Zaczerpnąć historii, czyli jak powstaje papier czerpany – scenariusz

Zaczerpnąć historii, czyli jak powstaje papier czerpany – scenariusz

Wydarzenia biblioteczne: scenariusze
Szkoła podstawowa, gimnazjum
Zaczerpnąć historii, czyli jak powstaje
papier czerpany – scenariusz zajęć
warsztatowych
Elżbieta Rafińska – nauczyciel bibliotekarz szkoły ponadpodstawowej w Rybniku, absolwentka bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Swoją pracę traktuje z pasją, podczas zajęć wprowadza urozmaicone, twórcze,
czasem niekonwencjonalne metody pracy. Miłośniczka rzemiosła artystycznego.
Ten niebanalny pomysł na atrakcyjne zajęcia biblioteczne z pewnością zaintryguje większość dzieci i młodzieży. Bo jak powstaje papier czerpany? I jak można
go czerpać domowymi sposobami? Takie zajęcia najlepiej zrealizować w formie
warsztatowej, np. podczas obchodów Tygodnia Bibliotek lub Międzynarodowego
Miesiąca Bibliotek Szkolnych, a także podczas imprezy z okazji Dnia Drukarza
(4 czerwca).
Czas trwania zajęć
90 min
Cel główny
• zapoznanie uczniów z historią i techniką czerpania papieru
• rozbudzanie zainteresowań i wzmacnianie więzi z biblioteką
Cele szczegółowe
Uczeń zna:
• podstawowe pojęcia z zakresu papiernictwa
• zarys historii papieru i jego „poprzedników”
Uczeń potrafi:
• skompletować materiały potrzebne do stworzenia masy papierniczej
• „ozdabiać” pulpę, wykorzystując swoją wyobraźnię i dostępne materiały
• czerpać papier domowymi sposobami
Uczeń rozumie:
• jaką wartość przedstawia ręcznie robiony papier
• co to są wydawnictwa bibliofilskie
• istotę skupów makulatury i potrzebę poddawania papieru recyklingowi
Formy i metody pracy
• pogadanka wstępna z elementami wykładu
• metoda oglądowa (pokaz multimedialny)
• ćwiczenia praktyczne w formie warsztatowej – praca w grupach
© Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Serwis nowoczesnego bibliotekarza
1
Wydarzenia biblioteczne: scenariusze
Szkoła podstawowa, gimnazjum
Środki dydaktyczne
Część teoretyczna:
• komputer + rzutnik multimedialny
• prezentacja multimedialna „Jak powstaje papier czerpany” (patrz dział: Prezentacje
multimedialne)
• przykłady arkuszy, kopert i wydawnictw bibliofilskich z papieru czerpanego
• krzyżówka „Papier czerpany” (patrz dział: Pomoce dydaktyczne)
Część praktyczna:
Materiały
• papier toaletowy i chusteczki higieniczne (różne kolory)
• bibułka, stare gazety
• woda
• krochmal lub trochę kleju do tapet
Dodatki
• suszone kwiaty, trawy, zioła, liście
• przyprawy, kawa, herbata, itp.
• barwniki (np. esencja ziołowa, sok z buraków itp.)
Oprzyrządowanie
• miska (miski) lub duże formy do ciasta
• mikser elektryczny z tzw. kielichem
• sito (sita) i/lub firanka (osadzone w drewnianej ramce)
• filc pocięty na kawałki wielkości naszych sit, szmatki bawełniane (świetnie sprawdzają się stare prześcieradła)
• druciki do wykonania filigranów
• folia do zabezpieczenia blatów stołów
• opcjonalnie suszarka do włosów i/lub wałeczek malarski (wykonany z gąbki)
Przebieg zajęć
Część wprowadzająca – teoria
Przywitaj uczniów, wprowadź w temat, podając cele lekcji. Już na tym etapie zajęć
zacznij korzystać z prezentacji „Jak powstaje papier czerpany”.
Wymień i krótko scharakteryzuj „poprzedników” papieru (ściany jaskiń, tabliczki gliniane, papirus, pergamin). Przybliż pojęcia związane z papiernictwem (masa papierowa,
celuloza, holender, młyn papierniczy, czerpak, sito, pulpa, filigran, klajster). Następnie
przedstaw najważniejsze i najciekawsze fakty z zakresu historii papieru. Wspomnij
o Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju i zmechanizowanej produkcji papieru na
skalę przemysłową w dzisiejszych czasach.
2
Serwis nowoczesnego bibliotekarza
© Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Wydarzenia biblioteczne: scenariusze
Szkoła podstawowa, gimnazjum
Wskazówka
Podczas pokazu multimedialnego pokaż uczniom zgromadzone wcześniej karty papieru czerpanego (ukazujemy ich różnorodność pod względem gramatury, formy, koloru, faktury i deseni).
Prezentacja krok po kroku pokazuje, jak należy czerpać papier domowym sposobem.
Werbalizujemy to używając pierwszej osoby liczby mnogiej (np. Najpierw podrzemy
gazety na małe kawałki, następnie zalejemy je wodą…). Przygotuje to uczniów do
części praktycznej i wzmoże ciekawość.
Część właściwa lekcji – zajęcia praktyczne
Przed przystąpieniem do zajęć praktycznych można przygotować stoły (ławki) w następujący sposób:
Legenda:
1 – biurko lub ławka z ustawionym mikserem (w pobliżu kontaktu)
2 – miski z przygotowanymi pulpami
3 – stanowisko z suszarką
4 – miejsca do darcia gazet i wykonywania filigranów
Powierzchnię powstałego w ten sposób blatu roboczego zabezpieczamy folią.
Prezentacja multimedialna wprowadziła w tematykę, zatem od razu możemy przejść
do podziału zadań i następujacych czynności.
1. Wspólnie z uczniami drzemy gazety na drobne kawałki, po czym moczymy je chwilę w wodzie, dodając chusteczki higieniczne i papier toaletowy. Dla wzmocnienia
efektu warto przewidzieć i przygotować kilka kolorów mas (dodając barwnik lub
stosując różne kolory papieru bazowego).
2. Każda z grup może wykonać jeden filigran, używając do tego celu drucików. Następnie przy pomocy nauczyciela uczniowie przytwierdzają swoje filigrany do sit.
© Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Serwis nowoczesnego bibliotekarza
3
Wydarzenia biblioteczne: scenariusze
Szkoła podstawowa, gimnazjum
3. Wlewamy rozmiękczoną masę do kielicha miksera, dosypujemy nieco kleju do tapet lub krochmalu. Ze względów bezpieczeństwa mikser obsługuje nauczyciel prowadzący, a uczniowie mu asystują.
4. Przelewamy pulpę do miski lub dużej formy. Najprawdopodobniej w celu uzyskania pożądanej ilości (do wysokości około 15–20 cm) będzie trzeba zmiksować kilka takich porcji.
5. W zależności od upodobań uczniowie dosypują do pulpy drobinki suszonych liści,
kwiatów, przyprawy itp.
6. Demonstrujemy uczniom, w jaki sposób zaczerpnąć masę na sito, odsączyć z nadmiaru wody i jak przełożyć ją na filc.
7. Każdy z uczniów próbuje samodzielnie wykonać czynności opisane w punkcie 6.
Im większa ilość sit, tym więcej jesteśmy w stanie wykonać kart papieru w określonym czasie i unikniemy „kolejki” do sita.
8. Suszenie kart:
Przykładamy na naszą kartę kawałek filcu lub bawełnianą szmatkę; dociskamy i zbieramy nadmiar wody ręcznikami kuchennymi. Można wykorzystać wałek malarski (najlepiej
z gąbki), aby dokładniej odciągnąć nadmiar wody. Można przygotować osobne stanowisko do podsuszania kart suszarką do włosów (z dala od wody i naczyń z pulpą!)
Część podsumowująca
Kiedy arkusze papieru czerpanego będą schły, uczniowie wraz z prowadzącym zajęcia
powinni porządkować stanowiska pracy. Jeśli starczy czasu, poproś uczniów o rozwiązanie krzyżówki „Papier czerpany” lub zadaj ją jako zadanie domowe.
Wskazówka
Warto wykorzystać wykonane karty papieru na zaproszenia, kartki okolicznościowe (robione przez dzieci w bibliotece lub świetlicy szkolnej),
albo przynajmniej umieścić je na wystawce, a później rozdać ich twórcom.
Uwagi do realizacji zajęć
Aby uzyskać zgrabne arkusze papieru warto sito lub zwykłą firankę osadzić w drewnianej ramce (można poprosić o pomoc pana woźnego lub zaprzyjaźnionego stolarza).
Ze względów technicznych i praktycznych zrezygnowano z przygotowania klajstru. Zamiast tego można zastosować krochmal lub odrobinę kleju do tapet.
W okresie zimowym suszenie można przyspieszyć, kładąc filce z położonymi na nich
arkuszami na kaloryfery; latem można wykorzystać parapety okienne lub, jeśli to możliwe, przeprowadzić zajęcia praktyczne na wolnym powietrzu.
Warto uprzedzić pracownika obsługi o charakterze zajęć i poprosić o pomoc w uprzątnięciu sali.
Uwaga!
Pamiętaj, by podczas zajęć zwrócić szczególną uwagę na zasady BHP
przy korzystaniu z miksera i suszarki.
4
Serwis nowoczesnego bibliotekarza
© Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.