2. zamieszkać na odludziu] – betemetkezni, beássa magát zakopać się na wsi – falura vonulni zakopać się w książkach – (átv.) könyvekbe temetkezni; belemélyedni az olvasásba zakopać się w śniegu – beássa magát a hóba Zakopane [miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. W latach 1977–1994 miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.] – Zakopane (740m, 29 700 lakos) [a Tátra lengyel részének fővárosa. Lengyelország téli központja, s egyben a határ mindkét felének legnagyobb városa azok közül, amelyek közvetlenül szomszédosak a Tátra ívével.] zakopcenie – befüstölés, bekormozás zakopciały, -a, -e; zakopcony, -a, -e - telefüstölt; kormos zakopcić [1. pokryć sadzami; 2. wypełnić dymem; 3. pot. zapalić papierosa lub fajkę] – befüstölni, összefüstölni, bekormozni zakopcić się [pokryć się sadzami] – befüstölődni, bekormozódni zakopcieć – telefüstölni zakopcone szkło lampy – füstös lámpaüveg zakopiańczyk [mieszkaniec Zakopanego; zakopianin] – zakopanei ffi zakopianka [mieszkanka Zakopanego] – zakopanei nő zakopianin [mieszkaniec Zakopanego; zakopiańczyk] – zakopanei ffi zakopiański, -a, -ie [1. związany z Zakopanem (miasto w Polsce); 2. jeden ze ściegów ozdobnych wykonywanych igłą] – zakopanei; zakopanei öltés v. népi himzés zakopiańszczyzna [sztuka ludowa charakterystyczna dla Zakopanego i okolic] – zakopanei népművészet zakopertować – borítékozni, borítékba tenni zakopertować pismo – az írást borítékba tenni - Wersja 01 01 2017 zakopcować [1. zabezpieczyć warzywa przed przemarznięciem, otulając słomą i umieszczając w kopcach lub dołach] – vermelni; elvermelni zakopywanie – ásás, beásás, betemetés zakopywanie padliny – hulla elásása v. elföldelése zakorcić [zacząć korcić, zaniepokoić] – izgatni, felizgatni, birizgálni, csábítani zakordonowy, -a, -e – kordonon kívüli zakorkować [1. zatkać coś korkiem; 2. zatamować ruch] – bedugni, bedugaszolni zakorkować butelkę – palackot bedugaszolni zakorkować przejście – (átv.) eltorlaszolni az átjárást zakorkować się [o drodze, przejściu: zostać zablokowanym przez ludzi lub pojazdy] – bedugulni, eltorlaszolódni zakorkowanie – bedugaszolás, eltorlaszolás zakorzeniałość – meggyökerezett, meghonosodott volta vminek zakorzeniały, -a, -e; zakorzeniały się – meggyökeresedett, meghonosodott zakorzenianie, zakorzenienie – elültetés; meghonosítás zakorzenić — zakorzeniać [1. wpoić coś komuś lub utrwalić coś gdzieś; 2. związać kogoś lub coś z czymś] – meghonosítani zakorzenić się — zakorzeniać się [1. o roślinach: zapuścić korzenie; 2. wejść w zwyczaj; 3. związać się mocno z czymś] – gyökeret verni, meggyökeresedni, meggyökerezni; meghonosodni zakorzenienie się – (növ.) gyökereztetés; gyökérverés, meghonosodás, begyökeresedés zakorzenienie się drzew – a fák gyökereztetése zakorzenienie się złych obyczajów – a rossz szokások meghonosodása zakorzeniony, -a, -e – meggyökeresedett, meghonosodott; átv. megrögzött zakorzeniony nałóg – megrögzött szenvedély; megrögzött, begyökeresedett rossz szokás zakorzeniony przesąd – mélyen meggyökeredzett előítélet zakos [ostry zakręt] – rézsút, cikk-cakk zakosić (zakoszę) [1. pot. wziąć lub dostać dużo czegoś; 2. pot. ukraść] – kaszálásba kezdeni, (egy bizonyos területet) lekaszálni zakoszony, -a, -e – lekaszált zakosztować [1. spróbować czegoś; 2. doświadczyć jakichś uczuć lub stanów] – belekóstolni, megkóstolni zakosztować szczęścia – (átv.) belekóstolni a szerencsébe Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8100 zakotłować – kavarodni, kavarogni, forogni, örvényleni, elcsavarodni zakotłować komu głowę – elcsavarni vkinek a fejét zakotłować się [poruszyć się gwałtownie i bezładnie, tworząc kłębowisko, wiry lub fale] – felforrni, forrongani, pezsegni, hullámzani, bugyogni, buzogni, bugyborákolni, zuhogni, gomolyogni, kavarogni zakotłowało się w tłumie – a tömeg forrongott zakotwiczenie – horgonyzás, horgonyvetés zakotwiczyć — zakotwiczać, zakotwiczyć się — zakotwiczać się [1. zatrzymać statek i zarzucić kotwicę; o statku: stanąć na kotwicy; 2. zatrzymać się gdzieś na dłużej] – horgonyozni, lehorgonyozni zakotwiczyć statek – hajót lehorgonyozni zakpić [1. zażartować z kogoś w przykry sposób; też: oszukawszy, ośmieszyć kogoś; 2. zawieść czyjeś nadzieje] – tréfálkozni, tréfálni, gúnyolódni, csúfolkodni, csúfolódni (vkivel), tréfát űzni, mókázni, kinevetni zakpić z kogo – kigúnyolni vkit, gúnyt űzni vkiből zakradły się tu pewne niedokładności – ide pontatlanságok csúsztak be zakrakać (zakraczę, zakracze) [1. o krukach i wronach: wydać niski, gardłowy głos; 2. nie dać komuś dojść do głosu] – károgni, krákogni, ráordítani (vkire), letorkolni (vkit) zakraplacz [wąska rurka szklana z gumową nasadką, służąca do nabierania i wkraplania płynów] – orrcseppentő, szemcseppentő, pipetta zakrasić (zakraszę, zakrasi) — zakraszać – megzsírozni zakrasić się – megzsírozódni zakraszać śmietaną – megtejfölözni zakraszony, -a, -e – megzsírozott, zsíros zakraść się (zakradnę się, zakradnie się) — zakradać się [1. podejść lub dostać się gdzieś niepostrzeżenie; 2. o uczuciach i niekorzystnych zjawiskach: pojawić się niepostrzeżenie] – belopózni, belopakodni; ellopakodni, elosonni; odalopakodni; (átv.) becsúszni, bekerülni zakratkować – bekockázni zakratkować kartkę papieru – bekockácni egy papírszeletet zakratować [wstawić kraty w jakiś otwór] – rácsozni, berácsozni, rácsot rátenni zakratować okno – ablakot rácsozni zakratowanie – berácsozás zakratowany, -a, -e – rácsozott, berácsozott zakratowane okno – rácsos ablak - Wersja 01 01 2017 zakrawać (zob. zakroić) – bevágni; úgy látszik, hogy…. zakrążyć – keringeni, körözni, forogni zakredować – megkrétázni, bekrétázni zakredować na biało – fehérre kell krétázni zakredytować – hitelezni, hitelt nyújtani zakredytować towar – árut hitelezni v. áruhitelt nyújtani zakredytować się po uszy – nyakig belemerülni az adósságokba zakredytowanie – hitelezés, hitelnyújtás zakres [1. granica zasięgu jakiegoś zjawiska, działania, faktu; też: dziedzina, sfera objęta tymi granicami; 2. granice, w których zmienia się dana wielkość matematyczna lub fizyczna; 3. zbiór wszystkich desygnatów nazwy] – terület, kör, kiterjedés, tartomány, sáv, terjedelem, határ v. határok; (átv.) kör, terület, tér, szféra; (rád.) hullámsáv zakres akomodacyjny – (med) alkalmazkodási határ, mesoropter accommodativus zakres częstotliwości – 1. frekvenciatartomány [az a frekvenciasáv, amelynek rezgéseit még hangként érzékeli az átlagos emberi fül], 2. frekvenciasáv (az alsó frekvenciahatár és a felső frekvenciahatár kzötti tartomány, amely valamely szabványban vagy ajánlásban rögzített feszültségerősítés-frekvencia jelleggörbével jellemezhető.] zakres długości fal – hullámsáv zakres dynamiki – dinamikasáv, hangerősségtartomány zakres dynamiki dźwięku – hangintenzitástartomány zakres dźwiękowy (klawiatury) – hangátfogás, hangterjedelem zakres działalności – hatáskör, munkakör, ügykör; tevékenységi v. működési terület; tevenységi kör zakres działania – hatáskör, hatósugár, működési kör zakres fal – (rád) hullámsáv, hullámtartomány zakres głosowy – beszédsáv [az emberi beszéd alaphangjainak frekvenciatartománya, amely kb. 200..4000 Hz] zakres i treść pojęcia – fogalom köre és tartalma zakres kary – a büntetés mértéke zakres myśli – gondolatkör zakres oddziaływania – hatáskör zakres ochrony ubezpieczeniowej – biztosítás terjedelme; biztosítási védelem köre zakres poziomu dźwięku – hangdinamikatartomány zakres pracy – munkakör; munkaterület; ügykör Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8101 zakres przeciągania – szinkronizálási (befogási) tartomány zakres słyszalności – hallástartomány zakres słyszalny – hallási tartomány zakres tłumienia – csillapítási tartomány zakres zadań – feladatkör zakres zainteresowań – érdeklődési kör zakreskować [zacieniować gęsto rysowanymi kreskami] – bevonalazni, megvonalazni zakreskowanie – bevonalazás, megvonalazás zakreślanie, zakreślenie – körvonalazás zakreślić — zakreślać [1. narysować linię wokół tego, co się chce wyróżnić; 2. ustalić granice czegoś; 3. narysować okrąg lub półkole; 4. wykonać ruch kolisty lub półkolisty] – körvonalazni, kirajzolni, berajzolni, megrajzolni, kitűzni, felvázolni; telerajzolni; lerajzolni, felrajzolni; (átv.) meghatározni, körvonalazni, felvázolni, kitűzni, elhatárolni, leírni; zakreślić koło – kört megrajzolni v. leírni zakreślić sobię obowiązki – körvonalazza magának a feladatot v. a kötelességet zakreślił cały arkusz jakimiś figurkami – telerajzolta az egész ívet mindenféle alakokkal zakręcanie, zakręcenie – forgatás v. perdítés zakręcić (zakręcę, zakręci) — zakręcać [1. obrócić kogoś lub coś w koło albo nadać czemuś ruch obrotowy; 2. zwinąć coś lub nawinąć na coś; 3. zamknąć coś za pomocą nakrętki; 4. kręcąc pokrętłem, docisnąć elementy jakiegoś urządzenia, zamknąć dopływ czegoś lub wyregulować działanie czegoś; 5. zmienić kierunek poruszania się; 6. o drodze, rzece itp.: zmienić kierunek] – becsavarni, megforgatni, megpörgetni, megfordítani; megcsavarni, körülcsavarni, rácsavarni, megtekerni, megsodorni; (wąsy) megpödörni; becsavarni, betekerni; (jármű) kanyarodni, elkanyarodni; fordulni; elfordulni; térni, betérni, eltérni (vmilyen irányban); kitekerni, megfordulni, elcsavarni; (átv.) félrehúzni, elfintorítani; (átv.) összekuszálni, összebonyolítani zakręcać wąsa – bajuszt pödörni zakręcać włosy – hajat becsavarni; göndöríteni zakręcić kluczem w zamku – megfordítani a kulcsot a zárban, rázárni a lakatot zakręcić a. zakręcać kran a. wodę – elzárni a vizet v. vízcsapot zakręcić kurek – vízcsapot megcsavarni v. elzárni zakręcić na prawo – jobbra fordulni zakręcić szmurek koło palca – zsinórt csavar v. rácsavar az ujjára - Wersja 01 01 2017 zakręcić śrubę – csavart becsavarni zakręcić włosy – becsavarja v. berakja a haját zakręcić włosy lokówką – hajat besütni zakręcić wozem na prawo – a kocsival jobbra fordulni zakręcił całą sprawę – összezavarta az egész ügyet zakręcić się, zakręcać się [1. wykonać obrót; 2. obejść w koło, zaglądając w różne miejsca; 3. spróbować załatwić jakąś sprawę] – forogni; csavarodni, becsavarodni; megfordulni, forogni, forgolódni, sürög-forog; összezavarodni, felkunkorodni; sürgölődni, forgolódni, eljárni zakręcić się koło czego – forgolódni vmi körül zakręcił się jak szalony – sürgött-forgott, mint a bolond zakręciło mi się w głowie – elszédültem zakręt [1. miejsce, w którym droga, rzeka itp. zmienia kierunek; 2. zmiana kierunku poruszania się; 3. moment, w którym następuje radykalna zmiana] – kanyar, forduló, görbület, hajlat, kanyarulat; csavarmenet; zegzug, tekervény, kacskaringó; (átv.) kibúvó, fortély, cikornya zakręt drogi – útkanyar, útkanyarulat zakręt mózgowy – (bonc.) agytekervény zakręt rzeki – folyamkanyar, folyókanyarulat zakręt śmierci – halálkanyar zakrętas [kręta, wygięta linia] – cikornya, kacskaringó (a szó utolsó betűjén) zakrętka [pokrywka z gwintem do zamykania butelek i pojemników] – forgórész, csavar, csavaros fedél v. fedő; (u tuby) kupak; (zamek) zár, kallantyú; závárzat zakrętomierz, skrętomierz [lotniczy żyroskopowy przyrząd pokładowy o dwóch stopniach swobody, wskazujący kierunek i prędkość kątową zakrętu statku powietrznego wokół osi pionowej. Zwykle łączony w jednej obudowie z chyłomierzem, co ułatwia pilotowi prawidłowe wykonywanie zakrętów, bez wyślizgu (znoszenia jednostki na zewnątrz z jednoczesnym naborem wysokości) i ześlizgu (znoszenia do wewnątrz z utratą wysokości).] – csavarmenetmérő zakrochmalanie się – megkeményedés zakrochmalić – megkeményíteni zakrochmalić bieliznę – fehérneműt keményíteni zakrochmalić się – megkeményedni zakroić (zakroję, zakroi) — zakrajać [zaplanować lub przedsięwziąć coś z rozmachem] – bevágni, kiszabni zakroić podeszwę – bélést kiszabni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8102 zakrojony, -a, -e – szabott, megszabott, méretezett; (átv.) elgondolt, elképzelt; tervezett, javasolt zakrojony na szeroką skalę – széles skálára tervezett zakropić — zakrapiać [pot. zapić coś alkoholem] – becsepegtetni, meglocsolni, permetezni, megpermetezni; (átv.) iszogatni, beszívni zakropić gardło – felönt a garatra, jól berúg zakropić kwiaty – meglocsolni a virágokat zakropić oczy – orvosságot csepegtet a szemébe zakropić roboka – bánatában iszik zakropić trawę – megöntözni v. meglocsolni a füvet zakropić węgiel wodą – a szenet vízzel bepermetezni zakropić się — zakrapiać się [pot. upić się] – iszogatni, beszívni zakropienie – becsepegtetés, vízzel behintés, meglocsolás, permetezés; (átv.) iszogatás, pityizálás zakroplić — zakraplać [wpuścić krople do oczu, nosa lub ucha] – (zakropić) becsepegtetni zakrój [1. zasięg lub charakter czegoś; 2. daw. forma czegoś] – kivágás, vágás, metszet, szabás; terv, tervezet, szándék zakrój palta – (dawno) a felöltő szabása zakrólować – uralkodni, eluralkodni, országolni, kormányozni zakrólować w sercu człowieka – eluralkodott az ember szívében v. az emberi szívben zakrólowała cisza – csend uralkodott zakruczeć – krákogni, korogni, rikoltani zakruczało mu w brzuchu – korgott a gyomra zakrwawić — zakrwawiać [poplamić krwią] – bevérezni, megvérezni, vérben forogni, vérrel bemocskolni; (átv.) megsebezni, vérig izgatni, felbőszíteni, elkeseríteni, szívet tépni zakrwawić komu serce – megsebzi vkinek a szívét zakrwawić sobie rękę – megvérzi v. felvérzi kezét zakrwawić się — zakrwawiać się [1. zostać zakrwawionym; 2. poranić się do krwi] – bevéreződni; megsérülni a vér kicsordulásáig zakrwawienie – bevérzés, veréresítés zakrycie, zakrywanie – borítás, fedelezés, takargatás, befödés Zakrycie Wenus [rzadkie zjawisko astronomiczne polegające na tym, że Księżyc znajdujący się w jednej linii pomiędzy Wenus a Ziemią zakrywa tarczę Wenus. Zjawisko to miało ostatnio miejsce 7 października 1988 roku oraz 1 grudnia 2008, a kolejne wystąpi 1 kwietnia 2044 roku.] – Vénusz-fedés (2008. december 1.) - Wersja 01 01 2017 zakryć — zakrywać [1. położyć coś na czymś, czyniąc to niewidocznym; 2. znaleźć się na czymś, przed kimś lub czymś, czyniąc coś lub kogoś niewidocznym lub zabezpieczonym od czegoś; 3. zamknąć czymś jakiś otwór; 4. ukryć przed kimś emocje, zamiary lub prawdę] – betakarni, befedni, elfedni, eltakarni, beborítani, ráborítani; beburkolni, elrejteni, eldugni; (átv.) takarni, takargatni; titkolni zakryć twarz ręką – kézzel eltakarja az arcát zakrył sagan pokrywą – befedte a fazekat fedővel; fedőt tett a fazékra zakryć się — zakrywać się [1. zasłonić się lub okryć się czymś; 2. zostać zasłoniętym] – betakaródzni, elrejtőzni, bebúvni, lefátyolozza v. beteríti magát zakrystia [1. (st. wł. sacristia od sacrista - sługa kościelny, zakrystianin, łac. sacer - święty) boczne pomieszczenie sakralne występujące w świątyniach chrześcijańskich, umieszczane z północnej lub południowej strony prezbiterium i połączone z nim wejściem. Służy do przechowywania naczyń i szat liturgicznych, przygotowywania się kapłanów do odprawiania obrzędów liturgicznych. Zakrystia pojawiła się w okresie średniowiecza w miejsce diakonikonu; 2. pomieszczenie w kościele, w którym księża przygotowują się do mszy oraz przechowują szaty i naczynia liturgiczne] – (lat. sacristia, salutatorium, sacrarium, secretarium, gör. szkeuophülakion) sekrestye [1. kisebbnagyobb terem v. szoba a templom szentélye mellett (rendesen az evangélium-oldalon), amelyben a miséhez szükséges ruhákat és egyéb eszközöket tartják és amelyben a pap a miséhez átöltözik; 2. a latin szertartásban kisebb-nagyobb terem, rendszerint a főoltártól balra (evangéliumi oldal) a templomépületben a papság és a segédkezők öltözködése, s a liturgikus ruhák és szerek őrzése céljából] zakrystia Katedry Wawelskiej – a Wawel-i Katedrális v. Székesegyház sekrestyéje zakrystian (sługa kościelny) [osoba nadzorująca zakrystię i dbająca o porządek w kościele], zakrystianka – sekrestyés (ffi/nő) zakrystiańczyk – (dawno) sekrestyés fiú v. szerzetes zakryty, -a, -e – zárt, fedett, csukott, eltakart, befödött, elrejtett, eldugott, leterített zakryty powóz – fedett kocsi zakrzątać się – nekifeküdni (vminek), foglalkozni (vmivel), hozzáfogni (vmihez), nekifogni (vminek) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8103 zakrzątać się koło obiadu – hozzáfogni az ebédfőzéshez zakrzątnąć się [zająć się czymś szybko i sprawnie] – kapkodni, sürögni-forogni, szorgoskodni, igyekezni, nekifeküdni; megmozdulni zakrzątnięcie się – kapkodás, sürgés-forgás, szorgoskodás, igyekvés, megmozdulás zakrzątnięcie się wokół siebie – sürgés-forgás körülötte zakrzep inaczej skrzeplina (łac. thrombus) [1. osad składników krwi wewnątrz naczynia krwionośnego, powodujący jego częściowe lub całkowite zatkanie; 2. tworzący się za życia organizmu, w świetle naczynia, czop, powstały na skutek wykrzepiania krwi lub zlepiania się i osadzania płytek krwi] – (lat.) thrombus; (orv.) trombózis; alvadt vér, vérrög [vérrög, a szív-ér rendszeren belül képződött és a képződés helyén maradt véralvadék] zakrzep połogowy – gyermekágyi trombózis, embólia (7. napon van az előfordulás maximuma) zakrzep sercowy, zakrzep serca – szívtrombózis zakrzepica żył głębokich (łac. thrombophlebitis profunda, ang. deep vein thrombosis, DVT), [pot. tromboza – stan chorobowy polegający na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich (najczęściej kończyn dolnych) pod powięzią głęboką.] – med. trombózis zakrzepić, zakrzepiać – erősíteni; táplálni zakrzepłość – alvadtság zakrzepły, -a, -e [1. taki, który zakrzepł; 2. pozostający w niezmienionej postaci; 3. zastygły w bezruchu] – alvadt, megalvadt; megfagyott, sűrített, kondenzált zakrzepła krew – alvadt vér zakrzepnąć [1. przejść ze stanu ciekłego w stan stały; 2. utrwalić się w niezmienionej formie; 3. zastygnąć w bezruchu] – alvadni, megalvadni, megfagyni zakrzepnięcie, zakrzepnienie – alvadás, megalvadás, megfagyás zakrzepowy, -a, -e – (med.) trombózisos zakrzesać (zakrzeszę, zakrzesze), zakrzesywać – csiholni zakrzesać ognia – tüzet csiholni zakrzew – dugvány, növény, palánta zakrzewić — zakrzewiać [obsadzić krzewami] – beültetni, bokrokkal beültetni, bokrosítani, bebokrosítani, elszaporítani; (átv.) ültetni, terjeszteni, elterjeszteni, meggyökereztetni, meghonosítani zakrzewić grunt – telket beültetni - Wersja 01 01 2017 zakrzewić naukę – a tudományt terjeszteni zakrzewić wiarę – hitet terjeszteni zakrzewić winnicę – szőlőt bújtatni zakrzewić się – bokrosodni; meggyökerezni, gyökeret verni, terjeszkedni zakrzewić się w każdym kraju – az összes országban terjeszkedni v. gyökeret verni v. meghonosodni zakrzewienie – fásítás; meghonosodás zakrzewiony, -a, -e [porośnięty krzewami] – beültetett, bokrokkal beültetett, bokros zakrztusić się (zakrztuszę się, zakrztusi się) — zakrztuszać się [1. stracić na chwilę możność oddychania i zakasłać wskutek podrażnienia lub zatkania dróg oddechowych; 2. o silniku lub innym mechanizmie: zacząć nierównomiernie pracować] – fuldokolni, fulladozni; félrenyelni zakrztusić się kawałkiem chleba – fulladozni egy darab kenyértől zakrztuszenie – fuldoklás, fulladás, fulladozás, megfojtás, fojtogatás zakrzyczany, -a, -e – megfélemlített, félénk, leszavazott, lehurrogott zakrzyczeć, zakrzyknąć — zakrzykiwać [1. krzyknąć; 2. głośno mówiąc, zagłuszyć kogoś lub nie dać komuś dojść do głosu; 3. ukryć swoje wady lub jakiś problem] – rákiabálni, kiáltani, rákiáltani, kiáltozni; leszavazni, lehurrogni, túlkiabálni zakrzyczeć kogo – lehurrogni vkit zakrzywić — zakrzywiać [nadać czemuś wygięty kształt] – elhajlítani, meggörbíteni, elferdíteni, meghajlítani zakrzywić palec – meggörbíti az ujját zakrzywić usta – görbíti v. elhúzza a száját zakrzywić się — zakrzywiać się [stać się krzywym] – elhajolni, meggörbülni, elferdülni zakrzywienie [zakrzywiona część czegoś] – görbület, görbítés, hajlás, hajlítás zakrzywiony, -a, -e [mający wygięty kształt] – görbült, meggörbült, hajlott, hajlított zakrzywiony nos – horgas orr zakrzywiony pazur – ívelt karom zaksięgować [wpisać wydatki lub wpływy do księgi rachunkowej] – könyvelni, elkönyvelni; könyvet vezet zaksięgować coś jako wydatek – elkönyvelni vmit kiadásnak; kiadásként elkönyvelni vmit zaksięgowanie – elkönyvelés zaksięgowany, -a, -e – elkönyvelt zaksięgowana pozycja – könyvelni, elkönyvelni tételt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8104 zaksykać, zaksyknąć (zaksyknie, zaksyknął), zakszyknąć [wydać ksyk] – pisszegni, sziszegni, susogni, sisteregni, sustorogni zaksyknięcie, zakszyknięcie – pisszegés, sziszegés, susogás, sistergés, sustorgás zaktualizować [uzupełnić coś zgodnie z faktycznym stanem wiedzy lub przystosować coś do aktualnych potrzeb] – megvalósítani; korszerűsíteni zaktualizować dane – adatot aktualizálni zaktualizować się [stać się aktualnym] – megvalósulni zaktywizować [uczynić aktywnym lub pobudzić do działania] – megindítani, siettetni zaktywizować się [stać się aktywnym] – megindulni zakuć — zakuwać [1. połączyć metalowe przedmioty lub ich części za pomocą kucia; 2. zakuwać: pot. intensywnie uczyć się] – (np. skrzynie) beszegezni, megvasalni; (człowieka) megbilincselni,vasraverni, megvasalni, láncraverni; megpatkolni; (átv.) bevágni, magolni, bemagolni zakuć kogo w łańcuchy – vkit láncra verni zakuć kogoś w dyby – láncra verni vkit zakuć a. zakuwać w kajdany – bilincsbe verni zakudlić, zakudłać [zrobić zakudłanie] – összeborzolni, összegubancolni, összekuszálni, szétzilálni zakudłać włosy – összekuszálja v. szétborzolja a haját zakudłanie – összeborzolás, szétborzolás, összegubancolás, összekuszálás, szétzilálás zakukać [1. o kukułce: wydać głos; 2. wydać dźwięk naśladujący głos kukułki] – kakukkolni zakulać – elgörbíteni, elgurítani, hengeríteni, hengergetni, görgetni zakulać beczkę – hordót görgetni zakulać się – elgörbülni, elgurulni, gördülni zakuleć – megsántulni, lesántulni, megbénulni zakulisowo – kulisszák v. színfal mögöttien; bizalmasan zakulisowy, -a, -e [1. odbywający się poza oficjalną sferą wydarzeń; 2. biorący udział w takich działaniach; 3. znajdujący się za kulisami w teatrze] – kulisszák v. színfal mögötti, színpadi díszlet után v. mögött lévő, titkos, bizalmas zakulisowe intrygi – titkos v. színfal mögötti ármánykodás v. intrikálás zakumulować [dokonać akumulacji] – felhalmozni, összegyűjteni, tárolni zakup [1. czynność kupowania; 2. to, co zostało lub co ma być kupione] – vásárlás, - Wersja 01 01 2017 bevásárlás, felvásárlás, vétel, megvétel, nagybani vásárlás, beszerzés, vétel zakup bezpośredni – közvetlen beszerzés zakup bezpośredni od producenta – közvetlen beszerzés a gyártótól zakup kawy – kávébeszerzés, kávébevásárlás zakup poprzez pojedyncze kliknięcie (one-click shopping) [opatentowana przez internetową księgarnię Amazon usługa, polegająca na możliwości składania kolejnych zamówień, np. w sklepie internetowym, jednym kliknięciem, bez konieczności ponownego podawania danych o sobie (adresu, numeru karty kredytowej itp.), gdyż te są przechowywane na serwerze. Patent został wykorzystany przez Amazon w procesie przeciw konkurencyjnej księgarni Barnes & Noble. Dla przeciwników praw autorskich był to dowód szkodliwości patentowania oprogramowania.] – (ang.) one-click shopping = „egy klikk vásárlás” [a Web-oldalon ráutaló magatartással történő ajánlattétel] zakup zboża – gabonabevásárlás, gabonavétel zakupić — zakupywać [kupić coś wartościowego albo większą ilość czegoś] – bevásárolni, megvásárolni, felvásárolni, megvenni; beszerezni zakupić coś – megvásárolni, beszerezni vmit zakupić materiał budowlany – építőanyagot beszerezni v. megvenni zakupić plac – telket venni v. vásárolni, megvásárolni a telket v. házhelyet zakupić towar – árut bevásárolni zakupiony, -a, -e – megvásárolt, bevásárolt, felvásárolt; megvett, megszerzett zakupować [nabywać coś lub większą ilość czegoś] – bevásrolni, beszerezni zakupowanie – bevásárlás, beszerzés zakupy [kupowanie] – vásárlás, bevásárlás zakurzony, -a, -e – poros; porlepte zakurzyć [1. pokryć coś kurzem; 2. pot. zapalić papierosa lub fajkę] – beporozni, beporolni, port felkavarni, port verni; rágyújtani, füstölni zakurzyć fajkę – pipára gyújtani zakurzyć sobie ubranie – beporozza ruháját zakurzyć się [1. pokryć się kurzem; 2. o kurzu, śniegu itp.: wzbić się i zakłębić się] – beporosodni, poros lesz zakus – igény, szándék, törekvés zakutać [owinąć czymś kogoś lub coś dla ochrony przed zimnem] – beburkolni, bebugyolálni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8105 zakutać się [szczelnie się czymś owinąć] – beburkolózni zakuty, -a, -e [pot. bezmyślny, tępy lub zatwardziały w poglądach] – beszegezett, vasravert, megbilincselt, megvasalt; bemagolt zakuty łeb – tökfej; tökfilkó zakuty Niemiec – (átv.) sült német zakuty w kajdany – megbilincselt zakuty (w żelazo) – vasravert zakuwać [zob. zakuć] – beszegezni, megvasalni zakwakać (zakwakaczę, zakwakacze) [1. o kaczce: wydać niski, nosowy dźwięk; 2. wydać dźwięk naśladujący kwakanie kaczki] – hápogni, brekegni zakwalifikować [przyporządkować coś do pewnej kategorii lub grupy] – minősíteni, osztályozni, beosztályozni, besorolni, megjelölni zakwalifikować przestępstwo – bűnténynek minősíteni zakwalifikować towar – árut osztályozni zakwalifikować się [zostać zakwalifikowanym do następnego etapu zawodów lub konkursu] – minősülni, osztályozódni; besorolódni zakwalifikowanie – osztályozás, minősítés, megjelölés zakwas [kultura bakterii stosowana w przemyśle spożywczym do zakwaszania] – kovász, erjesztő anyag zakwas chlebowy [zob. zaczyn w zn. 1.] – kovász, élesztő zakwasić (zakwaszę, zakwasi) — zakwaszać [1. poddać produkty spożywcze fermentacji; 2. dodać do potrawy czegoś kwaśnego; 3. nasycić glebę kwaśnymi związkami chemicznymi] – savanyítani, erjeszteni; besavanyítani, megsavanyítani zakwasić ogórki – uborkát eltenni, uborkát besavanyítani zakwasić się — zakwaszać się [1. o produktach spożywczych: ulec procesowi kwaszenia; 2. o glebie: ulec zakwaszeniu] – besavanyodni, megsavanyodni zakwaszenie [poziom kwaśności gleby] – besavanyítás (uborka, káposzta) zakwaszony, -a, -e – kovászolt, savanyított zakwaszona gleba – savas talaj zakwaśniały, -a, -e – megsavanyodott, megerjedt zakwaśnieć – megsavanyodni, megerjedni zakwaśnienie – megsavanyodás, erjedés zakwaterować — zakwaterowywać [przydzielić komuś miejsce czasowego zamieszkania] – elszállásolni, beszállásolni, beköltözni; berendezkedni; lakást adni - Wersja 01 01 2017 zakwaterować dużą rodzinę w pokoju – nagycsaládot szállásolni el a szobában zakwaterować się [zamieszkać gdzieś tymczasowo] – elszállásolja magát; megszállni; beköltözni, berendezkedni zakwaterować się u kogo – elszállásolja magát vkinél zakwaterowanie [pomieszczenie zajmowane na pobyt czasowy] – elszállásolás; lakáshoz juttatás zakwefić, zakwefiać – befátyolozni zakwefiony, -a, -e [mający twarz osłoniętą kwefem] – elfátyolozott zakwestionować [podać w wątpliwość prawdziwość, słuszność lub jakość czegoś] – (co) kétségbe vonni (vmit); kételkedni (vmiben); megtámadni, vitatni zakwestionować autentyczność – a szavahihetőséget kétségbevonni zakwestionować coś – kifogásolni vmit zakwestionować czyje prawo własności – kétségbe vonja vkinek a tulajdonságát zakwestionowanie – kétségbe vonás, kételkedés; megtámadás, vitatás zakwestionowany, -a, -e – kétes, kétséges, kérdéses zakwiczeć — zakwiknąć [1. o świni: wydać piskliwy, głośny dźwięk; 2. wydać dźwięki przypominające kwiczenie świni] – sivítani egyet, visítani egyet; elsivítja magát zakwiecony, -a, -e – virágos zakwilić – pityeregni, nyöszörögni, nyögdécselni, sírni, szipogni, sivítani, nyivákolni, visítani; nyafogni zakwitanie, zakwitnięcie – kivirágzás zakwitły, -a, -e [taki, który zakwitł] – kivirágzott, felvirágzott, kinyílt zakwitnąć — zakwitać [1. rozwinąć się z pączka w kwiat lub okryć się kwiatami; 2. o korzystnych stanach i zjawiskach: pojawić się lub rozwinąć się; 3. pokryć się pleśnią; 4. o wodach stojących, piasku, śniegu: pokryć się zakwitem] – kivirágozni, kivirulni, virágot hajtani; virágozni; virágzani; (átv.) fellendülni, virágzásnak indulni zakwokać – kotkodácsolni zalać — zalewać [1. lejąc płyn, pokryć nim coś całkowicie; 2. o płynie lub półpłynnej substancji: napełnić lub zatopić coś; 3. wylewając niechcący jakiś płyn, zamoczyć albo zaplamić kogoś lub coś; 4. wystąpić w wielkiej ilości; 5. o uczuciach: opanować kogoś całkowicie; 6. o świetle, barwie itp.: objąć swoim zasięgiem jakieś miejsca; 7. zmyślić coś Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8106 lub mocno przesadzić; 8. zalepić, wzmocnić lub uszczelnić przez wypełnienie krzepliwą substancją] – elönteni, elárasztani, leönteni, elmeríteni, elsüllyeszteni; kiáradni, kiönteni; könnyet önteni zalać a. zalewać coś – elönteni vmit zalać komu gorącego sadła za skórę – vkit érzékenyen érinteni v. érzékeny pontján találni zalać komu (sadła) za skórę – (hájat önt vkinek a bőre alá) bosszantani, kínozni, megkínozni, gyötörni vkit; rágja a fülét vkinek zalać pałę – (átv.) leissza magát; lerészegedni zalać robaka – (átv.) bánatot a borba fojtja zalać rybę sosem – a halat mártással leönteni zalać sosem – leönteni szósszal zalać wrzątkiem – leforrázni, forró vízbe mártani zalać wstydem – (átv.) megszégyeníteni zalać się — zalewać się [1. wylać jakiś płyn na siebie; 2. pot. upić się] – elömleni, beáradni, elmerülni, elsüllyedni; leönti magát; (átv.) elázni, berúgni, részegre issza magát zalać się łzami – elönti a könny zalać się w pestkę – leissza magát a sárga földig; eszméletlenre issza magát zalał się w pestkę – elázott, tökrészegre itta magát zalakierować, zalakierowywać – lakkozni, belakkozni, lakkal befesteni, mázzal bevonni zalakierować w kalafe a. zalakierować w pape [fraz., ekspr. [uderzyć w twarz]] – bemázolni egyet; pofon csapni v. vágni; pofán vágni zalakować — zalakowywać [1. zapieczętować lakiem; 2. uszczelnić lub zamknąć lakiem] – belakkozni; lepecsételni, pecséttel lezárni zalakować list – levelet lepecsételni zalakowanie – belakkozás; pecsétviaszkkal való lepecsételés zalamentować – jajgatni, sopánkodni, siránkozni, lamentálni, óbégatni, sápítozni zalany, -a, -e [pot. pijany] – elárasztott, elöntött; (átv.) elázott, részeg zalany krwią – vérbeborult, véres zalany pechem – szurokkal ledugaszolni v. lepecsételni zalatać — zalatywać [zob. zalecieć] – elrepülni, elszállni, osarepülni zalatany, -a, -e – elfoglalt zaląc się (zalęgnie się, zalęgną się; zalągł się) [zob. zalęgnąć się] – kibújni, előbújni (tojásból); kikelni; kicsírázni; megsokszorozódni zalążek [1. żeński narząd rozmnażania się roślin nasiennych; 2. początek czegoś] – (átv.) csíra; pete; magrügy; magkezdemény - Wersja 01 01 2017 zalążnia (ovarium) [1. część słupka kwiatowego, w której znajdują się zalążki; 2. rozszerzona, dolna część słupka (pistillum) kwiatowego. Powstaje w wyniku zrośnięcia jednego lub więcej owocolistków, może być jednokomorowa lub wielokomorowa. Zawiera jeden lub (zazwyczaj) wiele zalążków. Bierze udział w tworzeniu owocu. Ze ściany zalążni powstaje owocnia owocu. 3. dolna, rozszerzona część słupka w kwiecie okrytonasiennych. Zalążnia powstaje przez zrośnięcie owocolistków i ma postać komory (czasem z przegrodami), w której zamknięte są zalążki. Po zapyleniu i zapłodnieniu zalążnia przekształca się w owocnię.] – petefészek; magház zalążnia papryki – csuma (paprika) zalec (zalegnę, zalegnie), zalegnąć — zalegać1 [1. o dużej ilości czegoś lub o wielu osobach: wypełnić sobą jakąś przestrzeń lub jakieś miejsce; 2. niepotrzebnie zajmować miejsce; 3. zalegać: spóźniać się z wypełnieniem jakiegoś obowiązku; 4. zalegać: o pracy, płatnościach itp.: nie być wykonanym we właściwym czasie; 5. zalegać: o złożach mineralnych, pokładach czegoś: występować na jakimś obszarze] – (zalegać1) elárasztani (zalegać2) (dawno) hátramaradt, tartozik; (z czym) elmaradni (vmivel); (dawno) (helyet) elfoglalni (fekvő állapotban) zalec na łóżku – elfeküdni az ágyban zalec w pracy – elmarad a munkában zalec z opłatą – hátralékban van v. elkésik a fizetéssel zalecać się [1. starać się o względy osoby płci odmiennej; 2. daw. wyróżniać się czymś pozytywnym lub przyciągającym uwagę] – (komu a. do kogo) udvarolni, tenni a szépet (vkinek); ajánlkozni; enyelegni; tetszelegni zalecać się do kogoś – udvarolni vkinek; csapni a szelet vkinek zalecanie, zalecenie [to, co zostało komuś zalecone] – ajánlás, ajánlat; elrendelés, tanács zalecanie się – beajánlja magát; kacérkodás; tetszelgés zalecanie się do panny – lánnyal való kacérkodás zalecanki [1. pot. zabieganie o czyjeś względy; 2. pot. niepraktyczne rady; 3. umizgiwanie się, amory] – udvarlás, kacérkodás, tetszelgés, széptevés; szépelgés, enyelgés; édelgés, hízelgés zalecany, -a, -e – ajánlott, tanácsolt zalecana prędkość – ajánlott sebesség zalecenia godny – ajánlásra méltó v. ajánlatos Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8107 zalecenie kuracji – gyógykúra elrendelése zalecić (zalecę, zaleci) — zalecać [1. doradzić wykonanie czegoś; 2. wskazać na zalety czegoś lub kogoś] – (komu co) ajánlani, felkínálni (vkinek vmit); megbízni (vkit vmivel); meghagyni, parancsolni, lelkére kötni zalecić choremu kąpiel – a betegnek fürdőt rendelni zalecić a. zalecać dietę – diétát javasolni zalecić komu dietę – diétát ajánlani vkinek zalecić się do jego uwag – a figyelmébe ajánlja magát zalecić się do czego – ajánlja magát vmihez zalecić się a. zalecać się (do kogo) – udvarolni vkinek zalecić się komu – udvarolni vkinek zalecieć (zalecę) — zalatywać [1. lecąc, dotrzeć gdzieś; 2. o dźwiękach, zapachach: dotrzeć dokądś; 3. biegnąc lub szybko idąc, dotrzeć dokądś; 4. pot. wstąpić gdzieś na chwilę; 5. zalatywać: pot. wydzielać nieprzyjemny zapach; 6. zalatywać: pot. przypominać lub zawierać w sobie coś negatywnego] – elrepülni, szállni, elszállni, odarepülni, odáig repülni; (átv.9 ráfújni, megérinteni, megcsapni, odaérni, odajutni, odajönni, odafutni zaleciała mnie woń – a szag megcsapott zaleczać, zaleczyć [lecząc, zatrzymać proces rozwoju choroby] – gyógyítani, gyógykezelni, kúrálni; begyógyítani, meggyógyítani zaleczyć ranę – sebet begyógyítani zaleczenie – kigyógyítás zaledwie [I. 1. partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy, np. Był zaledwie przeciętnym uczniem.; 2. partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać, np. Dochodziła zaledwie siódma. — II. spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu, np. Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku.] – alig, aligha, éppen hogy; mindössze, alighogy, nehezen, üggyel-bajjal, majdnem zaledwie słyszalny (odczuwalny) – alig érzékelhető zaledwie szaro na dworze – alig szürkül v. hajnalodik, pitymallik - Wersja 01 01 2017 zaledwie wierzyć można – alig hihető zaledwie wyzdrowiał – alighogy meggyógyult zalegać – elfoglalni zalegalizować [1. nadać czemuś moc prawną lub stwierdzić, że coś jest zgodne z prawem; 2. uczynić coś legalnym na mocy aktu prawnego] – törvényesíteni, hitelesíteni, érvényesíteni zalegalizować paszport – útlevelet érvényesíteni zalegalizować ustawę towarzystwa – a társaság v. egyesület alapszabályát hitelesíteni v. jóváhagyni zalegalizować z tym dokumentem swoją pracę za granicą – ezzel a dokumentummal legalizálja munkáját külföldön zalegiwać (zalec) – (zalegać1) elárasztani (zalegać2) (dawno) hátramaradt, tartozik; (z czym) elmaradni (vmivel); (dawno) (helyet) elfoglalni (fekvő állapotban) zaległość [to, czego ktoś nie zapłacił lub nie wykonał w terminie] – hátralék, lemaradás, késés, késedelem; kiesés; elmaradás (mieć zaległości: elmaradáson van) zaległość podatkowa – adóhátralék, adótartozás zaległość w czynszu – lakbérhátralék zaległy, -a, -e [niewykonany lub niezapłacony we właściwym czasie] – hátralévő; hátralékos, elmaradt, késedelmes; állott, megromlott zaległa robota – elmaradt munka zaległe długi – hátralékos tartozás zaległe długi Polaków szybko rosną – a lengyelek hátralékos tartozásai gyorsan nőnek zaległy podatek – hátralékos adó zaległy towar – állott áru zalęgnąć się, zaląc się — zalęgać się [1. o drobnych zwierzętach: rozmnożyć się lub zagnieździć się gdzieś; 2. o czymś niepożądanym: powstać lub pojawić się gdzieś] – kibújni, előbújni (tojásból); kikelni; kicsírázni; megsokszorozódni zalekować (zaleczyć) – gyógyítani, gyógykezelni, kúrálni; begyógyítani, meggyógyítani zalepianie, zalepienie – beragasztás zalepianie dętki – kerékpár belső gumitömlőjének megragasztása zalepić — zalepiać [1. lepiąc, spoić brzegi czegoś; 2. zakryć jakąś powierzchnię, przyklejając coś do niej; 3. wypełnić jakieś ubytki krzepnącą lub kleistą substancją] – leragasztani, ráragasztani, beragasztani, megragasztani; betömni, elzárni; tapasztani zalepić gliną – agyaggal betapasztani zalepić papierem – papírral leragasztani Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8108 zalesić (zalesię) — zalesiać [posadzić las] – fásítani, erdősíteni, erdőt telepíteni zalesie – erdőn túli vidék Zalesie (wieś) – Zalesie (lengyel településnevek) zalesienie [lasy porastające jakiś teren] – fásítás, erdősítés zalesieniowy, -a, -e [przymiotnik od: zalesienie] – fásítási zalesiony, -a, -e [porośnięty lasem] – fásított, erdősített, beerdősített; erdős zaleśny, -a, -e – erdőn túli zaleta [pozytywna cecha kogoś lub czegoś] – érték jó tulajdonság, erény, előny, érdem, minőség, előnye vminek zalew [1. zalewanie lądu przez wodę; 2. masowy, niekontrolowany napływ czegoś; 3. teren zalany przez wodę; 4. zatoka o wydłużonym kształcie, oddzielona od morza mierzeją; 5. zabieg nawadniania i użyźniania gleby namułami wodnymi] – áradás, árvíz; elárasztás, elöntés; (miejsce) árterület; (földr.) haft, tengeröböl; torkolat; (átv.) áradat, tömeg, elözönlés, ár; (med.) elárasztás [flooding] [Viselkedésterápiás eljárás, amelyben a személy képzeletben vagy valóságosan, a menekülés esélye nélkül hosszú időre kiteszi magát a fenyegető ingereknek vagy helyzeteknek.] zalew kopalni – a bánya elárasztása zalew obszaru rolnego – a termőterület elárasztása v. elöntése zalew powodziowy – áradás; árvíz; árvízi elöntés Zalew Wiślany (w Rosji: Калининградский залив – Zalew kaliningradzki) [słodkowodny zbiornik wodny o powierzchni 838 km² (w tym w granicach Polski 328 km²) zaliczany do wód Morza Bałtyckiego, odcięty od Zatoki Gdańskiej przez Mierzeję Wiślaną.] – Visztula torkolata; (or) Kalinyingrádi-öböl zalewa [1. roztwór wodny cukru, soli, octu i przypraw służący do konserwowania - Wersja 01 01 2017 produktów spożywczych; 2. sos albo wywar ścinający się w galaretę] – öntet zalewać (zalać) – elönteni, elárasztani, leönteni, elmeríteni, elsüllyeszteni; kiáradni, kiönteni; (rzeka) kiáradni zalewajka [zupa kartoflana zalewana żurem oraz śmietaną lub mlekiem] – (közb.) tejes v. tejfölös burgonyaleves zalewanie – elöntés; elárasztás zalewisko [1. teren zalany przez wodę; 2. teren podmokły, bagnisty] – árterület, ártér zalewka – áldozati bor zalewka (metoda korygowania błędów pasowania powstających podczas druku) – nyomdászati hibajavító módszer zalewny, -a, -e – kiöntő; öntési, öntözési, áradásos, áradási zalewowy, -a, -e – áradási, árvíz-; (miejsce) árterületi, ártéri zaleźć (zalezie, zależę; zalazł) — załazić [pot. idąc wolno, z trudem, dotrzeć gdzieś] – odacsúszni, odakúszni, odamászni zaleźć za co – rátapadni, ráilleni vmire zależały, -a, -e – fekvő, elfekvő zależeć [1. być uzależnionym od czyjegoś postępowania lub funkcjonowania czegoś; 2. podlegać komuś materialnie, prawnie lub służbowo] – (od kogo/czego) függeni (vkitől/vmitől); (komu na czym) fontos (vmi vki számára) zależy mi na tym – fontos nekem zależeć od czegoś – függ vmitől zależy od wielu warunków – sok feltételtől függ zależy od warunków – feltételektől függ zależeć się – elfekszik, a sok állástól v. fekvéstől megromlik zależał się w ciężkiej chorobie – súlyos betegségben feküdt oly soká, hogy egészen elgyengült zależnie – önállótlanul, alárendelten; aszerint, (od kogo/czego) (vkitől/vmitől) függően zależnie od okoliczności – a körülményektől függően zależnie od pogody – attól függ, milyen lesz az idő v. időjárás zależność [1. związek zachodzący między rzeczami lub zjawiskami; 2. bycie zależnym] – függés, függőség, összefüggés; alárendeltség, szoros összetartozás; függő viszony zależność funkcjonalna – funkcionális függés, funkcionális viszony zależność kolonialna – gyarmati függőség zależność wzajemna – kölcsönös függés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8109 zależny, -a, -e [1. uwarunkowany czymś; 2. taki, który jest podporządkowany komuś lub czemuś] – függő, alárendelt, csatlós; önállótlan; (od kogo/czego) (vkitől/vmitől) függő; (vkinek/vminek) alárendelt zależny od losu – sorsfüggő zalęgły, zalęgnięty, zalężony, -a, -e [mający zarodek] – csírás zalęgłe jajko – fias tojás zalęgnąć się, zaląc się — zalęgać się [1. o drobnych zwierzętach: rozmnożyć się lub zagnieździć się gdzieś; 2. o czymś niepożądanym: powstać lub pojawić się gdzieś] – kibújni, előbújni (tojásból); kikelni; kicsírázni; megsokszorozódni zalęgnięty, -a, -e – kikelt zalęknąć (zalęknę, zalęknie; zalękł) – megijeszteni zalęknąć się (zaląkł się) – megijedni, megrettenni, megrémülni, elrémülni zalęknięcie – rémület zalęknięty, -a, -e; zalękniony, -a, -e [taki, który się zaląkł (przestraszył); świadczący o czyimś przestrachu; zalękniony, zalękły] – ijedt, megijedt, megrémült, megrettent zalękniony, -a, -e [taki, który się czegoś przestraszył lub ciągle się boi; też: świadczący o takim stanie] – rémült, ijedt, megrettent zali [zob. czyż] – (dawno) csaknem, tán; vajon, vagy, avagy; ugyan zalicytować [zapowiedzieć grę w jakimś kolorze, wzięcie określonej liczby lew lub uzyskanie określonej liczby punktów] – licitálni zaliczanie, zaliczenie [wpis w indeksie potwierdzający, że student uczestniczył w jakichś zajęciach i wykazał się wymaganymi umiejętnościami; też: sprawdzian wiadomości potrzebnych do uzyskania tego wpisu – beszámítás, besorolás, betudás; utánvét, utánvétel, utánvételezés; (kötelességek teljesítését igazoló) aláírás zaliczenie roku studiów – a tanulmányi év beszámítása zaliczeniowy, -a, -e – beszámítási, beszámolási, beszámoló zaliczka [część należności wpłacana lub wypłacana z góry na poczet tej należności] – előleg; (zaliczenie) utánvét, utánvétel zaliczka na podatek – adóelőleg zaliczka na towar – árura folyósított előleg zaliczka pieniężna – pénzelőleg, pénzbeni előleg zaliczkować – előlegezni, előleget kifizetni zaliczkowy, -a, -e – előleg- - Wersja 01 01 2017 zaliczkowo – előlegként zaliczyć — zaliczać [1. stwierdzić, że ktoś lub coś spełnia pewne warunki i należy do jakiejś grupy; 2. uznać coś za częściowe wykonanie zobowiązań; 3. pot. wziąć w czymś udział lub zrobić coś; 4. pot. odbyć stosunek seksualny; 5. zdać egzamin lub wykonać poprawnie ćwiczenie; 6. o studencie: wywiązać się ze swoich obowiązków i uzyskać potwierdzenie tego w indeksie; o nauczycielu: potwierdzić wpisem w indeksie, że student wywiązał się ze swoich obowiązków] – beszámítani, számítani, hozzászámítani, besorolni, betudni; elszámítani, rosszul számolni zaliczyć ćwiczenia – gyakorlatot beszámítani zaliczyć kogo do grona swoich przyjaciół – barátai közé számít vkit zaliczyć kogo do swych przyjaciół – barátai sorába számít (vkit) zaliczyć kogo w poczet czego – vminek a létszámába felvenni vkit; vkit vmihez hozzászámítani v. vmibe beleszámítani zaliczyć kogo w poczet członków – a tagok közé számítani vkit zaliczyć a. zaliczać pobyt w areszcie – előzetes fogvatartást beszámítani zaliczyć a. zaliczać przedmiot – aláirat vmilyen tárgyat zaliczyć semestr – félévet beszámítani zaliczyć się — zaliczać się [zostać zaliczonym do jakiejś grupy] – beszámítódni; tartozni, sorolni, besorolni, számítani zaliczyć się do czego – tartozik (vmihez) zalimitować – korlátozni, körülhatárolni, meghatározni zalimitować liczbę uczestników – résztvevők számát korlátozni zaliniować (zaliniuje) – megvonalazni, vonalat húzni zaliniować arkusz – ívpapírt megvonalazni zalodzenie [warstwa lodu pokrywająca jakiś teren] – eljegesedés, befagyás zalodzić [pokryć lodem] – jéggel befedni v. beborítani zalodzić się – eljegesedni zalotka [przyrząd do podkręcania rzęs] – szempilla göndörítő zalotnica [daw. kobieta kokietująca mężczyzn] – kacér nő, csapodár nő, kokett; parázna nő zalotnie – kacéran, kacérkodóan, tetszelgően, enyelgően zalotnik [daw. mężczyzna starający się o rękę kobiety lub zabiegający o jej względy] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8110 szoknyavadász; széltoló, udvarló, kacérkodó, enyelgő ffi zalotność – kacérság, kacérkodás, enyelgés, magakelletés, csapodárság, tetszelgés zalotny, -a, -e [1. starający się wzbudzić czyjeś zainteresowanie kokieteryjnym zachowaniem i ubiorem; 2. obliczony na wywołanie zainteresowania] – kacér, magakellető, hiú, enyelgő, tetszelgő zaloty [daw. starania o czyjeś względy lub o czyjąś rękę] – udvarlás, kacérkodás, enyelgés, tetszelgés, bókolás zalśnić [ukazać się jako coś lśniącego»] – felragyogni, felcsillanni, megcsillogni, fényleni zalśnienie – ragyogás, csillogás, fényesség, világosság zaludnić (zaludnię, zaludni) — zaludniać [1. osiedlić ludzi na jakimś terenie lub ulokować w pustym budynku; 2. o wielu ludziach: zamieszkać gdzieś lub zapełnić jakieś miejsca] – benépesíteni, betelepíteni zaludnić kraj – országot benépesíteni zaludnić się — zaludniać się [stać się zamieszkałym przez ludzi lub pełnym ludzi] – benépesedni, benépesülni; letelepedni, betelepedni zaludnienie [ogół ludzi zamieszkujących dany obszar] – népesség, benépesítés zaludniony, -a, -e – benépesített, sok lakost számláló; lakott; népes zalutować — zalutowywać [lutując, uszczelnić coś lub zatkać otwór w czymś] – forrasztani, beforrasztani, összeforrasztani zalutować puszkę – szelencét beforrasztani załadować — załadowywać [1. umieścić ładunek lub ludzi w jakimś środku transportu; też: napełnić coś czymś w celu przewiezienia; 2. naładować broń palną] – megrakni, felrakni, berakni, megterhelni, megtölteni załadować a. załadowywać coś – rakodni v. berakodni vmit załadować coś do wagonu – vagonba rakodni vmit załadować okręt – hajót megrakni załadować plik – fájlt beolvasni v. betölteni załadować towar na samochód – árut kocsira rakni załadować się — załadowywać się [pot. wsiąść do jakiegoś środka transportu] – felszállni, elhelyezkedni (járművön) załadowanie – berakás, megrakás, megterhelés, megtöltés; instalálás załadowany, -a, -e – berakott, megterhelt, megtöltött - Wersja 01 01 2017 załadowywać wagon – berakodni a vagonba załadunek [ładowanie towarów na środki transportu; też: załadowany towar] – rakodás, berakodás, berakás; rakomány załadunkowy, -a, -e – berakodási, rakodási załagadzanie, załagodzenie – (átv.) enyhítés, elsimítás załagodzić (załagodzę) — załagadzać [uczynić coś mniej przykrym lub mniej gwałtownym] – enyhíteni, csillapítani, lecsillapítani, mérsékelni, gyöngíteni załagodzić spór – viszályt elsímítani, lecsillapítja v. elveszi az élét a veszekedésnek v. vitának załagodzić się [zostać załagodzonym] – enyhülni, csillapodni załaknąć – megkívánni, óhajtani, akarni załamać — załamywać [1. zgiąć coś pod pewnym kątem; 2. naciskając na coś z góry, sprawić, że to pęknie; 3. pozbawić kogoś odporności psychicznej; 4. doprowadzić do upadku lub pogorszenia się czegoś; 5. spowodować zmianę kierunku rozchodzenia się światła lub fali elektromagnetycznej] – törni, megtörni, eltörni, áttörni, összetörni, elgyöngíteni, megsemmisíteni, tördelni załamać ręce – kezét tördeli; tördeli a kezét załamać się — załamywać się [1. zostać zagiętym; 2. ulec zgnieceniu, pęknięciu lub oberwaniu się pod naporem ciężaru; 3. stracić odporność psychiczną; 4. o głosie, dźwięku: gwałtownie urwać się lub obniżyć się na chwilę; 5. ulec nagłemu zahamowaniu lub pogorszeniu; 6. o świetle i falach elektromagnetycznych: zmienić kierunek] – megtörni, összetörni; (átv.) összeomlani, letörni, fülét-farkát elereszti, összeroppanni załamanie [1. miejsce, w którym coś jest zgięte; 2. utrata odporności psychicznej; 3. nagłe pogorszenie lub zahamowanie jakichś procesów] – törés, letörés, összetörés, hullámtörés; (átv.) összeomlás, öszeroppanás, elcsuklás, megtörés załamanie drogi – az út kanyarodása, útkanyar załamanie fali akustycznej – hangtörés [a hangsugár valamely, a hullámhosszához képest nagy kiterjedésű új vivőközeg határfelületén való egyértelmű irány- és sebességváltozása] załamanie na gieldzie – tőzsdekrach, tőzsdezuhanás, a tőzsde összeomlása załamanie nerwowe – idegösszeroppanás, idegösszeomlás załamanie się – törés załamanie się fali – hullámtörés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8111 załamanie światła – fénytörés załamanie wzorcowe – normáltörés załamany, -a, -e [będący w złym stanie psychicznym] – reményvesztett, elesett, megtört (ember), összetört załamywać ręce z rozpaczy – kétségbeesetten tördeli kezeit załapać — załapywać [1. chwycić coś ręką lub jakimś narzędziem; 2. pot. dostać lub zdobyć coś; 3. pot. zrozumieć coś] – felszedni, megfogni, zavarba ejteni; megérteni vmit załapać a. załapywać oczko w pończosze – harisnyán szemet felszedni; (felszadt) harisnyát megjavítani załapać się — załapywać się [pot. dostać się gdzieś lub skorzystać z czegoś] – megfogódni; odakerülni, elérkezni; megragadni, hasznot húzni vmiből załapany, -a, -e – felszedett, megfogott; zavarba ejtett załatać [1. przyszyć łatę w miejsce, w którym zrobiła się dziura; 2. pot. doraźnie zaspokoić jakieś potrzeby] – megfoltozni, megvarrni, kijavítani; (átv.) betömni, betapasztani załatać dziurę – befoltozza a lyukat załatwianie, załatwienie – elintézés, elrendezés, eligazítás, rendbehozás, lebonyolítás, elvégzés, foganatosítás, eszközlés załatwić — załatwiać [1. podejmując różne starania, doprowadzić jakieś sprawy do końca albo uzyskać coś dla siebie lub dla kogoś; 2. obsłużyć kogoś w sklepie, w urzędzie itp.; 3. pot. pozbawić kogoś możliwości działania lub zabić] – intézni, elintézni, lebonyolítani, elrendezni, eligazítani, rendbe hozni; elvégezni, teljesíteni, foganatosítani, eszközölni załatwiać sprawy finansowe – pénzügyeket intézni załatwiać interesantów – ügyfeleket elintézni v. kiszolgálni załatwiać interesy – ügyeket intézni, elintézni az ügyeket załatwiać klientów – elintézni az ügyfeleket załatwiać sprawę – ügyet intézni v. elintézni; elintézni az ügyet załatwić co kompromisowo – egyezkedőn intézni el vmit załatwić coś – elrendezni v. elintézni vmit załatwić dużą potrzebę – nagydolgozni (kakilni) załatwić formalności – formaságokat elintézni załatwić inne sprawy – elintézni más dolgokat załatwić jednym pociągnięciem pióra – egy tollvonással elintézni - Wersja 01 01 2017 załatwić klienta – a vevőt kiszolgálni załatwić małą potrzebę – kisdolgozni (pisilni) załatwić podanie odmownie – a kérvényt elutasítólag intézni el załatwić podanie pozytywnie – a kérvényt kedvezően elintézni załatwić a. załatwiać sprawę – ügyet elintézni; elintézni az ügyet v. dolgot załatwić sprawę od ręki – egyből elintézni az ügyet załatwić sprawę odgórnie – (átv.) felülről intéztetni v. a felső hatóságnál intézni el az ügyet załatwić sprawę w urzędzie – elintézni az ügyet a hivatalban załatwił co po cichu – titkon intézett el vmit załatwić się — załatwiać się [1. pot. zrobić coś lub poradzić sobie z czymś; 2. pot. rozprawić się z kimś, pozbawiając go możliwości działania lub zabijając; 3. pot. z własnej winy znaleźć się w trudnej sytuacji; 4. pot. oddać mocz lub kał] – elkészülni, elintéződni; vécén van; szükségét végzi załatwić się z kim – elintézni vkit, végezni vkivel załatwić się z pracą – a munkával elkészülni załatwienie – elintézés, elrendezés, eligazítás, rendbehozás, lebonyolítás, elvégzés, foganatosítás, eszközlés załatwiony, -a, -e [pot. taki, który wskutek czyjegoś celowego działania lub jakichś niepomyślnych okoliczności znalazł się w bardzo trudnej sytuacji] – elintézett, elvégzett załączenie – mellékelés, csatolás; melléklet załącznik [1. dokument dołączony do innego dokumentu i będący jego uzupełnieniem; 2. pot. łapówka] – összekapcsoló; függelék, melléklet; (átv.) (łapówka) megvesztegetési összeg, megvesztegetési pénz; sáp, sáppénz załącznik (np. do wiadomości e-mail) – (kat.: informatyka) attachment; elektronikus levélhez csatolt melléklet (formázott szöveg, kép, hang, program stb.) [az Interneten leggyakrabban MIME kódolással, ASCII file-ként kerül továbbításra a levelező rendszerben, és a mellékletek kezelésére felkészített e-mail (vagy news) kliens szükséges hozzá] załączenie – csatolás, mellékelés, hozzákötés, összekapcsolás, hozzátevés, hozzáfüggesztés załączenie samoczynne – automatikus kapcsolódás, öncsatolás załącznik [1. dokument dołączony do innego dokumentu i będący jego uzupełnieniem; 2. pot. łapówka] – melléklet; (átv.) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8112 megvesztegetési összeg, megvesztegetési pénz; sáp, sáppénz załączony, -a, -e – mellékelt, csatolt, hozzáfűzött, hozzákötött, összekapcsolt, hozzátett załączyć — załączać [dołączyć coś do jakiegoś pisma lub dokumentu] – mellékelni, csatolni, hozzáfűzni, hozzákötni, összekapcsolni, hozzátenni, hozzáfüggeszteni załączam ukłony dla rodziny – üdvözleteimet küldöm a családnak załączyć a. załączać coś – mellékelni vmit załączyć fotografię do listu – a levélhez fényképet csatolni załechtać (załechcze v. załechce) – felcsiklandozni, megcsiklandozni załeżeć od cudzego kaprysu – idegen szeszélytől függeni; másnak a szeszélyén múlni, más kényére-kedvére van bízva załkać [1. rozpłakać się, łkając; 2. wydać dźwięk przypominający łkanie] – felzokogni, felsírni załoga [1. zespół ludzi obsługujących jakiś środek lokomocji; 2. wszyscy pracownicy danego przedsiębiorstwa lub instytucji; 3. grupa żołnierzy lub oddziałów wojskowych mająca określone zadanie bojowe] – személyzet, személyi állomány, kollektíva, együttes; őrség; (na statku, okrętu) legénység; helyőrség, várőrség, őrség załoga czołgowa a. czołgu – a harckocsi személyzete; a harckocsi kezelőszemélyzete, a tank legénysége załoga dołowa na statku – a hajófenék legénysége załoga fabryczny – a gyár összes dolgozói v. kollektívája v. munkássága v. személyzete załoga fabryki – a gyár dolgozói załoga forteczna a. fortecy – várőrség; a vár őrsége, helyőrsége załoga lotnicza – légi személyzet załoga okrętowa – a hajó legénysége załoga samolotu – személyzet; a gép személyzete załoga statku – legénység, hajólegénység, személyzet załoga zakładu – személyzet załogowy, -a, -e – személyzeti, legénységi, őrzałom [miejsce załamania czegoś] – kanyar, kanyarulat, görbület załomek – kis kanyar załomisko – szakadék, omladék załomotać (załomocze v. załomoce) [mocno, wielokrotnie uderzyć o coś, powodując łomot] – lármázni, kopogtatni, zörögni, csapkodni - Wersja 01 01 2017 załopotać (załopocze v. załopoce) [1. wydać charakterystyczny odgłos wskutek uderzenia powietrza o jakąś płaszczyznę; też: spowodować powstanie takiego odgłosu; 2. zadrgać] – lármázni, kopogtatni, zörögni, csapkodni; megremegni, megreszketni, megrezegni załopotać skrzydłami – a szárnyával csapkod założenia [ogólny plan czegoś] – alapok założenia idologiczne – ideológiai alapok założenie [1. zasada stanowiąca podstawę dalszych wywodów lub dalszego postępowania; 2. to, co jest podwinięte; 3. stworzony przez architekta układ budynków i elementów krajobrazu] – alapozás, alaplerakás; alapítás, megalapítás, létesítés; felállítás, feltevés, elhelyezés; álláspont, meggondolás; alapelv, feltevés, feltételezés, tétel, véleményezés, elv, alaptétel, kitétel, gondolat; hipotézis założenie apteki – gyógyszertár v. patika alapítása założenie fabryki – gyáralapítás v. létesítés założenie firanki – függöny feltevése założenie firmy – cégalapítás, vállalatalapítás założenie fundamentu – alapozás, alapkőletétel założenie gipsu – gipszelés założenie osmowy – felvetés; láncfelerősítés założenie państwa – államalapítás, honfoglalás Założenie Państwa Kościelnego przez Pepina Krótkiego (756) – az Egyházi Állam megalapítása Kis Pipin által założenie rodziny – családalapítás założenie uniwersytetu – egyetem alapítása założenie z gruntu fałszowe – a föltevés már alapjában helytelen założenie się – fogadás, fogadáskötés założenie się potwierdza – fogadást megerősít założnica, nałożnica [u Izraelitów było wielożeństwo; a jednym z powodów była chęć rozrastania się Izraela w liczebny i wielki naród. Czasami niepłodne żony same podsuwały swe służebne mężom swoim, aby w ten sposób zadość uczynić tej zasadzie. Uczyniła to Sara, Lea, Rachela. Zamożny Izraelita mógł sobie pozwolić na wiele żon; jeśli chciał, mógł mieć jedną żonę i wiele innych, które nie miały tych praw, co prawdziwa żona, jak np. Hagar, albo Bilha albo Zylpa. Kapłan miał mieć tylko jedną żonę i to ze swego narodu. Wiele żon miał Gedeon i nałożnicę, którą była kobieta, z którą płodził potomstwo, ale ona nie miała praw żony. Miał je Dawid. Salomon miał 700 żon i 300 nałożnic. Na ten stan rzeczy Bóg pozwolił z powodu zatwardziałości serc Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8113 Izraelitów, ale Jego wolą było małżeństwo, składające się z męża i żony. W chrześcijaństwie obowiązuje ta sama zasada (monogamia).] – (bibl.) ágyas (mellékfeleség) założony, -a, -e – alapított założyciel [ten, kto zakłada coś lub daje czemuś początek], założycielka – alapító, megalapító, lefektető (ffi/nő) założyciel miasta – a város megalapítója założycielski, -a, -ie – alapítói; alapítózałożyć (założę, założy; założył) — zakładać [1. dać początek czemuś; 2. umieścić coś gdzieś; 3. zainstalować jakieś urządzenie; 4. podwinąć brzeg czegoś; 5. pokryć czymś jakąś powierzchnię; 6. zapłacić jakąś należność za kogoś z zamiarem późniejszego jej odebrania; 7. ubrać się lub ubrać kogoś w coś; 8. przyjąć jakieś twierdzenie lub zasadę za podstawę dalszych wywodów lub dalszego postępowania; 9. zaplanować coś; 10. wystąpić do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania] – alapozni, alapot lerakni; (organizować) alapítani, megalapítani, létesíteni, létrehozni, csinálni; (na kogo/co) rátenni, feltenni, felállítani, felrakni (vmire), elhelyezni, felfektetni; ráhelyezni; (np. kapelusz) felvenni, feltenni; vélni, gondolni, alaptételt kimondani v. hirdetni założyć apelację – fellebbezni, fellebezést nyújtani be v. beadni założyć boazerię – falburkolatot v. lambériát feltenni założyć elektryczność – bevezetni a villanyt założyć filtr – szűrőt v. filtert felszerelni założyć firanki – függönyt felrakni założyć fundament (pod co) – megveti az alapját vminek założyć fundamenty – alapot rakni, megalapozni założyć gazetę – lapot indítani założyć instytucję – intézményt alapítani założyć a. zakładać kaganiec – szájkosarat feltenni założyć kajdanki – megbilincselni vkit założyć kamień węgielny pod dom – a ház alapkövét lerakni założyć katalizator – katalizátort felszerelni założyć komu wędzidło – köteléket rakni vkire; megfékezni, megzabolázni vkit założyć konia do wozu – lovat kocsiba fogni v. befogni założyć koniowi munsztuk – a lóra zablát feltenni założyć konto – előfizetni - Wersja 01 01 2017 założyć łańcuch przeciwpoślizgowy – feltenni a hóláncot założyć miasto – várost alapítani założyć nogę na nogę – keresztbe teszi a lábát, egyik lábát amásikra fekteti założyć nową ksiagę główną – új főkönyvet felfektetni założyć opatrunek na co – bekötni vmit założyć państwo – államot alapítani założyć plombę – elkészíteni a tömést (fogban); megplombálni, betömni a fogat założyć podstawę czego – lerakni v. megteremteni vminek az alapját założyć podwalinę pod co – lerakni vminek az alapjait v. alapját założyć protest – tiltakozni; óvást tenni v. emelni założyć ręce – összeteszi a kezét, ölbetett kézzel ülni, nem csinál semmit założyć rękę za pas – ölbe rakja a kezét założyć rodzinę – családot alapítani założyć sieci – hálót vetni założyć sklep – boltot v. üzletet nyitni założyć sprzeciw – kifejeti ellenvetését v. ellenkezését; ellenkezni, ellenvéleményt jelenteni be założyć teczkę (dotyczącą jakiejś sprawy) – aktát nyitni (vmilyen ügynek) założyć warsztat tkacki – szövőműhelyt v. üzemet létesíteni założyć weto (co do czego) – vétót v. óvást emelni, tiltakozni; megvétózni założyć za kogo pieniędze – pénzt helyezni el vki részére założyć zakon – rendet v. szerzetesrendet alapítani założyć się — zakładać się [1. umówić się, że ten, kto w sprawie spornej nie będzie miał racji, zrobi to, czego zażąda osoba mająca rację; 2. nałożyć się na siebie] – fogadni, fogadást kötni; (o co) fogadni (vmibe) założyć się o co – fogadni vmibe załóżka [(u Zygmunta Glogera) bryt materyi bogatej, taśmą złotą lub srebrną obramowany, pod szyją i u stanu przywiązany, na piersiach nieco odstający, żeby ręce i chustkę założyć zań można. Dawniej był strojem możnych dam polskich, a naśladowany przez bogate Żydówki, do XIX w. był przez nie noszony.] – gazdag kelme; arany v. ezüst szalag załóżmy się o butelkę wina – fogadjunk egy üveg borba załugować [zaprawić ługiem] – ellúgosítani, meglúgosítani, lúggal keverni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8114 załupać [pot. ostro zaboleć] – felhasítani, szétrepeszteni, meghasadni, hasogatni, szaggatni, sajogni załupanie – széthasítás, szétrepesztés, meghasadás, szaggatás, hasogatás, sajgás załzawić się [o oczach: zajść łzami] – könnyezni, könnybelábad a szeme, könnybe úszni załzawiony, -a, -e [1. pełen łez lub mokry od łez; 2. mający na twarzy lub w oczach łzy] – könnyes zamach [1. energiczny ruch ręką lub nogą do tyłu, a następnie do przodu, w celu zwiększenia siły uderzenia lub rzutu; 2. działanie mające na celu odebranie komuś życia, majątku, praw itp.] – ütés, csapás, lökés; lendület, (na kogo) merénylet, orvtámadás, csíny zamach na wolność – merénylet a szabadság ellen zamach na życie – merénylet az élet ellen zamach samobójczy [zamach, w którym ginie jego sprawca] – öngyilkos merénylet, öngyilkossági kkísérlet v. szándék zamach stanu [próba przejęcia władzy w państwie siłą] – államcsíny, puccs zamach zbrodniczy – gyilkos merénylet zamachać [machnąć kilka razy] – integetni, lendíteni zamachać rękoma v. rękami – kezével integet, kezét lendíti zamachnąć się — zamachiwać się [odchylić rękę lub nogę w celu zwiększenia siły rzutu, uderzenia albo kopnięcia] – nekilendülni, ütésre készülni, nekihuzakodni, nekigyűrkőzni zamachnąć się oszczepem – kopja- v. gerelyvetéshez látni v. nekigyűrkőzni zamachnięcie – intés, lendítés zamachnięty, -a, -e – nekilendült, nekigyűrkőzött zamachowiec [osoba uczestnicząca w zamachu stanu lub w zamachu terrorystycznym] – merénylő, orvtámadó; terrorista zamachowy, -a, -e [przymiotnik od: zamach] – merénylet-, puccs-; (műsz.) indító, meghajtó, lendítő zamaczać [sprawić, że coś staje się mokre przez zanurzenie w czymś, polanie lub ochlapanie czymś] – bemártani, beáztatni, benedvesíteni zamaczać się [stawać się mokrym przez zanurzenie się w czymś, polanie się lub ochlapanie się czymś] – bemártózni, beázni, benedvesedni zamaczanie – beáztatás, bemártás, benedvesítés, megnedvesítés - Wersja 01 01 2017 zamagazynować – elraktározni, eltenni, berakni, felhalmozni, összegyűjteni, tárolni; felraktározni zamagazynować towar – áru beraktározni, elraktározni zamagazynowanie – elraktározás, beraktározás, eltevés, felhalmozás, összegyűjtés, tárolás zamagazynowanie produkty promocyjne – promóciós termékek elraktározása zamagnesować – mágnesezni, delejezni; megmágnesezni zamajaczyć [1. ukazać się niewyraźnie; 2. odezwać się, majacząc] – derengeni, felcsillanni, feltűnni, halványan v. homályosan feltűnni zamalować — zamalowywać [1. pokryć coś farbą tak, żeby nie było widoczne; 2. dokładnie pokryć jakąś powierzchnię farbą, lakierem itp.; 3. pot. mocno kogoś uderzyć] – befesteni, átfesteni, kifesteni, festékkel bevonni; (közb.) behúzni, lekenni egyet vkinek zamalować kogoś w gębę – szájbavágni, képen törölni vkit zamamić, zamamiać – csalogatni, édesgetni, elcsábítani, félrevezetni, ámítani zamamrotać (zamamrocze v. zamamroce) [powiedzieć coś cicho i niewyraźnie] – morogni, mormogni, dörmögni zamamrotać coś pod nosem – orra alatt dörmög v. morog vmit zamanifestować [wyrazić głośno i otwarcie swoje uczucia lub poglądy] – kinyilvánítani, kijelenteni, kinyilatkoztatni, manifesztálni, kifejezésre juttatni zamanifestować uczucie patriotyczne – kifejezésre juttatja hazafias érzését zamarcie – elhalás, élettelenség; (átv.) dermedtség, megmerevedés, kialvás zamarkować [1. udać, że się coś robi; 2. zrobić coś w sposób niedbały lub zdawkowy; 3. zrobić atrapę czegoś] – hangsúlyozni, kihangsúlyozni zamarkował rolę teatralną – (színházi) szerepét hangsúlyozta zamarkować się – kitűnni, markánsan kifejeződni zamarły, -a, -e – kihalt, kialudt, meghalt, élettelen zamarłe żyły – megmerevedett erek zamarnieć – tönkremenni (tönkremegy), kiveszni zamartwiać – bánatot okozni, aggasztani zamartwiać kogo swymi kłopotami – gondot okozni, aggaszt vkit a bajaival zamartwica [groźne dla życia noworodka zaburzenia oddychania, krążenia krwi Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8115 oraz czynności układu nerwowego] – ájultság, eszméletlenség, tetszhalál zamartwica noworodku – (orv.) újszülött tetszhalála zamartwić – nagy bánatot okozni zamartwić się — zamartwiać się [martwiąc się czymś nieustannie, doprowadzić się do utraty sił lub depresji] – nagyon aggódni, agyongyötri magát; (átv.) halálra bánkódni zamarudzić (zamarudzę) [1. pot. nie zrobić czegoś na czas; 2. zacząć grymasić] – késlekedni; habozni zamarynować [zakonserwować produkty spożywcze w occie z dodatkiem przypraw] – besavanyítani, ecetben eltenni, konzerválni zamarzanie1 – fagyás, befagyás, megfagyás, elfagyás, jegesedés zamarzanie2, zamorzenie – halálra éheztetés zamarzło jezioro – befagyott a tó zamarzły, -a, -e; zamarznięty, -a, -e [1. pokryty lodem; 2. zesztywniały lub zmarły wskutek mrozu] – befagyott, lefagyott, megfagyott zamarznięcie – fagyás, befagyás, megfagyás zamarznięty, -a, -e [1. pokryty lodem; 2. zesztywniały lub zmarły wskutek mrozu] – átfagyott, agyonfagyott; (osoba) átfázott; befagyott, lefagyott, megfagyott zamarznąć — zamarzać [1. zamienić się w lód lub pokryć się lodem; 2. umrzeć wskutek działania mrozu] – fagyni, befagyni, elfagyni, megfagyni; jegesedni zamarzła rzeka – befagyott a folyó zamarzyć [uczynić coś przedmiotem marzeń lub bardzo czegoś zapragnąć] – ábrándozni, álmodozni, álmélkodni (egyet) zamarzyć się [stać się przedmiotem marzeń] – ábrándozni, álmodozni, elképzelni, képzelődni, álmélkodni zamaskować — zamaskowywać [1. uczynić coś niewidocznym lub nierozpoznawalnym; 2. ukryć rzeczywiste zamiary lub uczucia, przybierając jakąś pozę lub pozorując jakieś działanie] – álcázni, palástolni, leplezni, álarcozni, álarc alá rejteni; elburkolni, maszkírozni zamaskować baterię przeciwlotniczą – légvédelmi üteget álcázni zamaskować twarz – álcázza az arcát, álarcot vesz fel v. ölt zamaskować się — zamaskowywać się [1. zasłonić się czymś tak, żeby nie być widocznym lub rozpoznawalnym; 2. ukryć swoje zamiary lub uczucia] – álcázza magát, leplezi magát zamaskowanie – álcázás; burkolás, maszkírozás - Wersja 01 01 2017 zamaskowany, -a, -e – álarcos, maszkírozott zamaskowany mężczyzna – álarcos férfi zamaszczać, zamaścić (zamaszczę) – bekenni, bemázolni zamaszczony, -a, -e – bekent, bemázolt zamaszystość – határozott fellépés, mokányság, keménység, erélyesség; erősség, elevbenség, harciasság zamaszysty, -a, -e [1. wykonywany z rozmachem i energią; 2. poruszający się energicznie; 3. o ubraniu: bardzo luźny] – határozott fellépésű, mokány, erélyes, erőteljes, eleven, kemény (legény), kardos (menyecske) zamaszysty ruch – erélyes mozdulat zamaszyście – erélyesen, erőtelejesen, elevenen, keményen zamatować1 – fényteleníteni, mattírozni zamatować metal – fémet fényteleníteni zamatować2 [dać mata] – (w szachach) megmattolni, mattot adni, bemattolni zamatować kogo – megmattolni vkit, mattot adni vkinek zamatować czarnego króla – a fekete királynak mattot adni zamatować królem i wieżą – királlyal és bástyával mattot adni zamawiać [zob. zamówić] – rendelni (étteremben), megrendelni zamawiać budzenie – ébresztést rendelni zamawiać a. zamówić taksówkę (telefonicznie) – taxit (telefonon) hívni v. rendelni zamawiać a. zamówić towar – árut rendelni v. megrendelni zamawiający, -a, -e – megrendelő zamazać (zamażę) — zamazywać [1. powlec coś mazistą substancją lub zamalować; 2. pokryć jakąś powierzchnię niedbałymi rysunkami lub niestarannym pismem; 3. sprawić, że coś staje się słabo widoczne lub słabo słyszalne; 4. zatrzeć granice lub znaczenie czegoś] – elkenni, bekenni, elmázolni, összefirkálni; bepiszkítani, bemaszatolni zamazać arkusz papieru – egy ív papírt bemázolni zamazać napis – a feliratot összemázolni zamazać ręce ziemią, gliną – kezét földdel, agyaggal bepiszkítja zamazać się — zamazywać się [1. stać się zamazanym; 2. zostać zabrudzonym czymś mazistym; 3. o obrazie, dźwięku itp: stać się słabo widocznym lub słabo słyszalnym; 4. o pojęciach, granicach itp.: stać się niejasnym, zatrzeć się] – elkenődni, elmázolódni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8116 zamazanie – bepiszkítás, bemaszatolás; bekenés, bemázolás, összefirkálás, szétmázolás zamazanie liter – a betűk szétmázolása zamazanie skazania – az ítélet elkenése zamazany, -a, -e [1. niewyraźny lub nieostry; 2. pot. zapłakany] – elkent, elmázolt zamącanie, zamącenie – megzavarás, felzavarás, kavarodás, felkavarás, felbujtás, fellazítás; összekeverés zamącenie wina – a bor összezavarása zamącenie w całym państwie – zavargás az egész országban zamąciciel – (dawno) felbujtó, felbolygató, fellázító zamącić (zamącę) — zamącać [1. mieszając, uczynić coś mętnym; 2. wprowadzić zamieszanie lub dysharmonię; 3. sprawić, że ktoś traci orientację] – felzavarni, megzavarni, felkavarni; (átv.) összekeverni, összekuszálni, összekavarni, megzavarni, felbujtani, fellázítani; zavart kelteni zamącić komu głowę – (átv.) telebeszélni vkinek a fejét zamącić spokój – megzavarni a nyugalmat; a békét megzavarni zamącić wodę – felzavarni a vizet, vizet zavarni zamącić się — zamącać się [1. o płynie: stać się mętnym; 2. zostać zakłóconym] – (átv.) összekeveredni, összekuszálódni, összekavarodni, megzavarodni zamączyć, zamączać – belisztezni, liszttel behinteni zamążpójście [zawarcie przez kobietę związku małżeńskiego] – férjhezmenés, férjhezmenetel zambo [amer.hiszp. 'Murzyn; Mulat' z (?) kongijskiego nzambu 'małpa'. mieszkaniec Ameryki Łac., potomek Indianina i Murzynki a. Murzyna i Indianki] – (sp) zambo; indián és néger házasságából született utód zambra (taniec) – zambra (arab tánc) zamczyna – ütött-kopott kis vár v. váracska zamczysko – régi, nagy vár zamczysty, -a, -e [daw. opatrzony dużym, solidnym zamkiem] – elsáncolt, erős zamdlenie – émelygés, hányinger, rosszullét zamdlić – émelygés v. hányinger v. rosszullét érzése támad zameczek – (budowla) váracska, kastély; várkastély; (u drzwi) kicsi zár v. zárszerkezet zameczek neogotycki – neogótikus váracska zamedytować się – elgondolkodni, gondolatába elmélyed, töprengeni - Wersja 01 01 2017 zamedytował się o los człowieka – elgondolkodott az emberi sorsról zamek1 [1. urządzenie do zamykania drzwi, szuflad, walizek itp.; 2. urządzenie do łączenia lub zabezpieczania w ustalonym położeniu elementów maszyny; 3. mechanizm broni palnej do zamykania na czas wystrzału i otwierania po strzale tylnej części lufy] – (u drzwi) zár; (kłódka) lakat; retesz; (u karabinu) závár, závárzat zamek angielski – biztonsági zár zamek błyskawiczny [1. zob. suwak w zn. 1.; 2. nazywany również suwakiem; wyrób galanteryjny metalowy albo z tworzywa sztucznego, składający się z dwóch taśm zaopatrzonych w ząbki. Przy przesunięciu uchwytu suwaka ząbki jednej taśmy wchodzą pomiędzy ogniwa drugiej, umożliwiając zapięcie odzieży. Współczesny zamek błyskawiczny został opatentowany przez Szweda Gideona Sundbacka.] – zipzár, villámzár, húzózár zamek błyskawiczny; suwak [zapięcie służące do czasowego łączenia, zapinania odzieży lub odzieżowych otworów wzdłuż całej długości ubrania. Powszechnie wykorzystywane zamiast guzików w kurtkach wierzchnich, bluzach, torbach, śpiworach, plecakach itp. Największą popularność zamek błyskawiczny zyskał jednak w przypadku rozporków. Zamek błyskawiczny tworzą dwa rzędy przylegających do siebie "ząbków", ustawionych w ten sposób, że ząbki jednego rzędu po zaciągnięciu suwaka wchodzą w wolne miejsca drugiego rzędu.] – húzózár, cipzár [Fogak vagy spirál, ill. egy ezek mentén húzható, "kocsi"-nak nevezett szerkezeti elem segítségével záródó pántok, amelyek könnyen szétnyitható záródást biztosítanak. Lehet díszítő jellegű vagy rejtetten felvarrt, bontható vagy nem bontható; az előbbinél a húzózár két része nyitás után különválasztható.] zamek błyskawiczny (1) [kiedy krawędzie wyrobu włókienniczego nie nachodzą na siebie tylko stykają się podczas gdy odzież jest zapięta. Najlepszym rozwiązaniem Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8117 tego zapięcia jest zamek błyskawiczny.] – érintkező ruhazáródás; cipzár [Olyan ruhazáródás, melynél a ruhadarab csatlakozó szélei nem fedik át egymást. Leggyakoribb fajtája a cipzáras záródás.] zamek błyskawiczny (2) [patrz zamek błyskawiczny] – húzózár zamek do drzwi – ajtózár zamek do karabinu – a puska zárja zamek do pompy – szivattyúzár zamek obluzował się – a zár meglazult zamek od drzwi – ajtózár zamek się zaciął – a zár megakadt zamek szyfrowy – számkombinációs zár zamek u strzelby – a lőfegyver zárja zamek wiszący – lakat zamek zabezpieczający; zamek z zabezpieczeniem – biztonsági zár zamek zaskoczył – a zár becsappant zamek2 [1. okazała budowla mieszkalnoobronna, dawniej: rezydencja królewska, książęca lub magnacka; 2. Pod wyrazem gród podaliśmy w Enc. Star. (t. II, str. 215) ogólne wiadomości o zamkach warownych zwanych w dobie piastowskiej „grodami”. Rusini, oblegając w r. 1209 zamek halicki, w którym bronili się Polacy i Węgrzy z Kolomanem, podkopawszy się pod tylną bramę, której nie pilnowano dość bacznie, tym sposobem twierdzę opanowali.] – (budowla) vár, kastély, palota Zamek Antonia [leży u północno — zachodniego rogu świątyni na wystającym cyplu skalnym] Antónia vára [1. Erődítmény, mely összefüggött a jeruzsálemi templommal; Nagy Heródes építette. Benne állomásozott a római helyőrség, amelynek a templom körzetében kellett a rendet fenntartania (ApCsel21,30kk). 2. Az ősi Antonia Erődítmény területére épült az „Elítélés kápolnája”, amely Pontius Pilatus gyalázatos tettét idézi fel. A hely, az Antonia Erőd Jézus korában a római katonák laktanyájaként - Wersja 01 01 2017 szolgált. Heródes építette újjá a hasmoneus palotát i.e. 37-35 között, és barátja, Marcus Antonius tiszteletére nevezte el Antonia erődnek. Jeruzsálem i. sz. 70-es lerombolása után Hadrianus állítatta helyre 135-ben.] zamek górski; zamek na górze – hegyivár [csak a vár fekvésére vonatkozó vulgáris megjelölés, megkülönböztetésül a vízi vártól] Zamek Krakowski – a krakkói vár zamek kresowy – határvár, végvár Zamek Królewski na Wawelu [rezydencja królewska o charakterze zabytkowym, mieszcząca się na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie o powierzchni 7040 m² z 71 salami wystawowymi. Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki.] – királyi palota (lengyelül: Zamek Królewski) [a krakkói Wawel része, a középkori Lengyelország uralkodóinak székhelye volt 1038-tól 1596-ig] zamek na górze – vár a hegyen v. hegytetőn zamek otoczony palisadą – palánkvár zamek pograniczny – végvár zamek pokrzyżacki z XIV w. – volt keresztes lovagrendi vár a XIV. sz.-ból zamek rycerski – lovagvár zamek średniowieczny – középkori vár zamek z czterema basztami narożnikowymi – négysarokbástyás vár zamek z wewnętrznymi wieźami – belsőtornyos vár zamek z zewnętrznymi wieźami – külsőtornyos vár zamek zabytkowy – műemlék jellegű kastély v. vár zamek zaczarowany – elvarázsolt kastély zamek zbudowany z cegły – téglavár zamek zbudowany z kamieni – kővár Zamek Żupny [zamek w Wieliczce, dawna siedziba zarządu kopalń Wieliczki i Bochni (niegdyś było to jedno wielkie gospodarstwo)] – Sóbányai Vár (Wieliczkában) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8118 zameldować [1. poinformować przełożonego o stanie, przebiegu lub wykonaniu czegoś; 2. zawiadomić o przybyciu lub obecności kogoś; 3. zgłosić władzom administracyjnym swój lub czyjś pobyt w jakimś miejscu; też: przyjąć takie zgłoszenie; 4. w niektórych grach w karty: zgłosić meldunek] – bejelenteni; jelenteni, jelentést tenni; feljeleneteni; tudtul adni, értesíteni, hirdetni, közölni, átadni zameldować kogoś w mieszkaniu – bejelenteni vkit a lakásba zameldować lokatora – lakót bejelenteni zameldować policji o kradzieży – a lopásról értesíteni a rendőrséget; bejelenteni a rendőrségnek a lopást zameldować się [1. stawić się na wezwanie lub zgłosić swoje przybycie; 2. zgłosić władzom administracyjnym swój pobyt w jakimś miejscu] – jelentkezni; bejelentkezni zameldować się na pobyt czasowy – ideiglenesen bejelentkezni zameldować się u komendanta – a parancsnoknál jelentkezni zameldowanie – bejelentés, tudatás, értesítés, hirdetés, közlés; feljelentés zameldowanie się – jelentkezés zameldować się na pobyt stały – állandóra bejelentkezni zamelinować [pot. ukryć kogoś lub coś] – rejteni, elrejteni (szökött embert v. lopott holmit) zamelinować się [pot. ukryć się] – elrejtőzni, elbújni, bújkálni zamęczyć — zamęczać [1. męcząc, pozbawić kogoś życia; 2. doprowadzić kogoś do utraty sił i wytrzymałości psychicznej] – meggyötörni, agyonkínozni; nyaggatni, halálra gyötörni; sanyargatni zamęczyć kogo prośbami – (átv.) halálra kínoz v. gyötör vkit kérelmével zamęczyć się — zamęczać się [doprowadzić się do utraty sił i wytrzymałości psychicznej] – gyötri, agyonkínozza v. agyongyötri magát zamęczać pytaniami – kérdésekkel nyaggat zamęczyć się nadmierną pracą – túlsok munkával agyongyötri magát zamęczyć się pracą – agyondolgozza magát zamęście [daw.; zob. zamążpójście] – férjhezmenés, férjhezmenetel zamęt [sytuacja, w której nastąpiło zakłócenie porządku] – zűrzavar, zavar, káosz, összevisszaság, kavarodás, fejetlenség zamęt ideowy – szellemi zűrzavar zamężna [1. o kobiecie: mająca męża; 2. kobieta zamężna] – férjes, férjezett asszony - Wersja 01 01 2017 zamglenie [lekka mgła unosząca się nisko nad ziemią] – ködösítés, elködösítés; homályosítás, elhomályosodás zamglenie rogówki – (orv.) a szaruhártya elhomályosodása zamglić (zamglę, zamgli; zamglił) [przesłonić mgłą lub parą] – ködösíteni, homályosítani, köddel eltakarni; elködösíteni zamglić się [zostać przesłoniętym mgłą] – homályosodni, fátyolosodni zamglony, -a, -e [o oczach, wzroku: mało wyrazisty] – ködös, homályos, köddel fedett, fátyolos zamiana [1. zastąpienie jednej osoby lub rzeczy drugą; 2. przekształcenie się jakiejś rzeczy lub substancji w inną] – csere, kicserélés, váltás, becserélés zamiana mieszkania – lakáscsere, lakásváltoztatás zamiana pierścionków – jegyváltás, eljegyzés zamiana towarów – árucsere zamianować – jelölni, kijelölni, kinevezni, előléptetni, címezni, vkinek címet adni zamianować kogo profesorem – tanárnak kinevezni vkit zamianowanie – kinevezés, előléptetés; cím adása zamiar [to, co ktoś zamierza zrobić] – szándék, terv, akarat, célzat, cél, elhatározás zamiar się udał – a terv sikerült zamiar wcielić w czyn, w życie – szándékot megvalósítani v. tetté váltani zamiast [1. przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać, np. Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata.; 2 spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać, np. Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna.] – (kogo/czego) (vki/vmi) helyett; helyette, helyében zamiast mnie – helyettem zamiast pracować, leniuchuje – a dolgozás v. munka helyett lustálkodik zamiast tego – ahelyett, ehelyett zamiatacz [osoba zajmujący się zamiataniem ulic, targowisk, dworców itp.], zamiataczka – seprő, sepregető, utcaseprő (ffi/nő) zamiatacz ulic – utcaseprő ffi zamiatać [zob. zamieść] – söpörni, seperni; összeseperni, összesöpörni; kiseperni; elsöpörni zamiatać (zmieść) coś – seperni (kiseperni) vmit zamiatać ulicę – utcát seperni zamiatanie – seprés, söprés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8119 zamiatanie ulic – utcaseprés zamiatarka, zamiatarka ulic [samochód z urządzeniem do zamiatania ulic, placów itp.] – utcaseprő (gép) zamiauczeć [1. o kocie: miauknąć; 2. powiedzieć coś prosząco lub płaczliwie; też: wydać dźwięk podobny do miauknięcia] – nyávogni, elnyávogja magát zamiąć (zamnę, zamnie) – összegyűrni, felhajtani zamiecenie, zamiatanie – seprés, söprés zamiecenie i umycie podłóg – padlóseprés és felmosás zamiecina, zamieciny – söpredék, szemét zamieciony, -a, -e – kisöpört zamieć [unoszenie tumanów śniegu, piasku lub pyłu z ziemi przez podmuchy silnego wiatru] – vihar, szélvész, förgeteg, zivatar; hóvihar; hóförgeteg zamieć płaszczysta – homokförgeteg, homokeső, szárazeső zamieć śnieżna – hóvihar zamieć zimowa – téli hófúvás zamiejscowy, -a, -e [pochodzący lub przybyły z innej miejscowości] – külső, kül-; vidéki, idegen zamiejscowy [mieszkaniec innej miejscowości] – vidéki, idegen (ffi) zamiejscowy człowiek – idegen, nem idevalósi v. odavalósi (ember) zamiejski, -a, -ie – külvárosi, városon kívüli zamienianie, zamiana – csere, kicserélés, váltás, becserélés zamienić — zamieniać [1. zastąpić jedną rzecz lub osobę inną; 2. zmienić kogoś lub coś] – cserélni, kicserélni, becserélni, felcserélni, elcserélni, megcserélni, összecserélni; váltani, beváltani zamienić co w piekło – pokollá tenni v. változtatni vmit zamienić kilka słów – néhány szót váltani zamienić a. zamieniać mieszkanie – lakást cserélni; elcserélni a lakást; lakást változtatni zamienić parę słów (z kim) – néhány szót váltani (vkivel) zamienić pierścionki ślubne – eljegyzési gyűrűt váltani v. cserélni zamienić spojrzenia – tekintetet váltani zamienić towar na pieniądze – árut pénzre cserélni v. váltani zamienić w gruzy – rommá változtatni zamienić w popiół – hamuvá változtatni zamienić a. zamieniać (z kim) kilka słów – néhány szót vált (vkivel) - Wersja 01 01 2017 zamienił stryjek siekierkę na kijek – (közm) eben gubát cserélni zamienić się — zamieniać się [1. dać sobie coś nawzajem; 2. stać się kimś innym lub czymś innym] – cserélődni, kicserélődni, változni; (w co) (vmivé) válni; (z kim) cserélni (vkivel) zamienić się a. zamieniać się w lód – jegesedni zamienić się w parę – gőzzé válni; elpárologni zamienić się w piekło – pokollá válni zamienić się w słuch – csupa fül lesz; erősen figyelni vkit zamieniam się w słuch – csupa fül vagyok zamienić się w słup soli – sóbálvánnyá meredni v. változni zamienienie – beváltás, becserélés zamiennie – kölcsönösen zamiennik [coś, co zastępuje inny przedmiot, produkt itp.] – pótszer; pót- v. cserealkatrész zamienność – cserélhetőség, változtathatóság, beválthatóság zamienny, -a, -e [podlegający zamianie, przeznaczony do zamiany lub dający się zamieniać] – csere-, cserélődő, váltakozó zamierać [zob. zamrzeć] – haldokolni, (dźwięk) elhalni; kialszik zamieranie – haldoklás, megszűnés, elhalás, elpusztulás zamieranie pędów sosny [choroba drzew iglastych, głównie sosen, powodująca uszkodzenia pączków, pędów jak również obumieranie siewek i całych drzew. Obecnie ma coraz większe znaczenie gospodarcze dla lasów Europy.] – fenyőrügyek elhalása [Ezüstfenyő rügyelhalása (Cucurbitaria piceae)] zamieranie tkanek – (orv.) sejtek v. szövetek elhalása zamierzchły, -a, -e [bardzo dawny] – múlt, régi, emlékezeten túli, ősi; hajdani zamierzchnąć – szürkülni, alkonyodni, besötétedni; (átv.) felejtésbe menni, feledésbe merülni zamierzchło mi w oczach – elsötétült v. sötét lett a szemem előtt zamierzchnięty, -a, -e – szürkült, besötétedett; elfeledett, feledésbe merült zamierzenie [zadanie, które ktoś zamierza wykonać] – szándék, cél zamierzony, -a, -e [zgodny z zamiarem] – tervezett, kívánt zamierzwić – megtrágyázni, bepiszkítani trágyával zamierzwiony, -a, -e – megtrágyázott, trágyás zamierzony cel osiągnął – a tervbe vett cét elérte Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8120 zamierzyć — zamierzać [postanowić coś zrobić] – tervezni, akarni, szándékozni, kívánni; szándékában van zamierzać a. zamierzyć (co) robić – szándékozik (vmit) csinálni v. megtenni; programba vesz (vmit) zamierzam obejrzeć – szándékomban van megnézni zamierzam wyjechać – elutazni szándékozom, szándékomban áll elutazni zamierzyć się — zamierzać się [wykonać ruch poprzedzający uderzenie lub rzucenie czymś] – széndékozni, nekilátni (vminek) zamierzyć się na kogo – kezet emelni vkire zamiesić (zamieszę, zamiesi; zamiesił) – dagasztani, meggyűrni, belekeverni, összekeverni; összekeverni; megdagasztani zamiesić ciasto – tésztát dagasztani v. gyúrni zamieszać [1. połączyć składniki płynnej lub sypkiej substancji, poruszając w niej czymś; 2. wciągnąć kogoś w nieprzyjemną lub nieuczciwą sprawę; 3. zakłócić spokój] – belevonni, bekeverni, megkavarni, felkavarni, szétkavarni, összekeverni; megbolygatni; belevonni, belekeverni; (átv.) zavart kelteni; összezavarni zamieszać łyżką – kanállal felkavarni zamieszać się [uczestniczyć w nieprzyjemnej lub nieuczciwej sprawie] – belekeveredni zamieszanie [sytuacja, w której nastąpiło zakłócenie porządku] – megkeverés; zavar, zavargás, felfordulás, fejetlenség; háborgás; szervezetlenség zamieszanie w prowincji – vidéki zavargás zamieszanie zupy w garnku – a leves megkeverése a fazékban zamieszany, -a, -e – zavaros (folyadék); zavart zamieszany do spisku – belekeveredett az összeesküvésbe zamieszczać [zob. zamieścić] – elhelyezni; (co) helyet adni (vkinek); (w gazecie) közölni, lehozni (újságcikket) zamieszczanie, zamieszczenie – közzétevés, elhelyezés (sajtóban) zamieszczenie notatki prasowej – sajtóhír elhelyezése zamieszczony, -a, -e – közzétett, közölt zamieszka – zavargás, nyugtalanság, felfordulás, háborgás zamieszkać — zamieszkiwać [1. zacząć gdzieś mieszkać; 2. zamieszkiwać: o ludziach: mieszkać gdzieś; o zwierzętach: mieć gdzieś swoje siedlisko; 3. o zjawiskach, uczuciach, stanach itp.: pojawić się] – betelepedni, letelepedni; (zamieszkiwać) lakni, tartózkodni; ellakni (vhol) - Wersja 01 01 2017 zamieszkać u przyjaciela – barátjánál lakik v. megszáll zamieszkać w okolicy górskiej – hegyes vidéken letelepedni zamieszkać wspólnie a. razem – összeköltözni (összeköltözik) zamieszkać razem – összeköltözni vkivel; együt lakni vkivel zamieszkały [1. mieszkający gdzieś na stałe; 2. zob. zamieszkany] – lakó, lakos (ffi) zamieszkały w Warszawie – Varsóban lakó, varsói lakos zamieszkały, -a, -e – lakó, lakos; (dom) lakott zamieszkanie – lakóhely, ottlakás, otttartózkodás zamieszkanie Boga w człowieku – Isten lakhelye az emberben [Isten lakhelye az emberben, az emberek között rejlik. „A Magasságos nem emberkéz alkotásaiban lakik” - idézi Szent István az ószövetségi prófétákat (Ap Csel 7:48). Szent Pál pedig így tanít az emberről, mint Isten templomáról: „A sarokkő pedig maga Jézus Krisztus, akiben az egész épület egybeilleszkedik, és szent templommá növekszik az Úrban, és őbenne ti is együtt épültök az Isten hajlékává a Lélek által.” (Ef 2:21-22)] zamieszkany, -a, -e [taki, na którym lub w którym ktoś mieszka, żyje] – lakott, lakóval benépesített zamieszkany dom – lakott ház zamieszki [demonstracje i starcia uliczne, będące wyrazem buntu przeciwko władzy] – zavar, bonyodalom, zűrzavar, keveredés, zavargás, forrongás zamieszki uliczne – utcai zavargás v. zűrzavar zamieszkiwać — zamieszkiwać [1. zacząć gdzieś mieszkać; 2. zamieszkiwać: o ludziach: mieszkać gdzieś; o zwierzętach: mieć gdzieś swoje siedlisko; 3. o zjawiskach, uczuciach, stanach itp.: pojawić się] – lakni, tartózkodni zamieścić (zamieszczę, zamieści) — zamieszczać [opublikować coś w prasie lub książce] – betenni, elhelyezni; felvenni; (co) helyet adni (vkinek); (w gazecie) közölni, közzétenni zamieścić artykuł w prasie – sajtóban cikket elhelyezni zamieścić kogo na liście zaproszonych – felvenni vkit a meghívottak névjegyzékére v. listájára zamieścić ogłoszenie w gazecie – újságban hirdetést elhelyezni zamieścić ogłoszenie w prasie – sajtóban hirdetést elhelyezni zamieścić reklamę na eksponowanym miejscu – reklámot megjelentetni kiemelt helyen Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8121 zamieścić w piśmie – elhelyezni a lapban v. sajtóban zamieść (zamiotę, zamiecie; zamiótł) — zamiatać [1. miotłą lub szczotką usunąć z jakiejś powierzchni śmiecie i kurz; 2. ciągnąć coś po ziemi; 3. o wietrze: wiejąc, zgarnąć coś z powierzchni i przesunąć na inne miejsce] – söpörni, seperni; összeseperni, összesöpörni; kiseperni, kisöpörni, elsöpörni zamieść izbę – kisöpörni a szobát zamieść śmiecie – szemetet összesöpörni zamiękać, zamięknąć – meglágyulni, megpuhulni zamiękczać – megpuhítani, meglágyítani zamięknięty, -a, -e – meglágyult, megpuhult zamięty, -a, -e – összegyűrt, felhajtott zamigać – felszikrázni, felcsillanni, gyorsan átfutni zamigotać (zamigocze v. zamigoce; zamigota) [1. zaświecić nierównym lub przerywanym światłem; 2. być widocznym przez krótką chwilę] – felszikrázni, felcsillanni, gyorsan átfutni; hunyorítani zamigotać się – felcsillámlani, megcsillanni, felvillanni; hunyorgatni zamigotanie – csillámlás, megcsillanás, felvillanás; hunyográs zamilczeć (zamilczy) — zamilczać [celowo nie powiedzieć czegoś] – hallgatni, elhallgatni (elnémulni), elcsendesedni; csöndben van; eltitkolni zamilczeć krzywdę – elhallgatja a megbánást zamilczenie – elhallgatás, eltitkolás, elcsendesedés zamilkać – elhallgatni, elcsendesedni, elnémulni zamilkać otwieram usta – tátott szájjal hallgatni zamilkły, -a, -e – elhallgatott, elnémult, elcsendesedett zamilkłe dzwony – elnémult harangok zamilknąć [1. przestać mówić, śmiać się, płakać itp.; 2. o dźwiękach i głosach: przestać być słyszalnym; 3. przestać pisać, publikować lub występować publicznie] – elhallgatni, elcsendesedni, elnémulni, néma v. hallgatag marad zamilknąć na wieki – örökké elnémult (meghalt) zamilknięcie – elnémulás, elhallgatás zamiłowanie [znajdowanie przyjemności w zajmowaniu się czymś] – szeretet, tetszés, kedvtelés, rajongás, vonzódás, hajlam; előszeretet zamiłowanie do języków – a nyelvek iránti szeretet zamiłowanie do nauk – tanulási kedv zamiłowanie do porządku – rendszeretet zamiłowanie do pracy – munkaszeretet, a munka kedvelése - Wersja 01 01 2017 zamiłowanie w malarstwie – kedveli a festészetet, kedvét leli a festészetben zamiłowany, -a, -e [taki, który upodobał sobie jakieś zajęcie i poświęca mu wiele czasu] – (vmi) kedvelő, szerető, (vmivel) foglalkozó zamiłowana fotoreporterka – kedvelt újságírónő zaminować [założyć gdzieś miny] – aláaknázni, elaknásítani; aknát telepíteni zaminować coś – elaknásítani vmit; aknát rakni zaminować pole przed fortecą – a vár előtt aláaknázza a mezőt; aknamezőt létesíteni zaminować rzekę – folyót elaknásítani zaminowanie – aknázás, elaknásítás zamki i okucia kościelne [Już pod wyrazami: ambona, kłoda, klucze, kołatka, kraty, kuna, kowalstwo i skarbiec, podaliśmy w encyklopedyi naszej bądź rysunki, bądź wiadomości o dawnych wyrobach żelaznych. W kościele czerwińskim dawnego opactwa odfotografowaliśmy stary i sztuczny zamek od skarbca kościelnego, ale z powodu niezrobienia kliszy na termin podać go tutaj nie możemy.] – (hist.) templomi zárak és vasalatok (szószék, kaloda, kulcs, kereplő stb.) zamknąć (dk.) (zamknie) — zamykać [1. ustawić okna, drzwi, pokrywy itp. w takim położeniu, żeby zasłaniały jakiś otwór lub uniemożliwiały dostęp do wnętrza czegoś; też: uruchomić mechanizm, który je blokuje; 2. zagrodzić coś, uniemożliwiając dostęp do czegoś lub wydostanie się skądś; 3. schować coś w pomieszczeniu, schowku lub pojemniku opatrzonym zamkiem; 4. pozbawić kogoś możliwości wyjścia z jakiegoś pomieszczenia; 5. aresztować kogoś; 6. złożyć coś rozłożonego lub rozpostartego; 7. zawiesić lub zlikwidować działalność jakiegoś zakładu lub instytucji; 8. doprowadzić coś do końca; 9. znaleźć się na końcu czegoś; 10. pot. wyłączyć jakieś urządzenia; 11. zawrzeć w czymś jakąś treść] – becsukni; összecsukni; (na klucz) zárni, bezárni, lezárni, elzárni; zárolni; behúnyni, (átv. is) lecsukni; bezárni, berekeszteni, betenni, befogni; elrekeszteni, eltorlaszolni, bezárni, börtönbe zárni; zár alatt tartani; befejezni, bevégezni, lezárni, berekeszteni zamknij gębę! – ne pofázz! zamknij kran – zárd el a vízcsapot zamknij mordę a. gębę! – pofa be! kuss! zamknąć budę – (átv.) bezárja a boltot zamknąć buzię na kłódkę – lakatot tenni a szájra zamknąć co w głębi duszy – eltemet a lelkében vmit; a lelke mélyére temet vmit Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8122 zamknąć co w sobie – magába zár, tartalmaz vmit zamknąć deficytem – veszteséggel zárni zamknąć drzwi – becsukja v. bezárja az ajtót zamknąć drzwi na haczyk – bereteszelni az ajtót zamknąć dyskusję – a vitát bezárni; berekeszteni a vitát zamknąć epokę – korszakot lezárni zamknąć fabrykę – gyárat bezárni v. leállítani zamknąć gębę – befogja a száját zamknąć interes – felhagyni az üzlettel, üzletét bezárja zamknąć kasę [zsumować dochody i wydatki w odpowiedniej księdze] – kasszát zárni zamknąć komu drogę – elzárni az utat vki elől v. vkinek az útját zamknąć komu drzwi przed nosem – az ajtót becsapni vkinek az orra előtt zamknąć komu usta – befogja vkinek a száját; elhallgattatni vkit; torkára forrasztja a szót zamknąć komu w domu wariatów – elmegyógyintézetbe zárni vkit zamknąć konia w zagrodzie – karámba zárni a lovat zamknąć konto – számlát bezárni zamknąć księgi rachunkowe, konto itp. [podsumować dochody i wydatki z końcem okresu rozliczeniowego] – számlakönyvet, kontót zárni zamknąć książkę – becsukni a könyvet zamknąć księgę główną – főkönyvet lezárni zamknąć księgi rachunkowe, konto itp. [podsumować dochody i wydatki z końcem okresu rozliczeniowego] – számlát, kontót zárni zamknąć lufcik – szellőző ablakot bezárni zamknąć mowę – beszédet befejezni zamknąć na klucz – kulcsra zárni, bezárni zamknąć na kłódkę – lelakatolni zamknąć nawias – zárójelet bezárni zamknąć obwód prądu, obwód elektryczny [połączyć elementy obwodu tak, by popłynął przez nie prąd elektryczny] – áramkört zárni zamknąć oczy – lehunyja a szemeit zamknąć oczy na co – szemet húnyni vmi fölött zamknąć oczy na zawsze – örökre behunyja a szemét; meghal zamknąć oczy (powieki) na zawsze (na wieki) – örökre lehunyta a szemét zamknąć okno – az ablakot feltekerni, felhúzni (autónál, vonaton) zamknąć parasol – összecsukja az esernyőt zamknąć a. zamykać plik – fájlt bezárni - Wersja 01 01 2017 zamknąć pokrywę komory silnika – motorháztetőt becsukni zamknąć a. zamykać posiedzenie a. sesję – bezárni v. berekeszteni az ülést zamknąć powieki – behunyja a szemét; (átv.) elhuny, meghal zamknąć rachunek – számlát lezárni zamknąć ruch pieszy, kołowy [zakazać przechodzenia lub przejazdu przez daną drogę lub obszar] – gyalogos v. körforgalmat lezárni zamknąć sklep – üzletet bezárni v. becsukni zamknąć ślepia na amen – örökre lehunyta a szemét zamknąć ulicę – lázárni az utcát zamknąć ulicę dla ruchu – utcát a forgalom elől lezárni zamknij buzię!, zamknij pysk! – fogd be a szád! pofa be! zamknij drzwi! – csukd be az ajtót! zamknąć się — zamykać się [1. zamknąć drzwi pomieszczenia, w którym się przebywa; 2. o oknach, drzwiach i przedmiotach mających zamki: zostać zamkniętym lub zatrzasnąć się; 3. o czymś rozłożonym lub rozpostartym: zostać złożonym lub złożyć się; 4. żyć w odosobnieniu; 5. nie mówić o swoich uczuciach i myślach; 6. zakończyć się; 7. pot. przestać mówić] – záródni (záródik), zárulni; bezáródni, bezárulni, becsukódni; összecsukódni (összecsukódik); lezáródni, lezárulni, befejeződni; (człowiek) zárkózni, bezárkózni; (gdzieś) meghúzódni (vhol) zamknij się! – pofa be! kuss! zamknąć się przed kim – elzárkózni vki elől zamknąć się a. zamykać się w sobie – magába zárkózik zamknięcie [1. urządzenie do zamykania czegoś; 2. miejsce lub pomieszczenie zamknięte] – zárás, lezárás, bezárás, elzárás; zárolás; becsukás, becsukódás, elreteszelés; zárlat; befejezés, elvégzés, elállítás, eltorlaszolás, berekesztés; kikapcsolás; (rachunków) zárlat; zárszámadás; (np. spółdzielni) zárszámadás; zár, zárókészülék; záralávétel zamknięcie banka, zamknięcie bankowe – bankzárlat; ha a kormányintézkedés következtében a bankok fizetési kötelezettségét rövidebb-hosszabb időre felfüggesztik zamknięcie bramy – kapuzárás zamknięcie drogi – útzárás zamknięcie granicy – határzár zamknięcie ksiągi a. książki – könyvzárlat zamknięcie numeru – lapzárta Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8123 zamknięcie (obliczeń) – (könyvelési v. könyvviteli) zárlat zamknięcie parasola – az esernyő összecsukása zamknięcie posiedzenia – az ülés berekesztése zamknięcie prądu elektrycznego – villamos áram kikapcsolása zamknięcie rachunkowe a. rachunku – a számla lezárása; számlazárás zamknięcie roku – évzáró zamknięcie roku szkolnego – évzáró zamknięcie sklepu – üzletzárás zamknięcie szczelinowe – (fényk.) résrekesz zamknięte – zárva zamknięty, -a, -e [1. ograniczony w przestrzeni lub osłonięty ze wszystkich stron; 2. taki, do którego nie ma dostępu lub który się izoluje; 3. nieujawniający swoich myśli i uczuć; 4. niezmieniający swoich poglądów; 5. taki, w którym mogą wziąć udział tylko osoby lub instytucje zaproszone] – (gram) zárt, csukott, becsukott, bezárt; zárolt; (zakryty) fedett; eltorlaszolt, elreteszelt; (átv.) (w sobie) zárkózott zamknięte z powodu śmierci a. zgonu; z powodu śmierci a. zgonu (kogo) zamknięte: haláleset miatt zárva zamknięty dekolt [krawędź jego obwodu jest przerwana. Zwykle stosowane w damskich sukienkach (strojach).] – zárt nyakkivágás [Olyan nyakkivágás, amelynek a kerülete töretlen. Főleg női ruhákon alkalmazzák.] zamknięte posiedzenie – zárt ülés zamknięty samochód – csukott autó zamknięty system ekologiczny [ekosystem nie wymieniający substancji z otoczeniem] – zárt ökológiai rendszer zamknięty w sobie – zárkózott; magábazárkózott zamkowy, -a, -e – vár-, kastély-, palota-; várbeli; (u drzwi) zár-, lakatzamkowe skrzydło – kastélyszárny zamleć (zamielę, zamiele) – őrlésbe kezdeni, megőrölni, elmorzsolni, ledarálni; megdarálni zamłócenie – cséplés, (átv.) elcséplés, elverés zamłócić (zamłócę) – megcsépelni, elcsépelni zamłócony, -a, -e – megcsépelt, elcsépelt zamocować — zamocowywać – megerősíteni, odaerősíteni zamocować coś w czymś – felerősíteni, ráerősíteni v. rögzíteni vmit vmire zamocować coś na ścianie – feltenni, felerősíteni vmit a falra zamocować guzik – gombot odaerősíteni - Wersja 01 01 2017 zamocować mimośrody – (műsz.) excenter megerősíteni v. odaerősíteni (vmihez) zamocowanie, zamocowywanie – odarögzítés, megerősítés zamocowywanie przedmiotu obrabianego w uchwycie – megmunkált tárgy rögzítése a fogóba zamoczenie – beáztatás, bemártás, megnedvesítés, bevizezés zamoczyć [sprawić, że coś staje się mokre] – beáztatni, bemártani, bevizezni, megnedvesíteni zamoczyć gardło – (átv.) torkát megnedvesíti, inni zamoczyć konopie – kendert áztatni zamoczyć się [stać się mokrym] – megnedvesedni, bemártózni, bevizeződni zamodlić się (zamodlę się) – belemerülni v. elmélyedni az imádságba zamokły, -a, -e [taki, który zamókł] – átázott, beázott zamoknąć — zamakać [nasiąknąć wodą albo inną cieczą] – átázni, beázni zamoknięcie – beázás, átázás zamokrzyca – madárhúr, tyúkhúr zamokrzyca ryżowa (Leersia oryzoides) – (növ.) Leersia oryzoides [Édesvizek, vízpartok közepes magasságú, többnyire laza szerkezetű növénytársulásai által jellemezhető, napfényes, általában sekély vízű, pionír jellegű élőhelyeinek domináns faja.] zamontować — zamontowywać [umieścić jakieś urządzenie w miejscu, w którym ma funkcjonować] – feltenni, elhelyezni, felhelyezni; (zainstalować) instalálni v. installálni zamontować boazerię – falburkolatot v. lambériát feltenni zamontować coś – felszerelni v. beszerelni vmit zamordować (zamorduje) [1. pozbawić kogoś życia; 2. zepsuć lub zniszczyć coś nieumiejętnym użytkowaniem lub wykonaniem] – meggyilkolni, legyilkolni; megölni; agyongyötörni, agyonkínozni, agyonhajszolni zamordować kogo z premedytacją – előre megfontolt szándékkal meggyilkolni vkit zamordować kogoś – meggyilkolni vkit zamordować konie – agyonhajszolja a lovakat zamordować się — zamordowywać się [pot. doprowadzić się do skrajnego wyczerpania pracą ponad siły] – agyongyötri, agyonhajszolja magát Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8124 zamordowanie – meggyilkolás, gyilkosság, megölés, agyonkínzás, agyongyötrés, agyonhajszolás; lemészárlás zamordowanie czeczenki – csecsenek lemészárlása zamordowany, -a, -e [osoba zamordowana] – agyongyötört; meggyilkolt, megölt zamorski, -a, -ie [dotyczący terenów leżących za morzem lub za morzami] – tengerentúli zamorszczyzna – tengerentúl zamorszczyzna źreniczka – tengerentúli kitekintés zamortyzować [1. wyrównać koszty pozyskania budynku, urządzenia lub technologii zyskami osiągniętymi dzięki ich wykorzystaniu; 2. zmniejszyć siłę uderzenia lub wstrząsu] – törleszteni, amortizálni zamortyzować kapitał – tőkét törleszteni zamortyzować się [o obiektach, maszynach itp.: przynieść zysk wyrównujący koszt ich pozyskania] – letörlesztődni, kifizetődni zamortyzowanie – tőketörlesztés, amortizáció zamortyzowanie kosztów – költségek amrtozációja zamorusać – bemaszatolni, bepiszkítani zamorzanin – tengerentúli lakos v. vendég zamorzyć — zamarzać [1. doprowadzić kogoś do stanu wycieńczenia lub do śmierci złym odżywianiem lub głodzeniem; 2. zabić za pomocą gorącego powietrza lub pary poczwarki jedwabnika] – halálra éheztetni, kiéheztetni, koplaltatni zamorzyć kogo głodem – kiéheztetni vkit zamorzyć się — zamarzać się [doprowadzić się do skrajnego wycieńczenia lub do śmierci, nie jedząc lub źle się odżywiając] – halálra éhezni, koplalni zamoście – a hídon túli hely Zamoście-Kolonia [wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, w gminie Strzelce Wielkie] – Zamoście-Kolonia (lengyel falu) Zamoście [wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, w gminie Zapolice] – Zamoście (lengyel falu) Zamość (łac. Zamoscia, ukr. Замостя) [miasto na prawach powiatu, położone w południowej części województwa lubelskiego. Jest jednym z ważniejszych ośrodków kulturalnych, edukacyjnych i turystycznych województwa, a zwłaszcza Zamojszczyzny.] – Zamość [járási jogú város és járási székhely Lengyelország Lublini vajdaságában. Lublintól 85 km-re délkeletre fekszik a Łabuńka-patak partján. - Wersja 01 01 2017 Az 1580-ban alapított erődvárost, melyet olasz építészek tervei alapján építettek, Észak Padovájának és az árkádok városának is nevezik, óvárosa 1992 óta a Világörökség része. 1975-1998 között vajdasági székhely volt.] zamotać — zamotywać [1. pot. owinąć coś wkoło czegoś albo zawinąć kogoś lub coś w coś; 2. pot. uczynić trudnym do zrozumienia] – bebugyolálni, betekerni; összegabalyítani zamotać nici – cérnát összegubancolni, összegabalyítani zamotać się — zamotywać się [1. pot. zaplątać się w czymś; 2. pot. powiedzieć coś niejasnego lub sprzecznego; 3. pot. wdać się w jakąś kłopotliwą lub podejrzaną sprawę] – bebugyolálódni, betekeredni; összegabalyodni zamożnie – jómódúan, gazdagon, vagyonosan zamożność – jómód; gazdagság, vagyonosság, jólét, vagyon zamożny, -a, -e [1. posiadający duży majątek; 2. taki, w którym panuje dostatek] – gazdag, jómódú, tehetős, vagyonos; módos; pénzes zamożny chłop – módos paraszt zamożny człowiek – jómódú v. vagyonos ember zamożny kupiec – gazdag kereskedő zamówić (zamówię, -isz) — zamawiać [1. polecić komuś wykonanie lub dostarczenie czegoś; 2. zapewnić sobie możliwość skorzystania z jakiejś usługi; 3. poprosić o podanie czegoś w restauracji; 4. umówić się z kimś na wykonanie pracy w określonym terminie; 5.«w grach dziecięcych: zgłosić wyłączenie się z gry na jakiś czas; 6. posługując się magią, uzdrowić kogoś lub odpędzić złe moce] – rendelni (étteremben); (kogo/co) megrendelni; elbűvölni, elvarázsolni, megmabonázni, igézni, ráolvasni, kuruzsolni; rábeszélni, felszólítani, felkérni, megbeszélni, értekezni zamówić bilet telefonicznie – jegyet telefonon rendelni v. megrendelni zamówić chorobą – beteget kuruzsolni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8125 zamówić coś do picia – italt rendelni zamówić coś do pokoju kelnera – a szobapincérnél rendelni vmit zamówić kogo do czego – rábeszélni v. felfogadni vkit vmire zamówić (kogo dokąd) – odarendelni zamówić ludzi do roboty – munkásokat fogadni a munkára zamówić obiad – ebédet rendelni; megrendelni az ebédet zamówić pannę do tańca – leányt táncba kérni v. vinni zamówić rozmowę – telefonbeszélgetést bejelenteni v. kérni zamówić szaję u stolarza – szekrényt rendelni az asztalosnál zamówić ubranie u krawca – öltönyt rendelni a szabónál zamówić w restauracji danie ekstra – külön ételt rendelni; à la certe rendelni vmit zamówiłem (zamówiłam) wino wytrawne – száraz bort rendeltem zamówmy danie firmowe, to taniej – rendeljünk menüt, az olcsóbb zamówić się — zamawiać się [pot. zapowiedzieć swoją wizytę] – bejelenti magát zamówić się do kogo – bejelentkezni; bejelenti magát vkihez zamówić się na kolację – bejelenti magát vacsorára zamówienie [1. polecenie dostarczenia lub wykonania czegoś; 2. to, co zostało zamówione; 3. blankiet z wyszczególnieniem zamówionych towarów lub usług] – rendelés, megrendelés, megbízás zamówienie (na piśmie) – megrendelőlevél zamówienie towaru – árurendelés zamówieniowy, -a, -e – megrendelt, megbízott zamóżdże (deutocerebrum, deuterocerebrum) – (bonc.) kisagy Zamram, Zimram (ich śpiew) * Ketury i Abrahama synowie – Zimrán (híres, megénekelt; énekes) [Ábrahám fia Keturától, második feleségétől (1Móz 25,2; 1Krón 1,32).] zamrażać [zob. zamrozić] – fagyasztani, megfagyasztani; jégbe hűteni; (kapitał) befagyasztani zamrażać a. zamrozić coś – fagyasztani v. lefagyasztani vmit zamrażać się [zob. zamrozić się] – megfagyni zamrażalnia [pomieszczenie, w którym zamraża się i przechowuje w niskich temperaturach produkty spożywcze] – hűtőház - Wersja 01 01 2017 zamrażalnictwo [dział chłodnictwa zajmujący się procesami i techniką zamrażania produktów spożywczych] – mélyfagyasztás v. hűtéstechnika; hűtőipar zamrażalniczy, -a, -e – hűtéstechnikai; hűtőipari zamrażalnik [urządzenie lub część lodówki do zamrażania produktów spożywczych] – fagyasztó, mélyhűtő, hűtőrekesz, hűtőház zamrażalnik górny – felső mélyhűtő (hűtőgépben) zamrażalnik dolny, dolny zamrażalnik – alsó mélyhűtő (hűtőgépben) zamrażalnik w środku – mélyhűtő középen (hűtőgépben) zamrażanie – mélyhűtés zamrażanie produktów żywnościowych [jedna z najkorzystniejszych pod względem biologicznym form utrwalania żywności] élelmiszerek mélyhűtése zamrażarka [urządzenie do zamrażania produktów spożywczych i długotrwałego ich przechowywania w niskich temperaturach] – mélyhűtő; hűtőláda; (bolti) hűtőpult zamrocze – alkonyat, sötétség, besötétedés zamroczenie [1. utrata poczucia rzeczywistości wywołana silnymi emocjami; 2. częściowa utrata świadomości występująca po urazach, zatruciach, nadużyciu alkoholu itp.] – elhomályosítás, elhomályosodás zamroczenie padaczkowe – (orv.) epilepsia mitior zamroczenie umysłu – megzavarodás zamroczenie zmysłów – kábultság zamroczony, -a, -e – elhomályosított, elkábított; elhomályosult zamroczyć — zamraczać [spowodować częściową utratę świadomości] – elsötétíteni, elhomályosítani, elkábítani; komorrá tenni zamroczy czyją sławę – elhomályosítja vkinek a dicsőségét zamroczyła chmura słońce – a felhő elhomályosította a napot zamroczyło mnie – elsötétedett v. elsötétült előttem a világ zamroczyć się — zamraczać się [1. doprowadzić się do częściowej utraty świadomości; 2. stać się posępnym] – elsötétedni, elhomályosulni, elkábulni; komorrá válni zamrowić się [1. zapełnić się dużą ilością ludzi lub zwierząt poruszających się w różnych kierunkach; 2. pojawić się w jakimś miejscu w dużej ilości] – nyüzsögni, gomolyogni, hemzsegni zamrozić (zamrożę, zamrozi) — zamrażać [1. poddać coś działaniu niskiej temperatury, doprowadzając do Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8126 całkowitego lub częściowego zamarznięcia; 2. silnie schłodzić; 3. wstrzymać realizację, użytkowanie lub sprzedaż czegoś] – fagyasztani, befagyasztani, megfagyasztani; jégbe hűteni; (átv.) befagyasztani zamrozić cenę – árat befagyasztani zamrozić konto – számlát befagyasztani zamrozić mięso – húst fagyasztani zamrozić płace – fizetést befagyasztani zamrozić rachunek – számlát befagyasztani zamrozić ryby – halat megfagyasztani zamrozić wierzytelność – követelést befagyasztani zamrozić wodę – vizet megfagyasztani zamrozić się — zamrażać się [1. zostać zamrożonym; 2. zostać mocno schłodzonym] – befagyni, megfagyni zamrożenie – fagyasztás, áthűtés; (átv.) befagyasztás zamrożenie cen – árbefagyasztás zamrożenie szampana – pezsgő behűtése zamrożony, -a, -e – fagyasztott, megfagyasztott, befagyasztott zamróz [daw. osad lodowy tworzący się na murach, ścianach itp. podczas odwilży następującej po długotrwałych mrozach; też: szron, sadź] – fagy, hideg, dér; (átv.) hideg, borzongás, didergés zamróz po ciele zaskoczy – (átv.) hideg borzongás fut át a testén zamróz wiosenny – tavaszi fagy zamróz wystąpił na murach – dér lepte el a falakat zamruczeć [1. o niektórych zwierzętach: wydać cichy, niski głos; 2. odezwać się cicho lub niewyraźnie; 3. zanucić coś cicho, bez słów; 4. wydać cichy i przeciągły dźwięk] – morogni, felmorogni, dörmögni; dorombolni; duruzsolni; morajlani zamruczenie – morgás, dörmögés, mormogás, mormolás, dorombolás; morajlás zamruczenie kota – dorombolás zamrugać [1. mrugnąć kilka razy; 2. o lampach, gwiazdach itp.: zaświecić przerywanym, słabym światłem] – pislogni, hunyorgatni, kacsintani zamrużać, zamrużyć – pislogni, hunyorgatni, kacsintani zamrużyć oczy na co – szemet huny vmire zamrzeć (zamrę, zamrze; zamarł) — zamierać [1. przestać żyć lub funkcjonować; 2. o dźwiękach, głosach: umilknąć; 3. zastygnąć w bezruchu, 4. zaniknąć; 5. stać się opustoszałym i cichym] – - Wersja 01 01 2017 haldokolni, meghalni, elhalni; (dźwięk) elhalni, kihalni, kiveszni, elenyészni, elfogyni, elszenderülni, elállni; (vmi) kialszik zamsz [1. wyprawiona, miękka skóra z delikatnym meszkiem; 2. tkanina z mieszanek wełny o mechatej powierzchni; 3. dawniej zamesz – skóra barania lub kozłowa na spodnie, kaftany i rękawice, miękko na biało lub żółtawo wyprawiona. Wspomina o zamszu instrukarz celny litewski. 4. albo ircha, to skóra niezwykle miękka i rozciągliwa. W dotyku przypomina sukno; odporna na wilgoć, może być prana w wodzie z mydłem. 5. bardzo miękka i rozciągliwa skóra zwierzęca pozbawiona części licowej, o krótkim włóknie. Skórę zdatną do produkcji zamszu pozyskuje się między innymi od saren, łosi, jeleni, owiec, kóz lub reniferów. Używana do wyrobu odzieży wierzchniej, rękawiczek i obuwia. Istnieje również tworzywo skóropodobne przypominające naturalny zamsz i określane mianem zamszu sztucznego.] – szarvasbőr, irha; hasított bőr zamszak [1. półbut z meszkiem; 2. but z włochatej skóry] – félcipő fajta zamszowy, -a, -e – szarvas-, szarvasbőr-; zerge-, zergebőr-; antilopzamszyć [1. obłożyć, pokryć, zatkać coś mchem, watą, trocinami itp.; 2. uczynić coś mechatym, kosmatym; 3. pozwolić zarosnąć mchem; o mchu: zarosnąć coś (np. łąkę)] – mohossá tenni zamtowy [zamszowy] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – szarvas-, szarvasbőr-; zerge-, zergebőrzamtuz [1. daw. dom publiczny; 2. Zamtuz, zantuz – dom rozpusty i nierządu] – (dawno) bordély, bordélyház; nyilvánosház zamtuzowy, -a, -e – bordélyzamulanie, zamulenie – eliszaposodás, eliszaposítás, eltömődés, lerakódás; (orv.) renyheség zamulenie stawu – a tó eliszaposodása zamulenie żołądka – gyomorrenyheség zamulić — zamulać [1. osadzić gdzieś muł; 2. pot. o pokarmach: wywołać trudności z trawieniem; 3. pot. utrudnić zrozumienie czegoś lub omamić kogoś] – eliszaposítani; (orv.) bélrenyheséget okozni, tömni zamulić się — zamulać się [pokryć się mułem] – zamulisko [teren zamulony, mulisty] – iszapos hely, iszapzátony zamulony, -a, -e – iszapos zamuł – iszap, piszok Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8127 zamurować — zamurowywać [1. zasłonić, zamknąć lub wypełnić coś murem; 2. umieścić kogoś lub coś w jakimś miejscu i zamknąć dostęp do niego murem] – befalazni, elfalazni, körülfalazni, kőfallal körülvenni vmit zamurować miasto – várost kőfallal körülvenni zamurować okna – ablakot befalazni zamurowanie, zamurowywanie – befalazás zamurze – kőfalon kívüli terület v. hely zamydlenie – beszappanozás; (átv.) elámítás, becsapás, megtévesztés, ködösítés zamydlić — zamydlać [potrzeć mydłem zmoczonym w wodzie] – beszappanozni zamydlić oczy komu – (átv.) port hinteni vkinek a szemébe, hályogot borítani vkinek a szemére; elámítani v. becsapni vkit zamydlić (komu) oczy – port hinteni (vkinek a) szemébe zamykać [zob. zamknąć] – lehunyni (szemet); zárni, bezárni, lezárni, zárolni; zár alatt tartani zamykać a. zamknąć coś – becsukni; (kulccsal) bezárni vmit zamykać coś na kłódkę – belakatolni vmit zamykać drzwi na klucz – kulcsra zárni az ajtót zamykać komu drzwi przed nosem – becsukni vki orra előtt az ajtót zamykać komu usta – betapasztja (vkinek) a száját zamykać na kłódkę – lelakatolni, lakatolni zamykać oczy, zamyknąć oczy – behunyni v. becsukni a szemeket; lecsukja a szemét zamykać pochód – bezárni a menetet zamykać a. zamknąć w sercu – szívébe zár zamykać się – bezárkózni, zárkózni, záródni; zárulni, bezárulni zamykać się przed kim – elzárkózni v. bezárkózni vki elől zamykający, -a, -e – zárózamykające posiedzenie – záróülés zamykalny, -a, -e – becsukható, bezárható zamykanie – zárás, bezárás, lezárás, elzárás; becsukás, lecsukás, betevés, berekesztés; szemhunyás zamysł [to, co ktoś zamierza zrobić] – elgondolás, elképzelés, terv, tervezet, vázlat; szándék, elhatárolás zamyślenie [stan człowieka zamyślonego * Zmysł] – elgondolkodás, elmélyedés, gondolatokba merülés, elmélázás, eltűnődés zamyślić — zamyślać [zamierzyć coś zrobić] – tervezni, szándékozni, elhatározni; gondolni, kigondolni, vmit forgat a fejében; eltéveszteni, megtéveszteni - Wersja 01 01 2017 zamyślić co zrobić – szándékozik vmit tenni zamyślił jechać za granicę – külföldre szándékozik utazni zamyśliłam co innego – más vmit gondolok, más a szándékom zamyślić się — zamyślać się [pogrążyć się w myślach] – gondolkodóba esni, elgondolkodni, eltűnődni, merengeni; elmerengeni; révedezni zamyślony, -a, -e [1. taki, który się zamyślił; 2. wyrażający zamyślenie] – elgondolkozott, gondolkodó, eltűnődő, elmélázó, elmélyedő zamżyć [zacząć mżyć (o deszczu)] – szitálni, szemezni (eső) zanadrze (pazucha) [1. przestarzale: miejsce pod wierzchnim ubraniem na piersi; pazucha 2. mieć coś w zanadrzu - mieć coś w pogotowiu, co w odpowiedniej chwili można ujawnić] – kebel zanadto [bardziej lub więcej, niżby należało] – nagyon, túlságosan, szerfelett; túl zanalizować [poddać analizie] – elemezni, boncolni, boncolgatni, szétbontani, részletezni, analizálni; vegyelemezni zanalizować gaz – gázt elemezni v. analizálni zanalizować utwór – művet elemezni zanatomizować – szétboncolni, felboncolni; anatomizálni, felosztani zanegować [nie uznać prawdziwości, słuszności lub przydatności czegoś] – vitatni; nem ismer el vmit; tagadni vmit zanęcić (zanęcę, zanęci) — zanęcać [1. pot. zachęcić kogoś do czegoś czymś atrakcyjnym; 2. zwabić ryby lub inne zwierzęta w jakieś miejsce, umieszczając tam przynętę] – csalogatni, odacsalni zanęcić a. zanęcać ryby – csalogatni a halakat zanęcone miejsce [miejsce, gdzie umieszczono przynętę] – (hal) csalogató hely zanędzniać, zanędznić – tönkretenni, kiéheztetni, lestrapálni, elsenyveszteni, elszegényíteni zanędznieć – tönkremenni, elszegényedni; lestrapálódni, elsenyveszti, elszegényíti magát; elványadni zanękać – megkínozni, meggyötörni, megnyomorítani zanękać pytaniem – kérdéssel gyötörni (vkit) zanękanie – megkínzás, meggyötrés, megnyomorítás zaniechać [zaprzestać czegoś lub zrezygnować z czegoś] – elhagyni, felhagyni, abbahagyni; (czego) elhanyagolni, mellőzni (vmit); lemondani (vmiről); megvetni, lenézni, elhanyagolni; otthagyni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8128 zaniechać czytania – abbahagyja az olvasást zaniechać (czego) – sutba dobni vmit zaniechać dzieci – megveti a gyermekeket, nem törődik a gyermekekkel zaniechać dziedzictwa – lemondani az örökségről zaniechać kogo – békén hagyni vkit; nem törődni vkivel zaniechać narzeczoną – otthagyja a menyasszonyát zaniechać pijaństwa – lemond v. leszokik az ivásról; abbahagyja az ivást, felhagy az ivással zaniechać postępowania upadłościowego – csődeljárást megszüntetni zaniechać projektu – felhagy a tervvel, eláll a tervtől zaniechać zamiaru – lemond a szándékáról zaniechanie [powstrzymanie się od działania, które na podstawie określonej normy prawnej powinno było nastąpić] – mellőzés; mulasztás zaniechany, -a, -e – elhagyott; felhagyott, abbahagyott; elhanyagolt, mellőzött; megvetett, lenézett; elhanyagolt; otthagyott zaniecić, zaniecać (zaniecę) – meggyújtani, tüzet rakni zaniecić ogienek – kis tüzet rakni zaniecić ogień – feléleszti a tüzet zanieczyszczający środowisko – környezetszennyező zanieczyszczanie – beszennyezés zanieczyszczanie środowiska – környezetszennyezés zanieczyszczanie zlewa wzbronione – a kagyló beszennyezése tilos! zanieczyszczenie – bemocskolás, bepiszkítás, beszennyezés, szemetelés zanieczyszczenia atmosfery – légkörszennyezés; légszennyezettség zanieczyszczenia gleby [Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Pochodzą m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych (chemicznych, petrochemicznych, cementowni, hut, elektrowni itp.), gazów wydechowych silników spalinowych oraz z substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin).] – talajszennyezés - Wersja 01 01 2017 zanieczyszczenia powietrza [te są głównymi przyczynami globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszczają atmosferę: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły.] – levegőszennyezés [a környezetszennyezés egyik típusa]; légszennyezettség zanieczyszczenie morza ze źródeł lądowych – a tenger szárazföldi eredetű szennyezése zanieczyszczenie mórz – a tengerek elszennyezése zanieczyszczenie powietrza [te są głównymi przyczynami globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszczają atmosferę: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły.] – levegőszennyeződés; levegőszennyezés [a környezetszennyezés egyik típusa] Głównymi źródłami zanieczyszczeń są: uprzemysłowienie i wzrost liczby ludności, przemysł energetyczny, przemysł transportowy, źródła naturalne. Rosnące zapotrzebowanie na energie uczyniło ze spalania główne źródło zanieczyszczeń atmosferycznych pochodzenia antropogenicznego. Najważniejsze z nich to: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NxOy), pyły węglowe (X2) tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), ozon troposferyczny (O3), ołów (Pb), pyły. źródłami zanieczyszczeń powietrza są m.in.: chemiczna konwersja paliw, wydobycie i transport surowców, przemysł chemiczny, przemysł rafineryjny, przemysł metalurgiczny, cementownie, składowiska surowców i odpadów, motoryzacja. Naturalne źródła zanieczyszczeń powietrza to: wybuchy wulkanów, wietrzenie chemiczne skał pożary lasów i stepów, wyładowania atmosferyczne, pył kosmiczny, procesy biologiczne. zanieczyszczenie środowiska [stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8129 takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali.] – környezetszennyezés [az emberi társadalom környezetének kedvezőtlen irányú megváltoztatása, a környezeti elemek, levegő, víz, talaj előnytelen összetétel-változásával és minőségromlásával járó tevékenység, illetve jelenség vagy maga az előnytelen összetételváltozást és minőségromlást okozó anyag. A környezetszennyezés lehet fizikai (zajszennyezés, hőszennyezés, fényszennyezés), kémiai (szennyvíz, talajszennyezés, túlzott agrokemizálás), vagy biológiai természetű (mesterségesen átalakított (például GMO) vagy tájidegen élőlények alkalmazása).] zanieczyszczenie transgraniczne – határon átterjedő környezetszennyezés zanieczyszczenie wody – vízszennyezés zanieczyszczony, -a, -e – bemocskolt, bepiszkított, beszennyezett, beszemetelt, elszennyezett [Bułgaria to najbardziej zanieczyszczony kraj w Unii: Bulgária az EU legszennyezettebb országa] zanieczyszczone środowisko naturalne – szennyezett természeti környezet zanieczyścić (zanieczyszczę, zanieczyści) — zanieczyszczać [zabrudzić coś lub dopuścić do zabrudzenia się czegoś; też: wprowadzić do czegoś szkodliwe substancje] – beszennyezni, bepiszkítani, bemocskolni zanieczyszczać powietrze – levegőt szennyezni zanieczyścić ubranie – öltönyt v. ruhát bepiszkítani zanieczyścić ulice – beszemeteli az utcát zanieczyścić się — zanieczyszczać się [zostać zanieczyszczonym lub zabrudzić się] – beszennyeződni, bemocskolódni, bepiszkolódni zaniedbać — zaniedbywać (zaniedbuje) [nie wypełnić swoich obowiązków lub przestać się kimś lub czymś zajmować] – (co a czego) elhanyagolni, elhagyni, mulasztani, elmulasztani; nem törődni (vmivel) zaniedbać a. zaniedbywać coś – elhanyagolni vmit zaniedbać obowiązki – elmulasztja v. elhanyagolja kötelességét zaniedbać pracę – elhanyagolja a munkáját zaniedbać żonę – elhanyagolja a feleségét zaniedbać się — zaniedbywać się [1. przestać należycie wypełniać obowiązki; 2. przestać dbać o swój wygląd] – elhagyja v. elhanyagolja magát; nemtörődik magával - Wersja 01 01 2017 zaniedbać się w ubraniu – elhanyagolja magát az öltözködésben zaniedbuje się – elhanyagolja magát zaniedbał się bardzo (w naucze) lecz obecznie doścignął już swych kolegów – sokat mulasztott, de most már utolérte osztálytársait zaniedbanie [brak dbałości o coś; też: zły stan kogoś lub czegoś będący wynikiem braku dbałości] – elhanyagolás, hanyagság, nemtörődömség, elhagyás, mulasztás zaniedbanie obowiązku – kötelességmulasztás zaniedbany, -a, -e [będący w złym stanie z powodu zaniedbania] – ápolatlan, elhanyagolt, gondozatlan, rendetlen, rendezetlen; elhagyott, elmulasztott; (stílus) pongyola zaniedbane gospodarstwo – elhanyagolt gazdaság zaniedbany styl – pongyola stílus zaniemagać, zaniemóc (zaniemogę, zaniemoże) [zachorować lub zasłabnąć] – megbénulni, betegeskedni, megbetegedni zaniemieć – elnémulni zaniemieć z podziwu – (átv.) elnémult a csodálkozástól zaniemówić [nagle przestać mówić, zwykle z emocji] – megnémulni, elnémulni; elveszti a hangját zaniepokoić (zaniepokoję, zaniepokoi) (kogo) [wywołać czyjś niepokój] – nyugtalanítani, aggasztani, zaklatni; háborgatni, felriasztani; idegesíteni zaniepokoić oponię publicznę – a közvéleményt nyugtalanítja zaniepokoić się [stać się niespokojnym] – nyugtalankodni, aggódni, felriadni; idegeskedni zaniepokojenie [uczucie niepokoju lub niepewności] – aggódás, aggály, aggodalom, nyugtalanság, riadalom, ijedtség, bizonytalanság zaniepokojony [odczuwający niepokój lub niepewność; też: wyrażający taki stan] – nyugtalan, aggódó, felriadt, megijedt; feldúlt zaniepokojony wzrok – nyugtalan v. riadt tekintet zaniesienie – elvitel, elvivés, elszállítás zaniesienie bagaży – csomagszállítás zanieść (zaniosę, zaniesie) — zanosić [1. niosąc kogoś lub coś, dojść do określonego miejsca; 2. spowodować przemieszczenie się kogoś lub czegoś w odległe miejsca; 3. zasłonić coś czymś lotnym lub sypkim] – vinni, elvinni, odavinni, elhordani, odahordani; (zaprowadzać) odavezetni; beadni, benyújtani, felterjeszteni; fordulni, intézni vkihez Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8130 zanieść czym – befújni vmivel zanieść krzesła do pokoju – székeket vinni a szobába zanieść list na pocztę – elvinni a levelet a postára zanieść (na górę) – felvinni zanieść petycję – petíciót benyújtani v. beterjeszteni zanieść prośbę – kéréssel fordulni vkihez zanieść protest – protestálni, tiltakozni, óvást emelni v. tenni; panaszt tenni zanieść skargę – vádat emelni zanieść towar do domu – árut hazavinni v. hazaszállítani; házhoz szállítja v. hazaviszi az árut zanieść zgniliznę – a rothadástól bűzleni zanieść się — zanosić się [wydać głośne, gwałtowne dźwięki i nie móc ich opanować] – hozzákezd vmihez; (na co) (vmi) készülődik; (vmi) készül zanieść się łzami – könnyekbe tör ki zaniewidzieć (zaniewidzę, zaniewidzi) [stracić wzrok] – megvakulni, elveszti a szemevilágát, elveszti látását v. szemevilágát zanik [1. zanikanie lub zamieranie czegoś; 2. stopniowe zmniejszanie się objętości tkanki, narządu lub części ciała w wyniku uszkodzenia nerwów, długotrwałej bezczynności lub niedokrwienia] – elvesztés, eltűnés, eltüntetés; eltompulás, elhalkulás; esés, lecsengés; fogyás, hiány; zsugorodás zanik bliski – közeli (helyi) hang; közeltéri elhalkulás (fading) zanik dziąseł – ínysorvadás zanik dźwięku – hangelhalkulás, hangkiesés zanik fali – hullám eltűnése zanik fazowy – fáziselhalkulás zanik mięśni – izomsorvadás zanik pamięci (może trwać od kilku minut do kilku dni) – emlékezetvesztés; az emlékezőtehetség elvesztése; amnézia zanik szybki – hirtelen (gyors) elhalkulás zanik wgłębny – mélyesés zanikać (zaniknąć) – elhalkulni, eltompulni; kirezegni, lecsengeni; csillapodni; elenyészni; eltűnni zanikanie – (rad) elhalkulás zanikanie (Fading) [zanikanie słyszalności, którego mechanizm powstawania jest podobny do echa radiowego. Różnica polega na tym, że przesunięcie czasowe dwóch fal dochodzących do obserwatora jest zbliżone do połowy okresu fali.] – fading [A rádióvételben előforduló hosszabbrövidebb ideig tartó hangerősség - Wersja 01 01 2017 változás, esetleg egyidejű torzítással. A jelenséget az okozza, hogy a rádióhullámok (bármely sávban) több úton terjednek. A fadinget a különböző amplitúdókkal és fáziskülönbségekkel érkező felületi és visszavert hullámok interferenciája okozza. Szelektív fading akkor keletkezik, ha a vivőhullám erősebben csillapodik, mint az oldalsávok és ezért túlmoduláció áll be. A hatásainak csökkentésére szolgál a rádióvevőkészülékbe beépített automatikus (AGC, AVC) erősítésszabályozó áramkör. Az adóoldalon különleges antennatípus felhasználásával ugyancsak csökkenthető a fading hatása a középhullámú sávban az esti és éjjeli órákban.] zanikanie (rozproszenie) impulsu – impulzusveszteség zanikanie dźwięku – hanglecsengés zanikanie rozpływne kości (osteolysis) [rozpuszczanie kości] – (osteolysis) csontfelszívódás, a csont elmésztelenedése zanikanie wielodrogowe – többszörös feding (elhalkulás) zanikanie, gaśnięcie, wybrzmiewanie (dźwięku) – kirezgés, lecsengés zaniknąć (zaniknę, zaniknie) — zanikać [1. stać się niewidocznym lub niesłyszalnym; 2. przestać istnieć] – eltűnnni, elfogyni, elveszni; elenyészni; hanyatlani, süllyedni zanikowy, -a, -e [przymiotnik od: zanik] – elvesztési; (él) csökevényes, maradvány-; (orv.) sorvadás, pangásos, atrófiás zanim [spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym] – mielőtt, előbb, míg, míg nem zanim kieliszek wypije – míg a poharat kiissza zanim słońce zajdzie, rosa oczy wyje – (mire feljön a nap a harmat elmegy) mire megjön a segítség, már meglesz a baj zanim wyjedziesz, zadzwoń do mnie – mielőtt elutazol, hívj fel zanitować, zanitowywać – összeszegezni, szegecselni zanitować pas napędy – hajtószíjat megszegecselni zanitowanie – összeszegezés, szegecselés zanitowanie spuszcsone – süllyesztett szegecselés zaniżony, -a, -e – csökkentett, mérsékelt zaniżony plan – csökkentett terv zaniżyć — zaniżać [ocenić coś poniżej wartości lub wielkości rzeczywistej] – (közb.) csökkenteni zaniżyć ceny – árakat csökkenteni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8131 zankiel, zenkiel [1. zaponka, agrafa, brosza lub klamra u pasa; 2. także zenkiel; według Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta Glogera był to rodzaj zapięcia. Używano tej nazwy zarówno w stosunku do klamer pasów (także rycerskich), jak i wszelkiego rodzaju broszek, zapon ozdobnych, czy agraf. 3. także zenkiel; według Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta Glogera był to rodzaj zapięcia. Używano tej nazwy zarówno w stosunku do klamer pasów (także rycerskich), jak i wszelkiego rodzaju broszek, zapon ozdobnych, czy agraf. 4. starodawna nazwa zapinki albo klamerki, czyli teraźniejszej broszki.] – övdíszek zaobrączkować [założyć na nogę ptaka obrączkę umożliwiającą identyfikację i śledzenie jego wędrówek] – meggyűrűzni zaobrączkować się [żart. wziąć ślub] – (átv.) megesküdni, megházasodni, összeházasodni; házasságot kötni (vkivel); megnősülni, férjhez menni zanocnica (motyl) – éjjeli lepke zanocować [przespać gdzieś noc] – megszállni, éjszakázni, éjszakát tölteni, meghálni (vhol) zanocować w hotelu – szállodában aludni v. meghálni zanocować w korczmie – a korcsmában éjszakában, kocsmában tölti az éjszakát zanokcica [1. wywołany zakażeniem bakteryjnym naciek zapalny lub ropień pod paznokciem; 2. ropne zapalenie tkanek nad górną krawędzią racic; 3. paproć rosnąca na skałach i murach] – (orv.) körömágygyulladás; (ásv.) kvarcit; (növ.) bodorka zanokcica (łac. paronychia) [rodzaj ropowicy, zapalenie ropne związane z zakażeniem wałów paznokciowych, wokół paznokci palców dłoni lub stóp] – (med.) körömágygyulladás Zanokcica (Asplenium L.) [rodzaj roślin należących do rodziny zanokcicowatych. Rodzaj liczy ok. 70 gatunków paproci (naziemnych i epifitycznych). Gatunkiem typowym jest Asplenium marinum L.] – Fodorka (Asplenium) Magyar pikkelypáfrány (Asplenium javorkeanum) - Wersja 01 01 2017 Gatunki flory Polski: zanokcica ciemna (Asplenium adiantum- nigrum L.) – Fekete fodorka (Asplenium adiantum-nigrum) zanokcica klinowata (Asplenium cuneifolium Viv.) zanokcica kończysta (Asplenium onopteris L.) zanokcica murowa (Asplenium ruta-muraria L.) zanokcica niemiecka (Asplenium ×alternifolium Wulfen, syn. Asplenium germanicum Weiss) zanokcica północna (Asplenium septentrionale (L.) Hoffm.) zanokcica serpentynowa (Asplenium adulterinum Milde) zanokcica skalna (Asplenium trichomanes L.) –Aranyos fodorka (Asplenium trichomanes) zanokcica zielona (Asplenium viride Huds.) zanokcica północna v. skalna – csipkés bodorka zanokcica zgorzelinowa – üszkös körömágygyulladás zaokrętować [1. umieścić kogoś na statku jako pasażera; 2. zatrudnić kogoś jako członka załogi statku] – (haj) hajón (utasként) elhelyezni; a hajó legénységébe felvenni (matrózt, szakácsot stb.) zaokrętować się [1. otrzymać miejsce na statku jako pasażer; 2. zacząć pracę na statku jako członek załogi] – hajón utasként elhelyezkedni; hajón alkalmazásba kerülni v. elhelyezkedni v. munkát vállalni zanominować – kinevezni, kijelölni zanosić (zanoszę, zanosi) [zob. zanieść] – elvinni, odavinni, odahordani; (zaprowadzać) odavezetni zanosić się [zob. zanieść się] – (na co) (vmi) készülődik; (vmi) készülni zanosi się na burzę – vihar közeledik zanosi się na deszcz – esőre áll; lóg az esőnek a lába; eső készül zanosi się na zmianę – időváltozás lesz zanosić się na co – vmihez v. vmibe fogni; vmire készülni zanosi się na deszcz – esőre áll, esni készül zanosi się na wojnę – háború készül zanosić się od płaczu – (átv.) eltörik a mécses, sírástól csuklik zanosić się od śmiechu – majd megpukkad nevettében; fuldoklik v. dülöngél a nevetéstől zanosi się na deszcz – esőre áll az idő zanoszony, -a, -e – elvitt, odavitt, odavezetett zanotować — zanotowywać [1. zapisać coś; 2. zarejestrować istniejący stan rzeczy] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8132 feljegyezni, bejegyezni, jegyzékbe venni v. foglalni; felírni; előjegyezni; felírni, felróni zanotować co w dzienniku – bejegyezni vmit a naplóba zanotować coś w kalendarzu – naptárban megjelölni vmit zanotować coś – feljegyezni vmit zanotować w głowie – emlékezetébe vés (vmit) zanotował całość wykładu – az egész előadás anyagát jegyzetelte zanotowanie [1. (technika) odręczna rejestracja; 2. (prawo i polityka) spisanie] – feljegyzés, megjegyzés, bejegyzés, jegyzékbefoglalás; előjegyzés zanotowany, -a, -e – lejegyzett, bejegyzett; jegyzékbe foglalt zanucić (zanucę, zanuci) [zaśpiewać półgłosem jakąś piosenkę lub samą melodię] – dúdolni, eldúdolni, dúdolni kezd, trillázni, dalolni, rázendít zanucić piosenkę – nótára gyújt v. rázendít zanudzić (zanudzę, zanudzi) — zanudzać [wywołać uczucie nudy] – agyonuntatni, halálra untatni; terhére van zanudzić się — zanudzać się [odczuć wielką nudę] – halálra unja magát zanurkować [1. zanurzyć się pod wodę; 2. wejść w głąb czegoś; 3. o samolocie: polecieć stromo w dół] – fejest ugrani; lemerülni; lebukni; rep. bukórepülést végezni zanurzenie1 [głębokość, na jaką zanurzył się kadłub statku] – elmerülés, elsüllyedés, alámerülés zanurzenie2 [Słowo "baptizma" nie oznacza wyłącznie "zanurzyć", więc zarzut o chrzest przez polanie a nie zanurzenie jest dość chybiony.] – (gör.) baptizma; bemerítés, alámerítés [az ősegyházban és több mai egyházban gyakorolt keresztelési forma (lásd: keresztség)] zanurzony, -a, -e [taki, który się całkowicie w czymś pogrążył] – elmerült, elsüllyedt, alámerült zanurzyć (zanurzę, zanurzy) — zanurzać [1. zagłębić coś w czymś ciekłym, sypkim lub miękkim; 2. włożyć coś w głąb czegoś] – elmeríteni, bemeríteni, belemeríteni, bemártani, belemártani, mártogatni; elsüllyeszteni zanurzyć się — zanurzać się [1. wejść do wody; 2. zostać zanurzonym; 3. wejść w głąb czegoś; 4. pogrążyć się w czymś] – merülni; bemerülni, elsüllyedni, alámerülni, elmerülni, belemerülni; lemerülni zanurzyć się a. zanurzać się na nowo – visszasüllyedni - Wersja 01 01 2017 zanurzać się pod wodę – alámerülni, le-lebukni a víz alá zanurzyć się pod wodę – lebukni (vízbe) zanurzyć się w rozkoszach – (átv.) az élvezetekbe veti magát, elmerül az élvezetekben zanurzył się do wody – a víz alá bukkant, bemártotta magát; (átv.) elmerülni, melemélyedni zanurzył się w naukach – belemélyedt a tudományba zań (za niego) – érte, (ő) érette zaobozować – tábort ütni v. verni zaobozować w jednym z budynków – az épületek egyikében tábort verni v. elhelyezkedni zaobserwować (zaobserwuje) [zauważyć jakieś zjawisko, osobę lub rzecz] – észrevenni, észlelni, megfigyelni, megjegyezni; tapasztalni; szemügyre venni, szemmel tartani; megszemlélni zaobserwować coś – megfigyelni vmit zaobserwować na radarze – radaron megfigyelni vmit zaobserwować tok pracy – munkafolyamatot megfigyelni zaobserwować zmianę pogody – időváltozást megfigyelni zaoceaniczny, -a, -e [dotyczący terenów leżących za oceanem] – óceánontúli zaoczkować [zob. zokulizować] – szemre oltani, szemezni, oltani zaocznie – távollétében; (studiować) magánúton, levelezés útján zaocznie kogo osądzić – távollétében elítélni vkit zaoczny, -a, -e [1. dziejący się lub dokonywany w czasie nieobecności osoby zainteresowanej; 2. dotyczący systemu nauczania polegającego na samodzielnej pracy uczniów, uczestnictwie w stosunkowo nielicznych zajęciach i zdawaniu egzaminów; 3. studiujący lub uczący się w szkołach działających w takim systemie] – távollévő, távoli; távolléti; (studia) levelező zaodrzański, -a, -ie – oderántúli 9 Zaodrzański Pułk Piechoty [oddział piechoty Ludowego Wojska Polskiego. Sformowany w Sielcach na podstawie rozkazu rozkazu nr 95 dowódcy 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR z dnia 27 grudnia 1943 w oparciu o sowiecki etat pułku strzeleckiego nr 04/501. Wchodził w skład 3 Pomorskiej Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta z 1 Armii WP.] – 9. Oderántúli Gyalogezred (a Lengyel Néphadsereg gyalogos osztaga) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8133 zaoferować [zaproponować komuś swoje usługi, kupno czegoś, pomoc itp.] – felajánlani, felkínálni zaoferować coś komuś – felajánlani vmit vkinek zaofiarować — zaofiarowywać [1. wystąpić z gotowością zrobienia czegoś dla kogoś; 2. zadeklarować swoje przychylne uczucia; 3. złożyć coś w darze] – felajánlani, kínálni, felkínálni; javasolni; ajándékozni; (podarować) feláldozni, odaadni zaofiarować komu zajęcie v. posadę – állást v. munkát kínálni vkinek zaofiarować swoje usługi – felajánlja szolgálatait zaofiarować się — zaofiarowywać się [wyrazić gotowość zrobienia czegoś] – felajánlkozni, felkínálkozni; feláldozza magát zaofiarowanie [(prawo i polityka) podarowanie] – felajánlás, felkínálás, ajándékozás, áldozás zaognić — zaogniać [1. wywołać stan zapalny; 2. wywołać zaczerwienienie; 3. zaostrzyć złą sytuację lub konflikt] – felgyújtani, lángra gyújtani v. lobbantani; fölgerjeszteni, felhevíteni, feltüzelni zaognić się — zaogniać się [1. o ranie, skaleczeniu: przejść w stan zapalny; 2. zabarwić się na czerwono; 3. o stosunkach, sytuacji, sporze itp.: przybrać gwałtowniejszą formę] – lángra gyúlni v. lobbanni; fölgerjedni, felhevülni; pállani (bőr) zaognienie [1. stan zapalny rany, skóry; też: miejsce zaczerwienione na skórze; 2. stan pogorszenia, zaostrzenia stosunków, sytuacji] – (rany) meggyűlés, elmérgesedés; heveny gyulladás zaokrąglenie [1. to, co jest zaokrąglone; 2. liczba, do której zaokrąglono jakąś wartość] – gömbölyítés, kikerekítés, kiszélesítés zaokrąglić — zaokrąglać [1. nadać czemuś okrągły kształt; 2. podać przybliżoną wartość jakiejś liczby] – kikerekíteni, kigömbölyíteni; felkerekíteni, kiegészíteni zaokrąglić kanty stołu; zaokrąglić trochę kanty stołu – az asztal éleit legömbölyíteni zaokrąglić sumę – összeget kikerekíteni zaokrąglić się — zaokrąglać się [1. stać się okrągłym; 2. osiągnąć jakąś wielkość] – gömbölyűvé v. kerekké válni; kikerekedni, kigömbölyödni zaokrąglony, -a, -e [mający okrągły lub łukowato wygięty kształt] – kerek zaoleić [zanieczyścić coś olejem] – beolajozni, olajjal összekenni zaoleić się [zanieczyścić się olejem] – beolajozódni, olajjal összekenődni - Wersja 01 01 2017 zaolziański, -a, -ie – az Olzán túli zaondulować – hajat becsavarni, ondolálni zaondulować włosy bezpośrednio przed początkiem spektaklu – hajat ondolálni közvetlenül a bemutató kezdete előtt zaonegdaj – (táj) harmadnapja, három nappal ezelőtt; tegnapelőtt zaoszczędzić — zaoszczędzać [1. gospodarując w sposób oszczędny, odłożyć pewną ilość czegoś; 2. ochronić kogoś przed czymś przykrym] – megtakarítani (czego); spórolni zaoszczędzić a. zaoszczędzać pieniądze – pénzt megtakarítani, félretenni; takarékoskodni zaoszczędzony, -a, -e – megtakarított zaoszczędzone pieniądze – megtakarított pénz zaopatrywanie – ellátás, felkészítés, felszerelés zaopatrywanie indywidualne – egyéni állásfoglalás v. szemlélet v. megítélés v. szempont zaopatrywanie – ellátás, felszerelés zaopatrzenie [1. produkty, surowce, sprzęt, w które zaopatruje się sklepy, zakłady, ludność itp.; 2. dział zakładu pracy zajmujący się zakupem artykułów przemysłowych, narzędzi, surowców itp.] – ellátás; élelmiszerrel való ellátás, ellátmány; (dział przedsiębiorstwa) beszerzés; felszerelés; ellátás, támogatás, alamiszna adás zaopatrzenie emerytalne – nyugdíjellátás zaopatrzenie parowozu w węgiel – mozdonyt szénnel ellátni zaopatrzenie przemysłu w surowce – ipart nyersanyaggal ellátni zaopatrzenie ubogiego – alamizsna adás a szegényeknek zaopatrzenie w energię – energiaellátás zaopatrzenie w energię elektryczną – áramellátás zaopatrzenie w nasiona – vetőmagellátás zaopatrzenie w prąd – áramszolgáltatás zaopatrzenie w surowce – nyersanyagellátás zaopatrzenie w towary – áruellátás zaopatrzenie w wodę – vízeállátás zaopatrzenie wsi w elektryczność – a falu villamosítása zaopatrzenie zdrowotne – betegségi ellátás zaopatrzenie żołnierskie – katonai felszerelés zaopatrzeniowiec [pracownik działu zaopatrzenia] – beszerző, anyagbeszerző zaopatrzeniowy, -a, -e – (w co) (vmivel) ellátott, felszerelt; ellátó, ellátási, beszerzési zaopatrzony, -a, -e – ellátott, felszerelt zaopatrzony w pieczęci – pecsétes (okmány) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8134 zaopatrzyć — zaopatrywać (zaopatruje) [1. dostarczyć jakiejś osobie, instytucji lub organizacji potrzebne rzeczy; 2. wyposażyć w odpowiednie urządzenia; 3. dodać coś do tekstu podstawowego] – (w co) ellátni (vmivel); felszerelni (vmivel), felkészíteni zaopatrywać kogoś w źywność – élelmezni vkit zaopatrywać w pieniądze – pénzzel ellátni, pénzelni zaopatrzyć co w napis – felirattal látni el vmit zaopatrzyć na drogę – útra ellátni v. felszerelni zaopatrzyć szpital w lekarstwa – kórházat gyógyszerrel ellátni zaopatrzyć a. zaopatrywać w coś – ellátni (vkit vmivel); vmit szolgáltatni zaopatrzyć w futro – prémezni zaopatrzyć w klauzulę – záradékolni zaopatrzyć w kratę – rácsozni, berácsozni zaopatrzyć w ubranie – ruházni zaopatrzyć w żywność – élelmiszerrel ellátni zaopatrzyć się — zaopatrywać się [kupić lub zgromadzić potrzebne rzeczy; też: zabrać ze sobą rzeczy potrzebne na daną okazję] – (w co) elllátja magát (vmivel); felszereli magát (vmivel); beszerezni zaopiekować się (kim/czym) [wziąć kogoś lub coś w opiekę] – gondját viselni (vkinek/vminek); gondjaiba vesz (vkit/vmit); gondoskodni (vkiről/vmiről); (vkit/vmit) a szárnya alá vesz zaopatrzyć się w broń – felfegyverkezni zaopiekować się [wziąć kogoś lub coś w opiekę»] – gyámkodni, gyámolítani, védeni, támogatni, gondjait viselni zaopiekować się sierotą – árvák fölött gyámkodni zaopiekowanie się – gyámkodás, gyámolítás, támogatás zaopiniować [wydać opinię] – véleményezni, véleményt mondani, véleményt nyilvánítani, bírálni, megbírálni, szavazni zaopiniowanie – véleménynyilvánítás, véleményezés, szavazás zaoponować [nie zgodzić się z czymś lub z kimś] – ellenezni, ellenállni, ellenszegülni (vminek), ellenvetni, szembeállítani, megopponálni zaoponowanie – megopponálás; kifogásolás, kifogás emelés zaorać (zaorzę, zaorze) — zaorywać [orząc, przewrócić warstwy ziemi na drugą stronę] – (drogę) elszántani; megszántani, felszántani; (orząc zasypywać) beszántani; megmunkálni, megművelni zaorać pole – felszántja a földet zaorać ścieżkę – felszántja az ösvényt - Wersja 01 01 2017 zaorać ziemię – földet szántani zaorać się — zaorywać się [1. pot. zagłębić się w miękkie podłoże; 2. pot. doprowadzić się do skrajnego zmęczenia, pracując ponad siły] – agyonhajszolja magát, halálra dolgozza magát zaoranie – beszántás, felszántás zaorany, -a, -e [pot. ciężko pracujący] – agyonhajszolt, halálra dolgozott zaordynować [1. przepisać lekarstwa lub zalecić jakąś kurację; 2. zastosować jakiś środek zaradczy; 3. daw. wydać polecenie] – rendelni, előírni (orvosságot); meghagyni, elrendelni zaordynować lekarstwo choremu – orvosságot rendelni a betegnek zaostrzanie – kiéleződés [zaostrzanie sytuacji u naszych granic: a helyzet kiéleződése határainknál] zaostrzenie – élesítés, köszörülés, meghegyezés, szigorítás; felhevülés, rosszabbodás, súlyosbodás, súlyosbítás zaostrzenie kar dla nieletnich – kiskorúak büntetésének szigorítása v. súlyosbítása zaostrzenie kar dla pedofilów – pedofilek büntetésének szigorítása v. súlyosbítása zaostrzenie choroby – a betegség rosszabbodása zaostrzenie się – kiéleződés zaostrzenie się sytuacji międzynarodowej – a nemzetközi helyzet kiéleződése zaostrzenie się stosunków – a helyzet kiéleződése zaostrzyć — zaostrzać [1. ostrząc, nadać czemuś ostry, spiczasty kształt; 2. uczynić coś surowszym lub bardziej rygorystycznym; 3. spowodować gwałtowne pogorszenie stosunków lub sytuacji; 4. nadać czemuś ostre, wyraziste kontury, kształty lub ostrzejszą wymowę; 5. wzmóc jakieś odczucie; 6. uczynić potrawę bardziej pikantną] – élesíteni; (np. nóż) kiélesíteni, megélesíteni; kiélezni; köszörülni, megköszörülni, fenni, megfenni, kifenni; hegyezni, kihegyezni, meghegyezni; (ołówek) meghegyezni, kihegyezni; (átv.) kiélezni, felgerjeszteni; felhevíteni, (obostrzyć) megszigorítani, súlyosbítani, fokozni, növelni, gerjeszteni, ingerelni zaostrzyć apetyt – étvágyat ébreszteni v. gerjeszteni zaostrzyć brzytwę – borotvát megfenni zaostrzyć ciekawość – felcsigázni az érdeklődést; kíváncsiságot fokozni zaostrzyć język – élesíti v. feni a nyelvét zaostrzyć karę – büntetést súlyosbítani zaostrzyć koniec szpady – a tőr hegyét kiélesíteni zaostrzyć nóż – kést fenni, megélesíteni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8135 zaostrzyć ołówek – meghegyezni a ceruzát, ceruzát hegyezni zaostrzyć rozum – (átv.) elméjét élesíti zaostrzyć się — zaostrzać się [1. nabrać wyrazistości; 2. przybrać gwałtowną formę; 3. stać się surowszym lub bardziej rygorystycznym; 4. o chorobie, bólu: stać się bardziej dokuczliwym; 5. o zmysłach: stać się bardziej wyczulonym] – kiéleződni, kiélesedni, fokozódni, súlyosbodni, növekedni, elmérgesedni zaoszczędzenie – megtakarítás; megkímélés zaoszczędzenie czasu – időmegtakarítás zaoszczędzenie na węglu – a szénnel való takarékosság zaoszczędzenie pieniędzy – pénzmegtakarítás zaoszczędzić (zaoszczędzę, zaoszczędzi) — zaoszczędzać [1. gospodarując w sposób oszczędny, odłożyć pewną ilość czegoś; 2. ochronić kogoś przed czymś przykrym] – megtakarítani, takarékoskodni, (közb.) megspórolni, megtakarítani; megkímélni vkit vmitől zaoszczędzić komu zmartwienia – a bosszúságtól megkímélni vkit zaoszczędzić pewną sumę – megtakarítani egy bizonyos összeget zaowocować [1. wydać owoce; 2. przynieść efekt] – teremni; gyümölcsöt érlelni, (átv.) gyümölcsözni zapach [1. odczuwana powonieniem właściwość jakiejś substancji; 2. pachnący olejek używany jako dodatek do potraw] – (przyjemny) illat, (ostry) szag zapach fiołkowy – ibolyaillat, ibolyaszag zapach kadzidła – tömjénillat zapach kreozotowy – kreozot-illat zapach naftaliny – naftalinszag zapach pleśni – penészszag zapach potu – izzadságszag zapach rośliny – növényillat zapachnąć (zapachnę, zapachnie) – zapachnieć (zapachnę, zapachnie) [wydzielić zapach] – illatot, szagot terjeszteni zapachnienie – illatozás, a szag terjedése zapachowy, -a, -e – illatos, szagos zapachtować – marhákat bérbevenni zapaćkać [pobrudzić, poplamić, powalać, ubrudzić, umazać, unurzać, upaprać, utaplać, utytłać, uwalać, zabrudzić] – (közb.) összepiszkolni, bepiszkolni, bepiszkítani vmit; (műv.) festékkel bekenni, összekenni, csúnyán festeni le vmit zapad – (w teatrze) süllyesztő; (vminek) süllyedése zapad słońca – a nap beesése v. süllyedése - Wersja 01 01 2017 zapadać1 [zob. zapaść] – (w co) esni, beesni, beleesni (vmibe) zapada zmierzch – alkonyodik zapadł wyrok – az ítélet elhangzott; meghozták az ítéletet zapadła uchwała – a határozat megszületett, döntést hoztak, eldöntötték zapadło milczenie – csend támad zapadać2 [o śniegu: padając, zasypać coś] – behavazni zapadać się [zob. zapaść się] – (w co) süppedni, süllyedni, esni, beesni, beleesni (vmibe); leomolni zapadający, -a, -e się – süppedő zapadalność (ang. incidence proportion), [(epidemiologia) zwana również potocznie zachorowalnością – liczba nowo zarejestrowanych przypadków konkretnej choroby w przedziale czasu (roku) na 100 tys. osób badanej populacji. W populacji, w której zapadalność i chorobowość utrzymują się na stałym poziomie, istnieje zależność: Chorobowość = zapadalność x średni czas trwania choroby.] – incidencia (Az epidemiológiában incideniának nevezzük az adott populációban adott időtartam alatt előforduló új esetek (pl. megbetegedés) gyakoriságát.) zapadka [1. dźwignia blokująca jakiś mechanizm i uniemożliwiająca jego ruch wsteczny; 2. (u Zygmunta Glogera) klamka u drzwi, także samołówka, pułapka, łapaczka i kołeczek czyli drewienko w pułapkach, podpierające deskę, po którego poruszeniu przez zwierzę deska upada.] – zárókúp, rugó (puskán); ütőkos, cölöp; kilincs, csapda zapadkowy, -a, -e – zárókúp-, rugó-; ütőkos-, cölöpzapadlina; zapadlisko [zagłębienie terenu powstałe wskutek zapadnięcia się warstwy powierzchniowej ziemi; teren zapadnięty]– horpadás, mélyedés, repedés; talajcsuszamlás; (bonc.) sinus; (földr.) depresszió zapadłość – bemélyedés, behorpadás, beesettség zapadłość oczu [enophtalmus (czyli zapadnięcie się gałki ocznej)] – (med.) enophtalmus (a szem a szemgödörbe süllyed, mélyen ül benne) zapadły, -a, -e [1. oddalony od większych skupisk ludzkich; 2. zob. zapadnięty] – beesett, behorpadt; elhagyott, távoli, eldugott, félreeső, elhanyagolt, távoli, isten háta mögötti zapadła dziura – isten háta mögötti hely Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8136 zapadła wieś – isten háta mögötti falu zapadłe policzki – beesett arc zapadłe oczy – beesett szemek; mélyen fekvő szemek zapadły kąt – istenhátamögötti hely, sárfészek, eldugott zug, sötét zug; félreeső hely zapadnia [ruchoma część podłogi lub innej powierzchni opuszczana i podnoszona mechanicznie] – a padló mozgórésze, (szính.) süllyesztő; (színm.) a színpad fel v. lemozgatható része zapadnięcie – esés, beeés, leesés; megvalósulás, létrejövetel; keletkezés, támadás; leszállás, lemenetel, legördülés; elmerülés zapadnięty, -a, -e [1. taki, który się zapadł; 2. o miejscu na ciele: wklęśnięty, zwykle wskutek choroby lub starości] – beesett; behorpadt; (szem) mélyen ülő, karikás zapadnięte oczy – beesett szemek zapadniowy, -a, -e – süllyesztőzapakować — zapakowywać [1. zawinąć coś w papier lub folię albo włożyć do torebki lub pudełka, żeby się nie zniszczyło lub żeby ładnie wyglądało; 2. włożyć jakieś rzeczy w paczkę, do walizki, do skrzyni itp. w celu wysłania, przeniesienia lub zabrania w podróż; 3. pot. umieścić kogoś gdzieś siłą] – becsomagolni, elcsomagolni; összecsomagolni; bezárni, becsukni; eltenni, letenni; elhelyezni; megtömni, teletömni zapakować a. zapakowywać coś – becsomagolni vmit zapakować do kozy – börtönbe zárni, bebörtönözni zapakować szafę książkami – teletömi a szekrényt könyvekkel zapakować towar – becsomagolja az árut zapakować w bele – bálákba csomagolni zapakować się — zapakowywać się [zapakować swoje rzeczy do walizki, plecaka itp.] – becsomagolni, összepakolni zapakowanie, zapakowywanie – becsomagolás, beburkolás, begöngyölés zapakowywanie towarów – árucsomagolás; az áruk becsomagolása zapalacz – gyujtogató ember ; gyújtó eszköz zapalacz do gazu – gázgyújtó zapalacz piezoelektryczny – piezoelektromos gyújtó zapalający, -a, -e – gyújtó zapalający, -a, -e się – lobbanékony zapalarka [1. przyrząd do zapalania gazu w kuchenkach gazowych; 2. przenośne urządzenie wytwarzające impuls elektryczny do zapalania zapalników elektrycznych] – gyújtó - Wersja 01 01 2017 zapalarka do gazu – gázgyújtó zapalczywie – lobbanékonyan, hevesen, tüzesen, hirtelen haraggal, élénken, hevesen zapalczywość – felhevülés; lobbanékonyság, hevesség, tüzesség, hevültség zapalczywy, -a, -e [1. łatwo unoszący się gniewem; 2. charakterystyczny dla ludzi o takich cechach] – heves, indulatos, lobbanékony, tüzes, hirtelen haragú, gyúlékony zapalczywa natura – heves természet zapalenie [1. stan chorobowy tkanki wywołany zakażeniem lub urazem; 2. Zapalenie (łac. inflammatio, phlogosis, erysipelas), czyli reakcja zapalna, to nieswoisty proces, w wyniku którego leukocyty mogą wydostać się z naczynia krwionośnego do miejsca, w którym wystąpiło uszkodzenie. Może ono być spowodowane czynnikami chemicznymi, fizycznymi, biologicznymi (patogeny) albo ogólnie egzoi endogennymi. Celem zapalenia jest szybkie i selektywne zgromadzenie komórek zdolnych do usunięcia danego typu mikroorganizmu. Dodatkowym efektem, także niezwykle ważnym, jest zwiększenie przepuszczalności naczyń, dzięki czemu do zaatakowanej tkanki mogą przedostawać się różne białka, osocza, pełniące funkcje obronne, np. przeciwciała lub dopełniacz. Niezależnie od tego ścisłego znaczenia, nazwa zapalenie odnosi się również do zespołu objawów np. zaczerwienienie, ból, które towarzyszą wymienionym procesom.] – gyújtás; meggyújtás, felgyújtás, begyújtás; gyulladás; (med.) gyulladás; lob zapalenie cewki moczowej (urethritis) – húgycsőgyulladás (urethritis) zapalenie chrząstki (chondritis) – (kat.: medycyna) (chondritis), porcgyulladás zapalenie dziąseł – ínygyulladás zapalenie gardła – torokgyulladás zapalenie gruczołu krokowego (prostatitis) [Zapalenie gruczołu krokowego (prostaty, stercza)] – prosztatagyulladás (prostatitis) zapalenie jajników – petefészek-gyulladás zapalenie kiszek – bélhurut zapalenie krtani – gégegyulladás zapalenie lasu – erdő felgyújtása zapalenie macicy – méhgyulladás zapalenie miedniczek nerkowych (pyelitis) – (pyelitis) vesemedence-gyulladás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8137 zapalenie migdałów; zapalenie migdałków – mandulagyulladás zapalenie mózgu – agyvelőgyulladás zapalenie najądrza – mellékhere gyulladás [mellékhere-gyulladást baktériumok okozzák, és szintén a pubertás után szokott fellépni. Az egyik oldali here fájdalmas duzzanatát láz, rossz közérzet kíséri. Gyakran kell pisilni, és maga a vizelés is fájdalmas.] zapalenie nerek [nephritis, nefritis] – nephritis (nefritis), vesegyulladás zapalenie ognia – tűzgyújtás zapalenie okostnej – (lat.) periosztitisz; csonthártyagyulladás zapalenie osierdzie – szívburokgyulladás zapalenie oskrzeli – bronchitisz, (orv.) hörghurut, légcsőhurut zapalenie oskrzelików – hörghurut; bronchitis zapalenie opłucnej (pleuritis) – (orv.) mellhártyagyulladás (pleuritis) [a mellhártya fali lemezének gyulladása, melyet jellegzetes mellkasi fájdalom kísér] - wysiękowe zapalenie opłucnej (pleuritis exsudativa) – pleuritis exsudativa; izzadmányos mellhártygyulladás zapalenie opon mózgowych – agyhártyagyulladás (meningitis) zapalenie osierdzi – szívburokgyulladás zapalenie oskrzeli – légcsőhurut; hörgőgyulladás zapalenie otrzewnej – (lat.) peritonitisz; hashártyagyulladás zapalenie pęcherzyka żółciowego – (lat.) cholecystitis, kolecisztitisz; epehólyaggyulladás; az epevezetékek és az epehólyag lobos állapota zapalenie pęcherza moczowego [najczęstszy, przeważnie bakteryjny stan zapalny dróg moczowych, dotyczy błony śluzowej pęcherza moczowego. Najczęstszym patogenem jest pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) oraz inne bakterie jelitowe, szczególnie z rodzajów: Staphylococcus i Enterococcus. Zapalenie często dotyczy seksualnie aktywnych kobiet w wieku 20–50 lat i dlatego inną nazwą tego stanu jest "zapalenie pęcherza miodowego miesiąca".] – húgyhólyaghurut (cystitis) zapalenie płuc (łac. pneumonia) [stan zapalny miąższu płucnego] – (gör.) pneumonia; tüdőgyulladás zapalenie pochewki ścięgna – ínhüvelygyulladás zapalenie siatkówki – kötőhártyagyulladás zapalenie spojówek – kötőhártyagyulladás zapalenie stawów – izületi gyulladás (arthritis) - Wersja 01 01 2017 zapalenie ślepej kiszki; zapalenie wyrostka – vakbélgyulladás zapalenie tchawicy [1. Te same wirusy, które powodują zapalenie krtani. Schodzą one coraz niżej, atakując kolejne organy. 2. Te same wirusy, które powodują zapalenie krtani powodują zapalenie tchawicy. Objawia się bardzo dokuczliwym, męczącym, suchym kaszlem, któremu nie towarzyszy odkrztuszanie. Nasila się on zwłaszcza po położeniu się. Chorobie z reguły towarzyszy też stan podgorączkowy i duszność. Zapalenie tchawicy trwa z reguły 4-7 dni.] – légcsőhurut zapalenie tęczówki – szivárványhártyagyulladás zapalenie trzuski – hasnyálmirigy-gyulladás zapalenie ucha – fülgyulladás zapalenie ucha środkowego – középfül-gyulladás zapalenie w piecu – begyújtás a kályhába zapalenie wątroby (łac. hepatitis) [grupa chorób wątroby o różnej etiologii, których wspólnym mianownikiem jest stan zapalny tego narządu] – májgyulladás v. hepatitisz (hepatitis) [a máj heveny vagy idült gyulladásos megbetegedése, melyet elsősorban különböző vírusfertőzések, de más károsító hatások is okozhatnak. Vezető klinikai tüneteikben sok a hasonlóság, jellemző a sárgaság, de kórokozóik és az okozott betegségek különböznek egymástól. A jelenleg ismert hepatitis vírusokat A-tól Gig jelzik és X-szel jelölik a még nem azonosított vírusokat. A vírushepatitiszek a kórokozótól függően két fő formában terjednek: a hepatitis A és E a tápcsatornán keresztül (például fertőzött élelmiszer), a hepatitis B, C, D és a többi vírus vérrel és testnedvekkel (ondó, hüvelyváladék, nyál).] zapalenie wielostawowe (polyarthritis) – több ízület egyidejű gyulladása (polyarthritis) zapalenie wsiedzia (serce) [proces zapalny obejmujący wsierdzie. Powyższy termin najczęściej oznacza proces o etiologii infekcyjnej (infekcyjne zapalenie wsierdzia). W przypadku innej etiologii zapalenia jest to zwykle element odrębnej jednostki chorobowej (np. zapalenie wsierdzia w gorączce reumatycznej).] – szívbelhártya-gyulladás (másnéven: endocarditis, endokarditisz) [A szívbelhártya-gyulladás, azaz az infektív endokarditisz a szív belső felszínét alkotó endokardiumnak a kórokozók által okozott gyulladásos elváltozása. A kórkép jellegzetessége, hogy a szívbelhártyán, elsősorban pedig a szívbillentyűkön felrakódás, ún. vegetáció alakul ki, mely Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8138 vérlemezkékből, fibrinből, véralvadékból, illetve a kórokozókból áll. A vegetáció leszakadt részei más szervekben okoznak elváltozást, a billentyűk károsodása pedig a szív normális működését rontja. Kezelés nélkül a betegség halállal végződik. A XX. század második felében a betegség előfordulási aránya növekedett, mely a hajlamosító állapotok gyakoribbá válásából következik, így a növekvő számú műbillentyű beültetés, valamint az intravénás kábítószerezés áll a háttérben. Magyarországon évente körülbelül 350-en betegszenek meg.] zapalenie wyrostka robaczkowego a. ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie ślepej kiszki (łac. appendicitis acuta) – vakbélgyulladás zapalenie zatokowe – (orv.) szinuszitisz, sinusitis, orrmelléküreg gyulladás zapalenie zatok czołowych – homloküreggyulladás; arcüreggyulladás zapaleniec [osoba, która z zapałem i entuzjazmem oddaje się jakiemuś zajęciu] – heveskedő, forrófejű, hűbelebalázs; rajongó, könnyen lelkesedő v. hevülő zapaliczka [roślina z rodziny baldaszkowatych, występująca w rejonie śródziemnomorskim i środkowej Azji; roślina lecznicza i ozdobna] – (növ.) husáng Zapaliczka cuchnąca, zakrzewka cuchnąca, asant cuchnący (Ferula assa-foetida) [gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje na piaszczystych i kamienistych pustyniach w północnych rejonach Indii, w Iranie i Afganistanie, niekiedy jest uprawiana w południowej Europie.] – asafoetida [az indiai konyha ismert fűszernövénye. Hing néven is ismert. Ázsiai és bio-boltokban kapható. Magyar nevei: aszatgyanta, aszandkórógyanta, pálcakórógyanta, aszafetida. Termesztési területe: Dél-Ázsia, de honos Afganisztán és Irak területén is.] zapaliczka smrodliwa – aszandkóró v. aszandhusáng zapalić1 [spowodować zapłon] – gyulladást előidézni; meggyújtani, begyújtani, beindítani zapalić2 (zapalę, zapali) — zapalać [1. sprawić, że coś zaczyna się palić; 2. włączając dopływ prądu, spowodować, że coś się zaświeci; 3. rozżarzyć tytoń w papierosie, fajce itp., przytykając doń płomień zapałki lub zapalniczki i wciągając dym w płuca; 4. pot. uruchomić jakieś urządzenie przez włączenie źródła energii; 5. rozbudzić w kimś zapał] – begyújtani, meggyújtani, - Wersja 01 01 2017 felgyújtani, alágyújtani; (papierosa) rágyújtani; (villanyt) felcsavarni; (átv.) lelkesíteni, fellelkesíteni; felhevíteni, feltüzesíteni, felgyújtani, szítani, izgatni, buzdítani, ösztökélni zapalić dom – felgyújtja a házat zapalić gaz – begyújtani a gázt (tűzhelyen) zapalić komuś zielone światło – (átv.) zöld utat adni vkinek zapalić lampę – lámpát gyújtani; meggyújtani a lámpát zapalić ognisko – tüzet gyújtani, begyújtani (a tűzhelybe) zapalić papierosa – cigarettára gyújtani, rágyújtani zapalić pochodnie hymenu – házasságot kötni zapalić rycerza do walki – harcra buzdítani v. lelkesítenia lovagot zapalić silnik – motort beindítani zapalić światło – fényt gyújtani, világot v. világosságot csinálni; felgyújtja a lámpát; lámpát v. villanyt gyújtani zapalić w piecu – begyújtani a kályhába zapalić się — zapalać się [1. zacząć się palić; 2. zacząć się świecić; 3. zacząć błyszczeć; 4. nabrać zapału do jakiegoś działania; 5. oddać się czemuś z wielkim zapałem; 6. o uczuciu: zawładnąć kimś] – gyúlni, meggyulladni; meggyulladni, felgyulladni, kigyulladni; begyulladni, begyúlni, lángra lobbanni; (átv.) (do czego) felbuzdulni, fellelkesülni; lelkesedni, rajongani (vmiért); gerjedni, fölgerjedni, fölhevülni v. felhevülni, kedvet kapni zapalić się do malarstwa – kedvet kap a festészethez zapalnica – gyertya, gyújtógyertya zapalniczka [niewielki przyrząd do krzesania ognia] – öngyújtó; (autó) cigarettagyújtó, szivargyújtó zapalniczka do gazu – gázgyújtó zapalnie – ingerlékenyen zapalnik [urządzenie powodujące odpalenie materiału wybuchowego w bombach, pociskach itp.] – gyutacs, gyújtó zapalnik czasowy – időzített gyutacs zapalnik granatu – a gránát gyutacsa zapalnik szrapnela – a srapnel gyutacsa zapalnik uderzeniowy [urządzenie zapalające lub powodujące wybuch materiału wybuchowego natychmiast po uderzeniu w twardą powierzchnię (np. ścianę, pancerz, ziemię). Ten typ zapalnika stosowany jest najczęściej w pociskach artyleryjskich lub ręcznych wyrzutniach rakiet, rzadziej w granatach ręcznych.] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8139 csapódó gyújtó, csapógyújtó, ütőszeges gyutacs zapalność – gyúlékonyság; (átv.) hevesség, lobbanékonyság zapalny, -a, -e [1. taki, który jest lub może się stać przyczyną konfliktu; 2. o miejscu: taki, w którym rozgorzał konflikt; 3. skłonny do uniesień, fascynacji i nieobliczalnych czynów; 4. mający właściwości zapalające; 5. dotyczący przebiegu zapalenia oraz jego objawów lub wywołany zapaleniem] – gyúlékony, gyújtó; (átv.) ingerlékeny, heves, tüzes, lobbanékony; (med.) gyulladásos zapalny temperament – (átv.) heves vérmérséklet zapalony, -a, -e [oddający się jakiemuś zajęciu z zapałem] – meggyújtott, felgyújtott, begyújtott; gyulladt; elégetett, felégetett; (átv.) szenvedélyes, tüzes, lelkesedő, lelkes; rajongó, buzgó, heves zapalony las – felgyújtott erdő zapalony miłosnik sztuki – lelkes műbarát zapalony myśliwy – szenvedélyes vadász zapalować – cölöpöt verni, cölöpsorral elkeríteni zapał [zaangażowanie i gotowość do działania] – rajongás, kedv, lelkesedés, szenvedély, hév, hevesség, felbuzdulás; indulat; (átv.) tűz, láng, lángolás; (wojsk) gyújtás, gyújtólyuk, gyújtólövedék zapał broni palnej – lőfegyver gyújtása v. gyutacsa zapał do czynu – tettvágy zapał filatelistyczny – bélyeggyűjtési szenvedély zapał kaznodziejski – szónoki hév v. lelkesedés zapał młodzieńczy – ifjúi hév, fiatalos lelkesedés zapał poetycki – költői hév zapał twórczy – alkotói tehetség zapał u armaty – az ágyu gyújtólyuka zapał w działaniu – vállalkozókedv zapałać [doznać bardzo silnych, gwałtownych uczuć] – lángra lobbanni zapałać gniewem – lángra lobbanni zapałać miłością do kogo – szerelemre lobban vki iránt zapałczany, -a, -e – gyufa zapałeczka – kis gyufa zapałka (zapałki) [1. cienki, krótki patyczek zakończony łebkiem z masy zapalającej się przy potarciu; 2. służący do rozpalania ognia, specjalnie w tym celu przygotowany patyczek z drewna (rzadziej – pasków tektury), dodatkowo nasączony w całości lub części substancją ułatwiającą spalanie i na jednym końcu pokryty masą ulegającą zapłonowi wskutek tarcia; końcówka taka nazywana - Wersja 01 01 2017 jest główką (lub łebkiem) zapałki]; zapałki – gyufa (régiesen gyújtó) [egyik végén gyúlékony anyaggal bevont, dörzsölésre könnyen gyulladó, tűzgyújtásra vagy hőadásra használt éghető (fa)pálcika], gyújtó zapałka fosforowa – foszforos gyufa; kénes gyufa zapałki gabinetowe – nagyalakú gyufa zapamiętać (zapamiętam, -asz, -ają) — zapamiętywać [zachować w swojej pamięci] – emlékezni, emlékezetbe vésni (emlékezetébe vés); (kogo/co) megjegyezni, emlékezetében tartani (vkit/vmit); felróni zapamiętać do końca życia – élete végéig emlékezni fog rá zapamiętać każde słowo – minden szóra emlékszik; minden szót az emlékezetébe vés zapamiętaj to sobie! – jegyezd meg magadnak! zapamiętać się — zapamiętywać się [zająć się czymś i zapomnieć o wszystkim innym] – megfeledkezik magáról zapamiętać się w gniewie – haragjában megfeledkezik magáról zapamiętale – hevesen, őrülten, esztelenül, szenvedélyesen, indulatosan zapamiętalec [człowiek zapamiętały] – heves, szenvedélyes, indulatos ember zapamiętałość – hevesség, esztelenség, indulatosság zapamiętały [1. oddany czemuś całkowicie; 2. będący wyrazem lub objawem czyjegoś zapamiętania się] – emlékezetes; önmagáról megfeleledkezett, eszeveszett, szenvedélyes, indulatos zapamiętały gracz – szenvedélyes játékos zapamiętały myśliwy – szenvedélyes vadász zapamiętanie [stan intensywnego zajęcia się czymś]; zapamiętywie – emlékezés zapamiętanie się – dühöngés, őrjöngés zapanować — zapanowywać [1. podporządkować kogoś lub coś swej woli; 2. powstrzymać się od okazywania uczuć; 3. nastać w pewnym czasie lub przestrzeni] – uralkodni (vmin); birtokba venni v. birtokolni (vmit); elterjedni; (nad kim/czym) elhatalmasodni, úrrá lenni, erőt venni (vkin/vmin); beáll, támad, keletkezik (vmi) zapanować nad sobą – úrrá lesz magán, uralkodik magán, erőt vesz magán zapanować nad sytuacją – uralkodni a helyzeten zapanował głód – (átv.) éhség lett úrrá, az éhínség elterjedt zapanowała cisza – csend támadt; csend lett, beállt a csend Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8140 zapanowała zupełna anarchia – uralomra jutott a teljes anarchia, fenekestül felfordult minden zapanowała cisza – csend támadt zaparafować [postawić parafę] – (jog) hitelesíteni, parafálni, bejegyezni, (könyvbe) bevezetni, beírni zaparcie [1. wytrwałe i pełne wysiłku działanie; 2. niemożność oddawania stolca] – visszatartás; elfojtás, visszaszorítás; (np. drzwi) betámasztás, beszorítás, odaszorítás, bezárás; elzárás, eltorlaszolás; megtámasztás, alátámasztás, elreteszelés; rekesz, elzárt hely; támaszték; (med) székrekedés, megrekedés zaparcie stolca – (med) székrekedés zaparcie się – megtagadás, lemondás, el nem ismerés zaparcie się (czego) – (vmi) elhárítása, (vmi) el nem ismerése, (vmi) megtagadása zaparcie się swoich słów – konok hallgatás v. tagadás zaparcieć – megrothadni, szétmállani zaparkanić [zagrodzić parkanem] – bekeríteni, kerítéssel körbevenni zaparkanienie – bekerítési, kerítéssel körbevétel zaparkować [zatrzymać pojazd w miejscu nadającym się do postoju i pozostawić go tam na jakiś czas] – parkolni, leparkolni zaparkować pojazd – járművel parkolni zaparkować prawidłowo – szabályosan parkolni zaparować [pokryć się lub nasiąknąć parą] – gőzölögni kezd zaparowanie – begőzölgés zaparskać [o zwierzętach: parsknąć kilkakrotnie] – prüsszenteni, felhorkantani zaparstek – záptojás zaparszeć, zaparszywieć – megrühesedni zaparszyć, zaparszywić – megrühesíteni zaparty, -a, -e [który nie chce ustąpić] – bereteszelt, bezárt, becsukott; elfojtott, viszatartott, visszafojtott, visszatartott, visszaszorított zaparty oddech – elfojtott v. visszafojtott v. visszatartott lélegzet v. lélekzet zaparzenie – leforrázás, felgőzölés, kifőzés zaparzyć — zaparzać [1. zalać wrzątkiem liście lub ziarna jakiejś rośliny w celu otrzymania naparu; 2. spowodować gnicie roślin lub ich części na skutek przechowywania w zbyt wysokiej temperaturze; 3. poddać działaniu pary] – leforrázni, forró vízzel leönteni, kifőzni zaparzyć bieliznę – ruhát kifőzni, szennyest leforrázni zaparzyć herbatę – teát leforrázni v. főzni zaparzyć kawę – kávét főzni - Wersja 01 01 2017 zaparzyć się — zaparzać się [1. o kawie, herbacie, ziołach: zostać zaparzonym; 2. o roślinach lub produktach spożywczych: zepsuć się na skutek przechowywania w zbyt wysokiej temperaturze] – begyulladni; le van forrázva (teáról, kávéról) zapas [1. pewna ilość jakichś produktów, surowców, pieniędzy itp., przechowywana do czasu, gdy będą potrzebne; 2. dużo czegoś, więcej, niż wymaga tego obecna sytuacja; 3. element wymienny zastępujący taki sam, ale już zużyty; 4. szeroki obręb u dołu lub pasek materiału w szwach ubrania pozwalający je powiększyć] – készlet, tartalék, utánpótlás; élelmiszertár, raktár zapas amunicji – lőszerkészlet zapas gotówki – készpénzkészlet zapas metali szlachetnych – nemesfémtartalék zapas słów – szókészlet, szókincs zapas towaru a. towarów – árukészlet zapas żelazny – vastartalék zapaseczka – kötényke zapasiony, -a, -e – elhízott, meghízlalt zapasik – kisebb tartalék v. készlet zapaska [1. obszerny, wełniany fartuch noszony dawniej przez wiejskie kobiety; 2. zapaska, zapaśnica, fartuch, szorc; 3. wiejski fartuch z wełny] – kötény zapaskudzić (zapaskudzę, zapaskudzi) — zapaskudzać [pot. zanieczyścić czymś] – bemocskolni, bepiszkítani, besározni, beszennyezni zapaskudzić sobie ręce – bepiszkítja v. bemocskolja a kezét zapaskudzony, -a, -e – bemocskolt, bepiszkított, besározott, beszennyezet; (rana) elhanyagolt v. elgennyesedett zapasować – körülövezni zapasowy, -a, -e – pót-, tartalék-; tartalékos zapasowe części – tartalék alkatrészek zapastować [posmarować lub wyczyścić coś pastą] – bepasztázni, pasztával bekenni zapasy1, zapaśnictwo [1. dyscyplina sportowa; 2. walka, w której przeciwnicy nacierają na siebie całym ciałem; 3. walka z silnym, dobrze uzbrojonym przeciwnikiem; 4. zmaganie się z trudnościami] – (sp) birkózás; mérkőzés, verseny; (átv.) versengés; mérkőzés, verseny; veszekedés, viszály, civakodás Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8141 zapasy zapasy w stylu klasycznym – kötöttfogású birkózás zapasy w stylu wolnym – szabadfogású birkózás zapasy2 – készletek zapasy już się kończą – a készletek erősen fogynak v. végük felé járnak zapaszek – illatocska, szagocska zapaść1 (zapadnę, zapadnie; zapadł) — zapadać [1. zagłębić się w czymś miękkim lub sypkim albo osunąć się w głąb czegoś; 2. stać się wklęsłym lub zagłębić się; 3. opaść; 4. skryć się w głębi czegoś; 5. wpaść w chorobę; 6. nadejść, nastąpić; 7. pozostawić silne wrażenie] – esni, beesni, leesni; megvalósulni, létrejönni; keletkezni, támadni; leszállni, lemenni, legördülni; elmerülni; jogerősen életbe lépni zapadać na zdrowiu – gyöngélkedni zapadł wyrok – az ítéletet meghozták, az ítélet elhangzott zapadła uchwała – határozatot hoztak zapadła zasłona – a függöny legördült zapadło postanowienie – megszületett az elhatározás zapaść na chorobę – betegségbe esni, megbetegedni zapaść na dur – tifuszba esni; tifuszos megbetegedést szerezni v. kapni zapaść na zdrowiu – megbetegedni (megbetegszik); betegségbe esni zapaść w nicość – semmibe süllyedni zapaść w sen głębok – mély álomba merül v. szenderül zapaść w zamyślenie – elgondolkozni, álmodozásba merülni zapaść2 (zapasę, zapasie; zapasł) — zapasać [żywiąc obficie, utuczyć nadmiernie] – meghízlalni, túletetni, megtömni, túlhízlalni; legeltetni zapaść bydło – marhát legeltetni zapaść owce – juhokat legeltetni zapaść3 [1. nagła, poważna niewydolność krążenia; 2. zły stan czegoś] – - Wersja 01 01 2017 megbetegedni, beteggé lenni; vminek rossz állapota zapaść się1 — zapadać się [1. o jakiejś powierzchni: osunąć się lub stać się wklęsłym; 2. zagłębić się w czymś sypkim lub miękkim; 3. o jakiejś części ciała: stać się wklęsłym, zwykle wskutek choroby lub starości] – esni, süllyedni, süppedni, besüppedni, beesni, eltűnni; leomolni zapaść się2 — zapasać się [jedząc zbyt wiele, przybrać nadmiernie na wadze] – szétesni; elhízni, meghízni zapaść się ze wstydu pod ziemię – majd elsüllyed szégyenében zapaśnictwo [zob. zapasy w zn. 1] – birkózás zapaśniczka – birkózónő zapaśniczy, -a, -e – birkózózapaśnicy zawodowi – hivatásos birkózók zapaśnicy zwarli się – a birkózók összeakaszkodtak zapaśnik [sportowiec uprawiający zapasy] – birkózó ffi, pankrátor zapatrywanie [stanowisko zajmowane w jakiejś sprawie] – vélemény, szempont, felfogás, nézet zapatrywanie [(prawo i polityka) punkt widzenia] – nézőpont; szempont, szemlélet, felfogás, nézet zapatrywanie się – megnézés, megbámulás; utánzás, követés zapatrzyć się — zapatrywać się [1. długo, z uwagą lub z zadumą przyglądać się komuś lub czemuś; 2. wziąć z kogoś lub czegoś wzór; 3. zapatrywać się: mieć pewien pogląd na coś; 4. pot. w myśl ludowego przesądu o kobiecie ciężarnej: doznać na widok kogoś lub czegoś silnego wrażenia, które odbije się na wyglądzie dziecka] – utánozni, követni vkit, például venni; (na kogo) nézni, ránézni, felnézni vkire; (na co) szemlélni, figyelni (vmit); merően nézni (vmit); rámeredni, rábámulni (vmire); elbámészkodni, nézelődni, megbámulni (vmit); véleménye, meggyőződése van; vélekedni zapatrujesz się na niego, jakby był niezwykłym człowiekiem – úgy néz rá, mintha rendkívüli ember lenne zapatulić – bebugyolálni zapatulić się – bebugyolálja magát zapatulony, -a, -e – bebugyolált zapatycznieć – elkömbösödni, közönyössé válni, elfásulni zapatycznienie – közönyössé válás zapatynować – patinával bevonni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8142 zapatynować za pomocą kwasu azotowego i ognia – salétromsav és tűz segítségével patinával bevonni zapchać — zapychać [1. włożywszy coś we wlot rury, przewodu itp., spowodować jego niedrożność; 2. zapełnić szczeliny w czymś; 3. pot. zaspokoić naprędce jakieś potrzeby; 4. pot. wypełnić całkowicie jakieś miejsce, uniemożliwiając lub utrudniając poruszanie się tam lub przedostanie się przez nie; 5. wkładając w jakieś miejsce dużą ilość czegoś, zapełnić je całkowicie; 6. pchając, umieścić coś gdzieś; 7. zapychać: pot. iść gdzieś szybko lub z wysiłkiem] – betömni, eltömni, teletömni; eltömíteni, begyömöszölni, bedugaszolni; megtelni; belökni, betolni, betömni zapchać co do końca rury – a cső végéig tömni vmit zapchać dziury – lyukat betömni zapchać rurę – bedugaszolni v. eltömíteni a csövet zapchać szparę – nyílást v. hasadékot betömni zapchać żołądek – teletömi a gyomrát zapchać się — zapychać się [1. zostać zapchanym; 2. pot. zjeść cokolwiek, żeby szybko zaspokoić głód; 3. zapychać się: pot. jeść z apetytem i w dużych ilościach; 4. pot. zjadłszy coś bez popicia, poczuć dławiący ucisk w przełyku] – dugulni, megtelni; telieszi magát; eldugulni zapchany, -a, -e – tömött zapełnić — zapełniać [1. zająć czymś lub kimś całą przestrzeń; 2. zająć sobą całą przestrzeń; 3. zlikwidować jakiś brak] – megtölteni, megtelíteni, betölteni, kitölteni, teletölteni; telerakni; kiegészíteni, helyét pótolja, helyettesíteni zapełnić a. zapełniać bazę danych – adatbázist feltölteni zapełnić czas pracę – kitölteni az időt munkával zapełnić lukę – űrt betölteni, hiányt pótolni zapełnić a. zapełniać po brzegi – színig megtölteni zapełnić się — zapełniać się [zostać zapełnionym] – megtelni, tele lesz zapełnienie – tömés, megtöltés, helypótlás zapełniony, -a, -e – megtelt; zsúfolt zapełniony po brzegi – színültig megtelt, zsúfolásig megtelt zapełzać, zapełznąć [pełznąc, dotrzeć do jakiegoś miejsca] – odamászni, odacsúszni zaperzenie1 [stan kogoś, kto się zaperzył] – felindulás, felbőszülés zaperzenie2 [zarośnięcie gruntów perzem] – gyomosodás, begyomosodás, elgazosodás - Wersja 01 01 2017 zaperzony1, zaperzona [taki, który się zaperzył] – ingerült, dühös, feldühödt, bősz, haragos zaperzony2, -a, -e [pokryty perzem] – tarakckbúzával borított; begyomosodott, elgazosodott, gazos zaperzyć – elgyomosítani, elgazosítani zaperzyć rolę – a szántóföldet elgazosítani, elgyomosítani zaperzyć się1 — zaperzać się [unieść się gniewem, gwałtownie broniąc swoich racji] – feldühödni, megdühödni, felindulni, felbőszülni, elpirulni, elvörösödni, felfortyanni, fellobanni, haragra gerjedni zaperzyć się2 — zaperzać się [pokryć się perzem] – begyomosododni, elgazosodni zapeszyć — zapeszać [przedwczesnym mówieniem o czymś spowodować, że stanie się coś niepożądanego] – vkinek bajt okozni, vkire szerencsétlenséget hozni; elkiabálja vkinek a szerncséjét zapewne [1. partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, np. Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy.; 2. partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami, np. Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć.] – bizonyára, biztosan, bizonyosan, minden bizonnyal, kétségkívül, kétségkívül, valószínűleg, talán zapewne cię oszuka, bo to kanciarz – biztosan becsap téged, mert szélhámos zapewne dziś napiszę do ciebie – ma biztosan írok neked zapewnianie, zapewnienie – biztosítás, bebiztosítás, garantálás, jótállás; szavatolás zapewnić (zapewnię, zapewni) — zapewniać [1. oświadczyć komuś, że coś jest lub będzie na pewno; 2. sprawić, że coś się stanie lub ktoś uzyska coś] – (kogo o czym) biztosítani (vkit vmi felől); garantálni (vmit), jótállani zapewniać kogo o czym – biztosítani vkit vmiről zapewniać sobie (co) [syn. subskrybować, bukować, zlecać, zlecać coś, prenumerować, abonować, rezerwować, zamawiać, składać zamówienie, składać zamówienie na coś, … ] – biztosít magának (vmit); előjegyez v. kiköt magának (vmit) zapewniam Was – biztosítom Önt v. Önöket zapewnić kogo o przyjaźni – barátságáról biztosít vkit zapewnić komu dyskrecję – biztosítani vkinek a diszkréciót Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8143 zapewnić komu przewagę – előnyt biztosítani vkinek zapewnić komu przyszłość – biztosítja vkinek a jövőjét zapewnić komu utrzymanie – bizotosítani (vkinek az) ellátását zapewnić o wdzięczności – hálálkodni zapewnić a. zapewniać prawo mniejszościowe – betartani v. biztosítani a kisebbségi jogokat zapewnić sobie byt – biztosítja a megélhetését zapewnić a. zapewniać warunki do czegoś – feltételeket biztosítani vmihez zapewnić wizję lokalną – helyszíni szemlét biztosítani zapewnić się — zapewniać się [zapewnić siebie wzajemnie o czymś] – biztosítja v. bebiztosítja magát; biztosítják magukat vmi felől zapewnienie [wypowiedź przekonująca kogoś, że coś jest albo będzie na pewno] – biztosítás, bebiztosítás; (np. suma) biztosíték zapewniony, -a, -e – garantált; biztosított; védett zapewnione utrzymanie – biztos megélhetés zapęd [niemożność zapanowania nad emocjami] – kilengés, túlkapás, rossz hajlam; lendület, iram, hajrá; kitörés, elragadtatás, lendület, felindulás zapędy namiętności – a szenvedély kitörése zapędy [1. skłonności do czegoś; 2. pragnienie osiągnięcia czegoś w jakiejś dziedzinie; 3. nieprzyjazne zamiary w stosunku do kogoś] – hajlam; barátságtalan viszony zapędzanie, zapędzenie – behajtás, beűzés, beterelés zapędzenie się – önmaga hajszolása zapędzić (zapędzę) — zapędzać [1. popędzając, zmusić kogoś do pójścia lub wejścia gdzieś; 2. energicznie nakłonić lub zmusić kogoś do zrobienia czegoś; 3. spowodować czyjś wyjazd lub przemieszczenie się czegoś w odległe miejsca] – terelni, hajtani, elhajtani, hajszolni; elkergetni, odakergetni; űzni, elűzni, üldözni, kergetni; (do czego) kényszeríteni (vmire) zapędzić bydło do obory – behajtja a marhát az istállóba zapędzić kogo do roboty – munkára kényszeríteni vkit zapędzić (kogo) w kozi róg – sarokba szorítani (vkit) zapędzić (kogo) w kozi róg [wykazać bezwzględną przewagę nad kimś, postawić go w trudnej sytuacji] – [kecskeszarvba szorítani] sarokba v. falhoz szorítani (vkit); megszégyeníteni vkit - Wersja 01 01 2017 zapędzić w barani róg – sarokba szorítani, falhoz szorítani zapędzić w ciasny kąt – sarokba szorítani vkit zapędził bydło do zagrody – a jószágot a szérűskertbe terelte zapędzić się — zapędzać się [1. posuwając się szybko, dotrzeć dalej, niż się zamierzało; 2. dając się ponieść emocjom, powiedzieć lub zrobić więcej, niż się zamierzało] – rohanni, nekifutni, üldözni, kergetni, behatolni; elsietni a dolgot, elhamarkodni a dolgot, elveti a sulykot zapędził się w sam środek szyków nieprzyjacielskich – az ellenség sorainak kellős közepéig hatolt zapędzlować – ecsetelni, beecsetelni; bepamacsolni zapędzlować gardło – torkot ecsetelni; beecseteli a torkát zapęzlowanie – ecsetelés, beecsetelés zapędzony, -a, -e [żyjący w ciągłym pośpiechu] – beterelt, elűzött; befogott zapętać – összekötözni, megbéklyózni zapętać się – bekeveredni, összegabalyodni zapiać [1. o kogucie: wydać charakterystyczny, wysoki i donośny głos; 2. powiedzieć coś lub zaśpiewać cienkim, ostrym głosem; 3. okazać w przesadny sposób swoją radość] – felkukorékolni; énekelni zapian [1. mydlane drzewo; 2. mydleniec, niewielkie drzewo rosnące w Ameryce Południowej; (mydleniec, sapindus, Sapindus saponaria), niskie drzewo owocowe z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae); pochodzi z Ameryki Pd. i Środk.; uprawiany dla miąższu owoców, zawierającego saponiny używane do produkcji mydła; z włókien liści wykonuje się liny; z nasion — gł. tłuszcz] – (növ.) szappanfa (Sapindus L.) [a róla nevezett család fája v. cserjéje, szárnyalt levelekkel, sokvirágu ágboggal. Mintegy 40 faja majd mind a forró tartományban terem.] zapiaszczyć [pokryć lub oblepić coś piaskiem] – homokkal beszórni v. behányni zapiąć (zapnę, zapnie) — zapinać (zapina) [1. złączyć dwie części czegoś za pomocą guzików, haftek, klamerek, suwaka itp.; 2. połączyć dwie części jakiegoś zapięcia] – begombolni, bekapcsolni, becsatolni zapiąć (zapinać) na rzepy – tépőzárral rögzíteni zapiąć coś ostatni guzik – (átv.) pontot tesz vmi ügy v. dolog végére; elvégezni az utolsó simításokat vmin zapiąć guziki – begombolni vmit zapiąć guziki w ubraniu – begombolja a ruhát, begombolkozni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zapiąć na haftkę – bekapcsolni zapiąć na ostatni guzik – [az utolsó gombot is begombolni] az utolsó simitásig elvégezni vmit zapiąć pasy bezpieczeństwa – biztonsági övet bekapcsolni v. becsatolni zapiąć stanik – bekapcsolja a melltartót zapiąć suknię – szoknyát v. női ruhát begombolni zapinać buty – cipőt v. szandált bekapcsolni 8144 zapiąć zapiąć się — zapinać się [1. zapiąć na sobie ubranie; 2. zostać zapiętym; 3. zapinać się: mieć jakieś zapięcie] – begombolkozni; bekapcsolódni zapiąć się na wszystkie guziki – (átv.) állig begombolkozni zapić — zapijać [1. wypić coś po zjedzeniu czegoś; 2. napić się alkoholu, żeby zapomnieć o zmartwieniu; 3. pot. upić się] – utánainni, ráinni, leönteni, borozgatni zapić troskę – borba fojtja búját-baját zapijmy tę sprawę! – igyunk rája, erre igyunk egyet! zapić się — zapijać się [1. stracić zdrowie lub życie, pijąc nałogowo; 2. zapijać się pić dużo czegoś] – leissza, teleissza magát zapić się winem – teleissza megát borral zapiec (zapiekę, zapiecze; zapiekł) — zapiekać [1. piekąc, doprowadzić do stwardnienia i zrumienienia wierzchniej warstwy potrawy; 2. wywołać piekący ból; 3. sprawić przykrość] – kiégetni; égetni, sütni; megsütni zapiec kartofle w rondlu – megsüti v. megpirítja a burgonyát a lábasban zapiec rany koniowi – a ló sebét kiégetni zapiekła go rana – égett a sebe zapiec się — zapiekać się [1. o potrawach: zostać zapieczonym; 2. pokryć się skorupą; 3. ściśle przylgnąć do czegoś i nie dać się - Wersja 01 01 2017 poruszyć; 4. zaciąć się w swoich poglądach] – kiégni; kisülni zapiecek [miejsce za piecem lub na piecu w dawnej wiejskiej izbie] – kemence, padka, kuckó zapieczętować [zamknąć coś, opatrując pieczęcią] – lebélyegezni, lepecsételni zapieczętować list – levelet lepecsételni zapieczętowanie – lebélyegzés, lepecsételés Zapieczętowanie Duchem Świętym [przez uwierzenie każdy prawdziwy chrześcijanin zostaje zapieczętowany Duchem Świętym. Przy tym zostaje on także ochrzczony (zanurzony) w jedno ciało, którym jest ciało Chrystusa. Sam Duch Święty jest tą pieczęcią, która zapieczętowuje nas na stałe jako nierozerwalną część ciała Chrystusa. Zapieczętowanie znaczy wzięcie w posiadanie. Jezus zapieczętowany był Ojcem. W czasie wielkiego ucisku zapieczętowanych będzie 144000 z plemion izraelskich, co Bóg uczyni w Swój, wiadomy Jemu, sposób.] – Szentlélek által való megpecsételés [(Ef 1:13) „és akiben ti is, az igazság beszédét üdvösségetek evangéliomát hallgatva és hittel be is fogadva, az ígéret ama Szent Lelkével megpecsételtettek”] zapieczony, -a, -e – kiégetett, megsült, megsütött; alvadt zapieczona krew – alvadt vér zapieczony pasztet – kisütött pástétom zapiekanka [1. potrawa z różnych składników zapiekanych w piekarniku; 2. połówka długiej bułki zapiekana z dodatkami] – csőben sült főtt étel (tészta v. főzelék); melegszendvics zapiekanka z kalafiora – csőben sült karfiol zapiekanka z kapusty włoskiej, mięsa mielonego i ryżu – rakott káposzta v. kelkáposzta zapiekanka z ziemniaków, jaj i kiełbasy – rakott krumpli, rakott burgonya zapiekanka ze szparagów – csőben sült spárga zapiekany, -a, -e – kisütött, megsütött zapiekłość – vminek lesült, kisült volta zapiekły, -a, -e [1. tkwiący w czyjejś pamięci od dawna; 2. taki, który się zapiekł; 3. zaschnięty, spiekły] – kiégett, kisült; megsült, megégetett, lesült, felcserepesedett; égető, mardosó, ki nem húnyó zapiekły żal – mardosó keserűség v. bánat zapieniać się, zapienić się [1. pokryć się pianą lub stać się pianą; 2. pot. nagle się rozzłościć] – habosítani Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8145 zapieprzać [1. posp. ciężko pracować; 2. posp. szybko iść lub biec], zapierzyć – megborsozni; nehezen dolgozni, gyorsan sietni v. futni zapieprzyć potrawę – megborsozza az ételt zapierać (zob. zaprzeć) – visszatartani, elfojtani zapierzony, -a, -e – tollas, tollal fedett zapierzyć – tollal beszórni zapierzyć komu ubranie – tollal beszórni v. betollazni vkinek a ruháját zapierzyć się – tollal teleszóródni; tollas lesz zapierzyłeś się trzepiąc poduszki – a párna porolása közben tele lettél tollal zapięcie [1. urządzenie do zapinania czegoś; 2. miejsce spinania czegoś] – gombolás; kapocs (táskán); csat; az összetűzés helye; összecsatolás, összetűzés v. kapcsolás zapięcie [zakończenie ubrania lub częśc ubrania za pomocą pewnych rodzajów mechanizmu zapinającego, takich jak ząbki, zatrzaski, suwaki, cienkie paski, i haczyki. W zależności od rodzaju stosowanego zapięcia wyróżniamy: zamek błyskawiczny, double-breasted button-up, zapinanie haczykowe, zapięcie jednorzędowe, zapinanie na guziki, kryte zapinanie, zapięcie dwustronne, fixing strap, concealed closure to buttonhole trimming, zapięcie wzmocnione, ukryte zapinanie na guziki oraz zatrzask] – oldható összekapcsolás [Ruhadarab kialakításának része, amellyel egy nyílás két részét egymáshoz rögzítve lehet nyitható módon bezárni, vagy összetartozó alkatrészeket lehet egymással oldható módon összekapcsolni. Az ilyen típusú rögzítés történhet gombok, kapcsok, húzózár, összeköthető szalagok stb. segítségével. Néhány példa: egysoros gombolás, gombolás, húzózáras záródás, kapcsos záródás, kétirányú gombolás, kétsoros gombolás, kiegészítő rejtett rögzítés, megkötős záródás, patentkapocs, rejtett gombolás, rejtett szélzáródás stb.] zapięcie dwustronne [widoczne w odzieży, może być wykorzystane jako lewostronne (zwykle w odzieży męskiej) lub prawostronne (zwykle w odzieży damskiej).] – kétirányú gombolás [A gombok és gomblyukak olyan elhelyezése egy ruhadarabon, ami lehetővé teszi, hogy akár balról jobbra (mint a férfiaknál), akár jobbról balra (mint a nőknél) áthajtva lehessen begombolni.] zapięcie jednorzędowe [posiada jeden rząd zapięcia, najczęściej są to guziki, liczba których jest uzależniona od typu odzieży i - Wersja 01 01 2017 od mody. Zapięcie jednorzędowe jest stosowane do zapięcie przednich krawędzi odzieży typu płaszczowego.] – egysoros gombolás [Kabátokon, zakókon alkalmazott fazonkialakítási megoldás: keskenyebb hajtóka és egy gombsor jellemzi. A gombok száma a divattól és a ruhadarabtól függ. Lásd még: egysoros zakó.] zapięcie kryte – rejtett gombolás zapięcie na haftki [Polega na przyszyciu do odzieży pary tkanych pasów, w miejscu gdzie ma być zapięcie. Jeden z pasów ma na swojej powierzchni małe haczyki, drugi ma małe pętelko. Określenie po francusku "velours" (tzn. pętelka) i "crochet" (tzn. haczyk)] – tépőzár [Kétféle szerkezetű szövött szalagból álló záróelem; ezek egyikét bogáncsszerű kampók, a másikat fonalhurkok borítják. Ha e két elemet egymáshoz szorítják, a kampók beleakadnak a bolyhos felület fonalhurkaiba és így a két felület szorosan összetapad. A tépőzár Velcro néven is ismert, ez márkanév, amelyet a francia „velours” (bársony) és „crochet” (kampó, horog) szavakból alakítottak ki.] zapięcie na pętelki – párizsi kapcsos gombolás; (patent) párizsi v. nyomókapocs zapięcie paska wymagało dużego wysiłku – nagy erőfeszítéssel járt zapięcie przykrywała kokarda – az összecsatolás helyét elfedte a kokárda zapięty, -a, -e – begombolt, becsatolt zapięty na ostatni guzik – az utolsó gombot is begombolta; (átv.) tetőtől talpig rendben van, elegáns zapięty pod szyję – nyakig begombolkozott; (átv.) zárkózott zapijać się na śmierć – halálra issza magát zapinacz – csat, kapocs zapinacz do torebek – táskacsat Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8146 - Wersja 01 01 2017 zapinać (zob. zapiąć) – begombolni, bekapcsolni, becsatolni zapinać na guziki – begombolni zapinać na zatrzask – bepatentolni zapinanie – begombolás, bekapcsolás, becsatolás, feltűzés, megtűzés zapinanie guzików [najczęściej wykorzystywane zapięcie w odzieży; utworzone przez guzik i dziurkę na guzik. W zalezności od liczby dziurek może być jeden lub różna liczna guzików.] – gombolás [A leggyakrabban alkalmazott záródás ruhadarabokon; egy vagy több gomb és gomblyuk alkotja. A nemek szerinti gombolási irány (férfiaknál bal a jobbra, nőknél jobb a balra) az 1860-as években rögződött.] zapinanie haczykowe [rząd zapięć „haczyk – ioczko“, które są zazwyczaj naszyte na pasek tkaniny. Stosowane w gorsetach, paskach i innych częściach garderoby.] – kapcsos záródás [Egymásba kapcsolódó záróelemek (pl. kampók és hurkok) sora a kelmén. Mindenféle ruhadarabon (alsó- és felsőruhán egyaránt) előfordul.] i zainspirowane przez mundury. Wykorzystywane na modne części garderoby.] – huszárgombolás [A kétsoros gombolások dekoratív változata, fonatolt paszományból vagy zsinórból készül, a huszárok egyenruhájának mintájára. Divatos ruhadarabokon használják.] zapinany, -a, -e – begombolt, gombos, gombolós, bekapcsolt, kapcsolós, feltűzős zapinka [ozdobny przedmiot przeznaczony do zapinania czegoś] – tű, melltű, kapocs, bross, csat, boglár zapis [1. zapisanie lub zarejestrowanie czegoś; 2. to, co zostało zapisane lub zarejestrowane; 3. umieszczenie kogoś na liście osób ubiegających się o coś lub uczestniczących w czymś; 4. przeznaczenie czegoś komuś w testamencie; też: to, co zostało w ten sposób zapisane] – beírás, bejegyzés, feljegyzés, megjegyzés, felírás; beiktatás; felvétel, hangfelvétel; (inf.) mentés zapis dwuścieżkowy – kétcsíkos felvétel zapis dygitalny – digitális felvétel; Dat = digitális magnetofonfelvétel zapis dźwięku – hangfelvétel; hangrögzítés [műszaki eljárás hangjelenségek rögzítésére, abból a célból, hogy az később reprodukálható – vagyis a hang az eredetihez hasonlóan visszajátszható legyen] zapis magnetyczny – magnetofon felvétel zapis zapinanie husarskie [dekoracyjne zapięcie, tworzone przez warkocze/oploty lub hafty na taśmie – mágnesszalag-felvétel, magnetofonfelvétel zapis nutowy – kottával való rögzítés, lekottázás zapis przeciwsobny – ellenütemű feljegyzés zapis przychodowy – bevételi v. jövedelem könyvelése v. bejegyzése zapis rejentalny – közjegyzői bejegyzés zapis stereofoniczny MS – MS-felvétel zapis testamentowy – (jog.) hagyomány Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8147 zapis uczniów do szkoły – a tanulók beiktatása az iskolába zapis wielościeżkowy – többsávos hangfelvétel zapisać (zapiszę, zapisze) — zapisywać [1. zapełnić coś pismem; 2. pisząc, utrwalić jakiś tekst lub jakąś informację; 3. umieścić kogoś na liście uczestników lub członków czegoś; 4. o lekarzu: zalecić lek lub zabieg, dając receptę lub skierowanie; 5. utrwalić coś w pamięci jakiejś osoby lub społeczności; 6. zrobić zapis na czyjąś rzecz; 7. utrwalić coś na płycie, na taśmie, na dysku itp.] – teleírni; (zanotować) beírni, bejegyezni, feljegyezni, felírni; felvenni, (np. do szkoły) beíratni; (komu co) ráiratni (vkire vmit), ráírni, ráiratni, ráhagyni, hagyományozni; előírni, rendelni zapisać akt do ksiągi sądowej – ügydarabot beírni a bírósági könyvbe zapisać całą stronę – egy egész oldalt teleírni; teleírni az egész oldalt zapisać a. zapisywać (co) na (czyj) rachunek – (vmit vkinek) a számlájára írni zapisać co komu w testamencie – végrendeletben vmit vkire hagyni v. hagyományozni zapisać coś węglem w kominie – felírni korommal a kéménybe zapisać do dziennika kasowego – bevezetni vmit a pénztári naplóba zapisać do rejestru – bejegyezni, bejegyeztetni, feliratni zapisać a. zapisywać komu co – ráíratni (vkire vmit) zapisać kogo na listę kandydatów – a jelöltek névjegyzékére felvenni vkit zapisać komuś coś – ráhagyni vkire vmit zapisać lekarstwo – orvosságot rendelni v. előírni zapisać majątek na cele dobroczynne – vagyonát jótékony célra hagyja zapisać na (czyje) dobro – (vkinek a) javára írni zapisać na (czyj) kredyt – (vkinek a) javára írni; jóváírni (vkinek) zapisać a. zapisywać na (czyj) rachunek – felró (vkinek) a számlájára zapisać na (czyją) korzyść – vknek a javára ír; jóváírni (vkinek) zapisać na debet, zapisać w debecie – terhére írni vkinek; vkinek a számláját megterhelni zapisać a. zapisywać na listę – jelentkezni v. feliratkozni egy listára zapisać a. zapisywać dyskietkę – lemezre menteni zapisać na (czyją) korzyść – javára ír (vkinek) zapisać na (czyją) niekorzyść – rovására ír (vkinek) zapisać na moje dobro – (kereskedelem) javamra írni - Wersja 01 01 2017 zapisać na rachunek – megterheli a számlát; ráírni a számlára zapisać plik – fájlt kimenteni v. elmenteni zapisać plik pod jakąś nazwą – fájlt kimenteni v. elmenteni vmilyen néven zapisać a. zapisywać program – programot elmenteni; menti a programot zapisać sobie co w pamięci – emlékezetébe vés v. jól megjegyez magának vmit zapisać sportowca (do klubu) – sportolót leigazolni v. átigazolni zapisać syna do szkoły – beiratja a fiát az iskolába zapisać w testamencie – belevenni v. beleírni a végrendeletbe; hagyományozni zapisać wiadomość – üzenetet elmenteni zapisał kredą w komienie – (közm.) krétával írta a kéménybe zapiszę białą kredą w kominie – (közm.) fehér krétával írom a kéménybe zapiszę panu/pani lekarstwo – felírok önnek egy orvosságot zapiszę to w notesie – feljegyzem a noteszba zapisać się — zapisywać się [1. zgłosić swój udział w czymś; 2. wsławić się czymś] – beírja nevét, beiratkozni, feliratkozni; előjegyezteti magát; írásba temetkezni; (sp) benevezni zapisać się do biblioteki – beiratkozni a könyvtárba zapisać się do klubu – beiratkozni a klubba zapisać się do organizacji – beiratkozni a szervezetbe zapisać się do stowarzyszenia a. towarzystwa – beiratkozni a társaságba zapisać się na politechnikę – beiratkozni a műegyetemre zapisać się na uniwersytet – beiratkozni az egyetemre zapisać się na wykłady – beiratkozni, jelentkezni az előadásra zapisanie, zapisywanie – teleírás; feljegyzés; beírás, beiratás; ráírás, ráhagyás, hagyományozás zapisanie się – beiratkozás zapisanie się do Biblioteki – beiratkozás a könyvtárba zapisanie się na egzamin – vizsgára jelentkezés zapisek, zapiska [to, co jest zapisane] – följegyzés v. feljegyzés zapisany wstępnie – bejátszott (hang) zapisobiorca [osoba, dla której przeznaczony jest zapis w testamencie] – (jog) örökös zapisodawca [osoba robiąca w testamencie zapis dla kogoś] – (jog) örökhagyó Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8148 zapisujący miernik poziomu – kivezérlésmérő zapisy; zapisy do szkoły – (szkolne) beiratkozás zapisywacz – felvevő (hangfelvétel), hangrögzítő; beíró, írnok zapisywacz jednościeżkowy – egysávos mágneshangkészülék (magnetofon) zapisywacz magnetyczny – mágneses felvevő zapisywacz magnetyczny dźwięku – mágneses hangfelvevő, magnetofon zapisywacz magnetyczny taśmowy – mágneses szalaglejátszó, magnetofon zapisywać – felvenni (hangot) zapisywać (na taśmie magnetofonowej) – szalagra felvenni zapisywać się na członka – belépni, beiratkozni (vmibe); tagja lenni (vminek) zapisywać się na uniwerytet – beiratkozni az egyetemre zapisywanie – felvétel, hangfelvétel, hangrögzítés zapisywanie bezpośrednie (dźwięku) – helyszíni hangfelvétel zapisywanie dźwięku – hangfelvétel zapisywanie dźwięku stałoprędkościowe (ze stałą prędkością) – hangfelvétel állandó sebességgel zapisywanie dźwięku stałowychlowe (ze stałym wychleniem) – hangfelvétel állandó amplitúdóval zapisywanie magnetyczne dźwięku – mágneses hangfelvétel; mágneses hangrögzítés [hangok tárolása és feljegyzése erlektromágneses úton, az eredeti hangzás megőrzése és visszaadása céljából] zapisywanie optyczne dźwięku przy pomocy neonówki – glimmlámpás hangfelvétel zapisywanie pojedyńcze – szinkron felvétel zapisywanie wboczne – oldalvágás, oldalírásos hangfelvétel zapisywanie zagęszczone – csoportosítás (hullám) zapisywanie wgłębne – mélyvágás, mélyírásos felvétel zapiszczeć [1. wydać cienki i przenikliwy dźwięk; 2. odezwać się piskliwym głosem] – csipogni, csiripelni, pityeregni, cincogni; nyafogni zapity, -a, -e [1. pijany; 2. charakterystyczny dla pijaka, właściwy pijakowi] – ittas, részeg, berúgott, italos, részeges zaplamić (zaplam, zaplami) [zrobić na czymś plamy] – bemocskolni, bepiszkítani, foltot csinálni, beszennyezni zaplamić ubranie – öltönyt v. ruhát bepiszkítani, öltönyön foltot ejteni zaplamić się [1. zaplamić sobie ręce, ubranie itp.; 2. zostać zaplamionym] – bepiszkolódni - Wersja 01 01 2017 zaplamiony, -a, -e – foltos; pecsétes zaplamiony tłuszczem – zsírfoltos zaplanować [tanowić jak i kiedy coś zrobić] – tervezni, eltervezni, eltervelni; megtervezni, tervbe venni, betervezni zawraca zaplanowanie – tervezés zaplanowanie doświadczenia – a kísérlet megtervezése zaplatanie – megfonás, összefonás, összefonódás, összekuszálódás; akadozás, botorkálás, tántorgás zaplatanie warkoczyków – varkocs összefonása zapląsać – táncba v. táncolni kezdeni zaplątać (zaplącz, zaplącze) — zaplątywać [bezładnie połączyć jakieś pasma, zaczepiając wielokrotnie jedno o drugie] – összegabalyítani, összebonyolítani; összekuszálni, összegubancolni, összezavarni zaplątać sprawę – ügyet összebonyolítani, öszegabalyítani zaplątać w zeznaniach [= skłamać pod przysięgą gdy mówił, że w tej rozmowie padły pewne słowa, a one ponad wszelką wątpliwość nie padły…] – belezavarodik a vallomásaiba zaplątać się — zaplątywać się [1. zostać zaplątanym lub owinąć się dokoła czegoś; 2. zostać unieruchomionym, nie mogąc uwolnić się od czegoś, co krępuje ruchy; 3. stracić wątek, udzielając sprzecznych wyjaśnień lub odpowiedzi; 4. znaleźć się w kłopotliwej lub niebezpiecznej sytuacji; 5. znaleźć się gdzieś przypadkiem] – összegabalyodni, összebonyolódni, összebogozódni, összekuszálódni, összegubancolódni; (w co) belekeveredni, belebonyolódni (vmibe); hálóba kerülni zaplątać się we własne sidła – saját csapdájába esik zaplątał się mu język – megbotlott v. megakadt a nyelve zaplecek – szék háta v. támlája zaplecek krzeseł – széktámla zaplecek tronu – trón támlája zapleciony, -a, -e – összefont, befont; összekuszált zaplecze [1. pomieszczenie gospodarcze w sklepie lub jakiejś instytucji; 2. zespół środków i osób umożliwiających funkcjonowanie czegoś] – védőtöltés; (kraj) hátország zaplecze polityczne – politikai háttér zaplecznik [1. Część tylna kirysu, osłaniająca plecy. B. Gemb. 2. część zbroi rycerskiej] – (daw) a mellvért hátsó része (amely a hátat takarja) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zaplemniać, zaplemnić [złożyć plemniki w pobliżu komórek jajowych] – megtermékenyíteni zaplemnienie (zaplemniczenie) [1. wprowadzenie plemników do dróg rodnych samicy lub pokrycie plemnikami złożonych jaj; 2. wniknięcie plemnika do jaja] – megtermékenyítés 8149 wprowadzenie plemników do cyklu rozrodczego, zarówno u roślin, jak i zwierząt. U ludzi i większości pozostałych ssaków jest to wprowadzenie spermy z plemnikami do dróg rodnych samicy (bez względu na to, czy dokonane naturalnie, czy metodami sztucznymi). U innych zwierząt zaplemnienie może mieć postać polewania ikry mleczkiem, pobierania mleczka do jamy ustnej wypełnionej jajami, zetknięcie się otworów stekowych samca i samicy itp. U niektórych gatunków ryb zaplemnienie polega na wniknięciu plemnika do jaja, lecz efektem tego nie jest zapłodnienie (zlanie się chromatyny jaja i plemnika). W tym wypadku samo wniknięcie plemnika do jaja aktywuje proces powstawania zarodka. Zaplemnienie występuje u ryb których jaja są di- lub poliploidalne. U roślin zaplemnienie jest skutkiem zapylenia. zapleść (zaplotę, zaplecie; paplótł) — zaplatać [złączyć pasma czegoś, przekładając je na przemian jedno przez drugie] – befonni, összefonni, megfonni, összekuszálni; megakadni, botorkálni, tántorogni zaplatać włosy w warkocz – copfba fonja a haját zapleść chróstem płot – sövényt rőzsevesszővel befonni zapleść warkocz – hajat befonni v. összefonni zapleść się — zaplatać się [owinąć się wokół siebie lub wokół czegoś] – befonódni, összefonódni zapleśniałość [stan tego, co zapleśniał] – penész, penészedés zapleśniały, -a, -e [pokryty pleśnią] – penészes, megpenészedett zapleśnieć [pokryć się pleśnią] – megpenészedni, megpenészesedni zaplewić [„przewrócić się”] – bepiszkítani (pelyvával), eldudvásítani zaplombować (zaplombuje) [1. wypełnić plombą ubytki w zębach; 2. zabezpieczyć coś przed nieuprawnionym otwarciem lub użyciem, umieszczając na tym plombę; 3. zabezpieczyć drzewo przed próchnieniem, wypełniając masą cementową wypróchniałe szczeliny i dziuple] – betömni (fogat); ólmozni, - Wersja 01 01 2017 plombálni, leplombálni; (ząb) betömni; lepecsételni, leplombálni zaplombować wagon – vasúti kocsit ólomzárral ellátni zaplombować ząb – betömi a fogat; fogat tömni v. plombálni zaplot – fonadék, hajfonat, varkocs, konty zaplot koła – kerékpár tengely és küllők rendszere zapluć — zapluwać [plując, zanieczyścić coś śliną, flegmą lub resztkami jedzenia] – köpni, teleköpni, leköpni zapluć się — zapluwać się [1. mówiąc lub kaszląc, zapluć samego siebie; 2. zapluwać się: pot. zajadle krytykować kogoś] – (átv.) köpködnek egymásra, kritizálni vkit zapluty, -a, -e [1. brudny i zaniedbany; 2. budzący niechęć, odrazę lub pogardę] – teleköpött, leköpött zaplugawiać, zaplugawić – bemocskolni, bepiszkítani, telepiszkítani, elgazosítani, eldudvásítani zaplugawić ubranie – öltönyt bepiszkítani zaplugawić się – bepiszkolódni, bemocskolódni, beszennyeződni; elgazosodni, eldudvásodni; megfertőződni zapluskać — zapluskiwać [1. o wodzie lub innej cieczy: poruszyć się gwałtownie lub rozprysnąć się, wydając charakterystyczny odgłos; 2. uderzyć o powierzchnię wody lub poruszyć się w niej, rozpryskując ją i wywołując charakterystyczny odgłos] – csobogni, csobbanni, pacskolni, fröcskölni zapluskać kogo wodą – befröcskölni vkit vízzel zapluskwiać, zapluskwić [dopuścić do rozplenienia się gdzieś pluskiew] – bepoloskázni zapluskwiony, -a, -e – bepoloskásodott, poloskával teli zapluskwiony tapczan – a rekamié tele van poloskával zapłacenie – kifizetés; (számla) kiegyenlítés zapłacenie długu – a tartozás v. adósság megfizetése zapłacić (zapłacę) [1. dać pieniądze lub inne rzeczy jako należność za pracę, towar lub usługi; 2. odwzajemnić się czymś; 3. ponieść przykre konsekwencje swojego postępowania] – fizetni, megfizetni, kifizetni, lefizetni; téríteni; (átv.) megfizetni, visszafizetni, visszaadni, viszonozni zapłacę ci, jeżeli zrobisz robotę – kifizetlek, ha megcsinálod a munkát zapłacę ci za to! – ezért még fizetek neked! zapłacić dług – kifizeti a tartozását Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8150 zapłacić gotówką – készpénzzel kifizetni zapłacić karę – kifizetni a büntetést zapłacić należny podatek – esedékes adót megfizetni, adózni zapłacić naprzód – előre fizetni zapłacić od łebka (na łebek) – személyenként „per koponya” fizetni zapłacić od razu – egy összegben fizetni zapłacić okup – megfizetni a váltságdíjat; váltságdíjat fizetni zapłacić podatki – adót kifizetni zapłacić rachunek – számlát kifizetni zapłacić samymi pięćsetkami – csupa ötszázassal fizetett zapłacić w terminie – határidőre megfizetni zapłacić z góry – előre kifizetni zapłacić z procentem – kamattal v. kamatostul megfizetni zapłacić za + Ac.=T. (zapłacę, -isz) – kifizetni zapłacić za co gardlem – fejébe kerül vmi; életével fizet v. fejével lakol vmiért zapłacić za szkodę – kárt rendezni; a kárt kifizetni zapłacić za towar – megfizetni az árut zapłacił dwa tysiące z górą – a kétezret túl v. felül fizette jócskán zapłacił komorne – lakbért kifizetni zapłacił mandat – utcai pénzbüntetész fizetni zapłacił mi samą drobnicą – csupa aprópénzzel fizetett ki zapłaciłem (zapłaciłam) dwieście złotych – kétszáz zlotyt fizettem zapłacił tragarzowi za doniesienie rzeczy do wagonu – fizetett a hordárnak a holmiknak vagonba való rakásáért zapłaciłiśmy po trzy złote – fejenként három zlotyt fizettünk zapłacony, -a, -e – fizetett; fizetve zapłacone, zapłacono – fizetve Zapłacono – album zespołu Voo Voo, jest powszechnie uznawany za jeden z najlepszych w historii tej grupy. zapładniać [zob. zapłodnić] – megtermékenyíteni zapłakać (zapłakaczę, zapłakacze) [1. zacząć płakać; 2. zacząć ubolewać nad kimś lub czymś] – felsírni, sírva fakadni, elsírja magát, elpityeredni zapłakać nad niedolą matki – az anyja balsorsán sírva fakad zapłakać się — zapłakiwać się [zapamiętać się w płaczu] – sírdogálni, sokat sírni; elsírja magát zapłakany, -a, -e [1. mający na twarzy lub w oczach ślady łez; 2. taki, na którym widać - Wersja 01 01 2017 ślady płaczu lub pełen łez] – kisírt, elsírt, agyonsírt; siralmas zapłakane oczy – kisírt szemek [Zbigniew Rawicz - Zapłakane oczy] zapłakiwać się – keservesen, szüntelenül zokogni; sírdogálni zapłata [1. uiszczenie należności za coś; 2. należność za coś; 3. odpłacenie komuś za coś] – fizetés; (np. pensja) fizetés, bér, járandóság [(w Biblii) Fizetség a teljesített munkáért, az ősi időkben gyakran természetbeni javakkal történt (1Móz 29,15.20; 30,28-34); Mózes törvénye naponkénti kifizetést írt elő (3Móz 19,13; 5Móz 24,14-15); aki visszatartotta az esedékes bért, azt megbüntették (Jer 22,13; Mal 3,5; Jak 5,4)]; bérmentesítés zapłata akordowa – akkordbér zapłata częściowa – részletekben történő fizetés, törlesztés zapłata dzienna – napi munkabér, napszám zapłata gotówką – készpénzfizetés zapłata przy dostawie – utánvét zapłata ratalna – részfizetés, részletfizetés zapłata za godzinę (pracy) – órabér zapłata za pracę – munkabér zapłata za przejazd – útiköltség zapłata za szkodę – kártérítés zapłocie [daw. miejsce za płotem lub przy płocie] – kerítésen túli hely zapłodnić (zapłodnię, zapłodni) — zapładniać [1. spowodować połączenie się komórki jajowej z plemnikiem w jedną komórkę; 2. pobudzić kogoś do twórczej działalności] – megtermékenyíteni zapłodnić kogoś – teherbe ejteni; (vulg.) felcsinálni vkit zapłodnić swoją partnerkę – megtermékenyíti partnerét zapłodnić umysł filozofią – elméjét bölcselettel megtermékenyíti zapłodnić wszystkie jednego dnia – minden egyes napot megtermékenyíteni zapłodnić się – megtermékenyülni (Czy można się zapłodnić jeżeli członek nie wszedł do pochwy? – meg lehet-e úgy termékenyülni, hogy a pénisz nem ment be a hüvelybe?) zapłodnienie [połączenie się komórki jajowej z plemnikiem w jedną komórkę stanowiącą zawiązek nowego organizmu] – fertilizáció; megtermékenyítés, nemzés, fogamzás zapłodnienie heterologiczne [zapłodnienie kobiety nasieniem pobranym od dawcy Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8151 innego niż mąż] – heterológ megtermékenyítés (más férfi ondója által) zapłodnienie homologiczne [zapłodnienie kobiety nasieniem pobranym od jej męża] – homológ megtermékenyítés (férj spermájával) zapłodnienie in vitro, zapłodnienie pozaustrojowe [zabieg polegający na zapłodnieniu komórki jajowej poza organizmem kobiety i wszczepieniu rozwijającego się zarodka do jamy macicy] – méhen belüli megtermékenyítés zapłon [1. początek procesu spalania; 2. zespół elementów inicjujących i regulujących zapalanie się paliwa w silniku spalinowym] – (műsz.) meggyulladás, begyulladás, gyújtás, lobbanás, fellobbanás; (wojsk) gyutacs; (műsz.) gyújtás zapłon przedwczesny – időelőtti gyújtás zapłon przyspieszony – gyorsított gyújtás zapłon samoczynny – öngyulladás zapłonowy, -a, -e – gyulladási-, gyújtászapłonąć [1. zacząć się palić; 2. zacząć się świecić; 3. doznać gwałtownych uczuć; też: o uczuciach, emocjach: owładnąć kogoś; 4. stać się rozpalonym, gorącym; 5. nabrać intensywnej, czerwonej barwy] – lángra lobbanni, lángra kapni; föllángolni v. fellángolni, fellobbanni; gyulladni meggyulladni; gerjedni, fölgerjedni; (átv.) fellángolni zapłonąć afektem – szerelemre gyúlni, szerelemre lobbanni zapłonąć gniewem – felgerjed a haragja zapłonął gniewem – haragra lobbant zapłonąć miłością – szerelemre lobbanni, szerelemre gyúlni v. gyulladni zapłonić – elvörösödni, elpirulni, rőt színűvé válni, fellángolni, lángra lobbanni zapłonić się [okryć się rumieńcem] – elpirulni, belepirulni, elvörösödni, rőt színűvé válni; fellángolni, lángra lobbanni zapłonienie – elvörösödés, elpirulás, fellángolás, lángra lobbanás zapłoniony, -a, -e [taki, który się zapłonił] – elpirult, belepirult, elvörösödött, rőt színűvé vált; fellángolt, lángra lobbant zapłonnik (inaczej starter) [element elektroniczny umieszczony w walcowatej obudowie z tworzywa sztucznego lub z metalu. Składa się on z załącznika bimetalowego i kondensatora małej pojemności połączonych równolegle i umieszczonych w tej samej obudowie.] – (műsz.) gyújtómágnes zapłotek – kerítésen túli hely - Wersja 01 01 2017 zapłynąć [płynąc, dotrzeć do jakiegoś miejsca]; zapływać – odahajózni, odavitorlázni, odaevezni, odaúszni; befolyni, beözönleni [od końca XIX w. do Palestyny zaczęły zapływać fale imigrantów żydowskich: a XIX. Sz. végétől a zsidó bevándrlók hullámai Palesztinába özönlöttek] zapłynąć aż do ujścia rzeki – a folyó torkolatáig hajózott v. úszott zapobiec (zapobiegnę, zapobiegnie; zapobiegł), zapobiegnąć — zapobiegać (zapobiega) [nie dopuścić do czegoś złego] – (czemu) megelőzni, megakadályozni, meggátolni (vmit); elejét venni (vminek); útját vágni vminek zapobiec chorobie – megelőzni a betegséget zapobiegać (zapobiec) chorobom – megelőzni a betegséget zapobiec na dużyciu – a visszaélésnek elejét venni zapobiegać przestępczości – bűnözést megelőzni zapobiegający ciąży – fogamzásgátló zapobiec zbrodni – bűntényt meggátolni v. megelőzni zapobieganie, zapobieżenie – megelőzés, elkerülés, megakadályozás zapobieganie chorobom – a betegségek megelőzése; betegségmegelőzés zapobieganie dźwiękom materiałowym – lépéshanggátló tényező zapobieganie ciąży – (antykoncepcja) fogamzásgátlás zapobiegawczo – megelőzően zapobiegawczy, -a, -e [zapobiegający czemuś, co jest złe, niekorzystne lub szkodliwe] – előzetes, megelőző, elhárító; megelőző, meggátló, óv-, óvó, prezervatív, preventív; (orv.) profilaktikus, megelőző, bajmegelőző, prezervatív zapobiegliwie – körültekintően, gondosan, előrelátóan zapobiegliwość – gondosság, előrelátás, óvatosság, vigyázat zapobiegliwy, -a, -e [1. taki, który przewiduje przyszłe potrzeby i przygotowuje się do ich zaspokojenia; 2. przedsiębrany w trosce o przyszłość] – körültekintő, gondos, előrelátó, óvatos zapobieżenie – megelőzés, elkerülés; (orv.) praeservatíva, óvintézkedés v. óvintézkedések; profilaxis, prophylaxis, óvó gyógymód zapobieżenie szerzeniu się zarazy – a fertőzés elterjedésének megakadályozása zapobieżenie wojnie – a háború elkerülése zapobieżony, -a, -e – megelőzött Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8152 zapocić (zapocę) — zapacać [zmoczyć coś potem] – átizzasztani, megizzasztani, kiizzasztani zapocić koszulę – átizzadja az ingét zapocić się — zapacać się [1. przesiąknąć lub pokryć się potem; 2. o szkle: zaparować] – átizzadni, megizzadni, kiizzadni, verítékezni zapocony, -a, -e – átizzadt, kiizzadt zapocząć (zapocznę, zapocznie; zapoczął) — zapoczynać – elkezdeni zapocząć znów walkę z Turkami – (hist) új harcot kezdeni a törökkel zapoczątkować — zapoczątkowywać [dać czemuś początek] – elkezdeni, megkezdeni, indítani, kezdeményezni; nyitni, megnyitni zapoczątkować nową erę – új korszakot nyitni; új időszakot v. korszakot kezdeni zapoczątkować a. zapoczątkowywać nową erę a. epokę a. okres – új korszakot nyitni zapoczątkowanie – kezdés, megkezdés, kezdet, kezdeményezés, elkezdés, megindítás zapoczęcie – kezdet, eleje, kezdés, kezdeményezés zapoczęcie budowy – építkezés kezdete zapoczęcie roku – évkezdet zapodziać (zapodzieje; zapodział) — zapodziewać [położyć coś nie wiadomo gdzie lub zgubić] – elveszteni, eltéveszteni zapodziać się — zapodziewać się [1. o przedmiotach: zginąć; 2. o ludziach: oddalić się niepostrzeżenie] – elhányódni, elkallódni, elveszni; elkeveredni (vhová) zapodziany, -a, -e – elvesztett, elveszett, elhányódott, elkallódott zapodziewać (zapodziać) – elveszteni, eltéveszteni zapodziewa chustkę – elveszti kendőjét zapoić (zapoję, zapoi) – agyonitatni, teleszivatni zapoić (kogo) herbatką – túl sok teaát adni vkinek; agyonitatni teával vkit zapole [(terminologia forteczna) teren po wewnętrznej stronie pasa tworzącego twierdzę bądź zamknięty system fortyfikacji polowej] – mező, parlag Zapole (5 miejscowości w Polsce) – Zapole (lengyel falunevek) Zapole - wieś w woj. łódzkim, w pow. pajęczańskim, w gminie Nowa Brzeźnica Zapole - wieś w woj. łódzkim, w pow. sieradzkim, w gminie Brzeźnio Zapole - wieś w woj. mazowieckim, w pow. grodziskim, w gminie Grodzisk Mazowiecki Zapole - wieś w woj. podkarpackim, w pow. kolbuszowskim, w gminie Niwiska Zapole - osada w woj. zachodniopomorskim, w pow. gryfickim, w gminie Karnice zapolować [1. wziąć udział w polowaniu; 2. postarać się zdobyć czyjeś względy lub - Wersja 01 01 2017 atrakcyjną, trudną do zdobycia rzecz] – vadászni, hajtani, űzni zapolować na co – vadászni vmire zapominać a. zapomnieć o czymś – elfelejteni vmit; számításon kívül hagyni vmit zapominać a. zapomnieć o kim/czym – megfeledkezni (vkiről/vmiről) zapominać a. zapomnieć tam – ottfelejteni zapominalski, -a, -ie [taki, który często o czymś zapomina przez roztargnienie] – szórakozott, feledékeny; tyúkeszű zapominalski, zapominalska [osoba roztargniona, która często o czymś zapomina] – szórakozott, feledékeny (ffi/nő); (zsarg.) tyúkeszű zapominanie – feledékenység, elfeledés, felejtés zapomniane, zdawało się, uczucie odżyło się w nim z nową siłą – a látszólag elfelejtett érzelem új erőre kapott benne zapomniany, -a, -e – elfelejtett, elhanyagolt zapomnieć (zapomnę, -isz, -i), zapominać (zapominam, -asz, -ają) [1. przestać pamiętać o kimś lub o czymś; 2. nie wziąć czegoś przez nieuwagę; 3. nie zrobić czegoś w odpowiednim momencie; 4. stracić po pewnym czasie jakąś umiejętność; 5. przestać troszczyć się o kogoś lub coś albo interesować się kimś lub czymś] + T (vagy o + H.) – felejteni, elfelejteni, elfeledni; (gdzieś) ott felejteni, elfelejteni (vkit/vmit); (o czym) megfeledkezni (vmiről); elmulasztani, nem ügyeni vmire; megbocsájtani; elhanyagolni zapomnieć języka w gębie – torkán akad v. torkára forr a szó; szólni sem tud zapomniał języka polskiego – elfelejtette a lengyel nyelvet zapomniał języka w gębie – nem tudot szóhoz jutni; elakadt a szava; torkán akadt a szó zapomniałem (zapomniałam) – elfelejtettem (vmit) Zapomniałem! – Elfelejtettem! zapomniałem/zapomniałam nakręcić mój zegarek – elfelejtettem felhúzni az órámat zapomniałem na śmierć – teljesen elfelejtettem zapomniałem w domu czegoś – otthon hagytam v. felejtettem vmit zapomnieć się — zapominać się [przekroczyć pewne dopuszczalne granice] – megfeledzekik v. elfeledkezik magáról; elveszti önuralmát zapomnienie [1. brak pamięci o kimś lub czymś; 2. oderwanie się od zmartwień poprzez intensywne zajęcie się czymś; 3. roztargnienie lub gapiostwo] – felejtés, feledés; elfelejtés, elfeledés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8153 zapomnienie się – önuralom elvesztése, önmagáról való megfeledkezés zapomoga [bezzwrotna pomoc finansowa] – járulék, segély, támogatás, pénzsegély, segítség, segedelem; gyámolítás zapomoga dla bezrobotnych – munkanélküli ellátás v. segély zapomoga dla powodzian – árvízkárosultaknak szóló v. juttatott segély zapomoga pieniężna – pénzsegély zapomoga po poległym na wojnie; zapomoga po poległym w czasie wojny mężu – hadisegély zapomoga w nagłych przypadkach – rendkívüli segély zapomogowy, -a, -e – járulék-, segélyező-, támogató, gyámolító zapomożenie – segélyezés, támogatás, gyámolítás zapomóc (zapomogę, zapomoże; zapomógł), zapomagać (‘wspomóc’) – támogatni, segíteni; megajándékozni zapona [dawniej: 1. ozdobne zapięcie, klamra, fibula; 2. zasłona, kotara; 3. Zapona, zaponka – rzecz do zapięcia ubioru służąca; 3. dawniej: ozdobna klamra futra] – (dawno) csat, kapocs; gomb; tű, függöny zapora [1. przeszkoda uniemożliwiająca przedostanie się kogoś lub czegoś do jakiegoś miejsca; 2. to, co chroni przed czymś lub uniemożliwia coś; 3. (inf.) Sprzętowe lub programowe (również sprzętowo-programowe) rozwiązanie będące czymś w rodzaju przegrody pomiędzy dwiema sieciami - najczęściej pomiędzy wewnętrzną oraz zewnętrzną (np. Internetem). Zapora bada przychodzące oraz wychodzące pakiety i kierując się zbiorem wcześniej zdefiniowanych zasad albo je przepuszcza, albo blokuje.] – (śluza) gát, zsilip, töltés; zár, retesz, tolózár; rekesztőszerkezet, keresztfa; víztároló (berendezés), duzzasztó, duzzasztómű, duzzasztógát; akadály, gát, sorompó, torlasz, zár; (átv.) akadály, gát zapora dla niskich częstotliwości – mélyvágó (szűrő) [erősítők szolgáltatása: az alacsony frekvenciás zajokat (például a lemezjátszók dübörgését, a lépészajt stb.) nyomja el] zapora drogowa – sorompó; úttorlasz Zapora Nurecka [to zapora wodna w Tadżykistanie, na rzece Wachsz. Wysokość 300 m. jest to druga najwyższa zapora wodna na świecie (2005). Rogun, też zbudowana w Tadżykistanie na rzece Wechsz jest jeszcze wyższa, ok. 335 m. Budowa nad zaporą Nurecką trwała od - Wersja 01 01 2017 1961 do 1980 r] – (tadzs.) Nerūgohi obii Norak); Nurek (Norak) duzzasztógát, víztároló zapora sieciowa (ang. firewall – ściana ogniowa) [jeden ze sposobów zabezpieczania sieci i systemów przed intruzami] – tűzfal (angolul firewall) - 'tüzfal', adatbiztonsági rendszer [1. célja a számítástechnikában annak biztosítása, hogy a hálózaton keresztül egy adott számítógépbe ne történhessen illetéktelen behatolás; 2. Angol szó, jelentése: tűzfal. Aktív hálózati hardver eszközök (pl. routerek) és szoftverek segítségével létrehozott biztonsági rendszer két hálózat (jellemzően egy belső LAN és a nyilvános Internet) között; a tűzfallal védett gépekkel csak a megfelelő jogosultságok gondos ellenőrzése után lehet kommunikálni, bizonyos műveletek pedig esetleg teljesen le vannak tiltva. 3. Angol nyelvterületen így nevezik a gépkocsikban a motorteret az utastértől elválasztó védőlemezt, amely az esetleges robbanások, illetve az így keletkező tűz tovaterjedése ellen hivatott védelmet nyújtani. fizikai eszközök A fizikai vagy hardveres (hardware, angol) eszközökön értjük mindazon dolgokat, amelyek egy hálózat működéséhez, használatához szükségesek. Rengeteg fizikai eszköz létezik. Ilyenek lehetnek például a különböző hálózati kábelek, az útválasztók, az átjárók, a jelismétlők, a modemek, és így tovább... Azt, hogy például a különböző kábelfajták közül melyiket kell, illetve érdemes használni, az adott hálózat szabja meg. A fizikai eszköz persze a legtágabb értelemben természetesen minden hardvert magába foglal. 4. Aktív hálózati hardver eszközök (pl. routerek) és szoftverek segítségével létrehozott biztonsági rendszer két hálózat (jellemzően egy belső LAN és a nyilvános Internet) között. 5. A számítógépes hálózatokban a tűzfal egy olyan kiszolgáló (számítógép vagy program), amelyet a lokális és a külső hálózat közé, a csatlakozási pontra telepítenek, hogy az illetéktelen behatolásoknak ezzel is elejét vegyék. Ezzel együtt lehetővé teszi a kifelé irányuló forgalom ellenőrzését is. A tűzfal akkor alkalmazható hatékonyan, ha a teljes kifelé menő forgalom ezen keresztül zajlik le. 6. Algoritmikus akadály az informatikai rendszerekbe történő külső illetéktelen behatolás elhárítására (firewall). 7. a hálózaton kimenő és bejövő adatok biztonságát szavatoló (szoftver vagy hardver) rendszer; több kivitelezési módja ismert, de a gyakorlatban egyik sem nyújt 100%-os biztonságot; a probléma ott kezdődik, hogy Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8154 amint két számító- gép kapcsolatba kerül egymással, az egyik felhasználó a másik gépén (burkolt utasításokkal) ellenőrizhetetlen műveleteket tud végrehajtani; a védekezés egyik módja az, hogy a szervergép összehasonlítja a feladót egy "megbízhatatlan szerverek" listájával, a kétes bejelentkezőket vagy azok üzeneteit eldobja; a legtöbb esetben a tűzfal több biztonsági eljárás kombinációját jelenti; mivel itt nem csak személyi adatok, vagy pénz- ügyek biztonságáról van szó, hanem akár még háborúk is befolyásolhatók téves információk, vagy szoftverkalózok behatolása alapján, a témakör növekvő fontosságú] zapora wodna [budowla przegradzająca dolinę rzeki i spiętrzająca wodę, z której tworzy się zbiornik wodny] – duzzasztógát; gát vízfolyáson; vízerőmű (duzzasztóműve) zaporoski, -a, -ie – zaporozsjei zaporowy, -a, -e – gát-; duzzasztóműZaporoże (ukr. Запоріжжя, ros. Запорожье, do 1921 Aleksandrowsk) [miasto w południowo-wschodniej części Ukrainy, nad Dnieprem. Stolica obwodu zaporoskiego. 796 tys. mieszkańców (2005). Miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, działa w nim wielka huta Zaporiżstal i duża fabryka samochodów AutoZAZ.] – (földr.) Zaporizzsja (ukránul: Запоріжжя, oroszul: Запорожье); (dawno) Zaporozsje [város Ukrajnában, a - Wersja 01 01 2017 Zaporizzsjai terület központja. Az ország déli részén, a Dnyeper folyó partján fekszik] Zaporożec [1. samochód marki Zaporożec; 2. (język rosyjski: Запоро́жец, język ukraiński: Запорожець) to nazwa marki małych samochodów budowanych od roku 1958 w fabryce ZAZ w Ukraińskiej SRR. Różne jego typy produkowane były aż do roku 1994. Słowo zaporożec oznacza Kozaka z Siczy Zaporoskiej.] – Zaporozsec (oroszul: Запорожец, ukránul: Запорожець) [az ukrajnai Zaporizzsjai Autógyár (ZAZ) személygépkocsi-márkája. A különféle kialakítású Zaporozsec gépkocsikat a ZAZ 1958-tól 1994-ig gyártotta. A Zaporozsec név a Zaporizzsjai Szicshez tartozó kozák harcos nevéből ered. A Belgiumba exportált változatának Jalta, az Ausztriába szállított változatnak Eliette volt a neve. Magyarországon "záporjóskának" nevezték.] Zaporożec [dawniej: mieszkaniec obszaru nad Dnieprem] – zaporozsjei lakos zapornik – töltés, gát, torlasz, zsilip zaporowy, -a, -e – sorompós, záró zapotniały, -a, -e [o przedmiotach szklanych: taki, na którym skropliła się para wodna] – párás, bepárásodott zapotnieć [o przedmiotach szklanych: zajść parą] – párásodni, bepárásodni, elhomályosodni (ablak) zapotrzebować [zlecić dostarczenie sobie czegoś] – (czego) igényelni, rendelni (vmit); szüksége van (vmire) zapotrzebować towar – árut igényelni v. megrendelni zapotrzebowanie [1. potrzeba posiadania czegoś; 2. pismo z wykazem rzeczy potrzebnych komuś do pracy lub zleceniem ich dostarczenia] – (czego) igénylés; (potrzeba) igény, szükség; szükséglet; szükséglet igénylése, rendelése; megrendelő levél v. akta zapotrzebowanie na produkty – termékszükséglet zapotrzebowanie na ręce robocze a. do pracy – munkaerőszükséglet zapotrzebowanie na towar – áruigénylés zapotrzebowanie na walutę – valutaigénylés zapotrzebowanie przewyższa podaż – a kereslet nagyobb a kínálatnál zapotrzebowanie surowca – nyersanyagszükséglet; nyersanyagigénylés zapowiadacz [pot. osoba zapowiadająca program w radiu, telewizji lub na estradzie] – bemondó, műsorközlő, konferanszié Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8155 zapowiadaczka – bemondónő, műsorközlő, konferanszié (nő) zapowiadanie – bejelentés, bemondás, tudósítás; hirdetés, jóslás zapowiadanie programów: najświeższe informacje, zdjęcia, video – programok bejelentése v. közzététele (legfontosabb információk, képek és videók) zapowiedzenie – bejelentés, bemondás zapowiedzi [publiczne ogłoszenie zamiaru zawarcia związku małżeńskiego wobec miejscowej wspólnoty parafialnej] – (házasság) kihirdetés zapowiedzi wydawnicze [informacje o książkach mających się ukazać w najbliższym czasie nakładem jakiegoś wydawnictwa] – kiadói ismertető v. tájékoztató zapowiedziany, -a, -e – bejelentett, bemondott, hirdetett, megjósolt, tudatott zapowiedzieć (zapowie, zapowie, zapowiedzą; zapowiedział) — zapowiadać [1. poinformować o czymś, co ma nastąpić; 2. przedzić o czymś; 3. zapowiadać: być oznaką czegoś, co nastąpi] – bejelenteni, bemondani, hírül adni; konferálni; (przepowiadać) megjósolni, megjövendölni, előre megmondani; tudtul adni, hirdetni, tudósítani; (egyh.) kihirdetni zapowiedzieć alarm przez radio – légiriadót bejelenteni rádión, rádión riasztani zapowiedzie czyje małżeństwo – kihirdetni vkinek a házasságát zapowiedzieć a. zapowiadać gościa – bejelenteni a vendéget zapowiedzieć się — zapowiadać się [1. zawiadomić o zamiarze przybycia dokądś; 2. zapowiadać się: o zjawiskach lub zdarzeniach: być poprzedzanym oznakami pozwalającymi przewidzieć, że coś nastąpi lub rozwinie się w określony sposób; 3. zapowiadać się: posiadać cechy pozwalające przewidzieć, jaki lub kim ktoś będzie w przyszłości] – igérkezni, kilátásban van; mutatkozni; látogatását bejelenti; eligérkezni (vhová) zapowiedział się do nas z wizytą – bejelentette látogatását nálunk zapowiedź [1. ogłoszenie czegoś, co ma nastąpić; 2. oznaka czegoś, co ma nastąpić; 3. ogłoszenie w kościele z ambony zamiaru wstąpienia dwojga osób w związek małżeński] – nyilatkozat, bejelentés, közlés, hírül adás, kihírdetés; bemondás, tudósítás, értesítés; jelentés; (przepowiednia) jóslat, jóslás; (egyh.) kihirdetés - Wersja 01 01 2017 zapowiedź małżeńska – házasulandók kihírdetése zapowiedź nieszczęścia – bejósolt szerencsétlenség zapowiedź pierwsza, druga – (egyh.) első, második kihirdetés zapowiedź pogody – időjárásjelentés zapowiedź programu – programajánló; műsorismertető, műsorismertetés; műsortájékoztató zapowitrzać, zapowitrzyć – (levegőt) fertőzni zapowitrzony, -a, -e – fertőzött, petises zapowitrzyć się – megfertőződni zapoznać — zapoznawać (zapoznaję, zapoznaje; zapoznawał) [1. umożliwić komuś poznanie czegoś lub przekazać komuś wiedzę o czymś; 2. poznać kogoś z kimś; 3. nie docenić kogoś lub czegoś] – bemutatni; ismertetni, megismertetni, összeismertetni zapoznać kogo z nowymi metodami produkcji – új termelési módszerekkel ismertetni meg vkit zapoznać się — zapoznawać się [1. poznać coś nowego; 2. zawrzeć znajomość z kimś] – bemutatkozni; megismerkedni, összeismerkedni, ismeretséget kötni zapoznać się z bohaterem sztuki – megismerkedik a darab hősével zapoznać się z rzemiosłem – megismerkedik a mesterséggel zapoznałam się z kolegą brata – megismertem a bátyám kollegáját v. kartársát v. munkatársát zapoznanie – felismerés, megismerés; ismerkedés; összeismertetés, bemutatás zapoznanie ciąży – a terhesség felismerése zapoznanie się – ismerkedés, megismerkedés, összeismerkedés, bemutatkozás, megismerés zapoznany, -a, -e – félreismert zapoznany geniusz – félreismert lángész zapoznawczy, -a, -e [o zabawie, spotkaniu, zebraniu: organizowany po to, aby ludzie mogli się poznać] – ismerkedési zapożyczanie, zapożyczenie [1. element dzieła literackiego, muzycznego, architektonicznego itp. przejęty z innego dzieła lub z innej tradycji; 2. wyraz, związek wyrazowy lub struktura składniowa przejęte z języka obcego lub na nim wzorowane] – kölcsön, kölcsönzés, átvétel zapożyczenia językowe inaczej pożyczki, wyrazy obce [zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. Pojęcia tego używa się w odróżnieniu od słownictwa rodzimego. To wszystkie obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, typy derywatów, formy fleksyjne, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8156 konstrukcje składniowe, związki frazeologiczne. Artykuł traktuje o zapożyczeniach w języku polskim: burmistrz – niem. Burgmeister – przejęcie słowa i znaczenia (przewodniczący miasta).] – jövevényszó [olyan szó, amely más nyelvből került egy nyelvbe, s abban elterjedt és meghonosodott. A szó beilleszkedését rendszerint írásmódja is tükrözi. Az asztal például a magyarban szláv jövevényszó, mert valamelyik szomszédos szláv nyelv stol [sztol] alakjából származik.] lituanizm – język litewski, pomeranizm (kaszubizm) dialekt kaszubski, rutenizm – języki ruskie, języki wschodniosłowiańskie (np. język białoruski, język ukraiński), zapożyczenie leksykalne – szókölcsönzés zapożyczenie się – eladósodás zapożyczenie się u znajomych i rodziny – eladósodás az ismerősöknél és a családban zapożyczony, -a, -e – kölcsönzött, kölcsönvett zapożyczyć — zapożyczać [przyswoić sobie coś, naśladując kogoś lub coś] – kölcsönöket venni fel, adósságot csinálni; (átv.) (wzorować się) kölcsönözni, kölcsön adni v. venni; utánozni, követni, átvenni (szokást) zapożyczyć temat muzyczny – zenei témát átvenni zapożyczyć się — zapożyczać się [zaciągnąć dług] – eladósodni, adósságba veri magát zapóźnić się (zapóźnię się, zapóźni się) — zapóźniać się [daw. wykonać coś nie na czas] – elkésni vmivel; időn túl v. csúszva fejezni be vmit zapóźnienie [stan tego, co jest zapóźnione] – késleltetés, késlekedés; elkésés, lekésés, megkésés zapóźnienie kulturowe [to jest zjawiskiem, w którym jeden z elementów konfiguracji kulturowej nie nadąża za innymi, nie jest w pełni rozwinięty] – kultúrális késlekedés zapóźnienie technologiczne w chemii – technológiai késlekedés a vegyészetben zapóźniony, -a, -e [1. taki, który nie nadąża za innymi; 2. taki, który przybył gdzieś za późno lub został gdzieś zbyt długo; 3. taki, który nastąpił zbyt późno] – elkésett, lemaradt zapóźniony w rozwoju – a fejlődésben visszamaradt zapracować — zapracowywać [1. zdobyć coś ciężką pracą; 2. ponieść konsekwencje swojego postępowania] – megdolgozni, megkeresni - Wersja 01 01 2017 zapracować na utrzymanie – megdolgozni az ellátásért, megkeresi az ellátást zapracować się — zapracowywać się [zniszczyć zdrowie nadmierną pracą] – agyondolgozza magát zapracowany, -a, -e [ciągle zajęty pracą]– agyondolgozott, megdolgozott, megkeresett; elfoglalt, agyondolgozott, munkával teli zapracowany grosz – megkeresett fillér zapracowany od światu do nocy – látástól vakulásig tele van munkával zapracowywać się na śmierć – halálra dolgozza magát zaprać (zapiórę, zapierze; zaprał) — zapierać I [wyprać coś częściowo, tylko w miejscu zabrudzonym] – kimosni; (átv.) megrakni, elverni, elpáholni zaprać koszulę – kimossa az inget zaprać plamę – kimossa a foltot zapragnąć (czego) [poczuć silną potrzebę zrobienia, doświadczenia lub posiadania czegoś] – megkívánni (vmit); áhítozni (vmi után); áhítani (vmit); óhajtani, akarni (vmit) zaprasować — zaprasowywać [prasując, utrwalić zagięcia w materiale] – bevasalni zaprasować fałdę – berakást levasalni zaprasowanie – bevasalás, levasalás zaprasowanie przewodu – vezeték kisimitása zapraszać (zapraszam, -asz, -ają) [zob. zaprosić] + (kogo/co) na + T. – meghívni, felkérni; (do tańca) felkérni zapraszać (zaprosić) kogoś na coś – hívni v. meghívni vkit vmire zapraszać na obiad – ebédre meghívni zapraszający, -a, -e [zachęcający do zrobienia czegoś] – meghívó zapraszać gości – vendégeket hívni zapraszam cię do nas na Węgry – meghívlak hozzánk, Magyarországra zapraszam cię do restauracji na obiad – meghívlak téged az étterembe ebédre zapraszam cię na imieniny – meghívlak téged névnapra zapraszam cię na małe przyjęcie – meghívlak téged egy kis fogadásra zapraszam cię na obiad - meghívlak téged ebédre. zapraszam na drinka – meghívom egy italra zapraszam Pana do nas na kawę lub na szklankę herbaty – meghívom önt hozzánk egy kávéra, vagy egy csésze teára zapraszam Pana (Panią) na herbatę – meghívom önt egy teára Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8157 zapraszam Pana (Panią) na kawę. – meghívom önt egy kávéra zapraszam Pana (Panią) na kolację – meghívom önt vacsorára zapraszam Pana (Panią) na lampkę wina – meghívom önt egy pohár borra zapraszam Pana (Panią) na obiad – meghívom önt ebédre Zapraszamy pana/panią/państwa na miesiąc/tydzień do Budapesztu/Warszawy Meghívjuk Önt/Önöket egy hónapra/hétre Budapestre/Varsóba zaprawa [1. czynności wdrażające kogoś do czegoś; też: umiejętności zdobyte dzięki tym czynnościom; 2. mieszanina piasku, wody i spoiwa używana do łączenia elementów muru lub do tynkowania; 3. zob. grunt w zn. 5.; 4. to, czym zaprawia się potrawy dla nadania im lepszego smaku i zapachu] – habarás; (zasmażką) berántás, fűszerezés; fűszer, ízesítő; (techn) habarcs, vakolat; alapozás; (sport) edzés, az erőnlét megőrzése, gyakorlás, gyakorlat; (dawno) elkészítés zaprawa cementowa – cementhabarcs; cementvakolat zaprawa do podłogi – padlóbeeresztő, padlóviasz zaprawa do sosu – a mártás elkészítéséhez szolgáló anyagok v. fűszerek zaprawa farbiarska [substancja stosowana do barwienia w przemyśle włókienniczym i garbarskim] – textilfestő anyag; cserzőanyag zaprawa gipsowa – gipszhabarcs zaprawa murarska – malter; vakolat zaprawa (murarska) [mieszanina wody i spoiwa z drobnym kruszywem lub innym wypełnieniem. Podstawową własnością zaprawy jest wiązanie, czyli przejście z stanu płynnego, plastycznego w stały] – habarcs v. "malter" [1. építészeti szakkifejezés. Téglák, kövek, falazásra használt anyagok kötőanyaga; 2. homoknak és kötőanyagnak (mész, gipsz, cement stb.) és víznek bizonyos arányú elegyítéséből keletkező pépes falazóanyag, a falazat kötőanyag] W zależności od rodzaju użytego spoiwa rozróżnia się zaprawy: cementowe [stosowane przy murowaniu ścian i innych elementów mocno obciążonych, wykonywania posadzek, do osadzania stalowych elementów (kotew, krat, balustrad itp.), łączenia prefabrykatów (wypełnienia spoin między nimi), wypraw ochronnych, zwłaszcza mających kontakt z wodą lub wilgocią, produkcji wyrobów itp.] – cementhabarcs - Wersja 01 01 2017 wapienne [twardnieją powoli, wytrzymują tylko do temperatury +500 °C, używane do tynków wewnętrznych, murów nadziemnych; raczej rzadko stosowane] – mészhabarcs cementowo-wapienne [najczęściej stosowane w budownictwie przy wykonywaniu robót murarskich i tynkarskich zewnętrznych i wewnętrznych] – cement-mészhabarcs cementowo-gliniane [obecnie rzadko stosowane do robót murarskich budynków mieszkalnych i gospodarczych, wypraw tynkarskich, izolację pionową ścian piwnicznych, zbiorników w budownictwie wiejskim. Występowały w budownictwie szkieletowym (mur pruski)] – cementaluminát habarcs gipsowe [częściej stosowany jest zaczyn gipsowy, czyli mieszanina gipsu z wodą bez użycia kruszywa - używa się do szpachlowania ścian, tynków wewnętrznych, wypełnień ubytków w tynkach wewnętrznych, wyrobu elementów sztukaterii, płyt gipsowych Pro-monta i płyt gipsowo-kartonowych, łączenia elementów gipsowych; zaprawy gipsowe - z zaczynu gipsowego z dodatkiem piasku zastosowanie najczęściej do wewnętrznych wypraw tynkarskich] – gipszhabarcs zaprawa olejna – olajalapozás; olajos készítmény zaprawa pasicnia – csávázószer, vetőmagcsávászószer zaprawa sportowa – (sp) edzés zaprawa wapienna – mészhabarcs, meszes vakolat zaprawa wojskowa – (wojsk) katonai gyakorlat zaprawa ze śmietany – tejfölből készült habarék zaprawowy, -a, -e – fűszerezett, ízesített; előkészített, elkészyített; megedződött zaprawa farbiarska [substancja stosowana do barwienia w przemyśle włókienniczym i garbarskim] – festő habarcs zaprawdę [daw. partykuła podkreślająca prawdziwość sądu, np. Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać.] – igazán, bizony, valóban, tényleg zaprawianie – habarás; csávázás zaprawianie nasion [przeprowadzany przed wysiewem zabieg mający na celu zniszczenie patogenów znajdujących się na powierzchni lub wewnątrz nasion oraz ochronę nasion przed zaatakowaniem ich w trakcie kiełkowania przez owady, gryzonie lub ptaki.] – magvak csávázása [1. A magvakat vetés előtt rovarölő és gombaölő szerekkel kezelik. Célja, hogy a vetőmaggal terjedő betegségeket megakadályozza, és a mag védelme a talajban élő kártevőktől. 2. vegyszeres v. hőhatáson alapuló védekezés a vetőmag Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia felületére tapadt, ill. belsejében levő kórokozók elpusztítására.] zaprawić — zaprawiać [1. dodać coś do czegoś dla nadania odpowiedniego wyglądu, smaku lub odpowiedniej konsystencji; 2. wdrożyć kogoś do czegoś; 3. nadać czemuś jakiś odcień lub wyraz; 4. pot. mocno kogoś uderzyć] – habarni, behabarni; (zasmażką) berántani, fűszerezni, megfűszerezni, ízesíteni, elkészíteni; beavatni, beereszteni, csávázni, bepácolni; (techn.) maratni; (sport) edzeni, gyakorolni, idomítani 8158 zaprawiać nasiona [zob. bejcować w zn. 2.; poddawać nasiona przed siewem działaniu preparatów grzybobójczych] – magot előkészíteni zaprawić a. zaprawiać coś – befőzni vmit zaprawić do dźwigania ciężarów – súlyemelésre edzeni zaprawić do jazdy na nartach – síelésre oktatni, síléceket adni zaprawić do znoszenia trudów i niewygród – a nehézségek és kényelmetlenségek elviselésére edzeni zaprawić drzweo pod malowanie – festés alá bepácolni a fát zaprawić podłogę pastą – padlót padlókenőccsel v. pasztával beereszteni zaprawić sos mąką – mártást liszttel behabarni zaprawić a. zaprawiać zupę – besűríteni a levest zaprawić zupę – behabarja a levest zaprawić zupę śmietaną – levest tejföllel behabarni zaprawić się — zaprawiać się [1. wdrożyć się do czegoś; 2. pot. upić się] – edződni; edz, képezi, gyakorolja magát zaprawiony, -a, -e [mający wprawę; zaprawny (rzadko); ugotowany, gotowy] – fűszeres, fűszerezett, ízesített; előkészített, elkészített; (sport) edzett, felkészített, felkészült, erőn levő, megedződött zaprawiony [pot. podpity lub pijany; posp. nietrzeźwy, podchmielony; napity, opity, spity] – ittas, iszákos zaprawka – rántáska; fűszerecske; (sp) gyakorlatocska zaprawka do wódki – pálinkaesszencia, pálinkaszirup zaprawny, -a, -e – edzett; ízesített, fűszerezett zaprażać, zaprażyć – megpörkölni, megpezselni, megpirítani, égetni zaprenumerować (co) [dokonać prenumeraty] – előfizetni (vmire), megrendelni (vmit), kibérelni - Wersja 01 01 2017 zaprenumerować gazetę – újságra előfizetni; újságot járatni; újságot előfizetni zaprezentować [1. przedstawić kogoś komuś; 2. przedstawić publicznie swoje poglądy; 3. w radiu, telewizji itp.: zapowiedzieć program, odczytać wiadomości lub przedstawić artystów; 4. dokonać publicznej prezentacji czegoś] – bemutatni, ismertetni, átnyújtani, prezentálni zaprezentować coś – bemutatni vmit zaprezentować się [zrobić na kimś jakieś wrażenie] – bemutatkozni, jelentkezni zaprezentować wyniki swoich badań – bemutatni a saját kutatás eredményét; saját kutatásának eredményét bemutatja zaprezentować się komendantowi – a parancsnoknál jelentkezni zaprodukować – bemutatni, bevezetni zaprodukować próbki swego talentu – tehetségéből ízelítőt ad zaprodukowanie – bemutatás, bevezetés zaprogramować [1. ułożyć program jakiegoś działania, jakiejś imprezy itp.; 2. skłonić kogoś do działania i zachowywania się w ściśle określony sposób; 3. opracować program komputerowy dla jakiegoś urządzenia; też: ustawić parametry pracy urządzenia] – betervezni, megtervezni; (műsz.) beprogramozni zaprogramować coś – beprogramozni vmit zaprogramowany, -a, -e – betervezett; beprogramozott zaprojektować [1. opracować projekt; 2. zamierzyć jakieś przedsięwzięcie i ułożyć jego plan] – tervezni, megtervezni, vázolni, felvázolni; eltervelni zaprojektować nową linię kolejową – új vasútvonalat tervezni zaprojektować ulepszenia – tökéletesebb kivitelre v. kivitelezésre tervet készíteni zapropagować – javaslatot tenni, propagálni zaproponować [1. zwrócić się do kogoś z propozycją; 2. wysunąć czyjąś kandydaturę] – javasolni, javaslatot tenni; ajánlani; indítványozni; előadni zaproponować kogoś na kandydata – jelöltnek javasolni vkit zaproponować małżeństwo – házassági ajánlatot tenni zaprosić (zaproszę, zaprosi; zaprosił) — zapraszać [1. zaproponować komuś, aby przyszedł w odwiedziny lub wziął udział w czymś; 2. zachęcić kogoś do zrobienia czegoś] – meghívni, felkérni, invitálni zaprosić damę do tańca – hölgyet táncra felkérni zaprosić do kompanii – meghívni a társaságba Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8159 zaprosić do siebie – magához hív zaprosić gości – vendégeket hívni zaprosić kogo na obiad – hívni v. meghívni vkit ebédre zaprosić kogoś – meghívni vkit zaprosić kogoś do restauracji – meghívni vkit az éttermbe zaprosić kogoś do tańca – táncra kérni vkit zaprosić kogoś na coś – meghívni vkit vmire zaprosić kogoś na kolację – meghívni vkit vacsorára zaprosić kogoś na obiad – meghívni vkit ebédre zaprosić kogoś w gościnę – meghívni vkit vendégségbe zaprosić się — zapraszać się [1. zapraszać się: zapraszać siebie wzajemnie; 2. wprosić się do kogoś lub gdzieś] – meghivatja magát; meghívják egymást zaprosimy ich, chociaż nie mamy czasu meghívjuk őt, jóllehet nincs időnk zaprosiny [daw. prośba o przyjście dokądś lub wzięcie udziału w czymś] – (dawno) meghívás, meghívó zaproszenia zabawowe – báli v. mulatságra szóló meghívók zaproszenie [1. prośba o przyjście dokądś i wzięcie udziału w czymś; 2. karta z prośbą o przybycie na jakąś uroczystość lub upoważniająca do wzięcia udziału w czymś] – felhívás, meghívás; (kartka) meghívó zaproszenie do tańca – felhívás a táncra zaproszenie imienne – névre szóló meghívó zaproszenie na kolację – vacsorameghívás zaproszenie na ślub – esküvői meghívó zaproszenie ważne na dwie osoby – a meghívó két személyre szól zaproszony, -a, -e – meghívott, hivatalos; vendég zaprotegować – ajánlani, támogatni, pártfogolni, protezsálni v. protegálni, beprotezsálni zaprotestować [słowem lub czynem wyrazić sprzeciw wobec kogoś lub czegoś] – protestálni; vétót emelni; megvétózni; tiltakozást bejelenteni, tiltakozik ellene; tiltakozni, ellenezni, ellenkezni; felszólalni; (ker.) óvatolni; határozottan visszautasít; nem ért egyet vele, és ezt ki is fejezi zaprotestować protest przeciw czemuś – óvást emelni vmi ellen zaprotestować przeciwko uchwale – tiltakozni a határozat ellen zaprotestować weksel – váltót megóvatolni zaprotokolować – jegyzőkönyvbe bevenni, jegyzőkönyvezni - Wersja 01 01 2017 zaprotokolować skargę – panasz v. keresetet jegyzőkönyvbe bevenni zaprotokolowanie – jegyzőkönyvbe vétel, jegyzőkönyvezés zaprowadzenie na policję – előállítás Zaprowadzenie chrześcijaństwa R.P. 965 [obraz olejny Jana Matejki] – A kereszténység felvétele (Matejko festménye) Zaprowadzenie chrześcijaństwa (Jan Matejko, 1889; olej na desce, 79 × 120 cm; Muzeum Narodowe w Warszawie) zaprowadzić (zaprowadzę) — zaprowadzać [1. prowadząc kogoś lub coś, dojść do określonego miejsca; 2. wskazać drogę do czegoś lub kogoś; 3. o jakiejś sytuacji, o czyimś postępowaniu: stać się przyczyną czegoś; 4. podejmując jakieś działania, doprowadzić coś do jakiegoś stanu; 5. założyć, urządzić lub zainstalować coś] – vinni, elvinni, felvinni; elvezetni; bevezetni, életbe léptetni, meghonosítani, megcsinálni; juttatni zaprowadzę auto do serwisu – elviszem az autót a szervízbe zaprowadzę pana (panią) do eleganckiej kawiarni – elviszem egy elegáns presszóba zaprowadzić elektríczność – bevezetni a villamosságot, villamosítani zaprowadzić dziecko do domu – hazavezeti a gyermeket zaprowadzić konia do stajni – istállóba vezetni a lovat zaprowadzić porządek – rendet teremteni v. bevezetni zaprowadzić ulepszenia w fabryce – újítást vezet be a gyárban zaprowadzić karność – fegyelmet bevezetni zaprowadzić porządek – rendbehozni; rendet teremteni v. bevezetni zaprowiantować – élelmezni; ellátni zaprowiantować żołądek – gyomrot élelmezni zaprószyć — zaprószać [1. o pyle, kurzu: dostać się gdzieś lub pokryć coś cienką warstwą; 2. rozsypać coś drobnego i lekkiego] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8160 beszórni, beleszórni, behinteni, belehinteni; beszemetelni, befújni, belepni zaprószyć oczy piaskiem – homokot hint a szemébe zaprószyć sobie głowę – (tréf.) kissé becsiccsenteni; kicsit a fejébe szállt a gőz zapryskać — zapryskiwać [pryskając, pokryć coś kroplami] – belocsolni, meglocsolni, lelocsolni, vízzel meghinteni, befröcskölni, lefröcskölni zapryskać się — zapryskiwać się [zapryskać samego siebie] – belocsolja, meglocsolja, lelocsolja, vízzel meghinti, befröcsköli, lefröcsköli magát zapryskany, -a, -e – belocsolt, meglocsolt, lelocsolt, vízzel meghintett, befröcskölt, lefröcskölt zapryszczyć – pattanásos lesz zapryszczyć się – pattanásosodni zaprzały, -a, -e – kissé rothadt zaparty [taki, który nie chce ustąpić] – merev, csökönyös zaprzaniec [daw. ten, kto dopuścił się zdrady] – hitehagyott zaprzaństwo [daw. dopuszczenie się zdrady] – hitehagyás zaprząc (zaprzęgnę, zaprzęgnie; zaprzągł), zaprzęgnąć (zaprzęgnę, zaprzęgnie; zaprzągł) — zaprzęgać [1. przywiązać konia lub inne zwierzę pociągowe do wozu, sań lub pługa za pomocą uprzęży; 2. pot. zmusić kogoś do ciężkiej pracy] – befogni, befogja a lovakat zaprząc kogo do roboty – munkába fogni vkit zaprząc konia – lovat befogni zaprząc konie do wozu – kocsiba fogni a lovakat zaprząc konie w lejc – lovat befogni, felkantározni zaprząc się, zaprzęgnąć się — zaprzęgać się [1. zaprząc samego siebie do wozu, pługa itp.; 2. pot. wziąć się do pracy wymagającej wysiłku i samozaparcia] – befogja magát; nehéz munkába kezd; nekifogni vmihez zaprząc się do pracy – munkához látni zaprząg (zob. zaprzęg) – (konie) fogat; (uprząż) szerszám, lószerszám, hám zaprząg jednokonny – egylovas fogat zaprząg karetowy – bérkocsis fogat zaprząg poczwórny, zaprząg czterokonny – négyesfogat zaprząg poszóstny – hatosfogat zaprzągać konie – lovat kifogni (hámból) zaprzątnąć — zaprzątać, zaprzątywać [zająć czyjąś uwagę] – foglalkoztatni, elfoglalni (vmivel) - Wersja 01 01 2017 zaprzątnąć komu głowę – foglalkoztatni vkinek az elméjét, teletömni (vmivel) vkinek a fejét zaprzeczać czemuś – tagadni vmit zaprzeczać egzystencji czego – tagadni vminek a létezését zaprzeczać ojcostwo – nem ismeri el az apaságot [czasem mężczyzna nie będzie mógł zaprzeczyć ojcostwu: idővel a férfi nem fogja tudni tagadni apaságát] zaprzeczająco – tagadólag, ellentmondóan zaprzeczenie [1. wypowiedź zaprzeczająca czemuś; 2. przeciwieństwo;przeciwieństwo czegoś; 3. jeden z narcystycznych mechanizmów obronnych znanych w psychologii i psychoanalizie, pokrewny wyparciu. Zaprzeczanie to fałszowanie obrazu teraźniejszości poprzez nieprzyjmowanie do wiadomości realnych faktów, w celu odsunięcia negatywnych myśli i uczuć, które mogłyby się z tym wiązać. Spostrzeganie rzeczywistości zachodzi z unikaniem uświadomienia sobie jej przykrych aspektów.] – tagadás, ellentmondás, cáfolás, cáfolat, feleselés zaprzeczenie ojcostwa [orzeczenie sądu stwierdzające, że dany mężczyzna nie jest ojcem dziecka] – apaság tagadása zaprzeczony, -a, -e – megtagadott, megcáfolt zaprzeczyć — zaprzeczać [1. zakwestionować prawdziwość czegoś; 2. pozostać w sprzeczności z czymś; 3. nie uznać czegoś] – (czemu) tagadni, cáfolni (vmit); ellentmondani (vminek), ellenkezni (vmivel); letagadni, eltagadni, megtagadni, megcáfolni, rácáfolni zaprzeczyć a. zaprzeczać czemuś – megcáfolni vmit zaprzeczyć (komu) prawa (do czego) – nem ismerni el (vkinek vmihez való) jogait zaprzeczyć fakt – tényállást megcáfolni, tényt letagadni zaprzeczyć kategorycznie – határozottan megcáfolni, kategórikusan ellentmondani zaprzeczyć komu/czemu – tagadni, cáfolni zaprzeczyć ważność traktatu – tagadja a szerződés érvényességét zaprzeć1 (zaprę, zaprze; zaparł) — zapierać [1. zatrzymać oddech; 2. oprzeć coś o coś i silnie nacisnąć; 3. podpierając czymś, zablokować drzwi, furtkę, bramę itp.] – visszatartani, elfojtani, visszaszorítani; beszorítani, szorítani, odaszorítani, bezárni; (dawno, táj.) elállni, elzárni, eltorlaszolni, becsukni, bereteszelni; megtámasztani; (dawno) megtagadni, lemondani, elutasítani, nem ismerni el zaprzeć dech – visszafojtja lélegzetét Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8161 zaprzeć kogo do piwnicy – a pincébe zárni vkit zaprzeć wrota – elreteszelni v. bezárni a kaput zaprzeć się — zapierać się [1. oprzeć się mocno o coś, aby móc się odepchnąć lub nie dać się ruszyć z miejsca; 2. zaprzeczyć czemuś; 3. nie zmienić postanowienia mimo przeciwności i nacisków; 4. zerwać z kimś lub z czymś wszelkie związki] – bezárkózni, elzárkózni; bezárulni, becsukódni; elszorulni, megakadni; (átv.) ellenállni, ellenkezni, ragaszkodik vmihez; elzárkózni vmi elől; megtagadni, letagadni, elutasítani, nem ismer be, nem ismer el (vmit), eláll (vmitől), bezárkózni, elzárkózni zaprzeć się swojej wiary – megtagadja a hitét zaparł się w sądzie wszystkiego – a bíróságon mindent letagadott zaprzeć się długu – letagadja tartozását, adósságát nem ismeri el zaprzeć się siebie, zaprzeć się się samego siebie – (dawno) megtagadja önmagát, megtagad magától mindent, lemond mindenről zaprzeć się własnego ojca – letagadja saját apját zaprzeć2 – kissé megrothadni zaprzedać — zaprzedawać [1. zdradzić dla własnych korzyści; 2. odstąpić od swoich przekonań dla korzyści materialnych lub osiągnięcia jakiegoś celu] – eladni, kiárusítani, áruba bocsátani, árulni zaprzedać duszę diabłu – eladja a lelkét az ördögnek zaprzedać komu ziemię – földet eladni vkinek zaprzedać ojczyznę – eladja hazáját zaprzedać się — zaprzedawać się [1. podporządkować się komuś lub czemuś w zamian za jakieś korzyści; 2. oddać się całkowicie jakiejś działalności, idei itp. budzącej wątpliwości moralne] – eladja magát; átadja magát zaprzedać się diabłu – eladja magát az ördögnek zaprzedaniec [daw. ten, kto się zaprzedał] – bérenc, áruló zaprzepaszczanie, zaprzepaszczenie – elpusztítás, elherdálás, elpocsékolás, eltékozlás, elvesztés zaprzepaszczony, -a, -e – elvesztett, elveszített, elhányt, eldugott zaprzepaścić (zaprzepaszczę, zaprzepaści) — zaprzepaszczać [1. doprowadzić do utraty lub zniszczenia jakiegoś dorobku; 2. nie wykorzystać należycie jakiejś szansy] – elveszteni, elhányni, eldugni, elherdálni, elpocsékolni, eltékozolni, elvesztegetni, elpusztítani, elpazarolni, szétszórni zaprzepaścić swój talent – (átv.) eltékozolja v. elfecsérli tehetségét - Wersja 01 01 2017 zaprzepaścić się — zaprzepaszczać się [zostać zaprzepaszczonym] – elveszni, elkallódni, eltűnni, elherdálódni, elpazarlódni; szétszóródni, elpusztulni, elpocsékolódni zaprzestać (zaprzestanę, zaprzestanie) — zaprzestawać (zaprzestaję, zaprzestaje) [przestać coś robić] – abbahagyni, megszűntetni, félbeszakítani, félbehagyni, véget vetni zaprzestać śpiewać – abbahagyja az éneket zaprzestanie, zaprzestawanie – megszűnés, abbamaradás; megszüntetés zaprzestanie działalności produkcyjnej – a termelés megszűnése zaprzeszły, -a, -e [1. bardzo dawny; 2. daw. o odcinkach czasu: będący przed tym, który był ostatnio] – régmúlt; utolsóelőtti zaprzęg, zaprząg [1. pojazd wraz z zaprzężonym koniem lub innym zwierzęciem pociągowym; 2. zwierzęta zaprzężone do pojazdu; 3. uprząż lub pojazd wraz z uprzężą] – (konie) fogat; (uprząż) szerszám, lószerszám, hám zaprzęgacz [ten, co zaprzęga do wozu] – (vkit/vmit) befogó ember zaprzęgać (kogo) do roboty – befogni (vkit) munkára, munkára kényszeríteni zaprzęgać a. zaprzęgnąć konia – lovat befogni zaprzęgnąć (zaprzęgnę, zaprzęgnie; zaprzągł) [zob. zaprząc] – befogni zaprzęgnięcie – befogás zaprzęgnięcie wzorca MVC do pracy – (informatyka) MNV minta munkára fogása zaprzęgnięty, -a, -e – befogott, beogatott zaprzęgowy, -a, -e [przeznaczony lub używany do zaprzęgu] – igás, fogatolt zaprzęgowy koń – igás ló zaprzężony, -a, -e – befogott, befogatolt zaprzyjaźniać, zaprzyjaźnić – megbarátkoztatni, összebarátkoztatni zaprzyjaźnić się (zaprzyjaźnię, -isz) — zaprzyjaźniać się [nawiązać z kimś bliskie, serdeczne stosunki] z komu/czemu – megbarátkozni (vmivel), összebarátkozni (vkivel) zaprzyjaźniony, -a, -e [taki, który się z kimś zaprzyjaźnił] – baráti, megbarátkozott, összebarátkozott zaprzyjaźniony kraj – baráti ország zaprzysiąc (zaprzysięgnę, zaprzysięgnie; zaprzysiągł), zaprzysięgnąć — zaprzysięgać [1. złożyć przysięgę; 2. odebrać od kogoś przysięgę; 3. przyrzec coś solennie sobie lub komuś] – megesketni zaprzysiąc świadków – megesketi a tanúkat Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8162 zaprzysiąc warunki pokoju – megesküdni a bétefeltételekre zaprzysiąc się, zaprzysięgnąć się — zaprzysięgać się [daw. podjąć jakieś postanowienie w przekonaniu, że się go dotrzyma za wszelką cenę] – megesküdni; megesküszik zaprzysięgły, -a, -e [stały w poglądach i uczuciach] – esküdt, hajlíthatatlan, lelkes zaprzysięgły wróg hazardu – a hazárd (játék) esküdt ellensége zaprzysiężnie – megesketés, eskütétel zaprzysiężnie w Sejmie RP nowego prezydenta – az új lengyel elnök v. kormányfő eskütétele a szejmben zaprzysiężony, -a, -e – felesküdött, megesküdött; esküdt, hites zaprzysiężony świadek – felesküdött tanú zapstrzyć [pot. o muchach lub innych owadach: zanieczyścić coś odchodami] – tarkára festeni; (átv.) (legyek v. rovarok által) bepiszkítani vmit zapstrzyć się – tarkára festődni zapuchły, -a, -e; zapuchnięty, -a, -e [taki, który zapuchł] – dagadt, megdagadt, bedagadt zapuchnąć [1. stać się nabrzmiałym; 2. dostać obrzęku na twarzy] – bedagani, megduzzadni zapuchnięcie – dagadtság, duzzadtság zapuchnięty, -a, -e – dagadt, megdagadt, bedagadt zapudrować [pokryć coś pudrem] – bepúderezni zapukać [1. kilka razy w coś puknąć; 2. zwrócić się do kogoś w jakiejś sprawie] – bekopogni, bekopogtatni zapukać do drzwi – kopogni az ajtón, bekopog az ajtón, kopogtatni zapukać do okna – zörget az ablakon zapulsować – dobogni (szív); űtni, verni, lüktetni [zapulsować w sercu: ver a szívben] zapunktować – megpontozni zapust – rengeteg, ősrengeteg, erdő sűrűje; (erd) hagyásfa zapustnik [1.daw. ktoś, kto przebrany chodzi po domach w zapusty; 2. przest. przen. człowiek lubiący dobre życie] – farsangozó, mulatozó ffi zapustny, -a, -e – húshagyó; farsangvégi; (átv.) farsangi, vidám zapustny wtorek – húshagyó kedd zapustować [1.daw. bawić się w zapusty, karnawałować; 2. przest. hulać, biesiadować] – (dawno) farsangolni, mulatozni zapustowanie – (dawno) farsangolás, mulatozás - Wersja 01 01 2017 zapusty [1. daw. ostatnie dni karnawału; też: zabawy i zwyczaje ludowe związane z tymi dniami; 2. polska nazwa karnawału] – farsang, farsang utolja, farsangutó; karnevál; húshagyókedd zapuszczanie, zapuszczenie [stan zaniedbania] – bedugás, bevezetés, benyomás, beeresztés; leeresztés, lebocsátás; elhanyagolás; növesztés zapuszczenie członka męzkiego w kobietę – (med.) a hímvessző bevezetése a nőbe zapuszczański, -a, -ie – őserdőn túli Zapuszczański trakt, Trakt Zapuszczański (zwany po litewsku Użgiris) [(hist.) leżał na lewym brzegu Niemna; zwała się płd. część wwdztwa trockiego, między lewym brzegiem Niemna, puszczą augustowską i granicą pruską, t. j. dzisiejsza gub. suwalska. Obecnie mieszkańcy Królestwa nazywają Zapuszczańskiem okolicę z „tamtej strony puszczy“, w pow. grodzieńskim i trockim.] – (dawno) Őserdőn túli részek (földrajzi terület) zapuszczony, -a, -e [zaniedbany] – bedugott, beeresztett; leeresztett, bebocsátott; elhanyagolt; növesztett zapuścić (zapuszczę) — zapuszczać [1. wprowadzić coś do wnętrza czegoś; 2. opuścić lub zsunąć rolety, zasłony itp.; 3. nie strzyc się lub nie golić, pozwalając włosom urosnąć; 4. dopuścić do zaniedbania; 5. pot. wprawić w ruch silnik] – ereszteni, beengedni, leengedni; elereszteni, odaengedni; bedugni, bevezetni, benyomni; növeszteni, megnöveszteni; ereszteni; leereszteni, leengedni, lebocsátani; elhanyagolni, sorsára hagyni, nőni v. burjánzani hagyja; növeszteni; (czym) beereszteni (vmivel) zapuszczać brodę – szakállt növeszteni zapuszczać się w detale – részletekbe bocsátkozni zapuścić brodę – szakállt növeszteni; szakállt ereszteni zapuścić brudy w mieszkaniu – nem takarítja a lakást zapuścić brzuch – pocakot ereszteni v. engedni zapuścić długą brodę – hosszú szakállat növeszteni zapuścić kartynę – leengedni a függönyt zapuścić a. zapuszczać korzenie – gyökeret verni v. ereszteni; meggyökeresedni zapuścić kropie do oczu – becsepegtet a szemébe zapuścić motor (silnik) – beindítja a motort zapuścić na twarz woalkę – fátyollal fedi be az arcát; elfátyolozza az arcát zapuścić pług w ziemię – földbe ereszti az ekét Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8163 zapuścić roletę – a redőnyt leengedni v. leereszteni zapuścić sad, rolę – kertet, szántóföldet elhanyagolni zapuścić sieć – hálót leereszteni v. elmeríteni zapuścić sondę w ranę – szondát dug a sebbe, szondázza a sebet zapuścić wąsy – hajat növeszteni zapuścić włosy – megnöveszti a haját; hajat növeszteni zapuścić wszy w głowie – hagyja, hogy megtetvesedjék (a feje) zapuścić żurawia – (átv., tréf.) meresztgeti a szemét, leselkedni zapuścić się — zapuszczać się [1. dotrzeć w głąb czegoś; 2. podjąć jakiś temat; 3. przestać o siebie dbać] – elsüllyedni, elmerülni, elmélyedni, behatolni, benyomulni; eljutni; elhanyagolja magát, elhanyagolódni zapuścić się w domysły i dociekanie – találkozásokba bocsátkozni zapuścić się w las – mélyen behatolni az erdőbe zapuścili się aż do brzegów Ameryki Północnej – eljutottak egészen Észak-Amerika partjáig zapychać [zob. zapchać] – betömni zapychać się [zob. zapchać się] – eltömődni, dugulni zapychanie się – dugulás zapylanie, zapylenie [1. obecność pyłu w atmosferze; 2. zjawisko występujące u roślin kwiatowych, polegające na przeniesieniu ziarna pyłku na znamię słupka. Kwiaty posiadają specjalne przystosowania do tego celu. Znamiona ich słupków są kleiste, a pyłek jest zwykle bardzo niewielkich rozmiarów] – porral való behintés; (növ.) beporzás, megporzás vagy idegen szóval pollináció [a virágos vagy magvas növények (Spermatophyta) szaporodásának az a mozzanata, melynek során a hímivarsejteket tartalmazó virágpor (pollen) a nyitvatermők esetében közvetlenül a magkezdeményre (ovulum), a zárvatermők virágaiban pedig először a termő bibe részére kerül (ahonnan a bibeszál sejtközötti járataiba pollentömlőt növesztve ér el a magkezdeményhez)] Rodzaje zapylenia samozapylenie (autogamia) – gdy pyłek pochodzi z tego samego kwiatu, lub innego kwiatu, ale tej samej rośliny zapylenie krzyżowe (ksenogamia, allogamia) – gdy pyłek pochodzi z kwiatu innej rośliny (tego samego gatunku) Sposoby zapylenia hydrogamia – zapylenie przez wodę anemogamia (wiatropylność) – zapylenie przez wiatr - Wersja 01 01 2017 zoogamia – zapylenie przez zwierzęta, np.: o chiropterogamia – zapylanie przez nietoperze o ornitogamia – zapylanie przez ptaki o entomogamia (owadopylność) – zapylanie przez owady zapylanie przez zwierzęta – állati beporzás zapylanie przez wodę – vízbeporzás zapylenie krzyżowe [zapylenie kwiatu pyłkiem pochodzącym z kwiatu innej rośliny] – (növ.) keresztbeporzás; idegenpeporzás zapylenie kwiatów – a virágok beporzása zapylić (zapylę) — zapylać [1. pokryć lub wypełnić coś pyłem; 2. przenieść pyłek z pręcików kwiatowych na słupek lub na zalążek w celu zapłodnienia] – porral bevonni, beporozni; (növ.) beporozni zapylić a. zapylać coś – beporozni vmit zapylić się — zapylać się [o roślinach: ulec zapyleniu] – beporzódni zapylony, -a, -e – poros; (növ.) beporzódott zapytać (zapytam, -asz, -ają) — zapytywać, zapytać się — zapytywać się [zwrócić się do kogoś z pytaniem] – (kogo o co) megkérdezni (vkitől vmit); kérdezősködni (vkinél vmi felől); kikérdezni, feltenni a kérdést zapytać ucznia z lekcji – a tanulót kikérdezni zapytać kogoś o nazwisko – vkinek a nevét kérdezi zapytać o co – megkérdezni vmit; érdeklődni vmi felől zapytał go wprost czy pił? – őszintén megkérdezte, ivott-e? zapytałem telefonicznie i prosiłem, żeby zaraz oddzwonił – telefonon érdeklődtem és kértem, hogy hívjon mindjárt vissza zapytać się – kérdezni, megkérdezni, tudakolni zapytać się o drogę – az utat kérdezni, az út iránt érdeklődni; megkérdezni az utat zapytanie [oficjalnie zadawane pytanie] – kérdés, kérdezés, megkérdezés; kereslet zapytanie i oderta – kereslet és kínálat zapytanie ofertowe – ajánlatkérés zapytany, -a, -e – kikérdezett; kivallatott zapyzieć [zaniedbać się i zgnuśnieć] – (közöns.) elhagyja magát, elvadulni zapyziały, -a, -e [niechlujny lub zaniedbany] – lompos, slampos, hanyag; piszkos, maszatos, mocskos; ápolatlan, elhanyagolt, rendetlen zarabiać (zarabiam, -asz, -ają) [zob. zarobić] + T. – keresni vmit; pénzt keresni zarabia ładne pieniądze – szép pénzt keres; sokat keres zarabiać dodatkowo – mellékesen keres zarabiać na chleb – kenyeret keresni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8164 zarabiać na czymś – keres vmin; keresni vmire zarabiać na kowałek chleba – megkeresni a kenyérrevalót zarabiać na życie – megkeresni a megélhetéshez valót zarabiać piękne pieniądze – szép pénzt keresni v. megkeresni zarabiać piórem – tollforgatásból élni, irodalommal foglalkozni zarabiać szyciem – varrással keresi a kenyerét zarabiać wapno – meszet oltani zarabiam dobrze – jól keresek zarabiający na chleb – kenyérkereső [Ale człowiek uczciwie zarabiający na chleb nie ma czasu siedzieć 24 godziny w intenecie: De az ember becsületes kenyérkereső, nincs ideje napi 24 órát ülni az interneten.] zarabianie (zarobienie) – keresés zarachować — zarachowywać [zaliczyć coś na poczet czegoś] – beszámítani zarachował to na poczet długu – beszámította ezt az adósságba v. az adósság fejébe zaradczy, -a, -e [mający czemuś zaradzić] – elmés, találékony, élelmes zaradnie – ügyesen, talpraesetten zaradność – találékonyság, ügyesség, élelmesség zaradność kupiecka – kereskedői élelmesség zaradny, -a, -e [umiejący sobie poradzić w różnych sytuacjach] – ügyes, talpraesett, találékony, élelmes, életrevaló; vállalkozó szellemű; leleményes zaradzenie – orvoslás, megoldás zaradzić (zaradzę, zaradzi) — zaradzać [znaleźć sposób, żeby wybrnąć z trudnej sytuacji lub nie dopuścić do niej] – megelőzni, elhárítani, fölfogni; orvosolni, helyrehozni zaradzić (złu) – (bajokat) orvosolni zaradzony, -a, -e – megelőzött, elhárított, fölfogott; orvosolt, helyrehozott zaranek – hajnal, hajnalpír, pitymallat zaranie [1. pierwszy okres, początek czegoś; 2. daw. wczesny ranek] – hajnal, hajnalpír, pitymallat; korareggel; hajnalpír; (átv.) a kezdet kezdete zaranny, -a, -e – (dawno) hajnali, korai, reggeli zaraportować – bejelenteni, jelentést tenni zarastać [zob. zarosnąć] – benőni zarastanie – benövés, felnövés, kinövés, begyepesedés, elgazosodás, elgyomosodás, elbozótosodás zarastanie chwastem – elgazosodás, gyommal való benövés zarastanie paznokci mięsem – benőtt köröm - Wersja 01 01 2017 Zaratusztrianizm (Zoroastryzm, awest. Daēnā Vañuhi; pers. زرت ش تی آي ينÂjin-e Zaratoszt-i) [jedna z najstarszych, wciąż istniejąca religia monoteistyczna założona przez Zaratusztrę (jego życie różni badacze umieszczają gdzieś pomiędzy XIII a połową VI wieku p.n.e., przy czym większość przyjmuje, że żył on ok. 1000 r. p.n.e.), w północno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi się z pierwotnych wierzeń ludów indoeuropejskich, żyjących na terenach obecnego północnego Iranu. Muzułmanie nazywają jej wyznawców czcicielami ognia. Świętą księgą zaratusztrian jest Awesta, której najważniejszą część tworzą Gaty, zgodnie z wierzeniami napisane przez samego Zaratusztrę (zobacz: język awestyjski).] – zoroasztrizmus (vagy mazdaizmus) [az iszlám térhódítása előtti régi iráni vallás. A mazdaizmus ősi perzsa vallás körülbelül az i. e. 9–8. században keletkezett. Később (az i. e. 6–5. században) összeolvadt Zarathustra (görög változatban Zoroaszter) próféta tanításaival. Zarathustra gáthái képzik a Zend-Aveszta ma ismert töredékeinek nagy részét, ez a Jaszna. A vallás alapítója egy iráni próféta és hitújító, Zarathustra volt, aki az i. e. 6. században élt. Perzsa hagyományok szerint Zarathustra tevékenysége i. e. 560 körülire tehető.] zaraz [I 1. partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami, np. Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy.; 2. partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu, np. Napisała do niego zaraz po powrocie.; ― II. przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu, np. Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam.; ― III. 1. wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi; 2. wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania; 3. wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy] – nyomban, rögtön, azonnal, mindjárt, tüstént, éppen most, haladéktalanul zaraz będą gotowe – mindjárt készen lesznem zaraz będę gotów (gotowa) tylko chiałbym (chiałabym) umyć się (ogolić się, ubierać się) – azonnal készen leszek, csak szeretnék még megmosakodni (megborotválkozni, megfésülködni, felöltözni) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8165 zaraz, czego się tak spieszysz – mindjárt, mit sietsz annyira! zaraz masz iść! – azonnal menned kell! zaraz mi odpisz – azonnal válaszolj (írásban); rögtön írj nekem zaraz po rodzicach – mindjárt a szülők után zaraz poproszę pana Kowalskiego – mindjárt hívom Kowalski urat zaraz pójdę z psem na spacer – rögtön elmegyek a kutyával sétálni zaraz poproszę – azonnal kérek zaraz przyjdę – rögtön jövök zaraz tam będę; już idę – mindjárt ott leszek; máris megyek zaraz wracam – mindjárt visszajövök zaraz za domem był park – mindjárt v. közvetlenül a ház mögött volt a park zaraz zacznie padać (deszcz) – esőre áll; lóg az esőnek a lába zaraz zapiszę lekarstwo – mindjárt felírok egy gyógyszert zaraz zobaczę, co jest w programie – mindjárt megnézem a programot (műsort) zaraz zobaczę, co teraz robi – azonnal megnézem, hogy most mit csinál zaraz zobaczę – azonnal megnézem zaraza [1. choroba zakaźna występująca masowo; 2. groźne, trudne do zwalczenia zjawisko; 3. pot. wyzwisko lub przekleństwo; 4. * trąd] – fertőzés, járvány, ragály, dögvész, *pestis, lepra; vész; átv. átok v. csúfnév zaraza moralna – erkölcsi fertő, erkölcsi züllés, métely zaraza morowa – pestisragály, pestis-járvány, dögvész, dögragály zaraza na bydło – marhavész zaraza pyska i racic – száj- és körömfájás zaraza raciczna – körömfájás (állatoknál) zaraza tylczakowata – takonykóros fertőzés zaraza ziemniaczana [wywoływana przez grzyby choroba niszcząca uprawy ziemniaków i pomidorów] – krumplivész zarazek [drobnoustrój wywołujący chorobę zakaźną] – baktérium, bacillus, kórokozó; (átv.) métely zarazek (chorobotwórczy) – kórokozó zarazki ospy – a himlő kórokozója zarazki zimnicy – a mocsárláz kórokozói zarazem (jednocześnie) – egyúttal, egyszerre, egyidőben, egyidejűleg zarazić (zarażę) — zarażać [1. spowodować przedostanie się do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych; - Wersja 01 01 2017 2. wpłynąć na kogoś tak, że przejmie nasze poglądy, zachowania lub zainteresowania] – (átv.) fertőzni, megfertőzni; megmételyezni zarazić kogo durem – tifusszal megfertőzni vkit zarazić kogoś czymś – megfertőzni vkit vmivel zaraził nas swoim zapałem – (átv.) átragadt ránk a lelkesedése zarazić się — zarażać się [1. zostać zarażonym chorobą zakaźną; 2. przejąć czyjeś zachowania, poglądy lub zainteresowania] – fertőzést kapni, megfertőződni; elkapni (betegséget) zarazić się czymś – megfertőződni vmivel; elkapni vmit zarazkowy, -a, -e – járványos, fertőző, ragályos zarazkowy stres – ragályos stressz zaraźliwie – fertőzően; (átv.) ragadósan zaraźliwość – fertőzékenység zaraźliwy, -a, -e [1. taki, którym można się zarazić; 2. łatwo udzielający się innym] – fertőző, ragályos; járványos; (átv.) ragadós zaraźny, -a, -e – fertőző zarażać innych czymś – megfertőz másokat vmivel zarażający, -a, -e – fertőző zarażanie, zarażenie (łac. contaminatio, z łac. contaminare = być w kontakcie, z łac. con-, com- = naprzeciw, razem + łac. tangere = dotykać) [przeniesienie biologicznego czynnika zaraźliwego (łac. contagion) od nosiciela (człowieka lub zwierzęcia) na wrażliwą osobę lub zwierzę.] – fertőzés, megfertőzés, ragály; (átv.) fertőzés, megfertőzés, métely zarażenie się – fertőződés zarażać, zarazić – (átv.) fertőzni, megfertőzni; megmételyezni zarażliwy, -a, -e – ragályos zarażony, -a, -e – fertőzött zarąbać — zarąbywać [pot. zabić kogoś siekierą lub innym ciężkim i ostrym narzędziem] – bevágni, bevésni (baltával); agyonvágni, agyonütni; (karddal) lekaszabolni zarąbać znak na drzewie – jelt vágni a fába zarąbali go szablami – összekaszabolták, kardélre hányták, felkoncolták zarchiwizować – archiválni zarchiwizować plik – fájlt archiválni zardzewiały, -a, -e [1. pokryty lub przeżarty rdzą; 2. niesprawny wskutek braku ruchu] – rozsdás, berozsdásodott, megrozsdásodott zardzewiały nóż – rozsdás kés zardzewieć [1. o przedmiocie żelaznym lub stalowym: pokryć się rdzą; 2. utracić Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8166 jakąś umiejętność lub kondycję wskutek bezczynności] – berozsdásodni, megrozsdásodni; elrozsdásodni zardzewienie – megrozsdásodás zardzewienie noża – a kés megrozsdásodása zareagować [1. zachować się w pewien sposób pod wpływem jakiegoś wydarzenia, jakiejś wypowiedzi lub sytuacji; 2. o organizmie, komórkach itp.: zmienić się pod wpływem jakiegoś czynnika; 3. wejść w reakcję chemiczną] – reagálni, felelni, válaszolni zareagować na coś – válaszolni v. reagálni vmire zarechotać [1. o żabach: wydać niski, gardłowy dźwięk; 2. zaśmiać się głośno i chrapliwie] – felbrekegni, brekegésbe, kurutsolásba kezd; (közb.) felnevetni, felvihogni zarecytować – elmondani, elszavalni, előadni zarejestrować [1. umieścić na liście; 2. dokładnie coś opisać; 3. o zmysłach: odebrać bodźce; 4. o przyrządach pomiarowych: zapisać zmiany parametrów procesu lub zjawiska; 5. nagrać obraz, dźwięk na jakiś nośnik] – bejegyezni, följegyezni, nyilvántartásba venni; beiktatni, lajstromba venni zarejestrować firmę – céget bejegyezni zarejestrować się [wpisać się lub zostać wciągniętym do rejestru] – feliratkozni, jelentkezni, jegyzékbe véteti magát zarejestrować się do lekarza – bejelentkezni az orvoshoz zarejestrowany, -a, -e – bejelentett, bejegyzett, lajstromozott zarejestrowana liczba bezrobotnych – bejegyzett munkanélküliek száma zareklamować1 [zachwalając, zachęcić do kupna czegoś lub do skorzystania z jakichś usług] – reklámozni, hirdetni, ajánlgatni, dicsérni vmit, reklámot csinálni zareklamować wystawę książek – könyvkiállítást hirdetni zareklamować2 [zgłosić reklamację] – felszólalni, reklamálni, kifogást tenni v. emelni; tiltakozni zareklamować coś – reklamálni vmit zareklamować niepunktualne płacenie długu – a tartozás késedelmes fizetéséért panaszt emelni v. felszólalni zareklamować się [1. zachwalać własne towary lub usługi; 2. wygłosić o sobie pochlebną opinię] – reklámozza magát zareklamowanie1 – hirdetés, reklámozás zareklamowanie książki – a könyv reklámozása zareklamowanie wystawy obrazów – képkiállítás hirdetése - Wersja 01 01 2017 zareklamowanie2 – panaszemelés, tiltakozás, kifogás, kifogásolás, szemrehányás zarekomendować [polecić kogoś lub coś komuś] – ajánlani zarekwirować [1. zabrać coś z nakazu władz; 2. zabrać coś komuś] – összeszedni, hatóságilag igénybevenni, behajtani, harácsolni; rekvirálni; elkobozni zarekwirować zboże – gabonát összeszedni v. hatóságilag igénybe venni, rekvirálni zarepetować [przygotować broń do strzału] – újra tölteni (pisztolyt, puskát, géppisztolyt) zareplikować [szybko i celnie odpowiedzieć na zarzuty] – ellentmondani, replikázni zaretuszować – átfesteni, javítani; igazítani, szépíteni, retusálni zaretuszować błędy – hibát kijavítani zarezerwować [1. dokonać rezerwacji; 2. zastrzec sobie prawo do czegoś; 3. przeznaczyć coś dla jakiejś osoby lub na jakiś cel] – eltenni, tartalékolni, rezerválni, bebiztosítani, fenntartani, előjegyezni; foglalni, lefoglalni; (jegyet stb. vki számára) félretenni zarezerwować bilet – jegyet rendelni zarezerwować kapitał – tőkét tartalékolni zarezerwować miejsce – helyet foglalni v. fenntartani zarezerwować nocleg – szállást foglalni zarezerwować pokój – szobát előjegyezni v. foglalni (foglaltatni) zarezerwować stół – asztalt foglalni zarezerwowałem dla pana (zarezerwowałam dla pani) pokój na dziesiątym piętrze – a tizedik emeleten foglaltam szobát önnek zarezerwowałem (zarezerwowałam) telefonicznie pokój dwuosobowy z łazienką – egy kétágyas, fürdőszobás szobát foglaltam telefonon zarezerwowanie – fenntartás, lefoglalás, rezerválás; előjegyzés zarezerwowanie biletu – jegyfoglalás zarezerwowany, -a, -e – fenntartott, foglalt zarezerwowane – foglalt (hely) zarezerwowane miejsce – fenntartott hely zarezerwowany pokój – foglalt szoba zaręczanie – jótállás, biztosítás, szavatolás, garantálás zaręczeni – jegyespár, jegyesek zaręczenie1 [Zaręczenie, zwane inaczej: rękojmią, zaręką, poręką, rękojemstwem, po łacinie fidejussio albo fidejussoria cautio. Ważna różnica zachodziła między poręczeniem a ewikcją. Poręczenie fidejussio było wówczas, gdy się kto Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8167 obowiązywał w razie niewypłacalności dłużnika sam wierzyciela zaspokoić. Ewikcja miała miejsce w sprzedażach, jako zabezpieczenie nabywcy, że wejdzie w posiadanie bezsporne wszystkiego, co nabył. Ewikcję taką nazywano w dawnych wiekach „warunkiem”, a ten, co warował czyli dawał odpowiedzialność, nazywany był „warunkarz”. W Statucie Litewskim ewiktor nazwany jest „zawodcą” a fidejussor „rękojmią”.] – (praw) kezesség (fidejussio), jótállás másnak adósságáért; más adósságának elvállalása arra az esetre, ha a másik – a főadós – kötelezettségét nem teljesíti. zaręczenie2 – eljegyzés Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów [szczegółowe przepisy wykonawcze do Konstytucji 3 maja, uchwalone przez Sejm Czteroletni 20 października 1791. Były wyjaśnieniem niesformułowanych w Konstytucji 3 maja przepisów, dotyczących stanu unii polsko-litewskiej.] – Lengyel-Litván unió (1791. május 3.) [1791. május 3-án a lengyel-litván unió elfogadta Lengyelország májusi alkotmányát, amely Európa első és a világ második írott alkotmánya volt.] zaręczanie się, zaręczenie się – jegybekelés, jegyváltás, eljegyzés zaręczona – jegyes, eljegyzett; menyasszony zaręczony – jegyes, eljegyzett; vőlegény zaręczyć1 — zaręczać [1. wziąć odpowiedzialność za kogoś lub za coś; 2. zapewnić komuś coś; 3. usilnie zapewnić kogoś o czymś] – jótállni, biztosítani, kezeskedni, kezességet vállalni; szavatolni, felelősséget vállalni; biztosítani, megigérni zaręczam słowem honoru, że to zrobię – becsületszavamra fogadom, hogy ezt megteszem zaręczył za pożyczoną przez niego sumę – kezességet vállalt v. jótállt az általa kölcsönzött összegért zaręczyć2 — zaręczać [doprowadzić do czyichś zaręczyn] – eljegyezni, jegyet váltani zaręczył syna z córką swego przyjaciela – eljegyezte fiát barátjának leányával zaręczyć się — zaręczać się [złożyć sobie przyrzeczenie małżeństwa] – (z kim) eljegyzi magát (vkivel); eljegyezni (vkit); jegyet vált vkivel zaręczyć się z kimś – eljegyezni vkit zaręczyć się z bogatą panną – gazdag lányt eljegyezni zaręczyli się – eljegyezték egymást - Wersja 01 01 2017 zaręczynowy, -a, -e – eljegyzésizaręczyny [przyrzeczenie małżeństwa składane sobie przez parę; też: uroczystość z tej okazji] – eljegyzés, jegyváltás zaręczynowy, -a, -e – eljegyzési zarękawek [1. daw. noszona przez urzędników osłona chroniąca przed zabrudzeniem rękaw od dłoni do łokcia; 2. ochrona rękawa przed zabrudzeniem; rodzaj ściąganego z dwóch końców kawałka materiału zeszytego na kształt tuby, przykrywającego rękę od nadgarstka aż do łokcia, zwykle w kolorze czarnym. Dawniej używana przez urzędników. 3. inaczej mufka, rodzaj tuby najczęściej z futra lub aksamitu, lub innego ocieplanego materiału. Zarękawki służyły do ochrony dłoni przed chłodem. Używane były zarówno przez mężczyzn jak i kobiety już od XVI wieku, w zależności od mody posiadały różną wielkość. Mogły być bardzo ozdobne – takie haftowane lub ozdabiane aplikacjami czy koronkami zarękawki zabierano np. do opery. Zwykle w każdej mufce schowany był jedwabny sznur lub łańcuszek na wypadek gdyby trzeba było mieć wolne ręce. Obecnie spotykane raczej rzadko. 4. znany często jako "mufka" , więc pod nazwą przejętą z niemieckiego, używany był zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn dla ochrony rąk i piersi przed zimnem. Powstał prawdopodobnie z obszernego mankietu rękawów płaszcza lub kaftana, podbitego obficie futrem.] – könyökvédő, ujjvédő; karvédő; (műsz) karmantyú zarękawek futrzany – muff; karmantyú zarękawie [1. część zbroi żelaznej, osłaniająca rękę od łokcia do rękawicy. W uzbrojeniach mieszczan lwowskich z XVI w. wyszczególniano: zarękawie i szorce. W Paprockim z XVIII w. czytamy: Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia „Sajdaczni rzymscy na lewej ręce zarękawie żelazne nosili”. Zarękawki wspominane są w XVII i XVIII w. jako części ubioru niewieściego; 2. część płytowej zbroi rycerskiej, chroniąca rękę od łokcia do dłoni. Wchodziła w skład naręczaka. Od XVII wieku mianem zarękawi nazywano też karwasze.] – (dawno) karvas, karvért 8168 zarobek [1. zapłata za wykonaną pracę; 2. możliwość zarobienia pieniędzy; 3. zysk osiągnięty z transakcji handlowej] – kereset (fizetés); pénzkereset; (zysk) haszon, nyereség zarobek dzienny – napi kereset v. napszám zarobek tygodniowy – heti kereset zarobić (zarobię, -isz; zarobił) — zarabiać [1. otrzymać zapłatę za wykonaną pracę; też: osiągnąć zysk z transakcji handlowej; 2. zarabiać: pracować zarobkowo; 3. pot. zasłużyć na coś swoim postępowaniem; 4. naprawić uszkodzenie w dzianinie; 5. połączyć ze sobą składniki ciasta i zagnieść je] – keresni, megkeresni (munkával); szerezni; (kogo/co) keresni; (na kogo/co) keresni (vkire); (dziurę) megfoltozni; (átv.) rászolgálni; keresni, nyerni, szerezni; (ciasto) gyúrni, meggyúrni, dagasztani, megdagasztani; betömni, becsinálni, elcsinálni, befoltozni, megfoltozni zarobić ciasto – tésztát gyúrni zarobić grube pieniądze – súlyos összegeket keresni zarobić na chleb – kenyeret keresni zarobić na karę; na pochwałę – rászolgál a büntetésre, a dicséretre zarobić na życie – kenyeret keresni zarobić a. zarabiać pieniądze – pénzt keresni zarobić sto za sto lichwa – százért százat kapni, az uzsora zarobić wapno – meszet oltani - Wersja 01 01 2017 zarobiony, -a, -e [pot. zapracowany] – megkeresett zarobkować [zarabiać pieniądze na utrzymanie] – keresni, megkeresi a kenyerét; (np. handłem) nyerészkedni zarobkowy, -a, -e – kereset-; kereseti, fizetési, jutalmi zarodek [1. zob. embrion; 2. zawiązek rośliny rozwijający się w nasieniu; 3. początkowe stadium czegoś] – csíra, sejt, mag, sejtmag; embrió zarodek kawitacji – kavitáció magja zarodkowy, -a, -e – embrionális, csíra-, magzati zarodkowy rozwój, rozwój embrionalny, embriogeneza [proces rozwojowy charakterystyczny dla człowieka i zwierząt wielokomórkowych rozmnażających się płciowo, obejmujący okres od zapłodnienia do opuszczenia osłonek jajowych (zwierzęta jajorodne) lub organizmu matki w czasie porodu (zwierzęta żyworodne).] – embrionális v. magzati fejlődés; embriogenezis, az embrió (csíra) kialakulásának folyamata zarodnia [wytwarzający zarodniki organ bezpłciowego rozmnażania się niektórych roślin i grzybów] – (növ.) spóratartó tok, sporangium zarodnik [komórka służąca do bezpłciowego rozmnażania się niektórych roślin i grzybów] – spóra, csíra zarodnik, spora [w botanice jest to haploidalna komórka służąca do bezpłciowego rozmnażania protistów, roślin (mszaki, paprotniki) i grzybów. Zarodniki są zazwyczaj wytwarzane w zarodniach, gdzie dojrzewają do momentu wysypu (ew. wylania) – zazwyczaj przez pęknięcie ich ścian. Następnie są zwykle rozprzestrzeniane w środowisku lądowym przez wiatr bądź w środowisku wodnym przez wodę. Mogą też powstawać zewnętrznie (np. u niektórych grzybów konidia).] – spóra [egy bioaeroszol, növények ivartalan szaporító sejtje. Az ivartalan nemzedékekben redukciós osztódással keletkezik. Egyszeres kromoszómaszerelvényt tartalmaz, tehát haploid. Iszpora, csírasejt, a kriptogamák szaporodó sejtje, a virágzó növények magvával analóg, csakhogy nem oly összetett szerkezetű, hanem rendesen csak egy sejt, ritkábban kevés sejt, nincs benne csíra, mely a magvak legnevezetesebb része.] zarodnik widłaka – korpafű, likopodium zarodniki trwalnikowe – rozsdagombacsíra Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8169 zarodniki workowe [1. zarodniki wytwarzające się w procesie płciowym w workowatych zarodniach grzybów; 2. zarodniki grzybów uczestniczące w procesie rozmnażania bezpłciowego. Tworzą się po 8 sztuk wewnątrz komórki zwanej workiem po podziale mejotycznym jądra zygotycznego. (są mejosporami). Są to zarodniki charakterystyczne dla workowców. 3. zarodniki workowe, askospory, bot. komórki haploidalne (1n, haploidalność) służące do bezpłciowego rozmnażania się grzybów, powstające wewnątrz komórek macierzystych (zarodni), które przybrały postać worków, u grzybów z klasy workowców ] – aszkospórák, ivaros szaporítósejtek; melyek aszkuszokban (tömlőkben) keletkeznek el; (bot.) haploidok; egyszeres kromoszómaszámú sejtek zarodnikowy, -a, -e – spóra-, spórás; csíra-, csírás zarodniowy, -a, -e [1. przymiotnik od: zarodnia, zarodnik; 2. liść zarodniowy - liść paprotników, na którym tworzą się organy rozmnażania, w których powstają haploidalne zarodniki; liść zarodnionośny, sporofil] – spóra-, spórás; spóratartó tokzarodowy, -a, -e [przeznaczony do rozpłodu] – tenyésztési, fajzási, termékenyítési, csírázási, keltetési zaroić się (zaroję się) [1. zapełnić się dużą ilością ludzi lub zwierząt, poruszających się w różnych kierunkach; 2. pojawić się w jakimś miejscu w dużej liczbie] – rajzani, nyüzsögni, hemzsegni zaropiały, -a, -e [1. pokryty lub napełniony ropą; 2. mający zaropiałe oczy lub rany] – csipás; gennyes, elgennyesedett zaropić – elgennyesíteni zaropić się – elgennyesedni, elgennyedni zaropieć [pokryć się lub napełnić ropą] – elgennyesedni zaropienie – gennyesedés zarosić (zaroszę, zarosi) – harmattal befödni zarosły, -a, -e [taki, który czymś zarósł] – benőtt, bozótos, gyepes, füves, cserjés; elburjánzott zarosnąć (zarośnię; zarósł) — zarastać [1. o roślinach: rozrastając się, pokryć całkowicie jakieś miejsce; 2. pokryć się tym, co rośnie lub nawarstwia się; 3. o ranach: zabliźnić się; 4. o męskiej twarzy: pokryć się zarostem] – benőni, ellepni; begyepesedni, elgazosodni, elbozótosodni; (zabliźnić się) gyorsan befforrni, behegedni, összeforrni (seb); összenőni - Wersja 01 01 2017 zarosnąć się — zarastać się [zob. zarosnąć w zn. 3.] – (zabliźnić się) gyorsan befforrni, behegedni, összeforrni (seb) zarost [owłosienie twarzy u mężczyzny] – szőr (az arcon); szőrzet; kis szakáll; szőrzet; szakáll, körszakáll; áll. serte (seta) [az emlős állatok testén a hajaknál s szőröknél vastagabb és merevebb szaruképlet, amely tulajdonképen szőrök pamata] zaroszony, -a, -e – harmatos zarośla [gęste skupisko krzewów] – bozót, cserjés, haraszt; csalit; cserjékkel, bokrokkal benőtt hely zarośnięcie (łac. atresia, z gr. ατρετος = bez otworu) [zob. atrezja] – (lat.) atrézia; benövés, elzáródás zarośnięcie źrenicy – a pupilla lenövése v. elzáródása zarośnięty, -a, -e [1. zob. zarosły; 2. nieogolony lub nieostrzyżony] – borostás, szőrős zarozumiale – beképzelten, önhitten, öntelten zarozumialec [1. osoba mająca zbyt wysokie mniemanie o sobie, przechwalająca się swoimi zaletami i dokonaniami; megaloman, samochwała; 2. świadczący o takiej postawie] – önhitt, önhitt fráter; beképzelt alak; rátarti, elbizakodott, pöffeszkedő, nagyképű ember zarozumiałość, zarozumialstwo [zadufanie w sobie; zuchwałość; nadmierne wychwalanie swojej osoby] – önhittség, beképzeltség, elbizakodottság, önteltség, pöffeszkedés; felfuvalkodottság; fölény; nagyképűség; szerénytelenség zarozumialstwo – önhittség, gőg, kevélység, dölyf, hivalkodás, fennhéjazás, rátartiság, felfújtság, büszkeség, hiúság zarozumiały, -a, -e [mający wygórowane mniemanie o sobie i przeceniający swoje zalety lub zasługi; też: świadczący o takiej postawie] – beképzelt, önhitt, rátarti, elbizakodott, öntelt, fölényes, nagyképű, nyegle, szerénytelen, pöffeszkedő; fennhéjázó zaródź [daw. zaczątek czegoś] – protoplazma [az életfolyamatokat fenntartó "szervezett fermentum"] zaróść – benőni zarówka na sto świec – (vill.) százgyertyás izzó zarównać, zarównywać – egyengetni, egyenesíteni, kisimítani, elsimítani zarówno [składnik spójnika złożonego zarówno ..., jak (i, też) ... komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu, np. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8170 Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi.] – egyenlően, egyformán; mind…, mind…; éppúgy, ugyanúgy, hasonlóan, egyaránt; úgyszintén zarówno jeden jak drugi – mind az egyik, mind a másik; mindkettő zarówno ojciec jak matka mieli mi to za złe – édesapám és édesanyám egyaránt rossz néven vették ezt tőlem zaróżować (zaróżuje) – megrúzsozni, rúzzsal bevonni zaróżowić [nadać czemuś różową barwę] – pirosítani, rózsásra festeni, rózsapirosra színezni zaróżowić się, zaróżowieć [nabrać różowego koloru] – rózsás színt kapni, pirosodni, rózsásra festődni, rózsapirosra színeződni; pirulni, megpirulni zaróżowienie [różowa plama lub miejsce zabarwione na różowo] – pirosodás, rózsásra festődés, rózsapirosra színeződés zaróżowiony, -a, -e – pirosított, rózsásra festődött, rózsapirosra színeződött; rózsapiros zarubrykować – megvonalazni, megvonalkázni, rovatokra osztani; beírni a megfelelő rovatba zarubrykować papier – papírt megvonalazni zarumienić — zarumieniać [1. podsmażyć lub opiec coś na złocistobrązowy kolor; 2. zabarwić na czerwony lub różowy kolor; też: wywołać rumieńce] – megvörösíteni, megpirosítani, piros színre festeni v. sütni zarumieniłem besztyk – pirosra sütöttem a bélszínt zarumienić się — zarumieniać się [1. stać się czerwonym lub różowym na twarzy; 2. nabrać czerwonego lub różowego koloru; 3. o potrawie: przypiec się lub przysmażyć się na złocistobrązowy kolor] – elpirulni, elvörösödni, elpirosodni; kipirulni, kivörösödni zarumienić się z radości – az örömtől v. örömében elpirul zarumienić się ze wstydu – szégyenében elpirul zarumienie – megvörösödés, megpirosodás, elvörösödés, elpirulás zarumienienie [czerwona plama lub miejsce zabarwione na czerwono] – piros színű folt, megpirosodás; elpirulás zarwać — zarywać [1. spowodować zapadnięcie się czegoś; 2. pot. nie przespać nocy; 3. pot. zaniedbać obowiązki, robiąc coś innego; 4. zaboleć krótko i gwałtownie; 5. pot. poderwać kogoś] – elszakítani, széttépni, összefogdosni, kapdosni, összekaparni, összeszedni; szaggatni, fájni; megvágni, megkárosítani vkit - Wersja 01 01 2017 zarwał gdzieś trochę pieniędzy – összeszedett vhol egy kis pénzt zarwał go na grubą sumę – jó nagy összeggel megvágta zarwać się — zarywać się [zapaść się pod ciężarem czegoś] – bedőlni, betörni, beszakadni, leszakadni, összeomlani, összedőlni zarwany, -a, -e – elszakított, széttépett, összefogdosott, kapdosott, összekapart, összeszedett Zarwańska ulica (miejsce pełne zamieszania, zamętu) – (átv.) rendetlenség, zűrzavar, zsákutca zarybek (narybek) – halivadék, apróhal, tenyészhal zarybić — zarybiać [wpuścić do jeziora, stawu itp. narybek] – hallal benépesíteni, halat telepíteni zarybić staw – halakkal telepíteni be a tavat; halastavat benépesíteni zarybianie; zarybienie [ilość ryb w stawie, jeziorze, rzece itp.] – haltelepítés zarybienie sztuczne – mesterséges haltenyésztés zarybiony, -a, -e – hallal benépesített, hallal telepített zaryczeć [1. o niektórych zwierzętach: wydać niski i przeciągły głos; 2. pot. bardzo głośno krzyknąć, zapłakać lub roześmiać się; 3. o urządzeniach, zjawiskach: wydać donośny i przeciągły dźwięk] – ordítani, felordítani, üvölteni, felüvölteni, elbődülni, felbődülni, vonyítani, bőgni, süvölteni, dörögni, bömbölni zaryczał lew – az oroszlán ordított egyet zaryczały armaty – (átv.) bömböltek v. megdördültek v. mennydörögtek az ágyuk zaryczany, -a, -e [pot. zapłakany] – kisírt, elsírt, agyonsírt; siralmas zaryć — zarywać, zaryć się — zarywać się [mocno zagłębić się w coś] – beásni, betúrni; (zaryć się) belefúródni, befúrja magát zaryć nosem w ziemię – orrával túrja a földet, arcra bukik v. esik zaryglować — zaryglowywać [1. zamknąć coś na rygiel; też: zamknąć coś bardzo dokładnie; 2. zamknąć kogoś lub coś w jakimś pomieszczeniu] – bereteszelni, elzárni zaryglować wrota – kaput bereteszelni zaryglować się — zaryglowywać się [zamknąć się w jakimś pomieszczeniu] – elzáródni zarys [1. ogólny i niezbyt wyraźny kształt postaci lub przedmiotu; też: linia wyznaczająca ten kształt; 2. wstępny projekt lub plan Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8171 czegoś; 3. zbiór podstawowych wiadomości z jakiejś dziedziny; też: książka zawierająca takie wiadomości] – vázlat, körvonal, vezérfonal; vonás, alaprajz, körrajz, vonal; összefoglaló zarys budowli – az épület vázlata zarys gramatyki – nyelvtani összefoglaló zarys projektu – a tervezet vázlata zarys twarzy – arcvonás zarysować — zarysowywać [I 1. pokryć coś rysunkami; 2. narysować lub uwidocznić kontury czegoś; 3. przedstawić ogólny zarys czegoś ― II zrobić rysę na czymś] – beirkálni, összefirkálni, berajzolni; felvázolni, felrajzolni, megrajzolni zarysować się — zarysowywać się [I 1. stać się widocznym; 2. o sytuacji, problemie, perspektywie itp.: pojawić się ― II zostać zarysowanym lub pokryć się rysami] – kirajzolódni, rajzolódni, megrajzolódni; (ściana) megrepedni zarysowanie [rysa lub niewielkie pęknięcie] – repedés; kirajzolódás zarysowany, -a, -e [mający jakiś zarys] – repedezett zaryzykować (zaryzykuje) [zdecydować się na coś ryzykownego] – megkockáztatni zaryzykować kapitał – tőkét kockáztatni zaryzykowanie – kockáztatás; vminek kockáztatása zarza – fény zarza borealna – északi fény zarza poranna – pirkadás, hajnalhasadás zarząd (zarz.) [1. zespół ludzi kierujących pracą jakiejś instytucji lub organizacji; 2. instytucja nadrzędna kierująca działalnością innych instytucji lub organizacji; 3. zarządzanie instytucją, organizacją lub majątkiem] – igazgatás, kezelés, vezetés; igazgatóság, ügyvitel; vezetőség, választmány; ügyvivőség, ügyvezetés; igazgatótanács (IT., it.); előljáróság; igazgatótanács - Wersja 01 01 2017 Zarząd Budynków Mieszkalnych (ZBM) Ingatlankezelő Vállalat (IKV) [Zarząd Budynków Mieszkalnych w Koszalinie] zarząd centralny – központi vezetőség zarząd domu – házkezelőség Zarząd Generalny (Definitorium) – definitorium (provinciális) [a provinciális tanácsa, az elöljáró kis létszámú tanácsadó testülete, néhány ügyben jogerős határozatot is hozhat] zarząd główny – központi igazgatóság v. vezetőség, főigazgatóság, központ, vezetőség; igazgatás Zarząd Główny – Központi Igazgatóság [Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP] zarząd gminny – községi előljáróság zarząd kolei państwowych – az államvasutak igazgatósága zarząd komisaryczny – kinevezett igazgatás zarząd polityczny armii – katonapolitikai osztály zarząd portu a. przystani – révkapitányság zarząd trustowy – törsztigazgatóság zarządca [ten, kto zarządza czymś] – ügyvezető; gondnok, vezető, intéző, igazgató, adminisztrátor zarządca domu – házgondnok, házkezelő; házmegbízott Zarządca informacji osobistej (ang. Personal Information Manager) [program do zarządzania rozmaitego rodzaju notatkami, jak zadania, kontakty czy terminy] – (ang.) „personal information manager”, személyi-információ kezelő (személyes információkat kezelő) [központ szerves része, de mint különálló alkalmazás is elérhetõ és használható] zarządczyni – ügyvezetőnő, vezetőnő, gondnoknő zarządzać [1. wydawać polecenia, rozkazywać; 2. kierować czymś (instytucją, zasobami), decydować o losie czegoś] – utasítani; parancsolni; (ügyet) kezelni zarządzać domem – háztartást vezetni zarządzać firmą – céget vezetni zarządzać finansami / pieniędzmi – pénzügyekkel v. pénzzel rendelkezni; utasításokat adni pénzügyekkel kapcsolatban zarządzać przedsiębiorstwem – vállalatot vezetni zarządzający – ügyvezető; gondnok, vezető, intéző, igazgató, adminisztrátor zarządzający systemem – rendszergazda zarządzenia nadzwyczajne – rendkívüli intézkedések zarządzenia obronne – védelmi intézkedések zarządzenia ochronne – védelmi intézkedések, óvintézkedések Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zarządzanie – igazgatás, kezelés, kormányzás, vezetés, elrendelés, parancs, rendelkezés, utasítás, rendezés; rendelkezés 8172 Zarządzanie: Od początku XX wieku, odkąd zarządzanie próbowano oprzeć na naukowych podstawach, aż do lat 60. XX wieku zarządzanie pojmowane było jako działanie kierownicze, obejmujące następujące sekwencje postępowania: Planowanie, Organizowanie, Motywowanie i Kontrolowanie, nazywane klasycznymi funkcjami zarządzania. Klasyczne funkcje zarządzania wyróżnił pierwszy "klasyk" zarządzania Henri Fayol. Jednakże paradygmat zarządzania zmienił się od tego czasu radykalnie, więc warto powrócić do starszej, bardziej ogólnej definicji: zarządzanie to sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania środków dla osiągnięcia wyznaczonych celów. (Zob. też: Kierowanie, Koordynowanie) Inne definicje zarządzania: Zarządzanie jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi, zarządzający (menedżerowie) osiągają cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście. Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności środków produkcji lub dyspozycji nimi (wg Gilińskiego). Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (wg prof. T. Pszczołkowskiego). Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji. (wg Griffina). W odniesieniu do organizacji gospodarczych zamiast słowa zarządzanie używa się czasem terminu administracja biznesu (ang. Business Administration). Zadanie administracji biznesu ujmuje krótkie określenie: "Administracja biznesu ma zapewnić, aby zostało zrobione to, co ma być zrobione". Administracja biznesu jest dyscypliną akademicką, a szereg uniwersytetów i szkół biznesu nadaje stopień magistra z tej dyscypliny (Master of Business Administration, w skrócie MBA). Zatem w zarządzaniu zasobami wyróżniamy najczęściej: zarządzanie zasobami ludzkimi (inaczej zarządzanie personelem, funkcja personalna lub Human Resource Management) – Humán Erőforrás Gazdálkodás (Human Resource Management) zarządzanie finansowe (ang. asset management) - Wersja 01 01 2017 zarządzanie aktywami, zarządzanie czasem [to proces ściśle związany z podstawowymi uwarunkowaniami egzystencji ludzkiej. Reguluje go czas zegarowy, biologiczny i jednakowa hierarchia potrzeb człowieka.], zarządzanie środowiskiem [oznacza zarządzanie użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska, czyli zarządzanie ochroną środowiska w szerokim tego słowa znaczeniu - w sposób bezpośredni i pośredni, na "końcu rury", w procesach produkcyjnych oraz w czasie pozaprodukcyjnej aktywności społeczeństwa i pojedynczych osób. Zarządzanie środowiskiem zintegrowane z ogólnym systemem zarządzania np. w przedsiębiorstwie lub gminie, nazywa się zarządzaniem środowiskowym lub proekologicznym.] – környezetirányítás; környezetgazdálkodás zarządzanie wiedzą (ang. Knowledge management, KM) – (ang.) knowledge management (KM); tudásmenezsment; tudáskezelés, ismeretkezelés, ismeretszervezés, tudásgazdálkodás, tudásvagyon-gazdálkodás, ismeretgazdálkodás zarządzanie relacjami, zwłaszcza istotne ostatnio zarządzanie związkami z klientem, zarządzanie kapitałem nieuchwytnym, zarządzanie problemami, zarządzanie konfliktami [polega na aktywnym oddziaływaniu na konflikt, a w szczególności na rozpoznaniu sytuacji przedkonfliktowej i konfliktowej, wyborze i stosowaniu właściwej strategii opanowywania konfliktu oraz stymulowania konstruktywnych form współzawodnictwa.], zarządzanie stresem, zarządzanie jakością, Zarządzanie jakością możemy podzielić na następujące etapy: 1. Kontrola jakości (z ang. quality inspection; patrz również Statystyczna Kontrola Jakości) – minőségvizsgálat 2. Sterowanie jakością (z ang. quality control; patrz również Statystyczne Sterowanie Procesem) – minőségellenőrzés 3. Zapewnienie / zabezpieczenie jakości (z ang. quality assurance) – minőségbiztosítás 4. Kompleksowe zarządzanie jakością (TQM) – TQM (Total Quality Management = teljes körű minőségirányítás) Według W. A. Shewharta Im wyższa jakość tym niższy koszt. zarządzanie ryzykiem, zarządzanie emocjami, zarządzanie nieruchomościami, zarządzanie wartością firmy - Value Based Management. – értékközpontú vállalatirányítás (Value Based Management – VBM) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8173 zarządzenie [1. oficjalne polecenie wydane przez zwierzchnika lub instytucję nadrzędną; 2. akt prawny wydany przez władze wykonawcze określający sposób wykonania ustawy] – 1. igazgatás, irányítás; 2. rendelkezés, utasítás, rendelet, intézkedés, rendszabály, elrendelés zarządzanie bazą danych – (kat.: informatyka) DM Database Management (adatbázis menedzsment) Zarządzanie łańcuchem dostaw (ang. Supply Chain Management (SCM)) [rozwiązania informatyczne, które służą przedsiębiorstwu do zarządzania sieciowym łańcuchem dostaw. Dzięki nim możliwa jest synchronizacja przepływu materiałów pomiędzy poszczególnymi kooperantami, co wyraźnie ułatwia firmie dostosowanie się do określonego popytu rynkowego. Zajmują się przepływem informacji, produktów i usług. Wewnętrzne SCM obejmuje zagadnienia związane z zaopatrzeniem, produkcją i dystrybucją. Zewnętrzne SCM integruje przedsiębiorstwo z jego dostawcami i klientami.] – ellátásilánc-menedzsment (Supply Chain Management – SCM) [a logisztika alapjain felépült új irányzat a modern logisztikában. Az ellátási lánc folyamata a nyersanyag-kitermeléstől a késztermékeknek a végfelhasználókhoz történő kiszállításáig tart, illetve magába foglalja a termékhez kapcsolódó különböző szolgáltatásokat (szervizszolgáltatások, hulladékkezelés, újrahasznosítás).] zarządzanie państwem – az ország kormányzása Zarządzanie prawami do informacji (ang. IRM — Information Rights Management, ERM — Enterprise Rights Management) [ogólna nazwa technologii informatycznych służących do ograniczania dostępu do dokumentów elektronicznych objętych różnymi formami utajnienia. Szczególnym przypadkiem zarządzania prawami do informacji są systemy Digital Rights Management, stosowane do ochrony przed nieuprawnionym kopiowaniem filmów, muzyki czy e-booków. Główna różnica polega na tym, że systemy DRM przeznaczone są dla ochrony plików multimedialnych w zastosowaniach masowych, a systemy IRM do ochrony dokumentów elektronicznych w środowiskach korporacyjnych i instytucjonalnych.] — IRM — Information Rights Management, ERM — Enterprise Rights Management; dokumentumbiztonság [a vállalat elektronikus dokumentumainak védelme] - Wersja 01 01 2017 zarządzanie przedsiębiorstwem – válallatvezetés zarządzanie przerwy – a szünet elrendelése után Zarządzanie przez jakość (ang. Total Quality Management, inaczej: kompleksowe zarządzanie jakością, totalne zarządzanie jakością) [podejście do zarządzania organizacją, w którym każdy aspekt działalności jest realizowany z uwzględnieniem spojrzenia projakościowego. Uczestniczą w nim wszyscy pracownicy poprzez pracę zespołową, zaangażowanie, samokontrolę i stałe podnoszenie kwalifikacji. Celem jest osiągnięcie długotrwałego sukcesu, którego źródłem są zadowolenie klienta oraz korzyści dla organizacji i jej członków oraz dla społeczeństwa.] – TQM (Total Quality Management = teljes körű minőségirányítás) [olyan vezetési módszer, filozófia és vállalati gyakorlat, amely a szervezet céljainak érdekében a leghatékonyabb módon használja fel a szervezet rendelkezésére álló emberi és anyagi erőforrásokat. Az Amerikai Egyesült Államokban az 1980-as évek közepén fogalmazták meg e vezetési módszer, filozófia alapelveit, sok ponton a Japánban kialakult minőségmenedzselési módszerekre és szemléletre alapozva. A TQM felülről, vezetői szintről kiindulva építkezik. Átfogja az egész szervezet működését, nemcsak a folyamatokra terjed ki, hanem az irányításra és az erőforrásokra is. A hangsúlyt a vevői elégedettségre és a szervezeti működés folyamatos fejlesztésére helyezi. (Bővebben lásd: Folyamatmenedzsment)] zarządzanie relacjami z klientami lub System relacji z klientami, CRM (ang. Customer Relationship Management) [to zestaw narzędzi i procedur istotnych w zarządzaniu kontaktami z klientami] ügyfélkapcsolat-kezelés (Customer relationship management - CRM) zarządzenia przeciwhałasowe – zajszabályozási intézkedések Zarządzanie strategiczne [to proces informacyjno-decyzyjny (wspomagany funkcjami planowania, organizacji i kontroli), którego celem jest rozstrzyganie o kluczowych problemach działalności przedsiębiorstwa, o jego przetrwaniu i rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływań otoczenia i węzłowych czynników własnego potencjału wytwórczego. Zarządzanie strategiczne – jest całościową koncepcją zarządzania, która w obliczu burzliwości otoczenia zmierza do przeciwdziałania negatywnym Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8174 trendom zewnętrznym i znalezienia skutecznej przewagi konkurencyjnej zapewniającej przetrwanie i realizację celów przedsiębiorstwa.] - SEM Strategic Enterprise Management (vállalatvezetési stratégia) Zarządzanie wiedzą (ang. Knowledge Management, KM) [to zespół sformalizowanych sposobów gromadzenia i wykorzystywania wiedzy formalnej oraz wiedzy cichej uczestników organizacji (np. pracowników firmy). Zarządzanie wiedzą, to próba jak najlepszego wykorzystania wiedzy, która jest dostępna w organizacji, tworzenie nowej wiedzy oraz zwiększanie jej zrozumienia.] – KM Knowledge Management (tudásmenedzsment) zarządzenia zapobiegawcze – óvintézkedések zarządzenie nadzwyczajne – rendkívüli rendelkezés zarządzenie przeciwne (zob. kontrzarządzenie) – ellenintézkedés zarządzenie przeciwne do interpretácji – ellenintézkedés az interpretációhoz zarządzenie sprawami finansowymi – pénzügyigazgatás zarządzenie wyjątkowe – kivételes rendelkezés zarządzić (zarządzę, zarządzi) — zarządzać [1. wydać polecenie; 2. zarządzać: sprawować nad czymś zarząd] – (czym) igazgatni, irányítani, vezetni, intézni, kezelni, kormányozni (vmit); elrendelni (vmit), (rozkazywać) rendelkezni (dönteni), parancsolni; rendelkezést v. intézkedést hozni; intézkedni zarządzić a. zarządzać (czym) – igazgat (vmit) zarządzać plikiem – adatállományt v. fájlt kezelni zarządzić aukcję – árvereztetni v. elárvereztetni zarządzić dochodzenie – vizsgálatot elrendelni (vmely ügyben) zarządzić eksmisję lokatora – elrendelni a bérlő kilakoltatását zarządzić licytację – árvereztetni v. elárvereztetni zarządzić mobilizację – mozgósítást rendelni el zarządzić rozprawą – vizsgálatot elrendelni zarządzić śledztwo – nyomozást v. vizsgálatot elrendelni zarządzić upadłość czegoś – csődöt rendelni el vmi ellen zarządzić wybory – választást elrendelni zarządzony, -a, -e – igazgatott, irányított, vezetett, intézett, kezelt, kormányzott; elrendelt, rendelkezett, parancsolt zarzec się (zarzekę się v. zarzeknę się; zarzecze się v. zarzeknie się) — zarzekać się [1. zapewnić, że się czegoś nie będzie - Wersja 01 01 2017 robić; 2. daw. wyprzeć się lub wyrzec się czegoś] – esküvel letagadni, lemondani (vmiről), megfogadni (vmit); szavát adja; kitagadni, megtagadni zarzekł się, że więcej grać w karty nie będzie – megfogadta, hogy többé nem kártyázik zarzecze [obszar leżący za rzeką] – folyóntúli terület v. vidék; a…-n túl 18 miejscowości w Polsce: Zarzecze - wieś w woj. lubelskim, w pow. chełmskim, w gminie Chełm Zarzecze - wieś w woj. lubelskim, w pow. puławskim, w gminie Puławy Zarzecze - wieś w woj. lubelskim, w pow. zamojskim, w gminie Zamość Zarzecze - wieś w woj. łódzkim, w pow. bełchatowskim, w gminie Kluki Zarzecze - wieś w woj. łódzkim, w pow. rawskim, w gminie Rawa Mazowiecka Zarzecze - wieś w woj. małopolskim, w pow. nowosądeckim, w gminie Łącko Zarzecze - wieś w woj. małopolskim, w pow. olkuskim, w gminie Wolbrom Zarzecze - wieś w woj. podkarpackim, w pow. jasielskim, w gminie Dębowiec Zarzecze - wieś w woj. podkarpackim, w pow. niżańskim, w gminie Nisko Zarzecze - wieś w woj. podkarpackim, w pow. przeworskim, w gminie Zarzecze Zarzecze - wieś w woj. podkarpackim, w pow. rzeszowskim, w gminie Boguchwała Zarzecze - wieś w woj. podlaskim, w pow. suwalskim, w gminie Przerośl Zarzecze - wieś w woj. pomorskim, w pow. malborskim, w gminie Stare Pole Zarzecze - wieś w woj. śląskim, w pow. cieszyńskim, w gminie Chybie Zarzecze - wieś w woj. śląskim, w pow. zawierciańskim, w gminie Pilica Zarzecze - wieś w woj. śląskim, w pow. żywieckim, w gminie Łodygowice Zarzecze - wieś w woj. świętokrzyskim, w pow. jędrzejowskim, w gminie Wodzisław Zarzecze - osada w woj. zachodniopomorskim, w pow. myśliborskim, w gminie Myślibórz 4 dzielnice miast: Zarzecze - dzielnica Katowic Zarzecze - dzielnica Krakowa Zarzecze - dzielnica Stargardu Szczecińskiego Zarzecze - dzielnica Wilna 2 osiedla: Zarzecze - osiedle w Koprzywnicy Zarzecze - osiedle w Świdnicy Na Białorusi (biał. Зарэчча): Zarzecze - osiedle typu miejskiego, obwód homelski, rejon rzeczycki Zarzecze - wieś, obwód brzeski, rejon iwacewicki Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Zarzecze rejon rejon 8175 - - wieś, obwód brzeski, berezowski, selsowiet berezowski Zarzecze - wieś, obwód homelski, wietkowski Zarzecze - wieś, obwód witebski, brasławski Zarzecze - wieś, obwód brzeski, wietkowski, selsowiet słabodkowski Zarzecze - wieś, obwód mohylewski, czauski Zarzecze - wieś, obwód grodzieński, korelicki rejon rejon rejon rejon zarzeczny, -a, -e – folyóntúli zarzewie [1. początek lub źródło czegoś; 2. miejsce, w którym coś się zaczyna tlić lub palić; 3. daw. żarzące się węgle używane do rozniecania ognia] – parázs, tüzes üszök; tűzfészek zarzewie wojny – a háború tűzfészke zarzępolić – húrt pengetni, cincogni, nyekeregni zarzępolić na skrzypcach – cincogni a hegedűn zarzęzić (zarzężę) [1. wydać chrapliwe i świszczące dźwięki spowodowane trudnościami w oddychaniu; 2. o urządzeniach, pojazdach itp.: wydać dźwięk przypominający rzężenie] – hortyogni, horkanni, horkolni zarznąć – vágni; összevágni zarznięcie a. zarżnięcie – vágás; összevágás; aprítás zarzucanie, zarzucenie – teleszórás, betömés; ledobás, kidobás; felvevés; elvesztés; abbahagyás; szemrehányás zarzucenie korupcji – korrupció elvetése zarzucić1 (zarzucę, zarzuci) — zarzucać [1. szybkim ruchem zawiesić coś na czymś lub zaczepić o coś; 2. rzucając wiele czegoś, pokryć lub wypełnić coś tym; 3. zwrócić się do kogoś z wieloma pytaniami, prośbami, sprawami itp.; 4. nałożyć ubranie na ramiona, nie wkładając rąk w rękawy; 5. przestać zajmować się czymś; 6. o pojeździe: ześlizgnąć się tylnymi kołami w bok przy gwałtownym skręcie, przyśpieszeniu lub hamowaniu; też: spowodować takie ześlizgnięcie się; 7. przykryć coś czymś; 8. rzucić coś niedbale, byle gdzie i nie móc tego później znaleźć] – eldobni, elvetni, elhajítani; kivetni, kidobni; elhányni, telehányni; rossz helyre tenni; beszórni, betemetni, elhalmozni; ledobni (a mélybe), lehajítani, levetni; (co na siebie) magára dob v. vesz, magára kap (vmit); elveszteni, elhányni; lemondani, elhagyni, leszokni, abbahagyni; (átv.) elhanyagolni; (obsypywać) elhalmozni, elárasztani Wersja 01 01 2017 zarcucać a. zarcucić (kogo) prośbami – átv. (vkit) kérésekkel ostromolni zarzucać kogo pytaniami – kérdésekkel elhalmozni vkit zarzucić a. zarzucać komuś coś – felróni vkinek vmit; vádolni vkit vmivel; szemére hányni v. vetni (vkinek/vmit) zarzucić komu co – ráfogni, megrágalmazni zarzucić komu pętlę na szyję – (átv.) hurkot dobni vki nyakába zarzucić a. zarzucać kotwicę – horgonyt vetni, lehorgonyozni, ledobni a horgonyt zarzucić palenie – leszokik a dohányzásól zarzucić płaszcz – kabátot vállára terít v. dob; magára dobja a felöltőt [zarzucił na niego swój płaszcz: rádobta saját felöltőjét v. kabátját] zarzucić płaszcz przeciwdeszczowy – magára dobja esőkabátját zarzucić pytaniami – kérdésekkel elhalmozni zarzucić rów ziemią – árkot betemetni zarzucić rynek towarami – (átv.) a piacot áruval elhalmozni v. elárasztani zarzucić a. zarzucić sieć a. sieci – hálót vetni; hálót kivetni zarzucić sieć w regionie – kiveti hálóját a régióban zarzucić studia – abbahagyja a tanulmányait, nem tanul tovább zarzucić a. zarzucić wędkę – horgot vetni zarzucić worek na plecy – hátára dobja a zsákot zarzuciłem gdzieś list i nie mogę go znaleźć – elhánytam vhol a levelet és nem tudom megtalálni zarzucić się [o przedmiotach: zostać zgubionym] – elkallódni zarzucić2 — zarzucać [oskarżyć kogoś o coś] – (o co) szemrehányást tenni; szemére vetni; vádolni, megvádolni, bevádolni (vkit vmiért); ráfogni (vmit), rágalmazni; (komu co) szemére vet (vkinek vmit); kifogásol (vkivel szemben vmit), hibáztatni vkit; felhánytorgatni (vmit); nehezményezni (vmit) zarzucić komu kłamstwo, kradzież – hazugsággal, lopással vádolni vkit zarzuciwszy (marynarkę) na ramię – panyókára vetve zarzut [to, co się komuś zarzuca] – szemrehányás, kifogás, észrevétel; vád, gáncs; kivetnivaló zarzutka1 [1. zupa jarzynowa z kiszoną kapustą; 2. daw.; zob. narzutka] – (narzutka) körgallér, köpeny; köpönyeg, felöltő, felsőkabát, pelerin, átalvető; zarzutka atłasowa – fényes selyemátalvető zarzutka2 – (zupa) savanyúkáposzta leves Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8176 Zarzutka 2 l wody kg ziemniaków 25 dkg kapusty kiszonej 5 dkg słoniny cebula kminek sól Ugotować poszatkowana kapustę razem z sokiem w malej ilości wody. – Ziemniaki, pokroić w kostkę ugotować z kminkiem, okrasić drobno pokrojoną słoniną przesmażoną z cebula, dodać kapustę, doprawić do smaku solą i pieprzem zupy, Zarzutka kaszubska z kapusty kiszonej 50 dag ziemniaków 20 dag kwaszonej kapusty z sokiem 5 dag słoniny 5 dag cebuli sól kminek Ziemniaki obrać, pokrajać na części, zalać 17 /2 I wrzącej wody, dodać zmiażdżony kminek, ugotować i rozgnieść tłuczkiem lub widelcem. Dodać pokrajaną kapustę razem z sokiem i podgrzać. Zupę posolić do smaku i okrasić słoniną z lekko zrumienioną cebulą. zarzutnia – vontatóháló zarzygać [pot. wymiotując, zabrudzić coś] – hányni, összehányni, okádni zarzygać się [pot. wymiotując, zabrudzić się] – összehányja v. lehányja magát zarżeć [1. o koniu: wydać głos; 2. pot. zaśmiać się głośno i nieprzyjemnie] – nyeríteni zarżnąć (zarżnie) — zarzynać [1. zabić ostrym narzędziem; 2. zniszczyć coś złym, nieumiejętnym użytkowaniem lub wykonaniem; 3. wpędzić kogoś lub coś w kłopoty finansowe] – leszúrni, levágni (állatot); vágni, megvágni, levágni, lemetszeni, elvágni; megölni, leölni; lemészárolni, torkát átvágja; (átv.) tönkretenni; megvágni, bevágni, megsebesíteni zarżnąć barana – levágja a bárányt zarżnąć nowy karb – új rovátkát vágni zarżnąć kurczaka – csirkét vágni zarżnąć zwierzę – állatot leszúrni v. levágni (vágóhídon) zarżnąć się — zarzynać się [1. skaleczyć się czymś ostrym; 2. doprowadzić się do złego stanu fizycznego lub materialnego] – megvágja magát; tönkremenni, elveszni zarżnąć się w palec – megvágja az ujját zarżnięty, -a, -e [będący w złym stanie fizycznym lub materialnym] – vágott, megvágott, levágott, elvágott, bevágott; lemetszett; megölt, lemészárolt; (átv.) tönkretett; megsebesített; tönkrement, elveszett, leégett, - Wersja 01 01 2017 leromlott (rossz anyagi helyzetben v. fizikai állapotban lévő) zarżnięty palec owinął chusteczką – a megvágott ujját kendővel bekötözte zasada [1. prawo rządzące jakimiś procesami, zjawiskami; też: formuła wyjaśniająca to prawo; 2. norma postępowania; 3. ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach; 4. podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś; 5. związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole] – alap, alapzat, elv, alapelv, irányelv; lényeg; alapelem; szabály, alapfeltétel; (chem) lúg, bázis zasada absorpcji [Zasada absorpcji przy wymiarze kary łącznej nie powinna być z reguły stosowana wówczas, gdy chodzi o naruszenie dóbr o charakterze majątkowym, podlegających zsumowaniu. Dotyczy to zwłaszcza przestępstw przeciwko mieniu społecznemu, w których wartość zagarniętego mienia ma istotne znaczenie we tylko dla kwalifikacji prawnej, ale i oceny stopnia społecznego niebezpieczeństwa, a w wypadku przestępstwa ciągłego i sądzeniapewnego fragmentu tego przestępstwa może nawet uzasadniać osądzenie dalszego jego fragmentu, dotąd osądem nie objętego, jeżeli tylko ma on istotne znaczenie. — WYROK (U KR 232/79) z dnia 30 sierpnia 1979 r.] – abszorpció elve; (praw) büntetőjogi elv halmazati büntetés kiszabása esetén. [Ha az utólag kimondandó büntetések halmaza túlzottnak látszik, a bíró a halmazatban szereplő legsúlyosabb cselekményre rendelt büntetés keretei között értékeli a többi bűncselekményt.] zasada akcji i reakcji [trzecia zasada dynamiki Newtona] – hatás-ellenhatás törvénye [minden hatáshoz tartozik egy vele egyenlő nagyságú és ellentétes irányú ellenhatás] zasada dostatecznej racji [w logice: postulat uznawania za prawdziwe tylko twierdzeń należycie uzasadnionych] – Leibnitz: emberi megismerés az érzékelésből vagy a ratio-ból, a gondolkodásból származik zasada dwuwartościowości [zasada wyróżniania tylko dwu wartości logicznych: prawdy i fałszu] – kétértékűség elve zasada kontrastu – az ellentét elve v. alapelve, kontrasztelv zasada logiczna – logikai alapelv zasada muzyki – a zene alapja zasada najwyższego uprzywilejowania – a legnagyobb kedvezmény elve [Olyan Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8177 szerződéses egyezmény, amelynek értelmében a kereskedelmi kapcsolatban levő országok megadnak egymásnak minden olyan kedvezményt, előnyt, amelyet már megadtak egy másik országnak. Célja, hogy kedvező feltételeket teremtsen a gazd. együttműködésben, a nemzetközi kereskedelemben. Leggyakrabban a vámtarifákra vonatkozik, de kiterjeszthető kikötők használatára, állampolgárok letelepedésére is. ] Zasada najmniejszego uprzywilejowania określana także jako zasada minimalnego uprzywilejowania lub po prostu najmniejsze uprzywilejowanie [w bezpieczeństwie teleinformatycznym, informatyce i innych dziedzinach, zasada wymagająca aby na danym poziomie abstrakcji każdy element systemu informatycznego (zależnie od poziomu może to być moduł, proces, użytkownik, program itp.) miał dostęp tylko do tych informacji i zasobów, które są niezbędne do spełnienia wyznaczonego mu celu lub zadania. Podobna zasada w odniesieniu do pojedynczych osób oraz większych jednostek obowiązuje także w wojsku oraz służbach specjalnych.] – legkisebb jogosultság elve [Az informatikai biztonságban, a számítástechnikában és más területeken a legkisebb jogosultság elve (angol nyelvterületen: principle of least privilege, principle of minimal privilege vagy egyszerűen least privilege) azt írja elő, hogy egy számítógépes környezet adott absztrakciós rétegében minden modul (mint pl. processz, felhasználó vagy alkalmazás) kizárólag olyan információkhoz és erőforrásokhoz fér hozzá, amelyek szükségesek a modul legitim céljainak eléréséhez. Felhasználók esetében a legkisebb jogosultságú felhasználó (least user access) a legkevésbé privilegizált felhasználói fiók (least-privileged user account, LUA) kifejezéseket használják, arra utalva, hogy a felhasználóknak lehetőleg mindig a lehetséges legalacsonyabb jogosultságokkal kéne működniük, és a lehető legalacsonyabb jogosultsággal kellene alkalmazásokat indítaniuk.] zasada proporcjonalności [zasada rozdzielania mandatów poselskich między listy kandydatów proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na daną listę] – arányosság elve; arányossági elv zasada przyjemności [to zasada, którą kieruje się nieświadoma część osobowości - id. Gdy dochodzi do stanów napięcia i wzrasta poziom stymulacji, id usiłuje przywrócić - Wersja 01 01 2017 organizmowi niski poziom energii uniknąć przykrości i uzyskać przyjemność. Procesy, przy pomocy których id redukuje napięcie to czynność odruchowa i proces pierwotny.] – örömelv [pleasure principle] [Freud pszichoanalitikus elméletébõl az id által követett stratégia, amely a külső körülményektől függetlenül azonnali örömszerzésre és a fájdalmak elkerülésére törekszik. Lásd még id, valóságelv.] zasada równości praw narodów – a nemzetek egyenjogúságának elve zasada superpozycji (przemiany częstotliwości) – keverési (transzportálási) elv zasada trzech jedności – hármas egység zasada wolności pracy w europejskim prawie wspólnotowym – a munka szabadságának alapelve az európai közösségi jogban zasada wzajemności – reciprocitási elv zasada trzech jedności [zob. jedność czasu, miejsca, akcji] – három egység (idő, hely, hatás) elve; hármas egység elve zasada wzajemności [zasada w prawie międzynarodowym, zgodnie z którą państwa przyznają sobie nawzajem lub swym obywatelom takie same prawa i przywileje] – kölcsönösség elve zasada zachowania energii [empiryczne prawo fizyki, stwierdzające, że w układzie izolowanym suma wszystkich rodzajów energii układu jest stała (nie zmienia się w czasie). W konsekwencji, energia w układzie izolowanym nie może być ani utworzona, ani zniszczona, może jedynie zmienić się forma energii. Tak np. podczas spalania wodoru w tlenie energia chemiczna zmienia się w energię cieplną.] – az energia megmaradásának elve [azt állítja, hogy egy zárt rendszer teljes energiája állandó marad. Más szavakkal az energia átalakítható egyik formájából a másikba, de nem lehet létrehozni, vagy lerombolni. A modern fizikában minden energia tömeget is kifejez, és minden tömeg az energia egy formája.] zasada „zanieczyszczający płaci” [Zasada ta oznacza, że sprawcy szkód w środowisku powinni ponosić koszty zapobiegania tym szkodom lub naprawiania ich skutków.] – „szennyező fizess!” elv zasadniczo [1. w sposób zasadniczy; 2. właściwie, na ogół; 3. nie odstępując od przyjętych zasad] – alapjában véve, lényegében, lényegileg, gyökerében; gyökeresen; elvileg, kiváltképpen, főleg Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8178 zasadniczo różny – alapjában különböző zasadniczość [pryncypialność, bezkompromisowość, bezwzględność, konsekwencja, stanowczość] – elviség, fontosság, lényeg zasadniczy, -a, -e [1. najważniejszy pod jakimś względem lub dotyczący podstawowych spraw, zagadnień lub cech; 2. nieodstępujący od przyjętych zasad; 3. akord w pozycji zasadniczej albo skrótowo akord zasadniczy - akord bez przewrotu, w którym najniższym dźwiękiem jest podstawa akordu] – alapvető, alap-, fő-, főbb; lényeges, sarkalatos, gyökeres; elvi, alapi; fontos zasadnicza różnica – alapvető különbség v. eltérés zasadnicza służba wojskowa [obowiązkowe szkolenie wojskowe obywateli w określonym wieku] – sorkatonai szolgálat [egy adott állam részéről az állampolgáraitól megkövetelt, kötelező jellegű, határozott ideig tartó katonai szolgálat, illetve az ehhez kapcsolódó intézmények, eljárások és rendszerek gyűjtőfogalma] zasadnicza szkoła zawodowa [szkoła zawodowa kształcąca rzemieślników i wykwalifikowanych robotników] – szakiskolai szolgálat, oktatási központ zasadnicza tonacja [tonacja utworu wskazana najczęściej przez oznaczenia przykluczowe, od których w ciągu przebiegu muzycznego zachodzą zboczenia modulacyjne lub przejściowe modulacje do innych tonacji] – alaphangnem zasadnicze zagodnienie – elvi kérdés, alapvető feladat zasadnicze zagodnienia – a főbb kérdések zasadnicza szkoła zawodowa [szkoła zawodowa kształcąca rzemieślników i wykwalifikowanych robotników] – ipari v. vállalati iskola v. tanfolyam zasadnie – megalapozotottan, alaposan zasadność – megalapozotottság, alaposság zasadność dyskusji – vita v. eszmecsere alapossága zasadny, -a, -e [mający uzasadnienie] – megalapozotott, alapos zasadowość [chem. cecha roztworu o właściwościach zasadowych] – lúgosság, bázicitás [hidrogénatom irányába kifejtett elektronpár donálási képesség] zasadowy, -a, -e – lúgos, lúg-; elvi zasady [jedna z podstawowych obok kwasów i soli grup związków chemicznych. Wodne roztwory silnych zasad nieorganicznych są nazywane ługami (np. ług sodowy). - Wersja 01 01 2017 Istnieją trzy różne definicje tej grupy związków] – lúgok [Bázisnak, lúgnak vagy aljnak nevezzük a hétköznapi életben azokat a vegyületeket, melyek vízben oldódva hidroxidiont szabadítanak fel, ezáltal a vizes oldat kémhatását növelik (a pH 7,0-nél nagyobb lesz). A kémiában bázisnak tekintjük azokat a molekulákat vagy ionokat, melyek protont (H+ iont) vesznek fel egy másik molekulától vagy iontól (a savtól, mely lehet a víz is), vagy elektront adnak át annak. (Lásd még: sav-bázis elméletek.) A bázisok speciális formái a lúgok, melyek vízbe kerülve hidroxidionokat (OH-) adnak le. Savak és bázisok ellentétes karakterű anyagok tehát, reakciójukból keletkeznek a sók (közömbösítés, semlegesítés).] zasady AUP; zasady dopuszczalnego użytkowania; AUP (Acceptable Use Policy) – (kat.: informatyka) AUP (Acceptable Use Policy) [egy adott hálózat vagy hálózati szolgáltató (írott) "etikai kódexe", mely megszabja azt, hogy az illető rendszeren milyen információk nem továbbíthatók, milyen tevékenységek nem folytathatók, ill. általában is rögzíti a felhasználók "jogait" és "kötelességeit"] zasady dobierania haseł (ang. password selection rules) [skuteczność zabezpieczania kont użytkowników za pomocą haseł zależy od stopnia ich skomplikowania] — (ang. password selection rules) zasady dobrego tonu a. zasady dobrego wychowania – illemszabályok zasady dynamiki Newtona [prawa uzasadniające ruch w przyrodzie działaniem siły] – Newton dinamikai törvényei zasady edycyjne – kiadási elvek zasady etykiety – illeszabályok zasady gramatyki – a nyelvtan szabályai zasady postępowania – a viselkedés szabályai, illemszabályok zasady regulacji ruchu – Közlekedésrendészeti Szabályok (KRESZ) zasadzenie – ültetés zasadzić (zasadzę, zasadzi) — zasadzać [1. umieścić roślinę korzeniami w ziemi; 2. daw. wskazać komuś miejsce do siedzenia; 3. daw. umieścić coś na czymś lub za czymś] – ültetni, beültetni, elültetni, teleültetni; plántálni, befásítani; odaültetni, teleültetni, telepíteni; (dawno) rátenni, ráhelyezni zasadzić drzewo – fát ültetni v. telepíteni zasadzić drzewko – fácskákat ültetni v. elültetni zasadzić kogo do kart – kártyázni leültetni vkit zasadzić kogo do pracy – munkához ültetni vkit Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zasadzić las – beerdősíteni, befásítani zasadzić ogród drzewami – beülteti a kertet fával zasadzić ogród winoroślą – a kertet szőlővel beültetni zasadzić się — zasadzać się [zrobić zasadzkę na kogoś lub na coś] – tőrt vetni, csapdát állítani; támaszkodni, alapulni zasadzić się na kogo – tőrt vetni vkire zasadka – les; tőr, csapda zasadka myśliwska – vadászles 8179 zasadka nieprzyjacielska – ellenséges csapda zasadzka [1. ukrycie się gdzieś, aby kogoś zaatakować, schwytać lub zabić z zaskoczenia; też: miejsce, w którym się ktoś na kogoś zaczaił; 2. zaczajenie się na zwierzynę; też: miejsce, gdzie się zaczajają myśliwi; 3. sytuacja zmuszająca kogoś do postępowania wbrew swojej woli] – lesvadászat, lesvetés; kelepce; les, leshely zasadzka myśliwska – vadászles zasadzki szatana – a sátán cselvetése v. lesvetése zasadzony, -a, -e – ültetett, elültetett [Dąb Wdzięczności zasadzony przez prezydenta RP: a Lengyel Köztársaság elnöke által elültetett Hála Tölgy] zasadźca (łac. Locator, 1180 Schultetus, 1249 Sculte) [w średniowieczu człowiek, który w imieniu właściciela ziemi i na podstawie uzyskanego od niego przywileju lokacyjnego zajmował się organizacją prac mierniczych w obrębie zakładanej lub przelokowywanej wsi lub miasta, tworzeniem miejsc do prowadzenia handlu (jatek i kramów), oraz sprowadzaniem potrzebnych fachowców de diversis climatibus i osiedlaniem ich na terenie objętym lokacją. Dla wsi najważniejszy był młynarz, kowal, specjalista od osuszania gruntów, dla miast rzemieślnicy różnych specjalności i kupcy.] – (Sołtys) soltész [a Felvidéken bíró, németül Richter, latinul advocatus – ritkán lakott területek, elsősorban erdős hegyvidékek betelepítését vezető vállalkozó, a telepített falu bírája, a faluban a földesúri adók behajtója volt a középkorban, aki a tisztséget a telepítési munka ellenértékeként - Wersja 01 01 2017 kapta örökölhető jogon. Az így létrejött településeket, mivel az első – német – telepesek és – német – soltészek a német jogot is magukkal hozták, német jogú falunak is nevezik. Jogállásában a jobbágy és a földesúr nemes között állt, aki a telepítettekkel szemben maga is haszonélvező volt]; (lat. locator) falu v. város alapítását végző személy zasalutować [pozdrowić po wojskowemu, przytykając dwa palce prawej ręki do daszka czapki] – tisztelegni, szalutálni zasapać – lihegni kezd, pihegni, lihegni, zihálni zasapać biegnąc – lihegve futni; futástól lihegni v. zihálni zasapać się – fulladozni, lihegni; kifulladni zasądzenie – elítélés zasądzić (zasądzę, zasądzi) — zasądzać [1. nakazać lub przyznać coś komuś wyrokiem sądowym; 2. skazać kogoś wyrokiem sądowym] – ítélni, elítélni, itélkezni zasądzić kogo niewinnego – ártatlanul elítélni vkit zasądzony, -a, -e – elítélt zaschły, -a, -e, zaschnięty [taki, który zasechł] – száraz, elszáradt, kiszáradt, szikár zaschnąć (zasechł, zaschnął) — zasychać [1. o ciekłej lub półpłynnej substancji: wyschnąć lub zmienić się w skorupę; 2. stać się suchym] – száradni, elszáradni, kiszáradni, rászáradni, megszáradni; elsorvadni zaschnięty, -a, -e – száraz, elszáradt, kiszáradt, rászáradt, megszáradt zasekwestrować [dokonać sekwestracji; nałożyć sekwestr] – lefoglalni, zárolni, zár alá venni; zár alatt tartani zaseplenić – selypíteni zasepleniony, -a, -e – selypített zaserwować [1. w tenisie, badmintonie, siatkówce itp.: rozpocząć lub wznowić grę, wybijając piłkę lub lotkę na pole przeciwnika; 2. podać komuś jakąś potrawę lub napój; 3. przekazać lub zaoferować coś] – feltálalni, szervírozni; (sp) szerválni zasępić — zasępiać [uczynić posępnym lub ponurym] – elborulni, elkomorulni, felhősödni; (átv.) elsötétülni, szomorodni zasępić się — zasępiać się [stać się posępnym lub ponurym] – elkomorodni, elszomorodni, elborulni, elsötétülni zasępienie [smutek, zmartwienie] –elborulás, elkomorulás, felhősödés; (átv.) bánat, bú, szomorúság Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8180 zasępiony, -a, -e [zmartwiony czymś lub niezadowolony z czegoś; też: świadczący o takim stanie] – komor, bús, szomorú, búskomor; sötét, felhős, borús zasiać — zasiewać [1. rzucić nasiona w glebę, żeby wyrosły z nich rośliny; 2. zająć jakiś obszar pod uprawę czegoś; 3. wywołać jakieś uczucia] – bevetni, elvetni; beültetni, teleültetni; (átv.) elhinteni, terjeszteni, elterjeszteni zasiać ziarno niezgody – (átv.) az egyenetlenség magvát elhinti v. elveti; elhinti a viszály magvát zasiać się — zasiewać się [o roślinie: wyrosnąć, nie będąc zasianym przez człowieka] – kinőni, felnőni; bevetődni zasianie, zasiewanie – bevetés, beültetés, teleültetés; elhintés, terjesztés zasiany, -a, -e – bevetett zasiane pole – bevetett szántóföld zasiąg [daw.; zob. zasięg] – (dawno) sugár, hatókör (hang), terjedelem; határ, vég; táj, vidék; átfogás, átkarolás; körülpántolás zasiąg działania – a tevékenység hatóköre zasiąg wiedzy – a tudomány hatóköre zasiąść (zasiądę, zasiądzie; zasiądł) — zasiadać [1. usiąść gdzieś wygodnie i na dłuższy czas; 2. usiadłszy, zacząć coś robić] – beülni, leülni, helyet foglalni, ülésezni, székelni, elnökölni, kormányozni; hozzáülni, hozzáfogni zasiadać w jury – zsűrizni zasiadać na ławie oskarżonych – vádlottak padjára ülni zasiadka [zob. zasadzka w zn. 2.] – lesvadászat zasiąść do gry – játékhoz ülni zasiąść do pracy – munkához látni zasiąść do stołu – asztalhoz ülni; leül az asztalhoz zasiąść na krześle prezydialnym – elnökölni zasiąść na stolcu – trónra lépni zasiąść na tronie – trónra ülni zasiąść w krąg – körbeülni zasiąść w radzie – tanácsban van zasieć (zasiekę, zasiecze; zasiekł) — zasiekać – verdesni; agyonverni, agyoncsapni zasieć kogo na śmierć rózgami – halálra vesszőzni vkit zasiekli go szablami – összekaszabolták a kardjaikkal zasieczony, -a, -e – agyonvert, agyoncsapott zasiedlić (zasiedlę) — zasiedlać [1. osiedlić ludzi na jakimś terenie lub ulokować w pustym budynku; 2. zamieszkać na jakimś terenie lub w jakimś budynku] – benépesíteni, megtelepíteni, gyarmatosítani - Wersja 01 01 2017 zasiedlić się – benépesülni, betelepülni zasiedlenie [zasób zwierzyny na łowisku] – betelepítés zasiedzenie [nabycie w wyniku upływu czasu prawa własności do rzeczy przez osobę użytkującą daną rzecz, a niebędącą jej właścicielem] – (jog) elbirtoklás zasiedziały, -a, -e [1. mieszkający gdzieś od dawna; 2. taki, który się gdzieś zasiedział] – meggyökeresedett, régi, régen letelepített zasiedziały człowiek – régen letelepedett ember zasiedzieć się (zasiedzę się, zasiedzi się) [1. pozostać gdzieś dłużej, niż się zamierzało; 2. przebywając gdzieś stale, odzwyczaić się od zmian i od kontaktów z ludźmi; 3. spędzić nad jakąś pracą więcej czasu, niż się zamierzało] – elüldögélni, elidőzni, ücsörögni zasiedzieć się u sąsiadów – a szomszédoknál elüldögélni v. ücsörögni zasiek, zasieki [1. przeszkoda z drutu kolczastego; 2. Zasiek, zasiecz, zasieka. W lasach, gdzie okopywanie obozu wałami ziemnymi było niemożliwem, robiono zasieki czyli ścinano wiele drzew, które zwalone jedne na drugie z konarami i wierzchołkami tworzyły rodzaj warowni niedostępnej dla konnego rycerstwa.] – farakás, fatorlasz; akadály, torlasz zasieki z drutu – drótakadály zasieki z drutu kolczastego – szeges drótsövény zasiew [1. zasianie roślin; 2. rośliny, które zostały zasiane] – vetés; vetőmag, mag; vetésterület, vetés zasiew obszaru – a terület bevetése zasiew wiosenny – tavaszi vetés zasiewać [zob. zasiać] – bevetni zasiewy jare – idei vetés; tavaszi vetés zasię [dawniej: natomiast; zasie] – (dawno) helyett, helyére; viszont, ellenben, pedig, ezzel szemben, azonban zasię! – kuss! félre innen! zasięg [obszar występowania lub działania jakiegoś zjawiska albo czyjegoś wpływu] – kör, terület; távolság, sugár zasięg dominancji strat rozprzestrzeniania (hydroakustyka) – keresztezési tartomány zasięg dźwięku – hangterjedelem zasięg działa – a löveg hordtávolsága zasięg działania – hatósugár, hatótávolság zasięg mowy – beszédtávolság zasięg nocny fali – éjjeli hatósugár zasięg przenikania – behatolási mélység zasięg radiostacji – rádió adóállomás hatókörzete Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8181 zasięg samolotu, statku itp. [odległość, którą samolot, statek itp. może przebyć bez uzupełniania paliwa] – repülő, hajó hatótávolsága (km) zasięg strzału – lőtávolság zasięg wylewu – árterület zasięg zakłóceń – zavarási tartomány zasięganie, zasięgnięcie – elérés; szerzés, megtudás zasięgnąć — zasięgać [poprosić kogoś o radę, opinię lub informację] – elérni; hatni, nyúlni, elterülni; (czego) szerezni, beszerezni, megszerezni; tudakolni, megtudakolni (vmit) zasięgać czyjej rady – vkinek a tanácsát kérni v. kikérni zasięgać a. zasięgnąć informacji (o kim/czym) – informálódni v. tudakozódni (vkiről/vmiről); utánajárni (vkinek/vminek) zasięgać informacji u kogo – tudakozódni, kérdezősködni, tájékoztatást kérni v. szerezni vkitől zasięgać języka – hírt szerezni az ellenségről zasięgnąć czyjejś opinii – kikérni vkinek a véleményét zasięgnąć okiem – ellátni zasięgnąć porady lekarskiej – orvosi tanácsot kérni; tanácsot kérni az orvostól zasięgnąć rady – tanácsot kérni; kikérni vkinek a tanácsát zasięgnąć wiadomości – híreket v. felvilágosítást szerezni, értesüléseket szerezni, tudomást szerezni; híreket szerezni zasięgać a. zasięgnąć wiadomości (o kim/czym) tudakolni (vkit/vmit); tudakolózni (vkiről/vmiről) zasięgnąć wzrokiem – tekintetével elér zasięgnięty, -a, -e – elért; szerezett, beszerezett, megszerezett; tudakolt, megtudakolt zasikać [pot. zmoczyć lub oblać coś moczem] – kibugyogni, kifröcskölni, fecskendezni zasikać się [pot. zmoczyć się moczem] – kifröcskölődni zasilacz [1. przyrząd przetwarzający i doprowadzający prąd z sieci do urządzeń elektrycznych; 2. urządzenie służące do dopasowania dostępnego napięcia do wymagań zasilanego urządzenia] – (műsz.) etető, adagoló, tápláló; (vill.) tápegység [1. olyan készülék, amely az elektromos hálózat energiáját átalakítja át a berendezések által megkívánt jellegűre; 2. konstans feszültséget szolgáltató egység, amely ellátja tápfeszültséggel a különféle készülékeket. (Fontos szempont, hogy a belső ellenállása minél kisebb legyen.)] - Wersja 01 01 2017 zasilacz bębenkowy – dobadagoló berendezés, forgóadagoló berendezés, adagolódob zasilacz awaryjny, zasilacz bezprzerwowy, zasilacz UPS (ang. UPS, Uninterruptible Power Supply) [1. urządzenie lub system, którego funkcją jest nieprzerwane zasilanie innych urządzeń elektronicznych; 2. Urządzenie zapasowe stosowane jako źródło nieprzerwanej energii elektrycznej w przypadku awarii zasilania. Zasilacze UPS powinny być instalowane obok wszystkich serwerów plików i koncentratorów okablowania.] – UPS, Uninterruptable Power Supply, szünetmentes tápegység [rá kapcsolt elektromos fogyasztót képes elektromos energiával megszakítás nélkül ellátni. Feladata lehet a folyamatos munkavégzés biztosítása áramkimaradás esetén] zasilający, -a, -e – tápláló, ellátó zasilanie [doprowadzanie energii elektrycznej do urządzeń elektrycznych] – megerőítés, támogatás, ellátás zasilić — zasilać [dostarczyć komuś lub czemuś potrzebnych rzeczy] – (pieniędzmi) támogatni, segélyezni; (techn) erősíteni, megerősíteni, felerősíteni, táplálni, támogatni, ellátni zasilić kocioł wodą – kazánt vízzel táplálni zasilić kogo pieniędzmi – pénzzel támogatni vkit zasilić się – erősödni, megerősödni, új erőre kapni, gyarapodni zasiłek [1. świadczenie pieniężne wypłacane regularnie osobom w trudnej sytuacji materialnej; 2. zob. zapomoga] – segély, támogatás, segítség , gyámolítás; táppénz zasiłek chorobowy – táppénz (tp.); betegségi segély zasiłek dla bezrobotnych – munkanélküli járadék v. segély zasiłek drożyźniani – drágasági segély zasiłek na leki – gyógyszertámogatás zasiłek opiekuńczy (na dziecko) – gyermekgondozási segély (gyes) [Magyarországon a családtámogatási rendszer keretein belül alanyi jogon, havi rendszerességgel járó támogatás.] zasiłek pielęgnacyjny na dziecko – gyermekápolási táppénz (GYÁP); gyermekgondozási díj [A gyermekápolási táppénz a szülőt a saját betegsége esetén megillető táppénz ellátáshoz hasonló pénzbeli ellátás, azzal, hogy ebben az esetben a keresőképtelenség nem a biztosított saját betegségén alapul, hanem a szülő a gyermeke betegsége miatt nem tudja a munkáját ellátni. Az pénzbeli Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8182 egészségbiztosítási járulék fizetésére kötelezett szülő részére a biztosítás fennállása alatt, vagy annak megszűnését követő első, második, harmadik napon belül a beteg gyermekének ápolása miatti keresőképtelensége esetén gyermekápolási táppénz jár.] zasiłek pieniężny – pénzsegély zasiłek porodowy – anyasági v. szülési segély; terhességi-gyermekágyi segély zasiłek rodzinny [zob. dodatek rodzinny] – családi pótlék v. segély zasiłek wychowawczy [zasiłek wypłacany osobie, która przerwała pracę na czas opieki nad małym dzieckiem] – nevelési pótlék v. gyermeknevelési támogatás (gyet.) [a családi támogatások egy formája, amelyet havi rendszerességgel, meghatározott összegben folyósítanak a jogosultaknak. (Tulajdonképpen a gyes meghosszabbítása a jogosultságot meghatározó feltételek alapján.)] zasiłki chorobowe – betegségi segély, táppénz zaskakiwanie – rajtakapás, rajtaütés; beugrás; hízelgés, udvarlás; meglepés, bámulatba ejtés, megdöbbentés zaskakująco – meglepően, megdöbbentően; különös, bámulatos módon zaskarbić (zaskarbię) — zaskarbiać [zyskać dzięki swojemu postępowaniu czyjeś względy, czyjś szacunek, czyjąś życzliwość itp.] – megszerezni, megnyerni, elnyerni; megérdemelni zaskarbić sobie (czyje) łaski – (vkinek a) kegyeibe férkőzni zaskarbić a. zaskarbiać (czyje) zaufanie – megnyeri (vkinek) a bizalmát zaskarbić sobie zaufanie – bizalmat kelt maga iránt, megnyeri bizalmát v. bizalmukat zaskarbić zaufanie – bizalmat megnyerni zaskarbiony, -a, -e – megszerezett, megnyert, elnyert; megérdemelt zaskarżenie – panasz, vád, bevádolás, feljelentés zaskarżony, -a, -e – vádlott, bepanaszolt, megvádolt, terhelt zaskarżyć — zaskarżać [1. wnieść do sądu skargę na kogoś lub coś; 2. odwołać się do sądu od decyzji jakichś władz] – panaszt tenni vki ellen; megvádolni vkit zaskarżyć kogo – beperelni vkit; perbe fogni vkit; vádat emelni (vki ellen) zaskarżać a. zaskarżyć (kogo) do sądu – bevádolni, beperelni (vmit), pert indítani (vki ellen) zaskarżyć kogo do sądu – vádat emelni vki ellen a bíróságnál - Wersja 01 01 2017 zaskarżyć w sądzie – bepanaszolni a bíróság előtt zaskarżyć wyrok, orzeczenie sądu [odwołać się od wyroku lub orzeczenia sądu do sądu wyższej instancji] – (jog) fellebbezni, ítéletet megfellebbezni zaskakiwać (zaskakuje) [zob. zaskoczyć] – meglepni, rajtaütni zaskakująco – meglepően zaskakujący, -a, -e [niespodziewany lub zadziwiający] – meglepő, megdöbbentő zaskakaujący efekt kolorystyczny [efektowne, bardzo jasne kolory, które są trudne do osiągnięcia i drogie odnośnie wykorzystywanego barwnika. W środkowych latach 60-tych, kolory damskiej modnej odzieży w dużym stopniu uzależnione od nich. Pewne efekty kolorystyczne są stosowane do odzieży dziecięcej.] – sokkoló színek [Erős, különösen világító színek, amelyek az 1960as években jelentős mértékben befolyásolták a női divatot, de gyermekruháknál ma is használatosak. Nagyon bonyolult és drága színezési eljárást igényelnek.] zaskarżyć — zaskarżać 1. wnieść do sądu skargę na kogoś lub coś; 2. odwołać się do sądu od decyzji jakichś władz] – perelni zasklepianie; zasklepienie zasklepić (zasklepię, zasklepi) — zasklepiać [1. zamurować lub zalepić jakiś otwór; 2. wznieść nad czymś sklepienie; 3. spowodować zabliźnienie się rany] – beboltozni, befalazni; elrekeszteni, bezárni, lezárni, beragasztani zasklepić się — zasklepiać się [1. o ranie: zagoić się; 2. skupić się na własnych sprawach, uczuciach lub doznaniach i odsunąć się od ludzi] – hártyával bevonódni; hártya fedi; lezárulnił; (átv.) bezárkózni zasklepić się w sobie – magába zárkózik zasklepienie – (orv.) meghártyásodás; beborítás zasklepienie się – behártyásodás, magába zárkózás zaskoczenie [1. coś zaskakującego; 2. stan człowieka zaskoczonego czymś] – rajtaütés, meglepetés; beugrás; megdöbbenés, meglepetés; megütközés; felháborodás [pełne a. totelne zaskoczenie: teljes felháborodás] zaskoczony, -a, -e – meglepett, megdöbbent; rajtakapott, meglepett; megijedt, elrémült; bámulatba ejtett zaskoczyć — zaskakiwać [1. napaść niespodziewanie na kogoś; 2. o sytuacjach, zjawiskach: zdarzyć się lub wystąpić nieoczekiwanie dla kogoś; 3. wprawić kogoś w zdumienie lub zakłopotanie czymś niespodziewanym; 4. o elementach Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8183 mechanizmów: wpaść we właściwe miejsce i zacząć prawidłowo działać; 5. o silniku: zacząć pracować; 6. zrozumieć coś] – rajtakapni, rajtaütni; bámulatba ejteni, meglepni, megdöbbenteni; beugrani zaskoczyć kogoś czymś – megdöbbenteni vkit vmivel zaskoczyć wroga – rajtaütni az ellenségen zaskok [1. zaskoczenie; 2. (geografia) w łowiectwie: ślad skoków kluczącego zająca; 3. (prawo i polityka) postępowanie niezgodne z normą, wybryk, wyskok] – megállás, megakadás zaskok pamięci – az ész megáll v. (pillanatnyilag) nem működik zaskomleć, zaskamlać, zaskomlić [1. o psie: zapiszczeć cicho i żałośnie; 2. odezwać się cichym i jęczącym głosem] – vinnyogni, szűkölni, nyüszíteni, nyöszörögni zaskorupiać, zaskorupić – megkeményíteni, megkérgesíteni zaskorupiałość – elkérgesedés zaskorupiały, -a, -e [1. stwardniały lub pokryty skorupą; 2. niezmieniający swoich poglądów i swojej postawy mimo zmieniających się okoliczności; 3. zamknięty w sobie wskutek tragicznych przeżyć; 4. pozostający w niezmienionej postaci] – kérges; megkérgesedni zaskorupić się — zaskorupiać się [1. twardniejąc, pokryć się skorupą lub stać się skorupą; 2. zamknąć się w sobie wskutek tragicznych przeżyć] – megkérgesedni, megkeményedni; bezárkózni zaskorupieć [1. stwardnieć lub pokryć się skorupą; 2. stać się zamkniętym w sobie wskutek tragicznych przeżyć] – elkérgesedni; kéreggel bevonni zaskorupieć się – kérgesedni, kéreggel bevonódni zaskorupiony, -a, -e [zob. zaskorupiały w zn. 1, 2.] – kérges; elkérgesedett zaskowyczeć, zaskowytać [1. o psie lub wilku: wydać urywane, żałosne dźwięki, zwykle z bólu; 2. wydać dźwięk przypominający skowyt psa]; zaskowyczyć – csaholni, kaffogni, ugatni, vonítani, üvölteni zaskórniak [nieduże pieniądze zaoszczędzone w tajemnicy przed kimś] – (közb.) dugipénz zaskórnica – bőralatti daganat zaskórnik [1. (medycyna) gromadząca się w porach ciemna grudka utworzona z wydzieliny gruczołów łojowych i obumarłych komórek naskórka; wągier; wągr; 2. comedo] – bőralatti élősdi, bőratka; pörsenés; comedo (komedó) [a szőrtüsző nyílását kitöltő szarumasszát, faggyút, - Wersja 01 01 2017 szennyeződést tartalmazó dugasz, faggyúdugasz v. mitesszer, amely fekete és fehér színű lehet, mely akkor keletkezik, ha a megvastagodott szaruréteg elzárja a szőrtüsző, illetve a faggyúmirigy nyílását] zaskórny, -a, -e – bőralatti; kéregalatti; földkéreg alatti, talajzaskórze – bőralatti, kéregalatti hely zaskroniec [niejadowity wąż o szarozielonym ciele, z żółtymi plamami po bokach głowy] – vízisikló; vipera Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) [gatunek węża z rodziny połozowatych (Colubridae)] – vízisikló (Natrix natrix) [egy közismert és elterjedt eurázsiai, nevével ellentétben nem szorosan a vízhez kötődő kígyófaj] vízisikló (Natrix natrix) zaskrzeczeć [1. o niektórych zwierzętach: wydać chrypliwy, podobny do skrzypienia głos; 2. powiedzieć coś skrzekliwym i nieprzyjemnym głosem lub wydać nieprzyjemne, skrzypiące dźwięki] – kuruttyolni; krákogni, rikácsolni, rikoltozni zaskrzypieć (zaskrzypię, zaskrzypi) [wydać skrzypiące dźwięki] – csikorogni, sercegni, nikorogni zaskwierczeć [zacząć skwierczeć] – sziszegni, sisteregni, sercegni zasłabnąć [1. zemdleć lub być bliskim omdlenia; 2. stracić siły] – elgyengülni, rosszul lenni, megbetegedni, gyengélkedni; elájulni zasłabnąć na podagrę – köszvényes lesz zasłabnięcie – rosszullét, megbetegedés, elgyengülés zasłać1 (zaścielę, zaściele) — zaściełać, zaścielać [1. złożyć pościel po spaniu lub rozłożyć ją do spania; 2. nakryć coś czymś; 3. pokryć czymś całą powierzchnię czegoś] – beágyazni, megágyazni; letakarni, betakarni; (átv.) leteríteni, befedni,eltakarni, beborítani zasłać łoże kobiercem – ágyat szőnyeggel letakarni zasłać stół obrusem – abroszt tenni az asztalra; abrosszal beborítani v. befedni az asztalt, megteríteni 2 zasłać (zaślę; zasłał) — zasyłać – (dawno) elküldeni; odaküldeni; száműzni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8184 zasłać kogo daleko – messzire küldeni v. elküldeni vkit zasłaniać [zob. zasłonić] – eltakarni, elfedni; (zasłoną) elfüggönyözni zasłaniać a. zasłonić okno – elfüggönyözni az ablakot zasłanianie – eltakarás, betakarás, elfüggönyözés; leágyazás, leterítés, befedés; fedezés zasłodzić – édesíteni, megédesíteni zasłona [1. kawałek tkaniny wieszany w oknie tak, aby po rozciągnięciu uniemożliwić oglądanie pomieszczenia z zewnątrz i chronić je przed promieniami słonecznymi; 2. kawałek tkaniny oddzielający pomieszczenia lub część jakiegoś pomieszczenia; 3. to, co zakrywa lub osłania coś; 4. kawałek materiału zasłaniający twarz kobiety; 5. w szermierce, boksie: odparcie ciosu lub uderzenie obronne] – függöny, sötétítőfüggöny v. sötétítő függöny; redőny; (np. welon) lepel, fátyol; (sport) védelem zasłona [było więcej zasłon, o których wspomina Pismo Święte, ale najważniejszą była ta, co oddzielała miejsce święte od najświętszego w Przybytku. Była symbolem ciała Pana Jezusa. Przez uczynki Zakonu żadne ciało nie może być usprawiedliwione. Twierdzą niektórzy, że zasłona ta znów została załatana przez fanatycznych (ślepych duchowo) Żydów, co wskazywałoby na niezrozumienie śmierci Pana i nawrót pod Zakon. Widać to u Galacjan i kilku dzisiejszych wyznań, nawołujących do powrotu do judaizmu. Zasłona w Przybytku została przerwana w czasie, gdy Jezus oddawał ducha. Wtedy nastąpił koniec Zakonu i nastanie szyfarstwa łaski.] – függöny; kárpitok [Textilanyagból készült nagy függönyök, amelyek egyrészt a szent sátorban és a templomban az elzártság és szentség megőrzését biztosították; másrészt elválasztották a szentélyt a szentek szentjétől (2Móz 36,31-37; 27,9-19; Mt 27,51).] zasłona, osłona [najstarsza znana odzież słowiańska. Jest długa, luźna i trzyma się na ramieniu za pomocą jednego lub dwóch pasków. Tworzy również część kostiumu folkowego, jako koszula bez rękawów.] – rubas [A legrégebbi ismert szláv ruhadarab, az ing elődje. Hosszú, bő, egy vagy két vállpánttal készül. A népviseletben is hordják, mint ujjatlan inget.] zasłona dymna [specjalnie wytworzony obłok gęstego dymu osłaniający wojsko lub obiekty wojskowe] – ködösítés, (wojsko) ködfüggöny, füstfüggöny - Wersja 01 01 2017 zasłona powietrzna [zob. kurtyna powietrzna] – levegőfüggöny, légfüggöny zasłona w oknie – ablakfüggöny, ablakredőny zasłona w teatrze – színpadi függöny zasłona we drzwiach – ajtó drapéria zasłona wodna [zob. kurtyna wodna] – vízfüggöny Zasłonak (Cortinarius) [trujący grzyb o rudym kapeluszu – rodzaj grzybów z rodziny zasłonakowatych] – Epeízű pókhálósgomba; pókhálós gomba (Cortinarius) Zasłonak glinkowaty (Cortinarius bolaris) – Vöröspikkelyes pókhálósgomba (Cortinarius bolaris) zasłonić (zasłonię) — zasłaniać [1. sprawić, że coś staje się dla kogoś niewidoczne; 2. odgradzając, ochronić kogoś lub coś przed czymś szkodliwym lub uciążliwym] – eltakarni, betakarni, elfüggönyözni; fedezni, védelmezni zasłonić (kogo przed kim) – védelmet nyújtani (vkinek vki ellen) zasłonić komu widok – eltakarja vki elől a kilátást zasłonić okno – elfüggönyözi az ablakot zasłonił go od strzału własną osobą – saját testével fogta el a nekiirányított lövést zasłonił go własną piersią – saját testével védte v. fedezte zasłonić się — zasłaniać się [1. przykrywając się czymś lub umieszczając coś przed sobą, stać się niewidocznym dla kogoś; 2. odgrodzić się czymś, chroniąc się przed czymś szkodliwym lub uciążliwym; 3. usprawiedliwić czymś swoją bezradność lub niechęć do zrobienia czegoś] – eltakarja, megvédi magát; védekezni, fedezi magát, vmi mögé bújni; elfedi magát [kobieta próbuje zasłonić się przed deszczem parasolką: a hölgy esernyővel próbál védekezni az eső ellen] zasłonić się przed słońcem – védekezni a nap ellen zasłonić się chustką – zsebkendővel eltakarja magát zasłonić się nieswiadomością – tudatosságával védekezik v. tudatlansága mögé bújik zasłonić się tarczą – pajzzsal eltakarja v. fedezi magát zasłonięty, -a, -e – eltakart, betakart, elfüggönyözött; fedezett, védelmezett zasłonka – kis függöny, lámpaernyő, ellenző, kályhaajtó zasłonowy, -a, -e – függöny-, elfüggönyöző; védő, fedező, takaró Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8185 zasłony, przepaski [porobili je sobie Adam i Ewa po poznaniu, że byli nadzy; były z liści figowych, co jest symbolem własnego usprawiedliwienia. Ale okazało się zaraz, że te nie spełniały zadania, bo Adam, w czasie, gdy go Bóg wołał, powiedział, że był nagi i nie mógł ukazać się przed obliczem Boga. Nagość Adama mogła tylko osłonić odzież dostarczona przez Boga, a tym była skóra owiec, które przelały dla tego celu krew. Jezus Chrystus przelał krew dla usprawiedliwienia człowieka.] – fátylak, övek, kötőszalagok (a bűnbeesés után Ádám és Éva fügefa levélből ruhát készítettek maguknak és eltakarták magukat) [A kígyó a szerző szerint - a legravaszabb állat volt a paradicsomban. Kételkedve fordult Évához, hogy valóban azt mondta Isten, hogy nem ehetnek a kert gyümölcseiből. Éva úgy válaszolt, hogy ehetnek, de csak egyből nem, ami a kert közepén van a tudás fájának gyümölcséből, nehogy meghaljanak. A kígyó kétségbe vonta Isten szavát, hogy attól még nem fog meghalni: "Isten jól tudja, hogy amely napon abból esztek szemetek felnyílik, olyanok lesztek mint az Istenek, akik ismerik a jót és a rosszat". Éva látta, hogy a gyümölcs jó és tetszetős, evett belőle és Ádámnak is adott belőle. Rögtön felnyíltak szemeik, és látták, hogy meztelenek. Ezért fügefa levélből ruhát készítettek maguknak és eltakarták magukat.] Albrecht Dürer: ádám és Éva (1508) zasłony wertikale – szalagfüggöny zasłuchać się [pogrążyć się w słuchaniu czegoś] – önfeledten v. nagy figyelemmel hallgatni; belemerülni a hallgatásba, hallgatásba burkolózni zasłuchanie – hallgatásba temetkezés v. merülés zasłuchany, -a, -e [taki, który się zasłuchał] – vminek hallgatásába elmerült személy - Wersja 01 01 2017 zasłuchany w głos piosenkarki – elmerült az énekesnő hallgatásában zasługa [rezultat jakiegoś działania lub czyjejś pracy, mający wielką wartość dla innych] – érdem, szolgálat zasługi – érdemek zasługi dla społeczeństwa – a közösség v. a társadalom részére tett szolgálatok zasługujący na lepszy los – jobb sorsra érdemes zasługujący na wiarę – hiteltérdemlő zasłużeni [(u Zygmunta Glogera) Za kr. Jana Olbrachta r. 1496 uchwalono na sejmie, iż zasługi i cnoty obywatelów ziemskich nad przychodniów przekładane być mają (Vol. leg. I, f. 248).] – (daw) szolgálatok és érdemek zasłużenie – érdemszerzés zasłużnie – megérdemelten zasłużony, -a, -e [1. taki, który ma zasługi; 2. taki, na który ktoś zasłużył swoim postępowaniem] – érdemes, kiérdemelt, megérdemelt; elismert; (tytuł) érdemes (cím) zasłużona artystka – érdemes művész (nő) zasłużona kara – megérdemelt büntetés zasłużona nagroda – jogos v. megérdemelt jutalom zasłużone zwycięstwo – megérdemelt győzelem zasłużony działacz – érdemes aktíva zasłużony [osoba zasłużona] – érdemes ember zasłużony artysta – érdemes művész zasłużony mistrz sportu – a sport érdemes mestere zasłużyć — zasługiwać [swoim postępowaniem zdobyć sobie prawo do czegoś albo dać powód do jakiegoś potraktowania lub do jakiejś oceny] – (na co) kiérdemelni, megérdemelni (vmit); rászolgálni (vmire); megszolgálni (vmit) zasłużył na piątkę – megérdemli az ötöst zasłużył na karę – megérdemelte a büntetést zasłużył sobie na tę godność – megérdemelte v. kiérdemelte ezt a méltóságot v. tisztséget zasłużyć się — zasługiwać się [oddać wielkie zasługi komuś lub czemuś] – érdemeket szerezni zasługiwać a. zasłużyć na co – érdemelni, megérdemelni v. kiérdemelni (vmit) zasługiwać na uwagę – figyelemreméltó, figyelmet érdemel zasługiwać pochwały – dicséretet érdemel zasługuje na bliższe poznanie – megérdelmi, hogy közelebbről megismerjék zasłużyć na karę – büntetésre rászolgálni; büntetést megérdemelni zasłużyć na pochwałę – dícséretet érdemel Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8186 zasłużyć sobie na cięgi – rászolgálni a verésre; megérdelemelni a verést zasłużyć się — zasługiwać się [oddać wielkie zasługi komuś lub czemuś] – érdemeket szerezni zasłynąć [zdobyć dzięki czemuś rozgłos] – kitűnni, feltűnni, híressé v. nevezetessé válni zasłyszeć [dowiedzieć się o czymś ze słyszenia] – félfüllel hallani v. messziről hallani vmit zasmakować [1. polubić coś robić; 2. spodobać się komuś; 3. o potrawie: przypaść komuś do smaku; 4. poznać coś lub doświadczyć czegoś] – megkóstolni; (w czym) belekóstolni (vmibe), megízlelni (vmit), megtetszik (vmi), megkedvelni (vmit); ínyére valónak talál, kedvére van vmi; ízlik zasmarkać [1. zabrudzić coś wydzieliną z nosa; 2. wydmuchać nos] – betaknyozni zasmarkał już pięć chustek do nosa – már öt zsebkendőt elhasznált zasmarkać się [pobrudzić się wydzieliną z nosa] – betaknyozza magát zasmarkaniec [pot. z niechęcią o małym chłopcu] – taknyos (kölyök) zasmarkany, -a, -e [1. taki, który się zasmarkał; 2. pot. niezasługujący na uwagę lub przysparzający kłopotów] – taknyos zasmarować — zasmarowywać [1. smarując, pokryć całą powierzchnię czegoś; 2. pokryć jakąś powierzchnię niestarannym pismem lub rysunkami; 3. zabrudzić coś czymś tłustym lub lepkim] – betömni, elmázolni, szétkenni, elkenni, bekenni; bepiszkítani, bemaszatolni zasmarować drażliwą sprawę pieniędzmi – (átv.) kényes ügyet pénzzel elkenni zasmarować ubranie – bepiszkítja az öltönyt zasmarować się – bemaszatolja magát zasmażać, zasmażyć – megpirítani, zsírban megsütni zasmażka [zasmażona mąka, którą zagęszcza się potrawy] – rántás (étel) zasmażyć potrawę masłem – ételt vajban megpirítani zasmolenie – bekátrányozás zasmolić – bekátrányozni zasmardzać, zasmordzić – (közöns.) összeszarni; bebüdösíteni zasmolić się – bekátrányozza v. kátránnyal bemaszatolja, bepiszkítja magát zasmolony, -a, -e – kormos zasmolony węglem – szenes zasmotlać [zaplątać] [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – - Wersja 01 01 2017 összegabalyítani, összebonyolítani; összekuszálni, összegubancolni, összezavarni zasmucenie – elszomorítás, megszomorítás, elbúsítás, búslakodás, szomorkodás, megritkatás zasmucić — zasmucać [spowodować, że ktoś staje się smutny] – elszomorítani, elbúsítani, megszomorítani, megríkatni zasmucić czyje serca – megszomorítja vkinek a szívét zasmucić się — zasmucać się [stać się smutnym] – elszomorodni, búsulni, elbúsulni zasnąć (zaśnie) — zasypiać [zapaść w sen] – elaludni (nem ébred idejében), álomba merülni, elszunnyadni, elszenderülni zasnąć na wieki – örökre elszenderülni, elhunyni, meghalni zasnąć nad książką – elaludni a könyv mellett zasnąć w Bogu, w Panu – meghalt az Úrban, Istenben boldogult zasnąć w łasce Pańskiej – Isten kegyelmében halt meg zasnął głęboko – mélyen elaludt zasnął na wieki – örökre elszenderült zasnuć — zasnuwać [o mgle, dymie itp.: snując się, zasłonić coś] – összeszőni; elfátyolozni, eltakarni zasnuć się — zasnuwać się [zostać przysłoniętym mgłą, dymem itp.] – ködbe, füstbe burkolózni zasobnie – gazdagon, jómódúan zasobniejszy, -a, -e – kényelmesebb; gazdagabb; takarékosabb zasobnik [zbiornik, pojemnik] – tartály, tároló; raktár zasobnik ciepła – hőtároló zasobnik wody – víztároló zasobnik z bronią – fegyverraktár zasobność – kényelem, jólét, gazdagság; takarékosság zasobny, -a, -e [1. mający dużo czegoś; 2. dostatni, bogaty] – kényelmes, jómódú, gazdag; tartalék-, takarékos zasobny gospodarz – jómódú gazda zasoby [złoża bogactw naturalnych] – készletek, anyagok zasoby energetyczne – energiaforrások Zasoby ludzkie (ang. human resources) [pojęcie mające dwojakie znaczenie. Pierwsze wywodzi się z nauk społecznych – głównie z ekonomii - zgodnie z klasyczną szkołą ekonomii oznacza pracę (siłę roboczą) jako jeden z trzech środków produkcji. Drugie, bardziej powszechne, mieszczące Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8187 się w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, odnosi się do indywidualnych pracowników oraz działu firmy, który zajmuje się rekrutacją, szkoleniem, motywowaniem oraz zwalnianiem pracowników (czyli polityką personalną).] – HR Human Resources (emberi erőforrás); emberi v. humán erőforrások zasoby materialne – tartalékanyagok, anyag készlet v. készletek zasoby żywnościowe – élelmiszerkészlet zasolenie [stopień nasycenia lub zanieczyszczenia czegoś solą] – sózás, besózás, lesózás, megsózás; sótartalom zasolić — zasalać [1. nasycić coś lub zanieczyścić solą; 2. zakonserwować coś solą] – besózni, lesózni, megsózni; sóval konzerválni v. tartósítani vmit zasolić śledzie – heringet besózni zasolona gleba – szikes talaj zasób [1. pewna ilość czegoś nagromadzona w celu wykorzystania w przyszłości; 2. posiadane doświadczenie, wiedza, umiejętności] – tartalék, készlet zasób rezerwowy (ang. backup resource) [zasób udostępniany przez serwer rezerwowy w przypadku awarii serwera podstawowego, np. kopia pliku bazy danych] — (ang. backup resource) tartalékkészlet; biztonsági másolat zasób pieniędzy – pénztartalék zasób pieniężny – pénzkészlet zasób sił – erőtartalék zasób słów – szókészlet, szókincs zasób wyrazów – szókincs, szókészlet zaspa [wzniesienie ze śniegu] – hordalék, fövenyhalom, fövenypart, fenyér; rakás, halmaz, fúvás zaspa piaskowa – homokbucka, dűne zaspa śnieżna – hófúvás, hótorlasz, hóbucka zaspać (zaśpię, zaśpi; zaspał) — zasypiać [1. obudzić się później, niż się zamierzało; 2. nie zająć się czymś lub nie wykorzystać czegoś w odpowiednim momencie] – elmulasztani, elszalasztani; elaludni (nem ébred fel idejében) zaspać okazję – elalussza az alkalmat zaspał do pracy – elaludt a munkából zaspany, -a, -e [1. ociężały od snu; 2. świadczący o czyjejś senności] – álmos, álmatag zaspane oczy – álmos szemek zaspokoić (zaspokoję, zaspokoi; zaspokoił) — zaspokajać [1. zadowolić kogoś, dając mu - Wersja 01 01 2017 to, czego potrzebuje lub pragnie; 2. sprawić, by ktoś poczuł się zadowolony, spełnić wymagania, dać to, czego pragnie druga osoba] – kielégíteni, csillapítani, eleget tenni (vminek), telesíteni zaspokoić (czyją) ciekawość – kielégíti (vki) kíváncsiságát zaspokoić (czyje) potrzeby – kielégíteni vkinek a szükségleteit zaspokoić (czyje) życzenia – (vki) kívánságainak eleget tenni zaspokoić dłużnika – a hitelezőt kielégíteni zaspokoić głód – éhségét csillapítja; éhséget csillapítani zaspokoić pożądanie /żądzę – kielégíti a vágyait zaspokoić pragnienie – szomját oltja zaspokoić potrzebę; zaspokoić swoje potrzeby – kielégíti a szükségleteket; elvégzi szükségletét zaspokoić a. zaspokajać potrzeby konsumenta – fogyasztói szükségleteket kielégíteni zaspokoić a. zaspokajać wymagania konsumenta – fogyasztói igényeket kielégíteni zaspokoić zapotrzebowania – kielégíti a szükségleteket zaspokoić zapotrzebowanie – szükségletet kielégíteni zaspokoić żądania wierzycieli – hitelezőket kielégíteni zaspokoić się [a) zadowolić się czymś; b) doprowadzić się do orgazmu] – megelégedni (megelégszik) vmivel; kielégülni zaspokojenie – kielégítés, elégtétel, csillapítás, kiegyenlítés zaspokojenie seksualne [spełnienie potrzeb seksualnych. Towarzyszy mu uczucie błogostanu, odprężenia fizycznego i psychicznego. Zaspokojenie takie ma zazwyczaj ma miejsce po stosunku płciowym, akcie masturbacji lub innej formie zachowania seksualnego.] – szexuális kielégítés zaspokojony, -a, -e – kielégített, kiegyenlített, lecsillapított, teljesített zaspy piasku – homokfúvások, homokbuckák zaspy śnieżne – hótorlasz, hóbuckák zasrebrzyć – beezüstözni, megezüstözni, ezüsttel bevonni, ezüsttel befuttatni zasrebrzyć się [zajaśnieć srebrzyście] – ezüstössé válni; felcsillogni zasromać się ["Zasromać się" czy "być zasromanym" pochodzi od słowa "srom". A "srom" to intymna część ciała kobiety. W języku ludzi nieokrzesanych (czyli Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8188 m.in. moim) znaczy to tyle co "cipa"] – (dawno) megszégyenülni zassać — zasysać [o urządzeniach: wciągnąć coś wskutek różnicy ciśnienia] – (műsz.) felszívni, magába szív (légnyomáskülönbség miatt) zassać się — zasysać się [przywrzeć do czegoś wskutek różnicy ciśnienia] – felszívódni zastać (zastanę, zastanie; zastał) — zastawać [1. przybywszy dokądś, znaleźć tam kogoś lub coś; 2. znaleźć kogoś lub coś w jakiejś sytuacji lub w jakimś stanie; 3. o jakimś zdarzeniu, zjawisku: nastąpić w nieoczekiwanym lub niedobrym dla kogoś momencie] – találni, lelni, ráakadni (vkire), rátalálni, ottalálni, megtalálni (vkit/vmit) zastać (kogo) w domu – otthon találni (vkit) zostać (kogo) przy życiu – életben találni (vkit) został wszystko w porządku – mindent rendben találni zastać się — zastawać się [o stawach lub mięśniach: zesztywnieć wskutek bezruchu] – megmerevedni zastały, -a, -e [1. taki, który zatęchł lub zakisł; 2. taki, który zesztywniał wskutek bezruchu; 3. taki sam od lat] – megmerevedett; meredt, megmeredt zastany, -a, -e [taki, który się zastało] – megmerevedett; meredt zastanawiająco – gondolkodóba ejtően; meglepően, érdekesen zastanawiający [dający do myślenia] – gondolkodóba ejtő, meglepő, érdekes zastanawiające postępy – meglepő, megfontolandó haladás zastanowić (zastanowię, zastanowi) — zastanawiać [zwrócić czyjąś uwagę i zmusić kogoś do myślenia] – elgondolkoztatni, gondolkodóba ejteni zastanowić się (zastanowię, -isz) — zastanawiać się (zastanawiam, -asz, -ają) [pomyśleć nad czymś] – (nad czym) meggondolni, megfontolni (vmit), tépelődni, eltöprengeni, elgondolkodni (vmin); végiggondolni; rágódni vmin; csodálkozni; gondolkodóba esni (vmi fölött) zastanawiać się nad czymś – gondolkodni, elmélkedni vmin zastanawiam się – elgondolkodom zastanowić się nad czym – elgondolkozni vmin v. vmi felett zastanawianie – gondolkozás, töprengés, megfontolás zastanawianie się [zob. deliberacja, kontemplacja, medytacja, namysł, przemyśliwanie, rozmyślanie] – tépelődés; - Wersja 01 01 2017 megfontolás; meggondolás; átgondolás; töprengés zastanowienie się – meggondolás zastanów się! – légy észnél!; legyen eszed, biz. eszednél légy! zastarzały, -a, -e [istniejący od dawna] – elaggott, megöregedett; meggyökeresedett, elavult; (med) idült zastaw [1. rzecz zabezpieczająca spłatę długu; 2. czasowe posiadanie przez wierzyciela rzeczy będącej zabezpieczeniem spłaty długu; też: zastawienie czegoś; 3. branie go praktykowane było od najdawniejszych czasów. Jednak niektórych rzeczy nie wolno brać w zastaw, albo należało je zwracać przed zachodem słońca.4. (u Zygmunta Glogera) Upowszechnionem było w Polsce zastawianie nieruchomości, czyli oddawanie do użytku (zwłaszcza łąki i pola) za pieniądze pożyczone, a zwyczaj ten dotąd praktykuje się nader często u ludu. Zastaw nieruchomości był u nas zwykle antychretycznym, t. j. nadającym prawo pobierania użytków z rzeczy zastawionej bez obowiązku rachowania się z nich, chociażby te znacznie należne procenta przewyższały. Zastawnikiem zwał się ten, co dawał pieniądze na zastaw. Oprócz zastawu antychretycznego znany był jeszcze „zastaw na upad” czyli „pod przepadkiem”, zwany po łac. obligatio sub lapsu, gdy umówiono się, że jak dłużnik nie uiści długu na termin oznaczony, to zastaw przepadnie, stając się własnością zastawnika. Potrzeba było jednak pozwać dłużnika niewypłatnego do sądu, aby ten wyrokiem swoim uznał upad czyli lapsum i dobra przysądził na własność zastawnikowi. O tym zastawie na upad mamy przepisy w Statucie Mazowieckim i w Statucie Litewskim. Z początkiem panowania Zygmunta III nastał trzeci rodzaj zastawu, nie połączony ani z posiadaniem dóbr, jak zastaw antychretyczny, ani z warunkiem przepadku, ale polegający na zapisie czyli oparciu pożyczki na dobrach we właściwych aktach ziemskich z zastrzeżeniem pierwszeństwa czyli lepszość prawa potioritas czyli prioritas. Był to pierwszy przykład porządnej hypoteki opartej na jawności (publicite) i szczególności (spécialité), wymagającej wpisu w aktach właściwych dobrom a postanowionej przez konstytucję sejmową z r. 1588 (Vol. leg. II, f. 1219).] – zálog, letét, bizonyíték, foglaló; (bibl.) zálog [1. Az adós személyi tulajdona, amelyet a hitelező magánál tart, hogy így biztosítsa az adósság Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8189 visszafizetését (1Móz 38,17-18); Mózes törvényének különös, gondja volt a szegények védelmére; a zálogba adott felsőruhát naplemente előtt vissza kellett adni a szegénynek, hogy legyen éjszakára takarója (2Móz 22,26-27); az özvegy ruházatát nem lehetett zálogul elvenni (5Móz 24,17), sem a kézimalmát vagy a felső őrlőkövét (5Móz 24,6). 2. (FOGLALÓ). Értékes holmi, amelyet a vevő az eladónak ad át, hogy magát ezzel elkötelezze a vásárlásra; jele és előlege valaminek, ami egész biztosan bekövetkezik. Az ÚSZ szerint a Szent Szellem istengyermeki mivoltunk és örökségünk zálogául adatott (Róm 8,9; 2Kor 1,22; Ef 1,14).] zastawa [komplet naczyń stołowych i sztućców] – készlet, (stołowa) étkészlet; zsiliptábla zastawa stołowa – étkészlet; szerviz zastawca [ten, kto daje coś w zastaw] – (jog) elzálogosító, zálogba adó ember zastawianie (zastawienie) – eltorlaszolás; terítés, telerakás; elzárás; felállítás; elzálogosítás zastawić1 (zastawię) — zastawiać [1. zapełnić jakieś miejsce, stawiając w nim wiele rzeczy; 2. stawiając coś lub stojąc przed czymś, uniemożliwić dostęp do tego; 3. zasłonić sobą kogoś, chroniąc go przed niebezpieczeństwem; 4. umieścić gdzieś pułapkę, sieć itp.; 5. urządzić zasadzkę, aby kogoś schwytać lub skłonić do czegoś] – elzárni, eltorlaszolni, eltakarni; állítani, felállítani, mögéállítani; eléhelyezni, eltakarni; telerakni, odaállítani, teríteni; megállítani, elállítani, feltartani, feltartóztatni; felállítani, kivetni, elhelyezni, beigazítani zastawić coś czasowi – vmit az időre bízni v. hagyni zastawić drzwi szafą – eltorlaszolja az ajtót a szekrénnyel zastawić kogo tarczą – pajzsával eltakar vkit zastawić a. zastawiać listę – jegyzéket összeállít zastawić pokój meblami – telerakja bútorral a szobát zastawić a. zastawiać pułapkę – csapdát állítani zastawić sidła – felállítani fogót v. csapdát zastawić sieci – hálót vetni, csapdát állítani zastawić stół – teríteni, megteríteni; terítőt v. abroszt teríteni az asztalra; az asztalt megteríteni zastawić wiatrek – szélmalomvitorlát megállítani - Wersja 01 01 2017 zastawić wodę w upuście – elzárja a vizet a zsilipnél zastawić2 — zastawiać [dać coś w zastaw] – elzálogosítani, zálogba adni; (dawać w zastaw) elzálogosítani zastawić a. zastawiać coś – zálogba tenni; elzálogosítani vmit zastawić dobra – birtokot elzálogosítani zastawić pierścionek – elzálogosítja a gyűrűt zastawić się1 — zastawiać się [stawiając coś przed sobą lub wokół siebie, zasłonić się przed czymś] – védi v. fedezi magát zastawić się tarczą – pajzzsal védi magát zastawić się2 [zadłużyć się, dając zastaw] – zálogba tenni zastaw się, a postaw się! – tégy zálogba, de tégy ki magadért! zastawienie – eltorlaszolás; terítés, telerakás; elzárás; felállítás; elzálogosítás zastawka [1. przegroda w sercu lub naczyniach krwionośnych, przepuszczająca krew tylko w jednym kierunku; 2. urządzenie do regulowania poziomu wody w zbiornikach wodnych] – (med.) billentyű; (műsz.) szelep, billentyű; pajzs zastawka sercowa, zastawka serca (Ventriculus cordis) – (kat.: anatomia) szívbillentyű; szívkamra zastawki przedsionkowo-komorowe [przegrody w sercu oddzielające komory od przedsionków] – pitvar-kamra billentyűk zastawniczy, -a, -e – zálogzastawny, -a, -e [1. o sieci rybackiej: zastawiany w miejscu; 2. dany w zastaw] – zálogzastąpca – helyettes zastąpca attache RP – a Lengyel Köztársaság atteséjának helyettese zastąpca dyrektora – igazgatóhelyettes zastąpca prezydenta miasta – polgármesterhelyettes zastąpca redaktora – segédszerkesztő zastąpca redaktora naczelnego – főszerkesztőhelyettes Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8190 zastąpić (zastąpię) — zastępować [1. przejąć czyjeś obowiązki; 2. zamienić coś na coś innego lub kogoś na kogoś innego; 3. stanąć przed kimś i uniemożliwić mu przejście] – elébeállni, ellenállni, elzárni, elállni, eltorlaszolni, megakadályozni, útját állja; (kogo) helyettesíteni; képviselni, (co) pótolni, kipótolni; leváltani zastąpić drogę nieprzyjacielowi – útját állni az ellenségnek zastąpić kogo w urzędzie – hivatalosan helyettesíteni vkit zastąpić a. zastępować komu drogę – elállni vkinek az útját; útját állni vkinek zastąpić wodór przez chlor – (vegyt.) hidrogént klórral helyettesíteni zastąpienie – helyettesítés, képviselés, pótlás; elébeállás, ellenállás, útonállás, útlezárás, megakadályozás zastąpienie tekstu mówionego tekstem mówionym w innym języku, dubbing (film dźwiękowy) – átírás, szinkronizálás zastąpiony, -a, -e – elébeállt, ellenállt, elzárt, elállt, eltorlaszolt, megakadályozott, útját állt; (kogo) helyettesített; képviselt, (co) pótolt zastękać [wydać ciężkie, głuche westchnienie lub jęk] – felnyögni, feljajdulni zastęp [1. najmniejsza część drużyny harcerskiej; 2. pewna liczba osób mających wspólne zadanie; 3. grupa ludzi znajdujących się w podobnej sytuacji lub mających takie same upodobania, poglądy itp.] – csoport, csapat, osztag; (harcerstwo) őrs zastęp harcerski – cserkészőrs zastępca (zast.) [1. osoba zastępująca kogoś w jego obowiązkach; 2. osoba zastępująca kogoś] – helyettes (h.); megszemélyesítő, képviselő zastępca burmistrza – polgármester-helyettes; alpolgármester zastępca członka – póttag; a tag helyettese zastępca nadburmistrza – főpolgármesterhelyettes zastępca burmistrza Kalisza Pomorskiego – Kalisz Pomorski alpolgármestere zastępca członka rady – tanács póttagja zastępca dowódcy, zastępca komendanta – parancsnokhelyettes (pkh.) zastępca dyrektora – igazgatóhelyettes (igh.) zastępczo – helyett, vmi helyett, vminek a fejében zastępczy, -a, -e [zastępujący kogoś albo coś] – pót-, helyettes, helyettesítő, képviselő, ideiglenes zastępcze ciśnienie szumów przetwornika – ekvivalens zajnyomású átalakító - Wersja 01 01 2017 zastępczy (równoważny) czwórnik szumów – ekvivalens zajnégypólus zastępczy czwórnik szumów – zajnégypólus zastępczy materiał – pótanyag, műanyag zastępczyni – helyettes (nő) zastępować [zob. zastąpić] – elzárni; helyettesíteni zastępowanie (zob. zastąpienie) – helyettesítés, képviselés, pótlás; elébeállás, ellenállás, útonállás, útlezárás, megakadályozás zastępowy [harcerz prowadzący zastęp], zastępowa – (cserkész) parancsnokhelyettes; őrsvezető, cserkészőrsvezető (ffi/nő; fiú/lány) zastępstwo [wykonywanie obowiązków za kogoś; też: obowiązki wypełniane za kogoś] – helyettesítés, pótlás, képviselet Zastępy [zob. Pan zastępów] – (bibl.) seregek zastępy nieprzyjaciół – az ellenség seregei, ellenséges csapatok zastoina [zob. zastój w zn. 2.] – (med.) torlódás, pangás, vérpangás; üledék zastoinowy, -a, -e – (med.) torlódásos, pangásos; üledékes zastoisko, jezioro zastoiskowe, jezioro proglacjalne [1. rodzaj jeziora lodowcowego utworzonego na przedpolu lodowca w wyniku zatamowania naturalnego odpływu wód lodowcowych przez jęzor lub czoło lodowca. 2. jezioro utworzone na przedpolu lodowca wskutek zatamowania odpływu topniejących wód przez bok lub czoło lodowca. W zastoisku powstają iły warwowe (warwy); 3. geol. rozległe jezioro powstające wskutek zatamowania przez lądolód odpływu wód powstających w wyniku jego topnienia, a także wód rzecznych;] – (geol.) proglaciális tó; jégkorszak után visszamaradt tó; az utolsó jégkorszak elvonulása után visszamaradt glaciális eredetü tó; morénahátak között a jégkorszakból visszamaradt tó [proglaciális zóna: ahol az oldódást részben a jég olvadékvizei okozzák] zastojowy, -a, -e [przymiotnik od: zastój] – tespedő, pangó, lanyha zastopować [1. wyłączyć lub zatrzymać jakieś urządzenie; 2. zahamować jakiś proces lub jakieś działanie; 3. powstrzymać kogoś przed zrobieniem lub powiedzeniem czegoś] – (közb.) megállítani, leállítani, lestoppolni zastopować czyjeś zapędy – (átv.) megfékezni vki lendületét zastopować maszynę – gépet leállítani Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8191 zastopować pomysł – gondolatot v. ötletet v. tervet v. elgondolást v. javaslatot leállítani v. elvetni zastosować — zastosowywać [użyć czegoś w jakiejś sytuacji] – alkalmazni, használni, felhasználni; gyakorolni, praktizálni zastosować amnestię (wobec kogo) – közkegyelemben részesít (vkit) zastosować artykuł prawa do przępstwa – törvénycikket a bűntényre alkalmazni zastosować co w praktyce – a gyakorlatban alkalmazni vmit zastosować metodę – módszert alkalmazni zastosować sankcje – megtorolni, szankciókat alkalmazni zastosować środek prawny przeciwko decyzji sędzkiego – jogorvoslattal él a bírói döntés ellen zastosować środki ostrożności – óvatossági intézkedéseket léptet életbe v. foganatosít zastosować w praktyce – gyakorlatban alkalmazni zastosować zwód – cselezni zastosować się — zastosowywać się [podporządkować się komuś lub czemuś] – alkalmazkodni, hozzásimulni, idomulni; illeszkedni zastosować się do czyjegoś żądania – alkalmazkodni vkinek a követeléséhez zastosować się do odezwy – alkalmazkodni a felszólításhoz; weleget tenni vmely felszólításnak zastosować się do okoliczności – alkalmazkodni a körülményekhez zastosowalność – alkalmazhatóság, felhasználhatóság zastosowalność czego – vminek alkalmazhatósága, felhasználhatósága zastosowanie – felhasználás, alkalmazás, gyakorlás; praktizálás zastosowanie nowej techniki – új technika alkalmazása zastosowanie praktyczne – gyakorlati alkalmazás zastosowanie się – alkalmazokodás zastosowanie się do przepisów – az előírásokhoz való alkalmazkodás zastój [1. brak aktywności, zmian i postępu w jakiejś dziedzinie; 2. utrudniony odpływ krwi z żył] – holtpont, állás, pangás, tespedés, lanyhaság, fennakadás zastój impas – holtpont zastój stagnacja – tespedés zastój w akcji dyplomatycznej – holtpont a diplomáciai kezdeményezésekben zastój w handlu – üzleti pangás zastój w przemyśle – az ipar pangása - Wersja 01 01 2017 zastrachany, -a, -e [taki, który się przestraszył lub ciągle się czegoś boi] – megijedt, megrémült zastrajkować [podjąć strajk] – sztrájkba lépni, sztrájkot kezdeni, sztrájkolni, munkát beszüntetni zastraszająco – ijesztően, félelmetesen zastraszający, -a, -e – ijesztő, félelmetes, rémisztő zastraszyć — zastraszać [wywołać w kimś uczucie silnego, ciągłego zagrożenia] – ráijeszteni, megijeszteni, megrémíteni, megrettenteni, megfélemlíteni, fenyegetni zastraszyć kogo procesem – perrel megfenyegetni vkit zastraszyć kogoś – megfélemlíteni vkit zastraszenie – megijesztés, megrémítés, megrettentés, megfélemlítés zastrugać — zastrugiwać [strugając, nadać czemuś szpiczasty kształt] – faragni, megfaragni, (ołówek) meghegyezni zastrugać ołówek – ceruzát hegyezni v. meghegyezni zastrzał1 [w architekturze to drewniana belka w konstrukcjach szkieletowych ścian i więźbach dachowych. Ustawiona ukośnie, usztywnia elementy pionowe konstrukcji. Niekiedy nazywany mieczem, choć jest od niego dłuższa i może przebiegać przez kilka elementów i z nimi się łączyć(tak zwana konstrukcja wielozastrzałowa). Może występować pojedynczo lub parami. Parę biegnącą od elementu pionowego w górę nazywa się ramionami, a w dół nogami. Dwa zastrzały skrzyżowane symetrycznie (krzyż Św. Andrzeja) noszą nazwę krzyżownicy.] – (ép.) támfa zastrzał ukośny – ferde támfa zastrzał2 (łac. panaritium) [w medycynie 1. rodzaj ropowicy, zapalenie ropne dłoniowej części ręki. Powstaje najczęściej w wyniku urazu i szerzy się przez ciągłość na okoliczne części kończyny; 2. ropne zapalenie powstające na palcach rąk po ukłuciu zanieczyszczonym przedmiotem] – (med.) körömfájás, a körömház meggyűlése; körömméreg zastrzał wielkiego palca – a hüvelykujj meggyűlése zastrzał3 – golyó, gyilkosgolyó zastrzec (zastrzegę, zastrzeże) — zastrzegać [1. sformułować warunki przyznające osobie lub instytucji jakieś prawo lub przywileje; 2. uprzedzić o czymś] – fenntartani, kikötni; megjegyezni zastrzec co w konstrakcie – a szerződésben vmit kikötni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8192 zastrzec a. zastrzegać numer telefoniczny – titkosítja a telefonszámát zastrzec a. zastrzegać prawo – fenntartja a jogot zastrzec sobie (co) w kontrakcie – szerződésileg kiköt magának (vmit) zastrzec sobie (co) – (feltételt) kikötni (vmit) zastrzec sobie prawo – fenntartja magának a jogot zastrzegać sobie (co) – kiköt magának (vmit) zastrzegać a. zastrzec sobie (co) w kontrakcie – szerződésileg kiköti magának zastrzegać sobie prawo – fenntartja magának a jogot zastrzegł sobie pierwszeństwo – kikötötte magának az elsőséget zastrzec się — zastrzegać się [wypowiedzieć się z góry przeciw czemuś lub uprzedzić o czymś] – tiltakozni, óvást tenni v. emelni (vmi ellen); kiköt magának (vmit) zastrzec się przeciw czemuś – tiltakozni vmi ellen zastrzeganie – fenntartás, kikötés, megjegyzés zastrzeganie praw autorskich – (jog) szerzői jog kikötései zastrzeganie się – tiltakozás, megjegyzés zastrzelić [1. strzałem zabić człowieka lub zwierzę; 2. wprawić kogoś w zdumienie] – agyonlőni, lelőni; meglőni zastrzelić kogoś/coś – lelőni, agyonlőni vkit/vmit zastrzelić sarnę – őzet lőni v. lelőni zastrzelić się [zabić się, strzelając do siebie] – lelövi v. agyonlövi magát zastrzerzenie – (ellenvetés) kifogás (kibúvó) zastrzeżenia patentowa [(w przypadku wzoru użytkowego - zastrzeżenia ochronne) definiują zakres ochrony patentowej wynalazku (wzoru użytkowego) i stanowią element zarówno opisu patentowego jak i zgłoszeniowego, który winien zawierać co najmniej jedno zastrzeżenie patentowe. Z punktu widzenia językoznawstwa każde zastrzeżenie jest podmiotowym, oznajmującym zdaniem, zwykle mocno rozwiniętym i złożonym.] – szabadalmi igény v. igénypontok zastrzeżenie [1. krytyczna uwaga; 2. warunek w umowie, którego złamanie powoduje jej unieważnienie] – kikötés, fenntartás, kifogás, záradék, feltétel, korlátozás, megszorítás; ellenvetés, észrevétel zastrzeżenie hipoteczne – jelzálog kikötése zastrzeżenie wobec kogoś/czegoś – kifogás vki/vmi ellen zastrzeżenie się – tiltakozás zastrzeżony, -a, -e – fenntartott, kikötött, feltételhez kötött, korlátozott - Wersja 01 01 2017 zastrzeżony numer telefoniczny (nie udostępniany publicznie) – titkos telefonszám zastrzyk (zastrzyki) [1. wstrzyknięcie leku do organizmu; też: wstrzykiwana dawka leku; 2. coś, co może poprawić czyjąś kondycję lub stan czegoś] – injekció, befecskendezés, oltás zastrzyk bodźcowy – stimuláló injekció zastrzyk domięśniowy – intramuszkuláris injekció; izomba adandó injekció zastrzyk dożylny – intravénás injekció; injekció vénába zastrzyk podskórny – (orv.) befecskendezés a bőr alá, szubkután injekció zastrzyk znieczulający – érzéktelenítő injekció zastrzykać – beleszúrni, belenyilalni zastrzykało mi w kolanie – belenyilalt a térdembe zastrzykiwanie – befecskendezés, injekció adása v. beadása; injekciózás zastrzyknąć — zastrzykiwać [zrobić zastrzyk] – oltani, injekciót adni, befecskendezni, beoltani zastrzyknięcie – injekciózás zastukać [uderzając czymś w coś, spowodować charakterystyczny odgłos; też: wydać odgłos wskutek uderzenia] – kopogni, bekopogni, zörgetni, kopogtatni zastukać do drzwi – bekopogni v. bekopogtatni az ajtón zastygły, -a, -e – meghűlt, lehűlt, kihűlt, megdermedt, megfagyott zastygłe spojrzenie – (átv.) megfagyott tekintet, rémület zastygnąć — zastygać [1. stygnąc, zmienić się w twardą masę; 2. znieruchomieć; 3. o twarzy, oczach: przybrać jakiś wyraz; 4. przybrać określoną postać i przestać się zmieniać] – kihűlni, elhűlni, lehűlni zastygnąć w bezruchu – vesztegelni, mozdulatlanná válni zastygł (skostniał) [serce zastygło; skostnieć na śmierć; zastygły, skostniały; zastyga, kostnieje] – kihűlt, kihűlt a szív, halálra hűl, merev, merevvé válik zastygły, -a, -e (skostniały) [1. taki, który stygnąc, zmienił się w twardą masę; 2. taki, który znieruchomiał; 3. o twarzy: pozostający w jakimś grymasie; 4. taki, który przybrał określoną postać i przestał się zmieniać] – kihűlt, elhűlt; merev, megmerevedett; mozdulatlan zasugerować 1. podsunąć komuś jakąś myśl; 2. dać komuś coś do zrozumienia]; zasugestionować – sugallani, megigézni, szuggerálni zasugerować komu co – sugallani vkinek vmit Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8193 zasugerować się [ulec sugestii] – szuggerálja magát zasunąć — zasuwać [1. rozpostrzeć coś lub przesunąć tak, żeby zamknąć lub zakryć coś; 2. posuwając, umieścić coś w głębi czegoś; 3. połączyć obie części zamka błyskawicznego; 4. pot. zasuwać: ciężko pracować; 5. zasuwać: pot. szybko iść lub jechać; 6. pot. skłamać lub mocno przesadzić; 7. pot. uderzyć kogoś; 8. pot. ukraść coś komuś] – tolni, betolni, odatolni, eltolni; (zamknąć) rátolni, elreteszelni, bereteszelni, bezárni; összehúzni zasunąć co za szafę – a szekrény mögé tolni vmit zasunąć firankę – függönyt összehúzni; lefüggönyözni, befüggönyözni zasunąć komuś/czemuś – tolni, betolni, odatolni, eltolni vkit/vmit zasunąć luft – a szellőzőnyílást bezárni zasunąć szufladę – betolja v. visszatolja a fiókot zasunąć zasuwkę u drzwi – betolja a reteszt az ajtón zasunąć się — zasuwać się [zostać zasuniętym] – eltolódni, betolódni, elreteszelődni, összehúzódni, bezáródni, eldugulni; elhúzódni zasunął się w kąt i począł drzemać – sarokba húzódott és szundikálni kezdett zasunięty, -a, -e – tolt, betolt zasupłać — zasupływać [zrobić supeł na czymś] – összecsomózni, összebogozni, bebogozni zasuspendować – felfüggeszteni (vkit az állásától) zasuspendować wszystkich księży w diecezji – minden papot felfüggeszteni hivatalában az egyházmegyében v. egyházkerületben zasuszyć — zasuszać [spowodować, że coś uschnie] – megszárítani, kiszárítani, aszalni zasuszyć kwiat – virágot szárítani zasuszyć się — zasuszać się [stać się suchym] – kiszáradni, megszárani, aszalódni, megaszalódni; ráncosodni zasuszony, -a, -e [1. pot. taki, który jest chudy i ma suchą, pomarszczoną skórę; 2. pot. o twarzy, skórze: suchy, pomarszczony] – kiszárított, aszalt; ráncos zasuwa [1. zamek składający się z ruchomej sztabki wsuwanej do specjalnego otworu; też: ta sztabka; 2. urządzenie do regulowania przepływu cieczy i gazów w zbiornikach, rurociągach, przewodach kominowych itp.] – tolózár, retesz, zár, tolóka zasuwa stawidłowa – zsiliptábla zasuwa w zamka u drzwi – tolóka az ajtózárban zasuwać [zob. zasunąć] – odatolni; bereteszelni - Wersja 01 01 2017 zasuwać a. zasunąć zasłony/firanki – elhúzni v. összehúzni a függönyt zasuwać drzwi – reteszelni v. bereteszelni az ajtót zasuwka [1. zamek zbudowany z ruchomej sztabki wsuwanej do otworu; 2. sztabka w zamku] – (kicsi) tolózár, retesz, zár, tolóka, závár zasuwka zamkowa – zárretesz zasuwowy, -a, -e – tolózáras, reteszes, záras, tolókás zaswędzić1 – füsttel telíteni zaswędzony, -a, -e – füsttel telített zaswędzić2, zaswędzieć [zacząć swędzić] viszketni (néha-néha) zasycać, zasycić – kielégíteni, telíteni, táplálni; pergetni zaschnąć (zob. zasychać) – száradni, elszáradni, kiszáradni, rászáradni, megszáradni zasyczeć [1. wydać syczący dźwięk; 2. odezwać się cichym, syczącym głosem] – sziszegni, sisteregni zasygnalizować [1. poinformować o czymś za pomocą sygnału; 2. poruszyć krótko i ogólnikowo jakiś problem] – jelezni, jelt adni zasygnalizować o nieprawidłowościach – szabálytalanságot jelezni zasygnalizować potrzeby konsumenta – fogyasztói szükségleteket jelezni zasygnalizować wymagania konsumenta – fogyasztói igényeket jelezni zasyłać [daw. przekazywać coś komuś za czyimś pośrednictwem] – küldeni, elküldeni (írva v. üzenve) zasyłać pozdrowienia – üdvözletet küldeni; üdvözölni zasyłać tysiączne pocałunki – ezer csókot küld zasyłać ukłony – tiszteletét küldi; üdvözletet küldeni zasyłać życzenia – kókívánságait küldi zasymilować [1. przejąć cechy, obyczaje i kulturę jakiejś społeczności lub sprawić, żeby ktoś je przejął; 2. pobrać proste związki chemiczne i przetworzyć je na składniki własnego organizmu] – hozzáidomítani, hozzászoktatni, asszimilálni zasymilować się [przystosować się do życia w obcej społeczności, przyjmując jej kulturę, obyczaje i zachowania] – hozzáidomulni, hozzásimulni, hozzászokni, alkalmazkodni, asszimilálódni zasyp [ogół okruchów skalnych usypanych na dnie otworu w przypadku, gdy na jego spodzie nie ma przyrządu wiertniczego] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8194 (ép) feltöltés, kitöltés; (koh.) adag, adagolás; beszúrás (bőrgyártásnál) zasyp garbnikiem – beszórás cserzőanyaggal zasyp rudny – ércadag, ércadagolás zasypać (zasypię, zasypie) — zasypywać [1. sypiąc coś, wypełnić tym dół, otwór, szczelinę itp.; 2. rzucając coś w dużej ilości, pokryć tym jakąś powierzchnię; też: sypiąc się gęsto, pokryć coś sobą; 3. o ziemi, gruzie itp.: przygnieść kogoś lub coś; 4. zarzucić kogoś lub coś dużą ilością czegoś; 5. pot. zdradzić czyjąś tajemnicę; 6. obrzucić, obsypać; 7. pogrzebać kogo; 8. zaprawić potrawę] – betemetni, betölteni, megtölteni, feltölteni, behányni; beszórni, felszórni, felhinteni; (zasypywać) teleszórni, meghinteni; (átv.) elárasztani, elönteni, elhalmozni; nevetségessé tenni, szégyenbe hozni zasypać coś – betemetni vmit zasypać dół gruzem – árkot törmelékkel betemetni zasypać drogę kwiatami – utat virággal behinteni zasypać podarunkami – ajándékokkal elhalmozni zasypać rynek towarami – elárasztani a piacot áruval zasypać ziemią – földdel beszórni v. behányni zasypać się — zasypywać się [1. sypiąc, pokryć siebie czymś; 2. pot. zdradzić się z czymś] – beomlani, beszakadni; (átv.) bemártja magát zasypany śniegiem (np. dach) – havas; behavazott; hóval fedett v. borított (pl. tető) zasypiać1 (zob. zaspać) [zob. zasnąć; 1. sypaniem zapełnić; 2. sypiąc zakryć] – elaludni (nem ébred fel idejében) zasypianie a. zaśnięcie – alvás, elalvás [1. Testi pihenés (Zsolt 4,9; Jn 11,13). 2. A halál (1Kor 11,30; 1Tesz 4,13). 3. Szellemi restség (Mt 25,5; Róm 13,11)] zasypiać2 [zob. zaspać] – elmulasztani, elszalasztani zasypiać sposobność – alszalasztani az alkalmat zasypiać gruszki w popiele – (átv.) nem szalasztja el az alkalmat zasypisko – földhányás zasypisko piwnicy – pince, pincehelyiség alapozás zasypka [lek lub kosmetyk w postaci proszku] – hintőpor zasysać (zob. zassać) – (műsz.) felszívni, magába szív (légnyomáskülönbség miatt) zaszabrować – apró tégladarabokkal betömni (lyukat a falban); (átv.) elhurcolni, elrabolni, (közb.) zabálni zaszachować [1. w grze w szachy: dać szacha; 2. postawić kogoś w trudnym położeniu i - Wersja 01 01 2017 zmusić do ustępstw] – (kogo) sakkot adni (vkinek); sakkolni; (átv.) nehéz helyzet elé állítani (vkit); sakkban tartani zaszachować króla – sakkot adni a királynak zaszachować nieprzyjaciela – az ellenséget sakkban tartani zaszachrować [pot. oszukać, wykorzystując czyjąś nieuwagę] – megcsalni, becsapni zaszargać [1. zepsuć coś lub nieuszanować czegoś, co ma dużą wartość; 2. zabrudzić ubranie] – bepiszkítani, bemocskolni, beszennyezni; (átv.) foltot ejteni, megcsorbítani zaszargać honor – a becsületén foltot ejteni zaszargać reputację – hírnevén foltot ejt; hírnevét megcsorbítja zaszargać spodnie – nadrágot bepiszkítani zaszargać się – sárral bemaszatolja v. bepiszkítja, besározza magát zaszarzeć – szürkülni zaszczebiotać (zaszczebioczę v. zaszczebiocę, zaszczebiocze v. zaszczebioce) [1. o ptakach: zacząć szczebiotać; 2. odezwać się cienkim, miłym głosem] – csicseregni, csevegni, csacsogni zaszczekać [1. o psie, lisie, szakalu: szczeknąć parę razy; 2. wydać dźwięki przypominające szczekanie psa] – ugatni, felugatni zaszczekać (na kogo) – megugatni (vkit) zaszczepianie – oltás, beoltás zaszczepić — zaszczepiać [1. wprowadzić do organizmu szczepionkę; 2. uszlachetnić drzewa lub krzewy, osadzając na nich pędy lub pączki odmiany szlachetnej; 3. rozwinąć w kimś jakieś cechy lub zainteresowania] – oltani, beoltani; oltást adni; (fát, bokrot) szemezni zaszczepić drzewo – fát beoltani zaszczepić drzewa owocowe – gyümölcsfát oltani v. ojtani zaszczepić kogoś – beoltani vkit zaszczepić a. zaszczepiać kogoś przeciw czemuś – beoltani vkit vmi ellen zaszczepić ospę – himlőt oltani zaszczepić przekonanie – (átv.) meggyőződést oltani v. beleoltani vkibe zaszczepić wiarę – (átv.) hitet terjeszteni zaszczepić się — zaszczepiać się [poddać się szczepieniu] – oltást kapni zaszczepienie – beoltás zaszczepka – cövek, dugasz, dugó zaszczękać [wydać metaliczny dźwięk lub spowodować powstanie takiego dźwięku] – vacog, csörög, zörög, csörren Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8195 zaszczękać zębami – vacog a foga zaszczuć — zaszczuwać [1. szczując zwierzę psami, zmęczyć je tak, że daje się złapać; 2. prześladując, doprowadzić kogoś do załamania psychicznego] – megfogni, széttépni; uszítani (kutyát) zaszczuty, -a, -e [załamany psychicznie wskutek prześladowań] – megfogott, széttépett zaszczycić — zaszczycać [sprawić komuś zaszczyt, wyróżniając go] – megtisztelni, kitüntetni, megbecsülni, méltatni; érdemesíteni zaszczycić kogo nagrodą – jutalomra méltónak találni vkit zaszczycić kogo orderem – rendjellel kitüntetni vkit zaszczycić kogo przyjażnią – barátságával megtisztel vkit zaszczycić przyjaźnią – barátságával kitüntet (vkit) zaszczycić zaufaniem – bizalmával megtisztel (vkit); megtisztel bizalmával zaszczycony, -a, -e – megbecsült, megtisztelt, méltatott, kitüntetett zaszczyceni – megbecsültek, megtiszteltek, méltatottak, kitüntetettek zaszczyt [to, co stanowi powód do dumy] – megtiszteltetés, tisztelet, dicsőség; kitüntetés, megtiszteltetés; becsület zaszczytnie – dicsőségesen, tisztelettel, becsületesen; tiszteletre méltóan zaszczytny, -a, -e [przynoszący zaszczyt] – megtisztelő, kitüntető, tiszteletre méltó; tiszteleti, tiszteletbeli, híres, hírneves; illusztris zaszczytna godność – kitüntető tisztség zaszczytna rola – megtisztelő szerep zaszczytne wyróżnienie – megtisztelő kiemelés; kitüntető megkülönböztetés zaszczyty [wysokie stanowiska, odznaczenia i godności oraz związane z nimi przywileje] – tisztségek zaszeleścić (zaszeleszczę, zaszeleści) [wydać cichy, szeleszczący dźwięk lub spowodować wydanie takiego dźwięku] – zizegni, susogni, zörögni; zörrenni zaszemrać (zaszemrze, zaszemzą) [1. wydać cichy, szemrzący dźwięk; 2. odezwać się cicho i niewyraźnie] – csobogni, csörgedezni, morajlani zaszemrały liście – zizegtek v. susogtak a levelek zaszeplenić (zaszeplenię) – selypíteni; suttogni zaszeptać [powiedzieć coś szeptem] – suttogni v. suttogásba kezdeni - Wersja 01 01 2017 zaszeregować — zaszeregowywać [zaliczyć coś do określonej grupy] – rangsorolni, létszámba venni, besorolni zaszeregować w poczet robotników – a munkások létszámába felvenni zaszeregowanie [miejsce w klasyfikacji zawodowej] – seregbe osztás, besorolás, rangsorolás zaszewka, zaszewki [1. zakładka w ubraniu dopasowująca je do figury; 2. Zakładki w ubraniu dopasowujące je do figury utworzone przez połączenie ze sobą fragmentów materiału w celu utworzenia kształtu klinu. Zaszewki stosuje się zarówno w krawiectwie, jak i w dziewiarstwie i rozróżnia się różne ich rodzaje. W krawiectwie stosuje się zaszewki zwężane proste, zwężane zakrzywione, wycinane i dwustronne; w dzianinie wyróżnia się zaszewkę poziomą i pionową.] – bevarrás, belső varrás (szabászatban) zaszewka [łączenie ze soba lub rozłaczanie konkretnych kawałków ubrania w celu utworzenia kształtu klinu.] – betartó/szűkítő varrás [A ruhaalkatrészen kialakított ék alakú varrás, amellyel az alkatrész bőségét lehet csökkenteni (pl. derékon).] zaszklić – beüvegezni zaszklić okienko – beüvegezni az ablakot zaszklić się [powlec się lub wypełnić się czymś szklistym; też: zabłysnąć jak szkło] – kifényesedni; üveges lesz zaszklić się łzami – üveges lesz a szeme a könnyektől zaszkodzenie – sérülés, ártás, megártás, károkozás zaszkodzenie sieci przewodów – a vezetékhálózat megsérülése zaszkodzić (zaszkodzą) [wyrządzić szkodę lub okazać się szkodliwym] – ártani, megártani, kárt okozni; beteggé tenni, sérteni, megbántani zaszkodzić lada kiep potrafi – ártani minden bolond tud zaszkodzić zdrowiu – megárt az egészségének zaszkolny, -a, -e – iskolán kívüli zaszlamować, zaszlamowywać – beiszapozni, iszaposítani zaszlamować na gładko – enyhén bekenni v. bevakolni v. malterozni v. habarcsozni zaszlifować – lecsiszolni, kicsiszolni zaszlochać [wybuchnąć płaczem] – felzokogni, sírva fakadni zaszlochać z żalu – bánatában sírva fakad Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8196 zaszły, -a, -e [taki, który się wydarzył] – megtörtént zaszła omyłka – tévedés történt zaszła zmiana – változás állott be zaszłość [1. to, co zaszło w przeszłości i ma wpływ na teraźniejszość; 2. zapis dokonany na podstawie dokumentu księgowego] – (jog) esemény, cselekmény zasznurować — zasznurowywać [ściągnąć razem dwa brzegi czegoś za pomocą tasiemki lub sznurka przewleczonego przez dziurki] – befűzni, összefűzni; (átv.) összeszorítani, bezárni, becsukni zasznurować buty – befűzni a cipőt zasznurować komu ust – beköti a száját, ajkára fagyasztja a szót; elnémítani; (átv.) összeszorítja a torkát zasznurować trzewik – cipőt befűzni zasznurować usta v. gębę – (átv.) befogja a száját, összeszorítja a fogátés nems szól, (vmi) összeszorítja a torkát zasznurowanie – befűzés, összefűzés; összeszorítás, bezárás, becsukás zasznurowanie butów a. buta – cipő befűzése zaszperać – túrni, túrkálni, kotorászni, vájkálni, keresni, kutatni, tanulmányozni zaszperać gdzieś swoją książkę – a saját könyvét keresi vhol zaszperać się – belemerülni a motoszkálásba v. kotorászásba, turkálásba zaszpilić, zaszpilać – feltűzni, megtűzni, hozzátűzni zaszpuntować [zatkać wylot beczki szpuntem] – betömni, bedugni, bedugaszolni, dugót tenni vmibe zaszpuntować antałek – hordót bedugaszolni zasztyletować [zabić kogoś sztyletem lub nożem] – ledöfni, leszúrni, meggyilkolni zasztyletowany, -a, -e – leszúrt, meggyilkolt, ledöfött zaszumieć (zaszumię) [wydać cichy, jednostajny dźwięk] – felzúgni, susogni kezd, zúgni, zajongani, csobogni, susogni, zörögni, háborogni; (átv.) kóvályogni zaszumiał las – zúgott az erdő zaszumiał samowar – a teafőző sustorogni kezdett zaszumiało mu w głowie – zúgott a feje zaszurać [1. ciągnąc lub posuwając coś, spowodować charakterystyczny dźwięk; 2. przesuwając się, wydać charakterystyczny dźwięk; 3. pot. zachować się zaczepnie] – csoszogásba, nyikorgásba, csikorgásba kezdeni; (közb.) agresszívan, kötekedően lép fel zaszwankować – sántítani kezd; meginogni - Wersja 01 01 2017 zaszwankować na zdrowia – gyengélkedni zaszwankować w naszych rękach – karjainkban meginog zaszybować – (rep) fellebbenni, vitorlázni, felrepülni, felszállni zaszybować w niebie – felrepülni, az égbe szállni zaszyć — zaszywać [1. szyjąc, połączyć brzegi rozdarcia lub otworu w tkaninie; też: połączyć nićmi chirurgicznymi brzegi rany lub uszkodzonych mięśni; 2. owinąć coś materiałem i zszyć jego brzegi] – bevarrni, összevarrni zaszyć pakiet w płótno – csomagot vászonba varrni zaszyć ranę – sebet összevarrni zaszyć się — zaszywać się [schować się albo zamieszkać w odludnym lub trudno dostępnym miejscu] – (átv.) elzárkózni, bezárkózni, elrejtőzni, meghúzódni, elbújni, belevész, becsúszni, befurakodni, betemetkezni zaszyć się w domu – otthon bujkálni zaszyć się w kąt – begubózni zaszyć się w las – beveszi magát az erdőbe zaszył się w siano – elbújt v. betemetkezett a szénába zaszydzić – kigúnyolni, kinevetni, gúnyt űzni zaszydzić z kogoś – kigúnyolni, kinevetni vkit, gúnyt űzni vkivel zaszyfrować — zaszyfrowywać [1. zapisać lub przekazać informacje szyfrem; 2. wyrazić coś w sposób ukryty, ale możliwy do odgadnięcia] – rejtjelezni zaszyfrować depeszę – táviratot rejtjelezni zaszyfrowanie [(wojsko) utajnienie tekstu] – rejtjelezés, szöveg titkosítása zaszyty, -a, -e [taki, który się zaszył] – bevarrt, bevarrott; összevarrt, összevarrottú zaś [1. spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania, np. Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą.; 2. spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu, np. Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem.] – de, hanem, ellenkezőleg, ellenben, pedig, azonban; viszont zaścianek [1. w dawnej Polsce: wieś zamieszkana przez drobną szlachtę; 2. miejscowość lub środowisko zacofane pod jakimś względem] – isten háta mögötti hely; Mucsa, Pipripócs; (bocskoros) nemesi falu; fal mögötti hely Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8197 zaściankowość – vminek elhagyatott, isten háta mögötti volta; elmaradottság, falusiasság, vidékiesség zaściankowy, -a, -e – isten háta mögötti; fal mögötti; vidéki, falusi ; (átv.) elmaradott zaściankowi politycy – falusi v. elmaradott politikusok zaścielić — zaścielać [zob. zasłać w zn. 1.] – letakarni, betakarni, beágyazni zaślepić — zaślepiać [1. o uczuciach, namiętnościach: uczynić kogoś niezdolnym do obiektywnego myślenia; 2. zatkać czymś otwór] – vakítani, megvakítani, elvakítani, elámítani zaślepić się – elvakulni, megszédülni, elámulni zaślepienie [brak krytycyzmu w stosunku do kogoś lub czegoś, spowodowany silnymi uczuciami] – (átv.) vakság; elvakultság, elfogultság zaślepienie kastowe – kasztszerű szűklátókörűség zaślepieniec – elvakult, fanatikus zaślepiony, -a, -e [niedostrzegający obiektywnego stanu rzeczy] – (átv.) vak, elfogult, részrehajló, fanatikus, elvakult zaślinić — zaśliniać [pokryć coś śliną] – megnyálazni, benyálazni zaślinić się [wydzielić zbyt dużo śliny lub ubrudzić się własną śliną] – megnyálazza v. összenyálazza magát zaśliniony, -a, -e – nyálas zaślubić (zaślubię) — zaślubiać [wziąć z kimś ślub] – megesküdni, egybekelni, megházasodni (vkivel); férjhez menni (vkihez), nőül venni (vkit) zaślubić kogo – elvenni vkit, hozzámenni vkihez zaślubienie — zaślubiać [wziąć z kimś ślub] – esketés zaślubiny [ceremonia ślubna] – esküvő, házasságkötés, egybekelés; esküvés, megesküvés; eskü zaślubiny z morzem [uczczenie odzyskania przez jakiś kraj dostępu do morza przez uroczyste wrzucenie pierścienia do jego wód] – „eskövő a tengerrel” zaśmiać się [zacząć się śmiać] – elneveti magát, elmosolyodni, felnevetni, felderülni zaśmiać się na śmierć – halálra neveti magát zaśmiardły, zaśmierdły, zaśmiardnięty, zaśmierdnięty, -a, -e [taki, który się zepsuł i zaczął śmierdzieć] – megbüdösödött, bebüdösüdött zaśmiardnąć, zaśmierdnąć [o skórze, artykułach spożywczych itp.: zepsuć się i zacząć śmierdzieć] – megbüdösödni, bebüdösüdni - Wersja 01 01 2017 zaśmiecić — zaśmiecać [1. pokryć coś śmieciami; 2. o brudach, śmieciach: znaleźć się gdzieś w dużej ilości; 3. wprowadzić gdzieś niepotrzebne lub niewłaściwe elementy; 4. niepotrzebnie znaleźć się gdzieś] – beszemetelni, összeszemetelni zaśmiecić coś – összeszemetelni vmit zaśmiecony, -a, -e – szemetes zaśmierdzać, zaśmierdzić – elbüdösíteni zaśmierdzić się – megbüdösödni zaśmierdzieć [wydać przykry zapach] – bűzleni zaśmierdzieć się [o skórze, artykułach spożywczych itp.: zepsuć się i zacząć śmierdzieć] – megbüdösödni, bebüdösüdni zaśmiewać się [śmiać się długo i serdecznie] – nevetni, gurul v. pukkadozik (a nevetéstől); agyonneveti magát, hahotázni zaśmiewać się z czego – nevet vmin zaśniedziałość [grynszpan; zieleń miedziana; patyna] – grünspan, rézacetát, patina, rézrozsda, zöldrozsda; (átv.) elmaradottság, begyöpösödöttség zaśniedziały, -a, -e [1. o przedmiotach metalowych: pokryty śniedzią; 2. taki, który odwykł od zmian i przestał się rozwijać; 3. o poglądach, ideach itp.: nieaktualny] – megrozsdásodott, rozsdás, patinás; (átv.) elmaradott, berozsdásodott, begyöpösödött zaśniedzieć [1. o przedmiotach metalowych: pokryć się śniedzią; 2. nie ruszając się z miejsca, odzwyczaić się od zmian i zatrzymać się na dotychczasowym poziomie intelektualnym; 3. o poglądach, ideach itp.: przestać być aktualnym] – megrozsdásodni, rozsdás v. patinás lesz, megfogja a zöldrozsda; (átv.) begubózni, elássa magát; begyöpösödni zaśnieżony, -a, -e [pokryty śniegiem] – havas, hófödte, hóborította, hóval borított v. befújt zaśnieżona ulica – hóborította v. havas utca zaśnieżyć — zaśnieżać – hóval borítani v. beborítani, havat behordani zaśnieżyć podłogę – havas cipőjével bepiszkítja a padlót zaśnięcie – elalvás Zaśnięcie Bogurodzicy (gr. Koimesis) [jedno z dwunastu wielkich świąt, obchodzone 15 sierpnia i ustanowione na pamiątkę śmierci Bogurodzicy. O tym wydarzeniu nie mówią kanononiczne księgi biblijne. Zostało ono opisane w Transitus Mariae, apokryfie łączonym z Jakubem, bratem Pańskim, a następnie w homilii Jana z Damaszku i liście pastoralnym Jana z Tessaloniki. Kanony święta ułożyli Kosma Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8198 z Maiumy i Jan z Damaszku. Ikona „Zaśnięcia" znajduje się w rzędzie świąt ikonostasu.] – Mária halála, Mária elszenderülése (lat. Dormitio Mariae, gör. koimészisz) [Mária földi életének vége; a keleti egyh-ban: Mária elszenderülése. Az Egyh. hivatalos tanítása szerint Mária meghalt (teol. biztos tanítás). Halálával lelke Isten boldog színelátására jutott, teste nem indult oszlásnak, hanem azonnal a megdicsőült test állapotára emelkedett (teol. biztos: III. Sándor p. (ur. 1159-81) Ikonium szultánának írt levelében 1169: fogalmazta meg; DS 748).] zaśpiew [1. zawodzący, tęskny śpiew; 2. melodyjne dźwięki wydawane przez ptaki; 3. śpiewna intonacja w mowie; 4. początek melodii lub śpiewu] – dal v. ének kezdete; dallam, melódia; éneklő akcentus zaśpiewać [1. wykonać utwór muzyczny, śpiewając; 2. o ptakach: wydać melodyjne dźwięki; 3. pot. zażądać zbyt wiele pieniędzy za coś] – elénekelni, énekelni kezd; rázendíteni; (átv.) odamondani, kellemetlenséget mondani, kijelenteni, követelni, túlárat kérni zaśpiewać komuś cenę – magas árat mondani zaśpiewać piosenkę – elénekelni v. eldalolni egy dalt; rágyújtani egy nótára zaśpiewać wysoką cenę – (átv.) magas árat szabni zaśpiewać się – belemerül az éneklésbe zaśrubować, zaśrubowywać – becsavarni, rácsavarni zaświadczanie, zaświadczenie [dokument stwierdzający coś] – igazolás, igazolvány, bizonyítvány; bizonyítás, tanúsítás, hitelesítés, elismervény zaświadczenie lekarskie – orvosi bizonyítvány; orvosi igazolás zaświadczenie o niekaralności – erkölcsi bizonyítvány zaświadczenie obywatelstwa polskiego – lengyel állampolgársági bizonyítvány v. tanúsítvány zaświadczyć — zaświadczać [1. oficjalnie coś potwierdzić; 2. dać dowód czegoś; też: stać się świadectwem czegoś] – igazolni, bizonyítani, tanúsítani, hitelesíteni, nyilvántartani zaświadczyć co ustnie – szóban igazolni vmit zaświadczyć a. zaświadczać coś – tanúsítani vmit zaświadczyć a. zaświadczać (komu) honor – tiszteletet tanúsít (vki iránt) zaświatowy, -a, -e – másvilági, túlvilági - Wersja 01 01 2017 zaświaty [miejsce, gdzie według wierzeń religijnych przebywają dusze zmarłych] – túlvilág zaświatowy, -a, -e – túlvilági zaświdrować – beleszúrni, belenyilal zaświdrowało mu w uszach – belenyilalt a fülébe zaświdrować w nosie – csavarja az orrát zaświechtać – bemocskolni, bepiszkítani, bekenni zaświecić — zaświecać [1. sprawić, że coś zacznie świecić lub palić się; 2. zapalić światło i oświetlić kogoś lub coś; 3. zacząć świecić; 4. wyróżnić się z tła blaskiem lub jasnością] – kigyúlni, kisütni; gyújtani, meggyújtani; lámpát gyújtani, világosságot csinálni; bevilágítani zaświecić lampę – lámpát gyújtani; meggyújtani a lámpát zaświecić zapałk – gyufával világítani zaświecić się [zacząć świecić] – felcsillanni, fellobbanni, megfényesedni, megvilágosodni, kiviláglani zaświeciły mu się oczy – felcsillant a szeme zaświegotać (zaświegocę v. zaświegoczę) — zaświergotać (zaświergocę v. zaświergoczę) [1. o niektórych ptakach: zacząć świergotać; 2. o dzieciach i młodych kobietach: powiedzieć coś wesoło i pieszczotliwie]; zaświergolić – csiripelni, csicseregni zaświergolić, zaświergolić się; „zakochać się” – (w kim) beleszeretni vkibe, (kogoś/coś) megszeretni vkit/vmit; szerelmes lesz zaświerzbić — zaświerzbieć (zaświerzbię) [zacząć świerzbić] – viszket (néha-néha) zaświetować – ünnepelni, nem dolgozni [muszę zaświetować: ünnepelnem kell] zaświniać, zaświnić [pot. zabrudzić coś] – bepiszkítani, bemocskolni, beszemetelni, összerindítani zaświnić się [1. pot. zabrudzić się; 2. pot. zostać zabrudzonym] – bemocskolja, bepiszkítja magát zaświniać Wisłę – elszennyezni a Visztulát zaświnienie – bepiszkítás, bemocskolás, beszennyezés, összerondítás zaświstać (zaświstam v. zaświszczę, zaświszcze) [1. wydać świst; 2. świszcząc, wykonać jakąś melodię] – fütyülni; fütyörészni zaświstać na kogo – fütyülni vkinek v. vkire zaświszczeć (zaświszczę, zaświszczy; zaświszczał) – fütyülni zaświtać [rozwidnić się] – szürkülni, virradni, hajnalodni zaświta dzień – megvirrad, pirkad, pitymallik zaświtało – megvirradt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8199 zaświtało w głowie – megvilágosodott, rájött vmire zatabaczony, -a, -e [1. daw. zabrudzony tabaką; 2. daw. niechlujnie wyglądający; 3. daw. staromodny] – dohánnyal teleszórt, dohányos; koszos; ódivatú zatabaczeni – dohányosok zataczać kręgi – körözni, köröket leírni zataczać się [zob. zatoczyć się] – támolyogni, tántorogni; imbolyogni zataczanie [rodzaj obróbki skrawaniem. Toczenie na specjalnej tokarce, tzw. zataczarce, powierzchni niewspółosiowych (o zarysie np. spirali Archimedesa).] – (łuków lub beczek) gördítés, gurítás, görgetés; hengerlés; körzés, forgás; gyalulás zataczanie się – támolygás zataić (zataję) — zatajać [utrzymać coś w tajemnicy] – titkolni, eltitkolni, elhallgatni, eltussolni, titokban tartani, elrejteni (vmit) zataić chorobę – betegséget eltitkolni; titokban tartja a betegségét zataić a. zatajać coś – eltitkolni vmit zataić prawdę – titkolja a valót v. eltitkolja az igazságot v. a valóságot zataić przestępstwo – bűncselekményt eltitkolni zataić tchnienie – visszatartja lélegzetét zataić uczucie – eltitkolja érzését; érzést titokban tartani v. eltitkolni zataić się – elrejtőzni, titokban maradni zataili się gdzieś w dalekich – elrejtőztek vhol messze v. távolban zatajać dochód – jövedelmet eltitkolni zatajenie – elhallgatás, eltitkolás, titokban tartás, rejtés zatajenie choroby – a betegség eltitkolása zatajony, -a, -e – titkolt zatamować — zatamowywać [1. uniemożliwić odbywanie się ruchu na jakimś terenie lub zapobiec przesuwaniu się czegoś; 2. powstrzymać lub opóźnić czyjeś reakcje fizjologiczne lub rozwój czegoś] – megállítani, meggátolni, megakadályozni, gátat emelni; megakasztani, elállítani, visszatartani; elzárni zatamować drogę – utat elzárni zatamować krew – vérzést v. vérfolyást elállítani zatamować oddech – lélegzetét visszafojtja; visszatartja a lélegzetét zatamować ruch uliczny – forgalmi akadályt okozni, a közlekedést megakadályozni zatamowało mu oddech – elakadt a lélegzete zatamowanie – megállítás, akadályozás, gátolás; elzárás, visszatartás zatamowanie krwotoku – vérömlés v. vérzés elállítása - Wersja 01 01 2017 zatańcować – eltáncolni, táncolni kezd zatańcować na trzy z wałkiem (takim jak na chłopa) – háromra pörögve táncra kelni zatańcowywać – rogyásig táncoltatni zatańcowywać pannę aż do upadłego – agyontáncoltatja a lányt zatańcowywać się – rogyásig táncolni zatańczyć [1. wykonać taniec; 2. poruszyć się chwiejnym ruchem] – eltáncolni, táncolni kezd; táncot lejteni; táncra perdülni zatańczyć jakąś rolę – eltáncolni vmilyen szerepet zatańczyć walczyka – eltáncolni (egy) keringőt v. valcert zatańczymy? – táncolunk egyet? zatapiać [zob. zatopić] – elsüllyeszteni, elmeríteni zatarasować [1. stanąć na drodze i uniemożliwić swobodne poruszanie się po niej; 2. zastawić czymś przejście] – eltorlaszolni, elzárni, elreteszelni; elrekeszteni zatarasować drzwi – ajtót elreteszelni v. eltorlaszolni zatarasować się [zamknąć się gdzieś i zastawić wejście] – elzáródni, eltorlaszolódni zatarasowanie – elzárás, elreteszelés, eltorlaszolás zatarasowanie szlaku żeglownego – hajózható útvonal v. hajóút elzárása zatarcie [uszkodzenie powierzchni współpracujących elementów maszyny] – törlés, kivakarás, feltörés zatarcie skazania [zob. rehabilitacja w zn. 3.] – ítélet eltörlése, rehabilitáció zatarcie śladów – a nyomok eltüntetése zatarg [spór o coś] – összetűzés, összeütközés, összecsapás, viszály, nézeteltérés; vitás, pörös ügy; veszekedés, cívódás, vita; villongás zatarg o granicę – határvillongás zatarg zbrojny – fegyveres összetűzés zatargać [1. pot. gwałtownie szarpnąć czymś; 2. pot. z trudem zanieść coś lub kogoś; 3. o uczuciach, doznaniach itp.: dać się odczuć z wielką siłą] – rángatni, ráncigálni, szaggatni, szétcibálni zatarty, -a, -e – elmosódott, eltörölt, elmázolt, levakart, homályos zatarty napis – elmosódott felírás v. felirat zataskać, zataszczyć [pot. z trudem zanieść lub zaciągnąć coś gdzieś] – (közg.) behurcolni, bevonszolni vhová vmit zatatrzański, -a, -ie – a Tátrán túli zatelefonować [porozumieć się z kimś przez telefon lub spróbować to zrobić] – telefonálni, (telefonon) felhívni; megtelefonálni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8200 zatelefonować do straży ogniowej – tűzőrségre telefonálni; felhívni a tűzoltókat zatelegrafować [wysłać telegram] – táviratozni, sürgönyözni, megtáviratozni zatem [I 1. spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania, np. Masz gorączkę, zatem jesteś chory.; 2. spójnik w połączeniu a zatem wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa, np. Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem.; ― II partykuła wprowadzająca w połączeniu a zatem nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji, np. Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy.] – aztán, azután, majd, utána, tehát, azért, ennélfogva, következésképpen zatemperować [zaostrzyć koniec ołówka, kredki, grafitu itp.] – kihegyezni, meghegyezni zatemperować ołówek – ceruzát hegyezni v. meghegyezni v. kihegyezni zaterkotać [o maszynach, mechanizmach itp.: wydać terkot] – feldübörögni, csörögni; kattogásba, zörgésbe, zakatolásba, pattogásba, csörgésbe, dübörgésbe kezdeni zatęchły, -a, -e [1. o produkcie żywnościowym: taki, który zepsuł się wskutek wilgoci; 2. taki, który przeszedł zapachem stęchlizny] – dohos, nyirkos zatęchnąć [1. o produkcie żywnościowym: zepsuć się wskutek wilgoci; 2. przejść zapachem stęchlizny] – megdohosodni, megáporodni zatęsknić (zatęsknię) [1. odczuć tęsknotę za kimś lub czymś; 2. zapragnąć coś zdobyć lub doświadczyć czegoś] – vágyni, sóvárogni, epekedni, elepedni zatęsknić do matki – anyjához vágyik zatęsknić za krajem – honvágyat érezni, haza vágyni zatęsknić się [bardzo się stęsknić za kimś lub czymś] – vágyódni, sóvárogni zatętnić (zatętnię) [1. o czyichś krokach: spowodować powstanie głuchego, rytmicznego odgłosu; 2. wydać głuchy, rytmiczny odgłos pod uderzeniami kopyt, nóg itp.; 3. o krwi: rytmicznie popłynąć, powodując wyczuwalne tętno; 4. zostać ożywionym przez coś lub wypełnionym czymś] – ütni, verni, dobogni, topogni, kopogni; lüktetni, pulzálni zatętniły kopyta – patkók dübörögtek zatkać — zatykać [1. dostawszy się lub włożywszy coś we wlot rury, przewodu - Wersja 01 01 2017 itp., spowodować jego niedrożność; 2. zatykać: utrudnić lub uniemożliwić oddychanie] – bedugaszolni; tömni, betömni, eltömíteni, megtömni; eltömni; bedugni, befogni; lecsillapítani zatkać (odbiornik) – leszorítani, fékezni, lezárni, erősen csillapítani zatkać butelkę korkiem – palackot bedugaszolni zatkać dziury – lyukakat betömni zatkać a. zatykać sobie uszy – bedugja a fülét zatkać korekiem – bedugaszolni vmit zatkać komu usta – (átv.) betömi v. betapasztja vkinek a száját zatkać uszy watą – vattát dug a fülébe zatkało go oburzenie – a felháborodástól elakadt a szava zatkać się — zatykać się [zostać zatkanym] – dugulni, bedugulni (orr); eldugulni; megakadni, szorulni zatkanie – bedugaszolás, bedugás, betömés zatkanie kanalików łzowych [niedrożność przewodów, przez które łzy z oka odpływają do jamy nosowej] – könnycsatornák eldugulása zatkanie się – bedugulás, betömődés, eltömődés, elzáródás, megrekedés zatkany, -a, -e – betömött, eltömített, eldugult; bedugaszolt, elzárt, megrekedt zatknąć — zatykać umocować coś w czymś, na czymś lub za czymś] – bedugni; kitűzni zatknąć chorągiew a. sztandar – kitűzi a zászlót v. lobogót zatknąć rękę za pas – az övébe dugja a kezét zatknięcie – kitűzés zatknięcie flagi – zászló kitűzése zatknięty, -a, -e – bedugott; kitűzött zatknięty w szpitalu psychiatrycznym – (przygłup) pszichiátriai v. elmegyógy intézetbe zárt zatlić się [1. zacząć się tlić; 2. powoli i słabo zacząć istnieć] – meggyulladni, parázslani, tüzet fogni zatłaczać, zatłoczyć [wypełnić coś szczelnie przedmiotami, ludźmi lub zwierzętami; też: gromadząc się, wywołać tłok] – teletömni, felhalmozni, betölteni, megtölteni, összezsúfolni zatłoczony, -a, -e [taki, w którym panuje tłok] – zsúfolt, teletömött, megtelt, telerakott zatłoczona sala – zsúfoltan v. zsúfolásig telt terem zatłoczony tramwaj – zsúfolt villamoskocsi zatłuc (zatłuczę, zatłukę, zatłuką) [1. o sercu: zacząć gwałtownie bić; 2. pot. bijąc, zabić zwierzę lub człowieka] – agyonverni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zatłuc 8201 kamieniami – kövekkel agyonverni, megkövezni zatłuc się [1. o sercu: zacząć gwałtownie bić; 2. pot. bijąc się, zabić jeden drugiego] – a szív elkezd erősen verni; megüti magát; agyonverik egymást zatłuczony, -a, -e – agyonvert, agyonütött zatłuszczać, zatłuścić (zatłuszczę, zatłuści) [pobrudzić coś tłuszczem] – bezsírozni zatłuszczenie [miejsce zatłuszczone] – zsíros, bezsírozott, összezsírozott hely; bezsírozás, zsírral való bekenés zatłuszczony, -a, -e – bezsírozott, zsíros; zsírfoltos zatłuścić ubranie – öltönyt bezsírozni zatłuścić się [1. zabrudzić tłuszczem samego siebie; 2. ulec zatłuszczeniu] – bezsírozódni; összezsírozza magát; zsíros lesz zato jeszcze dostaniesz! – ezért még kapsz! zatoczek [przedstawiciel ślimaków z rodziny zatoczków, żyjący w wodach słodkich o bujnej roślinności] – (áll.) zátonycsiga Zatoczek rogowy (Planorbarius corneus) [ślimak wodny, jeden z większych ślimaków występujących w Polsce] – nagy tányércsiga (Planorbarius corneus) [a csigák (Gastropoda) osztályának a tüdős csigák (Pulmonata) rendjéhez, ezen belül a Planorbidae családhoz tartozó faj] Zatoczek lśniący (Segmentina nitida) [ślimak słodkowodny z rodziny zatoczkowatych (Planorbidae)] – gombcsiga (Segmentina nitida) Zatoczek łamliwy (Anisus vorticulus) [słodkowodny ślimak z rodziny zatoczkowatych (Planorbidae). W Polsce objęty ścisłą ochroną] – Anisus vorticulus zatoczka [mała zatoka] – öblöcske - Wersja 01 01 2017 zatoczyć — zataczać [1. tocząc, przesunąć coś okrągłego, walcowatego lub mającego koła; 2. zakreślić kolistą linię lub przesunąć się po kolistej linii; 3. o drodze, rzece itp.: przybierać w miejscu skrętu kształt koła, łuku lub półkola] – elgördíteni, elgurítani, elgörgetni, odagurítani, elhengeríteni; odagörgetni, odahengeríteni; megfordítani, megforgatni; kört ír le, körvonalat húzni; megjelölni, körülkeríteni; (na tokarce) kiesztergálni, megesztergálni zatoczyć beczkę do piwnicy – hordót gördíteni a pincébe zatoczyć koło – kört rajzolni, kört leírni zatoczyć krąg – kört írni le zatoczyć łuk cyrklem – körzővel ívet v. félkört húzni zatoczyć się — zataczać się [1. tracąc równowagę, bezwładnie zrobić kilka kroków w bok lub przesunąć się; 2. o saniach, wozie itp.: zboczyć z drogi, podskakując lub ślizgając się; 3. tocząc się wokół swej osi, przesunąć się w jakieś miejsce; 4. o pojazdach: tocząc się, dotrzeć dokądś] – meginogni, imbolyogni, ingadozva menni, támolyogni, tántorogni, ingadozni zatoczył się i padł jak długi – megingott és teljes hosszában elvágódott zatoczył się jak pijany – tántorgott, mintha részeg lenne zatoka [1. część morza lub jeziora wcinająca się w ląd; 2. pot. łysina w kształcie jednego z dwóch wgłębień nad czołem; 3. rozszerzenie jezdni na pewnej długości kosztem chodnika lub pobocza, służące jako przystanek lub miejsce do parkowania; 4. przestrzeń w narządach wewnętrznych ciała] – öböl; hajlás, kanyarulat; kiszélesedés; (med) üreg, görbülés, sinus Zatoka Akaba (Zatoka Eilat; hebr. אילת מפרץ, Mifrac eilat ; arab. ال ع ق بة خ ل يج, Khalīj al'Aqabah) [1. zatoka w północnej części Morza Czerwonego (oddzielona od reszty morza przez Cieśninę Tirańską), pomiędzy półwyspami Arabskim a Synaj. Przebiega tędy rów tektoniczny Abisyński. Zatoka ma długość 180 km, szerokość od 12 do 28 km i głębokość dochodzącą do 1 829 metrów. Zasolenie wód zatoki waha się pomiędzy 40-41‰, a temperatury 1824 °C w zimie, natomiast w lecie dochodzi do 30 °C. Wybrzeża Zatoki Akaba – Zatoka Eilat należą do Izraela, Jordanii, Egiptu i Arabii Saudyjskiej. Główne porty leżące nad zatoką to Akaba oraz Ejlat. 2. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8202 Salomon kazał także zbudować okręty w Esjon-Geber, które jest przy Elat nad brzegiem Morza Czerwonego w ziemi edomskiej. (1 Król. 9:26)] – Akabai-öböl (arabul ال ع ق بة خ ل يج/ Halídzs el-Akaba), Izraelben ismert nevén Eilati-öböl (héberül אילת מפרץ/ Mifrác Eilat) [1. a Vörös-tenger 160 kilométer hosszú és legszélesebb pontján 24 kilométer széles öble, amelyet keletről az Arab-félsziget (Szaúd-Arábia), nyugatról a Sínai-félsziget (Egyiptom) határol. Északi végében Izrael és Jordánia is rendelkezik rövid partszakaszokkal. A Vörös-tengertől a 13 kilométer széles Tiráni-szoros választja el. A partján fekvő legjelentősebb települések, kikötővárosok északon Taba (Egyiptom), Eilat (Izrael) és Akaba (Jordánia), délebbre Hakl (Szaúd-Arábia), Dahab és Sarm es-Sejk (Egyiptom). 2. Akabai-öböl - A Vörös-tenger keleti nyúlványa. Itt volt Salamon király tengeri kikötője (1Kir 9,26). „Hajókat is csináltatott Salamon király Ecjón-Geberben, amely Élót mellett a Vörös-tenger partján, Edóm földjén van.”] zatoka czołowa (łac. sinus frontalis) [zazwyczaj parzysta powietrzna przestrzeń w kościach czaszki należąca do zatok przynosowych] – homloküreg (Sinus frontalis) [páros üreg a homlokcsontban. A homlokcsont squamájába és partes orbitalesébe igen változó mértékben nyúlik be, általában aszimmetriás válaszfallal] Zatoka Gdańska (kasz. Gdunskô Hôwiga) [zatoka w południowo-wschodniej części Morza Bałtyckiego, pomiędzy Polską i Rosją. Średnia głębokość wynosi około 70 m, a maksymalna 118 m]. Przezroczystość wody w zależności od pory roku kształtuje się od 8 do 16 m. Zasolenie zatoki wynosi od 7 do 8 promili. W czasie silnych sztormów występują fale o wysokości przekraczającej 9 m. Nad Zatoką Gdańską znajdują się największe polskie porty: Gdańsk i Gdynia.] – Gdanski-öböl Zatoka Meksykańska – Mexikói-öböl zatoka morska – tengeröböl zatoka niskiego ciśnienia, zatoka niżowa [obszar obniżonego ciśnienia atmosferycznego wciśnięty w obszar podwyższonego ciśnienia] – alacsony légnyomású terület Zatoka Perska – Perzsa- v. Arab-öböl Zatoka Pucka (kasz. Pùckô Hôwiga, niem. Putziger Wiek) [płytka zatoka będąca częścią Morza Bałtyckiego, stanowiąca zachodnią część Zatoki Gdańskiej. Jest położona między Mierzeją Helską, linią Hel-Gdynia a lądem. Jej powierzchnia - Wersja 01 01 2017 wynosi 364 km², głębokość maksymalna 54 m. Zatokę Pucką dzieli się na część wewnętrzną (do Cypla Rewskiego i Rewy Mew) i zewnętrzną. Część wewnętrzna zatoki wchodzi w skład Nadmorskiego Parku Krajobrazowego.] – Pucki-öböl zatoka wieńcowa (łac. sinus coronarius) [uchodzą do niej żyły duże i średnie serca] – biol. (a szív vénás vérét elvezető) sinus coronarius zatoki – öblök zatoki czołowe – homlököböl, homlöküreg zatoki nosowe – orrüreg zatoki przynosowe [wypełnione powietrzem przestrzenie w kościach twarzy za nosem] – orrüreg zatoki rzek – folyamkanyar zatoki szczękowe – arcöböl, arcüreg zatokować – (vad) dürögni, párzani zatokowy, -a, -e – öblös; üreges; öbölzatonąć [1. pogrążyć się całkowicie w wodzie i pójść na dno; 2. umrzeć wskutek całkowitego pogrążenia się w wodzie; 3. zająć się czymś intensywnie i nie zwracać uwagi na otoczenie] – elsüllyedni, merülni, elmerülni; belefulladni zatonąć w czytaniu – elmerülni az olvasásba zatonąć w długach – úszni az adósságban zatonąć w marzeniach – álmodozásba merülni zatonąć w niepamięci – feledésbe merülni zatonęły wsie, miasta – falvak, városok a víz alá kerültek v. elsüllyedtek zatonięcie – elmerülés, elsüllyedés zatonięcie jachtu, statku, Titanica – jacht, hajó, Titanic elsüllyedése zatopić (zatopię) — zatapiać [1. spowodować zatonięcie kogoś lub czegoś; 2. zalać wodą; też o wodzie: pokryć coś całkowicie; 3. zagłębić coś w czymś; 4. spowodować, że ktoś lub coś przestaje być dobrze widocznym; 5. zamknąć otwór w czymś szklanym lub metalowym, zalewając go płynnym szkłem lub metalem] – elsüllyeszteni, elmeríteni; elönteni; (átv.) belemeríteni, bemártani, bemélyeszteni, elmélyeszteni zatopić łódź, okręt – csónakot, hajót elsüllyeszteni zatopić szpony, kły, zęby – karmait, agyarait, fogait belemélyeszti v. belevájja zatopić sztylet w piersiach – (átv.) mellébe mártja a tőrt zatopić wzrok w książce – tekintetét a könyvbe mélyeszti zatopił sztylet w jego piersi – (átv.) mellébe mártotta a tőrt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8203 zatopić się — zatapiać się [1. zanurzyć się całkowicie w wodzie; 2. zająć się czymś intensywnie i nie zwracać uwagi na nic innego] – elsüllyedni, elmerülni; belemerülni (vmibe) zatopić się w marzeniach – ábrándozásba merülni zatopić się w rozmyslaniach – elmélkedésbe merülni, elelmélkedni zatopić się w zadumie – búskomorságba esni zatopienie, zatapianie – elmerülés, elmerítés; (zalew) elárasztás, elöntés; elsüllyesztés, belefulladás zatopienie brytyjskich krążowników przez U-9 [to epizod podczas walk morskich I wojny światowej] – brit cirkálók elsüllyesztése az U-9 tengeralattjáró által [1914. szeptember 22-én az U-9 jelű német tengeralattjáró valamivel több, mint egy óra leforgása alatt három brit hadihajót is a tenger fenekére küldött. Az Aboukir, a Cressy és a Hogue elsüllyesztése jelezte, hogy az akkor még leginkább kicsi, és igencsak megbízhatatlan U-hajók nagy jövő előtt állhatnak.] zatopienie kopalni – a bánya elárasztása v. elöntése zatopienie okrętu – hajó elsüllyesztése zatopiony, -a, -e [pochłonięty czymś] – bemerült, elmerült; elsüllyesztett, elsüllyedt; (átv.) elmerült zatopiony w myślach – gondolataiba mélyedt; gondolatokba merült zator [1. nagromadzenie czegoś w jednym miejscu przeszkadzające w ruchu lub przepływie wody; 2. nagromadzenie się jakichś spraw lub zajęć utrudniające normalne funkcjonowanie lub przebieg czegoś; 3. zamknięcie naczynia krwionośnego przez zakrzep, fragment tkanki itp. prowadzące do zawału] – elzárás, bezárás; elrekesztés, eltorlaszolás, torlódás, dugó (úton), torlasz, jégtorlasz; (med.) embólia zator lodowy – jégtorlasz zator w ruchu – forgalmi akadály zatracanie – elpusztulás, elvesztés zatracanie cech pierwotnych – az eredeti tulajdonságok elvesztése zatracenie [1. utrata poczucia rzeczywistości wskutek intensywnego zainteresowania się kimś lub czymś; 2. daw. unicestwienie] – elvesztés; elveszejtés zatracenie zdolności orientacji – a tájékozódóképesség elvesztése zatraceniec [daw. osoba sprowadzająca na siebie nieszczęście] – fenegyerek, garázda ember; csirkefogó, szemtelen, pimasz kölyök - Wersja 01 01 2017 zatracić — zatracać [stracić pewne cechy] – elveszteni, elveszíteni; (wyniszczać) megsemmisíteni, elpusztítani zatracić poczucie czasu – elveszti időérzékét zatracić poczucie honoru – elveszti a becsület iránti érzéket zatracić się — zatracać się [1. przestać się w czymś orientować; 2. zaangażować się w coś i stracić poczucie rzeczywistości; 3. przestać istnieć] – elveszni; megsemmisülni, tönkremenni zatracony, -a, -e [1. taki, który się w coś mocno zaangażował; 2. okropny, przeklęty] – elveszett, tönkretett; (átv.) kibírhatatlan, rossz, vásott zatrata – elvesztés; pusztulás, megsemmisülés zatrata pamięci – az emlékezőtehetség elvesztése zatrata pamięci zbiorowej – kollektív emlékezet elvesztése zatratować [tratując, zabić kogoś] – összetaposni, összezúzni, letiporni zatrąbić (zatrąbię) [1. zagrać na trąbie, trąbce lub na rogu; 2. o zwierzęciu: wydać głos podobny do dźwięku trąby; 3. o pojeździe lub jego kierowcy: dać sygnał za pomocą klaksonu] – megfújja a trombitát zatrąbić do boju – rohamra fújni v. trombitálni zatrącić — zatrącać [1. zatrącać: wydzielać nieprzyjemny zapach; 2. zatrącać: być podobnym do czegoś; 3. wspomnieć o czymś mimochodem; 4. zatrącać: mówić w sposób zdradzający wpływy innego języka lub innej gwary] – meglökni; lökdösni; megérinteni vmit, hozzáérni vmihez zatrącić czym – vmilyen szagú; vmire emlékeztet; érződik rajta vmi zatrącić z niemicka – németesen beszél zatriumfować, zatryumfować [1. odnieść wielkie zwycięstwo; 2. w widoczny sposób ucieszyć się ze swojego zwycięstwa; 3. zyskać nad czymś przewagę kosztem czegoś innego] – diadalmaskodni, győzedelmeskedni zatriumfować nad kim – diadalmaskodik vki felett v. vkin zatroskać – gondot okozni, aggasztani, nyugtalanítani, megszomorítani zatroskać kogo – megszomorítani vkit zatroskać się [1. zmartwić się lub zaniepokoić o coś; 2. zacząć myśleć o kimś lub czymś z troską] – (dawno) nyugtalankodni, aggódni; gondot viselni zatroskał się losem brata – testvére sorsáért aggódik Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8204 zatroskać się o kogo/co – gondját viseli vkinek/vminek zatroskanie [niepokój o kogoś lub coś] – nyugtalanság, aggódás zatroskany, -a, -e [przejęty troską o kogoś lub coś; też: będący wyrazem troski] – gondterhelt, elgondolkodott, gondolataba merült; aggódó, aggodalmas zatroszczyć się [1. zaopiekować się kimś lub czymś; 2. postarać się o coś; 3. daw. pomyśleć o kimś lub czymś z niepokojem] – (dawno) nyugtalankodni, aggódni; gondot viselni zatrucie [stan chorobowy wywołany działaniem trucizny lub jadu]; zatruwanie – mérgezés, megmérgezés zatrucie alkoholowe – alkoholmérgezés zatrucie ciążowe [zaburzenie funkcjonowania organizmu kobiety w okresie ciąży] – terhességi mérgezés zatrucie gazem – gázmérgezés zatrucie grzybami – gombamérgezés zatrucie jadem kiełbasianym, botulizm (łac. Botulismus; z łac. Botulus kaszanka lub kiełbasa, rodzaj potrawy z surowego mięsa popularny wśród uboższych warstw ludności starożytnego Rzymu) [to zespół toksycznych objawów wywołany działaniem wytwarzanego przez Gramdodatnią, beztlenową bakterię Clostridium botulinum jadu kiełbasianego na organizm.] – étel okozta botulizmus [ezt olyan étel fogyasztása okozza, amely botulinum toxint tartalmaz. Előidézhetik a nyersen elfogyasztott hentesipari készítmények, de a lelkiismeretlenül, v. rossz technológiával készült házi készítmények] zatrucie pokarmowe – ételmérgezés zatrucie nikotyną – nikotinmérgezés zatrucie ołowiem – ólommérgezés zatrucie rtęcią (rtęcica) – higanymérgezés zatruć — zatruwać [1. dodać do czegoś trucizny; 2. zanieczyścić środowisko, przyrodę itp.; 3. zaszkodzić organizmowi; 4. wprowadzić niepokój lub utrudnić coś] – mérgezni, megmérgezni; megkeseríteni zatruć czym organizm – megmérgezi vmivel szervezetét zatruć wodę, pokarm – megmérgezi a vizet, az ételt zatruć ząb a. zęba – ideget v. fogideget ölni zatruwać powietrze – levegőt mérgezni zatruwać (komu) życie – mérgezni v. megmérgezni (vkinek) az életét, tönkretenni (vkinek) az életét; megkeseríti (vkinek) az életét - Wersja 01 01 2017 zatruć się — zatruwać się [wprowadzić do organizmu coś zawierającego truciznę lub substancję szkodliwą dla zdrowia] – megmérgezi magát; (átv.) mérgelődni, bosszankodni zatruć się grzybami – gombamérgezést kapni zatrudniający, -a, -e – alkalmazó; foglalkoztató zatrudnianie – alkalmazás, foglalkozás, foglalkoztatás, munka, elfoglaltság; (posada) állás zatrudnianie pracowników – munkások foglalkoztatása v. alkalmazása zatrudnić (zatrudnię) — zatrudniać [dać komuś pracę] – alkalmazni (munkára), foglalkoztatni, dolgoztatni; (munkára) felvenni; (alkalmazottat) fogadni zatrudnić kogoś – alkalmazni, felvenni, foglalkoztatni vkit zatrudnić kogoś na trzymiesięczny okres próbny – három hónapos próbaidőre alkalmazni vkit zatrudnić robotników budowie – munkásokat alkalmaz az építkezésnél zatrudnić w biurze wielu pracowników – munkaerőt foglalkoztat az irodában v. irodájában zatrudnić się — zatrudniać się [podjąć płatną pracę] – munkát vállalni zatrudnieni – foglalkoztatottak, alkalmazottak zatrudnienie [1. posada; 2. ogólna liczba miejsc pracy lub osób pracujących w jakimś zakładzie, w jakiejś dziedzinie gospodarki itp.] – alkalmazás, foglalkoztatás, munkáltatás; foglalkozás, munka, elfoglaltság; (posada) állás zatrudnieniowy, -a, -e [przymiotnik od: zatrudnienie] – foglalkozási zatrudniony [osoba, która gdzieś pracuje] , zatrudniona – foglalkoztatott, alkalmazott (alk.), alkalmazásban levő (ffi/nő) zatrudniony w handlu – kereskedelmi alkalmazott zatrudniony w przemyśle ciężkim – a nehéziparban dolgozni zatruty, -a, -e – mérgezett, megmérgezett zatruta studnia – megmérgezett kút zatruwanie – mérgezés zatruwanie DNS (ang. cache poisoning) [technika phishingu polegająca na wysłaniu do serwera DNS fałszywego rekordu kojarzącego nazwę domeny z adresem IP. Serwer DNS zapamiętuje go na pewien czas (do kilku godzin) i zwraca klientom zapamiętany adres IP, czego skutkiem jest przeniesienie na fałszywą stronę. Poprawnie działający serwer powinien zapamiętywać tylko odpowiedzi na pytania faktycznie przez niego wysłane a Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8205 nie każdą "odpowiedź", niezależnie od źródła pochodzenia.] - DNS-gyorsítótármérgezés (DNS cache poisoning vagy DNS cache pollution, azaz a Domain Name Service gyorsítótárának a megmérgezése) [egy domainneveket IP-címekre fordító szerver elleni támadás, amelynek során hamis adatokat juttatnak a szerver gyorsítótárába, így az adott webcímre kapcsolódni próbáló klienseket nem a hozzátartozó számítógéphez, hanem egy a támadó által meghatározott másik géphez irányítja. Így lehetségessé válik például az illetéktelen bejelentkezés, vagy a jelszavak ellopása (az ilyen támadások összefoglaló neve farmolás (pharming).] zatrważająco – ijesztően, rémítően zatrważający, -a, -e [o jakichś faktach, zjawiskach itp.: wywołujący strach lub niepokój] – ijesztő, rémítő, aggasztó, rémisztő, nyugtalanító zatrwożeni – megijedtek, megijesztettek, elrémítettek, rémültek zatrwożony, -a, -e [1. przejęty trwogą; też: wyrażający trwogę; 2. niespokojny o kogoś lub coś] – megijedt, megijesztett, elrémített zatrwożony nieprzyjaciel – megrémült ellenség zatrwożyć — zatrważać [przejąć kogoś trwogą lub zaniepokoić] – nyugtalanítani, elrémíteni, megijeszteni, megrettenteni zatrwożyć kogo czym – megijeszteni vkit vmivel zatrwożyć się [1. odczuć trwogę; 2. zaniepokoić się o kogoś lub coś] – megrettenni, megijedni; nyugtalankodni zatrwożyć się czym – megijedni vmitől, nyugtalan vmi miatt Zatrwian szerokolistny (Limonium latifolium) Sóvirág, Széleslevelű sóvirág (Limonium latifolium Blauer Diamant) Limonium gmelinii ssp. Hungaricum – Magyar sóvirág (Limonium gmelinii ssp. Hungaricum) a kétszikűek (Magnoliopsida) osztályába a szegfűvirágúak (Caryophyllales) rendjébe és a kékgyökérfélék (Plumbaginaceae) családjában a sziki sóvirág (Limonium gmelinii) egyik, a Kárpát-medencében szubendemikus alfaja. Zatrwian wrębny (Limonium sinuatum) [jest rośliną jednoroczną, pochodzącą z okolic Morza Śródziemnego] – Kerti v. egynyári sóvirág (Limonium sinuatum) Zatrwian wrębny niebieski (Limonium sinuatum Pacific) [roślina jednoroczna] – (kék) egynyári sóvirág (Limonium sinuatum) - Wersja 01 01 2017 Zatrwian zwyczajny (Limonium vulgare) – Tengerparti sóvirág (Limonium vulgare) [a kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának a szegfűvirágúak (Caryophyllales) rendjéhez, ezen belül a kékgyökérfélék (Plumbaginaceae) családjához tartozó faj] zatrzask [1. guzik złożony z dwóch części wchodzących jedna w drugą; 2. zamek zamykający się automatycznie, bez użycia klucza; 3. wyrób galanteryjny w kształcie dysku, metalowy, stosowany do zapinania różnych części odzieży jako alternatywa dla guzika. Składa się z dwóch części: jednej posiadającej wgłębienie i drugiej – wypukłej, które sczepiają się ze sobą. Zatrzaski często są używane w ubraniach dziecięcych i sportowych, jako stosunkowo łatwe w użyciu. W 1885 roku, zostały pierwszy raz opatentowane przez Niemca Heriberta Bauera jako zapięcie do męskich spodni.] – kapocs, patent; kapocs (táskán), patentkapocs, rúgós zár; csapda zatrzask (1) [zapięcie odzieży na nacisk.] – patentkapocs [Fémből készült, két - pozitív és negatív - részből álló záróelem ruhadarabokon, amely a két rész összenyomásakor záródik.] zatrzask (2) [Składa się z czterech części (2 do górnej tkaniny i 2 do niższej). Tworzy bardzo trwałe połączenie. Zatrzaski mogą mieć różne rozmiary, od bardzo miękkich do ciężkich tkanin.] – pillanatkapocs [Négy részből álló záróelem: kettő az alsó, kettő a felső kelmeréteget fogja át. Tartós kapcsolatot létesít a kelmerétegek között. A záróelemek különböző méretűek lehetnek, attól függően, hogy puha vagy merev kelmén használják-e azokat.] zatrzask u drzwi – az ajtó rúgózárja zatrzask zatrzasnął się – a csapda összecsapódott v. becsapódott zatrzasnąć (zatrzasnę, zatrzaśnie) — zatrzaskiwać, zatrzaskać [1. zamknąć coś gwałtownie, z trzaskiem; 2. zamknąć coś na zamek zatrzaskowy; 3. zamknąć kogoś lub coś gdzieś, zatrzasnąwszy drzwi] – becsapni, bevágni; összecsapni, összekattintani; bekapcsolni, csatra zárni zatrzaskiwać drzwi – csapkodja az ajtót zatrzasnąć a. zatrzaskiwać coś – becsapni vmit zatrzasnąć (jedną rzecz o drugą) — (hirtelen összecsukni) összecsapni zatrzasnąć drzwi – becsapja az ajtót zatrzasnąć drzwi przed nosem – az orra előtt vágja be az ajtót Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8206 zatrzasnąć się — zatrzaskiwać się [1. zamknąć się gwałtownie, z trzaskiem; 2. o drzwiach, oknach itp.: zamknąć się automatycznie; 3. zamknąć się gdzieś, trzasnąwszy drzwiami lub zatrzasnąwszy drzwi] – bevágódni, becsapódni, összecsapódni zatrzasnięty, -a, -e – becsapoott, bevágott; összecsapott; összekattintott zatrzaskowy, -a, -e – kapcsos, patentos zatrząść (zatrzęsę, zatrzęsie; zatrząsł) [1. kilkakrotnie, szybko poruszyć kimś lub czymś w górę i w dół albo na boki; 2. o środkach lokomocji: podskakiwać, jadąc po nierównościach; 3. zburzyć panujący gdzieś spokój lub naruszyć istniejący porządek; 4. o silnych, negatywnych emocjach: zburzyć czyjś spokój wewnętrzny] – rázni, megrázni; (átv.) megrendíteni zatrząść pięściami – rázza az öklét zatrząsł jabłonią i posypały się jabłka – megrázta az almafát és hullott az alma zatrząść się [1. zacząć się trząść; 2. o środkach lokomocji: podskakiwać, jadąc po nierównościach; 3. stać się obiektem gwałtownych zmian; 4. odczuć silnie negatywne emocje] – megrázkódni, megrázódni, felrázódni, megremegni, meginogni; rezzenni zatrząść się od strachu – remeg az ijedtségtől zatrzęła się ziemia – megrendült a föld zatrzeć (zatrę, zatrze; zatarł) — zacierać [1. trąc, uczynić coś niewidocznym lub niewyraźnym; 2. zatuszować coś; 3. wypełnić czymś lub wygładzić nierówności na powierzchni czegoś; 4. uszkodzić jakieś urządzenie, dopuszczając do nadmiernego tarcia jego elementów] – kitörölni, eltörölni, eltörülni, letörölni, megtörölni; dörzsölni, eldörzsölni; (átv.) elkenni, elmosni; (átv.) eltüntetni, eltusolni (eltussolni), elkenni zatrzeć kogo/co z pamięci – kitöröl az emlékezetéből vkit/vmit zatrzeć niemiłe wrażenie – eltörli v. tompítja a kedvezőtlen benyomást zatrzeć plamę – kiveszi a foltot zatrzeć ręce – dörzsöli a kezét zatrzeć ślad – eltörli v. eltünteti a nyomot zatrzeć ślady – eltörli v. eltünteti a nyomokat zatrzeć się — zacierać się [1. stać się niewyraźnym; 2. ulec zapomnieniu; 3. o maszynach i ich elementach: ulec zniszczeniu wskutek nadmiernego tarcia] - Wersja 01 01 2017 – elmosódni, eltörlődni, eldörzsölődni; (átv.) elkenődni; (átv.) eltünni, eltusolódni zatrzeć się w pamięci – elmosódik az emlékezetben zatrzepotać (zatrzepocę v zatrzepoczę, zatrzepoce v zatrzepocze) [1. kilkakrotnie, szybko poruszyć czymś, wywołując charakterystyczny dźwięk; 2. o chorągwiach, skrzydłach itp.: kilkakrotnie, szybko poruszyć się, wywołując charakterystyczny dźwięk; 3. o sercu: mocno zabić] – csapkodni, rezegtetni, megrázkódni; (szív) erősen ver zatrzepotać się [1. wykonać kilka, szybkich i niespokojnych ruchów; 2. zob. zatrzepotać w zn. 2, 3.] – csapkodni, – csapkodni, rezegtetni, megrázkódni; (szív) erősen ver zatrzeszczeć [1. wydać trzask; 2. o głosie: zabrzmieć nieprzyjemnie, podobnie do trzasku] – recsegni, ropogni, megcsikordulni, reccsenni; kattanni zatrzęsienie [bardzo dużo] – 1. megrázás; 2. tömeg, sokaság, nagyon sok zatrzęsienie komarów – szúnyogok tömege v. hada zatrzęsienie ptactwa – maradarak sokasága zatrzęsiony, -a, -e – rázott, megrázott; (átv.) megrendített zatrzęsiony się – megrázkódott; megrendült zatrzymać — zatrzymywać [1. spowodować, że coś przestanie się poruszać; 2. spowodować, że coś przestanie funkcjonować; 3. zahamować rozwój lub przebieg czegoś; 4. nie pozwolić komuś odejść skądś; 5. zachować coś dla siebie lub dla kogoś; 6. uniemożliwić wydostanie się czegoś na zewnątrz; 7. aresztować kogoś do czasu wyjaśnienia sprawy; 8. na mocy prawa, odebrać komuś rzecz, której posiadanie lub użytkowanie jest nielegalne] – (przeszkodzić w dalszym ruchu) feltartani, tartóztatni, feltartóztatni, leállítani, megállítani, leállítani; lefogni; lefékezni; feltartani, visszatartani; marasztalni; elállítani, csillapítani; (przy sobie) megtartani; (med.) visszatartani; (sąd) őrizetbevenni v. őrizetbe venni, letartóztatni, előállítani; elkobozni, visszatartani; megtartani, félretenni; (ütést) felfogni zatrzymać coś na pamiątkę – emlékül tart meg vmit zatrzymać kogo na obiad – ott tart vkit ebédre zatrzymać komu pensję – visszatartja vkinek a fizetését zatrzymać konia – megállítja a lovat zatrzymać krew – vérzést elállítani Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8207 zatrzymać maszynę – a gépet leállítani zatrzymać mocz – viszatartja a vizeletet zatrzymać a. zatrzymywać oddech – visszatartja v. visszafojtja a lélegzetét zatrzymać pociąg – megállítja v. feltartóztatja a vonatot zatrzymać a. zatrzymywać pojazd – járművet megállítani zatrzymać przechodnia – járókelőt állít meg zatrzymać robotę – feltartja v. megakasztja a munkát zatrzymać rzeczy czyje – elkobozza v. lefoglalja vkinek a holmiját zatrzymać silnik – leállítani a motort zatrzymać sobie – magának megtart (vmit) zatrzymać wzrok – rajta felejti a szemét v. a tekintetét zatrzymać zegar – elállítja az órát zatrzymaj to przy sobie – tartsd ezt magadban v. ezt ne add tovább; hagyd ezt magadnál zatrzymam dla ciebie tę książkę – félreteszem neked v. részedre v. számodra ezt a könyvet zatrzymać się — zatrzymywać się [1. przestać się poruszać; 2. o maszynach: przestać funkcjonować; 3. przestać na chwilę coś robić; 4. przestać rozwijać się; 5. przerwać podróż, żeby spędzić gdzieś pewien czas; 6. zająć się czymś dokładniej niż czymś innym] – megállni, leállni; megfékezi magát; (na noc) megszállni (vhol); fennakadni (vhol); megakadni zatrzymać się (nie móc jechać dalej) – megállni; leállni (nem tud továbbmenni) zatrzymać się gdzieś na dwie noce – két éjszakára megszállni vhol zatrzymać się gdzieś na jedną noc – megszállni vhol egy éjszakára zatrzymać się na ulicy – megáll az utcán zatrzymać się przed wystawą – megáll a kirakat előtt zatrzymać się u krewnych – rokonoknál szállni meg zatrzymać się w hotelu – szállodában szállni meg; szállodában megszállni v. megszállni szállodában zatrzymać się w kolumnie – oszlopban megállni zatrzymamy się trzy dni – három napig maradunk zatrzymamy się tu kilka godzin (do jutra, do rana, do wieczora) – néhány órát (holnapig, reggelig, estig) maradunk itt zatrzymanie [ujęcie i aresztowanie osoby podejrzanej o naruszenie prawa], zatrzymywanie – feltartóztatás, megállítás; fennakadás; elállítás, visszatartás; elkobzás; - Wersja 01 01 2017 megtartás, félrevezetés; (sąd) őrizetbevétel, letartóztatás zatrzymanie się – megállás, elállás zatrzymany, zatrzymana [osoba pozbawiona wolności przez odpowiednie władze] – letartóztatott (ffi/nő) zatuczać – agyonhízlalni, túlhízlalni zatuczać krów – teheneket agyonhízlalni zatuczać się – elhízni zatulić, zatulać – betakarni, becsomagolni, bebugyolálni, beburkolni; (przygarnąć) átölelni zatulić dziecko – gyermeket betakarni v. bebugyolálni zatulić oczy – becsukja v. behunyja a szemét zatumanić (zatumanię) – elhódítani, elkábítani; félrevezetni, elámítani zatumanić kogo obietnicami – (átv.) ígéretekkel félrevezetni vkit zatupać (zatupię, zatupie) [tupnąć kilka razy] – topogni, dobogni zatupotać [wydać lub spowodować tupot] – topogni kezd zaturkotać (zaturkocę v zaturkoczę, zaturkoce v zaturkocze) [zacząć turkotać] – zörögni, csörömpölni, dörömbölni, kopogni, zakatolni, kattogni zatuszować — zatuszowywać [załagodzić lub ukryć coś nielegalnego, wstydliwego lub kłopotliwego] – tusolni, tussal festeni v. kihúzni; (átv.) eltussolni, elsimítani, elpalástolni, elkenni zatuszować fakty – elkenni a tényeket (elkeni a tényeket) zatuszować kwestię – kérdést elleplezni, elkenni zatuszować przykrą sprawę – (átv.) kellemetlen ügyet elsimitani v. elpalástolni zatuszować rysunek – a rajzot tussal kihúzni zatuszować się – (ügy) elsimulni; eltusolódni zatwardzenie [zob. zaparcie w zn. 2.] – (med.) székrekedés zatwardzenie stolca – székrekedés zatwardziale – megkeményedetten; (átv.) megrögzötten zatwardziałość – megkeményedés, keménység; megkeményedettség; szívósság, érzéketlenség; (átv.) megrögzöttség zatwardziałość, zatwardzanie [Biblia mówi o zatwardzaniu serca i karku. Serce zatwardza sobie sam człowiek. Może mu je także zatwardzić Bóg; jak to miało miejsce z faraonem. Bóg zawsze ostrzega, a gdy człowiek lekceważy te ostrzeżenia, wtedy Bóg serce takie zatwardza. Bóg nie uczynił serca faraona złym, odstępnym i Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8208 odpornym, to uczynił sam faraon; Bóg go dopiero później utwierdził w tym, czym on był już przedtem. Gdyby Bóg nie zatwardził jego serca, wtedy byłby mógł ulec namowom Mojżesza i Aarona, ale serce jego byłoby nadal oporne i nie byłoby możności wykazania siły działania Boga. Nawet szatan, którego typem jest faraon, używany jest przez Boga do pokazania Jego siły i do ćwiczenia człowieka.] – kevélység (lat. superbia), dölyf [1. a kevélység a büszkeség elfajulása; önmagunk mások fölé emelése, az igazsággal és az alázattal ellentétes vícium. A hét főbűn között az első. Míg a büszke ember nagy becset tulajdonít személyes tulajdonságoknak, birtoknak, származásnak, kitüntetésnek, de azért nem néz le szükségképen másokat, csak a magáét tartja nagyra, esetleg joggal, addig a kevély, főleg másokkal szemben, kiket lenéz, tartja magát nagyra, nagyobbra mint szabad. A büszke a maga érdemét beszéli; a kevély mások érdemét lenézi. A kevély ember rendesen hiú is, a kevélység az öntudat túltengése. 2. "Megvakítá szemüket és megkeményíté szívüket, hogy szemükkel ne lássanak és szívükkel ne értsenek és megtérjenek és meggyógyítsam õket." János: 12: 40.] zatwardziały, -a, -e [trwający niezmiennie przy swoich poglądach, nałogu itp.; też: świadczący o takiej postawie] – megkeményedett; szívós; érzéketlen; (átv.) megrögzött zatwardziałe serce – (átv.) megkeményedett v. érzéketlen szív zatwardziały charakter – szilárd jellem zatwardziały grzesznik – megrögzött bűnöző v. bűnös; megátalkodott bűnös v. vétkező zatwierdzanie, zatwierdzenie – jóváhagyás, megerősítés, érvényesítés, igazolás, retifikálás zatwierdzenie wyroku – az ítélet megerősítése zatwierdzić — zatwierdzać [1. nadać czemuś moc prawną lub uczynić coś obowiązującym; 2. oficjalnie zgodzić się na zajęcie przez kogoś jakiegoś stanowiska] – jóváhagyni, engedélyezni, megerősíteni; hitelesíteni, évényesíteni; törvénybe iktatni zatwierdzić budżet – költségvetést v. büdzsét jóváhagyni zatwierdzić na urzędzie – hivatalában megerősíteni zatwierdzić traktat – egyezményt ratifikálni zatwierdzić umowę – szerződést jóváhagyni - Wersja 01 01 2017 zatwierdziony, -a, -e – jóváhagyott, engedélyezett, megerősített; hitelesített, évényesített zatwierdziony przez Moskwę – Moszkva által jóváhagyott zatwierdziony w czasie kongresu – a kongresszus idején jóváhagyott zatwierdzony, -a, -e – jóváhagyott, megerősített, érvényesített zatwierdzony przez Komisję Europejską – az Európai Bizottság által jóváhagyott zatwierdzony przez wiadzę – hatóságilag engedélyezett zatyczka [przedmiot, którym zatyka się jakiś otwór] – dugó, dugasz; cövek; pecek zatyczka do butelki – palackdugó zatyczki do uszu – füldugó zatykać [zob. zatkać] – bedugaszolni; tömni, betömni zatykać się – dugulni zatykanie się – dugulás zatylek – (dawno) hátsó része vminek zatylek nieprzyjaciół – az ellenség utóvédje zatynkować – bevakolni, kimeszelni zatynkować wnękę – a fülke kimeszelése zatytułować [nadać tytuł utworowi literackiemu, rozdziałowi utworu, dziełu sztuki itp.] – címezni, címet adni; nevezni, elnevezni, megnevezni; rang v. cím szerint szólítani zatytułować artykuł w gazecie – újságcikket megcímezni zatytułowanie – megcímzés, megnevezés, megszólítás zaufać [1. powierzyć swoje sprawy osobie lub instytucji, której się ufa; 2. uznać, że czyjeś słowa, informacje itp. są prawdziwe; 3. uznać, że ktoś posiada jakieś umiejętności i potrafi je odpowiednio wykorzystać] – (komu/czemu) hinni (vkinek/vminek); bízni, megbízni (vkiben/vmiben); bízni, bizalommal van (vki iránt) zaufać komu/czemu – megbízni vkiben/vmiben zaufać szczęściu swemu – bízik szerencséjében zaufanie [1. przekonanie, że jakiejś osobie lub instytucji można ufać; 2. przekonanie, że czyjeś słowa, informacje itp. są prawdziwe; 3. przekonanie, że ktoś posiada jakieś umiejętności i potrafi je odpowiednio wykorzystać] – bizalom; bizalommal van zaufanie Bogu – Isten bizalma zaufanie komu – bizalommal van vki iránt zaufanie w siebie – önbizalom Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8209 zaufany, -a, -e [taki, któremu się ufa] – megbízható; bizalmas, megbízó, beavatott, bennfentes zaułek (mała ulica) [1. mała, wąska uliczka; 2. miejsca ukryte lub trudno dostępne] – sikátor, köz, kis utca zaułkowy, -a, -e – sikátor-, közzauroczyć [1. wzbudzić w kimś zachwyt; 2. według wierzeń ludowych: rzucić na kogoś lub coś urok; 3. przedwczesnym mówieniem o czymś spowodować, że coś się nie uda lub nie dojdzie do skutku] – megigézni, megbabonázni, elvarázsolni, elbűvölni zauroczyć się [ulec urokowi kogoś lub czegoś] – elvarázsolódni, elbűvölődni, megigéződni zauroczenie [fascynacja kimś lub czymś] – elragadtatás, megbűvölés, elkápráztatás, elcsábítás zausznica [1. daw. forma ż od zausznik; 2. daw. ozdoba noszona na uchu; 2. (u Zygmunta Glogera) Zausznica, zauszka, nausznica – ozdoba zawieszana u uszu, noszona przez niewiasty. Pod wyrazami Enkolpion i Naszyjnik podaliśmy rysunki ozdób srebrnych noszonych w Polsce w X w., bo wykopanych we wsi Kretkach w ziemi Dobrzyńskiej wraz z monetami Liutolfa, biskupa augsburskiego, zmarłego r. 996 i Adelajdy, matki cesarza Ottona III, zmarłej r. 997. Tu podajemy jeszcze (nieco powiększoną) zausznicę srebrną z tegoż samego wykopaliska w Kretkach i dwie zausznice ze zbiorów jeżewskich znalezione ze szczątkami wielu innych w garnczku wymulonym z piasku przez wylew Wisły w pobliżu wsi Ośnicy pod Płockiem w r. 1867. Znaleziona razem w tym garnczku moneta regensburska czyli ratysbońska Henryka I, panującego w Bawaryi od r. 948 do 955, każe wnosić, że zausznice są z epoki współczesnej a niewątpliwie noszone były na Mazowszu w X wieku, gdzie je do ziemi schowano. Inny egzemplarz zausznicy pierwszy z dwuch ostatnich różniący się jedynie cokolwiek wielkością, posiadamy znaleziony na Koszubach.] – (dawno) besúgó, bizalmi (nő); (dawno) (zausznica, zauszniczka) fülbevaló, függő zausznica brylantowa – brilliáns fülbevaló zausznik [daw. czyjś powiernik, potajemnie dostarczający różnych informacji], zausznica [forma ż od zausznik] – (dawno) besúgó, spicli; bizalmi (ffi/nő) Zausznik (Podiceps nigricollis) – feketenyakú vöcsök (Podiceps nigricollis) - Wersja 01 01 2017 zautomatyzować [przeprowadzić automatyzację] – automatizálni zautomatyzować się [zostać zautomatyzowanym] – automatizálódni zautomatyzowanie – automatizálás zautomatyzowanie połączenia – összeköttetés v. összekapcsolás v. csatolás v. csatlakozás v. kapcsolat automatizálása zautomatyzowany, -a, -e – automatizált zautomatyzowana produkcja – automatizált gyártás zauważanie, zauważenie – észrevétel, észrevevés, meglátás zauważalnie – észrevehetően zauważalny, -a, -e [dający się zauważyć] – észrevehető zauważony, -a, -e – megpillantott, észrevett zauważyć — zauważać [1. patrząc, uświadomić sobie istnienie kogoś lub czegoś; 2. zrobić uwagę na jakiś temat] – észrevenni, megpillantani, felfigyelni, megfigyelni; meglátni, észlelni, tapasztalni; megjegyezni zauważyć a. zauważać (co) – tapasztalni (vmit) zauważyć kogo – észrevenni vkit zauważyć na radarze – radaron megfigyelni vmit zawachlować – legyezni kezd, legyezni zawada [osoba, sytuacja itp., która przeszkadza w czymś] – akadály; nyűg, béklyó zawadiacki, -a, -ie – veszekedős, kötekedős, verekedős, izgága, kérkedő, kalandos, vakmerő zawadiacko – veszekedve, kötekedve, izgágán v. izgága módon zawadiackość, zawadiactwo – veszekedősség, izgágaság, pörlekedő tulajdonság, kötekedés zawadiaka [osoba skłonna do wywoływania awantur] – veszekedő, kötekedő, verekedő, izgága (személy), garázda ember; falurossza zawadzić — zawadzać [1. poruszając się, potrącić coś lub zaczepić o coś; 2. zawadzać: utrudniać swobodne poruszania się; 3. zawadzać: utrudniać komuś życie; 4. wstąpić gdzieś po drodze; 5. napomknąć o kimś lub o czymś] – (komu) zavarni, akadályozni, gátolni, hátráltatni (vkit); útban van, alkalmatlan vkinek; (o co) beleakadni, megakadni, beleütközni, belebotlani (vmibe) zawadzić nogę o próg – megbotlani a küszöbben zawadzić suknią o gwóżdż – szoknyával megakad egy szögben, szoknyáját beszakítja a szögön zawahać się [wstrzymać się z podjęciem decyzji] – (átv.) inogni, ingadozni, meginogni; megtorpanni; tétovázni; kételkedni kezd Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8210 zawahać się w postanowieniu – ingadozik elhatározásában zawahanie się – habozás, megingás, tétovázás zawakować – megüresedni (állás, hivatal) zawalać się1 [pobrudzić się] – piszkolódni; bepiszkolja magát zawalać się2 [zob. zawalić się] – összeomlani, leomlani, leomolni (leomlik); összedőlni, beszakadni, leszakadni, besüppedni zawalać1 [zabrudzić coś czymś] – beszennyezni, bemocskolni, bepiszkítani (vmit vmivel) zawalać2 [zob. zawalić] – összedönteni zawalany atramentem, z atramentem – tintás zawalcować1 [zrównać walcem] – lehengerelni, kihengerelni zawalcować2 [daw. zatańczyć walca] – keringőzni, valcert táncolni, eltáncolni egy keringőt, keringőzik egyet zawalenie się – omlás, zuhanás zawalenie się budynku – épületomlás zawalenie się wież WTC [BBC - 11 września Zawalenie się budynku przed FAKTEM] – a WTC tornyok összeomlása merénylet következtében zawalić — zawalać [1. zasypać lub zatarasować jakieś miejsce czymś wielkim i ciężkim lub masą czegoś; 2. zapełnić jakąś przestrzeń dużą ilością czegoś; 3. o czymś wielkim i ciężkim lub o masie czegoś: spadając, zasypać lub zatarasować jakieś miejsce; 4. zawalać2: zająć sobą jakąś przestrzeń; 5. dać komuś bardzo dużo pracy; 6. pot. nie dotrzymać terminu wykonania czegoś lub zrobić coś źle] – betemetni, elfedni; összedönteni, bedönteni; (drogę) eltorlaszolni; (átv.) felborítani, keresztezni zawalić plan – tervet felborítani zawalić rów – árkot betemetni zawalił nam całą robotę – keresztezte minden munkánkat v. az egész munkánkat zawalić się — zawalać się [1. o konstrukcjach i budowlach: rozpaść się; 2. przestać funkcjonować w dotychczasowym kształcie] – (górn) beomlani; összeomlani, - Wersja 01 01 2017 összedőlni, beszakadni, leszakadni, besüppedni, leomlani zawalił się dom – összedőlt a ház zawalił się schody – leszakadt a lépcső zawalidroga [1. coś utrudniającego swobodne poruszanie się w jakimś miejscu; 2. ktoś przeszkadzający innym] – semmirekellő, naplopó, henyélő, ingyenélő ffi zawalina, zawalisko [1. miejsce, w którym zapadła się ziemia; też: zwały ziemi, która się zapadła; 2. miejsce, w którym zawalił się strop wyrobiska; też: zawalony strop wyrobiska] – omladék, törmelék, akadály, omladvány; omlási tölcsér zawalony, -a, -e [taki, który się zawalił] – összedöntött, összerombolt; (np. droga) eltorlaszolt; (átv.) elárasztott, elöntött, elhalmozott zawalony pracą – (átv.) teli van munkával zawał [1. obumarcie części mięśnia sercowego na skutek zatkania się tętnicy doprowadzającej do niego krew; 2. miejscowa martwica tkanek narządu wewnętrznego na skutek nagłego odcięcia dopływu krwi; 3. zawalenie się stropu wyrobiska; 4. jest jedną z najbardziej znanych i najbardziej dramatycznych postaci choroby wieńcowej, zwanej też chorobą niedokrwienną serca, charakteryzującej się niedostatecznym ukrwieniem (i co za tym idzie niedostatecznym zaopatrzeniem w tlen) serca, spowodowanym znaczącym zwężeniem (a niekiedy - zamknięciem) światła tętnic wieńcowych, odżywiających mięsień serca.] – I omladék, rom; torlódás, torlasz, akadály, beomlás; II (med.) (lat.) infarktus (infarctus); 1. (orvosi) az artériás vérellátás csökkenése miatt bekövetkező szöveti sejtelhalást, nekrózist takarja. Ischemia-nak is szokták nevezni. 2. érelzáródás; érelzáródás és illető ér táplálta szövetek ideiglenes v. végleges elhalása ; belső szervet tápláló verőér elzáródás miatt kialakuló elhalás [Szívinfarktus vagy myocardiális infarktus; agyvérzés, más neveken stroke, cerebrovasculáris infarktus; Perifériás artériás elzáródás következtében kialakuló gangrena, mely amputációhoz vezethet] zawał chodnika w kopalni – bányaomlás zawał mięśnia sercowego (łac. Infarctus myocardii) – szívizomelhalás (infarctus myocardii) zawał serca (infarctus cordis) – szívinfarktus (infarctus cordis), szívtrombózis, szívroham; a szívizom egy részének heveny elhalása Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8211 zawałęsać się – csavarogva jutni vhova; elcsavarogni zawałęsanie się – csavargás, elcsavargás zawałowiec [człowiek po zawale serca lub zagrożony nim] – szívinfarktusban szenvedő, szívinfarktuson átesett ember zawałowy, -a, -e – I torlasz-, akadály-, beomlás-; II (med.) (lat.) infarktusos, infarktuszawansowane usługi i technologie komunikacyjne; ACTS – (kat.: informatyka) ACTS, Advanced Communications Technologies and Services (Emeltszintű Kommunikációs Technológia és Szolgáltatás) zawapnić (zawapnię) – meszesíteni, mésszel keverni, bemeszelni zawapnić ziemię – földet mésszel keverni, talajokat meszezéssel javítani zawarcie1 – kötés, megkötés; elzárás ; befejezés, lezárás, berekesztés, szerződés zawarcie małżeństwa – házasságkötés zawarcie pieca wielkiego – (koh.) nagyolvasztó beindítása zawarcie pokoju – békekötés zawarcie portu – kikötő elzárása zawarcie transakcji handlowej – ügyletkötés; üzletkötés zawarcie ugody – egyezségkötés zawarcie umowy – szerződéskötés zawarcie znajomości – ismerkedés zawarcie2 – tömötten; zártan zawarczeć [1. o zwierzętach: warknąć; 2. wydać dźwięk podobny do warczenia psa; 3. odezwać się gniewnie i opryskliwie] – morogni, dörmögni; mormogni, csaholni zawarować — zawarowywać [zapewnić coś komuś lub sobie] – megerősíteni, biztosítani zawarować niezawisłość – függetlenséget biztosítani zawartość [1. to, co się w czymś znajduje; 2. ilość jakiegoś składnika w czymś; 3. treść książki, artykułu itp.] – tartalom, űrtartalom zawartość alkoholu – szesztartalom; alkoholtartalom [Az alkoholtartalmú italok etil-alkohol tartalmának mértéke térfogatszázalékban vagy tömegszázalékban, vagy térfogat/tömeg arányban kifejezve. A bor alkoholtartalmát rendszerint térfogatszázalékban szokták megadni. (pl. = Malligand-fok)] zawartość alkoholu we krwi [ilość alkoholu etylowego we krwi, określana najczęściej w promilach (1 promil oznacza 100 mg alkoholu w 1 dl (decylitrze) krwi). - Wersja 01 01 2017 Najbardziej wiarygodne wyniki w zakresie zawartości alkoholu we krwi daje laboratoryjne badanie krwi. W następnej kolejności są to wyniki alkomatu, który jednak określa zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. Zawartość alkoholu we krwi wykorzystywana jest przez policję w sposób określony przez prawo karne.] – véralkoholszint [A véralkoholszintet ezrelékben mérjük, azaz megmutatja, hogy 1 liter vérben hány ezrelék az etil-alkohol mennyisége. 1 liter = 1000 ml; 1 ezrelék esetében 1000 ml vérben 1 ml alkohol van.] zawartość harmonicznych – felharmonikustartalom zawartość listu – a levél tartalma zawartość metalu – fémtartalom zawartość paczki – a csomag tartalma zawartość składowej zmiennej – hullámosságösszetevő, lüktetés összetevője zawartość tłuszczu – zsírtartalom zawarty, -a, -e [będący składnikiem czegoś lub znajdujący się w czymś] – lezárt, bezárt; megkötött; sűrű, tömött zaważyć — zaważać [1. wywrzeć decydujący wpływ na coś; 2. wykazać określony ciężar przy ważeniu] – ránehezedni vmire, nyomni, megmérni; súlya van, nyom; (átv.) befolyással van vmire, döntő jelentőségű, nyom a latban, jelentősége van zaważy sto kilogramów – száz kilogramot v. egy mázsát nyom zaważyć na szali – nyom v. döntő súllyal esik a latba zaważyć na szali czyjegoś losu; zaważyć na czyim losie – eldönti vminek a sorsát zawciąg [bylina lub krzew z rodziny ołownicowatych (zawciągowatych)] – (növ.) tengeri fű Zawciąg (Armeria Willd.) [rodzaj roślin z rodziny ołownicowatych. Liczy około 80 gatunków występujących w Europie, północnej Afryce i Azji Mniejszej.] – (növ.) Armeria Willd.; tengeri fű Zawciąg nadmorski (Armeria maritima) – Tengerparti pázsitszegfű (Armeria maritima) zawczasu [wcześniej] – időben, idejében, jókor, idejekorán, időre, előre; eleve zawczoraj – tegnapelőtt zawczorajszy, -a, -e – tegnapelőtti zawczorajszy dzień – tegnapelőtt, tegnapelőtti nap zawdzięczać — zawdzięczyć [1. być winnym wdzięczność za coś, co otrzymało się lub czego doświadczyło się dzięki komuś lub czemuś; 2. zaistnieć, powstać, rozwinąć się Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8212 itp. dzięki komuś lub czemuś] – meghálálni, megköszönni vmit, kifejezi háláját; köszönhető vkinek/vminek; (átv.) hálás v. lekötelezett vmiért zawdzięczanie, zawdzięczenie – lekötelezettség, hála zawekować [zakonserwować produkty żywnościowe w wekach] – konzerválni (vákumzárású üvegben) zawetować – vétózni, megvétózni zawetować ustawę – törvényt megvétózni zawezwać (zawezwie) [służbowo wezwać kogoś gdzieś] – beidézni, megidézni, behívni, felhívni, megszólítani, elhívni, kihívni, figyelmeztetni; idézni; buzdítani; inteni zawezwać doktora do chorego – orvost hívni a beteghez zawezwał/zabrał go Pan Bóg do siebie – Isten magához szólította/vitte (meghalt) zawerzeć odrębny traktat – külön szerződést kötni zawędrować [1. wędrując, dojść dokądś; 2. zostać gdzieś umieszczonym] – odavándorolni, eléri célját; odaérni zawędrować do Rzymu – Rómába zarándokolni zawędzić, zawędzać – megfüstölni zawędzić szynkę – sonkát füstölni zawędzony, -a, -e – füstölt, megfüstölt, felfüstölt zawędzony schab – füstölt csemegekaraj v. karaj v. disznókaraj zawęszyć – szagoltatni, szaglászni zawęszyć zapach – szagoltatni, illatot szagoltatni; szagot szaglászni zawęzić — zawężać, zawężyć [ograniczyć zasięg lub wielkość czegoś] – vminek határát v. nagyságát körülhatárolni v. megállapítani; szűkíteni, leszűkíteni; behatárolni, lehatárolni; (átv.) korlátozni zawęzić się — zawężać się [zmniejszyć się lub zostać ograniczonym do określonego zasięgu lub pewnej wielkości] – korlátozódni zawęźlenie [1. splot tkanek tworzący zgrubienie na palcu, konarze drzewa itp.; 2. miejsce, w którym akcja utworu skomplikowała się] – hurkolás, hurokkötés, csavarodás zawęźlenie jelit – (med) bélcsavarodás zawęźlić — zawęźlać [1. zaplątać coś, tworząc węzeł; 2. połączyć w jednym punkcie kilka problemów, zagadnień itp.; 3. skomplikować akcję utworu literackiego] – csomóra kötni, csomózni, hurkolni, hurkot kötni zawęźlić sznurek – kötelet hurokra kötni - Wersja 01 01 2017 zawęźlić się — zawęźlać się [1. zaplątać się, tworząc węzeł; 2. stworzyć zgrubienie ze splotu tkanek na palcu, konarze drzewa itp.; 3. o kilku problemach, zagadnieniach: połączyć się w jednym punkcie; 4. o akcji utworu literackiego: skomplikować się] zawęźlony, -a, -e [o palcach, konarach drzew itp.: mający zgrubienia] – csomóra kötött, csomós, hurkolt zawężać – korlátozni zawiać — zawiewać [1. o wietrze: zacząć wiać; 2. o śniegu, piasku itp.: zostać przeniesionym przez wiatr i zasypać jakąś powierzchnię; 3. o zapachu, chłodzie, gorącu itp.: dotrzeć dokądś z powiewem wiatru; 4. o przedmiocie: zostać przeniesionym przez wiatr w jakieś miejsce; 5. o chłodnym, silnym wietrze: wywołać u człowieka przeziębienie; 6. sprawić, że ktoś trafił dokądś przypadkiem] – fújni kezd, fújdogálni; befújni zawia północny wiatr – fújni kezdett az északi szél zawiadamiający, -a, -e – mn. értesítő; tudósító zawiadamianie, zawiadomienie – értesítés, közlés, tudósítás; (wiadomość) hír, üzenet; felszólítás zawiadomić (zawiadomię) — zawiadamiać [przekazać komuś wiadomość] – értesíteni, tudósítani, tudomására hozni, felvilágosítani tájékoztatni, tudatni, üzenni, megüzenni zawiadomić kogo depeszą – távirattal v. távirati úton értesíteni vkit zawiadomić kogo listownie o czym – vkit levélben értesíteni vmiről zawiadomić, zawiadamiać kogo o czym – értesíteni vkit vmiről; üzemmi vkinek vmit zawiadomić kogo o przyjęciu do pracy – munkába állásáról értesít vkit zawiadomić kogo o wygraniu losu – értesít vkit arról, hogy kihúzták a sorsjegyét zawiadomić kogo telefon – távbeszélőn v. telefonon értesíteni vkit zawiadomić a. zawiadamiać kogoś telegraficznie – táviratilag értesíteni vkit zawiadomić o przestępstwie popełnym przez kogoś – feljelentést tenni vki ellen bűncselekmény miatt zawiadomić przestępstwie – bűncselekményt bejelenteni zawiadomić władze – értesíti a hatóságokat zawiadomienie [dokument lub list zawiadamiający o czymś] – értesítés, jelentés, közlés, tudósítás; felvilágosítás; Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8213 híradás; (wiadomość) hír, üzenet; értesítő levél v. irat zawiadomienie kogo – értesítés (küldése); vki értesítése zawiadomienie o pogrzebie – gyászjelentés zawiadomienie policji – rendőrségi feljelentés zawiadomienie poufne – bizalmas közlés zawiadowca [1. historyczne stanowisko w PKP, zawiadowca był kierownikiem stacji kolejowej. Na większych stacjach posiadał swoich zastępców. Od 1998 roku stacje nie są zarządzane przez zawiadowcę. 2. osoba kierująca ruchem na stacji kolejowej] – ügyvivő, intéző; gondnok, intendáns, felügyelő; (kol.) forgalmista, vasúti intéző, vasúti tiszt, állomásfőnök zawiadowca stacji – állomásfőnök zawiadowca toru kolejowego – pályafelvigyázó zawiadowczy, -a, -e – gondnoki, ügyintézői zawiadowczyni – (női) forgalmista, vasúti intéző, vasúti tiszt; állomásfőnöknő zawiadowstwo – gondnokság, felügyelőség zawiadywać [1. zarządzać czymś; 2. kierować pracą lub funkcjonowaniem czegoś] – vezetni, igazgatni, intézni, kezelni zawiadywanie – vezetés, igazgatás, intézés, kezelés zawianie – megbetegedés (huzat következtében), megfázás zawiany [lekko pijany] – befújt; spicces, pityókás, kissé ittas zawias, zawiasa [1. metalowe okucie do mocowania pokryw, skrzydeł drzwi i okien, umożliwiające ich otwieranie; 2. pot. staw łączący kości] – sarok, ajtósarok; vasalás, sarokvas (ajtóé); (átv.) izület zawiasa czopowa – csapos sarokvas zawiaski okienne – ablaksarokvasak zawiasowy, -a, -e – sarok-, ajtósarokzawiasy [Biblia Warszawska: Do tego miednice i noże, i kropielinice, i kadzielnice, i węglarki ze szczerego złota, także zawiasy do podwoi wewnętrznego przybytku, miejsca najświętszego, i do podwoi przybytku głównego ze złota. Biblia Tysiąclecia: czarki, nożyce do oczyszczania lamp, kropielnice, czasze i popielnice ze szczerego złota, a także złote zawiasy przy drzwiach do wewnętrznej komnaty sanktuarium i przy drzwiach głównej budowli. Biblia Gdańska: I kubki, i harfy, i miednice, i misy, i kadzielnice z szczerego złota, i zawiasy złote do drzwi domu wnętrznego, to jest świątnicy świętych, także do drzwi domu kościoła zawiasy złote.] – ajtósarok; sarokvas [Ajtók és ablakok forgó szerkezete, mely lehetővé - Wersja 01 01 2017 teszi azok mozgatását, nyitását és csukását (1Kir 7,50). Gyakran használatos átvitt értelemben valami nagyon fontos dolog megjelölésére. 1 Kir. 7,50. „Azután csészéket, késeket, medenczéket, tömjénezőket és serpenyőket színaranyból, sőt a belső ház, a szentek-szentje és a szenthely ajtainak sarkait is mind aranyból.”] zawiasy wyłamały się – a sarokvasak letörtek (ablakon, ajtón) zawiązać (zawiążę, zawiąże) — zawiązywać [1. zrobić węzeł, pętlę, kokardę itp.; 2. złączyć końce nici, sznurka, wstążki itp., wiążąc je; 3. owinąć chustkę, szarfę itp. wokół czegoś i połączyć jej końce w węzeł; 4. opasać coś czymś i związać końce; 5. zawinąć coś w kawałek tkaniny i złączyć jej końce węzłem; 6. zamknąć torbę, teczkę itp. za pomocą sznurka, tasiemki itp.; 7. utworzyć coś; 8. rozpocząć rozmowę, przyjaźń, współpracę itp.; 9. o roślinie, jej częściach: utworzyć zawiązek owocu, kwiatu, liścia] – megkötni, bekötni, összekötni, átkötni, összekötözni; (np. spółkę) alakítani, megalakítani, létrehívni, szervezni, megszervezni, létrehozni, megindítani, elindítani, kezdeni, elkezdeni; (átv.) betömni, becsukni, bezárni, összszorítani, összevonni, egybefoglalni; bekötni, bekötözni, lekötni zawiązać koalicję rządową – kormánykoalíciót kötni zawiązać komu oczy, zawiązać komu oczy przepaską – bekötni vkinek a szemét zawiązać konfederację – szövetséget v. államszövetséget kötni v. alkotni zawiązać krawat – megköti a nyakkendőt zawiązać na kokardę – kokárdát kötni vmiből; csokorba kötni vmit zawiązać na krzyż – (építészet) keresztbe kötni, keresztkötést adni v. alkalmazni zawiązać na supeł – csomóra kötni zawiązać paczkę – csomagot megkötni v. átkötni zawiązać przyjaźń – (átv.) barátságot kötni; megbarátkozni zawiązać ranę – sebet bekötözni zawiązać rozmowę – beszélgetésbe kezdeni v. ereszkedni v. elegyedni, beszélgetni kezd, társalgásba v. beszélgetésbe kezdeni zawiązać spółkę akcyjną – részvénytársaságot alapítani zawiązać stowarzyszenie – egyesületet alakítani zawiązać usta – betömi a száját zawiązać węzeł – csomót kötni zawiązać znajomość – ismeretséget kötni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8214 zawiązać się — zawiązywać się [1. powstać; 2. o rozmowie, przyjaźni, współpracy itp.: rozpocząć się; 3. o zawiązkach owoców, kwiatów, liści: utworzyć się] – megalakulni, létrejönni, keletkezni; (növ.) fejlődni, kihajtani; megkötődni zawiązała się komisja – megalakult a bizottság zawiązanie, zawiązywanie – megalakítás; bekötés; megkötés zawiązanie się – megalakulás; (gazd.) kötés zawiązany, -a, -e – átkötött, megkötött zawiązek [1. część organizmu żywego w bardzo wczesnej fazie rozwoju; 2. utwór, organizacja, zjawisko itp. w bardzo wczesnej fazie rozwoju] – csíra, mag, magzat; (átv.) kezdet, eredet zawibrować – rezegni kezd, megremegni, megrázkódni, vibrálni zawibrować wibratorem – vibrátorral dolgozni kezd zawibrowanie – rezegtetés, megremegés, megrázkódás, vibrálás zawibrowanie betonu – beton vibrálás zawichrzenie – kavarodás, rendetlenség, zűrzavar zawichrzenie powietrza – levegő keveredése zawichrzyć – felkavarni, felzavarni, megzavarni, fellázítani; felborzolni, kavarogni; szél kerekedik zawichrzyć spokój – megzavarni a békét zawichrzyć się – felborzolódni, felkavarogni zawicie – (dawno) göngyöleg, pólya, kötés zawicie głowy – fejkötés; főkötő; apáca fejkendő zawicie kobiecie – fejkendő, főkötő zawić, zawiewać – összegöngyölni, begöngyölni, becsomagolni, becsavarni zawić się – becsavarodni zawiedziony, -a, -e [taki, który doznał zawodu; też: charakterystyczny dla takiej osoby] – csalódott, becsapott, rászedett, elámított, csábított; kiábrándult zawieja [śnieżyca połączona z silnym wiatrem] – (śnieżna) hóvihar, hófúvás; hóförgeteg zawieja śnieżna – hóvihar; hófúvás zawienąć do portu – kikötni zawieniec [Kiedy żona, panną idąc za mąż, nie miała oprawy czyli reformy posagu, prawo wyznaczało jej pewną sumę z majątku męża, lub dożywocie na pewnej części majątku, i to się nazywało pro crinili a po polsku zawieniec.] – (lat.) pro crinili; (daw) a hozomány nélküli feleség részére biztosított pénzösszeg zawierać [zob. zawrzeć] – tartalmazni, tartani; magába v. magában foglal; (np. umowę) kötni, megkötni (szerződést) - Wersja 01 01 2017 zawierać a. zawrzeć coś – tartalmazni vmit zawierać a. zawrzeć coś w protokole – jegyzőkönyvbe foglalni v. felvenni vmit zawierać kalorie – kalóriát tartalmaz zawierać a. zawrzeć kontrakt – szerződést kötni zawierać a. zawrzeć pokój – békét kötni zawierać a. zawrzeć porozumienie z kimś – megállapodást kötni vkivel zawierać przyjaźń – barátságot kötni zawierać a. zawrzeć rozejm z kimś – fegyverszünetet kötni vkivel zawierać a. zawrzeć sojusz – szövetséget kötni; szövetségre lépni zawierać a. zawrzeć transakcję – ügyletet v. üzletet kötni; megkötni az üzletet zawierać a. zawrzeć transakcję na podstawie zlecenia – megbízás alapján üzletet kötni zawierać a. zawrzeć umowę – szerződést kötni v. megkötni zawierać umowę – szerződni, szerződést kötni, egyezményt kötni zawierać a. zawrzeć w umowie – szerződésben lefektetni v. rögzíteni zawierać znajomość – ismeretséget kötni zawierać związek małżeński – házasságot kötni zawierać się – lecsukódni, záródni, lezáródni; magába foglal zawierający, -a, -e – tartalmazó; kötő, megkötő zawierający kwas – savas; savtartalmú zawierający metal – fémtartalmú zawieranie – becsukás, bezárás; kötés, megkötés; tartalmazás, magábafoglalás zawieranie małżeństwa – házasságkötés zawieranie znajomości – ismerkedés, megismerkedés zawieratka (petunia ogrodowa) – (növ.) petunia zawiercać, zawiercić [wiercić przez chwilę] – kifúrni, megfúrni, belefúrni; csavarni, elcsavarni zawierciło coś w nosie – facsarta v. csavarta az orrát vmi zawiercić się [nerwowo poruszyć się w miejscu] – fúródni, belefúródni; megcsavarodni, sodródni; forgolódni zawierucha [1. bardzo silny, porywisty wiatr; 2. wielki wstrząs dziejowy; 3. nazwa pewnego rodzaju czapki zimowej, jak również tańca ludowego na Podlasiu.] – zivatar, fergeteg, förgeteg; zimankó, zimankós idő; (śnieżna) hóvihar; (átv.) zavargás, felfordulás, fejetlenség, zűrzavar, összevisszaság, kavarodás, pánik; (daw) télisapka féle zawierucha w kraju – zűrzavar az országban Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8215 zawierucha wojenna – háborús pánik zawieruchy śnieżne – hóviharok zawieruszony, -a, -e – megsemmisített, eltüntetett zawieruszyć — zawieruszać [zostawić coś nie wiadomo gdzie] – megsemmisíteni, eltüntetni zawieruszyć się — zawieruszać się [1. o przedmiotach: zostać zgubionym lub zapodziać się; 2. o ludziach: oddalić się niepostrzeżenie] – megsemmisülni, elkallódni, elveszni, eltűnni zawierzenie – bízás, bizodalom zawierzenie Bogu – Isten bizodalma zawierzgać, zawierzgnąć [zacząć zawierzganie] – rugdalózni kezd, rúgni, rugdalni, kapálózni zawierzyć — zawierzać [1. nabrać zaufania do kogoś lub czegoś; 2. z ufnością powierzyć coś jakiejś osobie lub instytucji] – rábízni vmit vkire; bízni vkiben zawierzyć mu na słowo honoru – (vkinek) becsületszavában megbízni zawierzyć się — zawierzać się [daw. powierzyć komuś swój los] – bízik a szerencsében v. szerencséjében zawiesić (zawieszę, zawiesi; zawiesił) — zawieszać [1. wieszając, umieścić coś gdzieś; 2. zasłonić coś, wieszając coś na tym; 3. zapełnić coś, wieszając na tym wiele rzeczy; 4. czasowo wstrzymać działalność jakiejś organizacji lub instytucji albo obowiązywanie jakiejś decyzji lub aktu prawnego; 5. czasowo pozbawić kogoś jakichś praw lub zwolnić z obowiązków; 6. zablokować działanie programu komputerowego; 7. chem. stworzyć zawiesinę] – függeszteni; felakasztani, felaggatni, beakasztani, befüggönyözni; felfüggeszteni, megszüntetni, elnapolni, elhalasztani zawieszać program – (inf.) program működését felfüggeszteni zawiesić co na kołku – szegre akasztani vmit zawiesić drzwi v. okno – ajtót v. ablakot beakasztani zawiesić egzekucję – a végrehajtást felfüggeszteni zawiesić głos – elhallgatni, elnémulni zawiesić karę [o sądzie: orzec karę z zaniechaniem jej wykonania, pod warunkiem że skazany przez określony czas nie popełni przestępstwa] – büntetést felfüggeszteni zawiesić (kogo) w urzędowaniu – állásából felfüggeszteni (vkit); állásától felfüggeszteni (vkit) zawiesić kogoś – felfüggeszteni vkit zawiesić makatę – szőnyeget felakasztani a falra - Wersja 01 01 2017 zawiesić obrady – felfüggeszteni a tanácskozást zawiesić obraz – képet felakasztani zawiesić posiedzenie – ülést elnapolni v. felfüggeszteni zawiesić postępowanie – eljárást felfüggeszteni zawiesić stosunki dyplomatyczne – diplmáciai kapcsolatokat felfüggeszteni zawiesić szablę u boku – oldalára köti v. csatolja a kardot zawiesić a. zawieszać śledztwo – nyomozást felfügegszteni zawiesić upadłość – felfüggeszteni a csődeljárást zawiesić urzędnika – felfüggeszteni a tisztviselőt zawiesić uszy – lógatja az orrát, inába száll a bátorsága zawiesić wykłady – felfüggeszteni v. megszüntetni az előadást zawiesić a. zawieszać wykonanie kary – büntetés végrehajtását felfüggeszteni zawiesić a. zawieszać wyrok – ítéletet felfüggeszteni zawiesić zasłonę – függönyt feltenni v. felakasztani zawiesić się — zawieszać się [o programie, komputerze: przestać wykonywać polecenia] – (számítógépes program) felfüggeszti magát zawiesina [1. chem. cząstki ciała stałego zawieszone w cieczy lub gazie; 2. chem. ciecz lub gaz z zawieszonymi cząstkami ciała stałego] – (vegyt.) szuszpenzió; emulzió zawiesina z mąki i mleka/ śmietany – habarás zawiesistość – sűrűség; vminek sűrű volta zawiesisty, -a, -e [1. o zupie, sosie, napoju itp.: gęsty; 2. o mgle, dymie itp.: gęsty, nieprzenikniony] – sűrű; lelógó zawiesisty sos – sűrű mártás zawieszany, -a, -e – felakasztott, felfüggeszett zawieszenie [1. to, na czym coś jest zawieszone; 2. układ elementów łączących koła z podwoziem pojazdu, łagodzący wstrząsy w czasie jazdy; 3. orzeczone przez sąd zaniechanie wykonania kary, pod warunkiem że skazany przez określony czas nie popełni kolejnego przestępstwa; 4. oczekiwanie na rozwiązanie sytuacji, w której ktoś się znalazł] – felfüggesztés, akasztás, felakasztás; megszüntetés, elnapolás, elhalasztás zawieszenie broni [zob. rozejm w zn. 1.] – fegyverszünet zawieszenie mapy – a térkép felfüggesztése zawieszenie sprężynowe (sprężynujące) – rugós felfüggesztés zawieszenie temblakowe – gyámkötéstartó Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8216 zawieszenie terminów – elnapolás, elhalasztás zawieszenie wewnętrzne centrujące (membrana głośnika) – pille zawieszenie wypłaty – a kifizetés felfüggesztése zawieszony, -a, -e [1. wyglądający, jakby był zawieszony w przestrzeni; 2. znajdujący się między skrajnymi sytuacjami lub uczuciami] – felfüggesztett, felakasztott; megszüntetett, elnapolt, elhalasztott zawieś obraz na haku – a kampósszögre v. az akasztóra akaszd a képet zawieść1 (zawiodę, zawiedzie; zawiódł) — zawodzić [1. nie zrobić tego, na co ktoś liczył; 2. o urządzeniach, zmysłach, organizacji czegoś itp.: okazać się nieskutecznym, nie zadziałać; 3. o planach, nadziejach itp.: nie spełnić się] – (átv.) félrevezetni, becsapni, rászedni; tévútra vezetni, megtéveszteni, félrevezetni, rászedni; megcsalni, meghiúsítani, nem csinálni meg vmit; cserbenhagyni; nem teljesül, nem teljesül be, nem valósul meg zawieść (czyje) nadzieje – meghiúsítja (vkinek) a reményeit zawieść (czyje) zaufanie – visszaélni vkinek a bizalmával zawieść kogo na manowce – (átv.) rossz útra vinni vkit zawieść nadzieję – reményében megcsalni vkit zawieść wypłaty – fizetést felfüggeszteni zawieść2 (zawiodę, zawiedzie; zawiódł) — zawodzić [1. zaprowadzić kogoś gdzieś; 2. o drodze: dojść do jakiegoś miejsca; 3. pomóc komuś coś osiągnąć lub sprawić, że znajdzie się w jakiejś sytuacji] – elvezetni, odavezetni, elvinni, elkísérni, odakísérni zawiódł mię w las – az erdőbe vezetett (el) engem zawieść3 [daw. zacząć śpiewać] – énekelni kezd zawieść się (zawiodę się, zawiedzie się; zawiódł się) — zawodzić się [doznać zawodu] – csalódni zawieść się na kim/czym – kiábrándulni (vkiből/vmiből); pórul járni (vkivel/vmivel) zawieść się na kim – csalódni, csalatkozni (vkiben) zawieść się na kimś – csalódni vkiben zawieść się na przyjaźni – csalódik a barátságban zawieść się swych nadziejach – csalatkozik a reményében zawieść się w kim/czym – kiábrándulni (vkiből/vmiből) zawieść się w miłości – csalódni a szerelemben zawieść się w swych nadziejach – csalatkozik reményében - Wersja 01 01 2017 zawietrzna [strona statku niewystawiona na wiatr] – (haj) szélárnyékos oldal zawietrzny [znajdujący się po stronie przeciwnej do kierunku, z którego wieje wiatr] – szélárnyék zawiewać [zob. zawiać] – fújdolgálni, fújni; (słabo) lengedezni zawiezienie, zawożenie – odaszállítás, elszállítás, beszállítás, odavitel zawiezienie pary młodej – ifjú pár szállítása zawieziony, -a, -e – odaszállított zawieźć (zawiozę, zawieziesz; zawiózł, zawieźli) — zawozić [wioząc, dostarczyć kogoś lub coś do jakiegoś miejsca] – elvinni, elszállítani; leszállítani; elvezetni, autóval visszaszállítani, odaszállítani, odavinni; behordani, betemetni, betömni zawieźć chorego do kliniki – beszállítani a beteget a klinikára zawieźć dół gruzem – gödröt törmelékkel betemetni v. behordani zawieźć dzieci na wakacje – gyermekeket elvinni szünidőre zawieźć samochód do przeglądu technicznego – az autót műszaki vizsgára előjegyeztetni zawieźć a. zawozić zboże do młyna – gabonát malomba vinni v. szállítani zawiędły, -a, -e; zawiędniały, -a, -e – elhervadt, elfonnyadt, aszalt, (átv.) elvirágzott zawiędła staruszka – összeaszalódott öreg néni zawiędnąć, zawiędnieć (zawiędnie) – elhervadni, elfonnyadni, megaszalódni; (átv.) elvirágozni zawija [siedziba muzułmańskiego bractwa religijnego] – muzulmán v. mohamedán vallási gyülekezet központja zawijać (zob. zawinąć) – becsavarni, beburkolni; göngyölni, göngyölíteni; (rękawy) feltűrni; (babát) pólyázni, bepólyázni zawijać a. zawinąć do portu – kikötni a kikötőben zawijanie – beburkolás, göngyölés, csavarás, becsomagolás; felgyűrés, feltűrés, behajtás; (haj) kikötés zawijany, -a, -e – beburkolt, begöngyölt, becsomagolt; töltött zawijas [1. kręta linia lub coś o podobnym kształcie; 2. ozdobne sformułowanie] – cikornya, kacskaringó; dyszes kialakítás zawijka [nazwa ludowa szalu płóciennego białego, którym wieśniaczki lubelskie nakrywają w drodze głowę i ramiona.] – (daw) fehér vászonsál, amellyel a falusi asszonyok betakarták a fejüket és a vállukat zawijka (indusium) [wyrostek skórki spodniej strony liścia paproci, przykrywający kupki zarodni (skupienie zarodni). Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Zawijka może mieć kształt łuski przytwierdzonej bocznie lub promienistej, przymocowanej środkiem do liścia. Zawijka może być dwuwargowa – kiedy dwustronnie osłania kupkę, lub mieć postać wypukłej klapki. Istnieje także szereg postaci pośrednich oraz paprocie niewykształcające zawijki (np. rodzina długoszowatych (Osmundaceae).] – (növ.) (indusium) fátyolka [Bizonyos páfrányok szóruszait befedő, gyakran vese alakú burok, mely a fejlődő sporangiumokat védi.] 8217 zawikłać — zawikływać [1. uczynić coś trudnym do zrozumienia, rozwiązania lub załatwienia; 2. wciągnąć kogoś w nieprzyjemną, kłopotliwą sytuację] – összezavarni, összegabalyítani, összebonyolítani, komplikálni, összekuszálni, belezavarni zawikłać sprawę – ügyet összebonyolítani, összegabalyítani zawikłać się [1. znaleźć się w trudnej do rozwiązania, nieprzyjemnej sytuacji; 2. skomplikować się] – összegabalyodni, összezavarodni, belezavarodni; bonyolódni, komplikálódni zawikłać się w odpowiedzi – belezavarodni a feleletbe zawikłanie1 – bonyolultan, komplikáltan, bonyodalmasan, ziláltan zawikłanie2 [skomplikowana sytuacja] – öszebogozás, összegabalyítás, összezavarás; (átv.) komplikáció, bonyodalom, zavar, kavarodás; (med.) szövődmény zawikłany, -a, -e [trudny do zrozumienia] – összebogozott, összegabalyított, (átv.) összezavart, zavaros, homályos, bonyolult, komplikált, bonyodalmas, zilált, kusza zawile – bonyolultan, bonyodalmasan, zavarosan Zawilec, anemon (Anemone L.) [1. żółty Anemone ranunculoides rośnie w lasach liściastych. W Polsce jest nieco rzadszy od zawilca gajowego, choć również szeroko rozpowszechniony. 2. leśna lub ogrodowa roślina o różnobarwnych kwiatach; 3. rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych liczący około 120 gatunków. Niektóre gatunki są popularnymi roślinami ozdobnymi] – szellőrózsa v. anemóna (Anemone) [a boglárkafélék (Ranunculaceae) családjába tartozó nemzetség] Gatunki występujące dziko w Polsce: zawilec gajowy (Anemone nemorosa L.) [1. gatunek byliny należącej do rodziny jaskrowatych; 2. pospolita bylina leśna, kwitnie na biało, najczęściej występujący - Wersja 01 01 2017 gatunek zawilca w Polsce. - )– Berki szellőrózsa (A. nemorosa) zawilec narcyzowy (Anemone narcissiflora L.) – rośnie w piętrze alpejskim, chroniony. – nárciszképű szellőrózsa zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris L.) – rośnie na ciepłych zboczach, chroniony. Erdei szellőrózsa (Anemone sylvestris L.) zawilec żółty (Anemone ranunculoides L.) – częsty, lecz nieco rzadszy od zawilca gajowego, rośnie w lasach liściastych – Bogláros szellőrózsa Gatunki najczęściej uprawiane w Polsce zawilec chiński (Anemone hupehensis Hort. ex Boynton) zawilec mieszańcowy, z. japoński (Anemone ×hybrida hort., syn. A. japonica Houtt.) – osiąga 1 m wysokości, kwitnie na biało lub różowo zawilec omszony (Anemone tomentosa (Maxim.) S. J. Pei zawilec wieńcowy (Anemone coronaria L.) – o różnobarwnych kwiatach o średnicy do 8 cm – Koronás szellőrózsa Zawilec grecki (Anemone blanda) – Csinos szellőrózsa (Anemone blanda) zawilgły, -a, -e; zawilgotniały, -a, -e [przesiąknięty wilgocią] – benedvesedett, beázott, átázott zawilgnąć [nasiąknąć wilgocią] – benedvesedni, beázni, átázni zawilgocenie – nedvesítés, beázás zawilgotnieć [nasiąknąć wilgocią]; zawilżeć – benedvesedni, beázni, átázni zawilżeć, zawilżyć – nevesíteni, bevizezni zawiłość – bonyodalom, bonyolultság, zavarosság, tekervényesség zawiłość powieści – a regény bonyodalma zawiły, -a, -e [trudny do zrozumienia] – csavart, font, csigaszerű; kacskaringós; (átv.) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8218 bonyolult, homályos; tekervényes, zegzugos; körmönfont; zilált, zavaros (folyadék) zawiłe frazesy – zavaros szólam v. frázis zawinąć — zawijać [1. osłonić kogoś lub coś ze wszystkich stron materiałem, papierem itp.; 2. skrócić rękawy, nogawki itp., zawijając je; 3. zagiąć brzeg lub koniec czegoś do góry lub pod spód; 4. okręcić coś wokół czegoś; 5. o statku: wpłynąć do portu; 6. wpłynąć statkiem do portu] – (owisnąć) beburkolni, göngyölni, göngyölíteni; begöngyölni, begöngyölgetni, bekötni, becsavarni, betekerni, betekergetni, becsomagolni; felgyűrni, feltűrni, behajtani, behajlítani; (podwisnąć) felhajtani; (do portu) befutni, kikötni, beúszni zawinąć fałdę u sukni – ráncot hajtani a szoknyán zawinąć głowę – beburkolja a fejét zawinąć rękawy – az ujjat feltűrni zawinąć rękę chustką – kezét kendőbe göngyöli zawinąć szczęśliwie do portu – (haj) szerencsésen befutni a kikötőbe zawinąć włosy – hajat becsavarni zawinąć się — zawijać się [1. osłonić siebie ze wszystkich stron materiałem, papierem itp.; 2. zagiąć się na brzegu lub na końcu do góry lub pod spód; 3. okręcić się wokół czegoś; 4. pot. zrobić coś szybko i sprawnie; 5. pot. nieoczekiwanie umrzeć] – becsavarodni, felcsavarodni; (w coś) beburkolózni; bebugyolálja magát, betakarózni; felpattant és nyomban megtette v. megcsinálta azt zawinąć się w płaszcz – felöltőbe beburkolózni zawiniątko [mała rzecz zawinięta w kawałek materiału lub papieru] – kis csomag, csomagocska zawinięty, -a, -e – beburkolt, bekötött, becsavart zawinić (zawinię) [1. zrobić coś złego; 2. stać się przyczyną czegoś złego] – véteni, vétkezni, hibázni zawiniecie – becsomagolás; begöngyölítés; (haj) kikötés zawiniony, -a, -e [1. będący następstwem zrobienia czegoś złego; 2. o grzechu, błędzie, zbrodni: popełniony świadomie] – megokolt, indokolt zawiniony niedociągnięcie – indokolt tökéletlenség zawirować [szybko obrócić się wiele razy wokół własnej osi] – örvényleni, forogni, kavarogni zawirowanie [nagłe skomplikowanie się jakichś spraw] – kavarodás zawirusowana dyskietka – vírusos lemez Zawisakowate (Sphingidae) [rodzina motyli. Na świecie żyje około 1050 gatunków, w - Wersja 01 01 2017 Europie 33, a w Polsce zanotowano 20 gatunków. Rozprzestrzenione głównie w tropikach] – szenderek, szenderfélék (Sphingidae) zawisłość – függés, függőség, függő viszony, alárendeltség zawisły, -a, -e [1. taki, który zawisł; 2. taki, który zatrzymał się w locie; 3. taki, który został powieszony; 4. taki, który zaczął komuś lub czemuś zagrażać; 5. daw. uzależniony od kogoś lub czegoś] – függő, alárendelt; hozzátartozó zawisnąć — zawisać [1. zostać zawieszonym; 2. uczepić się czegoś i pozostać w pozycji wiszącej; 3. zatrzymać się w locie; 4. zostać powieszonym; 5. o niebezpieczeństwie: zacząć zagrażać komuś lub czemuś; 6. daw. stać się uzależnionym od kogoś lub czegoś] – fennakadni, lógni, lelógni, lógva maradni, lebegni; (ruha) lötyögni; (átv.) függ vmitől zawisnąć na przyrządzie gimnastycznym – tornaszeren függeni v. lebegni zawisnąć w próżni – függőben van zawistnie – irigyen, irigységgel zawistnik [osoba zawistna] – féltékeny, irigy személy v. ffi zawistny, -a, -e [czujący zawiść; też: świadczący o tym uczuciu] – féltékeny, irigy; kaján; sanda Zawisza Czarny z Garbowa [1. łac. Zawissius Niger de Garbow et Rożnów herbu Sulima (ur. ok. 1370 w Garbowie, Polska, zm. 12 czerwca 1428 w Golubac, Serbia), sławny polski rycerz, niepokonany w licznych turniejach, symbol cnót rycerskich. Starosta kruszwicki od roku 1417, starosta spiski od 1420. 2. jeden z najsłynniejszych rycerzy polskich, starosta kruszwicki od 1417, starosta spiski od 1420. Jako poseł króla Władysława II Jagiełły przebywał na dworach europejskich, gdzie uczestniczył w wielu turniejach rycerskich. Pokonał m.in. słynnego rycerza hiszpańskiego, Jana z Aragonii. Zasłynął z prawości i męstwa. Uczestnik wojen z Krzyżakami, brał udział w bitwie pod Grunwaldem (15 lipca 1410). Po zwycięstwie grunwaldzkim wystąpił z propozycją zawarcia pokoju między królem polskim i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburskim (układ w Lubowli 1411). 1414-1418 reprezentant Polski na soborze w Konstancji. Wziął udział w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego przeciw Turkom, podczas której został przez nich wzięty do niewoli pod Golubacem i Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zamordowany.] – Zawisza Czarny z Garbowa (az 1410. évi grünwaldi csatában a lengyel oldalon harcolók egyike) 8219 Zawisza Czarny z Garbowa (1379-1428) a grünwaldi csatában (1410) zawiść [uczucie silnej niechęci do osoby, której się czegoś zazdrości] – irigység, irigykedés, féltékenység, féltékenykedés zawiśnięcie – fennakadás; lógás, lelógás; függés; akasztás zawitać [1. przybyć dokądś; 2. o zjawisku: pojawić się gdzieś] – megérkezni, meglátogatni; beköszönteni, beállítani, ellátogatni zawitała jesień – beköszöntött az ősz zawitała wiosna – beköszöntött a tavasz; kitavaszodott zawizować – láttamozni, láttamoztatni; (dać wizę) vízummal ellátni zawizować paszport – útlevelet láttamozni v. vízummal ellátni zawizowanie – láttamozás, vízummal ellátás zawlec (zawlokę, zawlecze; zawlókł) — zawlekać, zawłóczyć [1. wlokąc, zaciągnąć coś lub kogoś dokądś; 2. siłą lub wbrew woli zaprowadzić kogoś dokądś; 3. mimowolnie przenieść w jakieś miejsce bakterie, choroby, nasiona roślin itp.; 4. o mgle, chmurach itp.: pokryć coś cienką warstwą] – odahúzni, odacipelni, odavonszolni, odahurcolni; bevezetni; elhurcolni, elvonszolni, elcipelni, elhúzni; befűzni zawlec dokąd zarazę – ragályt behurcolni vhová v. terjeszteni vhol zawlec igłę nitką – cérnát befűzni a tűbe zawlókł za włosy – hajánál fogva vonszolta - Wersja 01 01 2017 zawlec się — zawlekać się [1. idąc wolno lub z trudem, dotrzeć dokądś; 2. pokryć się cienką warstwą mgły, chmur itp.] odavonszolja magát, odahúzódni; összetorlódni zawlec się do domu – hazavánszorogni zawleczony, -a, -e – elhurcolt, elvonszolt, elcipelt, elhúzott zawładnąć (zawładnę, zawładnie; zawładł) [1. objąć władzę nad czymś; 2. korzystać z miejsca lub rzeczy i nie udostępniać ich nikomu innemu; 3. podporządkować sobie kogoś; 4. o uczuciu, ideologii itp.: opanować kogoś lub jakieś środowisko] – (kim/czym) uralmába hajt v. keríteni (vkit/vmit), úrrá lenni (vkin/vmin), hatalma alá kényszerít (vkit/vmit), magához keríteni, hatalmába keríteni; megkaparintani zawładnąć (kim/czym) – úrrá lesz (vkin/vmin); uralkodni (vkin/vmin); uralmába hajt (vkit/vmit) zawładnąć państem – uralkodik az országon zawładnięcie – uralom alá vétel zawładnięcie podbitym krajem – a meghódított ország uralom alá vétele zawładnięty, -a, -e – uralmába v. hatalmába hajtott v. kerített zawłaszczyć — zawłaszczać [1. przejąć coś na własność; 2. przyznać sobie prawo do czegoś] – kisajátítani zawoalować [1. zakryć twarz woalem; 2. ukryć prawdę, przedstawić coś nie wprost] – elfátyolozni, befátyolozni zawoalowany, -a, -e – fátyolos zawodnictwo – versengés, versenyzés, verseny, vetélkedés zawodniczka – versenytársnő, vetélytársnő; (sp) női versenyző zawodniczo – versengve zawodniczy, -a, -e – versengési, versenyzawodnić (zawodnię), zawodniać – öntözni, vízzel ellátni zawodnie – bizonytalanul, csalékonyan, tévesen zawodnik [1. osoba startująca w zawodach sportowych; 2. pot. o osobie, której pewne zachowanie zaskoczyło kogoś; 3. wyścigowiec, koń biegający do mety czyli do zawodu, w zawody, t. j. szranki wyścigowe] – játékos, versenyző, sportoló; vetélytárs, versenytárs zawodnik długodystansowy – hosszútávú versenyző zawodnik ma szanse na zajęcie pierwszego miejsca – a versenyzőnek van esélye az első helyre zawodnik pierwszoligowy – NB I-es játékos Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8220 zawodnik posiadający czarny pas – feketeöves cselgáncsozó zawodnik rezerwowy – tartalék v. cserejátékos zawodnik w rzucie dyskiem – diszkoszvető bajnok zawodnik z pierwszej ligi – NB I-es versenyző v. játékos zawodnik zapasowy – tartalékjátékos zawodniony, -a, -e – öntözött zawodność – megbízhatatlanság, csalárdság zawodny, -a, -e [taki, który może zawieść] – csaló, csalóka, csalfa, csalárd; ámító, hiú, csalódást keltő; bizonytalan, kétes, kétséges, gyanús zawodna nadzieja – csalfa remény zawodny, to człowiek – gyanús v. kétes ember zawodowiec [1. osoba zajmująca się czymś zawodowo; 2. osoba mająca duże umiejętności w dziedzinie, którą się zajmuje] – szakember; (sp) hivatásos sportoló, profi, professzionista; vmely szakma hivatásos művelője zawodowo – szakmailag; hivatásosan, hivatásszerűleg zawodowy, -a, -e [1. związany z jakimś zawodem; 2. przygotowujący do zawodu; 3. uprawiający coś jako zawód; 4. wykonywany jako zawód] – (dot. zawodu) szak-, szakmai; (wykonujący zajęcie zawodowo) hivatásos (sportoló); verseny-; professzionista, profi; foglalkozásszerű, hivatásos, a professzionizmus alapján működő ill. űzött; (kupiecki) üzletszerű zawodowe wykształcenie – szakképzettség zawodowy palacz – erős dohányos zawodowstwo – (sp) hivatottság, professzionizmus, profizmus zawodówka [pot. zasadnicza szkoła zawodowa] – (közb.) szakmunkástanuló intézet, szakközépiskola zawody1 [1. impreza sportowa, podczas której zawodnicy rywalizują o zwycięstwo; 2. każda rywalizacja wyłaniająca zwycięzcę] – mérkőzés, verseny, versenyek, sportveresenyek, versengés; viaskodás zawody atletyczny – atlétikai verseny zawody automobilowe – autóverseny zawody bojerowe – vitorlásverseny zawody bokserkie – ökölvívó mérkőzés, bokszmérkőzés, ökölvívó verseny zawody drużynowe – csapatverseny zawody gimnastyczne – tornaverseny zawody halowe – fedettpályás mérkőzések zawody hipiczne – lóverseny (lovas verseny) zawody indywidualne – egyéni verseny - Wersja 01 01 2017 zawody kajakowe – kajakverseny zawody kolarskie – kerékpáros verseny; kerékpárverseny zawody lekkoatletyczne – atlétikai verseny v. viadal zawody międzynarodowe – országok közti verseny zawody na punkty – sp pontverseny zawody na żużlu – salakpályán lejátszódó versenyek zawody narciarskie – síverseny, síversenyek zawody pięściarskie – ökölvívómérkőzések zawody pływackie – úszóverseny v. -versenyek zawody saneczkarskie – szánkóverseny zawody sportowe – sportverseny zawody szermiercze – vívóverseny zawody tenisowe – teniszverseny zawody w skoku w dal – távolugró verseny zawody wioślarskie – evezősverseny zawody żużlowe – motorverseny zawody2 – foglalkozások zawody od A do Z [Nasz przewodnik po zawodach pomoże ci lepiej zrozumieć specyfikę niektórych profesji, wymaganych przez pracodawców umiejętności i kwalifikacji oraz kierunków studiów, dzięki którym je zdobędziesz.] – foglalkozások A-tól Z-ig (katalógus) zawodząco – siránkozva zawodzący [o śpiewie, muzyce, głosie: przeciągły i rzewny] – siránkozó zawodzenie – óbégatás, sírás, jajgatás, jajveszékelés, siránkozás Zawodzie (5 dzielnic miast w Polsce; 6 miejscowości w Polsce) – Zawodzie (lengyel földrajzi nevek) Zawodzie [dzielnica Katowic, pierwotnie kolonia Bogucic na prawym brzegu rzeki Rawy o charakterze typowo rolniczym; od połowy XIX wieku - rozwój przemysłu. Huta cynku "Kunegunda" założona w 1840r. była pierwszym większym zakładem przemysłowym.] – Zawodzie (Katowice egyik kerülete) zawodzić1 [zob. zawieść1] –megcsalni, meghiúsítani, nem csinálni meg vmit; cserbenhagyni; nem teljesül, nem teljesül be, nem valósul meg zawodzić2 [zob. zawieść2] – elvezetni, odavezetni, elvinni, elkísérni, odakísérni zawodzić3 [1. śpiewać rzewnie i przeciągle; 2. głośno płakać lub jęczeć; 3. o instrumencie, ptaku, wietrze itp.: Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8221 wydawać rzewne i przeciągłe dźwięki] – siránkozni, jajveszékelni zawodzić się [zob. zawieść się] – (na kim/czym) csalódni, csatalkozni (vkiben/vmiben) zawoik – kis főkötő zawojnik1 – turbán, díszturbán zawojnik2 [człowiek chodzący w zawoju] – turbános ember zawojować — zawojowywać [1. podbić jakieś terytorium; 2. zyskać czyjąś sympatię, przychylność; 3. zacząć być bardzo popularnym na jakimś obszarze] – meghódítani, elfoglalni, megszerezni zawojować kraj – országot meghódítani v. elfoglalni zawojowanie [debelacja] – meghódítás zawołać [1. powiedzieć coś bardzo głośno; 2. wezwać kogoś do siebie] – megszólalni; (kogo) hívni, szólítani, odahívni; felszólítani, előszólítani, kiszólítani, idézni, felidézni; (krzyknąć) (na kogo) kiáltani, rákiáltani (vkire); kiabálni; hívni, elhívni, odahívni; (do kogo na dole) leszólni (vkihez) zawołać (do kogo/czego) – odakiáltani zawołać doktora! – hívjon egy orvost! zawołać kogo – hívni v. előhívni vkit zawołać kogo po imieniu – nevén szólítani vkit zawołać lekarza – orvost hívni zawołać na kogo – kiáltani v. rákiáltani vkire; kiáltani vki után zawołanie [1. okrzyk wzywający kogoś lub nakazujący coś; 2. zdanie lub okrzyk wyrażający jakąś ideę lub czyjś cel; 3. daw. okrzyk bojowy wspólny szlachcie mającej ten sam herb] – hívás, szólítás, felszólítás, kiáltozás; rendelkezés; jelszó; csatakiáltás; felkiáltás zawołanie na pomoc – segélyhívás zawołany [zajmujący się czymś z talentem i zapałem] – hívott, felhívott, előhívott, felhívott, felszólított; hivatott, elhivatott, kiváló, igazi, vérbeli, kitűnő, lelkes, buzgó zawołany lekarz – igazi v. vérbeli orvos zawołany myśliwy – szenvedélyes vadász zawołżański, -a, -ie – a Volgán túli Zawołżańscy Tatarzy – a Volgán túli tatárok zawonieć – illatot v. szagot árasztani, illatozni zawora [daw. zasuwa, rygiel] – retesz, zár; závár, tolózár, (átv.) akadály zaworek – kis szelep zawornik – (dawno, ép) zárókő zaworowy, -a, -e – szelep-, szelepes zawoskować – viasszal beereszteni, bevonni zawoskować podłogę – padlót viasszal beereszteni - Wersja 01 01 2017 zawoskowanie – beviaszozás, beviaszkolás zawód1 (wykonywany) [wyuczone zajęcie wykonywane w celach zarobkowych] – (zajęcie) foglalkozás (fogl.), szakma, hivatás, pályafutás, életpálya, elfoglaltság, mesterség zawód aktora – színészi pálya zawód i funkcja – foglalkozás és beosztás (ténykedés) zawód guwernerski – nevelői állás zawód intratny – jövedelmező foglalkozás zawód kupiecki – kereskedői pálya v. foglalkozás zawód lutniczy – húros hangszerkészítő mesterség zawód łachmaniarski – rongyszedő mesterség v. foglalkozás zawód popłatny – jövedelmező foglalkozás zawód stolarski – asztalosmestrerség, asztalosság zawód wojskowy – katonai pálya zawód wyuczony [zawód, do którego ktoś jest przygotowany dzięki wykształceniu] – betanult foglalkozás zawód2 [przykre uczucie, doznawane gdy nie spełniają się czyjeś marzenia, plany] – (rozczarowanie) csalódás, csalatkozás, kiábrándulás zawód miłosny – szerelmi csalódás v. bánat zawód3 [(u Zygmunta Glogera) od zawieść czyli zagrodzić – meta biegu wyścigowego, stąd: iść lub biegać w zawody, znaczy ścigać się. Mączyński w swoim słowniku z r. 1564 pisze: „Curriculum, zawód, t. j. miejsce, gdzie zawód puszczają”.] – (daw) rajt; pálya zawój [1. zob. turban; 2. również zawicie – rodzaj okrycia głowy powstały poprzez obwinięcie głowy chustą zwykle płócienną. Istniały różne sposoby wiązania zawojów – pod szyją, z tyłu lub na czole. Charakterystyczne dla mody XIV wieku pozostającej pod wpływem wschodu, później spotykamy zawoje w modzie polskiej w XVIII wieku. Stanowią one kobiece okrycia głowy z gazy z egretą z piór czaplich. W modzie romantycznej, francuskiej i polskiej z okresu 1830-1840 spotyka się zawoje z tyftyku. Zawoje były także elementem stroju janczarów XVwiecznych, zwijane były z bogatych pasów lub białego muślinu z pierścieniem na przedzie głowy.] – turbán; főkötő Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Zawój i złoty diadem na głowie arcykapłana 8222 TIARA (ZAWÓJ) - (hebr. micnefet) I DIADEM (hebr. cic) (Wyjścia 28:36-39, 39:30-31) Nakryciem głowy arcykapłana był zawój z bisioru, a na nim umieszczony diadem (hebr. cic )ציץ,wykonany ze szczerego złota z wygrawerowanym napisem: „Poświęcony JHWH” (hebr. kodesh la JHWH, )ליהוה קדש. We współczesnym jezyku hebrajskim 'micnefet' oznacza turban, a 'migbaat' - kapelusz. W starożytności, tych dwóch określeń używano zamiennie w odniesieniu do nakrycia głowy kohenów, natomiast 'micnefet' - wyłącznie do nakrycia głowy Arcykapłana. Micnefet vagy migbáát – lenturbán Cic - egy a homlok fölött viselt aranylemez, rajta a következő felirattal: "Szent az Örökkévalónak!" (2Mózes 28:5-43.) zawór [1. urządzenie do regulowania przepływu cieczy lub gazu; 2. element silnika spalinowego tłokowego umieszczony w głowicy silnika (w silnikach górnozaworowych) bądź w bloku silnika (w silnikach dolnozaworowych), sterujący przepływem powietrza (w silnikach wysokoprężnych), mieszanki paliwowopowietrznej (w silnikach o zapłonie iskrowym) i spalin.] – szelep, szellentyű; závárzat zawór bezpieczeństwa – biztonsági v. biztosító szelep zawór czerpalny – merülőszelep zawór elektromagnetyczny (elektrozawór) [jest to zawór sterowany elektrycznie, najczęściej przepływem prądu. Stosowany w motoryzacji, automatyce przemysłowej, siłownikach hydraulicznych i sprzęcie laboratoryjnym. Łączy elementy klasycznego zaworu mechanicznego ze sterowanym elektrycznie siłownikiem otwierającym lub zamykającym zawór.] – (ang.) solenoid valve; elektromágneses működtetésű szelep zawór odpowietrzający (odpowietrznik) [zawór służący do usuwania powietrza zwykle z układów hydraulicznych. Zawór ten umożliwia samoczynne napowietrzanie i - Wersja 01 01 2017 odpowietrzanie instalacji centralnego ogrzewania.] – légtelenítő szelep zawór redukcyjny – csökkentőszelep zawór ssący – szívószelep zawór wydechowy – kipufogó szelep Zawóz [wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Solina. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.] – Zawóz (lengyel falu) zawracać komu głowę – elcsavarja vkinek a fejét; elszédíteni vkit; zaklatni vkit zawracanie – elfordulás, visszafordulás, visszatérés; megfordítás, eltérítés; szédítés, füllentés zawracanie głowy – szédítés, megszédítés, hitegetés, bolondítás, bolonddá tevés; zaklatás zawracanie się, zawrócenie się – visszafordulás; eltérülés, megfordulás zawrotny, -a, -e [bardzo duży lub bardzo szybki] – szédítő, szédületes; rohamos; (nieprawdopodobny) hihetetlen zawrotna przepaść – szédületes szakadék zawrotna suma – óriási összeg; szédítően magas összeg zawrotna szybkość – szédületes gyorsaság zawroty głowy [uczucie utraty równowagi połączone z wrażeniem wirowania otaczających przedmiotów] – szédülés (vertigo) zawrócenie – megforgatás, megfordítás, kitekerés zawrócenie się – hátrálás, megfordulás zawrócić — zawracać [1. zacząć się poruszać w kierunku przeciwnym niż dotychczas; 2. spowodować, że ktoś lub coś zacznie poruszać w kierunku przeciwnym niż dotychczas] – megfordítani, elfordítani, megforgatni, elforgatni; kitekerni; téríteni, eltéríteni útjából (vmerre); visszatéríteni; (nawracać) megfordulni, visszafordulni, elkanyarodni, kitérni zawrócić kogo z drogi – eltéríteni vkit az útról zawrócić (komu) głowę – hitegetni, szédíteni, elszédíteni, megszédíteni, megzavarni (vkit); elcsavarni vkinek a fejét; elcsavarja (vkinek a) fejét; magába bolondít (vkit); sokat fecsegni; telebeszélni vkinek a fejét; visszafordítja v. visszaigazítja vkinek a fejét zawrócić w prawo – jobbra kitérni v. előzni zawrócić z drogi – az útról hazatérni zawrócić się — zawracać się [zob. zawrócić w zn. 1.] – hátrálni, visszamenni, megfordulni; visszafordulni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8223 zawróciło mu się w głowie – fejébe szállt a dicsőség zawrót [zob. imelman] – kanyar, fordulat, könyök; fordulat; (zamęt) zavar, felfordulás; szédülés zawrót głowy – szédülés zawrzeć1 (zawrę, zawrze; zawarł) — zawierać [1. zawierać: składać się z jakichś elementów; 2. zawierać: o wypowiedzi, książce, filmie itp.: mieścić w sobie jakieś treści; 3. przedstawić jakieś treści w wypowiedzi, książce, filmie itp.; 4. ustalić i przyjąć warunki jakiegoś porozumienia, jakiejś umowy itp.; 5. poznać kogoś i stać się jego znajomym lub przyjacielem; 6. daw. zamknąć drzwi, okno itp.] – bezárni, becsukni, betenni; elzárni, lezárni, bereteszelni, elreteszelni; megkötni; őrizetbe venni; foglalni; kötni, megkötni; tartalmazni, magában foglal zawrze oddzielny traktat pokojowy – különbékét kötni zawrzeć kontrakt – szerződést kötni zawrzeć kurkiem beczkę – hordót csappal elzárni zawrzeć małżeństwo – házasságot kötni zawrzeć mieszkanie – lakást bezárni zawrzeć mir – egyezséget kötni, egyezkedni zawrzeć pokój – békét kötni zawrzeć przyjaźń – barátságot kötni zawrzeć rozejm – fegyverszünetet kötni zawrzeć a. zawierać sojusz z kimś – szövetségre lépni vkivel; szövetséget kötni vkivel zawrzeć ugodę – egyezséget kötni, megegyezni; megkötik a kiegyezést zawrzeć układ – szerződést kötni zawrzeć układ handlowy – kereskedelmi egyezményt kötni zawrzeć ugodę – egyezséget v. szerződést kötnek zawrzeć umowę – szerződést kötni, szerződni; megállapodást v. egyezményt megkötni; szerződésre lépni zawrzeć umowę ubezpieczenia – biztosítási szerződést kötni zawrzeć w słowach – szavakba foglalni v. önteni zawrzeć w sobie – magában foglal, tartalmaz zawrzeć z kim przyjaźń – barátságot kötni vkivel zawrzeć z kim przymierze – szövetséget kötni vkivel zawrzeć z kimś znajomość – megismerkedni vkivel; ismeretséget kötni vkivel zawrzeć związek małżeński – házasságot kötni zawrzeć związek małżeński – házasságra lépni, házasságot kötni zawrzeć2 (zawrę, zawrze; zawrzał, zawrzeli) [1. zacząć wrzeć; 2. rozpocząć się gwałtownie lub stać się bardziej intensywnym; - Wersja 01 01 2017 3. zostać opanowanym przez gwałtowne uczucie; 4. o uczuciu: gwałtownie opanować kogoś; 5. o jakimś miejscu: stać się pełnym ruchu, gwaru] – felforrni, felfőni; (átv.) forrongani zawrzeć się — zawierać się [1. zawierać się: być składnikiem czegoś lub znajdować się w obrębie czegoś; 2. zawierać się: o jakiejś treści, idei, myśli: być wyrażonym w wypowiedzi, książce, filmie itp.; 3. zawierać się: polegać na czymś; 4. daw. o drzwiach, oknie itp.: zamknąć się] – becsukódni, bezáródni; magában foglal zawrzeszczeć [1. wrzasnąć; 2. wrzeszcząc, zagłuszyć kogoś] – felordítani, ordítani egyet zawstydzająco – szégyenletesen, botrányosan, megszégyenítően zawstydzenie [uczucie wstydu] – megszégyenítés zawstydzenie się – megszégyenülés, szégyenkezés zawstydzić — zawstydzać [wywołać uczucie wstydu] – megszégyeníteni, szégyenbe hozni, pirongatni, rápirítani zawstydzić kogo swą grzecznością – előzékenységével v. udvariasságával megszégyeníteni vkit zawstydzić kogoś – megszégyeníteni vkit; szégyenbe hozni vkit zawstydzić się — zawstydzać się [odczuć wstyd] – szégyenkezni, szégyeníti magát; elszégyelli magát, zavarba jön; megszégyenülni zawstydzić się prawdy – szégyenli az igazságot zawstydzony, -a, -e [taki, który odczuł wstyd; też: świadczący o takim stanie] – megszégyenítő, szégyenkező, zavart, feszélyezett zawszawić, zawszyć [dopuścić do pojawienia się dużej ilości wszy] – tetvesíteni zawsze [I 1. za każdym razem; 2. przez cały czas, który się pamięta; II partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne, np. Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi.] – mindig, mindenkor, állandóan, szüntelenül, örökké; minden alkalommal zawsze czegoś nie ma! – állandóan nincs valami! zawsze czuję się bardzo dobrze na Węgrzech (w Polsce) – mindig nagyon jól érzem magam Magyarországon (Lengyelországon) zawsze czynny – mindig tevékeny v. szorgalmas zawsze jedno prawisz – mindig ugyanazt a nótát fújod, mindig ugyanazt hajtogatod zawsze ja robię zakupy – mindig én vásárolok zawsze reguluję zegarek według radia – mindig a rádió szerint állítom be az órámat Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8224 zawsze się znajdzie jakieś ale.. – mindig lesz vmi de…; mindig találni kifogást zawsze z tym tematem wyjeżdza – (átv.) mindig erről beszél, ez a vesszőparipája; mindig ezen nyargal zawsze zrzędzi i dziwaczy – mindig zsémbeskedik és különcködik zawszenie – (dawno) tetűkórság; megtetvesedés, eltetvesedés zawszony, -a, -e – tetves zawtórować [1. zacząć grać, śpiewać, śmiać się itp. równocześnie z kimś; 2. zgodzić się z wypowiedzią poprzednika; 3. o dźwięku: zacząć towarzyszyć innemu dźwiękowi, jakiejś czynności lub jakiemuś zjawisku] – együtt énekel vkivel; kísérni vkit, ismételni zawtórować komu na fortepianie – zongorán kísérni vkit; megismételni zawtórzenie – megismétlés, kísérés, együtténeklés zawtórzyć – együtt énekel vkivel; kísérni vkit, ismételni zawtórzyć aplikację – applikációt megismételni zawyć [1. o psie, wilku itp.: wydać głośny, przeciągły dźwięk; 2. głośno, przeciągle krzyknąć lub zapłakać; 3. pot. zaśpiewać głośno i fałszywie; 4. o niektórych urządzeniach, zjawiskach atmosferycznych: wydać przeciągły, głośny dźwięk] – felüvölteni, felordítani, felvonítani, bömbölni, felbődülni, (pies) felvonyítani; (átv.) kornyikálni zawyć z bólu – fájdalmában felordít zawyrokować [1. pewnie i stanowczo wypowiedzieć się w jakiejś sprawie; 2. wydać wyrok] – elhatározni, eldönteni, döntést v. ítéletet hozni, büntetést kiszabni zawziąć się (zawezmę się, zaweźmie się; zawziął się) — zawzinać się [postanowić coś zrobić i uparcie dążyć do celu] – megmakacsolja magát; megcsökönyösödni zawziąć się na kogo – feni a fogát vkire; begyében van vkit; kirúgni vkire zawziąć się na nieprzyjaciela – (ádázul) gyűlöli az ellenséget zawzięcie – elkeseredetten, ádázul, dühödten, konokul, makacsul, önfejűen; állhatatosan, kitartóan zawziętość [(1.1) skłonność do upierania się przy swoich racjach, uczuciach, forsowanie za wszelką cenę swoich decyzji nawet wbrew rozsądkowi; (1.2) skłonność do oddawania się jakimś zajęciom z wielkim zapałem; ― synonimy: (1.1) nieustępliwość, zaciętość, zażartość, zacietrzewienie; (1.2) wytrwałość] – elkeseredettség, konokság, makacsság, önfejűség, harag, szenvedélyes - Wersja 01 01 2017 gyűlölet, rosszindulat; állhatatosság, kitartás, szenvedélyesség, áhítozás, sóvárgás, bolondulás vmi után zawziętość na kogo – harag, szenvedélyes gyűlölet, rosszindulat vki iránt zawziętość w czym – vmiben tanúsított konokság, önfejűség, makacsság zawzięty, -a, -e [1. uparcie trwający przy swoich poglądach, decyzjach, uczuciach; też: będący wyrazem takiej postawy; 2. oddający się jakimś czynnościom z zapałem; 3. o czynnościach: taki, któremu ktoś, coś oddaje się z zapałem] – elkeseredett, ádáz, dühödt, dühös, gyűlölködő; konok, makacs; kitartó, állhatatos zawzięty (w gniewie) – haragtartó, rámenős zawzięty na nieprzyjaciela – dühös az ellenségre; gyűlöli az ellenséget zawzięty nieprzyjaciel czego – elszánt ellenzője vminek zawźdy – (dawno, népi) mindig zazdrosny, -a, -e [odczuwający zazdrość; też: świadczący o tym uczuciu] – (o co) irigy (vmire); (o kogo) féltékeny (vkire) zazdrosny bóg, zazdrość boża [zaskakujący dzisiejszego czytelnika przymiot Boży, często występujący w ST. Na podstawie podobieństwa stosunków panujących między ludźmi rys ten wyraża szczególną miłość Boga względem narodu wybranego, który jest jakby Jego oblubienicą (główna myśl Pnp). Stąd więc Bóg domaga się od swego ludu miłości wzajemnej, a nie dopuszcza do tego, by "cudzołożył", tzn. popełniał wiarołomstwo przez oddawanie czci cudzym bogom, gdyż cześć i miłość należy się tylko Jemu - Bogu prawdziwemu.] – féltékeny isten; isteni féltékenység [„Az Úr, a te Istened emésztő tűz, féltékeny Isten” (MTörv 4,24). - „Meghagytam magamnak hétezer férfiút, aki nem hajtott térdet Baal előtt” (Róm 11,4; vö. 1Kir 19.18).] zazdrosny mąż – féltékeny férj zazdrosny o co/kogo – vmire/vmire féltékeny zazdrosny o kogoś – féltékeny, irigy vkire zazdrostka [krótka firanka] – kis ablakfüggöny zazdroszczenie – megirigylés zazdroszczony, -a, -e – irigyelt zazdrościć (zazdroszczę, zazdrości) [odczuwać zazdrość z powodu braku czegoś] – irigyelni, irigykedni; féltékenykedni; (komu czego) irigyelni (vkitől vmit) zazdrości koledze samochodu – irigyli a kollégáját az autójáért Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8225 zazdrościć komu powodzenia – irigyelni vkinek az előmenetelét v. sikerét zazdrościć komuś czegoś – irigyelni vkit vmiért; irigyelni v. megirigyelni vkitől vmit zazdrość [1. uczucie przykrości spowodowane brakiem czegoś, co bardzo chce się mieć i co inna osoba już ma; 2. silne uczucie niepokoju, że ukochana osoba mogłaby nas zdradzić] – irigység, (wobec partnera; w miłości) féltékenység zazdrość męczy go dniem i nocą – éjjel-nappal gyötri (őt) a féltékenység zazdrość miłosna – szerelmi féltékenység zazdrośnica – irigy, féltékeny nő zazdrośnie – féltékenyen, irigységgel, irigykedve, féltékenyen zazdrośnik – féltékeny (ffi) zażalenie [1. urzędowa skarga na kogoś lub coś; 2. odwołanie się od postanowienia sądu lub prokuratora] – panasz; felszólamlás zazębianie – egymásba-kapaszkodás (fogaskeréknél); kapcsolódás zazębić (zazębię) — zazębiać – fogakkal ellátni, fogazni; fogakkal kapaszkodni vmibe zazębić się — zazębiać się [1. o elementach z ząbkowanymi brzegami: połączyć się w taki sposób, że brzegi uzupełniają się; 2. częściowo się pokryć lub być związanym ze sobą] – egymásba kapaszkodni (fogaskerék); kapcsolódni zazębienie – fogaskerékkel való kapcsolás zazębienie się – egymásba kapcsolódás zazgrzytać [1. otarłszy się o coś lub o siebie nawzajem, spowodować powstanie zgrzytu; 2. potarłszy jednym zębem o drugi, spowodować powstanie zgrzytu] – csikorogni, csikorgatni zazgrzytać zębami – csikorgatja a fogát zazieleniały, -a, -e [taki, który zazieleniał] – kizöldült, zöldbe borult, kivirult zazielenić (zazielenię) — zazieleniać [1. nadać czemuś zielony kolor; 2. posadzić gdzieś dużo roślin] – kizöldíteni; zöldbe borítani, zöld festékkel bevonni; fásítani, zölddel beültetni v. díszíteni zazielenić się — zazieleniać się [1. o roślinach: wypuścić młode pędy, liście; 2. pokryć się młodymi roślinam; 3. nabrać zielonego koloru; 4. odbić się od tła zieloną barwą] - Wersja 01 01 2017 – zöldülni, kizöldülni, megzöldülni, zöldbe borulni, kivirulni zazielenie – megzöldülés; fásítás zazielenie zbiorników – víztározók gyepesítése zazielenie się – kizöldülés zazielenieć [1. zob. zazielenić się w zn. 1, 2, 3.; 2. nabrać zielonej barwy lub pokryć się czymś zielonym] – megzöldülni zazieleniony [taki, który się zazielenił] – kizöldült, zöldbe borult, kivirult zaziemski, -a, -ie – földöntúli, másvilági, túlvilági zazierać (zob. zajrzeć) – benézni, belenézni; betekinteni, beletekinteni, belepislogni, bekukkantani zaziewać – ásítani kezd, ásítozni zaziębić (zaziębię) — zaziębiać [spowodować czyjeś przeziębienie] – meghűteni, meghűlést okozni; elhidegíteni zaziębić rosnące ciasto – kelő tésztát hűteni zaziębić żołądek – gyomorhurutot szerezni zaziębić się — zaziębiać się [przeziębić się] – meghűlni, megfázni; elhidegülni zaziębienie (przeziębienie) – meghűlés, megfázás zaziębiony, -a, -e – meghűlt, megfázott, náthás zaziębiony – meghűlt, megfázott, náthás ember zazimować – áttelelni, kitelelni zaznaczanie, zaznaczenie – kijelölés zaznaczanie całego dokumentu – a teljes dokumentum kijelölése (számítógépen) zaznaczanie kilku obrazków – néhány kép kijelölése (számítógépen) zaznaczenie – jelzés; feljegyzés, megjegyzés; aláhúzás; kijelölés zaznaczyć — zaznaczać [1. wskazać coś, robiąc na tym znak; 2. oznaczyć coś na mapie, planie itp.; 3. uczynić coś wyraźniejszym; 4. stwierdzić coś z naciskiem] – jelölni, megjelölni, jelezni, jelzést adni, feltüntetni; (átv.) megjegyezni, megjegyzést tenni; kiemelni, hangsúlyozni, hangoztatni, kijelenteni; nyomatékosan mondani, hangsúlyozni, aláhúzni zaznaczyć a. zaznaczać coś – vmit kijelölni zaznaczyć coś w kalendarzu – naptárban megjelölni vmit zaznaczyć a. zaznaczać coś myszą – kijelölni vmit az egérrel zaznaczyć miejscowości na mapie – megjelölni a helyiségeket a térképen zaznaczyć pewień wyraz – aláhúzni egy szót zaznaczyć swoje stanowisko – hangsúlyozza álláspontját Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8226 zaznaczyć się — zaznaczać się [1. stać się wyraźniejszym, lepiej widocznym; 2. dać się odczuć, zauważyć] – jelentkezni zaznać — zaznawać (zaznaję, zaznaje; zaznawał) [doświadczyć czegoś] – tapasztalni, átélni, élvezni; (czego) szenvedni, elszenvedni, elviselni, megérni, megélni (vmit) zaznać dobrodziejstwa – jóságot v. jótéteményt élvezni v. tapasztalni zaznać niedostatku – szükséget szemvedni zaznajomić (zaznajomię) — zaznajamiać [umożliwić komuś poznanie kogoś lub czegoś] – ismertetni; (kogo z kim) megismertetni (vkit vkivel); bemutatni (vkinek vkit) zaznajomić kogo z kim – összeismertetni v. megismertetni vkit vkivel zaznajomić się — zaznajamiać się [poznać kogoś lub coś] – megismerkedni, ismeretséget kötni, megismerni zaznajomić się a. zaznajamiać się z kim/czym – megismerkedni vkivel/vmivel zazula (zob. gżegźółka) [reg. wsch. kukułka] – kakukk zazwyczaj [w większości przypadków] – rendszerint, általában, rendesen, legtöbbször; szokás v. szabály szerint; nagyjából zażalenie [1. urzędowa skarga na kogoś lub coś; 2. odwołanie się od postanowienia sądu lub prokuratora] – panasz, felszólalás; (sąd) vád, vádaskodás zażarcie – hevesen, dühösen, dühödten, elkeseredetten zażartość – hevesség, hév, düh zażartować [1. powiedzieć żart; 2. zrobić komuś żart] – tréfálni, tréfát űzni; tréfálkozni (vkivel); (z kogo) megtréfálni (vkit) zażarcie – elkeseredetten, dühösen, hévvel zażartość – elkeseredettség, düh, hév zażartować [1. powiedzieć żart; 2. zrobić komuś żart] – megtréfálni, nevetségessé tenni, kigúnyolni zażartować kogo – a bolondját járatja vkivel, megtréfálni vkit zażartować się – tréfálkozni, gúnyolódni, bolondozni, kinevetni (vkit) zażartować się na spotkaniu w klubie młodzieży – tréfálkozni az ifjúsági klubban rendezett találkozón zażartowanie – tréfálkozás, gúnyolódás, gúnyűzés, kinevetés, bolondozás zażartowanie z czegoś – tréfálkozás vmivel zażarty [1. upierający się przy czymś; 2. o dyskusji, walce itp.: gwałtowny i zaciekle prowadzony] – heves, dühös, elkeseredett - Wersja 01 01 2017 zażarta dyskusja – heves vita zażarta kłótnia – heves v. parázs veszekedés zażarty jak pies – (átv.) dühös mint a kutya zażądać [kategorycznie domagać się czegoś] – kérni, elkérni; követelni, megkövetelni; kívánni, megkívánni, óhajtani, megparancsolni (vmit) zażądać czego – követelni v. megkövetelni vmit zażądać zapłaty za robotę – munkáért bért v. fizetést követel zażądanie – kérés, követelés, kívánat, óhaj zażec (zażgę, zażże; zażegł) — zażegnać [przestarzale: spowodować zapalenie się czegoś; podpalić, zapalić; zażegnąć] – (dawno) izzítani, szítani zażec ogień – tüzet rakni v. gyújtani v. éleszteni zażec się – izzani, éledni (tűzről) zażegnać — zażegnywać [1. nie dopuścić do czegoś złego; 2. daw. w wierzeniach ludowych: zaklęciami i czarami odwrócić działanie złych mocy] – kiűzni, elterelni, elhárítani, megelőzni zażegnać chorobę – betegséget elhárítani v. megelőzni zażegnać niebezpieczeństwo – megelőzni a veszedelmet, bajt zażegnać wojnę – háborút megelőzni v. kikerülni zażegnać się — zażegnywać się [przyrzec, że nie będzie się czegoś robić] – megfogadja v. megígéri, hogy nem csinál vmit zażegnanie, zażegnywanie – elterelés, elhárítás, megelőzés, elkerülés, kiűzés zażegnanie kryzysu – a krízis elhárítása v. megelőzése zażenować [spowodować, że ktoś poczuł wstyd i zakłopotanie] – zavarba hozni; alkalmatlan v. terhére van, feszélyezni zażenować kogo swoją uprzejmością – zavarba hoz vkit az udvariasságával zażenować się [odczuć wstyd i zakłopotanie] – restelkedni, zavarba jönni, zavarban lenni zażenowanie [uczucie wstydu i zakłopotania] – restelkedés, zavar, zavarodottság, zavartság, feszélyezettség zażenowany, -a, -e [taki, który odczuł zażenowanie; też: będący wyrazem takiego stanu] – zavart, szégyenkező, szégyenlős, feszélyezett zażerać [pot. jeść bardzo łapczywie] – mohón enni, zabálni zażerać się [pot. jeść w dużych ilościach i łapczywie to, co się lubi] – agyonzabálja magát zaźgać [zabić, uderzając, godząc w kogoś czymś ostrym, kłującym, zakłuć; zadźgać; Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8227 zażgać], zażgnąć (zażgnę, zażgnie) – szúrni vmivel, leszúrni vmit zażgnąć się – megszúrja magát zażgnięty, -a, -e – megszúrt, leszúrt zażółcić — zażółcać, zażółknąć [nadać czemuś żółty kolor lub ubrudzić coś na żółto] – megsárgítani, sárgára festeni zażółcić się — zażółcać się [1. nabrać żółtego koloru lub ubrudzić się na żółto; 2. odciąć się od tła żółtą barwą] – megsárgulni, sárga lesz zażółcony, -a, -e – megsárgított, sárgára festett zażycie [skonsumowanie leku]; zażywanie – (orvosság) szedés v. szedése zażyć — zażywać (zażywam) [1. wprowadzić do organizmu lek, narkotyk, truciznę itp.; 2. skorzystać z czegoś przyjemnego; 3. pot. zaskoczyć kogoś niespodziewanym posunięciem i zdobyć nad nim przewagę] – (co) szedni, beszedni, bevenni (vmit); (czego) élvezni, használni, kihasználni (vmit); felhasználni; élni (vmivel); felemészteni; alkalmazni, élvezni, élni vmivel zażyć co – szedni vmit; élni vmivel zażyć czego – alkalmazni vmit zażyć fortelu – ravaszságot v. fortélyt alkalmazni zażyć lekarstwo – orvosságot szedni; gyógyszert bevenni, orvossággal élni zażyć a. zażywać lekarstwo dwa razy dziennie – naponta kétszer bevenni az orvosságot zażyć pigułkę – lenyelni v. bevenni a pirulát zażyć spokoju – nyugalmat élvezni zażyć szczęćią – boldogságot élvezni zażyć świata, póki służą lata – (közm.) (élvezd az életet, amíg éveid teljében vagy) használd fel a napot zażyć truciznę v. trucizny – mérget bevenni, megmérgezi magát zażył go z mańki – ravasz fondorlattal csinált vele vmit zażyle – bizalmasan, bennfentesen, meghitten zażyłość [bliskie stosunki, poufałość] – bensőség, bizalmasság, bennfentesség, meghittség zażyły, -a, -e [o stosunkach, znajomości itp.: bliski, poufały] – benső, bizalmas, bennfentes, meghitt zażyłe stosunki – bizalmas v. meghitt viszony v. kapcsolatok zażynek [(u Zygmunta Glogera) Odwieczny kult rolnictwa u tych plemion lechickich, które od mieszkania wśród pól przezwane zostały polakami, musiał dać oczywiście początek prastarym obrzędom i zwyczajom rolniczym, których ślad pozostał w naszych dożynkach (ob. Enc. - Wersja 01 01 2017 Starop. t. II, str. 30). Rolnicza kultura lechicka udzieliła się z nad Wisły leśnym litewsko-pruskim plemionom z nad Pregli i Niemna, u których uroczystości i obrzędy, po skończonych żniwach odbywane, bardzo długo przetrwały. Zaściełano stoły sianem czy zbożem i ustawiano na ich końcach czy rogach konwie piwa. Kapłan zabijał wybrane na ofiarę i ucztę zwierzęta domowe, odmawiał przepisane modły i wołał wielkim głosem: „Tobie, Boże Ziemienniku, ofiarujemy, któryś wszystko nam w obfitości dał i nas zdrowych zachował!” – a słowa te jego zebrany lud głośnym okrzykiem powtarzał. Tak obchód ten opisuje nam Hartknoch.] – (daw) új helyre költözés; áttelepülés; vándorlás zażyrować – (ker., pü.) forgatni, zsirálni zażywać odpoczynku – pihenést, szabadidőt élvezni zażywać seksu – élevezni a szexet zażywać tabaczki – tubákolni, burnótot élvezni zażywać tabakę a. tabaki – burnótot szippantani, tubákot szívni; szipákolni zażywnie – kövéren, jó húsban zażywność – kövérség, elhízás zażywny, -a, -e [tęgi i energicznie poruszający się] – jó húsban lévő; kövér; testes zażywny jegomość – kövér ember, (közb.) kövér pacák v. pasas zażżony, -a, -e – (dawno) izzított, szított ząb, zęby [1. drobny twór kostny osadzony w szczęce, służący do chwytania i rozdrabniania pokarmów; 2. element dekoracyjny w kształcie trójkąta; 3. ostro zakończony element przyrządu do cięcia, piłowania, rozdzielania itp.] – fog, fogak; (műsz.) fog ząb chory – rossz fog ząb czasu – az idő vasfoga ząb dziurawy – lyukas fog ząb go zabolał – megfájdult a foga ząb jadowy, ząb jadowity – méregfog ząb mądrości – bölcsességfog ząb mię zaćmiewa – bele-belenyilall a fogamba ząb mleczny – tejfog ząb na sztyfcie – csapos műcsonk ząb oczny – szemfog ząb oszlifowany pod koronę – lecsiszolt fogcsonk, pillér ząb pokryty kamieniem – fogkővel borított fog ząb porcelanowa – porcelánfog ząb przedtrzonowy – kis őrlőfog, zápfog Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 8228 - Wersja 01 01 2017 ząb ruszający się – mozgó fog ząb sieczny, ząb siekacz [u ssaków: jeden z zębów przednich, osadzonych między kłami] – metszőfog ząb się wyrznął – a fog kibújt ząb spróchniały – szuvas fog; lyukas fog ząb sztuczny – műfog ząb trzonowy [jeden z trzech dużych zębów osadzonych po obu stronach szczęk] – (nagy)őrlőfog, zápfog, rágófog ząb u grabi – gereblyefog ząb u piły – fűrészfog, a fűrész foga ząb wprawiony – műfog ząb za ząb – (közm.) fogat fogért ząb za ząb się kłócą – veszekszenek, civakodnak, elkeseredetten v. ádázul marják egymást; marakodnak ząb zaczał go dotkliwie boleć – a foga kegyetlenül fájni kezdett ząbek (czonsku) – fogacska, kis fog; fog, fogazat; gerezd; csipkézet, cakk ząbek czonsku – egy gerezd fokhagyma ząbek czosnku [jedna z cząstek, z których składa się główka czosnku] – gerezd; fokhagymagerezd ząbek u koronki – a csipke foga ząbek w kołnierzyku – a gallér csipkézése ząbki [1. czyli wycięcia wykańczające u dołu spódnicę, rękawy, kołnierz, modne były w każdym choć trochę ozdobnym stroju. Najbardziej w gotyku lubiącym ostre wykończenie. W XIX wieku w drugiej jego połowie, fabrycznie ozdobne lamówki w ząbki miały być namiastką drogich koronek i modnym obszyciem spódnic. 2. ozdoba ubioru stosowana np. w rękawach, spódnicach lub kołnierzach. Bardzo charakterystyczne dla średniowiecznych ubiorów męskich, ale spotykane również w XIX wieku, kiedy to ozdobne lamówki wycinane fabrycznie w ząbki były alternatywą dla droższych koronek.] – (mod) fogak; rece ząbkować [o dzieciach lub młodych zwierzętach: przechodzić okres wyrastania pierwszych zębów] – jönnek a fogai, fogzik; (műsz.) fogazni ząbkowanie [brzeg czegoś ozdobnie powycinany w ząbki] – fogzás; fogazás ząbkowany, -a, -e [mający brzeg wycięty w ząbki] – fogazott, fogas; csipkézett, csipkés; recés, recézett ząbkowato – fogszerűen ząbkowatość – fogszerűség, fogas volta vminek ząbkowy, -a, -e – fogas, fogCopyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone
