IV Międzynarodowe Sympozjum Odonatologiczne

2 (1), styczeĔ 2006
21
Važky 2004. Sbornik referátĤ VII. celostátniho
semináĜe oodonatologĤv Krušných horách. ZO
ýSOP, Vlašim, Vlašim: 6-9.
RUS I. 2004. Soupis vážek (Odonata) zjištČných v
rámci VI. Odonatologických DnĤ v þervnu
2003 na Jižní MoravČ. [W:] L. Hanel (red.),
‘
‘
‘
‘
‘
IV MiĊdzynarodowe Sympozjum Odonatologiczne Worldwide Dragonfly
Association, Pontevedra (Hiszpania), 26-30 lipca 2005 – sprawozdanie
Rafaá BERNARD
4th WDA International Symposium of Odonatology,
Pontevedra (Spain), 26-30 July 2005 – a report. – Report on the Symposium, focused on most interesting
events, papers and posters, is presented.
ĝwiatowa spoáecznoĞü odonatologów spotkaáa
siĊ tym razem w hiszpaĔskiej Galicji, w uroczym i,
o dziwo, deszczowym mieĞcie Pontevedra. Czwarte Sympozjum Worldwide Dragonfly Association
zgromadziáo w dniach 26-30 lipca 2005 roku 113
odonatologów z 26 krajów. W nowoczesnych wnĊtrzach Szkoáy LeĞnictwa Uniwersytetu Vigo goĞciá
nas jeden z autorytetów wspóáczesnej odonatologii
europejskiej, Adolfo Cordero Rivera wraz z zespoáem. Ze wzglĊdu na wyjazd badawczy na àotwĊ,
mój pobyt na sympozjum trwaá tylko dwa dni, ale i
ten krótki czas przyniósá niemaáo wraĪeĔ.
Zaprezentowano 60 referatów w kilku zestawach tematycznych oraz 33 postery. WĞród tych,
które miaáem okazjĊ usáyszeü, na szczególne zainteresowanie zasáugiwaá cykl referatów „Lasy i
waĪki”. Rozpocząá go 76-letni „wielki” Profesor
Philip Corbet, w iĞcie koncertowym stylu rozprawiając o lasach jako siedliskach dla waĪek. Moją
uwagĊ przykuá takĪe Göran Sahlén arcyciekawym
wystąpieniem o specjalistach i generalistach wĞród
waĪek w kontekĞcie znaczenia otoczenia leĞnego.
Niezbicie wynikaáo z niego, Īe ĞródleĞne wody są
domeną tych pierwszych, gdy otwarte krajobrazy
faworyzują mniej wybrednych.
Jak zwykle nie zawiodáo maáĪeĔstwo Rüppellów, Georg i Dagmar, racząc publicznoĞü sugestywnymi pokazami filmowymi. Ich wystąpienia dotyczyáy moĪliwoĞci badawczych, jakie stwarza rejestracja behawioru waĪek w technice „slow motion” oraz behawioralnej komunikacji wewnątrzgatunkowej poprzez charakter lotu. Na zakoĔczenie,
Dagmar podarowaáa Profesorowi Corbetowi w
imieniu grona autorskiego ĞwieĪutką monografiĊ
europejskich Calopterygidae. Wzruszający moment
zakoĔczyáy salwy Ğmiechu, gdy spóĨniony fotograf
poprosiá Dagmar Hilfert-Rüppell i Philipa Corbeta
o powtórzenie ceremonii przekazania i pocaáunku,
a sala jednym gáosem zakrzyknĊáa: „please, in slow
motion”.
Na Sympozjum daá siĊ teĪ poczuü powiew
nowych trendów w odonatologii, zwáaszcza coraz
czĊĞciej wykorzystywanych metod genetyki molekularnej. Zagadnienia objĊte wspólnym hasáem
„genetyki ekologicznej” byáy treĞcią dwóch referatów i dwóch posterów, których w kaĪdym przypadku motorem byáa Heike Hadrys. Wydaje siĊ, Īe
analizy struktury i dynamiki populacji, polimorfizmu wewnątrzgatunkowego, historii gatunków, a
takĪe biogeograficzne i filogenetyczne, oparte na
zdobyczach nowoczesnej genetyki, to kierunki,
które juĪ w najbliĪszych latach zrewolucjonizują
Ğwiatową odonatologiĊ.
Absolutnym jednak hitem pierwszych dwóch
dni byá referat amerykaĔskiego duetu R. Olberg i
A. Worthington „Dragonfly prey capture: Vision,
decision, and flight”. Na pokazywanym w zwolnionym tempie filmie ujrzeliĞmy, jak amerykaĔscy
specjaliĞci prowokowali waĪki w wolierze do ataków na sztuczną przynĊtĊ (genialny pomysá!), jak
przebiegaáo zauwaĪanie i namierzanie przez waĪkĊ, jak „rodziáa siĊ” jej decyzja, a nastĊpnie, w najmniejszych szczegóáach, przebieg ataku. Przy tym
opisana báyskawiczna „kalkulacja” waĪki (charakterystyczne ruchy gáową!), a w jej wyniku przewidywanie toru lotu ofiary i punktu uderzenia, mogáy
wprawiü w zdumienie nawet bardzo doĞwiadczonego odonatologa.
WĞród posterów zainteresowaáy mnie szczególnie dwa związane z wpáywem zmian klimatycznych. Pierwszy, autorstwa Liudmily Khrokalo,
traktowaá o ekspansji Crocothemis erythraea na
Ukrainie (dlaczego w Polsce ciągle mamy tak niewiele danych o tym gatunku?). Drugi natomiast,
przygotowany przez holenderski tercet, ukazywaá
wyraĨne przesuniĊcia czasowe szczytowych okresów lotu wybranych gatunków w ostatnich latach
(jakĪe bardzo przydaáaby siĊ krajowa baza danych
2 (1), styczeĔ 2006
22
bzdur i wykonują wszystko od nowa, bĊdąc za to
nazwani áaskawie konsultantami), wzbudziá powaĪne kontrowersje. Jako czáonek wspomnianej
Komisji braáem juĪ wczeĞniej udziaá w internetowej korespondencji na ten temat, a do Pontevedra
przyjechaáem specjalnie, by wziąü udziaá w dyskusji, nie tajĊ Īe jako opozycjonista (nie co do zasadnoĞci, ale co do formy), i zaproponowaü inne rozwiązania. Moje wątpliwoĞci podzielaáa duĪa czĊĞü
obecnych, wáącznie z przewodniczącą OSG, Violą
Clausnitzer. Postanowiono jednak, Īe wobec rysujących siĊ moĪliwoĞci organizacyjnych i finansowych warto spróbowaü. NaleĪy jedynie mieü nadziejĊ, Īe w trakcie ostatecznego opracowania projektu, zostanie on odpowiednio i mądrze zmodyfikowany.
NastĊpne Sympozjum WDA odbĊdzie siĊ w
2007 roku w Namibii, a na okres dwóch lat dzielących sympozja przewodniczącym WDA zostaá
Prof. Hidenori Ubukata z Japonii.
w tym temacie).
Kulminacyjnym momentem mojego pobytu
byáo spotkanie Odonata Specialist Group Species
Survival Commission IUCN (Grupa Odonatologiczna Komisji Gatunków Ginących IUCN). Przedstawiciele wielkich amerykaĔskich jednostek zajmujących siĊ ochroną przyrody, Piotr NaskrĊcki,
Polak, i to znany mi absolwent poznaĔskiego uniwersytetu, oraz Sacha Spector, zaproponowali
przeprowadzenie gigantycznego projektu „Global
Dragonfly Assessment”. Jego istotą miaáaby byü
ocena stanu kaĪdego gatunku waĪki na Ğwiecie i
podsumowanie wiedzy o nim. Idea szczytna, ze
wszech miar zasáugująca na uwagĊ. Niestety, zaproponowany sposób przeprowadzenia zadania, w
którym pracĊ wykonują nie mający nic wspólnego
z waĪkami projektodawcy i ich zespoáy techniczno-robocze, na podstawie mechanicznej ekstrakcji danych z literatury i baz danych, a dopiero
potem konsultują ten materiaá odonatolodzy z caáego Ğwiata (czytaj: poprawiają setki narosáych
‘
‘
‘
‘
‘
L i t e r a t u r a i r e c e n zj e ( L i t e r a t u r e a n d r e v i e w s )
Czym oznaczaü polskie waĪki? CzĊĞü II. Larwy i wylinki
Paweá BUCZYēSKI, Grzegorz TOēCZYK
Keys useful in identyfining Polish dragonflies. Part 2.
Larvae and exuviae. – The most important literature
useful in determinig of larvae and axuviae of Polish
dragonfliea are reviewed and evaluated. The Authors
describe the newest publications first of all, but some
older keys are mentioned that are important due to
historilat or didactical reasons.
W poprzednim numerze „Odonatrix” omówiliĞmy najwaĪniejsze prace przydatne do oznaczania
imagines waĪek wystĊpujących w Polsce (BUCZYēSKI, TOēCZYK 2005). W niniejszym tekĞcie zajmujemy siĊ kluczami do larw i wylinek.
Warto przpomnieü, Īe pierwszy polski klucz
do larw opracowaá DZIĉDZIELEWICZ (1902) – ta monografia, dziĞ zapomniana, nie ustĊpuje najlepszym
osiągniĊciom ówczesnej odonatologii europejskiej.
OczywiĞcie, dziĞ ma znaczenie wyáącznie historyczne. Tak wiĊc przez wiele lat polscy odonatolodzy korzystali tylko z pozycji obcojĊzycznych.
Kolejny klucz pojawiá siĊ prawie po 100 latach
(TOēCZYK i in. 2000), przygotowano go na uĪytek
uczestników Warsztatów Bentologicznych Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego. Jednak po-
zostając w maszynopisie jest trudno dostĊpny, posiadają go w zasadzie tylko uczestnicy warsztatów
i autorzy. W bieĪącym roku powinien siĊ ukazaü
klucz autorstwa twórców niniejszego tekstu, jako
suplement Odonatrix.
Jako Īe wiedzĊ o larwach waĪek gromadzono
znacznie wolniej, niĪ o imagines, omawiamy tu
prawie wyáącznie pozycje z ostatnich kilkunastu
lat. Starsze są albo niedokáadne, albo zawierają powaĪne báĊdy i luki przynajmniej w czĊĞci omawianych rodzin. Niemniej, uwzglĊdniamy kilka
starszych prac, które mimo utraty aktualnoĞci w
wielu miejscach są warte uwagi. Bardzo trudno
zdecydowaü, które opracowanie jest najlepsze i
które bezwzglĊdnie naleĪy poleciü. Wszystkie zawierają wiĊksze lub mniejsze niedociągniĊcia.
Ocena jest utrudniona tym bardziej, Īe autorzy niniejszego przeglądu oznaczają larwy waĪek juĪ od
lat kilkunastu i potrafią okreĞliü przydatnoĞü poszczególnych opracowaĔ ze swojego punktu
widzenia. Mamy jednak nadziejĊ, Īe wáaĞnie doĞwiadczenie pozwoliáo nam poczyniü w miarĊ obiektywne opisy.
ISSN 1733-8239
Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego
Bulletin of the Odonatological Section of the Polish Entomological Society
Rok 2, numer 1 (styczeĔ 2006)
Polskie Towarzystwo Entomologiczne – Sekcja Odonatologiczna
Zakáad Zoologii Uniwersytetu Marii Curie-Skáodowskiej w Lublinie