docw numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z KRAJU 4 Piwo pomorskie - nasz 136. produkt tradycyjny Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 Dział Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw o sobie DLA WSI I REGIONU 8 10 11 ARiMR ogłosiła nowe nabory wniosków Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 14 16 Płatności bezpośrednie 2013 i co dalej? Wszystko o grupach producentów rolnych: Zasady organizacji i funkcjonowania grup producentów owoców i warzyw NA POLACH I ŁĄKACH 18 19 24 27 29 31 Komunikat Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku... Optymalizacja nawożenia buraka cukrowego a jakość plonu Sadzimy ziemniaki Plonowanie kostrzewy czerwonej a warunki meteorologiczne Przypominamy – kwiecień Zmiany w rejestracji Topsinu M 500 SC ARiMR ogłosiła nowe nabory wniosków str. 8 ARiMR ogłosiła terminy naborów wniosków o przyznanie pomocy w ramach PROW 2007-2013 do trzech działań: „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” i „Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej”. W CHLEWNI I OBORZE 32 34 36 38 41 42 Jak odchów i żywienie wpływają na produkcyjność krów pierwiastek? BVD i IBR zagrażają hodowli bydła Właściwy moment pokrycia lochy - drogą do sukcesu w rozrodzie Bezpieczeństwo żywności i pasz Przypominamy - kwiecień Wykaz hodowców trzody chlewnej objętych oceną wartości użytkowej... W TROSCE O ŚRODOWISKO 44 47 Dopłaty do kolektorów słonecznych Integrowana ochrona ziemniaka wiosną Z WIZYTĄ U ROLNIKA 50 52 Z wizytą w Staryni Warto przeczytać POMORSKA IZBA ROLNICZA 53 54 56 56 57 Ustalenie zasad współpracy Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej Ferie zimowe 2013 Szkolenie dla rolników Nowy Wiec najlepszy w powiecie starogardzkim! DONIESIENIA 58 59 60 Finał Krajowy Olimpiady Młodych Producentów Rolnych 2013 III Turniej Kół Gospodyń Wiejskich - Żuławy i Powiśle w Starym Polu IV Powiatowy Turniej KGW Powiatu Kościerskiego W DOMU I ZAGRODZIE 62 65 68 Bazylia znana i nieznana Pomidorowe ciekawostki Pyszne rogaliki OFERTY Optymalizacja nawożenia buraka cukrowego... str. 19 W uprawie buraków cukrowych coraz większego znaczenia nabiera znajomość stopnia wykorzystania przez rośliny składników z nawozów mineranych. Jak odchów i żywienie wpływają na produkcyjność krów pierwiastek? str. 32 Mimo widcznego postępu w branży produkcji mleka, odchów młodzieży, zwłaszcza żeńskiej, nadal pozostawia wiele do życzenia. ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU 3 Wieści z województwa Piwo pomorskie - nasz 136. produkt tradycyjny N a prowadzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, we współpracy z marszałkami województw, Listę Produktów Tradycyjnych, 11 marca 2013 r. wpisany został kolejny produkt z województwa pomorskiego – piwo pomorskie. To już 136. nasz produkt – nadal województwo pomorskie jest na czele listy. Za nami plasują się województwa śląskie – 131 produktów i podkarpackie – 115. Listę zamyka województwo lubuskie z 13 wpisami. Już od średniowiecza miasta na terenie Pomorza cieszyły się przywilejem warzenia piwa. Prawo to posiadali zarówno mieszkańcy wielkich miast (Gdańsk), jak i mniejszych ośrodków (Tczew, Malbork). Wielkie ośrodki miały prawo produkcji na całym podległym terytorium z licznymi wsiami i przysiółkami. Niemiecki biskup Otton z Bambergu po pobycie na Pomorzu, zapisał w swoich księgach: „Wina nie mają ani go nie szukają, gdyż zapobiegliwie przyrządzone miodne napoje i piwo przewyższają wina falernijskie”. W 1378 r. gdańscy piwowarzy wszczęli bunt przeciwko sprowadzeniu do miasta piwa warszawskiego. W 1416 r. doszło do podobnych wystąpień, a wśród 1032 skazanych osób aż 376 było piwowarami. W 1416 r. na samym Głównym Mieście w Gdańsku było 378 browarów. Piwo w Gdańsku, a w szczególności wytwarzane w Tczewie, Gniewie, Nowym Stawie, Malborku i Sztumie było produkowane tylko lub zwykle ze słodu jęczmiennego. H. Knaust podkreślał w końcu XVI wieku, że specjalnością Prus są piwa warzone ze słodu jęczmiennego, a najlepsze piwa jęczmienne w Rzeszy Niemieckiej to piwa gdańskie. Jednym z najbardziej znanych browarników w XVII w. był słynny astronom Jan Heweliusz. Kultywował rodzinne tradycje i dzięki produkcji piwa, mógł inwestować w urządzenia do obserwacji nieba. W 1636 r. Jan Heweliusz stał się członkiem cechu browarników, a po siedmiu latach został wybrany starszym tego towarzystwa. Pomorze pod koniec XIX w. należało wraz ze Śląskiem i Wielkopolską do obszarów na ziemiach polskich o najwyższym poziomie spożycia piwa, wynoszącym blisko 120 litrów na głowę mieszkańca. Piwo pomorskie cenione było w całym kraju. W 1930 r. jedna z hurtowni w Płocku reklamowała piwa pomorskie jako jedne z najwykwintniejszych w Polsce. Piwo pomorskie było często nagradzane i wyróżniane. W latach 1960 - 1971 browar w Gdańsku miał prawo oznaczać piwo jasne eksportowe znakiem jakości „Q”. W 1985 r. produkowane piwo w Gdańsku pod nazwą „Hevelius” zdobyło pierwsze miejsce w rankingu Instytutu Przemysłu Piwowarskiego. „Hevelius” w 1996 r. zwyciężył w kategorii piw jasnych mocnych podczas prestiżowego Łódzkiego Festiwalu Piw Polskich. Piwo pomorskie jest napojem, który warzony jest zgodnie z recepturą stosowaną w browarach pomorskich przed 50 i 30 laty. Ponadto, stosowana jest identyczna jak przed 140 laty metoda dekokcyjna zacierania słodu, tradycyjna metoda typowa przy produkcji piw tradycyjnych dolnej fermentacji, pozwalająca uzyskać pełniejszy smak. Do produkcji piwa pomorskiego stosuje się do dzisiaj m.in. chmiel szyszkowy i chmiel granulowany w odmianach lubelskich oraz ze słodów, głównie słody jęczmienne. Receptura została zachowana i przekazana przez pana Lucjana Iwanowicza – piwowara gdańskiego, którego nauczycielami byli m.in. niemieccy i polscy piwowarzy browaru gdańskiego, w tym Henryk Leicht, Stanisław Goll i Rudolf Karl. Edyta Klasa, UMWP Pzedruk z Portalu Województwa Pomorskiego „Wrota Pomorza” www.pomorskie.eu/pl Zarejestrowane produkty tradycyjne województwa pomorskiego (stan na 17 marca 2013 r.) 1. Produkty mleczne: miód z maślanki, ser pleśniowy typu camembert Słupski Chłopczyk, ser topiony na parze z kminkiem. 2. Produkty mięsne: bitki dominikańskie, boczek wieprzowy wędzony, czarny salceson (blutka), kaczka po pomorsku, kaszanka po kaszubsku, kiełbasa biała surowa, kiełbasa – wòrszta, kiełbasa z Piekła z czarną gorczycą, kurczak wędzony po kociewsku, metka, okrasa z gęsiny/òbòna, pierśnik dębogórski, potrawka z kury po kociewsku, szynka w cieście, szynka wieprzowa gotowana (peklówka gotowana), szynka wieprzowa wędzona, udziec barani z owcy pomorskiej z czosnkiem, wątrobianka (léberka), wieprzowina w słojach z Żuław, wołowina szmurowana po kaszubsku. 3. Produkty rybołówstwa: hylyng opiekany z cebulą – śledź po kaszubsku, ikra smażona z Kaszub, klopsiki z pomuchla (dorsza) po kaszubsku, klopsy rybne w zalewie octowej, kotlety kaszubskie, sałatka śledziowa po kaszubsku, sielawa wędzona (morënka), 4 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa surowy łosoś bałtycki solony, szczupak z Jezior Raduńskich, śledzie marynowane w oleju, śledź pomorski solony z beczki w zalewie słodko-kwaśnej, wątroba miętusa lub dorsza po kaszubsku, węgorz wędzony po kaszubsku. 4. Warzywa i owoce: borówka z gruszką po pomorsku, czarna jagoda we własnym soku, jabłko po czernińsku, kociewska bania/ dynia po królewsku, konfitura borówkowa z Borów Tucholskich, konfitura lecznicza z żurawiny po mermecku, mermecka przystawka z żurawiny do mięs, pikle kociewskie, powidła śliwkowe z Doliny Dolnej Wisły, powiślańska śliwka w occie, truskawka kaszubska lub kaszëbskô malëna, żurawina z jabłkiem i chrzanem. 5. Wyroby piekarnicze i cukiernicze: chleb z Pirsna, chleb pumpernikiel, chleb słowiński, fefernuski kociewskie, grochowinki kociewskie/chruściki, faworki, kaszubski chleb żytni na ziemniakach, kaszubski kuch marchewny, kaszubski sernik z ziemniakami, kociewski chleb wiejski na serwatce, kukle kaszubskie, marcepanowe serduszka z Piekła, mleko gdańskie, młodzowy kuch z kruszonką, piernik z kamionki, pùrcle kaszubskie (pączki), rogalik z wiśniami, ruchanki, szpajza, cytronszpajza – deser jajeczny, krem jajeczny, tort gdański, wafle gdańskie, wianek debrzneński, wiejska kociewska drożdżówka kiszona. 6. Oleje i tłuszcze: masło kociewskie, olej rzepakowy tłoczony na zimno. 7.Miody: miód kaszubski, miód leśny z Biernatki, miód pszczółkowski. 8. Gotowe dania i potrawy: borowiacka polewka z maślanki, buraczki pruskie/preussische rote beete, czernina kaszubska / czôrnina, drobné miãso – drobne mięso, potrawka z podrobów, gęś pomorska pieczona, gòlce/nadzy klosczy (kluski ziemniaczane), gołąbki z pęczaku z grzybami, kaszubska jajecznica na węgorzu/prażnica, kaszubska polewka z kminkiem, kaszubska zupa brzadowa, kaszubskie kluski ziemniaczane, kaszubskie kluski ziemniaczane łyżką kładzione, kiszka kaszubska/cziszka kaszëbska, kociewska polewka owocowo-grzybowa, kociewska zapiekanka z grzybów, kociewski salceson z grzybów, kociewskie kluski ziemniaczane, mermecka galaretka z żurawiny, mus truskawkowy „kremowe malene” , pierogi z kaszą gryczaną, pieróg z gomółką z Kociewia, plince kaszubskie, polewka grzybowa po kaszubsku, polewka kaszubska, polewka z ryb po kaszubsku, pomorskie borowiki suszone w śmietanie, pulki kaszubskie, pyzy borowiackie, rosół pomorski , sos zimny żuławski, stupka – sos śledziowy na zaklepce, szadolce i kulanki kaszubskie, szandar kociewski, szarpak, szarpaki (kapuśniak borowiacki), szmórowonô kapùsta/szmurowana kapusta/duszona kapusta na wędzonce, sztuka mięsa z Gdańska w cieście francuzkiem, zupa kaszubska, zupa z pasternaku, zupa z żółtej brukwi/zupa z żôłtich wrëków, zupa zagraj (dziadowska zupa), zylc – galaretka z nóżek, żuchel (blacharz, sztydrych, kartoflak). 9.Napoje: brëjka – kawa po kaszubsku, choczewskie wino z róży, jagodzica po kociewsku, kaszubska nalewka bursztynowa, kaszubski miód pitny, kociewska herbata z lipy i bzu czarnego z miodem lipowym, lecznicza nalewka jarzębinowa/jarzębiak, nalewka jagodowa, nalewka Onisiówka, Nebrowianka – nalewka śliwkowa, piwo pomorskie, sok leczniczy z żurawiny po mermecku, sok z kwiatu czarnego bzu, syrop leczniczy z żurawiny po mermecku, wódka gdańska, żurawinówka po mermecku. 10.Inne produkty: kociewski borowik szlachetny w zalewie octowej, prawdziwki suszone z Borów Tucholskich, syrop z mniszka lekarskiego. Reklama Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS Prezentacją Działu Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw kończymy cykl przedstawiający jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku. Mamy nadzieję, że informacje, jakie zamieściliśmy w tym miejscu, przybliżyły Państwu działalność naszego Ośrodka i ułatwiły nawiązanie kontaktów z doradcami oraz specjalistami, którzy mogą być pomocni w rozwiązywaniu problemów producentów rolnych i innych mieszkańców obszarów wiejskich. Dział Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw o sobie D ział Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw (DS) odgrywa istotną rolę w planowaniu, sprawozdawczości i programowaniu działań szkoleniowych, promocyjnych i informacyjnych realizowanych przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Pracownicy działu zajmują się koordynacją tych działań pomiędzy poszczególnymi komórkami organizacyjnymi Ośrodka - jest to jedno z ważniejszych naszych zadań. Równie ważne jest koordynowanie szkoleń, seminariów, konferencji, kursów doskonalących i innych przedsięwzięć upowszechniających wiedzę rolniczą oraz przygotowujących rolników i mieszkańców obszarów wiejskich do ubiegania się o środki finansowe pochodzące z funduszy UE lub innych instytucji - krajowych i zagranicznych. Dział współpracuje z kierownikami wszystkich komórek organizacyjnych PODR w zakresie metodyki doradztwa, oświaty i szkoleń oraz stara się podnosić jakość wykonywanych usług m.in. dzięki wprowadzeniu Systemu Zarządzania Jakością. Istotnym zadaniem DS jest organizacja i koordynacja doskonalenia kadry własnej. Celem doskonalenia pracowników jest podniesienie ich kwalifikacji zawodowych zapewniających wzrost poziomu świadczonych usług dla producentów rolnych i innych mieszkańców obszarów wiejskich. Zadanie te realizujemy, współpracując z instytucjami szkoleniowymi z całej Polski. Pracownicy działu włączają się również w organizację zadań promocyjnych, takich jak: targi, konkursy i olimpiady z udziałem rolników i młodzieży. Do najbardziej popularnych, odbywających się tradycyjnie od wielu lat, należy Wojewódzka Olimpiada Młodych Producentów Rolnych, która cieszy się dużym zainteresowaniem młodych rolników. Pomorscy laureaci wielokrotnie zajmowali czołowe miejsca w finałach krajowych tej olimpiady. Wielu chętnych przyciąga także ogólnopolski konkurs AgroLiga, skierowany do rolników i firm z otoczenia rolnictwa. Konkurs ten organizowany jest przez Ośrodek na szczeblu wojewódzkim. Równie popularnymi konkursami, 6 Pracownicy Działu Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw w Gdańsku: na zdjęciu od prawej: mgr Beata Wójcik kierownik Działu Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw tel. kom. 609 920 054 , e-mail: [email protected] mgr inż. Alina Chojnacka główny specjalista ds. szkoleń tel. kom. 695 166 555, e-mail: [email protected] mgr Sylwia Ceglarska główny specjalista ds. szkoleń tel. kom. 797 010 652 , e-mail: [email protected] mgr Jolanta Żukowska specjalista ds. szkoleń tel. kom. 797 010 580 , e-mail: [email protected] współorganizowanymi przez PODR, są: Wojewódzka Olimpiada BHP, konkursy plastyczne, Bezpieczne Gospodarstwo. Dział Metodyki, Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw, realizując swoje zadania, współdziała z instytucjami i organizacjami rolniczymi m.in. Pomorską Izbą Rolniczą, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Państwową Inspekcją Pracy, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencją Rynku Rolnego, Agencją Nieruchomości Rolnych, Wojewódzkim 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Inspektoratem Ochrony Roślin i Nasiennictwa, placówkami oświatowymi i innymi instytucjami okołorolniczymi. Działalność informacyjna to kolejne kluczowe zadanie wykonywane przez DS. Realizujemy je, prowadząc stronę internetową www.podr.pl, na której zamieszczamy najważniejsze informacje dotyczące szkoleń, imprez promocyjnych, doradztwa i technologii. We współpracy z redakcją, wydajemy Pomorskie Wieści Rolnicze oraz broszury, materiały konferencyjne i inne publikacje niezbędne w codziennej pracy doradców i specjalistów PODR. Zachęcamy Państwa do korzystania z naszych usług doradczych i szkoleniowych! Alina Chojnacka POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU zaprasza na konferencję pt. Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych na podstawie badań rachunkowości rolnej PL FADN oraz założenia WPR na lata 2014 - 2020 która odbędzie się 12 kwietnia 2013 r. o godz. 10.00 w sali konferencyjnej Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, ul. Trakt św. Wojciecha 293. W programie: - Dochody rolnictwa polskiego w latach 2005 - 2012 na tle krajów UE - Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych z pola obserwacji Polskiego FADN w latach 2010 - 2011 - Wyniki gospodarstw rolnych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość PL FADN w woj. pomorskim, w latach 2004 - 2012 - Rachunkowość rolna - historia i współczesność - Założenia WPR na lata 2014 - 2020 Reklama Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 7 Dla wsi i regionu ARiMR ogłosiła nowe nabory wniosków Od 27 marca do 23 kwietnia 2013 r. można składać wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. ARiMR przeprowadzi nabór takich wniosków w ośmiu województwach: lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, opolskim, pomorskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Termin i zasady przyjmowania wniosków podał do publicznej wiadomości Prezes ARiMR Andrzej Gross za pośrednictwem ogólnopolskiego dziennika („Dziennik Gazeta Prawna”) oraz portalu internetowego Agencji. P rzeprowadzenie naboru wniosków w ośmiu województwach, wynika z faktu, że tylko w tych regionach są jeszcze dostępne środki finansowe z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 na takie wsparcie. W pozostałych ośmiu województwach limit środków został wyczerpany w poprzednich naborach, które przeprowadzone były w latach 2007, 2009, 2011 (bez woj. wielkopolskiego) i 2012 (tylko w woj. podkarpackim). Wnioski o przyznanie pomocy można składać osobiście lub przez upoważnioną osobę w oddziale regionalnym Agencji, właściwym ze względu na miejsce realizacji operacji lub za pośrednictwem biura powiatowego Agencji, podlegającego takiemu oddziałowi. Można je także wysłać rejestrowaną przesyłką pocztową, zaadresowaną do właściwego oddziału regionalnego Agencji. Kolejność przysługiwania pomocy zostanie określona na podstawie sumy punktów przyznawanych w odniesieniu do trzech kryteriów określonych w rozporządzeniu MRiRW dotyczącym tego działania. Są nimi: wielkość ekonomiczna gospodarstwa wyrażona w ESU, to, czy cel inwestycji jest związany ze wzrostem wartości dodanej brutto GVA w gospodarstwie, brane pod uwagę będzie również to, czy wniosek był składany indywidualnie, czy na operację realizowaną w ramach tzw. wspólnego użytkowania maszyn i urządzeń. Na realizację operacji przewidziane jest łącznie ok. 510 mln zł. Maksymalne dofinansowanie, jakie można uzyskać na operacje w ramach „Modernizacji gospodarstw rolnych” w całym okresie realizacji PROW 2007-2013 wynosi 300 tys. złotych na jedno gospodarstwo i jednego beneficjenta. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dofinansuje od 40% do 60% kosztów kwalifikowalnych poniesionych przez beneficjenta na realizację jego inwestycji. W kwietniu ARiMR zorganizuje jeszcze dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Chodzi o wsparcie na „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” oraz „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej”. W tych przypadkach terminy przyjmowania wniosków zostały podane przez 8 Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Andrzeja Grossa 18 marca br. także za pośrednictwem prasy oraz portalu internetowego ARiMR. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach tego działania zostanie przeprowadzony od 15 do 26 kwietnia 2013 r. w 15 województwach, z wyjątkiem woj. wielkopolskiego. Związane jest to z faktem, iż w Wielkopolsce złożono w poprzednich trzech naborach (w latach 2009-2011), tak dużo wniosków o pomoc, że wynikające z nich zapotrzebowanie na środki finansowe znacznie przekracza przyznany temu województwu limit finansowy na cały okres realizacji PROW 2007-2013. Szacowana kwota dostępnych środków do wykorzystania w tegorocznym naborze wynosi łącznie prawie 2 mld zł. O pomoc z działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” mogą ubiegać się osoby, które nie podlegają ubezpieczeniu w pełnym zakresie w KRUS i zamierzają na obszarach wiejskich otworzyć lub rozwijać już istniejące mikroprzedsiębiorstwo, czyli firmę zatrudniającą do 10 osób, której obrót lub bilans roczny nie przekracza 2 mln euro. W zależności od liczby utworzonych nowych miejsc pracy przedsiębiorcy mogą otrzymać z ARiMR do 300 tys. złotych. Tworząc jedno nowe miejsce pracy mogą uzyskać do 100 tys. zł, dwa stanowiska do 200 tys. zł, a tworząc trzy i więcej miejsc pracy mogą otrzymać do 300 tys. zł wsparcia. Agencja dofinansuje do 50% poniesionych kosztów kwalifikowalnych na inwestycje związane ze stworzeniem nowych miejsc pracy. Wnioski można składać osobiście albo przez upoważnioną osobę w oddziale regionalnym Agencji, właściwym ze względu na miejsce realizacji operacji, albo rejestrowaną przesyłką pocztową. O kolejności przysługiwania pomocy zdecyduje suma punktów przyznanych wg następujących kryteriów określonych w rozporządzeniu MRiRW dotyczącym tego działania: bezrobocie w powiecie, podstawowy dochód podatkowy gminy, liczba planowanych do utworzenia nowych miejsc pracy. Na najwięcej punk- 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu tów, a zatem na wysoką pozycję na liście określającej kolejność przysługiwania pomocy, mogą liczyć wnioskodawcy planujący utworzenie co najmniej 3 nowych miejsc pracy w powiecie o dużym bezrobociu i gminie o małych dochodach podatkowych. mocy będą przyjmowane w oddziałach regionalnych ARiMR właściwych ze względu na miejsce realizacji operacji. O kolejności przyznawania pomocy zdecyduje suma punktów przyznanych na podstawie kryteriów wyboru operacji stosowanych w tym działaniu. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Nabory wniosków z PROW 2007-2013 prowadzone przez ARiMR Tegoroczny nabór zostanie przeprowadzony dwuetapowo. W pierwszym etapie, od 29 kwietnia do 10 maja 2013 r., wnioski będą mogły składać grupy producentów rolnych, wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw oraz uznane organizacje producentów owoców i warzyw, spółki i spółdzielnie kontrolowane przez takie podmioty, a także podmioty skonsolidowane prowadzące działalność w zakresie przetwarzania produktów rolnych oraz centra dystrybucji produktów rolnych. W następnym etapie, od 13 do 24 maja do naboru wniosków będą mogły przystąpić pozostałe uprawnione podmioty działające w sektorze przetwórstwa rolno-spożywczego. O pomoc mogą ubiegać się podmioty spełniające status mikro, małego lub średniego przedsiębiorstwa, a także zakłady, które zatrudniają mniej niż 750 osób, a ich roczny obrót nie przekracza 200 mln euro. Wysokość dofinansowania, jakie można otrzymać z ARiMR wynosi od 25% do 50% kosztów kwalifikowalnych poniesionych na realizację inwestycji. Wnioski o przyznanie po- Modernizacja gospodarstw rolnych 27 marca - 23 kwietnia 2013 r. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 15 - 26 kwietnia 2013 r. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Od 29 kwietnia do 24 maja 2013 r. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Od 2009 roku do wyczerpania środków finansowych, ale nie później niż do 31 grudnia 2013 roku. Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Od 2009 roku do wyczerpania środków finansowych, ale nie później niż do 31 grudnia 2013 roku. Grupy producentów rolnych Od 2007 roku do wyczerpania środków finansowych. Departament Komunikacji Społecznej ARiMR Reklama Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 9 Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” Już po raz piąty, począwszy od 2 stycznia 2013 roku, można składać wnioski do Biur Powiatowych ARiMR o przyznanie wsparcia w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” finansowanego z PROW 2007-2013. Jedno gospodarstwo może otrzymać wsparcie w kwocie do 1500 euro. Dofinansowanie pokrywa 80% poniesionych kosztów kwalifikowanych. Wnioski przyjmowane są do wyczerpania limitu środków. Termin składania wniosków o przyznanie pomocy upływa w dniu 31 grudnia 2013 r. Do wykorzystania pozostało jeszcze ok. 160 mln zł. Dotychczas pomoc otrzymało ponad 42 tys. rolników, na łączną kwotę 161 mln zł. Aby skorzystać z usługi doradczej należy: 1. Zawrzeć z podmiotem doradczym umowę o przeprowadzenie przynajmniej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Złożyć do Biura Powiatowego ARiMR wniosek o przyznanie pomocy. 3. Skorzystać z usługi w ciągu 12 miesięcy. 4. Złożyć wniosek o płatność. Jednym z podmiotów, uprawnionych do świadczenia usług doradczych (KUD), jest Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. W ramach kwalifikowanych usług: - przeprowadzamy profesjonalną, opartą na wiedzy i długoletnim doświadczeniu, ocenę gospodarstwa rolnego pod kątem spełnienia Wymogów Wzajemnej Zgodności, - opracowujemy plan dostosowania gospodarstwa do przepisów związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Przypominamy, iż oprócz wymienionych działań podstawowych do usługi można dołączyć: - przygotowanie planu działalności rolnośrodowiskowej, - zmianę lub uaktualnienie planu działalności rolnośrodowiskowej, - opracowanie planu nawożenia, - atestację opryskiwaczy wykonanych w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy w Lubaniu i Starym Polu, - przygotowanie biznesplanów związanych z ubieganiem się o kredyty z dopłatą do oprocentowania, udzielanych w ramach linii kredytowych: nIP, nKZ, nMR, nOR, nGP, nGR, nNT, nBR10, nKL01; - przygotowanie biznesplanu dla następujących działań w ramach PROW 2007-2013: 121- Modernizacja gospodarstw rolnych, 311- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; - prowadzenie dokumentacji określonej w programach działań, wydanych przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych (OSN). Dodatkowo, podpisując z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego umowę na świadczenie usług doradczych, otrzymujemy upusty na inne działania świadczone przez ośrodek sięgające 20%. Osoby zainteresowane mogą zgłosić się do Oddziałów PODR i Biur Powiatowych lub bezpośrednio do swojego doradcy, w celu przeprowadzenia kalkulacji kosztów realizacji usługi i możliwości uzyskania dotacji, podpisania umowy oraz wypełnienia wniosku do ARiMR. Serdecznie zapraszamy do współpracy! Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 stycznia 2013 r. poz. 236/2013 Jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 20 lutego 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lutego 2013 r. poz. 253/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie zawartości substancji niepożądanych w paszach Data ogłoszenia: 22 lutego 2013 r. Data wejścia w życie: 8 marca 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2013 r. poz. 300/2013 Zmian do zatwierdzonych planów dochodzenia do uznania wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw za organizację producentów owoców i warzyw, które nie wymagają wydania decyzji w sprawie zmian do zatwierdzonych planów Data ogłoszenia: 6 marca 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2013 r. poz. 322/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 7 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 21 marca 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2013 r. poz. 326/2013 Sposobu prowadzenia dokumentacji gospodarki rybackiej Data ogłoszenia: 8 marca 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lutego 2013 r. poz. 327/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych Data ogłoszenia: 8 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 22 marca 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2013 r. poz. 328/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 8 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 22 marca 2013 r. Terminów przekazywania informacji przez marszałka województwa, Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Prezesa Agencji Rynku Rolnego, wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw oraz uznane organizacje producentów owoców i warzyw i ich zrzeszenia Data ogłoszenia: 12 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 26 marca 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2013 r. poz. 338/2013 Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Istotne informacje 11 Dla wsi i regionu Akt prawny Dotyczy Istotne informacje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 marca 2012 r. poz. 339/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 12 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 11 kwietnia 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 marca 2013 r. poz. 349/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 13 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 27 marca 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2013 r. poz. 361/2013 Szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 15 marca 2013 r. Data wejścia w życie: 15 marca 2013 r. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Sprzedam (cd. ze str. 68) Oś do przyczepy D-47, półosie z piastami na koła 10/15, wał gładki (3 szt.) - komplet oraz felgi 825/20. Wiadomość: tel. kom. 665039264. Brony 5-polowe średnie; rozdrabniacz Bąk, silnik 5,5 kW; rozdrabniacz do buraków, silnik 0,4 kW; klatkę zawieszaną i dwukółkę. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 516269292, gm. Nowy Dwór Gdański. Rozrzutnik jednoosiowy do obornika, sprawny technicznie. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. (55) 247 84 48. Kombajn Mercator 60, heder 3 m, cena - 24 000 zł, cena do negocjacji. Wiadomość: tel. kom. 501243092, gm. Nowy Dwór Gdański. Przetrząsaczo-zgrabiarkę karuzelową, rok prod. 2012, zgrabiarkę jednogwiazdową Kuhn o szer. rob. 4 m i ciągnik Ursus C-360, r. prod. 1980 (po kapitalnym remoncie, nowa kabina). Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 607134921, gm. Nowy Dwór Gdański. Łubin wąskolistny, samokończący, biały, odm. Sonet; jęczmień jary paszowy; pszenicę paszową; owies; słomę w belach - sprzedam lub zamienię na obornik; przyczepę-wywrotkę jednoosiową o ład. 15 t na tandemie. Wiadomość: tel. kom. 512377787. 12 Ciągnik Pronar 1221, r. prod. 2004, garażowany, stan dobry; opryskiwacz Pilmet, szer. rob. 18 m, poj. 1600 l i gruber o szer. rob. 3 m. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 502520516, gm. Sztutowo. Jałówki cielne (4 szt.), terminy wycielenia: kwiecień, czerwiec, lipiec. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. 502493214, gm. Nowy Dwór Gdański. Pług 7-skibowy, podorywkowy; brony 5-polowe, ciężkie; kultywator o szer. 3,2 m; pług 3-skibowy do głębokiej orki; ciągnik Zetor 50 oraz samochód osobowy Skoda o poj. 1300 cm3, r. prod. 2000. Wiadomość: tel. kom. 666077149. Ładowacz Cyklop T-214/3, r. prod. 1994. Wiadomość: tel. kom. 608821059. Mieszalnik pasz 300 kg oraz motoreduktor do wyciągu linowego. Wiadomość: Gościszewo, tel. kom. 605247281. Pług 3-skibowy Atlas, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 608835930. Siewnik Poznaniak w b. dobrym stanie oraz ciągnik Ursus C-355. Wiadomość: tel. kom. 606412154. Brony lekkie zawieszane, 5-polowe, opryskiwacz 12-rzędowy, pielnik 8-rzędowy oraz głębosz. Wiadomość: tel. kom. 668056776. 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Ogłoszenie Firma Usługowa „Pirsno” Mirosława Miodowska-Jaroś Pierszczewo 79, gmina Stężyca zaprasza na szkolenie/warsztaty organizowane w ramach Małych Projektów Osi Leader. Tytuł projektu: „Organizacja szkolenia dla mieszkańców wsi - sztuka podania i smak kuchni kaszubskiej źródłem dodatkowych dochodów w agroturystyce” Szkolenia odbędą się w marcu i kwietniu 2013 roku, w Gospodarstwie Agroturystycznym ,,Pod Ptasią Górą” w Pierszczewie 79 k. Gołubia. Dania regionalne w naszej kuchni nie powinny być podawane tylko od święta, ale i na co dzień. Tradycja jest to nasz skarb, który powinniśmy ustawicznie pielęgnować i przekazywać następnym pokoleniom. Dlatego ważne jest podnoszenie własnych kwalifikacji i umiejętności w tym zakresie. Szkolenia obejmują: - część teoretyczną z zakresu: przepisów prawnych, sanitarnych (HACCP), BHP, p.poż., marketingu produktu tradycyjnego, regionalnego i turystyki wiejskiej, produktu turystyki wiejskiej na Kaszubach, możliwości dofinansowania; - część praktyczną: wykonanie i dekoracja potraw tradycyjnych, regionalnych oraz sztuka podania tych potraw. Podsumowaniem szkolenia będzie impreza promująca dania regionalne i otwierająca sezon turystyczny. Serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników kuchni kaszubskiej na tę imprezę do Pierszczewa w dniu 4 maja 2013 r., na godzinę 18.00. Nasi goście będą mieli okazję uczestniczyć w degustacji dań regionalnych. Otrzymają też foldery z przepisami na potrawy kuchni kaszubskiej. Uczestnikami projektu mogą być wyłącznie osoby z powiatu kartuskiego. Szczegółowe informacje można uzyskać: - w Firmie Usługowej „Pirsno”, tel. kom. 696788455 lub tel. (58) 684 14 77, - u pracowników Biura Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kartuzach pod numerem telefonu (58) 681 42 67. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Serdecznie zapraszamy! Partnerem projektu jest: Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2013 13 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Płatności bezpośrednie 2013 i co dalej? W tym roku polscy rolnicy po raz 10. składają wnioski o płatności bezpośrednie. Jednocześnie jest to ostatni rok obowiązywania obecnej perspektywy finansowej UE, obejmującej lata 2007-2013. O d 15 marca trwa kolejna kampania składania wniosków o płatności bezpośrednie, ONW i rolnośrodowiskowe za 2013 r. W zasadach przyznawania płatności w bieżącym roku nie wprowadzono większych zmian, w stosunku do roku ubiegłego. Krajowe płatności uzupełniające zostały zastąpione przez przejściowe wsparcie krajowe, przyznawane na takich samych warunkach, jak dotychczas płatności uzupełniające. Nie zmieniają się zasady wypełniania wniosków obszarowych. Wnioski można składać do 15 maja br. w biurach powiatowych ARiMR właściwych ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy. Ostateczny termin składania wniosków upływa 10 czerwca 2013 r. Jednak w przypadku wniosków złożonych po 15 maja 2013 r. kwota płatności zostanie obniżona o 1% za każdy dzień opóźnienia. Do 31 maja br. rolnicy mogą dokonywać zmian w złożonych wnioskach bez konsekwencji w postaci obniżenia płatności. Zmiany mogą być dokonywane także po tym terminie, ale nie później niż do 10 czerwca 2013 r., z tym, że zmia- ny wprowadzane po 31 maja będą skutkowały zmniejszeniem płatności o 1% za każdy dzień, licząc od 3 czerwca 2013 r. Wstępnie szacowana wysokość płatności za rok 2013 wynosi maksymalnie: - jednolita płatność obszarowa (JPO) – 197,20 euro/ha, - uzupełniająca płatność obszarowa (UPO) – 33,64 euro/ha, - płatność zwierzęca (PZ) – 56,50 euro/ha. Podane wyżej stawki płatności mogą ulec zmianie po dokonaniu dokładnych szacunków, które będą możliwe po zakończeniu przyjmowania wniosków w roku bieżącym. Ostateczna wysokość dopłat w zł zostanie ustalona na podstawie kursu euro z dnia 30 września 2013 r. Czego można się spodziewać po 2013 roku? Po roku 2013 planowane jest wprowadzenie wielu istotnych zmian w systemie płatności bezpośrednich we wszystkich państwach członkowskich UE. Propozycje tych zmian zostały zawarte w projekcie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z października 2011 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej. Projekt ten przewiduje wprowadzenie systemu płatności podstawowych, opartych na uprawnieniach do płatności. W systemie tym obowiązywać ma jedna krajowa lub regionalna stawka ryczałtowa płatności za kwalifikowalny hektar. O płatności będą mogli występować rolnicy posiadający uprawnienia. Uprawnienia będą przydzielane rolnikom na ich wniosek, złożony do dnia 15 maja 2014 r. Liczba uprawnień przyznanych danemu rolnikowi będzie zależała od liczby zgłaszanych przez niego hektarów w 2014 r. Warunkiem uzyskania uprawnień będzie jednak otrzymanie dopłat bezpośrednich w 2011 r. Młodzi rolnicy, rozpoczynający działalność rolniczą, będą mogli ubiegać się o przydział uprawnień z rezerwy krajowej. O płatności będą mogli ubiegać się wyłącznie tzw. aktywni rolnicy (inaczej rolnicy czynni zawodowo), czyli tacy, dla których roczna kwota płatności bezpośrednich przekracza lub jest równa 5% Wysokość podstawowych płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2004-2012 Wyszczególnienie Stawki płatności w zł/ha w latach 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Jednolita płatność obszarowa (JPO) 210,53 225,00 276,28 301,54 339,30 506,98 562,09 710,57 732,06 Uzupełniająca płatność obszarowa (UPO) 292,78 282,35 313,45 294,91 296,34 356,47 327,28 274,23 211,80 Płatność zwierzęca (PZ) x x x 438,76 395,55 502,62 439,03 396,14 306,99 14 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym łącznych przychodów uzyskiwanych z działalności pozarolniczej (warunek ten nie będzie dotyczył rolników, którzy za rok poprzedni otrzymali płatności bezpośrednie w wysokości do 5 tys. euro). Bardzo istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku „zazielenienia”, który oznacza, że każde państwo członkowskie będzie zobowiązane do przeznaczenia 30% swojej koperty krajowej na płatności za praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska. Warunkiem otrzymania tych płatności przez rolnika będzie z kolei spełnienie następujących warunków: •prowadzenie co najmniej 3 upraw na gruntach ornych, przy czym jedna uprawa może stanowić min. 5%, max. 70% powierzchni zasiewów, •utrzymanie powierzchni trwałych użytków zielonych w gospodarstwie na poziomie z roku 2014 (z możliwością przekwalifikowania max. 5% powierzchni TUZ), •przeznaczenie co najmniej 7% powierzchni gruntów ornych na obszar proekologiczny (grunty ugorowane, tarasy, cechy krajobrazu, strefy buforowe i obszary zalesione, poza obszarami TUZ) . Obowiązek zazielenienia nie będzie dotyczył gospodarstw ekologicznych. W każdym państwie członkowskim będą też wprowadzone płatności dla młodych rolników. Uprawnieni do nich będą rolnicy, którzy nie ukończyli 40. roku życia i po raz pierwszy zakładać będą gospodarstwo rolne jako kierujący nim lub założyli już gospodarstwo w ciągu 5 lat przed złożeniem wniosku o płatności podstawowe. Płatność dla młodych rolników będzie przyznawana na okres max. 5 lat. Dla najmniejszych gospodarstw rolnych wprowadzony ma być osobny, uproszczony system płatności, zwany systemem dla drobnych producentów rolnych. Będzie on dotyczył gospodarstw, dla których wielkość wsparcia nie przekracza 15% średniego wsparcia w kraju członkowskim lub których powierzchnia użytków rolnych nie jest większa niż 3 ha. Udział rolników w systemie dla drobnych producentów rolnych będzie dobrowolny. Warunkiem przystąpienia do systemu będzie złożenie odpowiedniego wniosku w terminie do 15 października 2014 roku. Rolnicy uczestniczący w systemie będą zwolnieni ze stosowania praktyk korzystnych dla klimatu i środowiska. Wymienione wyżej rodzaje płatności mają być realizowane w państwach członkowskich UE obowiązkowo. Poza tym Komisja Europejska przewiduje możliwość wprowadzenie dwóch dodatkowych rodzajów dopłat na zasadach dobrowolności. Pierwszą z nich będą płatności powiązane z produkcją, na które państwo członkowskie będzie mogło przeznaczyć do 10% koperty krajowej. Wsparciem tym będą mogły zostać objęte sektory i rodzaje produkcji znajdujące się w trudnej sytuacji i mające szczególne znaczenie ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych, w tym m.in.: zboża, nasiona oleiste, rośliny wysokobiałkowe, ► Reklama Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 15 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Porównanie szacunkowej stawki płatności bezpośrednich po 2013 r. w Polsce po przeniesieniu 25% środków z II filaru oraz średniej stawki unijnej (EUR/ha, ceny bieżące) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Polska 238 239 240 241 243 244 244 UE-27 260 261 262 262 262 262 262 Źródło: „Porozumienie w sprawie WRF 2014-2020 (szacunkowe wyniki na podstawie porozumienia ws. WRF)”, MRiRW, luty 2013 r. rośliny strączkowe, len, konopie, ziemniak skrobiowy, mleko i przetwory mleczne, nasiona, wołowina, cielęcina, susz paszowy, burak cukrowy, owoce i warzywa oraz zagajniki o krótkiej rotacji. Drugim rodzajem dopłat, które państwa UE będą mogły wprowadzić dobrowolnie będą płatności dla obszarów o ograniczeniach naturalnych. Mają to być dodatkowe płatności dla gospodarstw prowadzących swoją działalność na obszarach, gdzie występują naturalne ograniczenia produkcji rolnej (ONW). Płatności dla tych gospodarstw są przewidziane także w ramach nowego PROW 2014-2020. Planuje się jednak ponowne wyznaczenie obszarów ONW, co będzie się wiązało także ze zmniejszeniem ich zasięgu. Rolnicy otrzymujący płatności bezpośrednie od 2014 r. będą nadal zobowiązani do przestrzegania wymogów wzajemnej zgodności (cross compliance). Będą jednak mieli zagwarantowany dostęp do systemu doradztwa rolniczego, który będzie wspomagał rolników w wypełnianiu nałożonych zobowiązań. System doradztwa rolniczego będzie obejmował co najmniej: •wymogi podstawowe w zakresie zarządzania oraz normy w zakresie zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, •praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska, •wymogi lub działania związane z łagodzeniem zmiany klimatu oraz odnośnymi działaniami dostosowawczymi, różnorodnością biologiczną, ochroną wód, zgłaszaniem chorób zwierząt i roślin oraz innowacjami, •zrównoważony rozwój działalności gospodarczej małych gospodarstw rolnych. 16 W latach 2014-2020 różnice w poziomie dopłat bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich będą stopniowo zmniejszane, jednak nie dojdzie do zupełnego ich wyrównania. Aby dodatkowo złagodzić istniejące dysproporcje kraje, w których poziom płatności jest niższy niż 90% średniej UE, będą mogły przeznaczać do 25% środków z II filaru WPR (tzn. z nowego PROW) na płatności bezpośrednie. Wprowadzenie tego rozwiązania zapowiadane jest także w naszym kraju. Przedstawione wyżej założenia funkcjonowania płatności bezpośrednich po 2013 r. nie są jeszcze ostateczne. Obecnie na forum UE trwa jeszcze debata na ten temat, państwa członkowskie zgłaszają swoje postulaty. Wiele zastrzeżeń budzi wymóg „zazielenienia”, którego wprowadzenie w proponowanej formie spowodowałoby konieczność wyłączenia z produkcji części gruntów, a w konsekwencji spadek poziomu produkcji rolnej w UE. Dlatego można się spodziewać, że wymóg ten zostanie złagodzony i wprowadzone zostaną inne działania korzystne dla klimatu i środowiska (np. zaliczenie do obszarów proekologicznych powierzchni uprawy roślin motylkowatych). Ogłoszenie ostatecznych przepisów prawnych UE, dotyczących funkcjonowania WPR w latach 2014-2020, w tym płatności bezpośrednich, zapowiadane jest w lipcu 2013 r. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Ewa Szymańska Wspólna organizacja rynków rolnych Unii Europejskiej obejmuje również rynek owoców i warzyw, który regulowany jest odrębnymi aktami prawa krajowego oraz prawa wspólnotowego wprowadzającymi właściwe dla tego sektora mechanizmy pomocy finansowej. M echanizmy pomocy finansowej, w ramach wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw Unii Europejskiej, obsługiwane są przez ARiMR. Obejmują one: •pomoc finansową dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw na pokrycie kosztów związanych z utworzeniem grupy producentów i prowadzeniem działalności administracyjnej, •pomoc finansową na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, •pomoc finansową dla uznanych organizacji producentów owoców i warzyw na dofinansowanie funduszu operacyjnego. O pomoc mogą ubiegać się wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw oraz uznane organizacje producentów owoców i warzyw, spełniające kryteria wstępnego uznania lub uznania. Status wstępnego uznania oraz uznania nadawany jest przez marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę grupy lub organizacji producentów. O nadanie statusu wstępnego uznania mogą ubiegać się grupy producentów, które nie są w stanie spełnić wszystkich warunków pełnego uznania określonych w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1234/2007 (i rozporządzeniach wykonawczych Komisji (UE)), rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie warunków wstępnego uznawania grup producentów owoców 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym WSZYSTKO O GRUPACH PRODUCENTÓW ROLNYCH (CZ. III) Zasady organizacji i funkcjonowania grup producentów owoców i warzyw i warzyw, uznawania organizacji producentów owoców i warzyw oraz warunków i wymagań, jakie powinny spełniać plany dochodzenia do uznania. (Dz.U. nr 5, poz. 27). W większości przypadków nie posiadają one wyposażenia technicznego oraz nie mają doświadczenia w administrowaniu, zarządzaniu i prowadzeniu sprzedaży owoców i warzyw wyprodukowanych przez swoich członków. Jak podaje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na dzień 31 grudnia 2012 r., status wstępnie uznanej grupy producentów w Polsce posiadało 237 grup, a uznanej 78 organizacji producentów owoców i warzyw. Zrzeszają one łącznie ponad 5,1 tys. członków, w tym grupy wstępnie uznane ok. 3 tys., a uznane organizacje ok. 2,1 tys. W naszym województwie zarejestrowanych w Rejestrze Marszałka Województwa Pomorskiego jest 10 grup wstępnie uznanych i jedna organizacja uznana. Na liście wstępnie uznanych grup są w kolejności: 1. Pomeranian Mushrooms Sp. z o.o. w Pieniężnicy 2. Agro-North Sp. z o.o. w Lęborku 3. Pomorska Grupa Producencka „Sad” Sp. z o.o. w Tczewie 4. Grupa Producentów Owoców i Warzyw „Ełganówko” Sp. z o.o. w Pruszczu Gdańskim 5. „Ambersad” Gdańskie Sady Sp. z o.o. w Mieścinie 6. Grupa Producentów Warzyw „Mr.Carrot” Sp. z o.o. w Bogatce Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 7. Fasgro Sp. z o. o. w Staryni 8. North Farm Sp. z o. o. w Lęborku 9. Grupa Producentów Owoców i Warzyw „Polfarm” Sp. z o.o. w Chwaszczynie 10.Grupy Producentów Owoców i Warzyw „Karot” Sp. z o.o. w Łebuni. Status uznanej organizacji producentów uzyskało Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw „Jagoda” z siedzibą w Debrznie, która była pierwszą zarejestrowaną w województwie pomorskim grupą wstępnie uznaną owoców i warzyw. Do grupy należą rolnicy producenci truskawek, porzeczki czerwonej i czarnej, jabłek, gruszek, wiśni i czereśni. Zrzeszenie to skupia najwięksżą liczbę członków (26), spośród grup owoców i warzyw zarejestrowanych w naszym województwie. Przyznana pomoc finansowa dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw jest ogromna. Do dnia 31 grudnia 2012 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wydała 1402 decyzje w sprawie przyznania pomocy finansowej dla 276 grup producentów na łączną kwotę 3 926 496,3 tys. zł, w tym 190 698,6 tys. zł na pokrycie kosztów związanych z utworzeniem grupy producentów i prowadzeniem działalności administracyjnej oraz 3 735 797,7 tys. zł na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania. O zasadach tworzenia i finansowania grup producentów owoców i warzyw w następnym numerze PWR. Bogdan Nowaczewski Reklama 17 Ogłoszenie Komunikat Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku o zmianie zasad uprawniających do obrotu materiałem siewnym W związku z wejściem w życie w dniu 28.01.2013 roku nowej ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o nasiennictwie (Dz.U. z 2012 r. poz. 1512), zmianie ulegają zasady uprawniające przedsiębiorców, rolników i dostawców do prowadzenia obrotu materiałem siewnym. Przepisy zawarte są w następujących artykułach: 1. Ewidencja podmiotów, art. 84 - 91, 2. Obowiązki podmiotów prowadzących obrót, art. 92 - 94. Przedsiębiorcy, rolnicy oraz dostawcy, mający zamiar wytwarzać, prowadzić obrót materiałem siewnym, mają obowiązek zgłoszenia zamiaru prowadzenia obrotu materiałem siewnym wojewódzkiemu inspektorowi właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę, albo miejsce wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli jest inne niż miejsce zamieszkania, w przypadku, gdy przedsiębiorcą lub dostawcą jest osoba fizyczna, prowadząca działalność gospodarczą, albo miejsce zamieszkania rolnika. Zgłoszenia zamiaru prowadzenia obrotu materiałem siewnym należy dokonać na 7 dni przed planowanym dniem rozpoczęcia prowadzenia obrotu materiałem siewnym. Zgłoszenie, o którym mowa powyżej nie dotyczy: - podmiotu prowadzącego sprzedaż materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych wyłącznie dla nieprofesjonalnych odbiorców, - podmiotu prowadzącego sprzedaż materiału rozmnożeniowego lub nasadzeniowego roślin warzywnych i ozdobnych, sadzonek winorośli oraz materiału szkółkarskiego, jeżeli ten materiał siewny jest przeznaczony wyłączenie dla nieprofesjonalnych odbiorców, - producenta materiału rozmnożeniowego lub nasadzeniowego roślin warzywnych i ozdobnych, sadzonek winorośli, który wytwarza i sprzedaje ten materiał siewny na terenie tego samego powiatu, jeżeli ten materiał siewny jest przeznaczony wyłącznie dla nieprofesjonalnych odbiorców. Przedsiębiorcy wpisani do Rejestru przedsiębiorców dokonujących obrotu materiałem siewnym, rolnicy wpisani do Rejestru rolników oraz dostawcy wpisani do Rejestru przedsiębiorców, na podstawie przepisów nieobowiązującej już ustawy z dnia 26 czerwca 2003 roku o nasiennictwie (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 41, poz. 271 ze zm.) lub przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 2003 roku o ochronie roślin (tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.) mogą nadal prowadzić obrót materiałem siewnym roślin rolniczych i warzywnych lub materiałem szkółkarskim, rozmnożeniowym i nasadzeniowym roślin warzywnych i ozdobnych przez okres 6 miesięcy, licząc od dnia wejścia w życie nowej ustawy o nasiennictwie. Chcąc kontynuować dotychczasową działalność w zakresie obrotu materiału siewnego, wyżej wspomniani przedsiębiorcy, rolnicy i dostawcy w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia wejścia w życie nowej ustawy o nasiennictwie, powinni zgłosić zamiar prowadzenia obrotu materiałem siewnym wojewódzkiemu inspektorowi właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę. Wszelkie niezbędne informacje można uzyskać w Dziale Nadzoru Nasiennego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku, ul. Na Stoku 48, 80-874 Gdańsk, piętro 4 pokój nr 5, numer telefonu: 58 / 302-36-35 wew. 27 lub 33, numer fax 58 / 303-11-10, adres e-mail: [email protected], skype: dnn3-gdansk, godziny urzędowania: poniedziałek – piątek, 7.30 – 15.30. Na stronie www.iorin.gda.pl dostępne są procedury oraz formularze zgłoszenia do ww. ewidencji. Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku Andrzej Kania 18 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Optymalizacja nawożenia buraka cukrowego a jakość plonu P Uprawa buraka cukrowego ukierunkowana jest na uzyskiwanie maksymalnej wydajności plonu korzeni i cukru. Aby osiągnąć założony cel, należy zapewnić roślinie optymalne warunki wzrostu, zaczynając od wyboru odpowiedniego stanowiska o uregulowanym odczynie i zasobnym w składniki pokarmowe, poprzez właściwą ochronę roślin, szczególnie przed szkodnikami i chorobami, a kończąc na prawidłowym zbiorze. Realizacja powyższych celów wymaga dużego nakładu środków produkcji. Nakłady ponoszone na nawożenie mineralne są znaczącym ogniwem w ponoszonych kosztach. Zysk plantatora będzie tym większy, im wyższa będzie jakość korzeni zarówno w momencie zbioru, jak również dostarczania ich do cukrowni. Dlatego znajomość stopnia wykorzystania składnika z nawozów nabiera coraz większego znaczenia. Obok aspektu ekonomicznego, stopień wykorzystania składnika mineralnego z nawozu ma również ogromne znaczenie ekologiczne. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 otencjał plonotwórczy korzeni buraków cukrowych, w krajach Europy Środkowej, kształtuje się w zakresie od 110 do 140 t/ha, natomiast plon cukru mieści się w przedziale 16 - 24 t/ha. Plony buraka cukrowego są wynikiem nie tylko doboru odmiany, ale działania czynników naturalnych (gleba, przebieg pogody w sezonie wegetacyjnym) oraz zabiegów agrotechnicznych minimalizujących ujemne skutki działania tychże warunków. Potencjał plonotwórczy buraków uprawianych w Polsce oceniamy na podstawie tzw. wzorca odmianowego, który waha się w zakresie od 70 do 80 t/ha. Podstawowymi ogranicznikami zbieranych plonów większości roślin uprawnych w Polsce są woda i gospodarka azotem. Biorąc pod uwagę kryterium produktywności wody, maksymalny poziom produkcji buraków jest niski i wynosi zaledwie 40 do 46 t/ha. Uwzględniając drugi ogranicznik plonowania, a mianowicie produktywność azotu, szacowany zakres plonowania buraków w Polsce jest nieznacznie wyższy i przedstawia się na poziomie 47 - 52 t/ha. Ostatnie badania wskazują na rezerwy plonu korzeni tkwiące w niedostatecznym odżywieniu roślin potasem w stosunku do azotu, którego akumulacja w plonie technologicznym jest zbyt wysoka. W sezonie wegetacyjnym 2011/2012 powierzchnia uprawy buraków cukrowych wynosiła 190 tys. ha i była porównywalna z rokiem ubiegłym. Ostatni sezon wegetacyjny był sprzyjający uprawie buraków cukrowych. Plon korzeni w doświadczeniach przeprowadzonych przez COBORU średnio wynosił 87 t/ha i przekroczył rekordowy plon z roku 2011 o około 6 ton. Zanotowane plony cukru były również większe niż w przeszłości. Średnia zawartość cukru polarymetrycznego kształtowała się na poziomie 18,6%. Aktualnie uprawa buraków cukrowych skoncentrowana jest głównie w dużych gospodarstwach, w najlepszych regionach przeznaczonych do ich uprawy oraz w stanowiskach gwarantujących uzyskanie zakładanych plonów. W rezultacie w ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się systematyczny wzrost plonów buraków (ryc., GUS 2012). Wybór mniej zawodnych stanowisk zwiększa odporność roślin na stresy zarówno abiotyczne, jak i biotyczne. Poprawne opracowanie technologii nawożenia uprawy buraków cukrowych wymaga kontroli dynamiki wzrostu roślin w sezonie wegetacyjnym, która powinna uwzględniać następujące czynniki: szybkie i wyrównane wschody, szybkie zakrycie rzędów, dynamiczny wzrost roślin od zakrycia rzędów do maksymalnej masy liściowej oraz bezwzględny ubytek masy liści od trzeciej dekady sierpnia. Szczególną 19 Na polach i łąkach Ryc. Plony buraków cukrowych w Polsce, GUS 2012 uwagę zwraca się na możliwości zmniejszenia nakładów związanych z uprawą gleby oraz nawożeniem. W praktyce obserwuje się tendencje do minimalizacji liczby zabiegów uprawowych oraz do zmniejszenia poziomu nawożenia mineralnego azotem. W technologii uprawy buraków cukrowych szczególną uwagę zwraca się na prawidłowe odżywienie roślin składnikami, które kontrolują gospodarkę azotową i zwiększają jego wykorzystanie, tj. potas, fosfor, magnez, siarka, wapń i mikroelementy. Plon korzeni i ich jakość są funkcją bezpośredniego wpływu wielu czynników środowiskowych i agrotechnicznych oraz ich współdziałania. Przyczyną zmiennej zawartości cukru, która w świeżej masie korzenia waha się od 12 do 11%, są warunki pobierania azotu kształtowane zarówno przez czynniki naturalne (pogoda) oraz agrotechniczne (dawki azotu) odpowiadające za zaopatrzenie rośliny w okresie wegetacji w ten składnik. Każdy rolnik zainteresowany jest uzyskiwaniem wysokich i dobrych jakościowo plonów. Ilość i rodzaj popełnianych przez rolników błędów prowadzą w konsekwencji do obniżenia jakości korzeni. Od jakości surowca zależy jakość cukru i pośrednio rentowność cukrowni. Niska jakość pracy maszyn wykorzystywanych do zbioru korzeni przekłada się również na obniżenie jakości surowca podczas przechowywania na pryzmie. Optymalizacja nawożenia mineralnego buraków powinna uwzględniać następujące czynniki: 1. Utrzymanie odczynu i zasobności gleby na poziomie najbardziej wymagającej rośliny w zmianowaniu, czyli buraka cukrowego. 2. Nawożenie zgodnie z potrzebami pokarmowymi wynikającymi z poziomu założonego plonu i stwarzające - w każdej fazie rozwoju rośliny - warunki do pobierania składników mineralnych z gleby w ilościach umożliwiających pełną eksploatację jej potencjału plonotwórczego. 3. Nawożenie podstawowe obejmujące nie tylko azot (N), potas (K) i fosfor (P), lecz także magnez (Mg), wapń (Ca) i sód (Na). 4. Profilaktyczne nawożenie roślin mikroelementami (niezależnie od stanowiska) borem (B), a w szczególnych przypadkach także manganem (Mn), cynkiem (Zn) i miedzią (Cu). 20 Regulacja odczynu gleby Rolnik, bez względu na wielkość uprawianego areału, musi zdawać sobie sprawę z faktu, że utrzymanie optymalnego odczynu gleb jest podstawowym warunkiem opłacalnej produkcji buraka cukrowego. Niespełnienie tego warunku wiąże się bezpośrednio ze znacznymi stratami plonu korzeni. Optymalny odczyn gleby zapewnia warunki dla prawidłowego rozwoju roślin i procesów zachodzących w glebie. Te z kolei decydują o szybkości uwalniania składników pokarmowych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i plonowania. Buraki cukrowe tolerują odczyn lekko kwaśny pH = 6,0, natomiast bardzo niekorzystny dla ich rozwoju jest odczyn gleby poniżej pH < 5,5. Spośród wielu zabiegów uprawowych, oddziaływujących na wzrost i plonowanie roślin, wapnowanie określa się jako jedno z najważniejszych działań. Konieczność wapnowania gleb wynika z dbałości o strukturę gruzełkowatą, napowietrzenie i dostępność składników mineralnych dla roślin. Buraki cukrowe najczęściej uprawiane są na stanowisku po pszenicy ozimej i to właśnie przed jej siewem powinniśmy wykonać zabieg wapnowania. Sytuacja komplikuje się, gdy jesteśmy zmuszeni wapnować pole po zbiorze przedplonu. W takich przypadkach nawóz wapniowy powinniśmy zastosować natychmiast po zbiorze przedplonu i dobrze go wymieszać z glebą. Ze względu na szybkość działania, preferowane są nawozy tlenkowe. Dokonując wyboru terminu wapnowania, należy mieć również na uwadze reakcje nawozów wapniowych z innymi nawozami, które mogą prowadzić do strat składników pokarmowych. Dlatego bezpośrednio przed lub po wapnowaniu nie powinno się stosować nawozów zawierających formę amonową azotu oraz nawozów fosforowych, ponieważ wiąże się to ze stratami azotu w postaci ulatniającego się amoniaku i fosforu poprzez uwstecznianie do form nierozpuszczalnych w wodzie. Z tego samego powodu (straty azotu) nie należy wysiewać wapna na obornik lub gnojowicę. W ekstremalnych sytuacjach, aby uniknąć strat składników, należy zachować przerwę między wapnowaniem a stosowaniem obornika, która powinna trwać przynajmniej 4 - 6 tygodni. Należy również pamiętać, że warunkiem prawidłowego działania nawozów wapniowych jest ich równomierne wymieszanie z glebą na całej głębokości warstwy ornej. Zaleca się wapnować pod podorywkę, która w połączeniu z późniejszą orką siewną lub przedzimową pozwala spełnić ten warunek. Wyznaczanie dawek składników w nawozach Buraki cukrowe należą do roślin o dużych potrzebach pokarmowych, których zaspokojenie wymaga zazwyczaj intensywnego nawożenia mineralnego. Ustalenie prawidłowej dawki nawozowej jest działaniem wieloetapowym i wymaga dobrego rozpoznania stanowiska przeznaczonego pod uprawę buraków. 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Określając potrzeby pokarmowe buraka cukrowego, należy uwzględnić następujące czynniki: 1. Plon korzeni i jakość technologiczną – zawartości cukru w korzeniach wynosząca nie mniej niż 16%, zawartość melasotworów (azot α-aminowy, sód, potas). 2. Pierwiastki niezbędne roślinie do prawidłowego wzrostu z uwzględnieniem dwóch wariantów, a mianowicie: a)z obornikiem lub gnojowicą: azot - N, fosfor - P, potas - K, sód - Na, magnez - Mg, bor – B; b)bez obornika: pierwiastki z grupy a plus cynk i miedź. Potrzeby pokarmowe plantacji (PP) względem określonych składników oblicza się z prostego algorytmu uwzględniającego wielkość założonego plonu korzeni t/ha (Y) i jednostkowe pobrania składnika kg/t (Pj) (tabela): PP = Y x Pj Jednostkowe pobranie makroskładników przez buraki cukrowe, kg/t Tabela Azot N Fosfor P2O5 Potas K2O Sód Na Magnez Mg 3,75 1,10 6,55 2,10 1,00 (Grzebisz i in. 1998) Istotnym elementem tradycyjnej technologii uprawy buraka cukrowego jest stosowanie obornika. Ustalając dawkę obornika, należy mieć na uwadze ograniczenia wynikające z obowiązującego prawa polskiego. W sezonie wegetacyjnym ilość azotu dostarczanego w nawozach naturalnych nie może przewyższać 170 kg N/ha. Przyjmując średnią zawartość azotu w oborniku mieszanym na poziomie 0,46%, maksymalna dawka obornika nie powinna przekroczyć 36 t/ha. W ocenie wartości nawozowej obornika należy uwzględnić również okres działania liczony w latach. Największe wykorzystanie składników z obornika osiągane jest w pierwszym roku jego stosowania i kształtuje się odpowiednio: azot – 30 - 40%, fosfor - 30% i potas - 50%. Uwzględniając zawartości składników w oborniku, maksymalną dawkę obornika (36 t/ha), optymalne warunki mineralizacji w sezonie wegetacyjnym oraz wykorzystanie składników z obornika w roku stosowania, można przyjąć założenie, że rośliny będą miały do dyspozycji w sezonie wegetacyjnym następujące ilości składników: 50 - 60 kg azotu, ok. 30 kg P2O5, ok. 120 kg K2O. Obornik jest także cennym źródłem mikroelementów. Średnio w jednej tonie świeżej masy dostarcza do gleby około 4 - 9 g boru, 4 - 10 g miedzi, 50 – 70 g manganu, 30 - 40 g cynku, 0,4 - 0,5 g molibdenu. Powyższe ilości składników, wprowadzone z obornikiem, należy uwzględnić przy ustalaniu dawek nawozowych. Działanie obornika zależy od szybkości jego mineralizacji w glebie, dlatego nie może on być przyorany zbyt głęboko lub zbyt płytko. Optymalna głębokość zapewnia jego mineralizację w okresie wschodów Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 roślin. Gdy mineralizacja obornika przedłuża się ze względu na zbyt głębokie przyoranie wówczas jego wykorzystanie jest małe, a straty azotu powodują zanieczyszczenie środowiska. Kalendarzowym terminem stosowania obornika pod buraki jest okres od żniw do początku października. Alternatywny termin stosowania obornika przypada bezpośrednio przed wykonywaniem orki przedzimowej. Błędem w technologii uprawy buraka cukrowego jest stosowanie obornika w okresie wiosennym, gdyż rośliny te nie tolerują głębokich uprawek wiosennych. Ponadto przy niekorzystnym układzie warunków pogodowych wiosną np. obfite opady, mogą znacznie opóźnić przygotowanie stanowiska pod zasiew buraków. Ważne jest, aby okres największego uwalniania składników pokarmowych z obornika pokrył się z okresem największego zapotrzebowania roślin na te składniki, który w uprawie buraków przypada na lipiec i sierpień. Brak obornika w technologii uprawy buraka cukrowego zmusza plantatora do wyboru stanowiska o wyższym poziomie zasobności składników oraz rozszerzenia zakresu składników dostarczanych w nawozach mineralnych. Korekta zasobności gleby i wyznaczenie dawki Następnym etapem planu nawozowego jest korekta zasobności gleby i wyznaczenie wielkości dawki nawozowej. Dawkę określonego nawozu wyznacza się na podstawie algorytmu, który uwzględnia krytyczną i aktualną zawartość składnika w glebie, ilość składników wprowadzanych w oborniku oraz współczynniki korekcyjne wykorzystania składników z nawozów naturalnych i mineralnych w roku ich stosowania. D = Y x Pj + [(Pk – Pa) x 30] – [Zob x W] gdzie: D - dawka nawozowa, Y – zakładany plon korzeni, Pj – wartość pobrania jednostkowego, Pk – zawartość krytyczna przyswajalnych składników (15 mg P2O5, 20 mg K2O, 6 mg Mg /100 g gleby), Pa – zawartość aktualna składników w glebie mg/100 g gleby, 30 - współczynnik przeliczeniowy mg/100 g gleby na kg/ha, Zob – ilość składników wprowadzona z obornikiem, W – współczynnik korekcyjny wykorzystania składników z nawozów naturalnych w roku stosowania. Powyższy algorytm wskazuje na złożoną procedurę ustalania dawek nawozowych i nie może odbywać się bez znajomości podstawowych informacji o zasobności stanowiska w składniki mineralne (fosfor, potas, magnez). Ponadto nie ma uniwersalnego schematu zleceń, który można zastosować do wszystkich gospodarstw. Każdy przypadek wymaga indywidualnego rozważenia poszczególnych składowych ujętych w równaniu. Optymalny termin nawożenia fosforem i potasem buraków cukrowych przypada na okres letnio-jesienny, przed podorywką lub orką przedzimową. Zabiegi te pozwalają na dokładne wymieszanie nawozów 21 Na polach i łąkach z warstwą orną gleby. Nie zaleca się stosowania pełnej dawki nawozów fosforowo-potasowych w okresie wiosennym z kilku powodów, a mianowicie: 1. technologia uprawy przedsiewnej sprowadza się najczęściej do wzruszenia warstwy 0 - 5 cm; 2. umieszczenie w wierzchniej warstwie całkowitej ilości nawozów fosforowych, potasowych i azotowych może zakłócić kiełkowanie roślin; 3. możliwość przemieszczenia składników, szczególnie fosforu i potasu jest znacznie ograniczona i nie zabezpiecza potrzeb rośliny w całym okresie wegetacji; 4. wiosenny wysiew powoduje nadmierne ugniatanie gleby, co wpływa niekorzystnie na kiełkowanie buraków i może ograniczać dostępność składników z podglebia. Wybór nawozu potasowego w zasadzie nie stanowi problemu, bo każdy z dostępnych nawozów jest dobry. Czynnikiem ułatwiającym wybór nawozu fosforowego powinien być cel stosowania, a mianowicie: czy nawóz ma przeciwdziałać niedoborom składnika w okresie intensywnego wzrostu, czy też uzupełniać rezerwy składnika w glebie. Dobre zaopatrzenie roślin buraka w magnez decyduje o działaniu azotu. W praktyce rolniczej oznacza, że można zmniejszyć dawki azotu w warunkach dobrego odżywienia magnezem. Dobór nawozów magnezowych wyznacza w pierwszej kolejności odczyn i zawartość składnika w glebie. Gleby kwaśne wymagają zastosowania nawozów o działaniu odkwaszającym i jednocześnie uzupełniających niedobory tego składnika w glebie. W takiej sytuacji optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie nawozów wapniowo-magnezowych, takich jak: dolomit, tlenek magnezu, magnezyt. Azot musi być poddany ścisłej kontroli, tzn. należy określić zawartość składnika w glebie poprzez pomiar zawartości azotu mineralnego, ocenić ilość N wprowadzanego z nawozami naturalnymi i organicznymi, a następnie uwzględniając wymienione składowe, wyznaczyć dawkę nawozową azotu. Dawkę N wylicza się z algorytmu: Dn = (P x Nip) – Nmin (0 - 90) gdzie: Dn – dawka nawozowa azotu, kg/ha, P – oczekiwany plon korzeni, Nip – indeks pobrania azotu, kg N/t korzeni wraz z odpowiadającą masą liści, Nmin (0-90) – azot mineralny w glebie w warstwie 0 - 90 cm. Dawka przedsiewna azotu powinna zabezpieczyć wzrost w początkowych fazach, ale jednocześnie nie zakłócać kiełkowania nasion. Druga dawka azotu mineralnego powinna być w terminie przypadającym na fazę 4 wykształconych liści do fazy zwierania rzędów. Optymalizacja nawożenia azotem W zakresie żywieniowym ważne jest zachowanie zasady, że azot wpływa korzystnie na wysokość i jakość technologiczną plonu tylko w warunkach dostatecznego odżywienia pozostałymi składnikami. Produkcja korzeni o wysokiej jakości technologicznej wymaga bardzo efektywnej kontroli gospodarki azotowej rośliny, która polega na: 1) optymalizacji wielkości dawki azotu, 2) maksymalizacji wykorzystania azotu z zastosowanych nawozów azotowych. Realizacja tych dwóch zadań zależy od zaopatrzenia roślin w dziesięć pierwiastków: azot, fosfor, potas, sód, magnez, siarka, wapń, bor, mangan, cynk. Wszystkie te składniki są niezbędne w ściśle określonych ilościach i relacjach do azotu. Azot oddziaływuje istotnie na dwie podstawowe cechy jakościowe buraka: polaryzację cukru i zawartość azotu -aminowego. Wraz ze wzrostem dawki azotu maleje możliwość uzyskania optymalnych parametrów jakościowych. Dlatego tak ważna pozostaje kwestia ustalenia optymalnej dawki azotu, która nie będzie obniżała jakości surowca. 22 Mikroelementy w żywieniu buraków Buraki cukrowe należą do grupy roślin wykazujących największą wrażliwość na niedobór boru. Bor należy do grupy pierwiastków mało ruchliwych w roślinie i dlatego wymagają one stałego dopływu składnika w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Mikroelement ten jest pobierany przez rośliny w formie utlenionej jako anion BO3-3. Bor bierze udział w budowie ścian komórkowych, wpływa na gospodarkę węglowodanową, odgrywa istotną rolę w syntezie kwasów nukleinowych, wpływa na wzrost i podziały komórek, stymuluje wbudowywanie fosforu w kwasy nukleinowe, redukcję azotanów oraz stabilizuje gospodarkę hormonalną roślin. Z praktycznego punktu widzenia, zaburzenia metabolizmu węglowodanowego są jednym z groźniejszych objawów niedostatku składnika, gdyż następuje zakłócenie w odprowadzaniu produktów fotosyntezy powstałych w liściach do wierzchołków korzeni i nadziemnych stożków wzrostu. Buraki rosnące w warunkach niedostatku boru charakteryzują się generalnie mniejszą szybkością 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach wzrostu, większą tendencją do więdnięcia (często przypisywaną potasowi), a także pękaniem i zdrobnieniem liści. W warunkach znacznego niedoboru składnika pierwsze objawy pojawiają się już w czerwcu, w fazie zarywania rzędów, a maksymalne ich nasilenie występuje w lipcu i sierpniu. Objawy niedoboru boru często zanikają lub odwrotnie pojawiają się pod koniec wegetacji. Zgorzel liści sercowych buraka i sucha zgnilizna korzeni to najbardziej charakterystyczne choroby spowodowane brakiem składnika i szczególnie potęgowane w warunkach ograniczonych opadów atmosferycznych. Już we wczesnych stadiach rozwojowych buraka w wyniku braku składnika następuje zahamowanie rozwoju liści, począwszy od środka, następnie liście żółkną i obumierają. W dalszej kolejności objawy przenoszą się na tkanki korzenia, które stopniowo czernieją i gniją od środka, infekując dalsze części korzenia. Skutki niedoboru boru mogą znacznie zmniejszyć plony korzeni i zawartość cukru, a w efekcie istotnie ograniczyć wydajność technologiczną korzeni. Szacuje się, że w warunkach skrajnego niedoboru tego mikroskładnika straty plonu mogą osiągać nawet 50%. Drugim istotnym mikroskładnikiem w uprawie buraków cukrowych jest mangan. Wizualne objawy wywołane niedoborem manganu nie są zbyt powszechne, mogą jednak wystąpić na roślinach uprawianych na glebach alkalicznych lub przewapnowanych. Profilaktyczne nawożenie manganem powinno przeprowadzać się już przy przekroczeniu zakresu pH 6,0 - 6,5. Niedobór manganu, w przypadku uprawy buraków cukrowych, pociąga za sobą określone skutki produkcyjne, które przejawiają się poprzez: - zahamowanie wzrostu roślin – spadek plonu korzeni, - karłowaty ogólnie pokrój roślin, - zmniejszenie się zawartości cukru. Optymalny termin aplikacji mikroelementów nie jest łatwy do określenia i rozważając termin wykonywania oprysku w pierwszej kolejności należy wykluczyć fazy rozwojowe o nadmiernej wrażliwości na oprysk. Wskazanym terminem jest ich stosowanie po wcześniejszej ocenie stanu odżywienia rośliny, jednak w praktyce rolniczej zasada ta jest rzadko przestrzegana. Aktualna praktyka nawożenia mikroelementami opiera się w większości na dolistnym odżywianiu. Dolistne nawożenie buraków cukrowych jest bardziej efektywne plonotwórczo niż doglebowe, ze względu na wolne przemieszczanie się składników z liści starszych do młodszych. Ponadto należy mieć na uwadze stopień wykorzystania mikroelementów przez rośliny uprawne, który generalnie jest niski i kształtuje się w przedziale 1 - 20%. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Reklama dr hab. Renata Gaj Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 23 Na polach i łąkach Sadzimy ziemniaki kierunku użytkowania, za optymalne uważa się następujące obsady roślin: - 50 - 80 tys. roślin na 1 ha - przy produkcji nasiennej, - 45 - 60 tys. roślin na 1 ha - dla odmian wczesnych zbieranych na wczesny zbiór, - 40 - 50 tys. roślin na 1 ha - dla ziemniaków jadalnych i przemysłowych, - 30 - 40 tys. roślin na 1 ha - dla ziemniaków przeznaczonych na frytki i chipsy. Zalecane gęstości sadzenia sadzeniakami różnej wielkości dla przeciętnych warunków glebowych Uzyskanie opłacalnej produkcji ziemniaków wiąże się z podjęciem wielu decyzji. Wysokie plony o wysokiej jakości, w dużym stopniu zależą od zdrowych sadzeniaków, właściwie przygotowanego pola i prawidłowego sadzenia. P rzez prawidłowe sadzenie rozumiemy: - odpowiedni termin sadzenia, - sadzenie w optymalnym zagęszczeniu, - sadzenie na jednolitej, prawidłowej głębokości. Termin sadzenia Optymalny termin sadzenia ziemniaków jest wówczas, gdy temperatura gleby na głębokości 10 cm osiąga 8º C. Terminem fizjologicznym, jaki świadczy o odpowiedniej temperaturze gleby jest okres kwitnienia mniszka lekarskiego. Kolejnym znaczącym czynnikiem, obok temperatury gleby, jest wilgotność. Optymalna wilgotność gleby to taka, która pod wpływem kół ciągnika podczas sadzenia nie powoduje jej zbrylania się. Gleba o optymalnej wilgotności po ściśnięciu w dłoni, rozsypuje się i nie pozostaje zgnieciona. Na terenie Pomorza Środkowego optymalny terminem sadzenia ziemniaków przypada na okres 20 - 30 kwietnia. Rozstawa i gęstość sadzenia Warunkiem uzyskania wysokich plonów jest właściwa obsada roślin na jednostce powierzchni. W miarę zagęszczenia plantacji zwiększa się plon ogólny, ale maleje plon pojedynczych roślin. W przeciętnych warunkach glebowo-klimatycznych, w zależności od 24 Zalecane gęstości sadzenia przy szerokości międzyrzędzi (cm) 62,5 67,5 75,0 Potrzeby sadzeniaków (t/ha) 30 - 40 21 - 26 19 - 24 17 - 22 1,8 - 2,3 40 - 45 24 - 30 22 - 28 20 - 25 2,6 - 3,3 45 - 50 28 - 35 25 - 32 23 - 30 3,2 - 4,0 50 - 55 31 - 38 28 - 35 25 - 32 3,8 - 4,7 55 - 60 34 - 42 31 - 39 28 - 35 4,2 - 5,2 Kalibraż sadzeniaka (mm) Na glebach lekkich, przeciętnych, ubogich w próchnicę i na gorszych stanowiskach, należy stosować dolne granice, a na glebach średnio zwięzłych i zasobnych górne. Głębokość sadzenia Istotne znaczenie w uprawie ziemniaków ma głębokość sadzenia, od tego właśnie w dużym stopniu zależy tempo wschodów, wzrostu i dojrzewania oraz wysokość i jakość plonu. Najbardziej optymalna głębokość sadzenia wynosi 1 - 2 cm więcej od poprzecznej średnicy sadzeniaka. Dla sadzeniaków małych o wielkości 3,0 - 4,5 cm, powinna wynosić 5 - 6 cm, a dużych o wielkości 4,5 - 6,0 cm odpowiednio 7 - 8 cm. Wysokość obsypywania powinna wynosić 6 - 8 cm gleby nad sadzeniakiem, pozwala to ochronić sadzeniak przed nocnymi przymrozkami i sprzyja szybkim wschodom. Optymalna wielkość sadzeniaka umożliwiająca uzyskanie wysokiego plonu powinna wynosić 50 - 80 g. Z sadzeniaków małych wyrasta więcej bulw dużych, zaś z sadzeniaków dużych więcej bulw małych i średnich. W nowoczesnej technologii ziemniaków obredlanie (formowanie redlin) jest podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym. Na glebach zwięzłych, szczególnie przy wilgotnej i zimnej wiośnie, do formowania redlin przystępujemy w momencie wschodów. Na glebach lżejszych i gdy temperatury są wysokie, a sadzeniaki zdrowe i silne, formowanie redlin wykonujemy szybciej. Katarzyna Łyskawa 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze 25 Ogłoszenie Zakaz stosowania materiału siewnego odmian GMO Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku informuje, że 28 stycznia 2013 r. weszły w życie akty prawne regulujące sprawy zakazu uprawy odmian roślin zmodyfikowanych genetycznie: - ustawa o nasiennictwie z dnia 9 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2012, poz. 1512) oraz wydane na podstawie art. 104, ust. 9 tej ustawy, 2 rozporządzenia Rady Ministrów: • w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810 (Dz.U. z 2013 r. poz 39) • w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego ziemniaka Amflora (Dz.U. z 3013 r. poz 27) Te akty prawne nakładają na Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa nowe zadania polegające na sprawowaniu nadzoru nad stosowaniem materiału siewnego oraz sprawowanie kontroli przestrzegania zasad i obowiązujących wymagań w zakresie stosowania materiału siewnego. Producenci rolni, którzy nie zastosują się do powyższych przepisów będą podlegali określonym sankcjom. W celu uniknięcia wszelkich nieporozumień podczas działań kontrolnych apeluję do wszystkich uprawiających kukurydzę, aby zadbali o przechowywanie dokumentów zakupu materiału siewnego kukurydzy oraz etykiet urzędowych, którymi oznakowane są wszystkie opakowania tego materiału. Dokumenty te będą podlegały sprawdzeniu podczas przeprowadzanych przez PIORiN kontroli przestrzegania zakazu stosowania materiału siewnego, w tym odmian zmodyfikowanych genetycznie. Jednocześnie przypominam, że brak etykiety na opakowaniu świadczy o nielegalnym pochodzeniu materiału siewnego. Dodatkowe informacje można uzyskać w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku, ul. Na Stoku 48, tel. 302-36-35 w. 27 lub 33, oraz w Oddziałach Wojewódzkiego Inspektoratu. Adresy Oddziałów dostępne są na stronie www.iorin.gda.pl Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku Andrzej Kania Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu organizuje dla wszystkich chętnych rolników kurs pt. „Integrowana produkcja roślin rolniczych oraz roślin warzywnych”. Jest to 2-dniowe szkolenie zakończone uzyskaniem stosownego zaświadczenia. Zaświadczenie to wymagane jest do ubiegania się o wydanie certyfikatu IP. Cena kursu 270,00 zł brutto. Producenci, który uzyskali certyfikaty IP, korzystający z działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”, mogą przez okres 5 lat ubiegać się o zwrot kosztów, maksymalnie do wysokości 2750 zł rocznie. Szczegółowe informacje na temat integrowanej produkcji znajdują się na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Integrowana-Produkcja/ 26 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Plonowanie kostrzewy łąkowej a warunki meteorologiczne Publikujemy wyniki badań nt. zmienności plonowania odmian kostrzewy łąkowej w zależności od wybranych czynników meteorologicznych w doświadczeniach PDOiR w ZDOO Lisewo Malborskie. W warunkach intensywnej produkcji pasz wykorzystuje się zaledwie kilka gatunków traw pastewnych, m.in. kostrzewę łąkową, kupkówkę pospolitą, kostrzewę trzcinową, życicę trwałą, tymotkę łąkową, życicę wielokwiatową oraz trzy gatunki motylkowatych: koniczynę czerwoną, koniczynę białą i lucernę. Podczas układania mieszanek na łąki co najmniej dwukośne, w składzie gatunkowym powinny dominować trawy wysokie, dostarczające obfitej masy zielonej, np. kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita. W mieszance nie może jednak zabraknąć traw niskich, dobrze zadarniających i bogato ulistnionych, np. życicy trwałej, kostrzewy czerwonej czy wiechliny łąkowej. Na pastwiska wysiewa się mieszanki traw dające niewysoką, zwartą, wyrównaną i obficie ulistnioną ruń. Rośliny te powinny dodatkowo znosić udeptywanie i przygryzanie przez zwierzęta, np. życica trwała, wiechlina łąkowa i kostrzewa czerwona. Trawy wysokie są w tym przypadku jedynie dodatkiem tych mieszanek [Domański 2005]. Analiza wartości użytkowej odmian kostrzewy łąkowej stanowi zatem ważny element oceny ich praktycznej przydatności. Doświadczenia z trawami pastewnymi prowadzone w ramach PDOiR nakierowane są na ocenę ich wartości gospodarczej, jako podstawę całego procesu produkcyjnego pasz. Doświadczenie z kostrzewą łąkową prowadzono w ramach PDOiR w Lisewie Malborskim, w latach 2009 – 2012. Doświadczenie założono 21 sierpnia 2009 roku. W roku siewu prowadzono głównie zabiegi pielęgnacyjne, m.in. podkaszanie. Zgodnie z „Metodyką badania wartości gospodarczej odmian roślin uprawnych, rośliny rolnicze, trawy pastewne”, wydaną w 1998 roku w Słupi Wielkiej, poszczególne odmiany wysiewane były w siewie czystym na poletkach o powierzchni 10 m2, w trzech powtórzeniach. Pomiary i obserwacje wykonywano również zgodnie z podaną metodyką. Warunki pogodowe w okresie siewu i wschodów roślin badanych odmian nie należały do sprzyjających. W okresie siewu doświadczenia, w sierpniu, odnotowano jedynie 11,5 mm opadów deszczu. Na przełomie sierpnia i września pojawiły się pierwsze wschody. We wrześniu, czyli w okresie pełni wschodów i dalej w okresie krzewienia się roślin badanych odmian od- Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 notowano w sumie 36,2 mm opadów atmosferycznych z czego 24,6 mm spadło w pierwszej dekadzie września, pozostałe 11,6 mm spadło w drugiej i trzeciej dekadzie września. Ocena wschodów wyróżniła zatem odmiany dość odporne na niekorzystne warunki pogodowe, szczególnie na okresowe niedobory wody w glebie. Najbardziej wyrównanymi i najpełniejszymi w rzędzie wschodami w takich warunkach charakteryzowały się odmiany: Ardenna, Cykada, Dagra, Damara, Justa. Najsłabsze wschody zaobserwowano u odmian: Barvital, Pasja, Wanda. W latach użytkowania, obok nawożenia mineralnego, głównymi czynnikami decydującymi o wysokości plonowania poszczególnych pokosów były rozkład i wielkość opadów atmosferycznych oraz kształtowanie się temperatury powietrza i gleby do głębokości 5 cm w sezonie wegetacji. Według metodyki, w latach użytkowania stosowano 240 kg N/ha, 100 kg P2O5/ha oraz 120 kg K2O/ha. Efektywność wykorzystania składników pokarmowych przez rośliny zależała w głównej mierze od dostępności wody w glebie. Według literatury pierwszy pokos z reguły najobficiej plonuje ze względu na możliwość wykorzystania przez rośliny wody z okresu zimowego. Wielu autorów, m.in. Chrzanowski [2000], Kaca i wsp. [2003] podają, iż rezerwy pozimowe wody mogą stanowić do 60 a nawet 100 mm, przy utrzymującym się lustrze wody do 60 cm od powierzchni terenu. Analiza sum poszczególnych pokosów z trzyletniego okresu prowadzenia doświadczeń (2010 - 2012) wykazała, iż najwyższe plony świeżej, jak i suchej masy otrzymano z pierwszego, wiosennego pokosu. Podczas wzrostu drugiego i trzeciego pokosu rośliny korzystały głównie z wody pochodzącej z opadów atmosferycznych. Zebrane wyniki plonowania wyraźnie wskazywały na pokos drugi, jako najniżej plonujący, natomiast pokos trzeci jako pośredni. W latach użytkowania głównym wyznacznikiem wysokiej wartości gospodarczej oraz tolerancji na zróżnicowane warunki pogodowe był poziom plonowania badanych odmian. Dostępność składników pokarmowych uzależniona od ilości opadów atmosferycznych kształtowała wielkość i rozkład plonów poszczególnych pokosów. W drugim roku użytkowania wykonano podkoszenie drugiego pokosu. Suma plonów drugiego pokosu z trzyletniego okresu badań została tym samym pomniejszona o jeden zbiór. Z tego też względu interpretacja wielkości i rozkładu plonów z poszczególnych pokosów wymaga zachowania szczególnej ostrożności. Zsumowane z trzyletniego okresu badań plony świeżej, jak i suchej masy dla poszczególnych odmian 27 Na polach i łąkach Tabela Kostrzewa łąkowa. Plon świeżej i suchej masy odmian w dt/ha (% wzorca) w latach użytkowania 2010 - 2012, Lisewo Świeża masa rośliny właściwej (% wzorca) Lp. Odmiana Wzorzec dt/ha Pokos I Pokos II Pokos III Średnia pokosów Sucha masa rośliny właściwej (% wzorca) Pokos I Pokos II Pokos III Średnia pokosów 683 195 432 1311 184 52 110 345 1. Ardenna 107,3 102,3 103,6 104,4 102,4 98,6 102,3 101,1 2. Artema 94,8 103,5 97,1 98,5 97,5 102,7 99,6 99,9 3. Barvital 97,7 91,4 98,1 95,7 98,4 95,0 102,5 98,6 4. Cykada 104,9 100,3 103,4 102,9 101,4 101,2 101,3 101,3 5. Dagra 100,9 101,3 98,7 100,3 99,2 101,2 94,5 98,3 6. Damara 104,6 114,2 105,8 108,2 105,0 114,5 104,5 108,0 7. Darimo 98,9 96,3 100,1 98,4 96,3 97,7 101,3 98,4 8. Fantazja 103,2 112,4 104,1 106,6 105,5 110,9 107,5 108,0 9. Gerda 99,3 87,1 99,7 95,4 95,7 89,4 101,6 95,6 10. Justa 95,4 84,9 98,2 92,8 97,7 87,9 102,5 96,0 11. Laura 100,5 110,7 97,1 102,8 100,1 110,0 103,1 104,4 12. Lifara 101,1 97,9 99,4 99,5 99,0 97,3 101,3 99,2 13. Limosa 101,3 108,8 105,7 105,3 105,7 106,4 108,1 106,7 14. Pasja 94,1 86,1 97,6 92,6 98,2 89,5 100,5 96,1 15. Pradel 105,5 118,5 109,0 111,0 106,9 115,2 113,2 111,8 16. Preval 99,0 105,0 93,2 99,1 96,7 108,0 86,1 96,9 17. Pronela 98,6 99,4 97,1 98,4 100,1 98,1 93,0 97,1 18. Skiba 98,9 93,4 101,7 98,0 100,4 95,0 95,5 97,0 19. Skra 100,7 98,4 95,0 98,0 102,6 97,5 89,6 96,6 20. Wanda 93,6 88,2 95,4 92,4 91,1 84,1 92,0 89,1 uśredniono uzyskując plon wzorca każdego z pokosów (tabela). Średni plon świeżej masy I pokosu zsumowany z trzech lat wyniósł 683 dt/ha, stanowiąc 100% wzorca. Wartość powyżej 100% wskazuje na odmianę plonującą lepiej, czyli powyżej średniej z odmian. Odmiany takie cechują się tym samym wysoką wartością użytkową. Najwydajniejszymi pod względem świeżej, jak i suchej masy były odmiany: Ardenna, Cykada, Damara, Fantazja, Laura, Limosa, Pradel. Odmiany: Ardenna, Cykada, Damara, charakteryzowały się dodatkowo najbardziej wyrównanymi i najpełniejszymi w rzędzie wschodami. Analizując wpływ warunków klimatycznych na wielkość i rozkład plonów na danym obszarze, bierze się pod uwagę głównie opady atmosferyczne i temperatury powietrza w sezonie wegetacyjnym od kwietnia do września włącznie [Drupka, 2004]. Utrzymujące się temperatury powietrza i gleby odpowiednio pomiędzy 20 - 24o C i 22 - 27o C, przy niewielkich opadach atmosferycznych, ograniczały wzrost i rozwój roślin. Z kolei występujące opady atmosferyczne pobudzały rośliny do wzrostu, mimo iż temperatury powietrza i gleby kształtowały się w granicach odpowiednio 20 - 21o C i 22 - 24o C. Dostępność wody zmieniała zatem sposób oddziaływania wysokich temperatur na wzrost i rozwój roślin w każdym roku użytkowania. 28 Lata użytkowania kształtowały również wielkość plonów. Z każdym kolejnym rokiem użytkowania stopniowo spadały plony poszczególnych pokosów. Plony świeżej masy z pierwszego pokosu w 2010 roku oscylowały wokół 400 dt/ha, w 2011 roku 230 dt/ha, by w 2012 roku zamknąć się na 100 - 150 dt/ha. Podobnym rozkładem charakteryzował się trzeci pokos (odpowiednio 250, 100 i poniżej 100 dt/ha). Pokos drugi ze względu na podkoszenie w 2011 roku wymaga wnikliwszej analizy i ostrożnej interpretacji wyników. Otrzymane wyniki wskazują zatem na warunki meteorologiczne i wiek użytku zielonego intensywnie użytkowanego, jako czynniki determinujące wielkość i rozkład plonów w sezonie wegetacji. Należy jednak pamiętać, iż przede wszystkich właściwy dobór odmian o wysokiej wartości użytkowej stanowi podstawę tworzenia mieszanek nasiennych traw, które nawet w zmiennych warunkach meteorologicznych, lecz przy zachowaniu właściwej agrotechniki powinny wiernie i wysoko plonować. Cały artykuł dostępny jest na stronie internetowej PODR: www.podr.pl, w zakładce doradztwo - produkcja roślinna. dr inż. Marcin Pelc Zakład Doświadczalny Oceny Odmian Lisewo Malborskie 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Przypominamy * Przypominamy Kwiecień Zboża: W tym miesiącu, przy sprzyjających warunkach agrometeorologicznych, rośliny zbożowe mogą bardzo szybko przechodzić w fazę początku strzelania w źdźbło. Dlatego też należy często lustrować plantacje, aby w odpowiednim terminie zastosować odpowiedni fungicyd, regulator wzrostu oraz drugą dawkę nawożenia azotowego. Na plantacjach pszenicy ozimej, uprawianej po roślinach kłosowych, w okresie od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy I-go kolanka, należy przystąpić do zwalczania chorób podstawy źdźbła (łamliwość źdźbła i fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni) oraz septoriozy paskowanej liści. Przypominamy, że septoriozę zwalczamy już od fazy krzewienia, (kiedy jeszcze nie jesteśmy w stanie stwierdzić porażenia roślin przez grzyba wywołującego tę chorobę) do końca fazy kłoszenia. W ochronie przeciwgrzybowej pszenicy ozimej należy pamiętać, aby podczas chłodnej wiosny stosować fungicydy z grupy chemicznej morfolin, benzimidazoli lub ketoamin. Można też użyć fungicydów dwulub trójskładnikowych, które zawierają w swoim składzie jedną substancję biologicznie czynną z wyżej wymienionych grup. Jednakże, gdy temperatura w czasie doby przekracza 12o C, z bardzo dobrym skutkiem można zastosować fungicydy z grupy triazoli ze strobiluryną, których skuteczność działania jest najwyższa. W ochronie zbóż wskazane jest naprzemienne stosowanie fungicydów różnych grup chemicznych/substancji aktywnych. Na plantacjach zbożowych, w warunkach wysokiego poziomu agrotechniki, optymalnego odczynu gleby oraz prawidłowej zasobności w fosfor, potas i magnez, wskazane jest dokarmianie mikronawozami w formie oprysków dolistnych. Jest to zabieg uzupełniający podstawowe nawożenie przedsiewne lub pogłówne. Mikroelementy poprawiają kondycję roślin, zwiększają ich odporność na choroby oraz stresy fizjologiczne, a w przypadku niedoborów w glebie mogą zdecydowanie wpływać na ilość i jakość plonu ziarna. Zalecane jest łączne ich stosowanie z fungicydami i insektycydami. Na plantacjach pszenic konsumpcyjnych, gdzie obsada roślin na m2 będzie zbyt wysoka lub przewidywane jest stosowanie wyższego nawożenia azotowego, na ogół w początkowej fazie strzelania w źdźbło należy zastosować regulatory wzrostu. Temperatura podczas wykonywania zabiegu nie powinna być niższa niż 10o C i nie wyższa niż 25o C. Optymalna temperatura działania chlorku chloromekwatu (CCC) wynosi 10–15o C i 15-20o C dla etefonu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Reklama ► 29 Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Opóźnienie wykonywania zabiegu skracającego źdźbło CCC oraz niższe temperatury kilka dni po zabiegu, wpływają ujemnie na skuteczność zabiegu. Zachwaszczenie zbóż jarych można ograniczyć poprzez stosowanie bronowania pielęgnacyjnego. Obok zniszczenia kiełkujących siewek chwastów, uzyskuje się wówczas poprawę stosunków wodno-powietrznych, a rośliny pobudza się do krzewienia. Bronowanie można wykonać w dwóch terminach, pierwsze - w fazie szpilkowania, drugie w fazie 4 - 5 liści, ukośnie lub poprzecznie do kierunku siewu. Po okresie 7 - 10 dni od zabiegu bronowania należy dokonać oceny stanu zachwaszczenia (widoczne nowe wschody chwastów). Decyzję o zastosowaniu herbicydu należy podjąć w przypadkach, gdy po bronowaniu nadal występuje duże zachwaszczenie lub, gdy stanowisko jest po zbożach ozimych. Na zasiewach pszenicy i jęczmienia jarego, gdzie istnieje zagrożenie zachwaszczenia owsem głuchym, należy zastosować jeden z następujących herbicydów: powschodowo w jęczmieniu Grasp 400 SC, Puma Uniwersal 069 EW, Fantom 069 EW, Agria-Fenoksaprop 069 EW; powschodowo w pszenicy jarej Attribut 70 SG lub pszenicy i jęczmieniu jarym - Axial 100 EC z Adigorem 440 EC, zgodnie z zaleceniami znajdującymi się na etykiecie-instrukcji stosowania. Zabiegi zwalczania tego chwastu należy przeprowadzić w optymalnej fazie rozwoju roślin, tj., gdy owies głuchy znajduje się w fazie 2 - 4 liści, najlepiej do fazy pełni krzewienia zbóż. Rzepak: Wiosenne zabiegi odchwaszczające wykonujemy tylko na plantacjach rzepaku, na których z różnych przyczyn nie zwalczano chwastów w okresie jesiennym. Pamiętajmy, że wiosenne zabiegi odchwaszczające należy zakończyć wraz z początkiem strzelania rzepaku w pęd kwiatowy, aby zapobiec uszkodzeniom roślin. Do zwalczania chwastów dwuliściennych użyć następujących preparatów np.: Cliophar, Lontrel, Galera. Natomiast chwasty jednoliścienne zwalczać graminicydami np.: Agil, Focus Ultra, Fusilade Forte, Leopard, Pantera, Targa Super. Straty w plonowaniu nasion rzepaku powodowane przez szkodniki wiosenne mogą wynosić od 15 do 60 - 80%. Do najgroźniejszych z nich należą: chowacz brukwiaczek, chowacz czterozębny, słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik i mszyce. Aby zapobiec powstającym w wyniku ich żerowania szkodom, należy prowadzić precyzyjny monitoring plantacji, pozwalający na optymalne określenie terminów przeprowadzania zabiegów zwalczających. Buraki cukrowe: Siew buraków powinniśmy rozpocząć, gdy temperatura wierzchniej warstwy gleby wynosi 5 – 6o C, a jej wilgotność zapewnia dobre wschody. W wyborze właściwego terminu pomoże nam obserwacja otaczającej nas przyrody. Kwitną w tym czasie forsycje, narcyzy, rozwijają się liście agrestu, porzeczki. Zabieg ten powinien być wykonany w ciągu kilku, najbardziej korzystnych dni starannie uregulowanym siewnikiem punktowym. Nasiona powinny być umieszczone na głębokości 2 – 2,5 cm na glebach średnich i ciężkich o dobrej wilgotności oraz 3 cm na glebach lżejszych i przesuszonych, w rozstawie rzędów 45 cm. Powierzchnia pola właściwie przygotowanego do siewu punktowego, a zwłaszcza siewu w większych odstępach (18 cm), powinna być idealnie wyrównana bez zagłębień i większych brył. W innym przypadku powstaną przepusty wynikające nie tyle z gorszej siły kiełkowania nasion czy wad siewnika, ile wskutek błędów powstałych w przygotowaniu roli do siewu. Jeżeli wyrównania roli nie zrobiliśmy jesienią, powinniśmy to zrobić jak najszybciej wiosną. Na temat nawożenia i zasad, jakimi powinniśmy się kierować przy ustalaniu jego dawek i terminów, pisze w tym numerze PWR p. dr hab. Renata Gaj z Katedry Chemii Rolnej i Biogeochemii Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zachęcam do przeczytania tego artykułu. Rośliny motylkowe grubonasienne: Kwiecień to czas siewu roślin strączkowych. Należy pamiętać o zaprawieniu nasion przed chorobami, najgroźniejsza w łubinie żółtym to antraknoza, a także bezpośrednio przed siewem należy zaszczepić nitraginą. Nitragina zawiera żywe bakterie brodawkowe z rodzaju Rhizobium lub Bradyrhizobium zdolne do wiązania wolnego azotu atmosferycznego w symbiozie z roślinami motylkowatymi. Zastosowanie preparatu pozwala na zwiększenie intensywności wiązania azotu i zapewnia dostarczenie roślinom odpowiedniej jego ilości. Jest ona szczególnie potrzebna na polach, gdzie rośliny strączkowe nie były uprawiane przez kilka lat. Nitraginę należy stosować dla tych roślin motylkowatych, dla jakich została wyprodukowana. Przerwa w uprawie roślin strączkowych na tym samym polu powinna wynosić 4 - 5 lat. Orinetacyjne dawki nawozów pod rośliny strączkowe to: 20 - 30 kg N/ha, 50 - 70 kg P2O5/ha i 70 - 90 kg K2O/ha. W celu zwalczenie chwastów bezpośrednio po siewie, na wilgotną glebę, należy zastosować preparat doglebowy zgodnie z etykietą. ► 30 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Przypominamy * Przypominamy Ziemniaki: W czasie sadzenia ziemniaków dobrze jest zaprawić sadzeniaki bezpośrednio w sadzarce, w celu zabezpieczenia plantacji przed pędrakami, drutowcami, a także - w początkowej fazie rozwoju - przed mszycami, stonką i chorobami. Należy pamiętać że wszystkie środki chemiczne należy stosować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania środka i zapisać w ewidencji zabiegów. Głębokość sadzenia powinna odpowiadać średnicy sadzeniaka powiększonej o około 1 - 2 cm, mierzona od wyrównanej powierzchni pola przed sadzeniem. Najodpowiedniejszym terminem sadzenia to czas, gdy gleba na głębokości 10 cm ogrzeje się do temp. 8o C. Do sadzenie ziemniaków podkiełkowanych należy stosować sadzarki z kubełkowym zespołem sadzącym lub ręcznie, aby nie obłamywać kiełków. Należy sadzić materiał kwalifikowany dobrych, sprawdzonych odmian najlepiej plonujących na danym terenie, sprawdzony w badaniach Porejstrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego i wpisanych na Listę Odmian Zalecanych. Po ostatecznym uformowaniu redlin, przed wschodami ziemniaków, można zastosować preparat doglebowy, w celu zwalczenia chwastów. Sebastian Zwierz, Zbigniew Marciniak, Grzegorz Manowski Zmiany w rejestracji Topsinu M 500 SC w zakresie zwalczania chorób grzybowych zbóż i rzepaku W połowie ubiegłego roku rejestracja produktu Topsin M 500 SC została rozszerzona o kolejne gatunki zbóż. W rezultacie obejmuje ona wszystkie zboża jare oraz ozime. Topsin M może być z powodzeniem wykorzystywany do zabiegów interwencyjnych oraz zapobiegawczych w zbożach we wszystkich fazach rozwojowych (T1, T2, T3 ) do zwalczania większości patogenów grzybowych. Poszerzeniu uległ również zakres rejestracji Topsinu M w rzepaku. Zgodnie z etykietą, produkt można stosować zarówno w terminie jesiennym (w fazie 4 6 liści), jak i wiosennym (BBCH 61 - 67). Według badań przeprowadzonych przez IOR-PIB w Poznaniu, tiofanat metylowy (substancja aktywna Topsin M 500 SC) wykazuje przydatność w zwalczaniu kompleksu chorób zwanego chorobami złego zimowania. Kompleks ten obejmuje w zbożach: pleśń śniegową, pałecznicę zbóż i traw, fuzariozę podstawy źdźbła, fuzariozy liści, łamliwość podstawy źdźbła, a w rzepaku: szarą pleśń i pałecznicę (zgniliznę rzepakową). Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Reklama Rafał Olewniczak, Agencja Prasowa Jatrejon 31 W chlewni i oborze Jak odchów i żywienie wpływają na produkcyjność krów pierwiastek? Ostatnie 20 lat było czasem wprost niewyobrażalnych zmian w sektorze rolnictwa. Szczególnie widoczny jest postęp w branży produkcji mleka. Jeszcze dwie dekady temu większość krów dojona była na tzw. „bańki”. Dziś normą są hale udojowe i wyraźnie widać progres instalacji robotów udojowych. Sektorów, w których zaszły wielkie zmiany jest oczywiście więcej. Niemniej jeden aspekt działalności ferm mlecznych nie nadążał za postępem. I wciąż wydaje się zostawać o krok, a nawet kilka z tyłu. To odchów młodzieży, zwłaszcza żeńskiej, nadal pozostawia wiele do życzenia. P retensje hodowców do zbyt niskiej - w stosunku do oczekiwań – wydajności nie są niestety wiązane z jakością odchowu jałowic. Wciąż niezauważalne są zależności pomiędzy tempem i jakością wzrostu cieliczek, a ich późniejszą produkcją, zdrowiem czy parametrami rozrodu. Stąd pozwolę sobie przedstawić aktualne założenia właściwego prowadzenia jałowic remontowych rasy holsztyńsko-fryzyjskiej. Siara a produkcja mleka Standardowe postępowanie z cielęciem po porodzie przez długi czas dotyczyło podawania noworodkowi 2 litrów siary zaraz p porodzie. Od kilku lat wiemy, że wartość 2 litrów jest wartością nieprecyzyjną. Śmiertelność cieliczek do końca drugiego miesiąca życia jest skorelowana nie z ilością siary, lecz ilością immunoglobulin, które z nią podaliśmy. Gwarantem niskiej śmiertelności jest ilość minimum 100 g przeciwciał w pierwszej godzinie życia. Przy braku określenia ilości IgG w siarze (korzystanie z siaromierza wciąż ma charakter marginalny), zalecane jest podanie w pierwszej godzinie życia 4 litrów siary - oczywiście podzielonych na 3 – 4 porcje. Ilość ta, nawet przy siarze o niskiej gęstości, gwarantuje wymaganą ilość 100 IgG. Ilość podanej siary ma silny związek z przyszłą wydajnością. W mleku i siarze zawarte są tzw. bioaktywne peptydy, które m.in. regulują funkcjonowanie układu immunologicznego czy rozwój np. układu pokarmowego. Doświadczenia wskazują na dodatnią korelację ilości wypitej pierwszej siary i późniejszej produkcji mleka. Różnice te wyniosły 1000 kg mleka w pierwszej i 1600 kg w drugiej laktacji. Należy przyjąć, że ilość i jakość podanej siary jest pierwszym programowaniem przyszłej produkcji mlecznej. Tempo wzrostu jałowic a produkcja mleka Wiek pierwszego wycielenia krów w Polsce oscyluje wokół wartości 27 miesięcy i jest to termin znacz- 32 Tempo wzrostu cieliczek w pierwszych 65 dniach ich życia „programuje” poziom produkcji w pierwszej laktacji nie odległy od potencjału rasy HF. Rasa ta jest przygotowana do pierwszego wycilenia w wieku 22 miesięcy przy masie ciała przed wycieleniem 680 – 700 kg. Według wielu doniesień sprzed 10 – 15 lat, średni życiowy dobowy przyrost masy ciała cieliczek remontowych winien osiągać 800 g. Określono, że za każde 100 g większego przyrostu otrzymywano w pierwszej laktacji 1,5 kg mleka mniej. Dzisiaj należy przyjąć powyższą wartość w dwojaki sposób. Jako wartość archiwalną lub wciąż aktualną. Z tempem wzrostu związany jest oczywiście sposób żywienia jałowic. Intensywne przyrosty związane mogą być z nadmiernym odkładaniem tkanki tłuszczowej, w budującym się wymieniu, kosztem tkanki gruczołowej. Przyrost na poziomie 800 gram nie niesie ze sobą takiego ryzyka. Dla hodowców, którzy nie są w stanie żywić jałowic bardzo precyzyjnie, wartość 800 g jest wielkością wciąż aktualną. Jeśli jednak oprócz dobowych przyrostów monituje się i kontroluje kondycję jałowic, można - a nawet należy - zdecydowanie przyspieszyć tempo wzrostu. 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Milk yield, kg/day Wydajność mleka, kg/dzień Dla tych hodowców wartość 800 g jest wielkością archiwalną. Poniżej przedstawiam graf wskazujący na zależności pomiędzy tempem wzrostu a wydajnością mleka. Average first calving age (months) Średni wiek pierwszego wycielenia (w miesiącach) Milk during the first 305 DIM, kg Poziom produkcji mleka w I laktacji (kg) Jednocześnie zwraca się uwagę na okres do 65. dnia życia cieliczek. Tempo wzrostu w tym okresie „programuje” poziom produkcji w pierwszej laktacji. Ilustruje to poniższy wykres. ADG (kg/day) between 10 and 65 days of life Średni dzienny przyrost (kg/dzień) pomiędzy 10. a 65. dniem życia Powyższe dane skłaniają do przyspieszania tempa wzrostu cieliczek. Dobry kanon odchowu (wg OHZ Osięciny) to oczywiście 4 – 5 dni siary. Po okresie siarowym, przez około 7 – 10 dni cieliczki pojone są mlekiem pełnym, po czym przechodzą na preparaty mlekozastępcze. Proszę pamiętać, że w 30. dniu życia około 60% dobowego przyrostu pochodzi z paszy płynnej. Jakość i wartość preparatów mlekozastępczych w tym okresie winna być najwyższa. Celem pierwszych dwóch miesięcy życia ma być przynajmniej podwojenie masy urodzeniowej cieliczki. Zatem, jeśli przyszła na świat w masie 42 kg, to w 60. dniu winna ważyć 84 kg. To znaczy, że powinna przyrastać po 700 g/dzień. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Zachęcamy, aby w tym czasie jedyną paszą stałą była mieszanka starterowa, najlepiej mieszanka starterowa teksturowana, czyli taka, w której występują cząsteczki o różnej wielkości. Na naszym rynku występują 4 formy pasz starterowych: •granulat, •mieszanka granulatu z pełnym ziarnem kukurydzy, •mieszanka granulatu z pełnym ziarnem kukurydzy i jęczmienia bądź owsa, •mieszanka w formie musli. Znane są wyniki doświadczeń z Hiszpanii, w których efekt tekstury osiągnięto, stosując granulat oraz drobno ciętą słomę owsianą (długość cząstek 2 cm). Oferowanie cieliczkom sieczki z słomy owsianej zwiększyło pobranie granulatu o 280 g na dobę! Wyniki, jakie uzyskaliśmy w naszej firmie, potwierdzają korzystny związek pomiędzy tempem wzrostu a późniejszymi wydajnościami. Średni dobowy przyrost masy ciała jałówek (g) Wydajność I aktacji w przeliczeniu na 100 dni (kg mleka) 664 3765 755 3895 846 3945 933 4209 Średni dobowy przyrost masy ciała jałówek (g) Wydajność I aktacji w przeliczeniu na 305 dni (kg mleka) 676 11001 750 11147 850 11304 Hodowcy wciąż z dużą rezerwą podchodzą do sposobu żywienia cieląt bez udziału siana. W 1998 roku zrezygnowaliśmy ze stosowania siana i tak jest do dzisiaj. Wśród pierwiastek, które odchowywane były według „starego” modelu, maksymalną wydajność osiągały jałowice cielące się w wieku 26 miesięcy, a wydajność pierwszej laktacji to 9109 kg. Natomiast dla odchowywanych według „nowego” modelu, najwyższe wydajności osiągały jałowice cielące się po raz pierwszy w wieku 24,2 miesiąca, a ich wydajność wynosiła 9828 kg. Przytoczone przykłady zdecydowanie wskazują na konieczność kontrolowania i sterowania tempa wzrostu cieliczek. Niestety, proces regularnego przeważania żeńskiej młodzieży nie jest w polskich stadach normą. dr inż. Zbigniew Lach Ośrodek Hodowli Zarodowej Osięciny Sp. z o.o. 33 W chlewni i oborze BVD i IBR zagrażają hodowli bydła W poprzednim artykule pisałam o skutkach chorób metabolicznych, chorób zawodowych krów wysoko wydajnych oraz o znaczeniu właściwego określenia nieprawidłowości rzutujących na produkcyjność stada. Pojawienie się chorób zawodowych obniża odporność zwierząt, a intensyfikacja hodowli sprzyja pojawianiu się coraz to nowszych szczepów drobnoustrojów chorobotwórczych. W związku z tym ten artykuł poświęcę zakażeniom wirusowym IBR i BVD, obniżającym ekonomikę produkcji i stanowiącym obecnie duże zagrożenie w hodowli bydła. U aktywnienie zakażeń wirusowych BVD i IBR zachodzi jedynie w niesprzyjających warunkach powodowanych przez czynniki stresogenne (transport, niekorzystne warunki mikroklimatyczne, zmiana żywienia, poród, jak również pojawianie się innych chorób). Istotne znaczenie ma również zagęszczenie zwierząt, ich status odpornościowy oraz system utrzymania i żywienia. Skutkiem uaktywnienia się wirusów są liczne zachorowania: np. poronienia, zapalenia wymienia, zaburzenia w rozrodzie, objawy ze strony przewodu pokarmowego, a w efekcie spadek około 50% i więcej wydajności krów, w dalszej konsekwencji niemożność odchowania cieląt oraz sprzedaży materiału hodowlanego. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do dużych strat ekonomicznych w hodowli. Na obniżenie opłacalności wpływają też koszty leczenia, zwiększona pracochłonność związana z obsługą chorych zwierząt, a najgorsze jest to, że wyleczone zwierzęta mogą być nadal nosicielami wirusów. Mimo że wymienione jednostki chorobowe znane są od dawna, to jednak nadal przysparzają wielu problemów zarówno w zakresie ich właściwego rozpoznania, jak i sposobów zwalczania. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest charakter wywołujących je wirusów oraz specyficzny przebieg infekcji w zakażonym organizmie. Wirusowa biegunka bydła i choroba błon śluzowych (BVD/MD) Wirusową biegunkę bydła i chorobę błon śluzowych (BVD/MD) wywołuje Pestivirus z rodziny Flaviviridae. Oddziaływuje on na wszystkie układy organizmu, a w szczególności na układ rozrodczy i odpornościowy. Obniżenie odporności sprzyja pojawieniu się wtórnych zakażeń obejmujących wszystkie narządy i organy zwierzęcia. Głównymi objawami są: biegunka u bydła i choroba błon śluzowych. Takie objawy występują w stadzie bydła zwłaszcza przy pierwszym kontakcie z wirusem. Niezależnie od wieku, u bydła obserwuje się objawy niespecyficzne, takie jak: przemijająca gorączka, brak apetytu, osowiałość. Następnie pojawia się wodnista biegunka, która u części zwierząt może zawierać domieszkę krwi. W tym 34 czasie u zwierząt znajdujących się w laktacji następuje znaczący spadek produkcji mleka. Obniżenie odporności i współdziałanie wirusa z bakteriami, w tym Mannheimia haemolytica, skutkuje pojawieniem się objawów ze strony układu oddechowego, takich jak: przyspieszony oddech i duszność, którym towarzyszą wypływy z nosa i worków spojówkowych. Należy podkreślić, że podejmowane w tym czasie leczenie zwykle nie przynosi szybkich i wyraźnych efektów, może przyczynić się do ograniczenia upadków pojedynczych sztuk. Następnie uwidaczniają się skutki infekcji układu rozrodczego, zależne od biotypu wirusa i fazy ciąży, w której dojdzie do zakażenia. Wiąże się to ze zdolnością wirusa do przenikania przez barierę łożyskową. Zakażenie ciężarnej krowy do 40. dnia ciąży zwykle kończy się obumarciem zarodka i jego resorpcją, a u krowy pojawia się kolejna, nieterminowa ruja. Zakażenia w okresie od 50. do 100. dnia ciąży skutkują poronieniami lub mumifikacją płodów. W sytuacji zakażenia pomiędzy 100. a 150. dniem ciąży rodzą się cielęta z wadami rozwojowymi, takimi jak: choroby układu nerwowego, oczu, owłosienia, zanik grasicy i niedorozwój płuc. Zakażenia powyżej 150. - 180. dnia ciąży mogą rozwinąć się dwukierunkowo. Płód jest już w tym czasie w stanie zareagować samodzielnie na obecność wirusa (immunokompetencja). Jeżeli pokona infekcję, to w momencie urodzenia, jeszcze przed pobraniem siary, cielę będzie posiadało przeciwciała przeciwko ww. wirusowi i będzie odporne na zakażenie. Jeżeli organizm cielęcia nie poradzi sobie z wirusem, to o ile ciąża zostanie donoszona, osobnik taki urodzi się z objawami chorób. Szczególną postać infekcji stanowią zakażenia ciężarnych matek, wywołane przez niecytopatyczny biotyp wirusa w okresie pomiędzy 40. a 125. dniem ciąży. Wirus swobodnie przechodzi przez łożysko i nie uszkadzając w większym stopniu rozwijającego się płodu, namnaża się w nim. W tym okresie płód nie jest jeszcze immunokompetentny i nie może się samodzielnie bronić. Jeżeli zakażony płód „dotrwa” do 125. dnia ciąży, to rozwijający się i nabywający siły układ odpornościowy nie rozpozna zarazka jako obcego elementu. Jeśli ciąża zostanie donoszona, cielę urodzi się jako osobnik trwale zakażony (P.I.), który stale 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze wydala wirusa z wszystkimi wydzielinami i wydalinami i nie potrafi wytwarzać skierowanych przeciwko niemu przeciwciał. IBR/IPV Innym zagrożeniem nowoczesnej hodowli jest schorzenie zwane IBR/IPV, którego objawy bywają zróżnicowane, ale zawsze towarzyszą im określone straty ekonomiczne związane z obniżeniem produkcyjności. IBR pojawia się w formie zakażenia górnych dróg oddechowych, gorączka (do 42o C), osowiałość i zmniejszenie apetytu. Błona śluzowa nosa jest silnie przekrwiona. Pojawia się surowiczy wypływ, który z czasem nasila się, przyjmując charakter bardziej śluzowy, a nawet ropny. Do powyższych objawów dołącza zapalenie spojówek i silne ślinienie się zwierzęcia. Stopniowo infekcja rozprzestrzenia się na krtań, tchawicę i płuca (śródmiąższowe zapalenie płuc). Pojawia się suchy, napadowy kaszel, który wraz z upływem czasu przechodzi w kaszel wilgotny. Nasila się też duszność. W stadach bydła mlecznego, równolegle z pojawianiem się kolejnych objawów, gwałtownie spada produkcja mleka. Zwierzęta raz zakażone pozostają na całe życie nosicielem wirusa i źródłem zakażenia. Rozprzestrzenianiu się wyżej wymienionych chorób sprzyjają ewentualne przerzuty zwierząt oraz wprowadzanie nowych osobników. Bydło choruje niezależnie od wieku. Objawy kliniczne w krótkim czasie mogą dotyczyć dużej liczby osobników, mogą jednak pojawiać się tylko sporadycznie, u pojedynczych sztuk. Szerzą się wtedy stopniowo, obejmując całe stado w ciągu kilku tygodni. Zachorowalność w stadzie sięga 20 - 100%. Śmiertelność wynosi od kilku do kilkunastu procent. Jeżeli nie dojdzie do powikłań (wtórne infekcje bakteryjne), bydło wraca do zdrowia, ale wydajność mleczna w danej laktacji pozostaje jednak zazwyczaj na obniżonym poziomie. Jeżeli w stadzie pojawiają się przypadki: rodzenia się słabych cieląt, podatnych na infekcje, głównie układu oddechowego i pokarmowego, z niedorozwojem móżdżku (zachwiania równowagi), wodogłowiem, zaburzeniami wzroku; występowania wad wrodzonych u cieląt typu skąpe owłosienie, potworkowatość, opóźnienie wzrostu, niedorozwój szpiku itp.; zwiększonej liczby śmierci cieląt w pierwszym roku życia; Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 krwawienia w wyniku zmniejszonej krzepliwości krwi, a u zwierząt dorosłych obserwuje się zmiany ze strony układu: pokarmowego (biegunka, zmniejszony apetyt lub brak apetytu, ślinotok); oddechowego (wyciek z nosa, kaszel); rozrodczego (ronienia, obniżony współczynnik zapłodnień), a także kulawizny, zmiany na błonach śluzowych w postaci zaczerwienień, nadżerek, owrzodzeń, warto przeanalizować wszystkie zmiany, jakich dokonaliśmy w stadzie. Problemy zachorowań pojawiają się najczęściej po wprowadzeniu nowych zwierząt z zewnątrz. Gdy są kupowane jałówki czy krowy ciężarne, należy zwrócić uwagę na rodzące się cielęta, zwłaszcza w sytuacji, gdy przyszła matka ma przed porodem wysoki poziom przeciwciał dla wirusów BVD lub IBR, a nie była szczepiona. Gdy stado jest podejrzane o zakażenie, należy niezwłocznie poprosić lekarza weterynarii o konsultację i diagnozę. Diagnoza ww. schorzeń polega na przeprowadzeniu badań serologicznych krwi, czy wymazów popłuczyn z błon śluzowych nosa, dróg rodnych w laboratorium weterynaryjnym oraz opracowania programu profilaktyki dla danego gospodarstwa. W sytuacji upadków należałoby pobrać do badania wycinki narządów wewnętrznych (płuca, śledziona, wątroba). Wynik dodatni w badaniu serologicznym potwierdza, że zwierzę przebyło postać ostrą zakażenia i najprawdopodobniej jest nosicielem wirusa. Zwierzęta takie należy jak najszybciej eliminować za stada, aby zapobiec zakażeniu kolejnych osobników. Ze względu na to, iż w wielu krajach pogłowie bydła jest wolne od zakażenia, a kolejne kraje wdrożyły programy zwalczania tych zakażeń, Polska może mieć problemy w wymianie handlowej bydła żywego i surowców pochodzących od bydła. Warto zatem monitorować status zdrowotny naszych stad, warto też wprowadzić szczepienia. Szczepienie przeciwko IBR ma na celu uodpornić bydło i ograniczyć nasilenie i czas trwania objawów klinicznych wywoływanych zakażeniem wirusem, a także ograniczyć namnażanie oraz siewstwo wirusa terenowego z wydzieliną z jamy nosowej. Szczepienie stosuje się u wszystkich zwierząt, które ukończyły 3. miesiąc życia. Szczepienie przeciwko BVD/MD uodporniania krowy i jałówki i zabezpiecza płody przed śródmacicznym zakażeniem wirusem biegunki i choroby błon śluzowych bydła. Szczepienie to stosuje się u wszystkich zwierząt które osiągnęły 8. miesiąc życia. Zarówno badania laboratoryjne, jak i szczepienia to wydatek finansowy, ale czyż nie więcej zyskamy, jeśli unikniemy obniżenia wskaźników produkcyjnych, strat ekonomicznych i będziemy mogli się szczycić doskonałym zdrowiem zwierząt i produkcją bezpiecznej żywności. Na podstawie materiałów prof. dr. hab. Jana F. Żudzińskiego, prof. dr. hab. Jerzego Roli, prof. dr. hab. Mirosława Polaka i Magdaleny Larskiej prezentowanych na Fermie Bydła w Łodzi. Helena Artyszuk 35 W chlewni i oborze Właściwy moment pokrycia lochy – drogą do sukcesu w rozrodzie Od właściwego momentu pokrycia lochy zależy nie tylko to, czy zajdzie ona w ciążę, ale również w dużej mierze to, ile prosiąt urodzi. Decyduje o tym liczba zapłodnionych w jajowodzie jajeczek oraz ich zagnieżdżenia, a to ostatecznie przekłada się na wyniki produkcyjne i ekonomiczne całego stada trzody chlewnej. R uje u loch różnią się znacznie długością i są indywidualną, osobniczą cechą każdej lochy. Może ona trwać 1, a nawet 5 - 6 dni. Stąd dużą trudność sprawia hodowcy określenie właściwego czasu skutecznego pokrycia lochy, a jeszcze trudniejszą loszki krytej pierwszy raz. Jest to tym trudniejsze że uwalnianie w pełni dojrzałych jajeczek (owulacja) następuje pod koniec tzw. rui właściwej. Ruję loch najlepiej obrazuje następujący schemat (za Stacją Hodowli i Unasieniania Zwierząt). występuje dopiero w 6. - 7. dniu od odsadzenia prosiąt mają ją krótką - często tylko 1 dobę. Uważam, iż objawy rui są hodowcom znakomicie znane, nie będziemy więc zajmować się nimi w niniejszym artykule. Schemat 2. Termin unasieniania w zależności od przebiegu rui Schemat 1. (Organizacja rozrodu w chlewni. Top Agrar Ekstra – 1999 r.) Schemat 1. przedstawia przebieg przeciętnej rui i wskazuje moment owulacji. Najczęściej owulacja występuje po 36 - 44 godzinach od zauważenia pierwszych objawów rujowych. Jajeczka mogą ulec zapłodnieniu tylko w jajowodzie i tam muszą spotkać plemniki. Ich żywotność też jest ograniczona. Jajo zdolne jest do przyjęcia plemnika maksymalnie około 10 godzin i tylko w tym czasie może zostać zapłodnione, a następnie rozwinąć się zarodek. Krycie lub inseminacja powinny być więc przeprowadzone około 12 - 10 godzin przed owulacją. Proponuje się więc dostosowanie czasu pokrycia do długości rui występującej u konkretnej lochy. Pomóc w tym może indywidualne oznaczenie loch i ich obserwacja, z prowadzeniem odpowiednich zapisów. Właśnie z takich zapisów i obserwacji wiemy dziś, że statystycznie lochy, które szybko po odsadzeniu prosiąt wykazują objawy rui - z reguły mają ruję trwającą długo, natomiast sztuki, u których ruja 36 Wybór właściwego momentu pokrycia lochy zależy od naszej wiedzy na temat danej sztuki, ale w wyborze tym skutecznie mogą pomóc knury próbniki oraz próby ucisku lub dosiadywania loch i określenie czasu wystąpienia u lochy odruchu tolerancji, jako zewnętrznego objawu zbliżającej się owulacji. Knury wydzielają specyficzny zapach określany mianem feromonów. Jest to rodzaj biokomunikacji między osobnikami obu płci tego samego gatunku i wpływa on pobudzająco na lochę w okresie okołorujowym. Próbę ucisku i dosiadania wykonuje opiekun zwierzęcia, uciskając dłońmi grzbiet w okolicy lędźwiowej, a kolanem słabiznę. Następnie jedną ręką opiera się na grzbiecie lochy, a drugą chwyta fałd skóry z okolicy słabizny (fałd kolanowy) i kilkakrotnie podciąga go do góry. Potem mocniej uciska obiema rękami grzbiet i ostrożnie dosiada lochę, obejmując łydkami jej boki. Łącząc razem próbę dosiadania z np. sztucznym zapachem knura, który należy rozpylić w odległości 20 - 30 cm od ryja lochy, na około 2 minuty przed roz- 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze poczęciem próby, można osiągnąć zbliżony efekt, jak przy knurze próbniku. Aby poprawić skuteczność krycia i uzyskać większą liczbę prosiąt, proponuje się powtórzenie krycia, a przy przedłużającej się rui nawet trzykrotne krycie. Przy mało widocznych lub cichych rujach pomocne mogą być też takie czynniki, jak chociażby kontrola śluzu pochwy – jego gęstości, lepkości i przejrzystości, pomiar jego oporności elektrycznej. Śluz wydzielany z dróg rodnych w początkowej fazie rui jest klarowny pod koniec robi się mętny i lepki, a oporność jego maleje. Kolejnym pomocnym wskaźnikiem jest temperatura ciała lochy, która z reguły jest w czasie rui o + 0,3o C wyższa. Na efekty rozrodu w całej chlewni znacząco wpływa organizacja rozpoznawania rui. Musi ona być po prostu skuteczna. W tym celu należy lochy kontrolować co najmniej dwa razy dziennie. W dużych chlewniach wskazany jest knur próbnik, który przechadza się kilkakrotnie w ciągu dnia w pobliżu odsadzonych loch lub loszek przygotowywanych do krycia bądź jego kojec usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie kojców P omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza rolników na szkolenia pt. „Szkolenia z zakresu dostosowania gospodarstw rolnych Pomorza i Kujaw do wymogów wzajemnej zgodności”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Jest to już czwarta edycja szkoleń informujących o wymogach wzajemnej zgodności. W województwie pomorskim zorganizowanych zostanie 61 dwudniowych szkoleń w terminie od 15 października 2012 r. do 31 października 2013 r. Program szkolenia obejmuje m.in. następujące zagadnienia: •produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego, •Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska, •zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt, Na efekty rozrodu w całej chlewni znacząco wpływa organizacja rozpoznawania rui z lochami. Pomocne będzie prowadzenie tzw. kalendarzy rujowych z notowanymi terminami odsadzeń loch i ich pokryć oraz prowadzenie kart loch. Maria Gwizdała •zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin, •program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich, •dobrostan zwierząt, •system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia wymogów wzajemnej zgodności. W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego do wybranych gospodarstw, uczestnicy będą mogli w sposób praktyczny dokonać oceny dostosowania do zasad wzajemnej zgodności. Omówione zostaną listy sprawdzające oraz wykonane zostaną pomiary przy pomocy specjalistycznej aparatury. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Uczestnikom zapewniamy materiały szkoleniowe i wyżywienie. Szczegółowy program i terminarz szkoleń znajduje się na stronie www.podr.pl oraz w BP ODR, które przyjmują zgłoszenia osób chętnych do udziału w szkoleniu. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00002-6900-FA1900364/11. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 37 W chlewni i oborze Trafnym doborem par rodzicielskich do kojarzeń tworzysz rentowność produkcji trzody chlewnej w swoim gospodarstwie OKRĘGOWY ZWIĄZEK HODOWCÓW ZARODOWEJ TRZODY CHLEWNEJ 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48 tel./fax (58) 530-04-27, 530-04-44, e-mail: [email protected] Genetyka przynosi szybkie zwiększenie mięsności produkowanego żywca wieprzowego. Wysoka jakość materiału matecznego – loszki „POLSUS”, Filia Gdańsk i knurków „POLSUS”, Filia Gdańsk wnosi lepsze korzyści produkcji w Twojej hodowli i gwarantuje wyższe dochody w momencie klasyfikacji w ubojniach. Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS”, Filia w Gdańsku uprawnionych do sprzedaży materiału hodowlanego Stan na dzień 20.03.2013 r. Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 1. Błażek Zenon Kamionka 86-171 Rychława Skórcz 58 582-91-37 605852155 - * 10 2. Browarczyk Tadeusz Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-36 - * 20 3. Burek Stanisław Lubieszyn 83-420 Liniewo Liniewo 58 687-80-63 - * 10 4. Cybulski Zbigniew Ostrowite 5. Ebertowski Ryszard Markubowo 89-662 Ostrowite Chojnice 52 398-74-12 - * 20 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 686-57-27 * * 10 6. Godlewski Zdzisław Czarlin 83-110 Tczew Tczew 58 536-69-13 607600890 * * 20, 80 7. Gołecki Feliks Mościska 83-240 Lubichowo Lubichowo 58 588-56-03 604888543 * * 20 8. Graban Wiesław Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 588-51-15 669354612 - * 20 9. Gumiński Ryszard Miradowo 83-210 Zblewo Zblewo 58 588-44-34 606937965 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-89 * * 10, 70 - * 20 10. Hanasko Zenon 11. Pliszka Józef Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 582-43-06 505956000 12. Hnatiuk Zenon Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-93 504066467 * * 10 13. Jurczyński Henryk Wielgłowy 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-69-51 601937950 - * 20 14. Koss Beata, Mirosław Gnieżdżewo 84-121 Swarzewo Puck 58 673-37-62 693302914 * * 10, 70 Krawczykiewicz Michał Sternowo 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-73-84 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-82 * * 20 Skórcz 514471825 - * 10 Lubichowo 58 560-95-26 606618096 * * 20, 70 15. 16. Łoza Jarosław 17. Mazurowski Łukasz 18. Mazurowski Marek 38 Wielki Bukowiec 83-208 Zelgoszcz Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość 19. Miąskowski Stanisław 20. Mokwa Maria Załęże Subkowy Nowakowski Mieczysław Pałubin 22. Regliński Andrzej Smołdzino 21. 23. Roskwitalski Andrzej Wysoka Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-54 * * 10 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-83-43 605346075 - * 20 83-430 Stara Kiszewa Stara Kiszewa 58 687-64-32 - * 10 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-61 - * 10 83-212 Bobowo Bobowo 58 562-17-45 606703940 - * 10 24. Skrzypkowski Szczepan Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-30 603452481 * * 20, 80 25. Stefański Marian Skorzewo 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 687-12-11 665567114 * * 20 Kartuzy 58 681-05-91 607658208 * * 10, 20, 70 58 535-16-79 695940747 * * 10 Miastko 502247997 * * 10 Chojnice 52 397-09-54 - * 20 26. Stolc Józef Kiełpino 83-307 Kiełpino 27. Syldatk Elżbieta Gronowo 83-122 W. Walichnowy Gniew 28. Szepel Edward 29. Szulc Bogdan Węgorzyno Miastko 77-200 Miastko ul. Długa 12/40 Pawłowo 89-600 Chojnice 30. Szynszecki Mirosław Lotyń 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-72-58 - * 20 31. Śnieg Andrzej Pastwa 82-500 Kwidzyn Kwidzyn 55 275-74-70 602670505 * * 20 89-650 Czersk Czersk 52 398-44-74 603199648 * * 10 32. Talewski Grzegorz Czersk ul. Łubianka 9 33. Terefenko Zbigniew Michałowo 76-223 Stawęcino Główczyce 59 811-66-78 880588100 - * 20 34. Megier Jarosław Wolny Dwór 83-250 Skarszewy Skarszewy 605665567 58 588-22-11 * * 10 * zakres produkcji oraz aktualna w miesiącu możliwość ilościowego zakupu materiału hodowlanego (knurki, loszki) SYMBOLE RAS: 10 - WBP, 20 - BPZ, 50 - ZŁOTNICKA PSTRA, 60 - HAMPSHIRE, 70 - DUROC, 80 – PIETRAIN Wykaz hodowców, którzy zrezygnowali z prowadzenia oceny użytkowości rozpłodowej loch i nieposiadających certyfikatu oraz uprawnień do sprzedaży materiału hodowlanego trzody chlewnej (knurki i loszki): 1. Dahm Józef – Kranek, gmina Skórcz, 2. Cirocki Stanisław – Smołdzino, gmina Przodkowo, 3. Wrona Kazimierz – Łęgowo, gmina Pruszcz Gdański, 4. Wolski Bronisław – Bawernica, gmina Parchowo, 5. Toruńczak Ryszard – Załamkowo, gmina Kamienica Królewska, 6. Borkowski Zbigniew – Kościeleczki, gmina Malbork, 7. Nalikowski Piotr – Dubiel, gmina Kwidzyn, 8. Odya Czesław – Łąg Kolonia, gmina Czersk, 9. Węsierski Jan – Smołdzino, gmina Przodkowo. Wykaz telefonów komórkowych (służbowych) osób udzielających informacji na temat dostępnego materiału hodowlanego: 1. Ryszard Bogusławski - 507088394, 2. Andrzej Bułakowski - 507088396, 3. Arkadiusz Drewing - 507088398, 4. Krzysztof Żółć - 507088399, 5. Aleksandra Kopicka - 507088395. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 39 W chlewni i oborze WYMOGI WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI (CZ. II) Bezpieczeństwo żywności i pasz Zakupując produkty żywnościowe, myślimy zazwyczaj o ich smaku i wartościach odżywczych, mając na uwadze zawartość białka, węglowodanów, tłuszczów, witamin. Aby żywność pochodzenia roślinnego i zwierzęcego spełniała nasze oczekiwania pod względem wartości odżywczych, ale też zapewniała nam dobre samopoczucie i zdrowie, jej produkcja „od pola do stołu” musi przebiegać w warunkach spełniających ściśle określone normy i wymogi. P roducenci rolni zajmują czołowe miejsce w całym cyklu produkcji żywności. Wytwarzane przez nich produkty rolne mogą być bezpośrednio spożywane lub przetwarzane w zakładach przetwórczych. Jakość produktów rolnych w stanie nieprzetworzonym w decydującym stopniu wpływa na jakość produktów żywnościowych dostępnych dla konsumenta. Na poszczególnych etapach produkcji żywności obowiązują określone normy i wymogi jakościowe, które muszą być przestrzegane i podlegają kontroli. Za jakość produktów rolnych roślinnych i pochodzenia zwierzęcego odpowiedzialni są producenci rolni. Rolnicy krajów UE, wytwarzający produkty rolne (roślinne i pochodzenia zwierzęcego) do obrotu, zobowiązani są do spełniania wymogów określonych w ramach zasady wzajemnej zgodności (z ang. cross compliance). Dostosowanie gospodarstwa do norm i wymogów wzajemnej zgodności nie jest sprawą łatwą, ponieważ dotyczą one wielu obszarów: A. Ochrona środowiska, B. Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt, zdrowotność roślin, C. Dobrostan zwierząt oraz Dobrej Kultury Rolnej. Jednoczesne spełnianie wymogów we wszystkich obszarach jest konieczne dla pozyskiwania bezpiecznej dla zdrowia żywności. W PWR 3/2013 przedstawione zostały wymogi wzajemnej zgodności w zakresie dobrostanu zwierząt, czyli tzw. obszaru C. W tym numerze przybliżamy Państwu obowiązujące w naszym kraju od 1 stycznia 2011 roku wymogi wzajemnej zgodności w zakresie bezpieczeństwa żywności i pasz, wchodzące w zakres obszaru B. Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt, zdrowotność roślin. 40 Bezpieczeństwo żywności i pasz - wymogi ogólne •Rolnik przestrzega zakazu wprowadzania na rynek żywności (produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego), która jest szkodliwa dla zdrowia lub nie nadaje się do spożycia przez ludzi. Podstawą dyskwalifikacji danej partii żywności np. ziarna może być ocena organoleptyczna wskazująca na oznaki gnicia, pleśnienia, zanieczyszczenia. Bardziej wnikliwa ocena - analiza laboratoryjna na zawartość pozostałości, np. środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotynów i innych substancji niepożądanych, może być wykonana na życzenie producenta lub jednostek kontrolujących jakość żywności. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów badanych substancji w danym produkcie rolnik – producent zobowiązany jest do przestrzegania zakazu wprowadzania go na rynek. •Rolnik przestrzega zakazu wprowadzania na rynek paszy niebezpiecznej dla zwierząt. Analogiczne zakazy obowiązują rolnika przy wprowadzaniu na rynek paszy niebezpiecznej dla zwierząt, dyskwalifikowanej podobnie jak żywność na podstawie oceny organoleptycznej - paszy spleśniałej, nadpsutej, zanieczyszczonej lub też na podstawie analiz laboratoryjnych – paszy zawierającej pozostałości środków ochrony roślin, azotynów, metali ciężkich. •Rolnik przestrzega zakazu stosowania paszy niebezpiecznej w żywieniu zwierząt. Wymóg dotyczący tylko gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie. 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze •Rolnik, który hoduje zbiera lub poluje na zwierzęta lub wytwarza produkty podstawowe pochodzenia zwierzęcego lub produkuje bądź zbiera produkty roślinne: - przestrzega obowiązku postępowania z odpadami i substancjami niebezpiecznymi w taki sposób, aby nie było możliwości zanieczyszczenia odpadami produktów roślinnych lub pochodzenia zwierzęcego. Takich niebezpieczeństw unikniemy przechowując we właściwy sposób środki ochrony roślin, substancje ropopochodne, substancje biobójcze. - przestrzega obowiązku postępowania z odpadami i substancjami niebezpiecznymi w taki sposób, aby nie doszło do zanieczyszczenia produktów pochodzenia zwierzęcego lub produktów roślinnych. •Rolnik, który hoduje zbiera lub poluje na zwierzęta, lub wytwarza produkty podstawowe pochodzenia zwierzęcego: - przestrzega obowiązku zapobiegania występowaniu i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, przenoszonych na ludzi wraz z żywnością pochodzenia zwierzęcego, w tym poprzez zgłaszanie takich chorób właściwym organom, - przestrzega obowiązku podejmowania środków ostrożności przy przyjmowaniu nowych zwierząt. •Rolnik przestrzega obowiązku stosowania: - dodatków do pasz zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 sierpnia 2003 r., w tym w szczególności ze wskazaniami zamieszczonymi na opakowaniu lub etykiecie dołączonej do tego opakowania, - produktów leczniczych weterynaryjnych zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii, - środków ochrony roślin zgodnie z oznakowaniem lub etykietą – instrukcją stosowania, - produktów biobójczych zgodnie z oznakowaniem lub etykietą – instrukcją stosowania. •Rolnik przestrzega obowiązku posiadania dokumentacji dotyczącej: - wszelkich raportów, sprawozdań na temat przeprowadzonych kontroli urzędowych zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego, - rodzaju i pochodzenia paszy podawanej zwierzętom, - produktów leczniczych weterynaryjnych lub innych produktów leczniczych podawanych zwierzętom oraz dat ich podawania i okresów karencji, - wyników analiz próbek pobranych z roślin lub zwierząt lub innych próbek pobranych dla celów diagnostycznych, istotnych ze względu na zdrowie ludzi, - stosowania środków ochrony roślin, - stosowania środków biobójczych. •Rolnik przestrzega obowiązku podejmowania odpowiednich czynności zaradczych, określonych w zaleceniach pokontrolnych, wynikających z przeprowadzonych kontroli urzędowych. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 •Rolnik przestrzega: - maksymalnych lub tymczasowych maksymalnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych stosowanych w weterynaryjnych produktach leczniczych, - zakazu stosowania substancji niedozwolonych (o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i β-agonistycznym. •Rolnik przestrzega zakazów: - wprowadzania do obrotu, jako żywność produktów, które zawierają pozostałości pestycydów przekraczające największe dopuszczalne poziomy, - wprowadzania do obrotu i podawania zwierzętom produktów, jako pasza, jeżeli te produkty zawierają pozostałości pestycydów przekraczające największe dopuszczalne poziomy. •Rolnik przestrzega obowiązku (w tym poprzez posiadanie odpowiedniej dokumentacji) zapewnienia identyfikowalności zwierząt hodowlanych, żywności, pasz oraz substancji przeznaczonych do dodania do pasz: - dostarczonych rolnikowi, - które rolnik wprowadza na rynek. •W przypadku, gdy rolnik uzna, że wyprodukowana przez niego żywność jest niezgodna z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności lub gdy podejrzewa, że nie spełnia ona tych wymogów, przestrzega obowiązku: - natychmiastowego postępowania w celu wycofania z rynku tej żywności, - powiadomienia o tym fakcie właściwych władz (organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej, Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej oraz inne organy w zakresie ich kompetencji), - współpracy z właściwą władzą, - poinformowania konsumentów o przyczynach wycofania żywności i w razie konieczności odbioru od konsumentów produktów już im dostarczonych, jeżeli inne środki nie były wystarczające do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia. •W przypadku, gdy rolnik uzna, że pasza przez niego wyprodukowana jest niezgodna z wymogami w zakresie bezpieczeństwa pasz lub gdy podejrzewa, że nie spełnia ona tych wymogów, przestrzega obowiązku: - natychmiastowego postępowania w celu wycofania z rynku tej paszy, - powiadomienia o tym fakcie właściwych władz (organy Inspekcji Weterynaryjnej), - współpracy z właściwą władzą, - poinformowania nabywcy paszy o przyczynach jej wycofania i w razie konieczności odbioru od niego produktów już dostarczonych, jeżeli inne środki nie są wystarczające do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia. 41 W chlewni i oborze Bezpieczeństwo żywności i pasz - zasady i higiena produkcji pasz •Rolnik będący podmiotem na rynku pasz przestrzega obowiązku: - przechowywania i przewożenia odpadów oraz substancji niebezpiecznych oddzielnie i bezpiecznie, w sposób zapobiegający niebezpieczeństwu zanieczyszczenia pasz, - uwzględniania wyników stosowanych analiz próbek produktów pierwotnych lub innych próbek istotnych dla bezpieczeństwa pasz. •Rolnik przestrzega obowiązku przechowywania oraz dystrybuowania w gospodarstwie pasz zgodnie z wymaganiami: - przechowywania pasz oddzielnie od substancji chemicznych oraz innych produktów nienadających się do spożycia przez zwierzęta, - miejsca przechowywania pasz oraz pojemniki są suche i czyste, - w miejscach przechowywania pasz zostały wdrożone środki ochrony przed szkodnikami, - miejsca przechowywania pasz oraz pojemniki są regularnie czyszczone celem uniknięcia niepożądanych zanieczyszczeń krzyżowych, - ziarno jest przechowywane w sposób, który uniemożliwia zwierzętom dostęp do niego( również ptaki, gołębie, koty, psy), - przechowywanie pasz leczniczych oraz innych oraz innych przeznaczonych dla poszczególnych kategorii lub gatunków zwierząt w sposób zapobiegający ryzyku podania ich zwierzętom , dla których nie są one przeznaczone, - przechowywanie pasz nieposiadających właściwości leczniczych oddzielnie od pasz leczniczych, uniemożliwiające ich zanieczyszczenie, - system dystrybucji pasz w gospodarstwie zapobiega zadawaniu zwierzętom pasz, które nie są dla nich przeznaczone, - system dystrybucji pasz w gospodarstwie ogranicza ryzyko zanieczyszczenia paszy w efekcie kontaktu z zanieczyszczonymi strefami lub urządzeniami, - pojazdy wykorzystywane do transportu do transportu paszy w gospodarstwie oraz urządzenia do zadawania pasz są czyszczone regularnie, w szczególności te , które są stosowane do przewozu i dystrybucji paszy leczniczej. •Rolnik przestrzega obowiązku zaopatrywania się i stosowania pasz pochodzących wyłącznie z zakładów zarejestrowanych lub zatwierdzonych. •Rolnik będący podmiotem działającym na rynku pasz przestrzega obowiązku prowadzenia w gospodarstwie dokumentacji dotyczącej: - każdego przypadku zastosowania środków ochrony roślin oraz produktów biobójczych, stosowania nasion zmodyfikowanych genetycznie, - źródła i ilości paszy w każdej partii przyjmowanej, a także przeznaczenia i ilości paszy w każdej partii wydawanej. Dalsze informacje o wymogach wzajemnej zgodności w obszarze B. Zdrowie publiczne ludzi , zdrowie zwierząt, zdrowotność roślin ukażą się w kolejnym wydaniu PWR. W ramach działania „Korzystanie z usług doradczych” specjaliści i doradcy PODR mogą pomóc Państwu określić stopień dostosowania gospodarstwa do norm i wymagań obowiązujących w ramach wzajemnej zgodności. (cdn.) Na podstawie ogólnodostępnych materiałów (MRiRW, ARiMR, CDR oraz aktów prawnych) opracowała Maria Sawirska Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, 688 21 50, fax (58) 688 22 52 Sprzedam: • Buhajki hodowlane rasy charolaise - 2 sztuki. Wiadomość: tel. 58/687 89 12. • Buhajki hodowlane rasy limousine - 4 sztuki. Wiadomość: tel. kom. 500087588. • Jałówki mieszańce po oceną 75 - 82,5% limousine - 8 sztuk. Wiadomość: tel. kom. 601968023. • Jałówki mieszańce pod oceną 75 - 82,5% limousine. Wiadomość: tel. kom. 502290093. • Jałówki cielne hodowlane 100% limousinee i simentaler. Wiadomość: tel. kom. 69177509. • Jałówki cielne 75% limousine. Wiadomość: tel. kom. 505866441. Kupię: • Buhaja hodowlanego rasy limousine. Wiadomość: tel. kom. 502290093. 42 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Kwiecień Bydło: Producenci mleka rozpoczynają kolejny rok kwotowy, tj. 2013/2014. Jest to ostatni rok, w którym wielkość kwoty krajowej zostanie powiększona o kolejny 1%. Wnioski o przydział kwoty z rezerwy można składać od 1 kwietnia do 31 lipca br. Przypominamy dostawcom bezpośrednim o obowiązku złożenia rocznej informacji rozliczeniowej z posiadanej kwoty mlecznej za rok kwotowy 2012/2013 w ustawowym terminie, tj. do 14 maja br. Wzory aktualnych formularzy dostępne są na stronie ARR – www.arr.gov.pl lub http://www.arr.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=125&Itemid=131. Najwyższa pora na przygotowanie pastwisk do nowego sezonu. Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na trwałe ogrodzenia, drogi przepędowe i urządzenia pastwiskowe. Bardzo ważne jest przygotowanie systemu pojenia zwierząt. Przyczepy, beczki, koryta czy poidła powinny być sprawne i umożliwić krowom stały dostęp do wody. Pojemność beczek czy koryt powinna zabezpieczyć odpowiednią ilość wody, nawet w najgorętsze dni. Bardzo ważne jest nawożenie azotowe łąk i pastwisk. Trzeba je wykonać możliwie szybko, aby brak azotu nie doprowadził do ograniczenia krzewienia, a tym samym plonowania. Trawy rozpoczynają wzrost, gdy wierzchnia warstwa gleby osiąga temperaturę około 5o C i już wtedy potrzebny jest azot w postaci np. saletry amonowej. Nawożenie to jedna z metod renowacji użytków zielonych - szczególnie tych, na których było ono wcześniej zaniechane. Zielonka pastwiskowa jest najlepszą paszą i to pod wieloma względami. Z dobrego pastwiska krowa może wyprodukować około 15 - 20 litrów mleka dziennie. Jest to najtańsza pasza, którą krowa pobiera sama. Odpadają nam koszty związane ze zbiorem, transportem i zadawaniem pasz oraz usuwaniem odchodów. Krowy korzystające z pastwiska mają zapewniony ruch, świeże powietrze, słońce, a to jest bezcenne dla ich zdrowia i kondycji. Jednak, aby te zalety pastwiska w pełni wykorzystać, nie możemy zapomnieć o okresie przejściowym między żywieniem zimowym - paszami konserwowanymi, a letnim – zielonkami. Okres ten powinien trwać około 3 tygodni, bo tyle czasu potrzeba na namnożenie się w żwaczu nowej flory bakteryjnej, która w pełni będzie mogła wykorzystać zielonkę. Znaczenie okresu przejściowego jest tym większe, im wyższa jest wydajność zwierząt. Organizmy krów wysoko wydajnych są bardziej delikatne i łatwiej ulegają wszelkim stanom chorobowym przy zmianie systemu żywienia. Zielonka pastwiskowa to pasza, która ma nadmiar białka przy niskiej zawartości suchej masy, włókna i energii. Powoduje to zmiany w składzie mleka. Duża zawartość białka w zielonce, przy niedoborze energii, powoduje podwyższenie zawartości mocznika w mleku. Jest to symptom świadczący, że wątroba jest przeciążona i mogą w konsekwencji wystąpić problemy z rozrodem. Natomiast mała zawartość włókna surowego w zielonce pastwiskowej obniża poziom tłuszczu oraz powoduje biegunki, ponieważ przyśpiesza ona motorykę żwacza. Mogą wystąpić problemy z gospodarką magnezem w organizmie. Konsekwencją tego mogą być tężyczki pastwiskowe. Aby im zapobiec, powinniśmy przed rozpoczęciem sezonu pastwiskowego podawać zwierzętom mieszanki mineralno-witaminowe o podwyższonej zawartości magnezu. Zbyt niski poziom energii w zielonce jest przyczyną obniżenia poziomu białka w mleku. Jeśli do tej pory nie przeprowadziliśmy korekcji racic, to powinniśmy zrobić to jak najszybciej. Przy jej wykonywaniu należy zwrócić uwagę na stan linii białej, szpary racicowej i skóry na koronce. Wszelkie zmiany chorobowe w tych miejscach mogą świadczyć o niewłaściwym żywieniu w okresie zimowym i zapowiadać kulawiznę krowy na pastwisku. Trzoda chlewna: Wartość rozpłodowa knura zależy od wielu czynników, są to zarówno cechy osobnicze (genetyka) jak i środowiskowe. Do czynników środowiskowych zaliczamy system utrzymania, mikroklimat, obsługę i żywienie. Kojec knura powinien mieć powierzchnię minimum 6 m2, a w przypadku gdy krycie odbywa się w kojcu jego powierzchnia powinna stanowić 10 m2. Posadzka powinna być równa, stabilna, gładka i nieśliska. W przypadku stosowania ściółki lepiej tradycyjną słomę zastąpić czystymi i wysuszonymi trocinami. Pamiętamy, że knury powinny mieć kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami. Właściwa wentylacja ogranicza poziomu gazów szkodliwych, do których zaliczamy dwutlenek węgla, amoniak i siarkowodór. Właściwa temperatura dla knura mieści się w granicach 12 - 20o C, przy czym optimum stanowi 15 - 18o C. Wilgotność względna w przedziale 60 - 85%, jednak najlepiej utrzymywać ją na poziomie 70 - 75%. Ruch powietrza w zimie nie powinien przekraczać 0,3 m/s, w okresie letnim przeciąg do 5 m/s skutecznie obniża temperaturę budynku. Bilansując żywienie, pamiętamy o składnikach mineralnych. Stosunek wapnia ogólnego do fosforu ogólnego powinien wynosić 1,3 : 1, zwracamy uwagę na istotną dla rozrodu zawartość selenu (0,65 mg) i cynku (150 mg). Wanda Barańska, Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 43 W trosce o środowisko Dopłaty do kolektorów słonecznych Rok 2013 jest kolejnym, czwartym rokiem wdrażania priorytetowego programu dopłat do częściowych spłat kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych w budynkach mieszkalnych. Każdy, kto posiada prawo do dysponowania budynkiem oraz nie jest podłączony do sieci ciepłowniczej dla celów podgrzewania wody użytkowej, może skorzystać z tej oferty. nia 14,9 tys. zł za zestaw. Liczba wniosków o przekazanie dotacji, złożonych przez banki w NFOŚiGW, wynosi 36 117 na kwotę dotacji 241 445 tys. zł, natomiast przekazane dotacje wynoszą – 35 373 instalacji na kwotę dotacji 236 040 tys. zł. Statystyka z wniosków złożonych przez banki w NFOŚiGW Średnio N arodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) zarezerwował początkowo 300 mln zł na wypłaty dotacji do umów kredytów zawieranych w latach 2010-2014. Jednak w wyniku dużego zainteresowania dopłatami, w lipcu 2012 roku budżet programu został zwiększony do 450 mln zł. Kredyty z dotacją NFOŚiGW będą udzielane do roku 2014, a wypłata dotacji potrwa do końca 2015 r. Na rok 2013 zarezerwowano na dopłaty kwotę w wysokości 124 621 000 zł. Efekty wdrażania programu przedstawia poniższa tabela. Rok Plan (tys. zł) Wykonanie (tys. zł) 2010 6 696 6 696 100 2011 79 563 79 563 100 2012 141 594 141 594 100 2013 124 621 8 182 7 2014 83 036 0 0 2015 Razem % planu 14 490 0 0 450 000 236 040 52,5 Powierzchnia zainstalowanych kolektorów (m2), w tym dla wspólnot mieszkaniowych Razem 6,65 240 096,84 49,91 1 547,28 Okres kredytowania (miesiące) 35,9 Prowizja od udzielenia kredytu (%) 3,08 Oprocentowanie kredytu (%) 9,75 Wysokość kredytu na koszty kwalifikowane (zł), w tym dla wspólnot mieszkaniowych 14 856 536 547 429 107 139 3 321 316 Wysokość dopłaty do kredytu (zł), w tym dla wspólnot mieszkaniowych Jednostkowy koszt kwalifikowany (zł/m2) 6 685 241 444 887 48 213 1 494 592 2 276 Liczba wniosków złożonych przez banki w NFOŚiGW - narastająco Dotychczas 35,4 tys. klientom wypłacono dopłatę w łącznej wysokości 236 040 tys. zł. Jednostkowy koszt dofinansowania dla 1 m2 wyniósł 2,28 tys. zł (zaplanowany maksymalny 2,5 tys. zł). Średnia zamawiana powierzchnia kolektorów wyniosła 6,65 m2 (po trzy kolektory na budynek). Średnio na zestaw kolektorów uzyskano dotację w wysokości ponad 6,7 tys. zł, przy średnim koszcie zakwalifikowanym do dofinansowa- 44 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Rozkład zrealizowanych inwestycji na terenie kraju Przez „dysponowanie” należy rozumieć prawo własności (w tym współwłasności), użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem lub dzierżawę, z tym że umowa najmu oraz dzierżawy musi obowiązywać w okresie kredytowania, co najmniej do końca planowanego okresu trwałości. Przedmiot kredytowania Dopłatę można uzyskać na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej albo do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynkach mieszkalnych. Koszty kwalifikowane obejmują również koszty dokumentacji technicznej z kosztorysem przedsięwzięcia. Efekty realizowanych przedsięwzięć nie mogą być wykorzystywane w działalności gospodarczej. Należy zauważyć, że instalowane zestawy kolektorów słonecznych zastępują konwencjonalne źródła energii, ograniczając emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Zastępowane nośniki energii to: węgiel kamienny (55,9%), energia elektryczna (14,0%), gaz ziemny (21,3%), inne (8,8 %). Jak wynika z przedstawionych danych, wdrażanie programu przebiega bardzo dobrze. Nadal można korzystać z kredytów z dotacją na zakup i montaż kolektorów słonecznych, do czego zachęcamy rolników i mieszkańców terenów wiejskich. Informacje o programie Zmiany w programie priorytetowym Dla umów kredytowych zawieranych po 1 stycznia 2013 r. obowiązują zmiany wprowadzone do programu prorytetowego. Dotyczą one: - obniżenia jednostkowego kosztu kwalifikowanego z 2 500 zł/m2 na 2 250 zł/m2, - wprowadzenia wymogu posiadania przez montowane instalacje kolektorów słonecznych gwarancji producenta na okres nie krótszy niż 5 lat, - wprowadzenia wymogu udzielenia przez wykonawcę rękojmi w okresie 3 lat od daty podpisania protokołu końcowego odbioru przedsięwzięcia i przekazania do eksploatacji (wymagany zapis w umowie kredytobiorcy z wykonawcą). Celem programu jest ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii cieplnej ze źródeł odnawialnych. Kto może skorzystać z programu? 1. osoby fizyczne posiadające prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym albo prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym w budowie; 2. wspólnoty mieszkaniowe instalujące kolektory słoneczne na własnych budynkach wielolokalowych (wielorodzinnych) z wyłączeniem odbiorców ciepła z miejskiej sieci cieplnej do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Jakie kolektory? Do kosztów kwalifikowanych zalicza się koszt kolektora słonecznego, dla którego dostawca legitymuje się jednym z poniższych dokumentów: 1. wydanym przez akredytowaną jednostkę certyfikującą certyfikatem zgodności z normą PN-EN 12975-1: „Słoneczne systemy grzewcze i ich elementy – kolektory słoneczne – Część 1. Wymagania ogólne”, którego integralną częścią powinno być sprawozdanie z badań kolektorów, przeprowadzonych zgodnie z normą PN-EN 12975-2, wykonane przez akredytowane laboratorium badawcze. 2. europejskim certyfikatem na znak „Solar Keymark” nadanym przez jednostkę certyfikującą. Typowa instalacja solarna Kwota kredytu Zainteresowane osoby fizyczne mogą uzyskać dofinansowanie w formie dotacji wynoszące do 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Wysokość kredytu z dotacją wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, z zastrzeżeniem, że jednostkowy koszt kwalifikowany przedsięwzięcia nie może przekroczyć 2 250 zł/m2 powierzchni całkowitej kolektora. Kredytobiorca zobowiązany jest do uiszczenia należnego podatku dochodowego od udzielonej dotacji. 45 W trosce o środowisko Procedura uzyskania dofinansowania 1. Osoby zainteresowane zgłaszają się do wybranego banku z dwoma wnioskami (formularze wniosków dostępne są w bankach): -o udzielenie kredytu na zakup i montaż instalacji solarnej, -o dopłatę z NFOŚiGW na spłatę 45% kapitału kredytu. Do wniosku dołącza się: -dokumentację projektową wykonania instalacji, -dokument potwierdzający spełnienie wymogów Prawa budowlanego, -dokumenty potwierdzające prawo do dysponowania budynkiem/budynkiem w budowie, -pełnomocnictwo zarządu/zarządcy wspólnoty w formie uchwały, -inne dokumenty wymagane przez bank. 2. Kredytobiorca zawiera umowę na kredyt z dotacją oraz pisemną umowę z wykonawcą. Od tego momentu może przedkładać w banku faktury do zapłaty wykonawcy z kredytu, zgodnie z podpisaną umową z bankiem. 3. Po zrealizowaniu przedsięwzięcia kredytobiorca i wykonawca podpisują protokół końcowego odbioru i przekazania do eksploatacji. 4. Kredytobiorca przedkłada w banku, w terminie do 30 dni od zrealizowania przedsięwzięcia, następujące dokumenty: a) protokół końcowego odbioru, b)kopie faktur, c) oświadczenie o niewykorzystywaniu efektu przedsięwzięcia w działalności gospodarczej, d)dokumenty potwierdzające zgodność kolektora z wymaganą normą, e)umowę z wykonawcą przedsięwzięcia, f) inne dokumenty określone w umowie kredytu z dotacją. 5. Bank, po wypłaceniu całości kredytu na koszty kwalifikowane (bezgotówkowym zapłaceniu faktur) i ewentualnym przeprowadzeniu kontroli realizacji przedsięwzięcia, w terminie dwóch miesięcy od otrzymania protokołu końcowego odbioru, występuje do NFOŚiGW o środki na dotację na częściową spłatę kwoty kredytu. Po otrzymaniu dotacji bank przekazuje ją na rachunek kredytobiorcy, na poczet spłaty kapitału kredytu. • SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze (nastąpiło połączenie GBW S.A. i MBR S.A.), (www.sgb.pl); • Krakowski Bank Spółdzielczy (www.kbsbank.com.pl); • Warszawski Bank Spółdzielczy (www.bank-wbs.pl); • Credit Agricole Bank Polska S.A. (d. LUKAS Bank S.A.), (www.credit-agricole.pl). Na terenie województwa pomorskiego kredyty z dotacją można uzyskać w następujących bankach: • Bank Ochrony Środowiska S.A. - Gdańsk, tel. (58) 305 34 17 - Gdynia, tel. (58) 661 15 76 - Sopot, tel. (58) 551 15 31 - Słupsk, tel. 515 111 982 • Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Sopot, tel. (58) 340 50 80; • Gospodarczy Bank Wielkopolski, Gdynia, tel. (58) 627 30 06; • Kaszubski Bank Spółdzielczy (centrala Wejherowo), tel. (58) 677 24 35, 677 90 48; • Bank Spółdzielczy w Starogardzie Gdańskim (centrala Starogard Gdański), tel. (58) 562 56 81; • Bank Spółdzielczy Krokowa (centrala Krokowa), tel. (58) 675 47 00; • Powiślański Bank Spółdzielczy (centrala Kwidzyn), tel. (55) 279 36 03, 279 39 56, 261 45 30; • Bank Spółdzielczy w Pruszczu Gdańskim (centrala Pruszcz Gdański), tel. (58) 683 29 29; • Bank Spółdzielczy w Malborku, tel. (55) 272 25 44; • Bank Spółdzielczy Sztum (centrala Sztum), tel. (55) 277 92 00, 277 92 01. Szczegółowe informacje odnośnie beneficjentów oraz warunków dofinansowania zawarte są w „Programie Priorytetowym” dostępnym na stronie internetowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (www.nfosigw.gov.pl). Dodatkowe informacje o zasadach, warunkach i procedurze ubiegania się o dotacje można uzyskać bezpośrednio w bankach udzielających kredytów lub firmach sprzedających i montujących kolektory słoneczne. Nabór wniosków Nabór wniosków o dotację Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z wnioskami o kredyt prowadzony jest w trybie ciągłym. Wnioski składane są w bankach, które zawarły umowę o współpracy z NFOŚiGW. Średni koszt zdjęcia 1 m2 wyrobów azbestowych wynosi od 15 do 30 zł. Na ogólną sumę składają się również koszty składowania (300 - 1000 zł/t) oraz koszty transportu, które są uzależnione od odległości miejsca przeznaczenia. Orientacyjnie wykonanie wszystkich tych zabiegów na dachu o powierzchni 100 m2 to wydatek rzędu 3000 - 5000 zł. Za ułożenie nowego pokrycia (z wyłączeniem kosztów za materiały) trzeba średnio zapłacić 35-60 zł/m2. Ryszard Pleskot, Ile kosztuje wymiana eternitu na dachu?, Top Agrar Polska 1/2013, s. 140 - 141 Wnioski można składać w jednym z 6 następujących banków: • Bank Ochrony Środowiska S.A. (www.bosbank.pl); • Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze (www.bankbps.pl); 46 Na podstawie materiałów NFOŚiGW opracował Adam Kopeć Warto przeczytać ILE KOSZTUJE WYMIANA ETERNITU NA DACHU? 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2013 47 W trosce o środowisko Integrowana ochrona ziemniaka wiosną Do integrowanych metod ochrony ziemniaka stosowanych wiosną możemy zaliczyć prace agrotechniczne, zrównoważone nawożenie, stosowanie kwalifikowanego i zaprawionego materiału siewnego. Z iemniak najlepiej plonuje na glebach gliniasto-piaszczystych lub słabo-gliniastych. Na glebach cięższych można również uzyskać wysoki plon, gdyż gleby te lepiej zatrzymują wodę. Natomiast niskie plony uzyskuje się na glebach suchych, bardzo lekkich oraz zlewnych glebach gliniastych. Zabiegi agrotechniczne Gleba pod uprawę ziemniaka powinna mieć uregulowany odczyn (pH 5,5 - 6,5). W przypadku, gleb bardzo kwaśnych (pH poniżej 5,0), należy co najmniej z dwuletnim wyprzedzeniem zastosować wapno węglanowe. Niemniej jednak należy pamiętać, że ziemniak nie lubi gleby świeżo wapnowanej, gdyż środowisko alkaliczne sprzyja silnemu porażeniu bulw przez promieniowca Streptomyces scables, który wywołuje parcha ziemniaczanego. Zabiegi wiosenne rozpoczynamy w okresie, gdy tylko można wyjść w pole. Zaczynamy od włókowania lub bronowania. Włókowanie wykonuje się raczej na glebach lżejszych, natomiast bronowanie - na cięższych. Jeżeli obornik nie został zastosowany jesienią, wówczas wiosną należy zastosować go możliwie jak najwcześniej. Obornik przykrywa się orką średnią, a następnie pole bronuje się. Przed sadzeniem, glebę doprawia się kultywatorem i bronami. Nawożenie organiczne ziemniaka powinno zostać uzupełnione nawozami mineralnymi. Nawożenie azotem Nawozy azotowe należy wysiewać wiosną przed sadzeniem, w zależności od kierunku użytkowania, przedplonu i wielkości stosowanego nawożenia organicznego. 48 Pod wczesne odmiany ziemniaka jadalnego i sadzeniaki, uwzględniając azot zastosowany w nawozach wieloskładnikowych, należy zastosować całą dawkę azotu. Pod ziemniaki przemysłowe oraz odmiany późniejsze ziemniaka jadalnego zaleca się stosowanie dawki dzielonej. Pierwszą dawkę wysiewa się przed sadzeniem w ilości do 2/3 całkowitej dawki azotu, w formie mocznika, saletry amonowej lub saletrzaku. Natomiast drugą dawkę azotu należy zastosować przed ostatnim obsypywaniem redlin, ponieważ im później zastosuje się drugą dawkę azotu, tym może mieć ona bardziej ujemny wpływ na jakość bulw. Jeżeli ziemniak uprawiany jest na glebie lekkiej, a występują intensywne opady, wówczas celowe jest - szczególnie w uprawie bez obornika - dodatkowe stosowanie azotu, w późniejszym terminie. Można wtedy stosować wszystkie nawozy azotowe, poza siarczanem amonu, który powoduje bardzo duże zakwaszenie gleby. Stosowanie saletry wapniowej sprzyja natomiast gromadzeniu się w bulwach szkodliwych dla ludzi i zwierząt azotanów oraz pogarsza walory smakowe, a także użytkowe ziemniaka. Zbyt wysokie nawożenie azotowe prowadzi do wybujania części nadziemnej rośliny, a opóźnia gromadzenie plonu. Wysokie dawki azotu przyczyniają się do: późniejszego dojrzewania bulw, obniżenia zawartości skrobi, ciemnienia miąższu, obniżenia zawartość witaminy C, pogorszenia przydatność bulw do przechowywania oraz zwiększenia nasilenia występowania chorób (mokrej zgnilizny bulw, zarazy ziemniaka, suchej zgnilizny bulw, parcha zwykłego). Przy wyższym doglebowym nawożeniu azotowym zwiększa się podatność roślin na porażenie wirusami podczas pierwszych nalotów mszyc. Szkodniki te preferują rośliny bardzo dobrze zaopatrzone w azot, gdyż do swojego wzrostu i rozwoju potrzebują rozpuszczalnych związków azotowych. Duże dawki azotu maskują objawy chorób wirusowych, utrudniając przeprowadzenie selekcji negatywnej. Zalecane dawki azotu wg metodyki IP Odmiany o małych wymaganiach w stosunku do N ok. 100 kg N/ha Odmiany o średnich wymaganiach w stosunku do N ok. 120 kg N/ha Odmiany o dużych wymaganiach w stosunku do N ok. 140 kg N/ha Ziemniaki uprawiane bez obornika - dawki te należy zwiększyć o 20-40 kg N/ha Nawożenie fosforowo-potasowe Nawozy fosforowo-potasowe powinny być zastosowane w zależ- 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko ności od zasobności gleby, zgodnie z zaleceniami nawozowymi. Pod wpływem nawozów fosforowych zwiększa się zawartość witaminy C oraz polepsza się trwałość przechowalnicza zebranych bulw. Jednak zbyt wysokie dawki fosforu wpływają negatywnie na wielkość ziaren skrobi. Niemniej jednak zastosowanie odpowiednio wcześnie wysokiej dawki fosforu przyczynia się do przyspieszenia uzyskania odporności roślin na wirusy. Wysokie nawożenie potasem z jednej strony zmniejsza ciemnienie miąższu bulw, z drugiej zaś strony duża ilość gromadzona jest w bulwach i łodygach. Wysokie dawki potasu w stosunku do azotu i fosforu może prowadzić do obniżenia zawartości skrobi w bulwach. Zastosowane nawozy potasowe zawierające chlor zwiększają ryzyko porażenia wirusem liściozwoju PLRV oraz przyspieszają transport wirusa z części nadziemnych do bulw. Pobudzanie sadzeniaków Do sadzenia należy wybierać ziemniaki o zbliżonej wielkości, dzięki temu zapewnimy precyzyjną pracę sadzarki, przez co zmniejszy się ilość przepustów, a wschody roślin będą równomierne. W uprawie ziemniaków jadalnych lub przemysłowych zalecane jest stosowanie pobudzania bulw. Zabieg ten ma na celu przerwanie Choroba lub zwalczany szkodnik spoczynku bulw i pobudzenie ich do wzrostu. Polega on na umieszczeniu bulw na 2 - 3 tygodnie przed sadzeniem w pomieszczeniu o temperaturze 10 - 12o C. Bulwy mogą być w workach lub luzem. Zabieg pobudzania nie wymaga dostępu światła, które jest wręcz szkodliwe ze względu na hamowanie kiełkowania. W wyniku pobudzenia powstają niewielkie 1 - 3 mm białe kiełki. Pobudzone sadzeniaki możemy wysadzać sadzarkami bez obaw znacznego uszkodzenia kiełków. Pobudzanie możemy przeprowadzić w pomieszczeniach (magazyny, przechowalnie) lub w pryzmie, na zewnątrz, przykrywając sadzeniaki folią i słomą, aby nie przemarzły podczas wiosennych przymrozków. Zaprawianie sadzeniaków W okresie wschodów ziemniaki mogą być uszkadzane lub niszczone przez choroby i szkodniki. Szczególnie duże szkody powoduje ryzoktonioza. Wiosenne zaprawianie pozwala na zabezpieczenie bulw w okresie największej szkodliwości choroby. Prawidłowo aplikowany fungicyd nie dopuszcza do rozwoju sklerot grzyba znajdujących się na powierzchni bulw, uniemożliwiając w ten sposób rozpoczęcie procesu chorobowego na rozwijających się kiełkach. Zaprawione bulwy są również zabezpieczone przed patogenami znajdującymi się w glebie, a które w sprzyjających warunkach Nazwa środka Dithane NeoTec 75 WG Ryzoktonioza ziemniaka Dawka IP 200 g lub 200 g + 200 - 800 ml H2O Mac-Mankozeb 75% WG IP 200 g lub 200 g + 200 - 800 ml H2O Monceren 12,5 DS IP 200 g Monceren 250 FS IP 60 ml + 1000 ml H2O Prestige Forte 370 FS IP 60 ml + 2000 ml H2O Ryzoktonioza ziemniaka Drutowce Pędraki Mszyce Stonka ziemniaczana Środki zalecane przez IOR-PIB. Wszystkie zaprawy wykazane w tabeli przeznaczone są do stosowania w integrowanych programach ochrony plantacji ziemniaka. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 PAMIĘTAJMY! Duży plon ziemniaka o korzystnych cechach jakościowych otrzymuje się na dobrych stanowiskach. Dopóki ziemniak będzie traktowany jako roślina gleb słabych - o małych potrzebach nawozowych, źle chroniony przed chorobami, dopóty jakość bulw będzie zła. mogą atakować rozwijające się kiełki i młode łodygi. Rośliny wyrastające z zaprawianych bulw szybciej rosną i są silniejsze w porównaniu do młodych roślin wyrastających z niezaprawionych bulw. Środki chemiczne stosowane do zaprawiania bulw postrzegane są jako skuteczny, bardziej chroniący środowisko sposób ochrony roślin, chociażby ze względu na małą ilość zużycia substancji aktywnej i cieczy roboczej w przeliczeniu na 1 ha. Zaprawianie sadzeniaków jest skutecznym sposobem zwalczania szkodników i chorób występujących już od wczesnych faz rozwojowych ziemniaka. Badania przeprowadzone przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin wykazały, że zaprawy skutecznie ograniczają wielkość porażenia bulw ospowatością dając w efekcie plon o większej zdrowotności. Zaprawianie wraz z prawidłowo zastosowanymi zabiegami agrotechnicznymi może stanowić skuteczny sposób ograniczania szkodliwego działania sprawcy choroby i podniesienia jakości uzyskiwanego plonu. Należy zwrócić szczególną uwagę na zaprawę Prestige 370 FS, która chroni uprawy ziemniaka przed stonką ziemniaczaną, drutowcami oraz ospowatością bulw. Zastosowanie zaprawy pozwala wyeliminować zabiegi przeciw drutowcom, stosowane przed sadzeniem ziemniaków. Długi okres działania zaprawy pozwala ograniczyć liczbę późniejszych zabiegów nalistnych insektycydami przeciwko stonce ziemniaczanej. Monika Najduk 49 Z wizytą u rolnika Z wizytą w Staryni W miejscowości Starynia położonej w gminie Lichnowy, w powiecie malborskim mieszkają Państwo Aneta i Marcin Puzio. Oboje prowadzą duże, nowoczesne gospodarstwo rolne zajmujące się produkcją roślinną. Pan Marcin jest również członkiem Grupy Producentów Warzyw. Gospodarze mają wyższe wykształcenie rolnicze. - Jakie były początki Pana przygody z rolnictwem i jakie czynniki zadecydowały o pozostaniu na wsi i założeniu gospodarstwa? Moja przygoda z rolnictwem rozpoczęła się w 1999 r. Wówczas byłem jeszcze studentem Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie. Początkowo zakupiłem około 9 ha ziemi, potem 20 ha i sukcesywnie, oczywiście w miarę możliwości zarówno finansowych, jak i podaży na rynku, nabywałem kolejne grunty. To, że zostałem na wsi i rozpocząłem samodzielne go- spodarowanie to nawiązanie do rodzinnych tradycji (moi dziadkowie byli rolnikami, a rodzice nadal są). Nie ukrywam jednak, że pewien wpływ na moją decyzję miały trudności na rynku pracy i brak możliwości pozyskania ciekawego i atrakcyjnego zajęcia poza rolnictwem. Postanowiłem więc, że będę prowadził własne gospodarstwo rolne i wykorzystywał wiedzę zdobytą podczas studiów i praktyk rolniczych, w tym również zagranicznych. - Jakiego rodzaju inwestycje prowadził Pan w ostatnich latach w swoim gospodarstwie i z jakich środków były one zrealizowane? Jak wspomniałem, gospodaruję od 1999 roku i w zasadzie ciągle inwestuję. Początkowo ceny ziemi były przystępne, później jednak corocznie szybowały w górę i bez wsparcia kredytami ich zakup byłby niemożliwy. Wraz z zakupem ziemi wzrastało zapotrzebowanie na nowy, o wyższej wydajności sprzęt rolniczy. Aby temu sprostać niezbędne okazało się ciągłe inwestowanie w park maszynowy. Poza kredytami z dopłatami ARiMR, korzystałem z funduszy unijnych, w tym SPO i PROW, zarówno PROW 2004-2006, jak i 2007-2013, oraz środków własnych. Wyposażyłem gospodarstwo rolne w nowoczesny sprzęt rolniczy, w tym ciągniki rolnicze różnej mocy, deszczownie 400 i 650 mb, agregat uprawowo-siewny o szer. 4 m, agregaty bierne, rozsiewacz Pan Marcin Puzio dysponuje imponującym parkiem maszynowym, niezbędnym w technologiach stosowanych w gospodarstwie. 50 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika daży płodów rolnych oraz mamy możliwość otrzymania pomocy finansowej z ARiMR na działalność administracyjną i inwestycyjną. Plusem jest również to, że zespołowo zaopatrujemy się w kwalifikowany materiał siewny, nawozy i Ś.O.R., a jak wiadomo im wyższa ilość zakupionego towaru, tym niższa cena jego zakupu. Pozwala to nie tylko mi, ale też pozostałym członkom grupy na znaczne obniżenie kosztów produkcji. Zakupy środków produkcji prowadzimy nie tylko na powierzchnie roślin strączkowych, ale na całość upraw prowadzonych przez wszystkich członków. Wszystkie maszyny i urządzenia wykorzystywane w gospodarstwie Pana Marcina Puzio garażowane są w przestronnej hali magazynowej nawozów itp. Obecnie posiadam kompletny sprzęt rolniczy warunkujący prowadzenie nowoczesnych technologii roślinnych, gwarantujących uzyskiwanie produktów wysokiej jakości, z możliwością ich sprzedaży w okresie najkorzystniejszej ceny zbytu. Nie posiadam na wyposażeniu kombajnu zbożowego. Korzystam z usług zbioru. Muszę dodać, że duży udział w procesie inwestycyjnym gospodarstwa ma Wasza Firma, czyli PODR w Gdańsku. Od samego początku inwestowania i wspierania się różnego rodzaju środkami finansowymi w ramach kredytów z dopłatami ARiMR bądź dotacji z ARiMR, korzystałem z pomocy pracowników BP ODR w Malborku i nadal z niej korzystam. Dzięki ocenie naszego gospodarstwa, w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów”, wiem, że spełnia ono minimalne wymogi wzajemnej zgodności i wymogi w zakresie BHP. Dotacja w tym działaniu wyniosła 80%, więc warto było skorzystać z tej usługi, do której z resztą namawiam wszystkich rolników. - Jaka jest obecnie powierzchnia gospodarstwa i jakie uprawy dominują? Wraz z żoną Anetą (od 2006 r.) prowadzimy gospodarstwo rolne Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 o powierzchni 120 ha gruntów własnych, w tym około 110 ha znajduje się pod zasiewami. Głównym i jedynym kierunkiem jest produkcja roślinna. Uprawiam pszenicę ozimą, buraki cukrowe oraz groszek na zielono i fasolkę szparagową. Uzyskuję wysokie plony, które wynoszą odpowiednio: pszenica ozima – 80 dt/ha, burak cukrowy – 600 dt/ha, groszek na zielono 75 dt/ha i fasolka szparagowa – 110 dt/ha. W tym miejscu muszę dodać, że powierzchnia roślin strączkowych stanowi w naszym gospodarstwie około 30% gruntów ornych. Dzieje się tak za sprawą dużego areału fasolki i groszku w 100% dostarczanego do Grupy Producentów Warzyw, której jestem członkiem. Dodatkową korzyścią uprawy roślin strączkowych jest zmniejszenie kosztów nawożenia azotowego. - Co zadecydowało o tym, że przystąpił Pan do grupy producentów warzyw? Żeby poprawić swoją pozycję konkurencyjną na rynku, dobrze jest współpracować w grupie. Głównym i nadrzędnym celem powstania grupy była wspólna sprzedaż fasolki i groszku po opłacalnych cenach. Dzięki określonemu potencjałowi, jaki posiadają członkowie grupy, uzyskujemy lepsze warunki sprze- - Wiem, że z części swoich pól uzyskuje Pan dwukrotny zbiór. Jakich upraw to dotyczy? Jak wspomniałem, uprawiam groszek na zielono i fasolkę szparagową. Na części gruntów po zbiorze wczesnego groszku na zielono corocznie wysiewana jest fasolka szparagowa. Aby taką uprawę prowadzić i uzyskać opłacalny plon w granicach 110 - 120 dt/ha, niezbędne jest prowadzenie odpowiedniej technologii uprawy roli, w szczególności odpowiednie zagęszczenie gleby przed siewem. W tym celu zakupiłem agregat do uprawy Rexius Twin 330, który wyposażony jest we włókę i ciężkie wały. Po takiej uprawie możliwy jest wysiew nasion fasolki szparagowej, gwarantujący optymalne wschody. Ponadto stosuję nawadnianie przy pomocy deszczowni, dzięki czemu osiągam odpowiednią wilgotność gleby. Prowadzenie takiej technologii umożliwia uzyskanie dodatkowych dochodów, co wpływa na wyższą opłacalność produkcji i lepsze wykorzystanie posiadanego parku maszynowego. Oprócz urządzeń, o których wcześniej wspomniałem, posiadam także rozsiewacz nawozów Amazone, który wyposażony jest w wagę i komputer. Po wprowadzeniu danych, tworzę mapy pól z zasobnością w makroelementy, a podczas wysiewu, automatycznie wysiewana jest odpowiednia dawka nawozu w zależności od zasobności gleby. Dzięki temu 51 Z wizytą u rolnika zmniejszają się koszty nawożenia. Sprzyja to również ochronie środowiska naturalnego. - Jakie inwestycje planujecie w Waszym gospodarstwie rolnym w najbliższym czasie? W swoim gospodarstwie staram się prowadzić technologie spełniające i gwarantujące dwa cele: po pierwsze ochronę środowiska naturalnego, a po drugie znaczne obniżenie kosztów produkcji, w tym nakłady na Ś.O.R. Tym celom przyporządkowuję także inwestycje. W najbliższym czasie planuję więc zakup 12-rzędowego opielacza sterowanego kamerami, który zapewnia m.in. taki zabieg agrotechniczny, jakim kiedyś była „okrążka”. Specjalny system noży, poza mechanicznym zwalczaniem chwastów, napowietrza glebę, a dodatkowe wyposażenie w opryskiwacz pasowy pozwala na znaczne obniżenie zużycia środków ochrony roślin na jednostkę powierzchni. To urządzenie na pewno ułatwi mi uprawę buraków cukrowych. Warto przeczytać TRUSKAWKA ANANASOWA Truskawki ananasowe (Pineberry) o białym miąższu i skórce owoców wyhodowano w USA. Rośliny różnią się od tradycyjnych czerwono -owocowych odmian przede wszystkim smakiem. Są one delikatne i bardzo smaczne, porównywalne do owoców ananasa. Siła wzrostu jest typowa dla gatunku (około 30 cm), kwitnienie odbywa się na przełomie kwietnia i maja, a owocowanie w czerwcu i lipcu. Owoce (raczej drobne) są uznawane za dojrzałe, gdy przebarwiają się z koloru zielonego na biały, a nasionka na powierzchni owocu stają się całkiem czerwone. Wymagania klimatyczne truskawki ananasowej są podobne jak dla odmian o czerwonych owocach – preferują miejsce słoneczne, glebę lekką, próchniczną, o pH 5,5 - 6,5. Można uprawiać ją w gruncie, w skrzynkach balkonowych lub w doniczkach. K. Król, Truskawka ananasowa, Działkowiec 1/2013, s. 47) Ogłoszenie - Do tej pory nie wspomnieliśmy o Pana małżonce. Czym zajmuje się Pani Aneta? Żona ma również wyższe wykształcenie. Ukończyła studia na kierunku „Technologia żywności”. Obecnie wychowuje dwójkę dzieci i przygotowuje się do nauczania języka angielskiego. Ponadto pomaga mi w gospodarstwie. Prowadzi bieżące zapisy historii pól w komputerze i nadzoruje prowadzenie dokumentacji i rozliczeń. W historii pól prowadzimy zapisy dotyczące wszelkich zabiegów agrotechnicznych, co pozwala na bieżące podejmowanie decyzji, a to z kolei umożliwia optymalne zarządzanie naszym gospodarstwem. - Dziękuję za rozmowę i życzę zrealizowania wszystkich zamierzeń inwestycyjnych w gospodarstwie. Pan Marcin skomentował to krótko: Jeżeli dalej będzie tak dobra koniunktura w produkcji roślinnej i nie spadną ceny za podstawowe płody rolne, to plany inwestycyjne szybko zostaną zrealizowane. Zdzisław Maciąg 52 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Ustalenia zasad współpracy W dniu 25 lutego br. w Biurze Pomorskiej Izby Rolniczej w Pruszczu Gdańskim odbyło się posiedzenie Zarządu, Przewodniczących Rad Powiatowych PIR z udziałem Dyrekcji Agencji Nieruchomości Rolnych oraz rolniczych związków zawodowych. Celem spotkania było ustalenie zasad współpracy przy realizacji zadań nałożonych na izbę w wyniku porozumień zawartych przez Ministerstwo Rolnictwa, Agencją Nieruchomości Rolnych, związki zawodowe i izby rolnicze. Na posiedzenie proszone były wszystkie związki, ale zabrakło pełnej reprezentacji. P rezes Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenon Bistram nawiązał do rozporządzenia w sprawie zgłaszania w ciągu 5 dni przedstawicieli do komisji przetargowych oraz wydawania opinii, dotyczących zabezpieczenia w postaci hipoteki umownej i weksla in blanco przy zakupie ziemi przez rolnika. Dyrektor OT Agencji Nieruchomości Rolnych - Włodzimierz Olszewski podkreślił, że sprawa była wielokrotnie omawiana. Opinia izby jest decydująca w zabezpieczeniu hipoteką umowną i wekslem in blanco zakupu ziemi, co jest udogodnieniem dla kupującego. Przy funkcji rolnej nieruchomości stosowany jest przetarg ograniczony, a w komisji przetargowej może być do 3 członków ze strony społecznej. Jest to decyzja izby w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi. W przypadku braku zgłoszenia, w skład komisji wchodzą przedstawiciele Agencji. W każdym akcie notarialnym będą zapisy, że kupujący zobowiązuje się do osobistego prowadzenia gospodarstwa w ciągu 10 lat. W przypadku niedotrzymania warunków, grozi kara do 40% ceny sprzedaży nieruchomości. Prezes Zenon Bistram sugerował, aby rolnicy kupowali ziemię, wykorzystując obowiązujące jeszcze w tym roku kredyty preferencyjne. Następnie po długiej dyskusji, prowadzący posiedzenie Prezes Zenon Bistram zaproponował przystąpienie do tematu udziału przedstawicieli w komisjach przetargowych. Po interpretacji prawnej mecenasa Jana Woźnialisa, Dyrektor Biura Pomorskiej Izby Rolniczej - Jarosław Jelinek odczytał propozycję porozumienia, którą zaakceptowano bez uwag. Uczestniczące w porozumieniu rolnicze związki zawodowe wskażą swoich przedstawicieli, z którymi PIR będzie się kontaktowała w sprawie dotyczącej poszerzenia i wskazania w terminie 24 godzin swojego przedstawiciela do składu komisji przetargowej. W przypadku braku zgłoszenia, PIR zgłosi kandydata ze swojej listy. Przyjęte porozumienie nie zamyka drogi do podpisania przez inne związki, nieobecne na posiedzeniu. Według Prezesa Wojewódzkiego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych - Piotra Hałuszczaka, w rozporządzeniu związki nie są wymienione empirycznie, a uczestnictwo jest fakultatywne. Po podpisaniu porozumienia, Prezes Zenon Bistram przekazał informacje dotyczące spraw bieżących m.in. doradztwa rolniczego i pracy w Społecznej Radzie Doradztwa Rolniczego. Po wyczerpaniu porządku, podziękował obecnym za udział i zakończył posiedzenie. Zenona Mazurczyk Zarząd, Przewodniczący Rad Powiatowych PIR , Dyrekcjia OT ANR oraz przedstawiciele rolniczych związków zawodowych Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 53 Pomorska Izba Rolnicza Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej CZŁUCHÓW I CHOJNICE W dniu 8 marca br., w Gminnym Ośrodku Kultury w Konarzynach odbyło się wspólne posiedzenie Rad Powiatowych PIR Powiatu Człuchowskiego i Chojnickiego. Przewodniczący Dariusz Dąbrowski powitał zaproszonych gości: Zenona Bistrama – Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej, Jarosława Jelinka – Dyrektora Biura PIR, Beatę Wika Czarnowską – Członka Zarządu PIR, Andrzeja Kanię – Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku, Dariusza Binkę – Powiatowego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Chojnicach, Leszka Chamier Ciemińskiego – Kierownika KRUS w Chojnicach, Zbigniewa Zemlera – Kierownika KRUS w Człuchowie, Marcina Goebela – Kierownika ARiMR w Chojnicach, członków Rad Powiatowych PIR Człuchów i Chojnice oraz licznie przybyłych rolników z gminy Konarzyny. Pan Andrzej Kania omówił zakres kontroli wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwach rolnych oraz najczęstsze uchybienia rolników. Przedstawił, jakie dokumenty powinien mieć rolnik w gospodarstwie: - rolnik może posiadać tylko przebadany (atestowany) opryskiwacz (atest wykonany przez Stację Kontroli Opryskiwaczy jest ważny przez 3 lata), - rolnik wykonujący zabiegi ochrony roślin powinien mieć ukończony kurs ze stosowania środków ochrony roślin sprzętem naziemnym (zaświadczenie o ukończeniu kursu jest ważne 5 lat od daty wystawienia), - każdy rolnik powinien ewidencjonować zabiegi ochrony roślin przeprowadzone na swoich działkach rolnych i przechowywać rejestry zabiegów przez okres 2 lat. W ubiegłym roku w powiecie człuchowskim były 4 kontrole, a w chojnickim 3 kontrole. Andrzej Kania przedstawił również nową ustawę o nasiennictwie z 28 stycznia br. Pan Marcin Goebel z ARiMR omówił stan zaawansowania wypłat płatności obszarowych, rolnośrodowiskowych i przypomniał, że rolnicy nie będą otrzymywać decyzji, jeśli nie było uchybień ani nie było modulacji. Kierownicy KRUS Człuchów i Chojnice przedstawili zmiany w ubezpieczeniach rolników w 2013 roku, warunki otrzymania emerytury rolniczej oraz jej wielkość, świadczeń takich jak zasiłek macierzyński i chorobowy. Omówili składki na ubezpieczenia zdrowotne rolników. Ważna jest również wiedza, że powyżej 2 ha przeliczeniowych rolnik ani jego małżonka nie mają prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej omówił nowe zasady sprzedaży ziemi z zasobów ANR oraz aktualne wieści, co się dzieje w rolnictwie. Z okazji Dnia Kobiet panowie złożyli wszystkim paniom życzenia i wręczyli tulipany. Przewodniczący zakończył posiedzenie i podziękował za przybycie. 54 Uczestnicy wspólnego posiedzenia Rad Powiatowych PIR Powiatu Człuchowskiego i Chojnickiego Sponsorami spotkania byli: Credit Agricole z Człuchowa, Prime Food – Zakłady Mięsne w Przechlewie oraz firma Biofeed Sp. z o.o Rajkowy - nowoczesne technologie żywienia. Gabriela Łozowicka POWIAT KOŚCIERSKI W dniu 12 marca br., w Nowej Karczmie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego. Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego Wójt Gminy Nowa Karczma, Andrzej Pollak, udzielił informacji nt. działalności Związku Gmin Wierzyca oraz zmian w zasadach gospodarowania odpadami komunalnymi. Aleksander Mach, Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, przedstawił aktualności z PODR, perspektywy na najbliższe lata i plany restrukturyzacji, a bieżące działania ARiMR omówił 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Maciej Filipkowski, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Kościerzynie. Jan Zdrojewski, Kierownik Oddziału Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Kościerzynie oraz Joanna Dalecka z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku omówili zmiany w ustawie o nasiennictwie i odpowiedzieli na liczne pytania. Joanna Dalecka apelowała do rolników, aby każdorazowo przy zakupie materiału siewnego sprawdzali etykiety pod kątem nasion genetycznie modyfikowanych oraz gromadzili etykiety i dowody zakupu z każdej nabytej partii. W spotkaniu wziął udział również Krzysztof Nowak, Wiceprezes Izby Rolniczej Województwa Łódzkiego, który opowiedział o działalności łódzkiego samorządu rolniczego. Burzliwą dyskusję wywołał temat szkód łowieckich w uprawach rolnych. Ryszard Kleinszmidt, Przewodniczący Rady Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego podziękował Wójtowi Gminy Nowa Karczma za wsparcie przy nagłośnieniu tematu Planu Zadań Ochronnych NATURA 2000 Dolina Środkowej Wietcisy, którego zapisy znacznie ograniczają działalność rolniczą. Anna Zelewska POWIAT BYTOWSKI POWIAT GDAŃSKI Już po raz drugi w 2013 roku Rada Powiatowa PIR Powiatu Gdańskiego spotkała się z Dyrektorem Agencji Nieruchomości Rolnej OT Gdańsk Panem Włodzimierzem Olszewskim. Wiodącym tematem tego spotkania było omówienie zarządzeń Prezesa ANR zmieniających zasady sprzedaży i dzierżawy nieruchomości z zasobów Agencji oraz ustanowienia zabezpieczeń należności z tytułu zakupu tych nieruchomości. Zmiany owych zarządzeń polegają głównie na tym, że na uzasadniony wniosek PIR Agencja może zorganizować przetarg ograniczony bądź ofertowy lub odstąpić od przetargu. Zmiana tych przepisów umożliwia także PIR zgłoszenie trzech członków do komisji przetargowej. Zmienione przepisy umożliwiają również rolnikom nabywającym grunty dokonanie zabezpieczenia należności jedynie w formie hipoteki i weksla in blanco oraz uzyskania prawa do niskiego 2% oprocentowania niespłaconej kwoty. Uzyskanie tych udogodnień jest możliwe wyłącznie po przedstawieniu opinii Izby. Poza omówieniem tych zmian dyrektor Włodzimierz Olszewski poinformował Radę o gruntach przeznaczonych w najbliższym czasie do sprzedaży przez ANR na terenie powiatu gdańskiego. Ponadto w spotkaniu udział wzięli: Pan Waldemar Mik – kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Pruszczu Gdańskim, który omówił realizację płatności za rok 2012 oraz zmiany i możliwości pozyskania środków w ramach innych programów, Pani Alina Wysocka – kierownik BP ODR w Gdańsku, która przedstawiła najbliższe plany działalności tej instytucji na rzecz rolników oraz Pan Zenon Bistram – Prezes Zarządu PIR, który zreferował najważniejsze działania Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej i Krajowej Rady Izb Rolniczych. Pierwsze w tym roku posiedzenie Rady PIR odbyło się 5 marca br. w siedzibie Starostwa Powiatowego w Bytowie. W spotkaniu uczestniczył gospodarz - Starosta Jacek Żmuda-Trzebiatowski. Po powitaniu i wprowadzeniu do tematów, Przewodniczący Leon Wnuk Lipiński poprosił Dyrektora OT ANR Włodzimierza Olszewskiego o przedstawienie obwiązujących zasad sprzedaży ziemi w ANR z uwzględnieniem nowych rozporządzeń oraz ofert sprzedaży gruntów dla rolników i dzierżawców w powiecie bytowskim. Anna Moś z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku omówiła temat opracowywania planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000, ze szczególnym uwzględnieniem powiatu bytowskiego. Aktualne zmiany w funkcjonowaniu doradztwa rolniczego i zakres pomocy świadczonej rolnikom omówił Kierownik BP ODR w Bytowie Kazimierz Kulas. Realizację płatności za rok 2012, przyjmowanie wniosków na rok 2013, zmiany w programach rolnośrodowiskowych zaprezentowała Kierownik BP ARiMR Władysława Łangowska. W trakcie posiedzenia członkowie Rady zgłaszali problemy dotyczące szkód powodowanych przez kormorany i bobry, braku zadowalających rekompensat za grunty na obszarach Natura 2000, braku jednoznacznego prawa umożliwiającego zakup ziemi rolnikom. W posiedzeniu uczestniczyli również: burmistrz Bytowa, wójtowie z gmin: Kołczygłowy i Lipnica oraz przedstawiciele burmistrza Miastka i wójtów z gmin powiatu bytowskiego. Zarząd PIR reprezentowała Beata Wika Czarnowska. Wniosek: Rada wnioskuje do Zarządu, aby wystąpił do KRIR z wnioskiem o podjęcie inicjatywy zmiany ustawy o ochronie zwierząt zmierzającej do legalizacji w Polsce uboju rytualnego. Ten rodzaj uboju jest dozwolony w sąsiednich krajach, a polscy rolnicy i przetwórcy ponoszą z tego tytułu dość duże straty, gdyż w 2012 r. wartość eksportu takiego mięsa (głównie drobiu i wołowiny) wyniosła 2,5 mld EUR. Zenona Mazurczyk Renata Wiczling Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 55 Pomorska Izba Rolnicza Ferie zimowe 2013 W dniach 11 - 22 lutego br., grupa 120 dzieci z województwa pomorskiego, w wieku od 8 do 16 lat, wyjechała na ferie zimowe w góry. Zimowisko zostało zorganizowane przez Krajową Radę Izb Rolniczych, Związek Młodych Rolników oraz NSZZ RI „Solidarność” przy współpracy Pomorskiej Izby Rolniczej dla dzieci, których jedno z rodziców podlega ubezpieczeniu w KRUS. Bal przebierańców Relacja z Zimowiska Kasi Mazur z powiatu nowodworskiego: „Ferie zimowe spędziliśmy w Zakopanem w dniach 11 - 20 lutego. Byliśmy zakwaterowani w pensjonacie „Halina”. Pogoda była wymarzona, jak na zimowisko, było mroźno i bardzo śnieżnie. Mieliśmy wycieczki autokarowe i spacery. Zwiedziliśmy liczne obiekty sakralne, widzieliśmy skocznię narciarską. Prawdziwa frajda była, kiedy chodziliśmy na stok zjeżdżać na „jabłuszkach”, rzucać się śnieżkami. Kilka razy byliśmy na spacerze na Krupówkach, byliśmy też na Gubałówce, ale był wtedy bardzo mglisty dzień. Fajną rozrywką było wyjście do aquaparku i na lodowisko. Wieczorami było karaoke, dyskoteki, ognisko. Poznaliśmy wielu ciekawych ludzi. Było bardzo fajnie”. Anna Zaworska Wyprawa w góry Szkolenie dla rolników W dniu 25 lutego br. w Nowej Karczmie odbyło się szkolenie dla rolników dotyczące bezpieczeństwa pasz i dobrostanu zwierząt oraz aktualnych informacji z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. O rganizatorami spotkania byli Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kościerskiego, Gmina Nowa Karczma oraz Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Roman Knitter z Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa omówił zasady wypełniania wniosków obszarowych oraz udzielił informacji o planowanym naborze na modernizację gospodarstw rolnych. Lek. wet. Magdalena Wiczk z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Kościerzynie przedstawiła wymogi dobrostanu zwierząt obowiązujące od stycznia 2013 r. oraz bezpieczeństwo i higienę pasz. Ożywioną dyskusję wywołał temat uboju gospodarczego zwierząt, jak również możliwości podawa- 56 nia leków weterynaryjnych i wykonywania zabiegów, które są zastrzeżone wyłącznie dla lekarzy weterynarii. Rolnicy pytali o możliwość uzyskania uprawnień wymaganych do dokonania uboju zwierząt na terenie gospodarstwa rolnego, w celu pozyskania mięsa na użytek własny. Podczas spotkania poruszono także kwestię obostrzeń w gospodarowaniu na obszarach NATURA 2000. Andrzej Pollak, Wójt Gminy Nowa Karczma poinformował o reakcji na pismo wyrażające zaniepokojenie rolników daleko idącymi ograniczeniami, proponowanymi w zapisach Planu Zadań Ochronnych Doliny Środkowej Wietcisy. Wprawdzie w wyniku reakcji Ministerstwa Środowiska oraz Głównego Inspektora Ochrony Środowiska dokonano korekty zapisów zabraniających pozyskiwania drewna w lasach prywatnych, lecz nadal nie przewiduje się rekompensaty za przesunięcie zbioru siana dopiero na wrzesień. Anna Zelewska 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Nowy Wiec najlepszy w powiecie starogardzkim! W Zespole Szkół Publicznych w Jabłowie odbył się IX Powiatowy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich. W pięciu konkurencjach rywalizowały członkinie KGW z: Grabowa, Janowa, Kleszczewa, Lalków, Lipinek Szlacheckich, Nowego Wieca, Osieka, Pieców, Szlachty i Wielkiego Bukowca. P an Andrzej Dolny z Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, jako przewodniczący jury, przedstawił wyniki turnieju. Laureaci poszczególnych konkurencji to: KGW Grabowo (taniec), KGW Lipinki Szlacheckie (śpiew), KGW Lalkowy (kapelusz), KGW Wielki Bukowiec (chleb), KGW Osiek (tablica). Grand Prix w Powiatowym Turnieju KGW Powiatu Starogardzkiego przypadł paniom z KGW Nowy Wiec, gm. Skarszewy i to one będą reprezentowały powiat w Wojewódzkim Turnieju KGW, który odbędzie się 6 kwietnia w Sztumie. Uczestniczki Powiatowego Turnieju KGW otrzymały puchar i nagrody rzeczowe. Nagrodę dla KGW Grabowo za konkurencję „Taniec” wręczyli: Pan Lech Kolaska - Członek Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej oraz Pan Leszek Burczyk Starosta Powiatu Starogardzkiego. Lilla Śledź Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Nagrodę dla zwycięskiego KGW wręczyli Pan Lech Kolaska - Członek Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej oraz Pan Leszek Burczyk - Starosta Powiatu Starogardzkiego Laureatki IX Powiatowego Turnieju KGW Powiatu Starogardzkiego 57 Doniesienia Finał Krajowy Olimpiady Młodych Producentów Rolnych 2013 W dniach 7 - 8 marca 2013 r. odbyła się XXXI Krajowa Olimpiada Młodych Producentów Rolnych. Olimpiada od wielu lat cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród młodych ludzi związanych z rolnictwem. Jest współzawodnictwem z zakresu wiedzy rolniczej, zarówno praktycznej jak i teoretycznej. O rganizatorem Olimpiady był Zarząd Krajowy Związku Młodzieży Wiejskiej. Patronat honorowy nad tegoroczną edycją Olimpiady objęli: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Pan Stanisław Kalemba, Marszałek Województwa Świętokrzyskiego - Pan Adam Jarubas, Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych - Pan Wiktor Szmulewicz oraz Główny Inspektor Pracy - Pani Iwona Hickiewicz. Patronat naukowy nad Olimpiadą objął Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Produkcji i Energetyki. Do Finału Krajowego Olimpiady przystąpiło 69 uczestników - finalistów wojewódzkich, z których większość stanowili rolnicy, studenci i uczniowie szkół rolniczych. Województwo pomorskie reprezentowali finaliści etapu wojewódzkiego Olimpiady w Gdańsku, który odbył się 14 grudnia 2012 r. Byli to: Michał Smentoch (pow. kartuski), Adam Styn (pow. pucki), Rafał Ryngwelski (pow. chojnicki), Andrzej Turzyński (pow. człuchowski) i Karol Werachowski (pow. człuchowski). test z zakresu produkcji roślinnej, zwierzęcej, mechanizacji rolnictwa, BHP oraz znajomości PROW 2007-2013. W jej wyniku wyłoniono 30 najlepszych uczestników, którzy przystąpili do części praktycznej. Po podsumowaniu wyników testu i części praktycznej, wybrano 10 osób z najwyższą liczbą punktów, które zakwalifikowały się do ścisłego finału. Część druga Finału odbyła się 8 marca br. w Centrum Konferencyjnym Targów Kielce. Po oficjalnym otwarciu Targów Techniki Rolniczej „Agrotech”, organizatorzy przedstawili listę 10 finalistów. Każdy z nich losował zestaw 3 pytań, na które udzielał ustnej odpowiedzi przed komisją konkursową. Finałowa dziesiątka Do ścisłej dziesiątki Finału XXXI Olimpiady Młodych Producentów Rolnych zakwalifikował się reprezentant województwa pomorskiego - finalista Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych - Rafał Ryngwelski. W klasyfikacji końcowej pan Rafał zajął czwarte miejsce w kraju. Gratulujemy tak wysokiej lokaty i życzymy dalszych sukcesów. Reprezentacja woj. pomorskiego - od lewej: Michał Smentoch, Adam Styn, Andrzej Turzyński, Rafał Ryngwelski, Karol Werachowski Finał Krajowy Olimpiady składał się z dwóch części. Pierwsza cześć odbyła się 7 marca br. w Świętokrzyskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, gdzie uczestnicy rozwiązywali pisemny 58 Nagrody od organizatorów dla laureata 4. miejsca Rafała Ryngwelskiego Sylwia Ceglarska 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia III Turniej Kół Gospodyń Wiejskich – Żuławy i Powiśle w Starym Polu W Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego, Oddział w Starym Polu, 11 lutego br. odbył się III Turniej Kół Gospodyń Wiejskich – Żuławy i Powiśle , który miał charakter eliminacji powiatowych do Wojewódzkiego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich, który odbędzie się 6 kwietnia br. w Sztumie. W turnieju wzięły udział koła gospodyń wiejskich z miejscowości: Tychnowy, Trzciano, Glina, Benowo i Ryjewo (powiat kwidzyński), Szymankowo, Lasowice Wielkie oraz dwa koła z gminy Stare Pole (powiat malborski), Czernin, Żuławka Sztumska, Bągart, Przezmark i Mikołajki Pomorskie (powiat sztumski). W ramach zmagań turniejowych Panie uczestniczyły w pięciu konkurencjach. Pierwsza konkurencja polegała na przygotowaniu domowego chleba. Komisja turniejowa oceniała m.in.: jego smak i wygląd. Panie uczestniczyły również w konkurencji pn. ,,Moda – kapelusz”, gdzie modelki w wystylizowanych kreacjach prezentowały przepiękne kapelusze. Był też śpiew i taniec. Każde z kół musiało zaśpiewać dwie piosenki (w tym jedną ludową) i zaprezentować się w tańcu (ludowym, regionalnym lub nawiązującym do wybranego kraju UE). Konkurencja „Moda - kapelusz” - propozycje KGW z Przezmarka (na górnym zdjęciu) i KGW z Tychnów (na zdjęciu poniżej) Domowy chleb KGW z Czernina Następna konkurencja polegała na przedstawieniu tablicy pn. ,,Wizytówka koła”. Panie z KGW przygotowały plansze z prezentacją swoich osiągnięć i historii powstania miejscowego swojego koła. Wizytówka Koła Gospodyń Wiejskich w Lasowicach Wielkich Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Prezentacja wokalna pań z KGW w Żuławce 59 Doniesienia Dnia 16 marca br. odbył się IV Powiatowy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Powiatu Kościerskiego zorganizowany przez Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kościerzynie, przy współpracy ze Starostwem Powiatowym w Kościerzynie oraz Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Działania „Stolem”. KGW z Ryjewa w tańcu Grand Prix zdobyły panie z Koła Gospodyń Wiejskich z Tychnów. Jury wyróżniło również Koła z Czernina, Lasowic Wielkich oraz Przezmarka. Wszystkie te grupy zostały zakwalifikowane do X Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego, który odbędzie się 6 kwietnia w Sztumie. G ospodarzem Turnieju była gmina Lipusz, a impreza odbyła się w sali sportowej miejscowego Zespołu Szkół. Patronat medialny sprawowały: Dziennik Bałtycki, Gryf Kościerski, Życie Kaszub, Radio Kaszebe, Kurier Kaszubski, Telewizja Kaszuby, portale: naszemiasto.pl, koscierzyna24info, kościerski. info, koscierzyna.info. Cały turniej współfinansowany był przez Stowarzyszenie LGD „Stolem” ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, ze środków Osi 4. Leader PROW 2007-2013. W szranki konkursowe stanęło 5 KGW: z Waglikowic - gmina Kościerzyna, z Wdzydz Tucholskich – gmina Karsin, z Nowej Karczmy, z Lipusza oraz z Lip – gmina Stara Kiszewa. Rozegrano pięć konkurencji. Jury, składające się z przedstawicieli Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzkiego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Starostwa Powiatu Kościerskiego oraz Stowarzyszenia LGD „Stolem” oceniało najładniejszą tablicę mówiącą o działalności danego koła, wybierało najsmaczniejszy chleb pieczony przez panie z KGW. Grand Prix zdobyło KGW z Tychnów Wszystkie koła uczestniczące w turnieju otrzymały nagrody rzeczowe ufundowane przez sponsorów oraz organizatorów. Komisja podczas oceny smaku i sposobu prezentowania chlebów upieczonych przez członkinie KGW Wszystkie KGW uczestniczące w turnieju otrzymały nagrody rzeczowe Turniej zorganizowany został przez PODR, Oddział w Starym Polu oraz Rejonowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Malborku. W imieniu organizatorów dziękujemy sponsorom za ufundowanie nagród dla uczestników turnieju. Agnieszka Rojewska, Alina Ciesielska 60 KGW z Nowej Karczmy uwieczniło na zdjęciach najważniejsze momenty ze swojej działalności 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia IV Powiatowy Turniej KGW Powiatu Kościerskiego Dużo wrażeń przyniosła konkurencja, w której przedstawicielki kół prezentowały najmodniejszy kapelusz. Wszystkie koła prezentują kapelusze swojego pomysłu Podczas kolejnej konkurencji - prezentacja dwóch piosenek - wykonawcom, nucąc, pomagali zebrani na trybunach goście. KGW z Wdzydz Tucholskich wykonało piosenkę z repertuaru Eleni Czas pomiędzy poszczególnym konkurencjami umilały śpiewem panie z KGW w Dziemianach, które w ubiegłym roku zdobyły nagrodę Grand Prix III Turnieju KGW. W przerwie, po zakończeniu konkursów, zanim komisja ogłosiła wyniki, wystąpił Zespół Taneczny „Rytm” z Kościerzyny. W ramach degustacji panie z KGW w Dziemianach przygotowały chleb ze smalcem, bigos oraz ciasto domowej roboty. Jedzenia nie zabrakło, bo wszystkie koła chętnie zapraszały na poczęstunek do swoich stołów. Zwycięzcami IV Turnieju KGW Powiatu Kościerskiego zostały panie z KGW w Lipuszu. Puchar Grand Prix ufundował PODR w Gdańsku, główną nagrodę Starostwo Powiatowe w Kościerzynie. Dodatkowo nagrody dla zwycięzcy ufundował BS w Lipuszu oraz Pomorska Izba Rolnicza. Wszystkie koła uczestniczące w turnieju otrzymały równorzędne nagrody ufundowane przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Stolem”. Ponadto poszczególne koła zostały obdarowane nagrodami ufundowanymi przez swoich wójtów. Zdobywczynie Grand Prix – Koło Gospodyń Wiejskich w Lipuszu Konkurencja taneczna była bardzo zróżnicowana. Panie wykonywały tańce ludowe i tańce związane z wybranym regionem Unii Europejskiej. Na pewno zaskoczeniem był taniec bawarski z kuflem piwa wykonany przez KGW z Wąglikowic. Pan Aleksander Mach - Dyrektor PODR w Gdańsku gratuluje paniom z KGW Lipy Paniom z KGW z Wąglikowic niestraszne były figury akrobatyczne Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Podczas imprezy było mnóstwo zabawy i radości. Panie zadeklarowały chęć uczestnictwa w kolejnych turniejach. Ewa Iwicka 61 W domu i zagrodzie ZIOŁA W OGRODZIE Bazylia znana i nieznana Bazylia to roślina jednoroczna. Jest jednym z najpopularniejszych ziół stosowanych w kuchni. Jej niezwykły aromat i charakterystyczny zapach nadają potrawom niepowtarzalny i oryginalny smak. Historia i pochodzenie bazylii Ojczyzną bazylii są wschodnie rejony Indii i Sri Lanki. Jako roślina lecznicza, bazylia była wykorzystywana w Egipcie już około 1500 lat p.n.e, o czym świadczą zachowane dokumenty z tego okresu. Do Europy przybyła razem z armią Aleksandra Wielkiego w IV w. p.n.e., gdy wielki zdobywca wracał z wypraw wojennych w Azji. Z kolei do Polski przywędrowała w XVI w., najprawdopodobniej z Włoch. Właściwości i zastosowanie zalać wrzącą wodą, płyn ostudzić, zamoczyć w nim gazę i przyłożyć do czoła. Sok wyciśnięty z bazylii, do którego dodamy odrobinę miodu, ma działanie lekko rozgrzewające. Roślina ta ma także działanie uspokajające, sprawdza się w sytuacji silnego, długotrwałego stresu, przemęczenia i bezsenności, a jej właściwości przeciwzapalne pomagają zwalczyć bóle stawów. Bazylia jest również cenioną rośliną miododajną. Zarówno same rośliny, jak i zawarty w nich olejek są wykorzystywane jako naturalne repelenty do odstraszania nicieni i owadów. Bazylia ma charakterystyczny aromatyczny, przypominający goździki, zapach. Dodana do potraw doskonale wyostrza ich smak. Świeże liście bazylii bardzo dobrze komponują się z wszelkimi potrawami z pomidorów. Są niezastąpione podczas przygotowywania potraw kuchni włoskiej, takich jak spaghetti z pomidorami czy też sos pesto. Bazylii używa się ponadto do przyprawiania najrozmaitszych sałatek, dań z grochu, grzybów i ogórków. Suszoną dodaje się do mięs, ryb oraz potraw z fasoli i warzyw. Warto jednak pamiętać o tym, że robi się to dopiero pod koniec gotowania. Oprócz znanych walorów smakowych, bazylia posiada także właściwości lecznicze. Dodawana do wielu potraw, ma zbawienny wpływ na układ trawienny. Dzięki niej możemy uniknąć wzdęć i pozbyć się niestrawności. Nie są to jedyne właściwości lecznicze bazylii, bo jest ona także doskonałym lekarstwem na przeziębienie. Napar z bazylii obniża gorączkę, a jako płukanka wspomaga leczenie infekcji gardła. Z suszonej bazylii można także wykonać kompres na ból głowy. Wystarczy listki Znanych jest około 60 gatunków bazylii, które dzięki krzyżowaniu się między sobą wykształciły wiele form i odmian różniących się wysokością i pokrojem roślin oraz barwą i wielkością liści. Najczęściej uprawiane są formy bazylii pospolitej, w tym: - bazylia słodka, zielona o wszchstronnym zastosowaniu (odm. Italiano Classico, Kasia, Wala); - bazylia grecka o drobnych, jasnozielonych liściach i mocnym, pikantnym smaku, stosowana w kuchni śródziemnomorskiej, zwłaszcza do sałatek, twarogu, sosów, zapiekanek, pizzy, makaronów. Bazylia grecka nadaje się także do całorocznej uprawy w doniczkach; - bazylia cynamonowa z małymi listkami o cynamonowym aromacie i purpurowych kwiatach. Jadalne są zarówno listki, jak i kwiaty. Odmiana ta cieszy się największą popularnością w kuchni azjatyckiej; - bazylia purpurowa o purpurowo-fioletowych liściach; Bazylia słodka - zielona Bazylia purpurowa 62 Gatunki i formy bazylii 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie - bazylia sałatkowa o szerokich i pomarszczonych liściach, polecana szczególnie do sałatek. W handlu dostępne są też nasiona bazylii cytrynowej (podgatunek bazylii pospolitej), która posiada podłużne, owalne, matowe liście o jasnozielonym kolorze. Poleca się ją szczególnie do przyprawiania potraw z ryb. Wymagania klimatyczne i glebowe Bazylia jest rośliną ciepłolubną. Najlepiej czuje się w temperaturze 20 - 25o C. W związku z tym nie powinna być sadzona zbyt wcześnie, aby nie narazić roślin na uszkodzenia spowodowane przez wiosenne przymrozki. Zioło dobrze rośnie na stanowisku słonecznym, dostatecznie wilgotnym, osłoniętym od zimnych wiatrów, najlepiej o wystawie południowej. Największe zapotrzebowanie na wodę występuje w okresie kiełkowania i początkowego wzrostu roślin. Bazylia udaje się na każdej glebie ogrodowej, ale najlepsze efekty daje uprawa na glebach żyznych, o wysokiej kulturze, zasobnych w składniki pokarmowe. Bazylię można uprawiać z siewu wprost do gruntu i z rozsady. Pierwszy sposób powszechny jest w uprawie towarowej. Nasiona wysiewa się do gruntu w połowie maja, w rzędy co 40 cm, na głębokość 0,5 - 1 cm. W tej technologii należy pamiętać o tym, że w pierwszym okresie wegetacji rośliny rozwijają się bardzo wolno, w związku z czym trzeba zadbać o ich odchwaszczenie, by nie musiały konkurować z szybciej rozwijającymi się chwastami. W ogrodach przydomowych polecana jest uprawa z rozsady. Nasiona wysiewa się wówczas do doniczek na początku kwietnia, a w połowie maja rozsadę wysadza się do gruntu, w rozstawie 20 x 40 cm. W trakcie suszy wskazane jest podlewanie bazylii. Zbiór i konserwacja bazylii Do celów przyprawowych liście bazylii powinny być zebrane jeszcze przed kwitnieniem. Pędy bazylii ścina się dość wysoko nad ziemią (około 8 - 10 cm). Rośliny suszy się w warunkach naturalnych, w zacienionym, suchym, czystym i przewiewnym miejscu. Po wysuszeniu bazylia powinna zachować naturalną jasnozieloną Bazylia grecka Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Czy wiesz, że... • W Indiach bazylia uważana była za roślinę o właściwościach niemal magicznych, miała bowiem chronić przed klątwą. • W starożytnym Egipcie pojawiała się w rodowych herbach. • W niektórych częściach Meksyku do dzisiaj noszona jest w portfelach po to, aby przyciągała pieniądze i zapewniła wierność kochanki lub kochanka. • We Włoszech bazylia symbolizowała miłość. Była również prezentem, jaki wręczało się na szczęście posiadaczom nowego domu. • Niektórzy wierzą, że bazylia przynosi szczęście również w biznesie. • W greckim kościele prawosławnym stosuje się ją przy sporządzaniu wody święconej. • Olejek eteryczny z bazylii wykorzystywany jest w perfumerii. • Nalewki oleiste z bazylii odstraszają owady i łagodzą dolegliwości po użądleniach. barwę oraz specyficzny aromat. Suszone zioła należy przechowywać w szczelnych pojemnikach. Inną metodą konserwacji bazylii jest zamrażanie. Domowym sposobem można to wykonać na dwa sposoby: w całości lub w wodzie. Podczas zamrażania w całości liście i pędy powinny być umieszczone w szczelnych, foliowych torebkach, które zapobiegają utracie aromatu, a następnie w sztywnym pudełku, by nie uległy zgnieceniu. Z kolei zamrażanie ziół w wodzie polega na umieszczeniu posiekanych liści bazylii w pojemnikach na lód, zalaniu ich wodą i zamrożeniu. Tak sporządzone kostki w dowolnym czasie można wykorzystać do przyprawiania potraw. Bazylię konserwuje się również, przyrządzając aromatyczne octy i oleje. Im dłużej zioło przebywa w zalewie, tym bardziej intensywne są jego aromat i smak. Dla uzyskania pożądanego efektu konieczne jest, aby gałązka bazylii była zawsze całkowicie przykryta płynem. Na podstawie literatury opracowała Bożena Korzańska Bazylia cytrynowa 63 W domu i zagrodzie Pomidorowe ciekawostki W tym roku sklepy ogrodnicze oferują wiele nowych odmian pomidorów do uprawy w ogrodach i na działkach. Kilka z nich prezentujemy poniżej. 1. Cornabel F1 (fot. 1) – odmiana wczesna, polecana do nasadzeń pod osłonami. Owoce w kształcie wydłużonej papryki, o masie ok. 180 - 250 g, wielokomorowe, bardzo mięsiste, soczyste, aromatyczne - w smaku podobne do pomidora malinowego. 4. Corazon F1 (fot. 2) - odmiana w typie „bawole serce”, polecana do nasadzeń pod osłonami. Owoce duże (200 g), mięsiste i bardzo smaczne, o kształcie żebrowanej gruszki. Ze względu na dużą plenność, korzystne jest zmniejszenie liczby owoców w gronie. 2. Delizia F1 (fot. 3) - odmiana bardzo wczesna, polecana do nasadzeń pod osłonami. Tworzy spłaszczone, pofałdowane, wielokomorowe owoce z piętką, o masie 250 g. Wyróżnia je bardzo dobry smak. 5. Green Zebra (fot. 4) - odmiana gruntowa, o zielonych owocach w jaśniejsze i ciemniejsze paski. Miąższ również zielony o smaku zaskakującym połączeniem słodyczy i pikantności. Owoce o masie 70 g. 3. Talon (fot. 6) - odmiana gruntowa, karłowa, wiotkołodygowa, średnio wczesna, przeznaczona na przecier i soki oraz na domowe przetwory, bardzo smaczna. Owoce intensywnie czerwone, o masie ok. 150 g, lekko spłaszczone, o lekko żebrowanej powierzchni, bardzo twarde. Miąższ arbuzowaty, jednolity, mięsisty, niezwykle aromatyczny. 64 Tigerella (fot. 5) - odmiana wysoka o ciągłym typie wzrostu, uprawiana w gruncie przy palikach oraz pod osłonami. Owoce małe, około 3,5 cm średnicy, mięsiste, smaczne, w żółto -pomarańczowe paski. Pomidor przeznaczony jest do bezpośredniego spożycia i dekoracji potraw. 7. Cherrola F1 (fot. 7) - wczesna, plenna odmiana o owocach typu cherry do uprawy pod osłonami i w polu. Owoce kuliste, czerwone, drobne (20 25 g), zgromadzone po ok. 20 szt. na długich gronach. 6. Bożena Korzańska 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Pyszne rogaliki ROGALIKI CZEKOLADOWO-KOKOSOWE CROISSANTY Rozczyn: 250 ml mleka • 2 łyżki cukru • 1 op. suszonych drożdży (7 g). Ciasto: 3 jaja • 250 ml oleju • 150 g wiórków kokosowych • 3 łyżki kakao • ok. 1 kg mąki. Syrop: 300 ml wody • 300 g cukru • 1,5 torebki cukru waniliowego. Przygotować rozczyn: do letniego mleka dodać cukier i drożdże, poczekać, aż nasz starter ruszy i podwoi swoją objętość. Przygotować ciasto. Zmiksować jaja, dodając powoli olej i wyrośnięty rozczyn. Masę podzielić na dwie części. Do pierwszej wsypać wiórki kokosowe i dodać tyle mąki, aby ciasto było lekko ścisłe. Do drugiej masy dodać 3 łyżki kakao i mąkę, wyrabiając ciasto jak poprzednio. Przełożyć porcje ciasta do miseczek, przykrywając je ściereczką i odstawiając, aż powiększą swoją objętość. Po tym czasie każde ciasto trzeba podzielić na 4 równe części. Wziąć pierwszy kawałek ciemnego ciasta, rozpłaszczyć go w dłoniach i rozwałkować go w kształcie koła na lekko posypanym mąką blacie na grubość 3 - 4 mm. Tak samo postąpić z jasnym ciastem. Na ciemny krążek nałożyć jasny (teraz nasze ciasto jest bardzo grube) i wałkując, powiększyć koło, przy okazji ciasta się skleją. Rozwałkowane koło podzielić na 8 części. Każdy powstały trójkąt należy rozwałkować wszerz i wzdłuż, aby była możliwość zwinięcia ciasta w rogalik. Podstawę rogalika lekko naciąć po środku na 1 cm i całość zwijać od podstawy do stożka. Końcówkę lekko zwilżyć, aby ładnie skleiła się z ciastem i ukształtować lekko wygięty rogalik. Odkładać na blachę wyłożoną papierem do pieczenia. Postępować tak z pozostałymi trójkątami i ciastem. Z podanej porcji wychodzą 32 rogaliki. Nagrzać piekarnik do 180o C. Rogaliki piec 15 - 20 minut. Przygotować syrop. Cukier rozpuścić w wodzie i gotować, aż się trochę zredukuje (stanie się gęściejszy). Upieczone rogaliki pokryć powstałą pomadą. Kiedy wchłonie się, smarować ciastka kolejny raz, aż do wyczerpania syropu. Pokrycie lukrem utrzymuje rogale dłużej świeże i nadaje im słodyczy. 2 łyżki + 1 łyżeczka suchych drożdży • 70 ml (1/3 szklanki) wody o temperaturze pokojowej • 570 g (4 szklanki) mąki pszennej do wypieków (np. tortowej) • 50 g (1/4 szklanki) cukru • 1 łyżka soli • 250 ml (1 szklanka) mleka o temperaturze pokojowej • 250 g masła średnio schłodzonego • 1 roztrzepane jajko. W kubeczku wymieszać drożdże z wodą, odstawić na 5 minut. W dużej misce umieścić mąkę, cukier, sól, mleko i drożdże, wymieszać za pomocą drewnianej łyżki, później mieszać składniki ręką lub mikserem z hakiem do ciasta drożdżowego. Kiedy ciasto zacznie formować się w kulę, wyjąć je na posypaną mąką stolnicę, wyrabiać delikatnie przez 5 minut, rozpłaszczając ciasto i zbierając boki do środka. Im mniej wyrabiania, tym lepsze ciasto. Uformować kulę z ciasta, włożyć ją do miski wysmarowanej masłem, przykryć folią przeźroczystą i odstawić do wyrośnięcia na 1 godzinę w temperaturze pokojowej. Wstawić do lodówki na kolejne 1/2 godziny. Na lekko posypanej mąką stolnicy rozwałkować ciasto na prostokąt około 23 x 38 cm, gruby na 1 cm. Zostawić na 5 minut. Masło rozpłaszczyć i uformować prostokąt 12 x 8 cm, gruby na 1 cm (masło powinno mieć taką samą konsystencję jak ciasto). Masło ułożyć w dolnej części prostokąta (powinno zajmować 1/3 jego część), zawinąć górną 1/3 część prostokąta w stronę środka, a dolną 1/3 część z masłem zawinąć na górną 1/3 część (tak jak składa się list urzędowy). Docisnąć i zlepić brzegi. Na posypanej mąką stolnicy rozwałkować ciasto wzdłuż na prostokąt 3 razy dłuższy od wyjściowego, powinien mieć około 40 cm długości i być na 2 cm gruby. Ponownie złożyć jak list. Ułożyć na talerz i włożyć do lodówki bez przykrycia na 10 minut. Ponownie rozwałkować ciasto wzdłuż na prostokąt 3 razy dłuższy niż wyjściowy. Ponownie złożyć na 3 części jak list. Schłodzić przez 10 minut. Jeszcze raz rozwałkować na prostokąt i złożyć jak list. Ciasto obsypać mąką, zawinąć dokładnie w folię i włożyć do lodówki na minimum 2 godziny. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 65 W domu i zagrodzie Ciasto rozwałkować na długi, płaski prostokąt około 30 x 76 cm i cienki na 1/2 cm. Ostrym nożem przekroić ciasto w połowie, przyciąć równo boki. Ciasto pokroić na trójkąty, wysokie na około 15 cm od wierzchołka do podstawy trójkąta. Zwinąć w rogale, rozpoczynając od podstawy trójkąta do końca wierzchołka. Dwie blachy do pieczenia wyłożyć papierem do pieczenia. Wyłożyć rogale zawiniętym wierzchołkiem pod spód rogala. Układać je na blasze w odstępach 5 cm, wyginać w kształt księżyca i delikatnie przyciskać końce do podłoża. Posmarować jajkiem i odstawić do wyrośnięcia w temperaturze pokojowej na 2 godziny bez przykrycia. 20 minut przed pieczeniem nagrzać piekarnik do 220o C. Rogale ponownie posmarować jajkiem i wstawić do środkowej części piekarnika, temperaturę obniżyć do 200o C. Rogale piec przez 15 - 20 minut na złoty kolor. Studzić na metalowej kratce. W trakcie pieczenia pierwszej partii, drugą blachę włożyć bez przykrycia do lodówki. ROGALIKI WARSTWOWE 1 kg mąki • 70 g drożdży • 250 ml ciepłego mleka • 50 ml kwaśnej śmietany • 3 jajka • 1 łyżeczka soli • 4 łyżki cukru • 200 g miękkiego masła • jajko + łyżka wody. Nadzienie (według uznania): krem orzechowy, twarda marmolada. Do 1/2 szklanki mleka wkruszyć drożdże, wsypać łyżeczkę cukru, wymieszać do rozpuszczenia i odstawić do wyrośnięcia. Do dużej miski wsypać mąkę, dodać cukier, sól, kwaśną śmietanę i jajka, wymieszać. Do mąki wlać drożdże i resztę mleka. Zagnieść ciasto. Przykryć ściereczką i odstawić na godzinę. Blat posypać mąką, wyłożyć ciasto i podzielić na pół, każdą połowę rozdzielić na 8 części. Każdą kulkę rozwałkować do wielkości naleśnika, posmarować masłem, przykryć kolejnym plackiem, posmarować masłem i tak do 8. placka (ostatniego placka nie smarować masłem). Stos ciasta rozwałkować na kształt koła o średnicy 55 cm. Podzielić na 12 trójkątów, nałożyć nadzienie i zwinąć formując kształt rogala. Posmarować jajkiem wymieszanym z wodą. Odstawić na 15 - 30 minut. Tak samo postąpić z drugą częścią ciasta. Piec na złoty kolor w temp. 200o C. 66 ROGALIKI ZIEMNIACZANE Z MARMOLADĄ 350 g mąki pszennej • 250 g ugotowanych ziemniaków • 150 g cukru pudru • 1 jajko • 2 łyżeczki proszku do pieczenia • 1 łyżka oleju słonecznikowego lub rzepakowego • twarda marmolada na nadzienie • 1 jajko do posmarowania rogalików przed pieczeniem. Ziemniaki zmielić, dodać mąkę z proszkiem do pieczenia, cukier, olej i jajko. Zagnieść ciasto, podzielić na kilka części i cienko rozwałkować (na grubość około 2 - 3 mm). Przy pomocy dużego talerza wyciąć z ciasta koło. Podzielić jak pizzę, na 8 trójkątów, na każdy nałożyć łyżeczkę nadzienia i zwijając ku środkowi, formować rogaliki. W taki sam sposób postąpić z pozostałymi kawałkami odłożonego ciasta. Przed pieczeniem rogaliki posmarować jajkiem roztrzepanym z 1 łyżką wody, można oprószyć je perłowym cukrem. Rogaliki układać na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Piec około 25 minut w temperaturze 170º C na złoty kolor. KRUCHE ROGALIKI Z POWIDŁAMI 3 szklanki mąki • 250 g margaryny do pieczenia • 250 g serka homogenizowanego Nadzienie: konfitura, powidła. Wszystkie składniki zagnieść ze sobą. Ciasto podzielić na 4 części i rozwałkować na koło. Koło podzielić na 8 części. Na każdym trójkącie położyć małą łyżeczkę konfitury i zwijać rogaliki. Przygotowne rogaliki kłaść na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Piec do uzyskania pięknego, złotego koloru w temperaturze 180º C (około 20 minut). Upieczone rogaliki posmarować lukrem. (red.) 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Punkt Unasieniania Zwierząt wykonuje inseminacje. Oferuje nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych, według potrzeb hodowców. Współpracuje ze Stacją Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Wiadomość: tel. kom. 601655772. Zatrudnię Gospodarstwo rolne o powierzchni 540 ha zatrudni zarządcę ze znajomością produkcji roślinnej i zwierzęcej. Mile widziana znajomość języka angielskiego. Wiadomość: tel. (55) 247 89 26 lub (55) 245 01 68. Kupię Knury i maciory (szybki odbiór). Wiadomość: tel. kom. 505481136. Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Pług Kverneland, siewnik lub agregat uprawowo -siewny, opryskiwacz i rozsiewacz do nawozów dwutalerzowy oraz przyczepę rolniczą D55. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Agregat 4- lub 5-metrowy do uprawy przedsiewnej, bronę talerzową, sortownik, sadzarkę i kombajn do ziemniaków oraz opony, felgi i silnik do kombajna Bizon. Wiadomość: tel. kom. 790318118. Sprzedam Ogierka 7-miesięcznego rasy zimnokrwistej po Greczynie (programowy). Wiadomość: tel. kom. 602878433. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Ciągnik C-360, r. prod. 1982; przyczepę; ścinacz zielonek; agregat uprawowy Ares, szer. rob. 2,8 m. Wiadomość: tel. kom. 698906321. Przyczepę zbierającą Deutz Fahr, r. prod. 1989, ład. 8 t na tandemie, łamany dyszel, 33 noże na dwóch belkach z możliwością wyłączenia jednej lub dwóch, wałki dozujące, panel sterowania z ciągnika - stan idealny. Wiadomość: tel. (58) 687 46 75, gm. Lipusz. Agregat uprawowy bierny z wałkami rozdrabniającymi do ciągnika Ursus C-360; rozrzutnik lejowy do nawozów; kompletny silnik do DT 100 M w dobrym stanie; spychacz gąsienicowy DT w dobrym stanie; pokosówkę Fortschritt E-301 z hederem taśmowym do zbioru rzepaku, kminku, grochu, ogórecznika itp. oraz opielacz ciągnikowy do buraków, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 602584241. Dmuchawę 7,5 KW oraz żmijkę dł. 6 m, 3 sita. Stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 664921744. 26 ha ziemi otoczonej lasami, budynek mieszkalny (3 pokoje, 2 łazienki, kuchnia), stajnię z 5 boksami, silosy zbożowe (2 szt.). Wiadomość: Boroszewo, gmina Tczew, tel. kom. 664921744. Ciągnik Ursus 1014, napęd turbo, r. prod. 1986 i ciągnik Ursus C-385, r. prod. 1986. Wiadomość: tel. (55) 276 14 64. Ciągnik Zetor 12111, „szóstka” z napędem, pierwszy właściciel, r. prod. 1990, rejestrowany, stan b. dobry, cena - 45 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 600975710. Ciągnik John Deere 3040, 90 KM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, mały przebieg; ciągnik Massey Ferguson 135, 50 KM, uszkodzony silnik (taki jak w 3 p); ciągnik Ursus C-360, stan idealny, kabina, nowe opony; brony 5-polowe „16”, składane, prawie nieużywane; dmuchawę do siana z kompletem rur i kolan; beczki do kiszenia ogórków; wał pierścieniowo-talerzowy, szer. rob. 3 m. Wiadomość: tel. kom. 504626142, Kwidzyn. Baloty sianokiszonki (większą ilość), możliwość załadunku i transportu. Wiadomość: tel. kom. 660896165, gmina Czersk. Pług 5-skibowy Unia Grudziądz, stan b. dobry oraz sianokiszonkę. Wiadomość: tel. kom. 532553486. Baloty sianokiszonki cięte (100 szt.) oraz baloty siana (40 szt.). Wiadomość: tel. kom. 698398021. 67 Oferty Wapno rolnicze z dowozem Wiadomość: tel. kom. 518910391. Przyczepę samozbierającą Krone z nożami tnącymi; schładzalnik do mleka o poj. 1280 l, z odzyskiem ciepłej wody; agregat prądotwórczy i wyciąg obornika linowy. Wiadomość: tel. kom. 785296287, Miastko. Kosiarkę rotacyjną dwuletnią Mewa z przetrząsaczem o szer. rob. 2,1 m, stan b. dobry (skosiła 7 ha) oraz kombajn Bizon Super z sieczkarnią, wózkiem, całkowicie sprawny. Wiadomość: tel. kom. 692462447. Słomę w okrągłych balotach (70 sztuk). Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 663347016. Ziemniaki sadzeniaki kwalifikowane z najkorzystniejszego rejonu – z Pomorza, odm. Satina, kaliber 35 - 55 mm, cena 1400 zł/t, Primadonna, kaliber 35 - 50 mm, cena 1000 zł/t; worki - 50 kg lub BB - 1100 kg. Wiadomość: Karwno k. Czarnej Dąbrówki, woj. pomorskie, tel. kom. 785 456 189. Opryskiwacz Pilmet o poj. 300 l oraz agregat uprawowy cyklotiller o szer. rob. 2,3 m wraz z siewnikiem. Wiadomość: tel. kom. 604138054. Kombajn Bizon Record ze stołem do rzepaku i podbieraczem pokosów; przyczepę o ład. 10 t; agregat ścierniskowy oraz bronę talerzową o szer. rob. 3,4 m. Wiadomość: tel. kom. 697068600. Sortownik do ziemniaków Puck, stan b. dobry, cena - 4 900 zł (do negocjacji) oraz agregat uprawowy prod. polskiej, szer. rob. 2,7 m. Wiadomość: tel. kom. 697580947. Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami. Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2 z budynkami w stanie surowym. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Sianokiszonkę; kombajn zbożowy Volvo; kopaczkę dwurzędową do ziemniaków, stan b. dobry oraz czeski cyklop Nujn. Wiadomość: tel. kom. 604697016. Pług Kverneland, siewnik lub agregat uprawowo -siewny, opryskiwacz i rozsiewacz do nawozów dwutalerzowy oraz przyczepę rolniczą D55. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Pług obrotowy 4-skibowy Kuhn, mało używany. Wiadomość: tel. kom. 500563684. 68 Jałówkę - termin wycielenia 11 kwietnia 2013 r. (obora pod oceną PFHBiPM). Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 694762726. Szuflę do materiałów sypkich na tył ciągnika C-360. Wiadomość: tel. kom. 661623122. Jałówki hodowlane rasy limousine (od 200 - 400 kg). Wiadomość: gm. Łęczyce, tel. kom. 509564113. Materiał siewny kwalifikowany pszenicy jarej odm. Rospuda C1. Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 500333456. Sadzonki truskawek i malin z dowozem do klienta. Wiadomość: tel. kom. 501599332. Baloty sianokiszonki. Wiadomość: tel. kom. 502058584. Sianokiszonkę - baloty (200 szt.), cena - 60 zł/szt. Wiadomość: tel. kom. 606961368. Dom w surowym stanie o powierzchni 240 m2 na działce 9,5-arowej w Prabutach. Wiadomość: tel. kom. 661319728 (dzwonić wieczorem). Byka 100% limousine urodzonego w maju 2011 r., cena - 10 zł za 1 kg. Wiadomość: tel. kom. 669736966. Dmuchawę do siana stojącą z kompletem rur (nowa, nieużywana). Wiadomość: tel. kom. 661319728 (wieczorem), gm. Prabuty. Słomę pszenną i żytnią w okrągłych balotach (200 szt.). Wiadomość: tel. kom. 506074104, gm. Kwidzyn. Rozrzutnik obornika dwuosiowy o ład. 4 t, stan b. dobry, cena - 3 500 zł. Wiadomość: tel. kom. 887417994. Ciągnik ES i skuter Koliber. Wiadomość: tel. kom. 698975344, k. Zblewa. Wywrotkę o ład. 3,5 t, cena - 2 600 zł oraz przyczepę sztywną o ład. 3,5 t, cena - 1900 zł. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 508870567, gm. Malbork. Przyczepę ciągnikową rolniczą Kirowiec JPT S12 o ład. 12 t i agregat uprawowo-siewny Famarol o szer. rob. 3 m. Stan techniczny urządzeń dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 661757172. Ciąg dalszy ofert sprzedaży na str. 12 4/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A 10 11 KUPON 4 B C D E Kwiecień 2013 F G H I J K Hasło: B-2 F-7 J-6 E-2 G-9 A-6 F-6 K-5 H-7 C-4 A-4 B-2 D-7 POZIOMO: A - 1) przysmak z patelni C - 1) rzeźba terenu D - 6) głos jelenia E - 1) popularna sieć radiowa F - 5) dmuchawiec G - 1) rodzaj wiszącej lampy H - 7) znany prezenter telewizyjny I - 1) ptak łowny J - 6) dzielnica Warszawy K - 1) pod filiżanką PIONOWO: 1 - G) piętro wczesnej kredy 2 - A) jedna ze stron monety 2 - I) kształci artystów (skrót) 3 - E) mieszanie win 4 - A) tarcza Zeusa 5 - F) autor „Czarodziejskiej góry” 6 - A) jednostka strukturalna nerki 6 - I) bieg zdarzeń 7 - F) grecki skrót imienia Jezus 8 - A) wiosną w ogrodzie 8 - H) narząd słuchu 9 - F) wada oczu 10 - H) miasto w Rosji w Republice Komi 11 - F) chłopiec Barbie Wśród czytelników, którzy do 20 kwietnia 2013 r. nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 3/2013 – HASŁO: „WITAJ WIOSNO!”. Nagrodę wylosowała: Bożena Muła z Miastka. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. R Z O D K I E W K A S A G S Ł O Ń C E P A G R A B I E W I O Ł O Ó O S E N N A G A N D E S Z C Z K O T Y E R Z Ą T A N D A I K N A S I O N A P O R Z Ą D K I N A DESZCZ GRABIE NASIONA OGRÓDEK POGODA PORZĄDKI RZODKIEWKA SAŁATA SŁOŃCE ZAGONY Poniżej znajduje się czwarta część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2013 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 4 Kwiecień 2013 Wśród dzieci, które do 20 kwietnia 2013 r. nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 3/2013 – HASŁO: „WIELKANOCNY ZAJĄCZEK”. Nagrodę wylosowała: Weronika Patzwald ze Szkaradowa Wielkiego. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 4/2013 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 69 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza REDAKCJA: Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] KOREKTA: BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła Barbara Kukowska mgr Lucyna Lesińska BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] NAKŁAD: 4 200 egz PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A. Nr 77 1160 2202 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane (czarno-białe): cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT Reklamy kolorowe wewnątrz numeru: cała strona - 1200 zł + VAT; 1/2 strony - 720 zł + VAT 1/4 strony - 400 zł + VAT; 1/8 strony - 240 zł + VAT Reklamy kolorowe na okładce: II i III - 1400 zł + VAT; IV - 1800 zł + VAT Zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora publikacji jest zabronione. 70 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO CENA 1 egz. - 2,00 zł BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 89 18 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
