GMINA CZERNIEWICE

Transkrypt

GMINA CZERNIEWICE

Strona: 1
PROGRAM OCHRONY RODOWISKA GMINY CZERNIEWICE
Zał cznik
do Uchwały Nr XXV//153/05
Rady Gminy Czerniewice
z dnia 29 kwietnia 2005 roku
GMINA CZERNIEWICE
Łód stycze 2005 r
Strona: 2
SPIS TRE CI:
1. WPROWADZENIE ............................................................................................................................... 5
2. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ PA STWA ......................................................... 7
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...................................................................................... 8
3.1. Poło enie, obszar, funkcje gminy .................................................................................... 8
3.2. Sytuacja społeczna ludno ci ............................................................................................ 9
3.3. Struktura utrzymania i zatrudnienia ............................................................................... 11
4. GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁA W OCHRONIE RODOWISKA............................................. 13
4.1. Gospodarka wodno- ciekowa........................................................................................ 13
4.1.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu ............................................................... 13
4.1.1.1. Wody powierzchniowe.................................................................................... 13
4.1.1.2. Wody podziemne ............................................................................................ 14
4.1.1.3. Zaopatrzenie w wod ...................................................................................... 15
4.1.1.4. Ochrona przed powodzi i susz ...................................................................... 16
4.1.1.5. ródła zanieczyszcze wód powierzchniowych i podziemnych ....................... 16
4.1.1.6. Kanalizacja i oczyszczanie cieków................................................................. 17
4.1.2. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb w dziedzinie gospodarki wodno- ciekowej
uwzgl dniaj ce dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej ......................................... 18
4.1.2.1. Regulacje prawa wspólnotowego..................................................................... 18
4.1.2.2. Aktualny stan prawa polskiego w zakresie gospodarki wodno- ciekowej ........ 18
4.1.2.3. Identyfikacja potrzeb zwi zanych z ochron rodowiska Gminy w zakresie
gospodarki wodno- ciekowej wraz ze stanem docelowym ........................................... 19
4.1.3. Cele i kierunki działa ............................................................................................ 21
4.1.4. Priorytety ekologiczne............................................................................................. 21
4.1.4.1. Cele krótkoterminowe – do roku 2006............................................................. 21
4.1.4.2. Cele długoterminowe – do roku 2015 .............................................................. 21
4.1.5. Mechanizmy prawno-ekonomiczne ......................................................................... 22
4.1.6. Matryca logiczna..................................................................................................... 23
4.2. Ochrona ziemi i gleb ..................................................................................................... 24
4.3. Ochrona powietrza ........................................................................................................ 27
Strona: 3
4.4. Ochrona przed hałasem ................................................................................................. 27
4.5. Ochrona przyrody i bioró norodno ci............................................................................ 28
4.5.1. Stan aktualny rodowiska przyrodniczego i kierunki działa w zakresie jego ochrony
......................................................................................................................................... 28
4.5.1.1. rodowisko przyrodnicze gminy na tle warunków naturalnych i przemian
antropogenicznych....................................................................................................... 28
4.5.1.2. Obszary le ne.................................................................................................. 29
4.5.1.3. Główne kierunki działa w ochronie przyrody i bioró norodno ci................... 30
4.5.2. Formy ochrony przyrody......................................................................................... 31
4.5.2.1. Parki krajobrazowe.......................................................................................... 31
4.5.2.2. Obszary chronionego krajobrazu ..................................................................... 31
4.5.2.3. Pomniki przyrody............................................................................................ 32
4.5.2.4. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe................................................................ 33
4.5.3. Ziele urz dzona..................................................................................................... 33
4.5.3.1. Parki podworskie i parki wiejskie.................................................................... 33
4.5.4. Uwarunkowania wynikaj ce z wdra ania paneuropejskich systemów i programów z
zakresu ochrony ró norodno ci biologicznej..................................................................... 34
4.5.5. Uwarunkowania wynikaj ce z prawa krajowego ..................................................... 36
4.5.5.1. Strategie i programy ochrony rodowiska........................................................ 36
4.5.5.2. Ustawy obejmuj ce zakres tematyczny ochrony przyrody ............................... 38
4.5.6. Główne cele działa w zakresie ochrony przyrody i bioró norodno ci w Gminie
Czerniewice...................................................................................................................... 39
4.6. Edukacja ekologiczna.................................................................................................... 40
5. ZARZ DZANIE REALIZACJ PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA GMINY
CZERNIEWICE ORAZ MONITORING JEGO WDRA ANIA ........................................................ 41
5.1. Zasady ogólne zarz dzania zgodne z Programem Ochrony rodowiska dla województwa
Łódzkiego............................................................................................................................ 41
5.2. Instrumenty realizacji Gminnego Programu Ochrony rodowiska na podstawie Programu
Ochrony rodowiska dla województwa Łódzkiego .............................................................. 42
5.2.1. Instrumenty prawne i strukturalne ........................................................................... 42
5.2.2. Instrumenty społeczne............................................................................................. 42
5.2.3. Instrumenty naukowo-techniczne ............................................................................ 43
6. STRATEGIA REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA ............ 44
Strona: 4
6.1. Strategia w Programie Ochrony rodowiska.................................................................. 44
6.2. Zasada minimalizacji zagro e i maksymalizacji szans ................................................. 47
7. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA WRAZ Z
PROPONOWANYMI WSKA NIKAMI............................................................................................... 48
7.1. Mierniki (wska niki) ekorozwoju.................................................................................. 48
7.2. Wska niki ekorozwoju w Unii Europejskiej .................................................................. 50
7.3. Mierniki wg Polityki Ekologicznej Pa stwa .................................................................. 51
7.4. Mierniki szczegółowe na poziomie Gminy.................................................................... 53
8. MO LIWO CI POZYSKIWANIA DOFINANSOWANIA............................................................. 55
8.1. rodki finansowe z Unii Europejskiej............................................................................ 55
8.2. rodki finansowe ze ródeł krajowych .......................................................................... 56
8.3. Partnerstwo Publiczno - Prywatne ................................................................................. 56
8.3.1. Istota publiczno-prywatnego partnerstwa w sektorze usług komunalnych................ 56
9. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA INWESTYCYJNYCH GMINNEGO PROGRAMU
OCHRONY RODOWISKA .................................................................................................................. 57
9.1. Zadania inwestycyjne z zakresu gospodarki wodno – ciekowej:................................... 57
9.2. Zadania inwestycyjne z zakresu ochrony gleb: .............................................................. 59
9.3. Zadania inwestycyjne z zakresu Ochrony Powietrza:..................................................... 60
9.4. Hałas - Zadania koordynowane z Powiatem: ................................................................. 61
9.5. Zadania inwestycyjne z zakresu Ochrony Przyrody: ...................................................... 62
9.6. Zadania realizacji Programu Edukacji Ekologicznej: ..................................................... 63
Strona: 5
1. WPROWADZENIE
Celem niniejszego opracowania było stworzenie Programu Ochrony rodowiska Gminy
Czerniewice, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu rodowiska, do efektywnego
zarz dzania rodowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroni ce rodowisko przed
degradacj . Realizacja Programu stworzy tak e warunki dla wdro enia obowi zuj cego w tym
zakresie prawa Unii Europejskiej.
Program Ochrony rodowiska okre la polityk
rodowiskow , ustala cele i zadania
rodowiskowe oraz szczegółowe programy zarz dzania rodowiskowego, odnosz ce si do
aspektów rodowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów.
Przy tworzeniu Programu przyj to zało enie, i powinien on spełnia rol narz dzia pracy
przyszłych u ytkowników, ułatwiaj cego i przy pieszaj cego rozwi zywanie zagadnie
techniczno-ekonomicznych zwi zanych z przyszłymi projektami.
Ponadto celami Programu Ochrony rodowiska s :
•
•
•
•
rozpoznanie stanu istniej cego i przedstawienie propozycji zada niezb dnych do
kompleksowego rozwi zania problemów ochrony rodowiska (zadania te w wi kszo ci
stanowi zadania własne poszczególnych gmin),
wyznaczenie hierarchii wa no ci poszczególnych inwestycji (ustalenie priorytetów),
przedstawienie rozwi za technicznych, analiz ekonomicznych, formalno-prawnych dla
proponowanych działa proekologicznych,
wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji cało ci zamierze inwestycyjnych w
Powiecie na poziomie gminy ze wskazaniem ródeł ich finansowania.
Programem komplementarnym do Programu Ochrony rodowiska w zakresie gospodarki
odpadami jest „Plan Gospodarki Odpadami Gminy Czerniewice.”
Program wspomaga d enie do sukcesywnego ograniczania negatywnego wpływu na
rodowisko ródeł zanieczyszcze ; ochron i rozwijanie walorów rodowiska oraz racjonalne
gospodarowanie z uwzgl dnieniem aspektów ochrony rodowiska. Stan docelowy w tym
zakresie nakre la Program Ochrony rodowiska, a dowodów jego osi gania dostarcza ocena
efektów działalno ci rodowiskowej, dokonywana okresowo (według nowej ustawy co 2 lata).
Niniejszy Program Ochrony rodowiska Gminy Czerniewice opracowano zgodnie z ustaw z
dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) czyli zgodnie z
przepisami nowego prawa o ochronie rodowiska, a w szczególno ci:
„Art. 14
1. Polityka ekologiczna pa stwa, na podstawie aktualnego stanu rodowiska, okre la
w szczególno ci:
• cele ekologiczne,
• priorytety ekologiczne,
Strona: 6
•
•
rodzaj i harmonogram działa proekologicznych,
rodki niezb dne do osi gni cia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne
i rodki finansowe.
2. Polityk ekologiczn pa stwa przyjmuje si na 4 lata, z tym e przewidziane w niej działania
w perspektywie obejmuj kolejne 4 lata.
Art. 17
1. Zarz d województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa stwa,
sporz dza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony rodowiska,
uwzgl dniaj c wymagania, o których mowa w art. 14.
2. Projekty programów ochrony rodowiska s opiniowane odpowiednio przez zarz d jednostki
wy szego szczebla lub ministra wła ciwego do spraw rodowiska.
3. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawuj organy gminy, program ochrony
rodowiska obejmuje działania powiatu i gminy.
Art. 18
1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada
powiatu albo rada gminy.
2. Z wykonania programów zarz d województwa, powiatu i gminy sporz dza co 2 lata raporty,
które przedstawia si odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.”
Zgodnie z ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska dotychczasowe
programy zrównowa onego rozwoju oraz ochrony rodowiska zast piono programami ochrony
rodowiska, z których realizacji co 2 lata sporz dzane b d raporty.
Program Ochrony rodowiska Gminy Czerniewice został opracowany maj c na celu
zrównowa ony rozwój regionu rozumiany jako rozwój społeczno-gospodarczy, w którym
nast puje proces integrowania działa politycznych, gospodarczych i społecznych,
z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ci i nienaruszalno ci podstawowych
procesów przyrodniczych. Niesie to z sob konsekwencje w postaci rozpatrywania zagadnie
ochrony rodowiska cało ciowo w powi zaniu z regionalnymi uwarunkowaniami społecznymi
i gospodarczymi oraz perspektywami ich zmian.
Strona: 7
2. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ PA STWA
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego przyj ta we wrze niu 2000 r., definiuje nadrz dn
misj regionu oraz okre la e najbli sze kilkana cie lat b dzie kluczowe dla rozwoju Regionu
Łódzkiego. Misj Regionu jest:
„Podniesienie atrakcyjno ci województwa łódzkiego w strukturze regionalnej Polski i Europy,
jako obszaru sprzyjaj cego zamieszkaniu ludzi i gospodarce oraz d enie do budowy
wewn trznej spójno ci regionu, przy zachowaniu ró norodno ci jego miejsc; wykorzystuj c atut
centralnego poło enia regionu, przekształcenie jego gospodarki z produkcyjnej (przemysłoworolniczej) na usługowo-produkcyjn ”.
Tak wi c podstawowymi zało eniami strategii s :
• podniesienie rangi regionu,
• poprawa warunków ycia ludno ci,
• zapewnienie wzrostu atrakcyjno ci inwestycyjnej regionu,
• przyci gni cie niezb dnego dla rozwoju kapitału.
Dla osi gni cia długofalowego rozwoju okre lanego jako rozwój zrównowa ony, niezb dnymi
działaniami s przedsi wzi cia zmierzaj ce do likwidacji barier i dysproporcji rozwojowych,
zgodnie ze Strategi Zrównowa onego Rozwoju Polski do 2025 roku i zapisem Artykułu 5
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej okre laj cego, e:
„Rzeczpospolita Polska strze e niepodległo ci i nienaruszalno ci swego terytorium, zapewnia
wolno i prawa człowieka i obywatela oraz bezpiecze stwo obywateli, strze e dziedzictwa
narodowego oraz zapewnia ochron
rodowiska, kieruj c si zasad zrównowa onego
rozwoju".
Zrównowa ony rozwój rozumiany jest zgodnie z zapisami Agendy 21 – programu działa
sformułowanego na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. jako rozwój d cy do
zaspokojenia aspiracji rozwojowych obecnej generacji bez ograniczania mo liwo ci
zaspokojenia potrzeb rozwojowych nast pnych pokole .
Dlatego te , rozwój społeczno-gospodarczy Gminy powinien by postrzegany jako proces
stałego wzrostu jako ci ycia społecze stwa lokalnego oparty na wzajemnie zrównowa onych
czynnikach: społecznym, gospodarczym i ekologicznym, przy podstawowym zało eniu, e
rozwój adnej z tych dziedzin nie mo e odbywa si kosztem innej.
Tak wi c dynamiczny rozwój gospodarczy regionu powinien by czynnikiem sprawczym
wszechstronnego rozwoju jego mieszka ców i nie mo e powodowa degradacji i zagro e dla
rodowiska ycia człowieka.
Zgodnie z tymi zasadami zadaniem Programu Ochrony rodowiska Gminy Czerniewice jest
przede wszystkim stworzenie warunków dla takiego stymulowania procesów rozwoju, aby nie
tylko nie zagra ał on rodowisku ale stymulował popraw jego stanu.
Na podstawie analizy stanu rodowiska oraz zobowi za wynikaj cych z Prawa ochrony
rodowiska za podstawowe cele Programu Ochrony rodowiska Gminy Czerniewice nale y
uzna :
- ochron i popraw stanu ekologicznego rzeki Krzemionki jako osi rozwoju agroturystyki
i turystyki,
- uporz dkowanie gospodarki wodno - ciekowej.
Strona: 8
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
3.1. Poło enie, obszar, funkcje gminy
Gmina Czerniewice poło ona jest w powiecie tomaszowskim, w północno-wschodniej cz ci
województwa łódzkiego. Pod wzgl dem administracyjnym, od 1999 roku, jest jedn z 177 gmin
nale cych do województwa łódzkiego (do nowego podziału administracyjnego nale ała do
województwa piotrkowskiego). Od północy graniczy z gmin Rawa Mazowiecka (powiat
rawski), od wschodu z gminami: Ciel dz (powiat rawski) i Rzeczyca, od południa z gminami:
Inowłódz i Lubochnia, a od zachodu z gmin elechlinek.
Powierzchnia gminy Czerniewice wynosi 127,73 km2 (12773 ha), co stanowi 0,7% powierzchni
województwa (18219km2).
W skład gminy wchodzi 35 miejscowo ci skupionych w 28 sołectwach:
Annopol Du y, Annów, Chociw, Chociwek, Czerniewice, D brówka, Mała Wola, Gaj,
Stanisławów Studzi ski, Krzemienica, Lechów, Lipie, Nowa Strzemeszna, Nowe Studzianki,
Teodozjów, Podkonice Du e, Podko ska Wola, Podkonice Miejskie, Stanisławów Lipski,
Strzemeszna, Strzemeszna I, Studzianki, Turobów, Wale, Wielka Wola, Wólka Jagielczy ska,
Zubki Du e, Zubki Małe.
Wg J. Kondrackiego („Geografia fizyczna Polski”, PWN, Warszawa 1978) obszar gminy
Czerniewice le y w południowej cz ci Niziny rodkowopolskiej w obr bie trzech
mezoregionów: cz
południowa nale y do Równiny Piotrkowskiej, cz
północno-wschodnia
do Wysoczyzny Rawskiej za północno-zachodnia do Wzniesie Łódzkich.
Gmina ma korzystne poło enie komunikacyjne. Przez obszar gminy z północnego-wschodu na
południowy-zachód przebiega droga krajowa szybkiego ruchu Nr 8 relacji Warszawa-Wrocław.
Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka Nr 726 relacji Rawa Mazowiecka-Opoczno.
Pozostał cz
układu sieci drogowej na terenie gminy Czerniewice tworz drogi powiatowe o
ł cznej długo ci 33,36km i drogi gminne o ł cznej długo ci 57km.
Gmina Czerniewice zlokalizowana jest w niedalekiej odległo ci od wielkomiejskich o rodków
przemysłowych i regionalnych: 64 km od Łodzi, 18 km od Tomaszowa Mazowieckiego i 14 km
od Rawy Mazowieckiej. Odległo gminy od Warszawy wynosi 90 km.
Gmina Czerniewice ma charakter typowo rolniczy z udziałem niewielkich zakładów usługowoprzemysłowych.
Istnienie zabytków architektury i budownictwa, dobry stan rodowiska przyrodniczego,
niezdegradowanego przez przemysł, stawiaj nowe mo liwo ci rozwoju typowo rolniczej gminy
na ró norodnych formach działalno ci gospodarczo-usługowej, agroturystyce i szeroko
rozumianej rekreacji.
Strona: 9
3.2. Sytuacja społeczna ludno ci
Gmin Czerniewice zamieszkuje 5204 osób (wg danych GUS – NSP 2002r), w tym 2619
m czyzn i 2585 kobiet, a wi c na 100 m czyzn przypada 99 kobiet.
rednia g sto zaludnienia gminy wynosi około 40,7 osób na km2. Dla woj. łódzkiego oraz
kraju wska niki te wynosz odpowiednio: 147 i 123 osoby/km2.
Wiek mieszka ców gminy – zró nicowanie społecze stwa wg. płci
(wg danych GUS – NSP 2002r)
Znaczny odsetek (64,8%) w gminie stanowi osoby pomi dzy 15-tym i 64-tym rokiem ycia.
Osób powy ej 64-tego roku ycia jest w gminie 16,3%.
Dzieci i młodzie y do lat 14-tu jest w gminie 18,9%
Poni ej przedstawiono struktur ludno ci gminy pod wzgl dem wieku i płci w roku 2002:
Płe
Wiek (lata)
M czy ni
Kobiety
Ogółem
do 14 lat
491
492
983
15 – 34
836
721
1557
35 – 54
797
632
1429
55 – 64
183
204
387
65 i wi cej
312
536
848
Razem
2619
2585
5204
Kategorie wiekowe
Poni ej przedstawiono odsetek ludno ci w poszczególnych kategoriach wiekowych (w %):
1994
Gmina
Czerniewice
1996
1998
2002
27,99
27,83
26,94
24,89
(m czy ni 18–64 lat)
(kobiety 18-59 lat)
55,51
54,89
55,69
57,69
(m czy ni > 64 lat)
(kobiety > 59 lat)
16,50
17,28
17,37
18,02
Kategoria
przedprodukcyjny
(0–17 lat)
produkcyjny
poprodukcyjny
Strona: 10
Poziom wykształcenia ludno ci w gminie
(wg danych GUS – NSP 2002r)
Rok
Wy sze
Po
licealne
Ogólno
kształc ce
Zawodowe
Podstawowe
uko czone
cz. podstaw.
i bez wykszt.
Nieustalone
W gminie Czerniewice najwi ksza ilo mieszka ców posiada wykształcenie podstawowe i
zawodowe. Stanowi oni 59,6% ogółu mieszka ców.
Osoby z wy szym wykształceniem stanowi 2,7 % ogółu mieszka ców, a osoby z
nieuko czonym podstawowym i bez wykształcenia stanowi : 6,9 % ogółu mieszka ców
Poni ej przedstawiono stan wykształcenia mieszka ców gminy Czerniewice w roku 2002:
1
2
3
4
5
6
7
8
2002
141
53
712
1136
1964
357
27
Przyrost naturalny i saldo migracji
Dane poni sze wiadcz o odpływie ludno ci z terenu gminy. Jest to zjawisko negatywne.
Z obecnych danych wynika jednak, e wi kszo społecze stwa wykazuje ch pozostania w
gminie i nie jest zainteresowana emigracj .
W ostatnich latach przyrost naturalny kształtował si na poziomie zró nicowanym, natomiast
saldo migracji od 1996 roku jest ujemne.
Poni ej przedstawiono przyrost naturalny i saldo migracji w latach dziewi dziesi tych:
Przyrost
Saldo
Rok Urodzenia Zgony
Zameldowania Wymeldowania
naturalny
migracji
Ł czny
przyrost
ludno ci
1992
73
55
+ 18
88
95
- 7
+ 11
1995
65
69
- 4
98
96
+ 2
-
1996
76
62
+ 14
94
119
- 25
- 11
1997
67
67
0
81
83
- 2
-
2
2
Strona: 11
3.3. Struktura utrzymania i zatrudnienia
Gmina Czerniewice jest typowo rolnicz gmin . Na jej terenie działalno pozarolnicz
prowadz głównie małe firmy w dziedzinach takich jak: handel, przetwórstwo drobne, usługi
transportowe i magazynowanie, budownictwo.
Miernikiem aktywno ci społecznej i ekonomicznej mieszka ców jest liczba zarejestrowanych w
systemie regon podmiotów gospodarczych. Działalno gospodarcz prowadz 232 podmioty
gospodarcze (wg. ewidencji Urz du Gminy Czerniewice, stan na 30.09.2003r).
Poni ej przedstawiono podmioty gospodarcze zarejestrowane w Urz dzie Gminy Czerniewice
w ewidencji podmiotów prowadz cych działalno gospodarcz (wg danych UG):
Gmina Czerniewice
1999
2000
2001
2002
2003
liczba osób fizycznych prowadz cych
225
działalno gospodarcz
228
151
175
193
liczba mieszka ców / podmiot
24
21
22
21
24
Pr no działalno ci gospodarczej na terenie gminy stale wzrasta co stanowi jej szans i
wskazuje na mo liwo stabilizacji ujemnego współczynnika odpływu ludno ci z gminy.
Poni ej przedstawiono dynamik rozwoju prywatnych podmiotów gospodarczych:
Lata
Ilo podmiotów Ilo podmiotów Ilo podmiotów
nowopowstałych zlikwidowanych
ogółem
2000
34
29
228
2001
69
43
254
2002
23
33
244
2003
36
27
253
Działalno gospodarcza wytwórcza i usługowa na terenie gminy jest rozwini ta w rednim
stopniu. Najwi kszym przedsi biorstwem jest „CELDOM” Sp. z o.o. Firma ta pod obecn
nazw funkcjonuje od marca 1998 roku, wcze niej nazwa firmy brzmiała „DOMICIL”.
Przedsi biorstwo powstało 13 lat temu w Niemczech, a w Czerniewicach jest od 1996 roku.
Zatrudnia 72 osoby. „CELDOM” oferuje pełn obsług od projektu architektonicznego i
technicznego, poprzez wykonanie w fabryce, dostaw i monta elementów domu, po nadzór
budowlany i ubezpieczenie budowy. Firma buduje domy na rynku niemieckim i polskim. Buduje
tak e obiekty u yteczno ci publicznej. Plany rozwojowe przewiduj rozbudow zakładu.
Do innych wi kszych firm produkcji rolniczej i zakładów usługowych funkcjonuj cych na
terenie gminy nale y zaliczy :
2 młyny, 2 gorzelnie, 3 piekarnie, zabytkowa olejarnia w miejscowo ci Teodozjów,
1 gospodarstwo rybackie, 9 ferm drobiu, 1 ubojnia drobiu, 3 cegielnie, 1 tartak, 4 stacje
paliwowe.
Strona: 12
Bezrobocie w gminie
Poziom bezrobocia w gminie (liczony w stosunku do liczby zawodowo czynnych) odbiega od
przeci tnej krajowej. Wg danych posiadanych przez Urz d Gminy Czerniewice na dzie
31 grudnia 2002 r ( ródło: rocznik statystyczny woj. łódzkiego z 2003r.) ogólna stopa
bezrobocia w gminie wynosiła 19 %.
Poni ej przedstawiono liczb zarejestrowanych bezrobotnych w gminie w latach 2001 – 2002:
Stan na:
Ogółem
31.12.2001
558 osób
31.12.2002
568 osób
Strona: 13
4. GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁA W OCHRONIE RODOWISKA
4.1. Gospodarka wodno- ciekowa
4.1.1. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu
4.1.1.1. Wody powierzchniowe
Pod wzgl dem hydrograficznym obszar gminy poło ony jest w dorzeczu Wisły, w obr bie
zlewni II rz du rzek Bzury i Pilicy, dwóch lewobrze nych dopływów Wisły.
Przewa aj ca cz
gminy poło ona jest w zlewni rzeki Krzemionki - najwi kszego dopływu
rzeki Rawki, która jest prawobrze nym dopływem rzeki Bzury.
Południowa cz
gminy poło ona jest w zlewni rzeki Luboczy i rzeki Ga - dopływów rzeki
Pilicy.
Na terenie gminy Czerniewice wyst puj równie zbiorniki wodne Istniej ce zbiorniki wodne
maj bardzo małe powierzchnie. S to zbiorniki wodne po wyrobiskach gliny, stawy hodowlane
w Chociwiu, Chociwku (nieeksploatowane) i Studziankach oraz zbiorniki p.po w Wielkiej Woli
i Strzemesznej.
Sie rzeczn uzupełniaj rowy melioracyjne. Powierzchnia zmeliorowana u ytków rolnych w
gminie obejmuje ł cznie teren 116 ha, w tym 7 ha gruntów ornych i 109 ha u ytków zielonych.
Ł czna długo rowów melioracyjnych wynosi 13,4 km.
Działaniem zmniejszaj cym deficyt wód oraz zmniejszaj cym zagro enia powodziowe jest
retencja wód. Pozwala bowiem regulowa obieg wody w rodowisku prowadz c do zwi kszenia
zasobów wodnych poprzez okresowe zmagazynowanie wód nadmiarowych i powodziowych
oraz ich sukcesywne przekazywanie do systemu hydrologicznego w okresach niedoboru wód na
skutek zmniejszaj cego zasilania (przez opady atmosferyczne i roztopy niegu).
Na terenie gminy Czerniewice brak jest istniej cych zbiorników retencyjnych.
W chwili obecnej Wojewódzki Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych w Łodzi opracowuje
„Wojewódzki Program Małej Retencji”, w którym przewiduje si budow zbiornika
retencyjnego „Zagóry” o powierzchni zalewu 65 ha i pojemno ci 1300 tys. m3.
Monitoring rodowiska w zakresie badania wód powierzchniowych realizowany jest w ramach
Pa stwowego Monitoringu rodowiska w sieci krajowej i regionalnej. Prowadzone s badania
jako ci wód i osadów dennych pod k tem dotrzymywania normatywów oraz identyfikacji
obszarów, na których nie s one dotrzymywane. W zakresie zasobów wód monitoring jest
prowadzony w oparciu o sie wodowskazów Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
System ten podaje charakterystyczne przepływy wielkich (WWQ), rednich (SSQ) i niskich
(NNQ) wód w przekrojach wodowskazowych oraz najwy szy (WWW) i najni szy (NNN) stan
wód. Sie wodowskazów odgrywa wa n rol w ostrzeganiu przed powodzi . Informacje na
temat liczebno ci i lokalizacji czynnych posterunków wodowskazowych podawane s w
publikacjach Pa stwowej Inspekcji Ochrony rodowiska.
Jako powierzchniowych wód płyn cych corocznie badana jest w ramach Pa stwowego
Monitoringu rodowiska.
Informacje o składzie jako ciowym powierzchniowych wód płyn cych zestawiono w oparciu o
analizy cech fizyczno – chemicznych i biologicznych. Kryterium porównawcze przy klasyfikacji
Strona: 14
wód rzek stanowiły warto ci dopuszczalne poszczególnych wska ników zanieczyszcze dla
trzech klas czysto ci, okre lone w rozporz dzeniu Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów
Naturalnych i Le nictwa z dnia 5 listopada 1991r w sprawie klasyfikacji oraz warunków, jakim
powinny odpowiada cieki wprowadzane do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 116, poz. 503).
Próby pobiera si co miesi c, a oceny jako ci wód dokonuje si metod statystyczn wg
Nesmeraka oraz metod oceny bezpo redniej.
Wody powierzchniowe na terenie gminy Czerniewice płyn głównie w zlewni rzeki
Krzemionki.
W roku 2002 zgodnie z programem monitoringu województwa łódzkiego badania rzeki były
prowadzone w profilu pomiarowo-kontrolnym (ppk) o Nr B47 zlokalizowanym w miejscowo ci
Chrusty (gmina Rawa Mazowiecka) i rozmieszczonym na odcinku rzeki w km 1,1.
(Na terenie gminy Czerniewice brak jest punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na
rzece Krzemionce.)
Na podstawie wska ników decyduj cych o klasie czysto ci wód, takich jak: substancje biogenne
stwierdzono III klas czysto ci. S to wody o niskiej jako ci, w których cechy fizyczne i
zawarto głównych wska ników zanieczyszcze , znacznie przekraczaj normy obowi zuj ce
dla wód pitnych.
W pozostałych grupach zanieczyszcze klasa czysto ci wód przedstawia si nast puj co:
- w grupie substancji organicznych – II kl.
- w grupie substancji mineralnych (zasolenie) – I kl.
- zawiesiny ogólne – I kl.
- miano Coli (stan sanitarny) – II kl.
W ogólnej klasyfikacji rzeka Krzemionka w ww. ppk została zaliczona do III klasy czysto ci,
natomiast wymagana klasa czysto ci tej rzeki to klasa II.
Na jako wód rzeki Krzemionki maj wpływ cieki z gospodarstw domowych, oraz spływy
powierzchniowe z terenu pól.
4.1.1.2. Wody podziemne
Na obszarze gminy Czerniewice podstawow rol w zaopatrzeniu w wody podziemne spełniaj
poziomy pochodz ce z osadów czwartorz dowych i jurajskich.
Wody podziemne w utworach czwartorz dowych
Uj cia czwartorz dowe eksploatuj wody z:
a) pierwszego poziomu wodono nego – studnie kopane;
b) drugiego lub trzeciego poziomu wodono nego – studnie wiercone;
Poziomy te zwi zane s
z piaszczysto- wirowymi osadami wodnolodowcowymi,
spoczywaj cymi pod glin zwałow , jak równie z ródglinowymi soczewkami utworów dobrze
przepuszczalnych. W zwi zku z tym warunki hydrogeologiczne s zmienne. Mi szo tych
utworów wynosi od 2,0m do 60,0m. Udział warstw wodono nych w profilu pionowym jest
ró ny, waha si od 0 do około 15%. Mi szo utworów wodono nych w czwartorz dzie
dochodzi do 15m. Wody nawiercono na ró nych gł boko ciach. Wydajno eksploatacyjna tych
uj jest do zró nicowana i dochodzi nawet do 70,0 m3/h.
Wody poziomu czwartorz dowego charakteryzuj si zró nicowan mineralizacj , w przewadze
wyst puj wody mi kkie i redniotwarde. Poziom czwartorz dowy wykazuje słab lub
Strona: 15
ograniczon izolacj od powierzchni poprzez zalegaj ce gliny zwałowe, w zwi zku z czym
wody tego wodono ca s umiarkowanie lub silnie nara one na zanieczyszczenie i degradacj .
Wody podziemne w utworach jurajskich
W jurze górnej, wapiennej i marglistej, miejscami piaskowcowej, wyst puj wody szczelinowe,
rzadziej porowo-szczelinowe, lokalnie krasowe.
Obszar gminy Czerniewice le y w obr bie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych – 404 –
Koluszki-Tomaszów (jura górna). Na terenie gminy, w jej północno-zachodniej cz ci,
wyst puje strefa wysokiej ochrony (OWO). Ochrona wód podziemnych wynika z istniej cych i
obowi zuj cych przepisów.
Na terenie gminy Czerniewice wody gruntowe wyst puj na ró nej gł boko ci. Zale y ona od
przepuszczalno ci skał powierzchniowych i gł biej zalegaj cych oraz od poło enia danego
punktu w rze bie terenu. Najpłycej woda wyst puje na terenie den dolinnych około 1m p.p.p.
Nast pne poziomy wyst puj na gł boko ci od 2,0m do 4,0m od powierzchni terenu.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Łodzi - Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim
prowadzi badania w ramach monitoringu wód podziemnych.
Aktualnie na terenie gminy eksploatowane s cztery uj cia wody: Chociw, Turobów, D brówka
i Stanisławów Studzi ski. Uj cia w Turobowie i D brówce obj te s pomiarami w ramach
regionalnej sieci monitoringu wód podziemnych. Wody z tych uj zaliczono do klasy Ib – wody
wysokiej jako ci, nieznacznie zanieczyszczone o naturalnym chemizmie, odpowiadaj ce wodom
do celów pitnych i gospodarczych wymagaj ce prostego uzdatniania.
Jedno z głównych zagro e dla jako ci wód podziemnych na terenie gminy stanowi nieszczelne
szamba oraz zrzuty cieków wobec silnie rozwini tej sieci wodoci gowej (129,3 km) i
znikomego stopnia skanalizowania gminy.
4.1.1.3. Zaopatrzenie w wod
Pod koniec 2003 roku gmina była zwodoci gowana w 99%. Spo ród budynków mieszkalnych
istniej cych na terenie gminy 1137 przył czonych jest do sieci wodoci gowej. Ogólna długo
przył czy wynosi 40,9km. Długo sieci wodoci gowej na terenie gminy wynosi 129,3 km. Brak
sieci wodoci gowej wyst puje jedynie w miejscowo ci Helenów, która jest niezamieszkał
obecnie wsi .
rednie jednostkowe zu ycie wody na mieszka ca gminy korzystaj cego z wodoci gu wynosi
25 m3/M/rok, w tym woda na cele produkcyjne, przy zało eniu, e w gminie jest 1137 przył czy
wodoci gowych, a na jedno przył cze przypada rednio 4,58 osoby.
Sie wykonana jest w wi kszo ci z rur PVC. Straty ogólne wody na sieci szacuje si na poziomie
ok. 15-20%, jednak w tej ilo ci uj te s zarówno awarie na sieci, jak i płukanie sieci oraz woda
zu ywana do celów p. po arowych.
Wła cicielem i administratorem sieci wodoci gowej jest gmina Czerniewice.
Strona: 16
Sie wodoci gowa zasilana jest przede wszystkim z własnych uj wód gł binowych. Uj cia
wody wraz ze stacjami uzdatniania wody zlokalizowane s w miejscowo ciach:
• Chociw: 1 studnia o wydajno ci 70,0 m3/h
• Turobów: 1 studnia o wydajno ci 35,0 m3/h
• D brówka: 1 studnia o wydajno ci 50,0 m3/h
• Stanisławów Studzi ski: 1 studnia o wydajno ci 60m3/h
Woda od elaziana jest w Stacjach Uzdatniania Wody i regularnie badana przez Powiatow
Stacj Sanitarno – Epidemiologiczn w Tomaszowie Mazowieckim. Woda uzdatniana spełnia
wymagania podane w Rozporz dzeniu Min. Zdrowia z 19 listopada 2002 r. w sprawie wymaga
dotycz cych jako ci wody przeznaczonej do spo ycia.
4.1.1.4. Ochrona przed powodzi i susz
Wyst powanie powodzi jest uwarunkowane okresowym, ale bardzo silnym, zwi kszeniem
zasilania rzek opadami atmosferycznymi lub wod roztopow . Zagro enie powodzi zale y
tak e od hipsometrii zlewni i stopnia jej zalesienia oraz od mo liwo ci retencjonowania wody w
du ych i małych zbiornikach wodnych, polderach, starorzeczach, kanałach i rowach. Wyró nia
si generalnie dwa rodzaje wezbra :
– powodzie roztopowe,
– powodzie opadowo-rozlewowe.
Powodzie roztopowe, maj ce miejsce głównie w marcu i kwietniu, spowodowane s tajaniem
pokrywy nie nej i powstawaniem zatorów (stany wysokie rzek). Powodzie typu opadoworozlewowego, wyst puj ce głównie w lipcu i sierpniu, zwi zane s z deszczami o du ej
intensywno ci lub o charakterze nawalnym.
Zgodnie z Art. 82 ust. 2 ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001r (Dz. U. Nr 115 poz. 1229)
dyrektor Regionalnego Zarz du Gospodarki Wodnej sporz dza dla obszarów nieobwałowanych
nara onych na niebezpiecze stwo powodzi studium okre laj ce w szczególno ci granice
obszarów bezpo redniego zagro enia powodzi .
Działaniem zmniejszaj cym deficyt wód oraz zmniejszaj cym zagro enia powodziowe jest
retencja wód. Pozwala bowiem regulowa obieg wody w rodowisku prowadz c do zwi kszenia
zasobów wodnych poprzez okresowe zmagazynowanie wód nadmiarowych i powodziowych
oraz ich sukcesywne przekazywanie do systemu hydrologicznego w okresach niedoboru wód na
skutek zmniejszaj cego zasilania (przez opady atmosferyczne i roztopy niegu).
Na terenie gminy Czerniewice brak jest istniej cych zbiorników retencyjnych.
W chwili obecnej Wojewódzki Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych w Łodzi opracowuje
„Wojewódzki Program Małej Retencji”, w którym przewiduje si budow zbiornika
retencyjnego „Zagóry” o powierzchni zalewu 65 ha i pojemno ci 1300 tys. m3.
4.1.1.5. ródła zanieczyszcze wód powierzchniowych i podziemnych
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych powoduj
nast puj ce punktowe i obszarowe ródła zanieczyszcze :
przede wszystkim
•
•
•
•
Strona: 17
zrzuty cieków z jednostek wiejskich, gdzie budowa wodoci gów wyprzedziła budow
sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni cieków – stopie zwodoci gowania gminy jest
wysoki, brak natomiast wystarczaj cej ilo ci sieci kanalizacyjnych i obiektów
oczyszczania cieków;
cieki deszczowe spływaj ce z terenów komunikacyjnych, placów utwardzonych i stacji
paliw;
spływy z terenów rolniczych (stosowane w nadmiarze nawozy sztuczne, rodki ochrony
ro lin, nawozy naturalne – obornik, gnojowica);
nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na nieczysto ci płynne, nielegalne
wykorzystywanie nie eksploatowanych studni jako szamb powoduj ce bezpo rednie
zanieczyszczenie całych poziomów wodono nych.
4.1.1.6. Kanalizacja i oczyszczanie cieków
Oczyszczalnie cieków sanitarnych
W 2003r oddano do eksploatacji pierwsz na terenie gminy Czerniewice, zlokalizowan we wsi
Zagóry na działce o nr ewid. 79/6, oczyszczalni cieków BIO-PAK typ KBA-100-700
mechaniczno-biologiczn o przepustowo ci nominalnej 140 m3/d (dopuszcza si przepustowo
w granicach 50-180 m3/d). Obci enie oczyszczalni wyra one równowa n liczb mieszka ców
wynosi 1331. cieki oczyszczone z tej oczyszczalni odprowadzane s do rzeki Krzemionki,
dopływu rzeki Rawki, a dalej rzeki Bzury. Jako
cieków we wska nikach BZT5, ChZT i
zawiesina ogólna jest dobra, a st enia nie przekraczaj warunków dopuszczalnych okre lonych
w Rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 08 lipca 2004r. w sprawie warunków, jakie
nale y spełni przy wprowadzeniu cieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz. 1763).
Oczyszczalnia obsługuje miejscowo Czerniewice - mieszkalnictwo i usługi. Na oczyszczalni
przyjmowane s tak e cieki w ilo ci do 10 m3/d z pobliskich wsi, gromadzone w zbiornikach
bezodpływowych na nie skanalizowanych terenach gminy.
Administratorem oczyszczalni jest gmina Czerniewice.
Ponadto na terenie gminy funkcjonuje zakładowa oczyszczalnia cieków nale ca do gorzelni
rolniczej w Chociwiu.
Kanalizacja sanitarna i deszczowa
Na terenie gminy Czerniewice wybudowano sie kanalizacji sanitarnej o długo ci 8,19 km wraz
z 227 szt. przył czy. cieki odprowadzane s do opisanej powy ej oczyszczalni gminnej z
miejscowo ci: Czerniewice, D brówka, Lechów i Zagóry (jedno gospodarstwo).
Na terenach nie skanalizowanych cieki komunalne gromadzone s w przydomowych szambach.
cieki gospodarcze w poszczególnych miejscowo ciach z indywidualnych gospodarstw
domowych zagospodarowane s przez nie na własnych gruntach. Powszechnie wyst puje
odprowadzanie cieków do szamb, które s nieszczelne, co powoduje zanieczyszczenie wód
powierzchniowych i podziemnych.
Na terenie gminy Czerniewice brak jest kanalizacji deszczowej.
Strona: 18
4.1.2. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb w dziedzinie gospodarki wodno- ciekowej
uwzgl dniaj ce dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej
4.1.2.1. Regulacje prawa wspólnotowego
Przyj te wspólne dla Unii Europejskiej regulacje prawa w zakresie gospodarki wodno- ciekowej
zawarte s w nast puj cych dyrektywach:
• Ramowa Dyrektywa Wodna UE 2000/60/WE z 23 pa dziernika 2000r.,
• Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania cieków komunalnych,
• Dyrektywa Rady 93/481/EWG dotycz ca formularzy dla prezentowania narodowych
programów przewidzianych w Art.17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG,
• Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do
wody, oraz dyrektywy „córki” 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415,
• Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie azotanów,
• Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jako ci wód powierzchniowych
przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich,
• Dyrektywa Rady 80/778/EWG w sprawie jako ci wody przeznaczonej do picia,
• Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jako ci wody przeznaczonej do spo ycia przez ludzi,
uzupełniaj ca i zast puj ca dyrektyw 80/778/EWG,
• Dyrektywa Rady 76/160 dotycz ca jako ci wody w k pieliskach,
• Dyrektywa Rady 77/795 ustanawiaj ca wspóln procedur wymiany informacji na temat
jako ci wód powierzchniowych w Unii,
• Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycz ca metod bada i cz stotliwo ci analiz wód
powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich,
• Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed
zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne,
• Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jako ci wód wymagaj cych ochrony dla
podtrzymania ycia ryb,
• Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jako ci wód wymaganych dla hodowli
skorupiaków i mi czaków.
Pozostałe obszary zwi zane z gospodark wodno- ciekow nie uj te w powy szych
dyrektywach, pa stwa członkowskie normuj na poziomie krajowym.
4.1.2.2. Aktualny stan prawa polskiego w zakresie gospodarki wodno- ciekowej
W Polsce sprawy zwi zane z ochron rodowiska w zakresie gospodarki wodno- ciekowej
reguluj nast puj ce ustawy wraz z rozporz dzeniami:
• Ustawa Prawo ochrony rodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz. U. Nr 62 poz. 627 zm:
Dz. U. Nr 115, poz. 1229).
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229).
• Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków z dnia
7 czerwca 2001 r .
• Ustawa o Pa stwowej Inspekcji Ochrony rodowiska z dnia 29 lipca 1991 r .
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628).
• Ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r., (Dz. U. Nr 62 poz. 628).
•
•
•
•
•
•
•
•
Strona: 19
Rozporz dzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymaga
dotycz cych jako ci wody przeznaczonej do spo ycia Dz. U. Nr 203, poz. 1718.
Rozporz dzenie Ministra Infrastruktury, z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie okre lania taryf,
wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozlicze za zbiorowe zaopatrzenie w
wod i zbiorowe odprowadzanie cieków (Dz. U. z dnia 25 marca 2002 r.) na podstawie art.
23, art. 25 i art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod
i zbiorowym odprowadzaniu cieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747).
Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 08 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie
nale y spełni przy wprowadzaniu cieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.
Rozporz dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia
7 lipca 1986 r. w sprawie rolniczego wykorzystania cieków.
14 lipca 1998 r. w sprawie okre lenia rodzajów inwestycji szczególnie szkodliwych dla
rodowiska i zdrowia ludzi albo mog cych pogorszy stan rodowiska oraz wymaga , jakim
powinny odpowiada oceny oddziaływania na rodowisko.
14 lipca 1998 r. w sprawie wymaga , jakim powinny odpowiada oceny oddziaływania na
rodowisko inwestycji nie zaliczonych do inwestycji szczególnie szkodliwych dla
rodowiska i zdrowia ludzi albo mog cych pogorszy stan rodowiska, obiektów oraz robót
zmieniaj cych stosunki wodne.
Rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie okre lenia warunków
bezpiecze stwa osób przebywaj cych w górach, pływaj cych, k pi cych si i uprawiaj cych
sporty wodne.
5 listopada 1991 r., w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych ródeł i uj wody.
4.1.2.3. Identyfikacja potrzeb zwi zanych z ochron
gospodarki wodno- ciekowej wraz ze stanem docelowym
rodowiska Gminy w zakresie
Zaopatrzenie w wod
Z analizy stanu istniej cego wynika, e stan zwodoci gowania gminy Czerniewice jest
zadawalaj cy, a gmina prawie w pełni jest wyposa ona w sie wodoci gow . W planach
inwestycyjnych nale y przewidzie ewentualnie:
- budow sieci wodoci gowej pod inwestycje i dla potrzeb terenów rekreacyjnych
- wykonanie spinek wodoci gowych pomi dzy wsiami,
- przebudow (modernizacj ) istniej cych stacji uzdatniania wody
Wg przeprowadzonych analiz i rozpoznanych potrzeb do roku 2015 nie ma potrzeby
zwi kszenia ilo ci wody dostarczanej na obszar gminy, niezb dne natomiast staje si
skoncentrowanie wysiłków w kierunku racjonalizacji jej u ycia oraz zmniejszenia strat.
Kanalizacja i oczyszczanie cieków sanitarnych
Obecnie na terenie gminy pracuje jedna oczyszczalnia cieków. Po skanalizowaniu gminy, dla
spełnienia wymaga ochrony rodowiska, niezb dna b dzie budowa kolejnych obiektów, które
pozwol na oczyszczenie wszystkich cieków z terenu gminy.
Strona: 20
Wobec powy szego opracowano w 2000 roku, wielowariantow „Koncepcj
kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczania cieków dla gminy Czerniewice”.
sanitacji:
W zakresie rodzaju kanalizacji przyj to nast puj ce zało enia wyj ciowe:
- podstawow form dla terenów o zabudowie zwartej b dzie kanalizacja grawitacyjna.
- dla omini cia lokalnych przeszkód terenowych lub unikni cia du ych zagł bie kanałów
(powy ej 5m) b d stosowane pompownie sieciowe.
- dla pojedynczych budynków w zabudowie rozproszonej mo e by stosowana kanalizacja
ci nieniowa tj. małe pompownie wyposa one w pompy rozdrabniaj ce współpracuj ce z
ruroci gami tłocznymi o małych rednicach. Techniczne rozwi zanie powy szego powinno
by dokonane na etapie sporz dzania projektu technicznego przykanalików (podł cze
poszczególnych budynków).
- w okre lonych warunkach mog by równie stosowane przydomowe oczyszczalnie cieków
(np. dla pojedynczych posesji poło onych z dala od skupisk zabudowy).
- zbiorniki bezodpływowe i dowóz cieków do punktu zlewnego na najbli szej oczyszczalni
mog by stosowane wyj tkowo dla pojedynczych budynków oddalonych od istniej cej
zabudowy i to jako rozwi zania tymczasowe.
Kieruj c si istniej cym układem zalewni naturalnych oraz poło eniem wzgl dem siebie
poszczególnych miejscowo ci, jak równie ustaleniami notatki słu bowej z dnia 15.05.2000r
w niniejszym opracowaniu rozwa ono dwa układy samodzielnych systemów kanalizacyjnych tj.:
• system „CZERNIEWICE” – obejmuj cy południow i zachodni cz
gminy
• system „CHOCIW - ZIELONKA” - obejmuj cy miejscowo ci w cz ci północnej
i wschodniej obszaru gminy z II-gim wariantem lokalizacji oczyszczalni na skraju
Krzemienicy.
System „CZERNIEWICE”
Zasi g obsługi systemu kanalizacyjnego „CZERNIEWICE” obejmowa b dzie miejscowo ci:
Annopol Du y, Annopol Mały, Annów, Czerniewice z przysiółkami Zagóry i Józefów,
D brówka, Mała Wola z przysiółkiem Dzielnica, Gaj, Stanisławów Studzi ski z Helenowem,
Lechów, Nowa Strzemeszna, Nowe Studzianki, Teodozjów z przysiółkiem Paulinów, Studzianki
oraz Wielka Wola.
Oczyszczalnia cieków tego systemu zlokalizowana b dzie na terenie miejscowo ci gminnej
Czerniewice. Odbiornikiem oczyszczonych cieków b dzie rzeka Krzemionka.
Układ sieciowy tego systemu charakteryzuj nast puj ce parametry:
- długo kanałów grawitacyjnych – 46 750 m
- długo kanałów tłocznych
– 22 470 m
- ilo przepompowni sieciowych – 43 szt
System „CHOCIW – ZIELONKA”
Zasi g obsługi systemu kanalizacyjnego „CHOCIW – ZIELONKA” obejmowa b dzie
miejscowo ci: Chociw, Chociwek, Krzemienica, Lipie, Podkonice Du e, Podko ska Wola z
przysiółkiem Podkonice Małe, Podkonice Miejskie, Stanisławów Lipski, Strzemeszna,
Strzemeszna I, Turobów, Wale, Wólka Jagielczy ska, Zubki Du e i Zubki Małe.
Oczyszczalnia cieków tego systemu zlokalizowana b dzie na gruntach przysiółka Chociwia o
nazwie Zielonka. Przewidziano II-gi wariant lokalizacji oczyszczalni - na skraju Krzemienicy.
Odbiornikiem oczyszczonych cieków b dzie rzeka Krzemionka.
Strona: 21
Układ sieciowy tego systemu charakteryzuj nast puj ce parametry:
- długo kanałów grawitacyjnych – 49 815 m
- długo kanałów tłocznych
– 19 700 m
- ilo przepompowni sieciowych – 28 szt
Kanalizacja deszczowa
Gmina planuje budow kanalizacji deszczowej o dł. 6,4km w miejscowo ciach: Czerniewice,
Podkonice Du e, Chociw.
Nale y przewidzie odprowadzanie cieków deszczowych z utwardzonych terenów zakładów
przemysłowych i u yteczno ci publicznej oraz z terenów nara onych na zanieczyszczenia
(np. stacje benzynowe, parkingi itp.). W celu usuni cia zawiesiny i substancji ropopochodnych
wyloty kanalizacji deszczowej powinny posiada podczyszczalnie wód deszczowych, składaj ce
si co najmniej z osadnika i separatora.
4.1.3. Cele i kierunki działa
Cel przyj ty w „Strategii rozwoju województwa łódzkiego”: „Utworzenie systemu kształtowania
i wykorzystania zasobów wodnych”.
Cel długoterminowy do 2015r przyj ty w „Programie ochrony rodowiska województwa
łódzkiego: „Przywrócenie wysokiej jako ci wód powierzchniowych oraz ochrona jako ci wód
podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania”.
4.1.4. Priorytety ekologiczne
Priorytetem programu w zakresie gospodarki wodno- ciekowej jest „Przywrócenie dobrego
stanu wód powierzchniowych oraz ochrona zasobów wód podziemnych i zapewnienie wysokiej
jako ci wody do picia.”
4.1.4.1. Cele krótkoterminowe – do roku 2006
•
•
•
Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci Czerniewice (Parcela)
Budowa kolektora sanitarnego Czerniewice - Studzianki o dł. 4 km
Budowa kolektora sanitarnego Lechów - Nowe Studzianki o dł. 2 km
4.1.4.2. Cele długoterminowe – do roku 2015
•
•
•
•
•
•
•
Budowa kolektora sanitarnego Zagóry – Wólka Jagielczy ska o dł. 5 km
Budowa oczyszczalni cieków (przepustowo 200m3/d) w miejscowo ci Krzemienica
Rozbudowa oczyszczalni cieków (przepustowo 140m3/d) w miejscowo ci Zagóry
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 4,5 km w miejscowo ci Chociw
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 3 km w miejscowo ci Krzemienica
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 8 km w miejscowo ci Podkonice Du e
Budowa kanalizacji deszczowej o dł. 6,4 km w miejscowo ciach: Czerniewice, Podkonice
Du e, Chociw.
Strona: 22
4.1.5. Mechanizmy prawno-ekonomiczne
Podstawowym aktem prawnym reguluj cym sprawy w dziedzinie gospodarki wodno- ciekowej
jest ustawa z dnia 18 lipca 2001r - Prawo wodne.
Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasad zrównowa onego rozwoju, a w
szczególno ci kształtowanie i ochron zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarz dzanie
wodami.
Wody podlegaj ochronie niezale nie od tego, czyj stanowi własno .
Ochrona wód polega w szczególno ci na:
− unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczenia wód, w szczególno ci
zanieczyszczeniami substancjami szczególnie szkodliwymi dla rodowiska wodnego,
− zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych
poziomów zwierciadła wody.
Ustawa nakazuje, aby aglomeracje o równowa nej liczbie mieszka ców powy ej 2000 były
wyposa one w sieci kanalizacyjne dla cieków komunalnych zako czone oczyszczalniami
cieków (art. 43 ustawy). Zapis powy szy jest implementacj dyrektywy Rady nr 91/271/EWG
i w negocjacjach stowarzyszeniowych Polska uzyskała 10 letni okres przej ciowy
(do 31.12.2015r.) na dostosowanie do tego wymogu.
W miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ci dla
rodowiska lub powodowały nadmierne koszty, nale y stosowa systemy indywidualne lub inne
rozwi zania (art. 42 ustawy).
Produkcj roln nale y prowadzi w sposób ograniczaj cy i zapobiegaj cy zanieczyszczaniu
wód zwi zkami azotu pochodz cymi ze ródeł rolniczych. Nale y upowszechnia dobre praktyki
rolnicze, w szczególno ci na drodze organizowania szkole dla rolników (art. 47 ustawy).
Szczególnej ochronie podlegaj zasoby wód podziemnych. Ustawa nakazuje, aby wody
podziemne były wykorzystywane przede wszystkim do:
− zaopatrzenia ludno ci w wod przeznaczon do spo ycia oraz na cele socjalno-bytowe,
− na potrzeby produkcji artykułów ywno ciowych oraz farmaceutycznych.
Problematyk wodno- ciekow reguluje równie ustawa Prawo ochrony rodowiska oraz ustawa
o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków.
Strona: 23
4.1.6. Matryca logiczna
Cele
Rezultaty
Cele
nadrz dne
Logika interwencji
Przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych
oraz ochrona zasobów wód podziemnych i
zapewnienie wysokiej jako ci wody do picia.
Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci
Czerniewice (Parcela)
Budowa kolektora sanitarnego Czerniewice Studzianki o dł. 4 km
Budowa kolektora sanitarnego Lechów - Nowe
Studzianki o dł. 2 km
Budowa kolektora sanitarnego Zagóry – Wólka
Jagielczy ska o dł. 5 km
Budowa oczyszczalni cieków (przepustowo
200m3/d) w miejscowo ci Krzemienica
Cele
szczegółowe Rozbudowa oczyszczalni cieków (przepustowo
Programu
140m3/d) w miejscowo ci Zagóry
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 4,5 km w
miejscowo ci Chociw
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 3 km w
miejscowo ci Krzemienica
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 8 km w
miejscowo ci Podkonice Du e
Budowa kanalizacji deszczowej o dł. 6,4 km w
miejscowo ciach: Czerniewice, Podkonice Du e,
Chociw.
Zapewnienie wzrostu atrakcyjno ci inwestycyjnej
terenu gminy Czerniewice.
Oczekiwane
Stworzenie warunków rozwoju dla agroturystyki.
rezultaty
Stworzenie warunków do produkcji ywno ci
ekologicznej. Poprawa warunków ycia ludno ci.
Obiektywnie sprawdzalne
wyznaczniki osi gni
Poprawa stanu czysto ci oraz
jako ci wód powierzchniowych i
podziemnych oraz gleby
Zapewnienie ludno ci oraz
gospodarce potrzebnych ilo ci
wody o odpowiedniej jako ci
spełniaj cej wymagania zawarte w
Rozporz dzeniu Min. Zdrowia.
Ilo odprowadzanych cieków
komunalnych i przemysłowych
wymagaj cych oczyszczenia w
hm3, w tym oczyszczonych,
% ludno ci obsługiwanej przez
oczyszczalnie cieków,
Długo
sieci kanalizacyjnej,
Długo
sieci wodoci gowej,
Stopie redukcji zanieczyszcze w
ciekach oczyszczonych.
Poprawa kondycji rodowiska
naturalnego, a w szczególno ci
wód powierzchniowych i
podziemnych oraz gleby na
terenie Gminy
-
-
ródła i sposoby
weryfikacji
Zało enia
Urz d Gminy
w Czerniewicach
Przepisy i normy Unii
Europejskiej
Raporty Unii Europejskiej
Urz d Marszałkowski
Województwa Łódzkiego
Łódzki Urz d Wojewódzki
w Łodzi
Wojewódzki Fundusz
Ochrony rodowiska
Starostwo Powiatowe
w Tomaszowie Maz.
Urz d Gminy
w Czerniewicach
Wojewódzki Inspektorat
Ochrony rodowiska
w Łodzi
Rejonowy Zarz d
Gospodarki Wodnej
w Poznaniu
Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej
Pomiary poziomu
zanieczyszcze wód
powierzchniowych i
podziemnych
Pozyskanie inwestorów
Rozpoznanie dost pnych
ródeł finansowania i
pozyskanie
odpowiednich rodków
finansowych
Ogólna poprawa stanu
jako ci wód
powierzchniowych i
podziemnych oraz gleby
Strona: 24
4.2. Ochrona ziemi i gleb
Gleby na terenie gminy wykształcone s na utworach plejstoce skich i holoce skich tzn. na
glinach, piaskach i mułach. Najwi ksz przydatno rolnicz maj gleby brunatne wytworzone na
glinach i piaskach. Maj odczyn oboj tny i słabo kwa ny. Gleby te wykształciły si w miejscach,
gdzie kredowe podło e pokryte jest cienk warstw utworów gliniastych. Gleby brunatne
charakteryzuj si dobrymi wła ciwo ciami chemicznymi i fizycznymi. S to gleby III klasy
bonitacyjnej, które wyst puj w okolicach wsi Czerniewice, Wielka Wola, Lechów, D brówka,
Chociw. Du przydatno ci charakteryzuj si gleby IV klasy bonitacyjnej. S to gleby
bielicowe i pseudobielicowe wykształcone na tych samych skałach macierzystych, wytworzone z
ró nych piasków, glin i utworów pyłowych. Charakteryzuj si do niskim procentowym
udziałem próchnicy w poziomie orno-próchnicznym, rz du 0,5-1%. S zbyt przepuszczalne i
ubogie w składniki pokarmowe ro lin. Gleby te wykazuj odczyn kwa ny, a ich warto rolnicza
zale y od stosunków wodno-powietrznych. Gleby bielicowe wyst puj na znacznym obszarze
gminy. Na podło u skał kredowych powstały r dziny. S one silnie zasadowe i zasobne w
składniki pokarmowe. Zaliczane s do III i IV klasy bonitacyjnej. Mady rzeczne stanowi
niewielki procent gleb gminy. Wyst puj jedynie w dolinach rzek. Na terenie gminy przewa aj
mady piaszczyste, które zaliczane s do IV lub V klasy bonitacyjnej.
Gleby klas I-IV s glebami w stosunku do których obowi zuje prawna ochrona przed zmian
u ytkowania na inne cele ni rolnicze.
Gleby klas bonitacyjnych III-IV wyst puj w pasie od miejscowo ci Chociszew do Krzemienicy.
Najbardziej warto ciowe gleby wyst puj w rejonie Czerniewic, Wielkiej Woli, Lechowa,
D brówki i Chociwia. Gleby klas ni szych tj. V, VI i VIz stanowi blisko 70% powierzchni
ogólnej u ytków ornych, a ich kompleksy s najliczniejsze w północnej cz ci gminy.
Ł ki na gruntach organicznych wyst puj w dolinie rzeki Krzemionki i innych mniejszych
cieków.
Według opracowanej przez IUNG w Puławach w 1994 roku „Waloryzacji rolniczej przestrzeni
produkcyjnej Polski według gmin” warunki przyrodnicze dla produkcji rolnej, w tym tak e
jako gleb w gminie nie s korzystne. Potwierdza to ogólny wska nik waloryzacji jako ci
rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który dla gminy Czerniewice wynosi 51,1pkt, przy warto ci
wska nika dla dawnego województwa piotrkowskiego – 58,4pkt i dla Polski – 66,6pkt.
Przyj ta metoda waloryzacji opiera si na zało eniu, e o warunkach produkcyjnych danego
terenu decyduj nast puj ce elementy rodowiska:
• jako gleb
• klimat i długo okresu wegetacyjnego
• rze ba terenu
• warunki wodne.
Syntetyczn ocen wszystkich czterech elementów wyra a „ogólny wska nik jako ci przestrzeni
produkcyjnej”, stanowi cy sum warto ci cech poszczególnych elementów.
Strona: 25
Procentowy udział gruntów ornych poszczególnych klas bonitacyjnych w gminie Czerniewice:
kl. IIIa 0,1 %
kl. IIIb 1,6 %
kl. IVa 7,5 %
kl. IVb 20,1 %
kl. V 47,8 %
kl. VI 22,0 %
kl. VIz 1,0 %
Sposób u ytkowania gruntów w gminie Czerniewice:
powierzchnia całkowita gminy – 12 773 ha
u ytki rolne razem – 8 429 ha w tym:
- grunty orne – 7 643 ha
- sady – 170 ha
- ł ki trwałe – 306 ha
- pastwiska trwałe – 310 ha
lasy i grunty le ne – 3 725 ha
pozostałe grunty i nieu ytki – 619 ha
Gleby stanowi bardzo wa ny element rodowiska. Zdegradowane gleby to ni sze plony o
obni onej jako ci oraz wi ksze zagro enie dla ekosystemu. Po ród wielu czynników
powoduj cych degradacj gleb do wa nych zaliczy nale y zakwaszenie i zubo enie w składniki
pokarmowe ro lin oraz naruszenie ich równowagi.
Badania stanu zakwaszenia (odczyn pH w KCl) i potrzeb wapnowania gleb oraz zawarto ci w
nich podstawowych składników pokarmowych ro lin: fosforu (P2O5), potasu (K2O) i magnezu
(Mg) prowadz w skali masowej Stacje Chemiczno - Rolnicze. Badania te słu przede
wszystkim producentom rolnym, ale pozwalaj równocze nie oceni stan zakwaszenia i
zasobno gleb w skali wsi, gminy, województwa i kraju.
Za pomoc wska nika bonitacji negatywnej – Wn – okre la si % gleb wymagaj cych
odpowiednio wapnowania czy te zwi kszonego nawo enia zwi zkami fosforu, potasu lub
magnezu.
W okresie od 01.01.1998r do 01.09.2004r przebadano 3268,1 ha powierzchni terenu gminy
Czerniewice. Pobrano i przebadano 1911 próbek gleby. Na podstawie bada stanu gleb
stwierdzono:
- przewa aj cy udział gleb lekko kwa nych (17,3%), kwa nych (47,5%) i bardzo kwa nych
(32,8%). Szczególn uwag nale y zwróci na udział gleb bardzo kwa nych. S to gleby o
daleko posuni tej degradacji. Stosowanie nawozów mineralnych na takie gleby nie przynosi
spodziewanych efektów, a mo e nawet spowodowa obni k plonów. Szkodzi tak e
rodowisku. Składniki nawozowe nie s sorbowane przez kompleks sorpcyjny, nast puje ich
wypłukiwanie do wód gruntowych i dalej do wód wgł bnych, a tak e powierzchniowych
powoduj c ich zanieczyszczenie.
Obok przedstawienia stanu zakwaszenia wyliczane s potrzeby wapnowania gleb. W tym
zakresie dla gleb gminy Czerniewice Wn=75.
- nadmierne zubo enie gleb w podstawowe składniki pokarmowe ro lin. Gleby te
Strona: 26
charakteryzuj si nisk zawarto ci fosforu (Wn=61) i magnezu (Wn=67) oraz bardzo nisk
zawarto ci potasu (Wn=73).
Przyczyn zubo enia gleb w podstawowe składniki jest bardzo niskie i nieproporcjonalne
zu ycie nawozów mineralnych.
Strona: 27
4.3. Ochrona powietrza
Gmina Czerniewice charakteryzuje si dobrymi warunkami aerosanitarnymi. Na terenie gminy
brak jest zakładów przemysłowych uci liwych dla rodowiska pod wzgl dem emisji
zanieczyszcze do powietrza. Pewnym zagro eniem dla jako ci powietrza jest emisja
zanieczyszcze z lokalnego transportu samochodowego oraz, w okresie zimowym, emisja pyłów
i gazów ze spalania w gla w domowych piecach. Wielko tego rodzaju emisji jest jednak trudna
do oszacowania i zmienia si sezonowo.
Na podstawie oceny wst pnej zanieczyszczenia powietrza w powiatach województwa łódzkiego
wykonanej w 2002r. na podstawie wyników bada z lat 1997- 2001 powiat tomaszowski
(z gmin Czerniewice) zaliczony został do III (dobrej) klasy jako ci powietrza ze wzgl du na
ochron zdrowia ludzi jak równie ze wzgl du na ochron ro lin (poziom st enia
zanieczyszcze poni ej dolnego progu szacowania).
WIO w Łodzi wykonuje corocznie ocen bie c jako ci powietrza w strefach. Obszar powiatu
tomaszowskiego został w niej zakwalifikowany ze wzgl du na ochron zdrowia do klasy „B/C”
(mo liwo
przekroczenia warto ci dopuszczalnej powi kszonej o margines tolerancji na
niektórych obszarach) natomiast ze wzgl du na ochron ro lin do klasy „A” (nieprzekraczaj cy
warto ci dopuszczalnej - mało zanieczyszczony) w oparciu o wyniki modelowania
matematycznego.
Na terenie gminy przeznaczone do modernizacji (z w glowych na olejowe) s nast puj ce
kotłownie:
• Kotłownia dla O rodka Zdrowia w Czerniewicach, w latach: 2005 – 2006
• Kotłownia dla Publicznej Szkoły Podstawowej w Czerniewicach, w latach: 2007 – 2008
• Kotłownia dla szkoły w Podkonicach Du ych, w latach: 2007 - 2008
4.4. Ochrona przed hałasem
Ze wzgl du na rolniczy charakter gminy Czerniewice brak jest na jej terenie powa nych ródeł
hałasu w postaci zakładów przemysłowych. Lokalnie uci liwo akustyczn powoduj zakłady
produkcyjne, gospodarstwa produkcji rolnej, tartaki oraz dyskoteki.
Monitoring poziomu hałasu prowadzony przez WIO na terenie województwa łódzkiego
obejmuje jedynie pomiary hałasu komunikacyjnego w wi kszych miastach i w okolicy dróg
krajowych.
Na terenie gminy Czerniewice nie prowadzono bada hałasu komunikacyjnego ani nie zostały
ustalone punkty pomiarowo- kontrolne dla takich pomiarów.
Strona: 28
4.5. Ochrona przyrody i bioró norodno ci
4.5.1. Stan aktualny rodowiska przyrodniczego i kierunki działa w zakresie jego ochrony
4.5.1.1. rodowisko przyrodnicze gminy na tle warunków naturalnych i przemian
antropogenicznych
Wg J. Kondrackiego („Geografia fizyczna Polski”, PWN, Warszawa 1978) obszar gminy
Czerniewice le y w południowej cz ci Niziny rodkowopolskiej w obr bie trzech
mezoregionów: cz
południowa nale y do Równiny Piotrkowskiej, cz
północno-wschodnia
do Wysoczyzny Rawskiej za północno-zachodnia do Wzniesie Łódzkich.
Obszar gminy le y na terenie wy yny lodowcowej. W morfologii terenu wyra nie zaznaczaj si
liczne wzgórza morenowe tworz ce wyra ny ci g na zachodzie – wzgórza elechli skie moren
czołowych. Przewa aj ca cz
gminy to du e prawie płaskie pola piaszczyste, w dolinach rzek
wyst puj utwory organiczne: torfy i namuły. Tarasy rzeczne zbudowane s z piasków i wirów
rzecznych. Zró nicowanie hipsometryczne powierzchni terenu waha si w granicach 160 m
n.p.m. w dolinie rzeki Krzemionki do 190 m n.p.m. w pasie wzgórz morenowych wzdłu
zachodniej granicy gminy.
Omawiany obszar le y w obr bie antyklinorum kujawskiego, zbudowane jest ono z utworów
nale cych do jury i kredy, na których niezgodnie le
utwory trzeciorz du. Utwory
czwartorz du s głównym elementem budowy geologicznej tego terenu, a nale do nich gliny
zwałowe, piaski, wiry i głazy wodnolodowcowe pochodz ce z topniej cego l dolodu oraz piaski
i wiry rzeczne. Mi szo tych utworów waha si od dziesi ciu do kilkudziesi ciu metrów.
Osady zlodowace rodkowopolskich odgrywaj główn rol w kształtowaniu powierzchni
omawianego terenu, stanowi zwart pokryw osadów o du ej mi szo ci. Wykształcenie
osadów jest bardzo zró nicowane, w ich skład wchodz gliny zwałowe oraz serie osadów
interglacjalnych. W czasie stadiału maksymalnego zlodowacenia Warty, l dolód skandynawski
dotarł a do brzegów obecnej doliny dolnej Pilicy, przekraczaj c j nieznacznie. Glina zwałowa
na omawianym obszarze nie tworzy zwartej pokrywy, lecz wyst puje płatami. W czasie recesji
zlodowacenia Warty, na opisywanym terenie, utworzyło si wiele form deglacjacji – powstała
cała rze ba wy yny, ukształtowały si elechli skie moreny czołowe, znacz ce kolejne etapy
postoju l dolodu. Utwory wodnolodowcowe tworz rozległe płaty centralnej i południowej cz ci
gminy. Zlodowacenie Wisły nie si gn ło na omawiany teren, ale jego wpływ zaznaczył si w
dolinach rzek. Pocz tkowo zostały one zasypane piaskami ze wirem, a pó niej wyerodowane
tworz c tarasy akumulacyjno-erozyjne. W holocenie nast piło ocieplenie klimatu, wzmogła si
erozja, a nast pnie akumulacja rzeczna. W zamkni tych obni eniach terenu, na całym obszarze,
powstały namuły i torfy, za na zboczach rozwin ły si procesy denudacyjne.
W granicach gminy udokumentowano dotychczas 10 złó kopalin pospolitych o zasobach
bilansowych. Jedno z nich - „Wale” - nale y do złó kruszywa naturalnego, pozostałe s zło ami
surowców ilastych ceramiki budowlanej.
Zło a kruszywa naturalnego – zło a te udokumentowano w osadach pochodzenia
wodnolodowcowego. Posiada ono sporz dzon kart rejestracyjn zło a. Wyst puj tu piaski ze
wirem. Nakład zło a stanowi gleba oraz piaski zaglinione o redniej grubo ci 0,63m.Piaski ze
wirem buduj ce zło e osi gaj redni mi szo 3,45m, ich punkt piaskowy wynosi rednio
67,1%, a rednia zawarto pyłów 8,1%. Kopalina ta mo e by wykorzystywana w budownictwie
i drogownictwie. Obecnie, surowiec nie jest wydobywany (eksploatacja została zaniechana).
Strona: 29
Zło a surowców ceramiki budowlanej – zło a te wyst puj w czwartorz dowych kompleksach
litologicznych - glinach zwałowych.
W rejonie Chociwia udokumentowano trzy zło a gliny zwałowej. Dla złó „Chociw” i „Chociw
II” sporz dzono karty rejestracyjne, natomiast zło e „Chociw III” posiada uproszczon
dokumentacj w kategorii C1. Zło a „Chociw” i „Chociw III” s eksploatowane zgodnie z
wymogami prawa geologicznego i górniczego na potrzeby dwóch cegielni w Chociwiu. S to
zło a o niewielkiej powierzchni, wynosz cej odpowiednio 1,12ha i 0,58ha. Zasoby zło a
„Chociw II” zostały całkowicie wyeksploatowane w 1996 roku, a jego obszar został
zrekultywowany w kierunku wodno-rolnym.
W zło ach rejonu Chociwia kopalin stanowi piaszczysta glina zwałowa, zalegaj ca w postaci
pokładu z niewielkimi przewarstwieniami piaszczystymi oraz głazami. Stropowe cz ci złó
stanowi kopalina o zwi kszonym udziale frakcji piaszczystych, a glina zalegaj ca w sp gu
zawiera wi ksz ilo frakcji ilastych oraz okruchów marglu. rednia mi szo gliny zwałowej
dla złó rejonu Chociwia waha si od 4,3m do 4,8m. Stanowi ona surowiec do produkcji cegły
budowlanej pełnej.
Zło e „Lipie” jest zło em o zasobach zarejestrowanych, o redniej mi szo ci 3,24m.
Eksploatowane tu były gliny zwałowe wykorzystywane do ceramiki budowlanej. Zło e to od
1995 roku nie jest eksploatowane. Teren został zrekultywowany i obecnie jest zagospodarowany
rolniczo.
Wg. geobotanicznego podziału Polski dokonanego przez W. Szafera obszar gminy Czerniewice
zaliczany jest do prowincji Ni owo-Wy ynnej, rodkowoeuropejskiej, działu Bałtyckiego
poddziału Pasa Wy yn rodkowych. Zasadniczy zr b flory tego obszaru tworz gatunki wielu
elementów geograficznych, w ród których dominuj cy charakter maj ro liny szeroko
rozpowszechnione w północnej i rodkowej Europie. Wiele jest tu gatunków o charakterze
eurosyberyjskim (borówka czarna, siódmaczek le ny i inne gatunki runa le nego lasów
sosnowych i mieszanych; z drzew: sosna zwyczajna i jarz b pospolity). Na wilgotnych ł kach,
bagnach i torfowiskach spotyka si wiele ro lin północnych (skrzyp błotny, turzyca bagienna,
kilka gatunków mchów, gwiazdnica długolistna i bagno zwyczajne). Najliczniej jednak
reprezentowane s gatunki maj ce swoje centrum wyst powania w Europie rodkowej (buk
zwyczajny, grab pospolity, d b szypułkowy, lipa szerokolistna i klon zwyczajny; z ro lin
zielnych nale y wymieni : turzyce palczast , zawilec gajowy i szczyr trwały).
wiat zwierz t nie jest bogaty. Mo na tu wymieni gatunki szeroko rozpowszechnione na
kontynencie euroazjatyckim (ssaki: zaj c szarak, kuna le na, sarna, dzik; z ptaków: sójka,
dzwoniec, wiergotek ł kowy i drzewny, słowik rdzawy, k skawa, kulczyk i dzi cioł polny).
Wyst puj te gatunki o charakterze południowym, reprezentowane głównie przez bogaty wiat
owadów, a w ród kr gowców: chomiki i nietoperze.
4.5.1.2. Obszary le ne
Lasy i grunty le ne w gminie Czerniewice zajmuj powierzchni 3725 ha, co stanowi 29,16%
powierzchni ogólnej gminy. W strukturze własno ciowej lasy pa stwowe zajmuj obszar
2765,08 ha, co stanowi 74,23% ogółu powierzchni zaj tej przez lasy i s administrowane przez
Nadle nictwa: Spała i Skierniewice. Obszary le ne koncentruj si w południowej cz ci gminy.
Kompleks le ny najbardziej wysuni ty na południe pełni rol lasu ochronnego znajduj cego si
w 10km strefie od granic administracyjnych miasta Tomaszowa Mazowieckiego.
Strona: 30
W lasach nie stanowi cych własno ci Skarbu Pa stwa nadzór nad gospodark le n sprawuje
starosta.
Racjonalna gospodarka le na przyczynia si do utrzymania funkcji ekologicznych lasów.
Powinno d y si do:
- przebudowy drzewostanów i dostosowywa skład gatunkowy drzew do potencjału
biotycznego siedlisk;
- zachowania pełnej ró norodno ci fauny i flory przez ochron stanowisk i siedlisk cennych
gatunków. Wa ne jest utrzymanie ródle nych torfowisk i obszarów bagiennych.
Pozytywnym działaniem w tym kierunku jest tworzenie u ytków ekologicznych. Oprócz
form ochrony przyrody powoływanych według przepisów ustawy o ochronie przyrody,
Nadle nictwa mog wyznacza obszary lasów ochronnych, w których prowadzona jest
specjalna gospodarka le na. Zasady powoływania tych obszarów, sposoby ich u ytkowania
oraz powierzchnie poszczególnych kategorii (np. lasów wodochronnych, glebochronnych
itp.) wyznaczonych na terenie Nadle nictw, zawiera Program Ochrony Przyrody
poszczególnych Nadle nictw.
- prowadzenia racjonalnej gospodarki łowieckiej
- ograniczenia wprowadzania gatunków obcych
Podstawowym kierunkiem działa jest równie zwi kszanie powierzchni le nych. Na dolesianie
powinny by przeznaczone gleby marginalne, poło one w s siedztwie kompleksów le nych dolin
cieków, tak by utworzy w przyszło ci spójny ci g ekologiczny. Zalesiane powinny by równie
tereny o najsłabszych glebach, dla których zalesienie b dzie najwła ciwsz form
zagospodarowania. Nale y przyj zasad maksymalnego zalesienia w celu poprawy stopnia
lesisto ci gminy i ochrony dobrych kompleksów gleb przed erozj i degradacj . Niezb dna jest
waloryzacja obszarów w celu wykluczenia zalesienia cennych muraw i ł k b d cych cz sto
ostoj rzadkich gatunków ro lin i zwierz t.
Szans rozwoju gminy, w obecnych realiach, mo e sta si funkcja rekreacyjna lasów
wykorzystuj ca mi dzy innymi ich cenne wła ciwo ci bioklimatyczne. Upowszechnianie
rekreacyjnego wykorzystania terenów le nych powinno odbywa si równocze nie z prowadzon
na szerok skal edukacj przyrodniczo-le n .
4.5.1.3. Główne kierunki działa w ochronie przyrody i bioró norodno ci
Kierunki ochrony walorów przyrodniczych gminy powinny obejmowa
racjonalne
gospodarowanie wszystkimi formami u ytkowania terenu. Gospodarowanie zgodne z zasadami
zrównowa onego rozwoju powinno by nakierowane na zachowanie cało ci dziedzictwa
naturalnego i utrzymanie lub przywracanie podstawowych funkcji ekosystemów.
Dziedzictwo naturalne nale y chroni przede wszystkim przez:
- odpowiednie gospodarowanie zasobami przyrodniczymi w dolinie Krzemionki i jej
dopływów,
- utrzymanie funkcji dolin rzecznych jako szlaków migracji i wymiany genetycznej
w populacjach ro lin i zwierz t jest podstawowym celem ochrony przyrody w gminie,
- wzmocnienie ochrony resztek naturalnej ro linno ci le nej, obszarów ródliskowych
i torfowisk,
- odpowiednie gospodarowanie zasobami le nymi.
Strona: 31
Zachowanie pełnej ró norodno ci biologicznej nie mo e pomija bogactwa układów
przyrodniczych ukształtowanych przez wielowiekow ekstensywn działalno
człowieka.
Zachowanie całego inwentarza półnaturalnych ekosystemów ł k, pastwisk, zaro li ródpolnych,
szuwarów, agroekosystemów oraz uprawy starych odmian drzew i krzewów owocowych,
hodowli starych ras zwierz t ma równie niebagatelne znaczenie w ochronie bogactwa
genetycznego wiata ro lin i zwierz t.
Spełnienie tych postulatów b dzie wymagało mi dzy innymi:
- ochrony zachowawczej obszaru cennego (np. uznania za u ytek ekologiczny lub stanowisko
dokumentacyjne);
- zachowania dotychczasowego sposobu gospodarowania (np. koszenia ł k);
- opracowania programu przywrócenia funkcji ekologicznych układom przyrodniczym (np.
renaturyzacja dolin rzecznych, odtwarzanie szlaków migracji zwierz t przeci tych
urz dzeniami infrastruktury technicznej).
Działania takie wymagaj pełnego zaanga owania społeczno ci lokalnych oraz władz gminnych
i powinny by prowadzone równocze nie z takimi podstawowymi zadaniami jak budowa
systemu kanalizacji czy gospodarka odpadami.
Zasadnicze znaczenie ma tu opracowanie pełnej inwentaryzacji zasobów przyrodniczych gminy,
zanim wa ne jej walory zostan bezpowrotnie utracone. Ponadto nale y poszukiwa mo liwo ci
zdobywania zewn trznych rodków finansowych i prowadzi intensywn edukacj ekologiczn
i współprac z ekologicznymi organizacjami pozarz dowymi.
4.5.2. Formy ochrony przyrody
4.5.2.1. Parki krajobrazowe
W my l ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Art. 16. ust. 1. „Park
krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze wzgl du na warto ci przyrodnicze, historyczne i
kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ci w
warunkach zrównowa onego rozwoju”.
Spalski Park Krajobrazowy
Południowa cz
gminy Czerniewice le y w obr bie otuliny Spalskiego Parku Krajobrazowego.
Został on utworzony w celu ochrony szczególnych warto ci przyrodniczych, krajobrazowych i
historyczno - kulturowych rodkowego odcinka Pilicy na podstawie Rozporz dzenia Nr 4/95
Wojewody Piotrkowskiego z dnia 05.10.1995 roku (Dz. Urz. Woj. Piotrkowskiego Nr 15 z dnia
13.10.1995 roku). Obszar parku zajmuje powierzchni 12 875,5 ha, za otulina 23 192,5 ha.
4.5.2.2. Obszary chronionego krajobrazu
W my l ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Art. 23. ust. 1. „Obszar
chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl du na wyró niaj cy si krajobraz o
zró nicowanych ekosystemach, warto ciowe ze wzgl du na mo liwo zaspokajania potrzeb
zwi zanych z turystyk i wypoczynkiem lub pełnion funkcj korytarzy ekologicznych.”.
Strona: 32
W granicach obszaru chronionego krajobrazu obowi zuje zakaz lokalizacji inwestycji
uci liwych dla rodowiska i zmian krajobrazu mog cych wpłyn na przerwanie regionalnych
wi zi ekologicznych.
Pilicza sko-Radomszcza ski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz Obszar Chronionego
Krajobrazu Górnej Rawki
Na podstawie Uchwały Nr XXV/166/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Piotrkowie
Trybunalskim z dnia 27 maja 1988 roku w sprawie zatwierdzenia regionalnego planu
zagospodarowania przestrzennego województwa piotrkowskiego południowa cz
gminy
Czerniewice została wł czona do Pilicza sko-Radomszcza skiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu, a północna do Obszaru Chronionego Krajobrazu Górnej Rawki.
Podyktowane to zostało unikalnymi walorami rodowiska przyrodniczego oraz konieczno ci
ochrony zlewni Pilicy i Bzury.
4.5.2.3. Pomniki przyrody
W my l ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Art. 40. ust. 1. „Pomnikami
przyrody s pojedyncze twory przyrody ywej i nieo ywionej lub ich skupiska o szczególnej
warto ci przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ce
si indywidualnymi cechami, wyró niaj cymi je w ród innych tworów, okazałych rozmiarów
drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, ródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary,
głazy narzutowe oraz jaskinie”.
Na terenie gminy Czerniewice za pomniki przyrody uznano:
1. Pomnik przyrody - 15 d bów szypułkowych (Quercus robur) - w parku w Chociwiu
Rozporz dzenie Nr 4/96 Wojewody Piotrkowskiego z dnia 4 listopada 1996 roku w sprawie uznania za pomniki
przyrody (Dz. Urz. Woj. Piotrkowskiego nr 21, z dnia 8.11.1996r.)
2. Pomnik przyrody - 6 lip drobnolistnych (Tilia cordata) - w parku w Chociwiu
3. Pomnik przyrody - 2 sosny wejmutki (Pinus strobus) - w parku w Chociwiu
4. Pomnik przyrody - 2 topole białe (Populus alba) - w parku w Chociwiu
5. Pomnik przyrody - kasztanowiec biały ( Aesculus hippocastanum) - w parku w Chociwiu
6. Pomnik przyrody - klon pospolity (Acer platanoides) - w parku w Chociwiu
7. Pomnik przyrody - 81 lip drobnolistnych (Tilia cordata) - szpaler w parku w Czerniewicach
8. Pomnik przyrody - 2 wi zy polne (Ulmus campestre) - w parku w Czerniewicach
9. Pomnik przyrody - wierk pospolity (Picea abies) - w parku w Czerniewicach
Strona: 33
10. Pomnik przyrody - wi z polny (Ulmus campestre) - w parku w Studziankach
Zarz dzenie Nr 45/87 Wojewody Piotrkowskiego z dnia 15 grudnia 1987 roku w sprawie uznania za pomniki
W stosunku do pomników przyrody zabronione jest wycinanie, niszczenie i uszkadzanie drzew;
zrywanie p czków, kwiatów i owoców; zanieczyszczanie terenu w pobli u drzew; umieszczanie
tablic, napisów i innych znaków; nacinanie drzew - rycie napisów i znaków; wchodzenie na
drzewa.
4.5.2.4. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
W my l ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Art. 43. „Zespołami
przyrodniczo–krajobrazowymi s fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługuj ce na
ochron ze wzgl du na ich walory widokowe lub estetyczne.”.
Na terenie gminy Czerniewice projektuje si utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego
„Ptasia Góra”.
4.5.3. Ziele urz dzona
4.5.3.1. Parki podworskie i parki wiejskie
Zachowanie starych, zabytkowych parków ma znaczenie dla zachowania ró norodno ci
biologicznej i krajobrazowej z kilku wzgl dów. Chroni si stare, cz sto pomnikowe drzewa oraz
zachowuje si my l i koncepcj architektury rodzimego krajobrazu. Ponadto parki podworskie s
cz sto ostoj rodzimej flory i fauny w krajobrazie rolniczym, a bywaj nawet refugiami
gatunków le nych. Mog równie znakomicie słu y (za zgod wła cicieli) jako obiekty edukacji
krajobrazowej i ekologicznej.
Obiekty wpisane s do rejestru zabytków, chronione s zatem na podstawie Ustawy z dnia
15.02.1962r o ochronie dóbr kultury i muzeach, art. 5, p. 1 (Dz. U. Nr 10, poz. 48, z 1962r) oraz
na podstawie ustawy o ochronie przyrody jako starodrzewia i parki wiejskie.
Na terenie gminy Czerniewice pi parków podworskich wpisanych jest do rejestru zabytków, s
to:
1. Park zabytkowy w Chociwiu
2. Park zabytkowy w Chociwku
3. Park zabytkowy w Czerniewicach
4. Park zabytkowy w Studziankach
5. Park zabytkowy w Wielkiej Woli
Strona: 34
4.5.4. Uwarunkowania wynikaj ce z wdra ania paneuropejskich systemów i programów z
zakresu ochrony ró norodno ci biologicznej
W zwi zku z przyst pieniem Polski do Unii Europejskiej władze na szczeblu krajowym zostały
zobowi zane do opracowania propozycji do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura
2000. Zasady projektowania i obowi zki wynikaj ce z wyznaczania ostoi przyrody o randze
europejskiej zawarte s przede wszystkim w dwóch Dyrektywach Rady:
Dyrektywie 92/43/EWG – o ochronie naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory,
Dyrektywie 79/409/EWG – o ochronie dzikich ptaków.
Wojewódzki zespół pracuj cy nad projektami obszarów chronionych w my l Dyrektywy
Habitatowej i Dyrektywy Ptasiej nie wyznaczył takiego obiektu na terenie gminy Czerniewice.
ECONET – w ramach europejskiego programu mi dzynarodowej Unii Ochrony Przyrody
powstała koncepcja europejskiej sieci ekologicznej ECONET, obejmuj ca krajow sie
ECONET – Polska. Składa si ona z obszarów w złowych, charakteryzuj cych si wysokim
stopniem ró norodno ci biologicznej i krajobrazowej, korzystnymi uwarunkowaniami dla
zachowania siedlisk i ostoi gatunków, powi zanych korytarzami ekologicznymi.
System, który tworz obszary chronione w gminie Czerniewice wł czony jest do krajowej sieci
ekologicznej ECONET – Polska.
Południowa i północna cz
gminy wchodzi w skład wojewódzkiego systemu obszarów
chronionych. Obejmuje on sie
obiektów chronionych (otulina Spalskiego Parku
Krajobrazowego, Obszar Chronionego Krajobrazu Pilicza sko-Radomszcza ski, Obszar
Chronionego Krajobrazu Górnej Rawki) poł czonych elementami uzupełniaj cymi (doliny
mniejszych rzek, tereny mokradłowe, ródliska) i towarzysz cymi im naturalnymi formami
ro linno ci (ł ki, zadrzewienia, lasy). Cało stanowi zwarty przestrzennie i funkcjonalnie układ
przyrodniczy, którego zachowanie jest niezb dne dla utrzymania równowagi ekologicznej
systemów przyrodniczych w regionie. Teren gminy wchodz cy w skład otuliny Spalskiego Parku
Krajobrazowego stanowi obszar w złowy o znaczeniu mi dzynarodowym (biocentra i strefy
buforowe). Obszary w złowe odznacza du a ró norodno gatunkowa oraz ró norodno form
krajobrazowych i siedliskowych, s one tak e wa n ostoj dla gatunków rodzimych i
w drownych, w tym zwłaszcza rzadkich i zagro onych wygini ciem. W obr bie obszarów
w złowych wyró niono biocentra, które stanowi obszary nagromadzenia najwi kszych walorów
przyrodniczych. Otoczone s strefami buforowymi, które maj wyró niaj ce si walory, ale nie
tak wysokie jak walory biocentrów. Strefy buforowe okre laj tak e zasi g przestrzennych
powi za funkcjonalnych, biotycznych i abiotycznych, w całym obszarze w złowym.
Ochrona ró norodno ci przyrodniczej w rolnictwie wi e si z tzw. programami rolnorodowiskowymi, które s obecnie tworzone na mocy dwóch rozporz dze :
- Rozporz dzenie Rady (WE) 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju wsi przez Europejski
Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOIGR), (art. 22 – 24)
- Rozporz dzenie Komisji (KE) 445/2002 ustanawiaj ce szczegółowe zasady stosowania
Rozporz dzenia Rady (WE) nr 1257/1999 (art. 13 - 21).
Programy rolno- rodowiskowe zach caj rolników do stosowania zabiegów uprawy roli
i zarz dzania gospodarstwem, zgodnie z wymogami ochrony rodowiska.
Za swoj działalno , która jest traktowana jako pewnego rodzaju usługa na rzecz ochrony
rodowiska, uzyskuj odpowiednie wiadczenia. Wsparcie finansowe b dzie obejmowa :
•
Strona: 35
sposoby u ytkowania gruntów rolnych zgodne z ochron i przywracaniem warto ci
rodowiska przyrodniczego i struktury krajobrazu, zasobów naturalnych, gleby
i ró norodno ci zasobów genetycznych;
• ekstensyfikacj działalno ci rolniczej i zachowanie ekstensywnej gospodarki pastwiskowej;
• ochron wszystkich walorów przyrodniczych terenów rolnych, które s zagro one;
• utrzymanie krajobrazów i historycznych cech obszarów rolniczych;
• tworzenie planów ochrony rodowiska w działalno ci rolniczej.
Wsparcie powinno równowa y utracone dochody w wyniku przestawienia gospodarki na
metody produkcji rolniczej przyjazne rodowisku, zrekompensowa dodatkowe poniesione
koszty. Podczas decydowania o tytułach płatno ci obowi zuje tu istotna zasada, i mog by one
udzielane tylko za te działania, które wykraczaj poza podstawowe zasady dobrej praktyki
rolniczej. Okre lenie, które formy dobrej praktyki rolniczej s płatne, a które maj by
realizowane jako warunek uczestnictwa w programach, nale y do kraju członkowskiego.
Krajowy Program Rolno- rodowiskowy (KPR) b dzie testowany w formie programu
pilota owego w latach 2004-2006, po wej ciu Polski do Unii Europejskiej. Pilota umo liwi
przygotowanie programu docelowego, który osi gnie pełny zakres wdra ania w nast pnych
latach planistycznych. Program składa si z czterech schematów (podprogramów):
• Schemat I: "Ochrona ró norodno ci biologicznej obszarów rolnych" - b dzie wdra any na
terenie geograficznie wydzielonych stref, tzw. obszarów przyrodniczo wra liwych (OPW),
które obejmuj obszary rolnicze o wybitnych walorach przyrodniczych;
• Schemat II - "Ochrona rodowiska przyrodniczego i krajobrazu" - o zasi gu horyzontalnym,
ze wskazaniem obszarów priorytetowych w ka dym województwie, który obejmie około 5%
powierzchni u ytków rolnych województwa;
• Schemat III - "Rolnictwo ekologiczne" - schemat ogólnokrajowy, którego celem b dzie
promocja rolnictwa ekologicznego;
• Schemat IV - "Ochrona zasobów genetycznych w rolnictwie" - schemat ogólnokrajowy,
którego celem jest ochrona zasobów genetycznych zgromadzonych w tradycyjnych
odmianach ro lin uprawnych i sadowniczych oraz rasach zwierz t gospodarskich.
Na terenie gminy w pierwszej kolejno ci b dzie mo liwe wdra anie schematów II i IV, których
zasi g jest ogólnokrajowy. Działanie władz gminnych powinno si skupi na prowadzeniu akcji
informacyjnych w ród rolników oraz waloryzacji obszarów rolnych pod k tem mo liwo ci
wdro enia programów rolnorodowiskowych.
Strona: 36
4.5.5. Uwarunkowania wynikaj ce z prawa krajowego
4.5.5.1. Strategie i programy ochrony rodowiska
Polityka Ekologiczna Pa stwa na lata 2003-2006 z uwzgl dnieniem perspektywy na lata 20072010 (grudzie 2002 r.)
Polityka Ekologiczna Pa stwa postuluje umocnienie samorz du terytorialnego jako ogniwa
władzy ekologicznej m.in. poprzez wprowadzenie procedur umo liwiaj cych gminie
wyst powanie w charakterze inicjatora lub strony w sprawach pozostaj cych w kompetencji
władz wojewódzkich i centralnych.
Realizacja zrównowa onego rozwoju ma nast pi poprzez popraw rodowiska i jako ci ycia
obywateli. Do głównych działa wymienianych w Polityce Ekologicznej Pa stwa zwi zanych z
ochron przyrody zaliczono:
- znaczny wzrost lesisto ci; w Polsce zakłada si wzrost lesisto ci z 28,5% (2001 r.) do 30%
(do roku 2020), a w dalszej perspektywie nawet do 32-33%;
- utworzenie europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 obejmuj cej dotychczas ok. 15%
powierzchni pa stw członkowskich Unii Europejskiej;
- ochron terenów wodno-błotnych;
Dla realizacji powy szych zada konieczne jest m.in. wzmocnienie etatowe komórek ochrony
rodowiska i gospodarki wodnej na szczeblu centralnym, regionalnym (zlewniowym),
wojewódzkim, powiatowym i gminnym (lata 2003-2004) oraz wzmocnienie etatowe i techniczne
komórek organizacyjnych do spraw ochrony przyrody m.in. w jednostkach samorz du
terytorialnego, które b d zarz dzały obszarami sieci Natura 2000;
Raporty jednostek samorz du terytorialnego z post pów w realizacji programów ochrony
rodowiska b d oceniane według wska ników stanu rodowiska i zmiany presji na rodowisko.
Wska niki bezpo rednio zwi zane z ochron ró norodno ci biologicznej i krajobrazowej to:
- wzrost lesisto ci, rozszerzenie renaturalizacji obszarów le nych oraz wzrost zapasu i przyrost
masy drzewnej, a tak e wzrost poziomu ró norodno ci biologicznej ekosystemów le nych
i poprawa stanu zdrowotno ci lasów b d cych pod wpływem zanieczyszcze powietrza,
wody lub gleby;
- zahamowanie zaniku gatunków ro lin i zwierz t oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a tak e
pomy lne reintrodukcje gatunków;
- zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu
zharmonizowanego z otaczaj c przyrod .
Konieczne jest przyj cie na szczeblu krajowym nast puj cych strategii: ochrony ró norodno ci
biologicznej, ochrony georó norodno ci, ochrony zasobów wodnych oraz ochrony przyrody.
Strategie te powinny odegra istotn rol w regionalnym kształtowaniu rodowiska
przyrodniczego, szczególnie na etapie sporz dzania planów przestrzennego zagospodarowania.
Ze wzgl du na to, i potrzebna jest akceptacja społeczna dla działa na rzecz ochrony rodowiska
przyrodniczego, dlatego konieczna staje si szeroko poj ta edukacja ekologiczna.
Strona: 37
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u ytkowania ró norodno ci biologicznej wraz z
programem działa (luty 2003)
Całokształt działa podejmowanych we wszystkich
sferach
działalno ci człowieka
(gospodarczej, ekonomicznej, naukowo-badawczej, prawnej i edukacyjnej) powinien słu y
osi gni ciu celu nadrz dnego Strategii, jakim jest: "Zachowanie całego rodzimego bogactwa
przyrodniczego oraz zapewnienie trwało ci i mo liwo ci rozwoju wszystkich poziomów jego
organizacji (wewn trz-gatunkowego, mi dzygatunkowego i ponadgatunkowego)."
Strategia adresowana jest w pierwszym rz dzie do administracji rz dowej ró nych szczebli (w
tym do jednostek im podległych) oraz władz samorz dowych organów władzy, które w
bezpo redni sposób zarz dzaj zasobami przyrody w Polsce lub zajmuj si sferami, które mog
mie znacz cy wpływ na jej stan.
Do zada , za które odpowiedzialne s mi dzy innymi samorz dy lokalne zaliczono:
W działach "Rolnictwo. Rozwój wsi. Rynki rolne":
wdra anie programu stymulowania, wprowadzania zadrzewie i zakrzacze
ródpolnych.
Jednostki współodpowiedzialne: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo
rodowiska. Jednostki uczestnicz ce: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Lasy
Pa stwowe. Praca ci gła. Finansowanie: SAPARD program opracowany. Cz
programu rolnorodowiskowego.
wdra anie programów zwi kszania retencji zlewni oraz renaturalizacji układów hydrologicznych,
obejmuj cych m.in. przywracanie naturalnych starorzeczy, odtwarzanie zanikłych oczek
wodnych, ochron przepływu wody pomi dzy ekosystemami, ochron torfowisk, bagien,
zadrzewie i zakrzacze jako naturalnych obszarów retencji itp. Jednostki współodpowiedzialne:
MRiRW, M , wojewodowie. Jednostki uczestnicz ce: Regionalne Zarz dy Gospodarki Wodnej,
ARiMR, Wojewódzki Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych, LP. Praca ci gła. Finansowanie:
programy rolno- rodowiskowe, SAPARD. Zadanie wspólne z działem "Gospodarka wodna".
Praca ci gła.
W dziale "Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkalna":
opracowanie i wdra anie programów ochrony i rozwoju terenów zieleni w poszczególnych
miastach i gminach, praca ci gła w ramach miejscowych planów i studium uwarunkowa
i kierunków zagospodarowania przestrzennego
wykonywanie analiz uwzgl dniaj cych potrzeby ochrony i racjonalnego u ytkowania
ró norodno ci biologicznej, jako merytorycznej podstawy opracowania koncepcji studiów
uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Jednostki współodpowiedzialne: samorz dy szczebla
wojewódzkiego, Rz dowe Centrum Studiów Strategicznych. Jednostki uczestnicz ce- jednostki
planistyczne. Realizacja z bud etów samorz dów w ramach opracowa ekofizjograficznych.
Praca ci gła.
W dziale "O wiata i wychowanie. Szkolnictwo wy sze":
tworzenie i rozwijanie o rodków edukacji ekologicznej w parkach narodowych, krajobrazowych,
w wybranych rezerwatach przyrody oraz w jednostkach organizacyjnych Lasów Pa stwowych, a
tak e w miar mo liwo ci przy muzeach przyrodniczych, ogrodach zoologicznych
i botanicznych. Jednostki współodpowiedzialne: Ministerstwo rodowiska, wojewodowie.
Jednostki uczestnicz ce: słu by ochrony przyrody, Lasy Pa stwowe, ogrody zoologiczne i
Strona: 38
botaniczne, muzea przyrodnicze, organizacje pozarz dowe. Finansowanie z rodków:
Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, WFO iGW, Ekofunduszu,
Lasów Pa stwowych. Praca ci gła.
W dziale "Transport":
wdra anie wytycznych w zakresie ochrony ró norodno ci biologicznej w projektowaniu,
budowie i eksploatacji transportowych inwestycji liniowych. Jednostki współodpowiedzialne:
Ministerstwo Infrastruktury, wojewodowie. Jednostki uczestnicz ce: inwestorzy i zarz dcy dróg
i linii kolejowych. Praca ci gła na wszystkich poziomach planowania przestrzennego.
wyznaczenie obszarów (dróg) bezpo redniego i znacz cego zagro enia dla okresowo
migruj cych gatunków zwierz t i ustanowienie na nich stosownych ogranicze ruchu pojazdów.
Jednostki współodpowiedzialne: Ministerstwo
rodowiska, Ministerstwo Infrastruktury.
Jednostki uczestnicz ce: zarz dcy dróg, jednostki naukowe, organizacje pozarz dowe, słu by
ochrony przyrody. Finansowanie z rodków: Wojewódzkich Funduszy Ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej, Ekofunduszu, GEF.
Ponadto w Programie Działa do Strategii samorz dy lokalne wyst puj równie w innych
zadaniach jako "jednostki uczestnicz ce".
4.5.5.2. Ustawy obejmuj ce zakres tematyczny ochrony przyrody
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
(Dz. U. Nr 92 poz. 880)
Rozdział 1 – Przepisy ogólne
art. 3 – realizacja celów ochrony przyrody
art. 4 – obowi zek ochrony przyrody
Rozdział 2 – Formy ochrony przyrody
Rozdział 3 – Ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne oraz o rodki rehabilitacji zwierz t
Rozdział 4 – Ochrona terenów zieleni i zadrzewie
art. 83 – wydawanie zezwole na usuni cie drzew lub krzewów;
art. 84 – naliczanie opłat za usuni cie drzew lub krzewów;
art. 88 – wymierzanie administracyjnych kar pieni nych za zniszczenie terenów zieleni, drzew
lub krzewów oraz za ich usuwanie bez wymaganego zezwolenia.
Rozdział 5 – Organy ochrony przyrody
Rozdział 6 – Słu by ochrony przyrody
Rozdział 7 – Zwalczanie przest pstw i wykrocze na obszarach chronionych
Rozdział 8 – Wykonywanie ochrony przyrody
Rozdział 9 – Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody
Rozdział 10 – Skutki prawne obj cia ochron
Rozdział 11 – Przepisy karne
Rozdział 12 – Zmiany w przepisach obowi zuj cych
Rozdział 13 – Przepisy przej ciowe, dostosowuj ce i ko cowe
Strona: 39
Ustawa z dnia 28 wrze nia 1991 r. o lasach
(tekst jednolity – Dz. U. Nr 56 poz. 679 z 2000 r.)
art. 14 ust. 3 – okre lenie gruntów przeznaczonych do zalesienia w m.p.z.p. lub decyzji
o w.z.iz.t.;
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia
(Dz. U. Nr 73 poz. 764)
art. 3 ust. 7 – akceptacja zmiany charakteru u ytkowania gruntu z rolnego na le ny – przez Rad
Gminy;
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska
(Dz. U. Nr 62 poz. 627)
art. 73 – uwzgl dnianie w m.p.z.p. oraz decyzji o w.z.iz.t. ogranicze wynikaj cych
z ustanowienia w trybie przepisów ustawy o ochronie przyrody form ochrony przyrody;
art. 127 – ogólne zapisy dotycz ce ochrony zwierz t i ro lin oraz form jej realizacji.
4.5.6. Główne cele działa
Czerniewice
w zakresie ochrony przyrody i bioró norodno ci w Gminie
Cele redniookresowe do 2015 roku
"Aktualny stan przyrody"
1. rozwój prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania
zagro e ró norodno ci biologicznej, metod rekultywacji i renaturalizacji, w szczególno ci
dotyczy to obszarów podmokłych;
"Programy w zakresie ochrony dziedzictwa naturalnego"
1. rozszerzenie i usprawnienie ochrony in situ i gatunków ro lin i zwierz t zagro onych
wygini ciem oraz ich siedlisk poprzez uzupełnienie sieci obszarów i obiektów chronionych;
2. wdro enie zasad ochrony i powi kszania ró norodno ci biologicznej w lasach oraz poprawa
zdrowotno ci i odporno ci drzewostanów na obszarze Lasów Pa stwowych (Program
Ochrony Przyrody Nadle nictwa Kolumna) i w lasach prywatnych;
3. wyznaczenie granicy polno-le nej oraz zwi kszanie lesisto ci gminy;
4. renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk,
szczególnie wodno-błotnych (priorytetowa jest Dolina Grabi);
5. poprawa stanu zdrowotno ci drzew-pomników przyrody i drzewostanów parkowych;
"Wdro enie programów rolnorodowiskowych w zakresie ochrony bioró norodno ci"
1. zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, jako
narz dzia ochrony i zrównowa onego wykorzystania zasobów biologicznych;
2. ochrona starych, tradycyjnych odmian ro lin i ras zwierz t hodowlanych maj cych znaczenie
dla ochrony ró norodno ci biologicznej, poprzez stworzenie i utrzymanie niezb dnych
warunków technicznych do takiej ochrony;
"Podnoszenie wiadomo ci ekologicznej społecze stwa"
1. podniesienie poziomu wiadomo ci ekologicznej społecze stwa przez promowanie zagadnie
ró norodno ci biologicznej w ramach zaj
dydaktycznych, szkole
i kampanii
informacyjnych.
Strona: 40
4.6. Edukacja ekologiczna
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzie y na terenie gminy Czerniewice prowadzona jest na
poziomie podstawowym poprzez realizacj programów nauczania przedmiotów przyrodniczych
w szkołach. Ponadto pozaszkolne placówki prowadzone przez organizacje pozarz dowe oraz
inne podmioty (np. ZHP,TPD) kieruj swoje działania do dzieci i młodzie y oraz organizuj
szkolenia specjalistyczne dla nauczycieli. Działalno realizowana jest przez:
• zaj cia nadprogramowe z edukacji ekologicznej w placówkach o wiatowych
• „zielone szkoły” i cie ki dydaktyczne
• konkursy, turnieje i olimpiady wiedzy ekologicznej i przyrodniczej
• rajdy rowerowe i piesze, imprezy plenerowe
• festiwale, audycje radiowe, pokazy filmów o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
• działalno teatrzyku ekologicznego
• organizacj proekologicznego wypoczynku letniego i zimowego dla dzieci
• publikacje prasowe oraz przygotowywanie folderów i plakatów informacyjnych
• konferencje, sympozja, seminaria i szkolenia.
Podobnie Nadle nictwa wł czaj si do edukacji ekologicznej na terenie gminy Czerniewice.
Cele edukacji ekologicznej prowadzonej przez Nadle nictwa skupiaj si na:
• kształtowaniu
wiadomo ci ekologicznej, budzeniu zainteresowania społecze stwa
zagadnieniami przyrodniczymi dotycz cymi gospodarki le nej
• tworzeniu nowych wzorców zachowa u dzieci i młodzie y, kształtowaniu postaw,
przekona i warto ci jednostek, grup i społecze stwa uwzgl dniaj cych trosk o jako
rodowiska
• udost pnianiu lasów do rekreacji i wypoczynku
• przedstawianiu społeczno ci racjonalnej gospodarki le nej, która uwzgl dnia ochron i
powi kszanie zasobów le nych w celu zachowania ich dla przyszłych pokole
• wykorzystania edukacji jako narz dzia w ochronie przyrody.
Strona: 41
5. ZARZ DZANIE REALIZACJ PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA
GMINY CZERNIEWICE ORAZ MONITORING JEGO WDRA ANIA
5.1. Zasady ogólne zarz dzania zgodne z Programem Ochrony
województwa Łódzkiego
rodowiska dla
Zarz dzanie „Programem Ochrony
rodowiska” powinno by realizowane ci le z
kompetencjami i obowi zkami podmiotów zarz dzaj cych (administracji rz dowej,
samorz dowej) w układzie szczeblowym (województwo, powiat, gmina, jednostki gospodarcze).
Z mocy prawa samorz d wojewódzki odpowiedzialny jest nie tylko za opracowanie wieloletnich
programów wojewódzkich w tym Programu Ochrony rodowiska, Zarz d Województwa jest
tak e wykonawc „Programu Ochrony rodowiska”.
Wojewoda – wykonuj c administracj rz dow – sprawuje nadzór nad organami gmin, powiatów
i samorz du województwa, a tak e dysponuje instrumentami wynikaj cymi z umocowa
ustawowych. Po rednio Wojewoda uczestniczy wi c w realizacji regionalnego „Programu
Ochrony rodowiska”.
Instytucje administracji zespolonej odpowiedzialne za wykonywanie i egzekwowanie prawa
zapobiegaj degradacji rodowiska przede wszystkim przez:
• kontrolowanie zakresu i sposobów gospodarczego korzystania ze rodowiska,
• kształtowanie (zgodnie z prawem gospodarczego korzystania ze rodowiska), egzekwowanie
i karanie za korzystanie ze rodowiska (w zakresie lub sposobach niezgodnych z prawem
i posiadanymi zezwoleniami).
Podmioty gospodarcze samodzielnie kształtuj charakter i skal działalno ci wytwórczej
(kieruj c si efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji) jednak e korzystaj c ze
rodowiska s prawnie zobligowani do zarz dzania rodowiskiem w celu:
• dotrzymania wymaga okre lonych przez przepisy prawa ochrony rodowiska
• prowadzenia kontroli emisji zanieczyszcze i stanu rodowiska
• permanentnej modernizacji technologii wytwórczych (stosowanie technologii czystszych,
typu BAT) minimalizuj cych zu ycie mediów, surowców i zasobów rodowiska
• kształtowania systemów (organizacyjnych i technicznych) minimalizacji skali niekorzystnego
oddziaływania na rodowisko
• integrowania działalno ci wytwórczej z ochron rodowiska
• kształtowania opinii społecznej
• zapobieganie stratom, w tym tak e powa nym awariom i nadzwyczajnym zagro eniom
rodowiska
• ze wzgl du na szeroki zakres, wielow tkowo i strategiczny charakter Powiatowego
Programu Ochrony rodowiska niezb dne jest rozwa enie potrzeby ustanowienia jednostki
organizacyjnej koordynuj cej realizacj cało ci „Programu...”
Strona: 42
5.2. Instrumenty realizacji Gminnego Programu Ochrony rodowiska na podstawie
Programu Ochrony rodowiska dla województwa Łódzkiego
5.2.1. Instrumenty prawne i strukturalne
Podstawowymi – na szczeblu regionalnym – instrumentami prawnymi o charakterze
reglamentacyjnym i prewencyjnym s :
• plany zagospodarowania przestrzennego
• koncesje geologiczne
• oceny oddziaływania na rodowisko i przegl dy ekologiczne
• raporty bezpiecze stwa
• decyzje zatwierdzaj ce programy gospodarki odpadami
• pozwolenia na korzystanie ze rodowiska i wprowadzenie do rodowiska energii
i substancji (w tym tak e pozwolenia zintegrowane)
• monitoring rodowiska (kontrola i sterowanie)
• uprawnienia ograniczaj ce działalno gospodarcz
• uprawnienia do kreowania niektórych elementów systemu prawnej ochrony przyrody
o ywionej i nieo ywionej
• egzekwowanie odpowiedzialno ci za niedotrzymywanie wymogów prawa ochrony
rodowiska
• stymulowanie post pu w ochronie rodowiska (z zastosowaniem narz dzi finansowych
i społecznych).
Do zasadniczych instrumentów strukturalnych umo liwiaj cych realizacj Gminnego Programu
Ochrony rodowiska nale :
• strategia rozwoju gospodarczego Powiatu (jest zatwierdzona)
• strategie sektorowe (gospodarcze - konieczne ich dostosowanie do programu ochrony
rodowiska)
• plany zagospodarowania przestrzennego (wojewódzki - zatwierdzony, gminne oraz
miejscowe plany w opracowaniu)
• programy kierunkowe pozwalaj ce na spójn realizacj celów szczegółowych
• programy obszarowe (ponad powiatowe) kompleksowo realizuj ce zró nicowane cele
ekologiczne.
5.2.2. Instrumenty społeczne
Nowoczesna ochrona rodowiska opiera si na społecznym udziale w realizacji zamierze
zawartych w Programie co zwi ksza tzw. efektywno ekologiczn podejmowanych działa .
Dlatego te niezb dne jest na etapie wdra ania „Programu Ochrony
rodowiska”
zagwarantowanie zgody społecznej poprzez budow zaufania społecznego i akceptacji
realizowanych zada . Ponadto elementem kluczowym do osi gni cia zało onych celów
ekologicznych jest prowadzenie szerokiej edukacji ekologicznej zarówno na poziomie szkolnym
jak i poza szkolnym. Realizacj zada z zakresu edukacji ekologicznej umo liwi w znaczniej
mierze fundusze strukturalne unii europejskiej.
Strona: 43
W ród wielu instrumentów społecznych szczególne znaczenie dla realizacji „Programu Ochrony
rodowiska” maj :
• narz dzia kształtuj ce współdziałanie i partnerstwo w tym kształcenie profesjonalne
i systemy szkole specjalistycznych
• współpraca s siaduj cych samorz dów - wiele zada mo liwych b dzie do zrealizowania
z funduszy strukturalnych unii wył cznie poprzez ich ł czenie w ponad lokalne zadania
• interdyscyplinarne rozwi zywanie problemów oraz kształtowanie rozwi za
• konsultacje społeczne (współudział w zarz dzaniu)
• powszechne kampanie edukacyjne (kształtowanie wiadomo ci ekologicznej)
• stała współpraca z pozarz dowymi organizacjami ekologicznymi
• dost pno do informacji o rodowisku i bie ce informowanie o stanie rodowiska
(w formach ogólnodost pnych).
Instrumenty rynkowe wł czone w realizacj rozwoju zrównowa onego:
• kryteria ekologiczne w procedurach przetargowych
• opłaty, podatki, kary, grzywny (na rzecz rodowiska)
• regulacje cenowe (taryfy, opłaty)
• regulacje u ytkowania rodowiska
• ekologiczne oceny inwestycji (z udziałem społecze stwa)
• rodowiskowe zalecenia do bud etowania
• kary za nieprzestrzeganie prawa ochronny rodowiska.
Instrumenty kreowania rozwoju zrównowa onego oraz oceny i monitorowania skutków jego
osi gania:
• ustalenie sprecyzowanych celów i uzyskiwanie dla nich akceptacji społecznych
• okresowe oceny i bie ce monitorowanie efektywno ci procesów zarz dzania rozwojem
zrównowa onym
• pakiet wska ników równowagi ekologicznej oraz pakiet mierników monitoringu
„Programu”
• instrumenty integruj ce i wdra aj ce polityki i programy rodowiskowe
• systemy zintegrowanego zarz dzania rodowiskiem i bezpiecze stwem.
5.2.3. Instrumenty naukowo-techniczne
Wa nym elementem zrównowa onego rozwoju Unii Europejskiej jest tworzenie społecze stwa
opartego na wiedzy a w szczególno ci badaniach badawczo-rozwojowych wspieraj cych
realizacj polityk i prawa oraz ograniczaj cych materiałochłonno
i energochłonno
wytwarzania jednostki PKB. Bior c pod uwag interdyscyplinarno
ochrony rodowiska
niezb dnym jest tworzenie interdyscyplinarnych zespołów naukowych powoływanych do
rozwi zywania okre lonych problemów ekologicznych, co jest niezb dne przy realizacji
regionalnego „Programu Ochrony rodowiska”.
Strona: 44
6. STRATEGIA
RODOWISKA
REALIZACJI
GMINNEGO
PROGRAMU
OCHRONY
6.1. Strategia w Programie Ochrony rodowiska
Za wzgl du na wieloletni horyzont realizacji zada , niezb dne jest zastosowanie systemu
porz dkuj cego i hierarchizuj cego działania. System taki obejmuje wizje postawionych celów,
strategie działania, taktyk realizacji programu oraz poziom operacyjny obejmuj cy organizacje
realizacji poszczególnych działa .
Wizja – definiuje dalekosi ne cele zgodne z hierarchi wa no ci. W obecnych warunkach dla
obszaru obj tego opracowaniem przyj to, e zgodnie ze Strategi Zrównowa onego Rozwoju
Polski do roku 2025 utrzymywany b dzie ok. 5% wzrost gospodarczy przy równoczesnym ok.
czterokrotnym zwi kszeniu efektywno ci wykorzystania surowców, paliw i zasobów przyrody.
Tak wi c zało ono, e celem nadrz dnym jest rozwój regionu i poprawa standardu ycia
mieszka ców, odwrócenie niekorzystnych mechanizmów migracji ludno ci i wykorzystania
potencjału naukowego zgodnie ze Strategi Rozwoju Województwa Łódzkiego, przy
równoczesnej poprawie stanu rodowiska.
Podstawowe zało enia do sformułowania wizji Programu Ochrony rodowiska :
• redukcja wpływu człowieka na rodowisko zwłaszcza BOP i kreowanie proekolgoicznego
wizerunku regionu,
• zwi kszenie odporno ci ekosystemów na stres antropogenny – zwi kszanie pojemno ci
ekologicznej rodowiska.
Strategia – to planowy sposób organizowania działa dla osi gni cia celu zdefiniowanego w
wizji. Dla obszaru obj tego Programem fundamentalnym jest okre lenie na podstawie
istniej cych danych problemów ekologicznych i hierarchii ich rozwi zywania. Za podstawowe
uznano jak najszybsze osi gni cie stanu rodowiska okre lonego za docelowy w dziedzinach
o najwi kszych zaległo ciach inwestycyjnych w stosunku do uwarunkowa prawnych
zwi zanych z integracj Polski ze struktur Unii Europejskiej. Na pierwszy plan wysuwaj si
programy inwestycyjne w zakresie ochrony wód powierzchniowych, uporz dkowania gospodarki
odpadowej i ochrony przed powodzi .
Taktyka – polega na organizowaniu przedsi wzi zgodnie z zasad pozytywnych sprz e
zwrotnych – poprawa stanu rodowiska powinna stymulowa rozwój ekonomiczny, przynosz cy
dodatkowe fundusze na ochron rodowiska.
Podstaw dla realizacji nowych inwestycji b dzie post powanie zgodnie z Artykułem 174 ust. 2
Traktatu o Wspólnocie Europejskiej formułuj cym zasady ochrony rodowiska w Unii
Europejskiej:
• zapewnienie wysokiego poziomu ochrony rodowiska z uwzgl dnieniem ró norodno ci
sytuacji w ró nych regionach,
• zasada prewencji z reguł przezorno ci,
• zasada „zanieczyszczaj cy płaci”,
• zasada likwidacji szkód (zanieczyszcze ) u ródła.
Taktyka opiera si na zało eniach stanowiska negocjacyjnego Polski w obszarze „ rodowisko”
dla umo liwienia dost pu do funduszy akcesyjnych Unii Europejskiej.
Strona: 45
Poziom operacyjny – decyduj cy o skuteczno ci działania i wdra ania Programu. Opiera si on
na wykorzystaniu narz dzi osi gania „stanu docelowego” do rozwi zywania zdefiniowanych
problemów ekologicznych. Poziom operacyjny definiuje struktur organizacyjna wdra ania
programu pozwalaj c na elastyczne reagowanie na zmiany w systemie społeczno-gospodarczym
oraz post p naukowo-techniczny w dziedzinie ochrony rodowiska. Jako narz dzie realizacji
Programu przyj to Adaptatywn Ocen i Zarz dzanie rodowiskiem.
Czym jest Adaptatywna (przystosowawcza) Ocena i Zarz dzanie rodowiskiem?
Podstawowym zało eniem Przystosowawczej Oceny i Zarz dzania rodowiskiem (ang. Adaptive
Environmental Assesment and Management – AEAM) jest nowe podej cie do zarz dzania
systemami naturalnymi w du ej skali. Otaczaj ce nas rodowisko i zmiany w nim zachodz ce s
wynikiem oddziaływania na siebie dwu systemów; systemu społeczno-gospodarczym i systemu
ekologicznego. Podlegaj one stałej ewolucji i dlatego te , nie mo na bazowa na sztywno
okre lonych wieloletnich projektach realizacyjnych.
Jak wiadomo na aktualny stan rodowiska nakładaj si procesy rozwoju ekosystemów i
społecze stw. Podej cie statyczne do zarz dzania zasobami naturalnymi nie jest adekwatne do
ci głych zmian systemu, dlatego ludzie musz dostosowywa rozwi zania do zmieniaj cego si
układu w relacji człowiek – otaczaj ce go rodowisko. Dlatego te , sztywne realizowanie
programów bez oceny ich efektywno ci mo e powodowa dalsz degradacj rodowiska, b d
nieefektywne wykorzystanie rodków finansowych. Do tej pory działania rodowisk naukowych
ograniczały si w wi kszo ci przypadków wył cznie do zrozumienia procesów rz dz cych
ekosystemami, jednak obecne wyzwania zmuszaj do podj cia odpowiedzialno ci zarówno za
poznanie jak i zarz dzanie ekosystemami. Obecnie wył cznie zintegrowane podej cie mo e
zagwarantowa zrównowa one gospodarowanie zasobami rodowiska (Zalewski, 1994).
Dlatego, AEAM nie opiera si wył cznie na analizie systemu przed podejmowaniem okre lonych
decyzji, jest to zintegrowana wiedza – pogram działania jakim dysponujemy w trakcie
zarz dzania rodowiskiem poprzez stały monitoring efektywno ci podejmowanych działa
pozwalaj cy na dostosowywanie rozwi za na bazie uzyskanych do wiadcze (Gunderson,
1998).
Strona: 46
Diagnoza
stanu
Ocena
podejmowanych
działa
Zintegrowana
wiedza
o zlewni
Działania
zarz dzaj ce
Monitoring
efektywno ci
Rys.6.1. Podstawowe elementy składaj ce si na zintegrowan
wiedz w procesie AEAM.
Zalecana przez przystosowawcze zarz dzanie, zintegrowana wiedza o zlewni bazuj ca na
eksperymentach jest niezb dna do ograniczenia ekologicznych, społecznych i ekonomicznych
kosztów programu.
Działania w zakresie powy szych czterech poziomów realizacji Programu Ochrony rodowiska
powinny by podporz dkowane nast puj cym regułom uj tym w dokumentach Unii Europejskiej
i OECD:
Długoterminowego planowania - bez odpowiedniego planowania działa cz sto dochodzi do
marnowania rodków w wyniku działa dora nie podejmowanych i wzajemnie sprzecznych.
Polityki cenowej (pricing) - ceny działa powinny odzwierciedla w pełni koszty i zyski dla
społecze stwa, gdy w ten sposób eliminuj tendencje do nadmiernej degradacji i eksploatacji
zasobów.
Dobra publicznego - wiele z działa ze strony organizacji zarz dzaj cych przyczynia si do
rozwoju sfery tzw. dobra publicznego np. badania podstawowe, informacja, zdrowie, edukacja.
St d, je li program generuje powy sze pozytywne oddziaływania na społecze stwo, ma prawo
i powinien by wspierany przez fundusz centralny danego Pa stwa i fundusze europejskie.
Optymalizacji wska nika koszty/efektywno - strategia powinna by tak kształtowana, aby
minimalizowa koszty a maksymalizowa korzy ci.
Efektywno ci ekologicznej, zawiera w sobie dwa poj cia: regeneracji - odnawialnych zasobów
(np. doczyszczanie wody w systemach biofiltruj cych) substytutów - zasoby nieodnawialne
powinny by eksploatowane w minimalnym stopniu i zast powane przez odnawialne.
Strona: 47
Asymilacji – uwalnianie toksycznych substancji do
zdolno ci ich asymilowania przez dany ekosystem.
rodowiska nie powinna przekracza
Unikania nieodwracalno ci procesów - powodowanie nieodwracalnych zmian w cyklach
biogeochemicznych i hydrologicznych powinny by ograniczane.
Integracji działa w zakresie strategii i taktyk – podział zada na sektory ekonomia, prawo,
ekologia wiedzie do rozproszenia efektów.
Zapobiegania - dotyczy działa zapobiegaj cych przekroczeniu warto ci krytycznych dla
zdolno ci regeneracyjnych rodowiska.
Współpracy mi dzynarodowej – udział specjalistów z ro nych krajów sprzyja wymianie
do wiadcze i zwi ksza szans na unikni cie bł dów.
Jawno ci podejmowanych decyzji i działa (Transparency) – informowanie społecze stwa o
działaniach i potencjalnych konsekwencjach jest podstawa społecznej akceptacji.
6.2. Zasada minimalizacji zagro e i maksymalizacji szans
Zgodnie z teori podejmowania decyzji, ka da strategia aby osi gn ła zamierzone cele powinna
posiada dwa komponenty: minimalizacje zagro e i maksymalizacje szans. Zasada ta odnosi si
zarówno do strategii zrównowa onego rozwoju, lecz przede wszystkim wskazuje na konieczno
integracji procesów ekologicznych, ekonomicznych i socjologicznych.
7. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY
WRAZ Z PROPONOWANYMI WSKA NIKAMI
Strona: 48
RODOWISKA
Ocena realizacji Programu polega przede wszystkim na monitorowaniu czyli obserwacji zmian w
wielu wzajemnie ze sob powi zanych sferach funkcjonowania danego obszaru (ekonomicznej,
społecznej, ekologicznej itp.).
Analogicznie jak na poziomie wojewódzkim został okre lony „system monitoringu i oceny”,
proponujemy stworzenie:
a) systemu zbierania i selekcjonowania informacji,
b) systemu oceny i interpretacji zgromadzonych danych.
Procesy te powinny by analogiczne na poziomie Gminy i Województwa. Proponowany wi c
system monitoringu dla Gminy Czerniewice powinien zawiera działania okre lone w Programie
Operacyjnym Województwa i porz dkowa je w nast puj cy sposób :
• systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotycz cych realizacji
poszczególnych zada Programu; wynikiem tych działa b dzie materiał empiryczny
stanowi cy podstaw do analiz i ocen,
• uporz dkowanie, przetworzenie i analiza danych empirycznych; otrzymany materiał b dzie
słu ył przygotowaniu raportów,
• przygotowanie raportów z realizacji zada uj tych w Programie,
• analiza porównawcza osi gni tych wyników z zało eniami Programu; okre lenie stopnia
wykonania zapisów przyj tego Programu oraz identyfikacja ewentualnych rozbie no ci,
• analiza przyczyn odchyle oraz okre lenie działa koryguj cych polegaj cych na modyfikacji
dotychczasowych oraz ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia,
• przeprowadzenie zaplanowanych działa koryguj cych.
Zbudowanie takiego systemu monitoringu i prowadzenie opisanych działa pozwoli na bie ce
monitorowanie realizacji Programu. Podstaw dla sprawnego zbierania danych monitoringu jest
opracowany zestaw mierników.
7.1. Mierniki (wska niki) ekorozwoju
Niemo no mierzenia i monitorowania wszystkiego i zwi zane z tym koszty narzucaj
konieczno stosowania specjalnie do tego celu opracowanej listy wska ników ekorozwoju,
jakimi zamierzamy posługiwa si przy ocenie post pów w realizacji idei ekorozwoju.
Odpowiadaj na pytanie: jaki jest stan i jak mierzy post p oraz efekty ekorozwoju ?
Mierniki ekorozwoju oznaczaj nowe podej cie do okre lania znaczenia rodowiska dla jako ci
ycia człowieka. Przyj cie koncepcji ekorozwoju jako podstawowej filozofii rozwoju w
perspektywie XXI wieku wymaga jednak podj cia nowych wyzwa , a zwłaszcza:
• szczegółowego przegl du istniej cych baz danych, nowych form administrowania nimi,
• zaanga owania pewnych sił i rodków do regularnego wyliczania i zestawiania wska ników,
a tak e do opracowywania i analizowania nowych mierników.
Strona: 49
Nale y przypomnie , e istota ekorozwoju mo e by wyra ana jako zbiór cech, celów, zasad
i jako ład zintegrowany, oparty na wzajemnym przenikaniu i harmonizacji pi ciu ładów
dziedzinowych: ekologicznego, społecznego, gospodarczego, przestrzennego i politycznoinstytucjonalnego. Wyznacza to ró ne, uzupełniaj ce si podej cia do konstruowania
wska ników pomiaru wprowadzania tej koncepcji na poziomie globalnym, krajowym,
regionalnym i lokalnym.
Konieczno ich tworzenia wynika z tego, e:
• społeczno wiatowa oraz społeczno ci regionalne i lokalne maj prawo do informacji
o efektach ekorozwoju;
• istnieje potrzeba precyzyjnego kontrolowania post pu w realizacji ekorozwoju na ka dym
poziomie, tzn. globalnym, krajowym, regionalnym i lokalnym;
• posługiwanie si powszechnie zaakceptowanymi wska nikami stwarza mo liwo
dokonywania wiarygodnych porówna mi dzynarodowych, mi dzyregionalnych i osi gni
społeczno ci lokalnych we wprowadzaniu w ycie koncepcji zrównowa onego rozwoju;
• praca nad wska nikami to dobra okazja do uporz dkowania i udoskonalenia istniej cych baz
danych o rodowisku i systemu sprawozdawczo ci statystycznej z punktu widzenia
wymogów trwałego i zrównowa onego rozwoju;
• opracowanie oryginalnych wska ników odpowiednich dla danego kraju pozwala uwypukli
i wyja ni jego specyfik , np. w okresie transformacji gospodarczej;
• wprowadzenie na szczebel lokalny oraz regionalny wska ników ekorozwoju jest istotnym
bod cem rozwoju lokalnej demokracji i samorz dno ci.
Zasadniczym zadaniem wska ników ekorozwoju jest wymierne zobrazowanie stopnia realizacji
zasad i celów przyjmowanych w Programie zrównowa onego rozwoju. Przyj te w konkretnych
warunkach wska niki ekorozwoju powinny:
• ułatwia władzom danego obszaru (kraju, regionu, powiatu, gminy) i jego mieszka com
ocen stopnia realizacji idei ekorozwoju,
• u wiadamia tempo realizacji ekorozwoju i istniej ce problemy,
• pobudza do wi kszej aktywno ci w działaniach na rzecz ekorozwoju,
• weryfikowa obowi zuj ce kierunki polityki i przyj te wcze niej cele rozwojowe oraz
strategie ich osi gania.
Wybór, zaprojektowanie i uzgadnianie wska ników ekorozwoju nie jest spraw prost .
W odniesieniu do konkretnych wska ników doprowadzenie do pełnej zgodno ci pogl dów w
odniesieniu do metodyki ich konstrukcji, własno ci i zakresów stosowania nie jest obecnie
mo liwe. Przy obecnym stanie wiedzy brak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, które
wska niki i ich systemy s bardziej przydatne i po yteczne od pozostałych.
Proponowane w ostatnich latach przez organizacje mi dzynarodowe systemy wska ników nie
zawsze spełniaj postulat harmonizacji ładów dziedzinowych (ekonomicznego, społecznego
i ekologicznego). Systemy takie zostały m.in. opracowane przez agendy ONZ, OECD, Bank
wiatowy, IUCN i Europejsk Agencj ds. Ochrony rodowiska (EEA). Najcz ciej wska niki
dziel si na:
• wska niki presji/przyczyny,
• wska niki stanu,
• wska niki reakcji.
Strona: 50
Schematy: presja <-> stan <-> działanie, mog by stosowane jako punkt wyj cia dla
programowania ekorozwoju w ka dej skali, globalnej, kontynentalnej, narodowej, regionalnej i
lokalnej. Podział na powy sze trzy grupy wska ników rodowiskowych wynika z elementarnych
pyta dotycz cych rodowiska przyrodniczego:
Jaki jest stan rodowiska?
Co determinuje aktualny stan rodowiska?
Jakie działania s podejmowane aby ten stan poprawi ?
Ostateczne wska niki dla Programu Ochrony rodowiska Gminy Czerniewice zostały
opracowane zgodnie z Polityk Ekologiczn Pa stwa, Programem Ochrony rodowiska
Województwa Łódzkiego - z uwzgl dnieniem okre lonych w tych Programach wymogów
sprawozdawczych. Istotnym w tym zakresie mo e by równie wskazanie wymogów
dotycz cych sporz dzanych co 2 lata Raportów z realizacji Programu Ochrony rodowiska.
Poni ej przedstawiono jako punkt wyj cia dla Gminy - do rozwa enia propozycje wska ników na
ró nych poziomach.
7.2. Wska niki ekorozwoju w Unii Europejskiej
Unia Europejska nie przyj ła jeszcze jednoznacznie okre lonego zestawu wska ników. Próby
opracowania takiego zestawu wska ników podj te zostały przez Europejsk Agencj rodowiska
(EEA), która w roku 2000 zaproponowała uj cie wska ników ekorozwoju w cztery grupy:
wska niki społeczno-ekonomiczne, rodowiskowe, wska niki wydajno ci ekologicznej
i wska niki efektywno ci realizowanych polityk. Jednocze nie EEA wspólnie z Komisj
Europejsk zacz ła stosowa w praktyce komplet 32 wska ników, tzw. TERM (Transport and
Environment Reporting Mechanism) publikuj c w grudniu 1999 roku we współpracy z
Eurostatem pierwszy ich zestaw.
Równie w 1999 roku ukazał si zestaw wska ników dotycz cych polityki energetycznej UE
przygotowany przez Komisj
Europejsk . Obejmował on 65 wska ników uj tych
w pi
grup: poda energii, zu ycie energii, rodowisko, przemysł energetyczny i rynki
energetyczne.
Z kolei w roku 2000 ukazał si dokument przedstawiaj cy zbiór wska ników dotycz cych
kwestii rodowiska we Wspólnej Polityce Rolnej. Na samym pocz tku roku 2001 Dyrekcja
Generalna ds. Gospodarki (Enterprise) - powstała z poł czenia Dyrekcji Generalnej ds.
Przemysłu i DG ds. Małych i rednich Przedsi biorstw - podj ła kroki zmierzaj ce do
opracowania zestawu wska ników ekorozwoju w polityce przemysłowej. W raporcie
opracowanym na jej zlecenie przez konsorcjum utworzone na Uniwersytecie Sussex
zatytułowany "Indicators for Monitoring Integration of Environment and Sustainable
Development in Enterprise Policy" proponuje si u ywanie trzech grup wska ników: głównych
(headline), wska ników integracji oraz wska ników odnosz cych si do procesu.
Główne wska niki powinny odzwierciedla najwa niejsze trendy ekonomiczne, społeczne
i rodowiskowe. Zaliczono do nich np. procent populacji z dost pem do internetu (sfera
społeczna), dzienn produkcj odpadów (sfera rodowiskowa) i procent dochodu narodowego
brutto przeznaczany na badania i rozwój (sfera ekonomiczna).
Strona: 51
Zadaniem drugiej grupy - wska ników integracji - jest wskazanie poł cze mi dzy polityk
gospodarcz a ekorozwojem. Zaliczono tu takie parametry jak np. liczba nowo tworzonych
firm, które oferuj usługi zwi zane ze rodowiskiem oraz ilo odpadów wytwarzanych przez
przemysł na jednostk warto ci dodanej.
Natomiast ostatnia grupa wska ników – odnosz cych si do procesów - ma umo liwi
ledzenie procesów zachodz cych wewn trz instytucji administracyjnych i w
przedsi biorstwach. Pojawiły si tu takie parametry jak procent wydatków publicznych, do
których stosowano kryteria rodowiskowe, oraz liczba przedsi biorstw, które produkuj cho
jeden produkt oznaczony etykiet EU Eco-Label.
European Environmental Bureau, przygotowało własny zestaw 10 wska ników, mog cych słu y
do oceny realizacji polityki ekologicznej Komisji Europejskiej. S to:
Emisja do powietrza czterech rodzajów zanieczyszcze (SOx, NOx, NH3, LZO);
Procentowy udział czystych wód powierzchniowych;
Całkowita emisja CO2 i pi ciu innych gazów cieplarnianych (CH4, N2O, typu HFC
i PFC oraz SF6);
Indeks uwolnionych do rodowiska substancji niebezpiecznych, wa ony wzgl dem
toksyczno ci dla ludzi i ekotoksyczno ci;
Udział obszarów zabudowanych w ogólnej powierzchni;
Indeks ró norodno ci biologicznej oparty na zró nicowaniu na poziomie genetycznym
i siedliskowym (nie przyj to jeszcze dokładnej definicji);
Całkowite zu ycie wody i procentowy udział naturalnego uzupełniania jej zasobów;
Całkowite zu ycie surowców i ogólna ilo
wytworzonych odpadów, w tym udział
materiałów wykorzystywanych wtórnie lub uzyskanych z recyklingu;
Całkowita liczba przejechanych pasa erokilometrów (pkm) i tonokilometrów (tkm) oraz
całkowite zu ycie energii;
Zu ycie pestycydów (w tonach czynnego składnika, wa one wzgl dem toksyczno ci dla ludzi
i ekotoksyczno ci).
7.3. Mierniki wg Polityki Ekologicznej Pa stwa
Do szczególnie wa nych mierników realizacji polityki ekologicznej zaliczono:
− stopie zmniejszenia ró nicy (w %) mi dzy faktycznym zanieczyszczeniem rodowiska
a naukowo uzasadnionym dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym),
− ilo
zu ywanej energii, materiałów, wody oraz ilo
wytwarzanych odpadów
i emitowanych zanieczyszcze w przeliczeniu na jednostk dochodu narodowego lub wielko
produkcji (wyra on w wielko ciach fizycznych lub warto ci sprzedan ),
− stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów ekologicznych (dla oceny Programów
i projektów inwestycyjnych w ochronie rodowiska),
− techniczno-technologiczne charakterystyki materiałów, urz dze produktów (np. zawarto
ołowiu w benzynie, zawarto rt ci w bateriach, jednostkowa emisja w glowodorów przy
eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy samochodu itd.), zgodnie z zasad
dost pu do informacji dane te powinny by ujawniane na metkach lub dokumentach
technicznych produktu.
Strona: 52
Powy sze wska niki powinny by gromadzone i wykorzystywane do ocen realizacji polityki
ekologicznej pa stwa w dwóch przekrojach: terytorialnym (do zakładu wł cznie)
i bran owym. Poza wymienionymi wy ej miernikami stosowane b d równie wska niki:
a) wska niki społeczno-ekonomiczne:
• utrzymanie systematycznego wzrostu PKB oraz systematycznego wzrostu poziomu ycia
obywateli;
• popraw stanu zdrowia obywateli, mierzon przy pomocy takich mierników jak długo
ycia, spadek umieralno ci niemowl t, spadek zachorowalno ci na obszarach, w których
szkodliwe oddziaływania na rodowisko i zdrowie wyst puj w szczególnie du ym nat eniu
(obszary najsilniej uprzemysłowione i zurbanizowane);
• zmniejszenie zu ycia energii, surowców i materiałów na jednostk produkcji oraz
zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce;
• wzrost dochodów z rolnictwa dzi ki wykorzystaniu potencjału biologicznego gleb;
• zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wył czanych z rolniczego i le nego u ytkowania dla
potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych;
• coroczny przyrost netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsi wzi ochrony rodowiska;
b) wska niki stanu rodowiska i zmiany presji na rodowisko:
• zmniejszenie ładunku zanieczyszcze odprowadzanych do wód l dowych i morskich,
popraw jako ci wód płyn cych, stoj cych i wód podziemnych, a szczególnie głównych
zbiorników wód podziemnych, popraw jako ci wody do picia oraz spełnienie przez
wszystkie te rodzaje wód wymaga jako ciowych obowi zuj cych w Unii Europejskiej;
• zmniejszenie emisji zanieczyszcze powietrza (zwłaszcza zanieczyszcze szczególnie
szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszcze wywieraj cych najbardziej niekorzystny wpływ na
ekosystemy, a wi c przede wszystkim metali ci kich, trwałych zanieczyszcze
organicznych, substancji zakwaszaj cych, pyłów i lotnych zwi zków organicznych) oraz
popraw jako ci powietrza;
• zmniejszenie uci liwo ci hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własno ci
wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w Miastach oraz hałasu wzdłu tras
komunikacyjnych;
• zmniejszenie ilo ci wytwarzanych i składowanych odpadów oraz rozszerzenie zakresu ich
gospodarczego wykorzystania;
• ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na
terenach poprzemysłowych i terenach po byłych bazach wojsk radzieckich, w tym likwidacja
starych składowisk odpadów, zwi kszenie skali przywracania obszarów bezpo rednio lub
po rednio zdegradowanych przez działalno gospodarcz do stanu równowagi ekologicznej,
ograniczenie pogarszania si jako ci rodowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie
procesów degradacji zabytków;
• wzrost lesisto ci kraju, rozszerzenie renaturalizacji obszarów le nych oraz wzrost zapasu i
przyrost masy drzewnej, a tak e wzrost poziomu kultury; ró norodno ci biologicznej
ekosystemów le nych i poprawa stanu zdrowotno ci lasów b d cych pod wpływem
zanieczyszcze powietrza, wody lub gleby;
• zahamowanie zaniku gatunków ro lin i zwierz t oraz zaniku ich naturalnych siedlisk,
a tak e pomy lne reintrodukcje gatunków;
• zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu
zharmonizowanego z otaczaj c przyrod ;
Strona: 53
c) wska niki aktywno ci pa stwa i społecze stwa:
• kompletno i stabilno regulacji prawnych;
• spójno i efekty działa w zakresie monitoringu i kontroli;
• zakres i efekty działa edukacyjnych;
• opracowywanie i realizowanie przez grupy i organizacje pozarz dowe projektów na rzecz
ochrony rodowiska.
7.4. Mierniki szczegółowe na poziomie Gminy
Istotnym dla Programu Ochrony rodowiska jest zestaw mierników pozwalaj cych na ilo ciow
ocen realizacji zada :
• Ilo odprowadzanych cieków komunalnych i przemysłowych wymagaj cych oczyszczenia
w hm3, w tym oczyszczonych,
• % ludno ci obsługiwanej przez oczyszczalnie cieków,
• Długo sieci kanalizacyjnej,
• Długo sieci wodoci gowej,
• Redukcja zanieczyszcze w ciekach,
• Ilo odpadów wytworzonych w ci gu roku w tys. ton, w tym niebezpiecznych,
• Ilo wykorzystywanych odpadów,
• Ilo unieszkodliwianych odpadów niebezpiecznych,
• Oszcz dzanie zasobów naturalnych poprzez wtórne wykorzystywanie surowców pochodzenia
odpadowego,
• Oszcz dzanie pojemno ci składowiska, poprzez zmniejszenie ilo ci deponowanych odpadów,
• Ilo odbieranych odpadów zielonych,
• % udział powierzchni zagospodarowanych rolniczo, w tym na cele le ne (dot. gruntów
zdewastowanych i zdegradowanych),
• Powierzchnia terenów nie zdegradowanych i zwartych terenów rolnych,
• Ilo gospodarstw agroturystycznych i prowadz cych produkcj ekologiczn ,
• Emisja zanieczyszcze pyłowych w tys. ton,
• Emisja zanieczyszcze gazowych w tys. ton,
• Wzrost zu ycia paliw ekologicznych,
• Pełny i konsekwentny zakaz wypalania traw, spalania odpadów na powierzchni ziemi,
• Unowocze nienie układu komunikacyjnego,
• Obni enie poziomu d wi ku w rodowisku,
• Modernizacja dróg miejskich poprzez zmian struktury nawierzchni (asfalty porowate, „ciche
asfalty”),
• Utrzymanie ruchu tranzytowego poza terenami mieszkaniowymi i terenami atrakcyjnymi
krajobrazowo,
• Rozbudowa istniej cych oraz budowa nowych parkingów prowadzona z utrzymaniem
standardów ochrony przed hałasem,
• Wzrost procentowy powierzchni obszarów chronionych w Gminie,
• Wzrost ilo ci gatunków flory, fauny i zbiorowisk ro linnych zwi zanych z renaturalizacj
rodowiska,
• Przebudowa drzewostanów,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Strona: 54
Zwi kszenie lesisto ci Gminy,
Porównawcze pomiary monitoringu rodowiskowego,
Nowe funkcje rekreacyjne w historycznym układzie zabytkowego zespołu zieleni,
Wzrost wiadomo ci ekologicznej dzieci i młodzie y,
Wi ksza dost pno lepszych pozycji metodycznych zwi zanych z ekologi ,
Usuwanie złych nawyków takich jak: traktowanie rzek, potoków i lasów jako wysypisk
mieci,
Prawidłowe post powanie z pestycydami, szczególnie w małych gospodarstwach,
Produkcja ywno ci dobrej jako ci,
Wzrost liczby gospodarstw ekologicznych.
Strona: 55
8. MO LIWO CI POZYSKIWANIA DOFINANSOWANIA
Obecnie istnieje kilka mo liwo ci pozyskiwania przez jednostki samorz dowe dodatkowych
rodków na realizacje przedsi wzi inwestycyjnych.
Istotnym byłoby stworzenie funduszu kapitałowego zdolnego do obsługi funduszy pomocowych
na inwestycje w zakresie ochrony rodowiska, poniewa rodki te podlegaj ogólnym zasadom
wcze niejszego wydatkowania, a nast pnie ich zwrotu po zatwierdzeniu kosztów
kwalifikowanych projektu.
Finansowanie programów i projektów ochrony rodowiska polega /w praktyce/ na korzystaniu z
wielu ródeł i metod finansowania (monta finansowy), z uwzgl dnieniem bazy wysoko ci
rodków własnych, jako udziału koniecznego we współfinansowaniu konkretnych zada
wchodz cych w skład zamierzenia inwestycyjnego dla którego aplikowane jest staranie
o uzyskanie rodków pomocowych.
ródłami finansowania projektów operacyjnych okre lonych niniejszym Programem b d
finansowe rodki krajowe i Unii Europejskiej.
8.1. rodki finansowe z Unii Europejskiej
rodki własne bud etu Powiatu i Gmin na realizacj inwestycji mog by uzupełniane
rodkami pomocowymi Unii Europejskiej , z funduszy strukturalnych w ramach Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego. Fundusze te przeznaczone dla realizacji Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), który realizował b dzie pi t o
rozwojow Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 (NPR), przyj tego przez Rad Ministrów w
dniu 14 stycznia 2003 r. zatytułowan ”Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i
przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów” oraz czwart o Podstaw Wsparcia
Wspólnoty ”Poprawa warunków dla rozwoju regionalnego, w tym dla rozwoju obszarów
wiejskich”.
Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjno ci regionów oraz
przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyja długofalowemu
rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójno ci ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz
integracji z Uni Europejsk .
Szczegóły dotycz ce ZPORR zawarte s w dokumencie przyj tym przez komitet
monitoruj cy ZPORR w dniu 16 kwietnia 2004 r. oraz zespół przygotowawczy Komitetu
Integracji Europejskiej w dniu 20 kwietnia 2004 r. zwanym „UZUPEŁNIENIEM PROGRAMU”.
Obok nich działa Fundusz Spójno ci inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub
Europejskim Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii
Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto (PKB) nie przekracza 90% redniej dla wszystkich
krajów członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania, i Irlandia). Fundusz ten nie nale y do
grupy Funduszy Strukturalnych, ze wzgl du na okre lony czas, w którym działa. Poprzez swój
charakter i cel, Fundusz Spójno ci jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizacj Funduszu
Spójno ci zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłu y
jego działanie do 2008r..
Strona: 56
8.2. rodki finansowe ze ródeł krajowych
ródła finansowania inwestycji ekologicznych zwi zanych z ochron
rodowiska mo na
podzieli na trzy grupy:
A/ publiczne - np. pochodzace z bud etu pa stwa, miasta, gminy lub pozabud etowych
instytucji publicznych,
B/ prywatne - np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw
leasingowych,
C/ prywatno-publicznych - np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy.
Dominuj cymi formami finansowania inwestycji ekologicznych s :
zobowi zania kapitałowe – kredyty, po yczki, obligacje, leasing,
udziały kapitałowe - akcje i udziały w spółkach,
dotacje.
8.3. Partnerstwo Publiczno - Prywatne
Inn metod realizacji zada Gminy mo e by rozwa enie (zalecanego w rozporz dzeniach
unijnych) Partnerstwa Prywatno-Publicznego (PPP). Osi ganie poprawy jako ci ycia w zgodzie
z zasadami kształtowania zrównowa onego, lokalnego rozwoju uzale nione jest w znacznym
stopniu od stanu oraz sprawno ci zarz dzania systemami komunalnej infrastruktury technicznej.
Ich funkcjonowanie wpływa bezpo rednio na mo liwo ci rozwoju przedsi biorstw, a tak e
okre la stopie zaspokojenia podstawowych potrzeb o charakterze socjalnym.
Konieczno restrukturyzacji gospodarki komunalnej jest dzi jednym z głównych wyzwa
stoj cych przed samorz dami polskich Gmin na drodze do osi gania standardów
porównywalnych z krajami Unii Europejskiej. Doniosło tej problematyki znajduje swój wyraz
mi dzy innymi w dokumentach Unii Europejskiej szacuj cych potrzeby Polski w tej dziedzinie
na około 3,3 miliarda euro. Według ocen ekspertów Banku wiatowego, usuni cie wieloletnich
zaniedba nie b dzie jednak mo liwe bez rozwini cia skutecznych praktyk partnerstwa instytucji
publicznych i prywatnych. Partnerstwo takie - wzorem innych pa stw - jest bowiem
sprawdzonym sposobem osi gania wysokiej jako ci i efektywno ci wiadczenia usług
komunalnych, a tym samym - skutecznym sposobem podnoszenia jako ci ycia mieszka ców.
8.3.1. Istota publiczno-prywatnego partnerstwa w sektorze usług komunalnych
Termin „prywatno-publiczne partnerstwo” (PPP) jest poj ciem ogólnym, które mo e oznacza co
najmniej kilka form powierzania podmiotom prywatnym obowi zku wiadczenia usług o
charakterze publicznym. Poszczególne formy partnerstwa ró ni si mi dzy sob stopniem
ponoszonego ryzyka gospodarczego, podziałem odpowiedzialno ci za jako
wiadczenia,
okresem wiadczenia usług oraz charakterem własno ci maj tku słu cego do spełniania
wiadcze .
Tego typu formy partnerstwa mog sta si atrakcyjne jednak dopiero wtedy, gdy okre lone
zostan stabilne regulacje prawne zapewniaj ce równowag pomi dzy interesami prywatnych
podmiotów gospodarczych a interesami ich klientów, warunkuj c tym samym mo liwo ci
uzyskania zwrotu z inwestycji prywatnego kapitału.
Strona: 57
9. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA INWESTYCYJNYCH GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA
9.1. Zadania inwestycyjne z zakresu gospodarki wodno – ciekowej:
L.P.
Kluczowe działania, które nale y
wykona w celu osi gni cia
oczekiwanych rezultatów
Od kiedy
Do kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
1
2
3
4
5
ródła finansowania
6
Partnerzy
7
CELE KRÓTKO-TERMINOWE
1
Budowa kanalizacji sanitarnej w
miejscowo ci Czerniewice (Parcela)
2
Budowa kolektora sanitarnego
Czerniewice - Studzianki o dł. 4 km
3
Budowa kolektora sanitarnego Lechów Nowe Studzianki o dł. 2 km
2004
2004
2004
2005
2006
2006
945,4
rodki własne,
UE – ZPORR, PPP,
dotacje i po yczki z funduszy
Starostwo Powiatowe w
krajowych,
Tomaszowie Maz.
fundusze strukturalne UE
860,0
rodki własne,
UE – ZPORR, PPP,
krajowych,
Tomaszowie Maz.
450,0
rodki własne,
UE – ZPORR, PPP,
krajowych,
Tomaszowie Maz.
CELE REDNIO I DŁUGO-TERMINOWE
4
Budowa kolektora sanitarnego Zagóry –
Wólka Jagielczy ska o dł. 5 km
2006
2010
2 000,0
5
Budowa oczyszczalni cieków
(przepustowo 200m3/d) w miejscowo ci
Krzemienica
2007
2010
2 000,0
6
Rozbudowa oczyszczalni cieków
(przepustowo 140m3/d) w miejscowo ci
Zagóry
2009
2011
1 200,0
7
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 4,5km
w miejscowo ci Chociw
2010
2011
1 500,0
rodki własne,
krajowych,
rodki własne,
krajowych,
rodki własne,
krajowych,
rodki własne,
krajowych, fund. struktur. UE
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
Strona: 58
8
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 3 km
w miejscowo ci Krzemienica
2011
2012
1 400,0
9
Budowa kolektora sanitarnego o dł. 8 km
w miejscowo ci Podkonice Du e
2012
2015
3 500,0
10
Budowa kanalizacji deszczowej o dł. 6,4
km w miejscowo ciach: Czerniewice,
Podkonice Du e, Chociw
2010
2015
2 000,0
RAZEM
15 855,4
rodki własne,
krajowych,
rodki własne,
krajowych,
rodki własne,
krajowych,
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
UE – ZPORR, PPP,
Tomaszowie Maz.
Strona: 59
9.2. Zadania inwestycyjne z zakresu ochrony gleb:
L.p.
Kluczowe działania, które nale y wykona w
celu osi gni cia oczekiwanych rezultatów
Od kiedy
Do kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
1
2
3
4
5
2008
2009
30,0
ródła
finansowania
6
rodki własne gmin,
rodki własne
rolników, dotacje,
kredyty z funduszy
krajowych
1
Aktualizacja map glebowo rolniczych, co pomo e w
ustalaniu dawek nawozowych i ilo ci wapnowania
(28 sołectw)
2
Zorganizowanie akcji informacyjnej dla producentów
ywno ci i przedsi biorczych rolników
zainteresowanych agroturystyk
(1 x w roku)
2006
2013
24,0
rodki własne,
dotacje, kredyty z
funduszy krajowych
3
Organizacja lekcji wychowania ekologicznego dla
dzieci i młodzie y
(2 godz x 3 szkoły x 10mies.)
2007
2013
17,0
rodki własne,
kredyty z funduszy
krajowych,
4
Stworzenie na terenie gminy modelowego
gospodarstwa produkuj cego ywno ekologiczn
(szt. 3)
2007
2009
72,0
rodki własne, rodki
pomocowe UE
RAZEM
143,0
Partnerzy
7
ARiMR, Łódzka
Izba Rolnicza
Starostwo
Powiatowe w
Tomaszowie Maz.,
Zwi zek
Komunalny Gmin
Łódzka Izba
Rolnicza, Zwi zek
Komunalny Gmin
Starostwo
Powiatowe,
Zwi zek
Komunalny Gmin
Strona: 60
9.3. Zadania inwestycyjne z zakresu Ochrony Powietrza:
L.p.
Kluczowe działania, które nale y wykona w
Od kiedy
Do kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
ródła
finansowania
1
2
3
4
5
6
1
Modernizacja kotłowni dla O rodka Zdrowia wraz z
termomodernizacj budynku
2005
2006
452,4
rodki własne, dotacje
i po yczki z funduszy
krajowych, f. struk. UE
2
Modernizacja kotłowni dla Publicznej Szkoły
Podstawowej w Czerniewicach
2007
2008
800,0
3
Termomodernizacja szkoły wraz z modernizacj
kotłowni w Podkonicach Du ych
2007
2008
500,0
RAZEM
1 752,4
Partnerzy
7
UE – ZPORR,
PPP, Starostwo
Powiatowe w
Tomaszowie
Maz.
UE – ZPORR,
PPP, Starostwo
Powiatowe w
Tomaszowie
Maz.
UE – ZPORR,
PPP, Starostwo
Powiatowe w
Tomaszowie
Maz.
Strona: 61
9.4. Hałas - Zadania koordynowane z Powiatem:
L.p.
Kluczowe działania które nale y
Od kiedy
Do kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
ródła
finansowania
1
2
3
4
5
6
1
Opracowanie map akustycznych
2010
RAZEM
2011
50,0
50,0
rodki własne,
dotacje i
po yczki z
funduszy
krajowych
Partnerzy
7
Zwi zek
Komunalny
Gmin, Starostwo
Powiatowe,
Niezale ni
Eksperci
Strona: 62
9.5. Zadania inwestycyjne z zakresu Ochrony Przyrody:
L.p
Kluczowe działania które nale y wykona w
Od
kiedy
Do
kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
1
2
3
4
5
1
Szkolenia pracowników Urz du Gminy w zakresie
ochrony przyrody i ró norodno ci biologicznej
2006
2009
20,0
2
Edukacja ekologiczna dla młodzie y szkolnej
2005
2013
25,0
2006
2013
15,0
3
4
5
Prowadzenie akcji informacyjnych i szkoleniowych dla
rolników w zakresie wdra ania programów rolnorodowiskowych
Zatwierdzenie i wdro enie projektów prawnej ochrony
przyrody najcenniejszych obszarów podmokłych
wskazanych do ochrony. Zadanie wykonywane jest w
ramach wdra ania programów zwi kszania retencji
zlewni przez ochron torfowisk, bagien, zadrzewie i
zakrzacze (budowa zbiornika małej retencji w
Studziankach)
Weryfikacja klasyfikacji gruntów, uporz dkowanie
ewidencji gruntów pod k tem mo liwo ci zalesie oraz
wyznaczenie granicy polno-le nej i uj cie jej w planie
zagospodarowania przestrzennego
RAZEM
6
rodki własne gminy,
WFO iGW
rodki własne gminy, oraz
dotacje: WFO iGW w Łodzi,
PFO iGW w Tomasz. Maz.
rodki własne Starostwa,
dotacje z funduszy
ekologicznych
2007
2009
800,0
Programy rolno- rodowiskowe,
dotacje z: funduszy
strukturalnych UE, WFO iGW
w Łodzi
2010
2013
300,0
rodki Samorz du Wojewódz.
rodki ARiMR, WFO iGW w
Łodzi, rodki UM w Łodzi
1 160,0
Partnerzy
7
Jednostki naukowe i
dydaktyczne, O rodki
Doradztwa Rolniczego
Szkoła, o rodki i centra
edukacji ekologicznej,
Nadle nictwa
O rodki Doradztwa
Rolniczego, Wła ciciele
gospodarstw
Regionalne Zarz dy
Gospodarki Wodnej, ARiMR,
Wojewódzki Zarz d Melioracji
i Urz dze Wodnych,
Wojewódzki Konserwator
Przyrody
Gminy powiatu
Tomaszowskiego, Wła ciciele
gruntów
Strona: 63
9.6. Zadania realizacji Programu Edukacji Ekologicznej:
L.p
.
Kluczowe działania które nale y
1
2
Od kiedy Do kiedy
Szacowany
bud et
(w tys. zł)
3
4
5
1
Budowa cie ek rowerowych
2007
2015
2 500,0
2
Promocja i pomoc w tworzeniu
gospodarstw ekologicznych
2006
2013
40,0
RAZEM
2 540,0
6
rodki samorz dów, bud et
pa stwa, rodki pomocowe
UE i inne.
rodki własne rolników,
dotacje i kredyty z funduszy
krajowych,
Partnerzy
7
Samorz dy gminne, Starostwo Powiatowe
Samorz dy gminne, Starostwo Powiatowe
Strona: 64

GMINA CZERNIEWICE

Transkrypt

Podobne dokumenty

119 Główne problemy ekologiczne Wielkiej Brytanii lat

Karta charakterystyki

Monitoring procesow w cementowniach